AWM 8

PYROBEL

• •

•

BRANDWERENDE BEGLAZING

Breed gamma brandwerende beglazing Complete serie testrapporten voor diverse toepassingen in de bekende kozijnsystemen Beschikbaar via een netwerk van distributeurs Glavberbel Nederland - Tel. 0344 67 99 22 - Fax 0344 67 97 23 - verkoop.nl@glaverbel.com - www.MyGlaverbel.nl

VAN DE REDACTIE | INHOUD project belicht

32 Jeroen van Oostveen, Hoofdredacteur Architectenweb Magazine

32

Scherf 13 SeARCH architecten

Dokters van de stad De CAO-onderhandelingen voor de architectenbranche zijn onlangs weer begonnen. Nu ben ik zelf geen architect, dus ik heb weinig te klagen, maar ik kan me goed voorstellen dat het ook onder prima arbeidsvoorwaarden niet altijd een pretje is om architect te zijn.

Het gedonder begint soms al bij de opdrachtgever. Je hebt er veel goede tussen zitten, maar je zou degenen die architecten zien als een noodzakelijk kwaad de kost moeten geven. ‘Maak maar even een ontwerpje, loods het door welstand, de rest van het werk laten we wel doen door een tekenbureautje.’ Nu chargeer ik natuurlijk, maar lang niet alle opdrachtgevers weten het belang van een goede architect op waarde te schatten.

Maar ook degene die dat wel doen kunnen het werk van een architect flink frustreren. Zo is er de ‘architectuurpolitie’, zoals Carel Weeber de Welstandscommissie zo mooi noemt. Deze commissie van vakbroeders is meestal niet te beroerd om met goedbedoelde en collegiale kritiek de plannen terug naar de tekentafel te verwijzen.

O, o, o, wat is het soms toch vervelend om architect te zijn.

Hele rijen met belangenclubjes, bureaucratieën en stugge adviseurs staan in de rij om het werk van architecten tot een hel te maken. Want welke architect heeft er nu geen last van de verstikkende werking van het bouwbesluit? Wie heeft geen ervaring met constructeurs die liever overdimensioneren dan pionieren, of aannemers die denken in euro’s in plaats van in kwaliteit. En bestaat de Vrouwen Advies Commissie eigenlijk nog? Wat een boel gedoe toch voor die paar rotcenten, want architecten behoren ook nog eens tot de groep van minst betaalde ingenieurs.

Wat beweegt architecten toch om architect te zijn? Waaruit halen ze hun drive? Ik vind het heel moeilijk te zeggen, maar ik kan me goed vinden in een uitspraak die Herman Hertzberger onlangs in een interview deed: ‘Architectuur kan mensen beter maken’.

Een mooie gedachte, architecten die hun voldoening halen uit het creëren van een betere leef-, werk- of woonomgeving. Architecten als dokters van de stad, om het leven van u en mij aangenamer te maken.

Wat mij betreft zou er daarom veel meer waardering voor het vak van Architect moeten zijn, dan die paar procentjes loonsverhoging die de CAO-onderhandelingen waarschijnlijk gaan opleveren. jvo@architectenweb.nl

2

projecten kort

62 62

Rioolwaterzuiveringsinstallatie Architectuurstudio Herman Hertzberger

projecten kort 30

de Bisschoppen Köther | Salman architecten

40

Moodband 123dv architectuur & consult

41

werkhuis Dienst Scheepvaart Loos Achitects

42

villa vd Bergh en vd Broek Architectenburo JMW

52

Stadswoning Binneste-Buiten rooijakkers + tomesen architecten

53

interieur ABN AMRO Fokkema architecten

62

Rioolwaterzuiveringsinstallatie Architectuurstudio Herman Hertzberger

coverfoto: Christian Richters

architectenweb magazine

project belicht

44 44

FiftyTwoDegrees

project belicht

54 54

Mecanoo Architecten

Metzo College

techniek

72 72

(EEA) Erick van Egeraat associated

Ondergronds bouwen Onder het maaiveld

architects

them@gazine

30 30

de Bischoppen

98 98

Kรถther Salman Koedijk architecten

Vloerafwerking

interview

20 20

Lekker uitbundig

Wim Derksen Tijd voor nieuwe ideaalbeelden?

archipedia

productinformatie

en verder...

106 bouwstijlen

84 92

02 03 10 18

van de redactie inhoudsopgave nieuws update column Kees van der Hoeven

66 70

nieuw online/projecten column Peter drijver

Gotiek Neogotiek

107 beroemde architecten

productinformatie nieuw online / bouwproducten

Abt Suger

108 beroemde gebouwen Kathedraal van Amiens

masterclass

Fernand Pouillon

Dom van Utrecht

109 bouwkundige begrippen Gewelf, Kruisingstoren, Pinakel, Spitsboog, Luchtboog, Steunbeer, Straalkapel, Triforium

nummer 8 - maart 2007

110 114 118 123 124 124

publicaties agenda vacatures Arch. Maaik advertentie index colofon

3

D verbreedt uw horizon

Het oog wil ook wat. Qua exterieur een gevel waarin de kozijnen niet verstoren maar verrijken. Qua interieur een maximaal glasoppervlak en het ultieme binnen-buitengevoel voor de bewoner. Kortom: Slim Slide schuiframen.

Waarom terugvallen op pompeuze keuzes als fijnzinnige

Slim Slide schuifraam valt op door het zeer slanke karakter.

oplossingen ook tot de mogelijkheden behoren? Terwijl

De slanke kozijnen maken de gevel extra sprekend

slankheid zoveel meer toevoegt aan het gevelbeeld en

en bieden daarmee een aansprekende oplossing voor

de vormgeving een rijk surplus verschaft. Het nieuwe

architecten en opdrachtgevers.

SLIM SLIDE HORIZON(TALE) SCHUIFRAMEN: ZÓ MOOI KAN FUNCTIONEEL ZIJN Van Heemstraweg 32a

tel.

0487-593544

Postbus 9

e-mail

info@kvgkozijn.nl

6658 ZG Beneden-Leeuwen

internet

www.kockvangelder.nl

DUCO nst i w C EP 6 tot 0,2

DucoTronic System-CO2…Vraaggestuurde Natuurlijke Ventilatie ‘VNV’

• Eenvoudig, gebruiksvriendelijk ventilatiesysteem • Gecontroleerde ventilatie door CO2 sturing • Natuurlijke ventilatie = gezonde ventilatie • Ventileren waar nodig, volgens de omgeving • Ventileren volgens het BouwBesluit • Infiltratie is ook ventilatie • Neemt geen ruimte in • CO2 indicatie op de sensor inschakelbaar

NIEUW CO 2 ges tuurd

• Geluids- en onderhoudsarm

Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel 0032-58/33 00 33 f a x 0 0 3 2 - 5 8 / 3 3 0 0 4 4 - i n f o @ d u c o . e u - w w w. d u c o . e u

Licht, snel, handig, kostenbesparend!

De nieuwe FAAY Light massieve wandpanelen zijn met hun breedte van

FAAYFILLER速 zich heel gemakkelijk verwerken: uit een koker (kitspuit) de

40 cm met recht 'de nieuwe standaard'. Ze zijn namelijk 33% lichter

naad vullen en vervolgens met een plamuurmes afmessen. Daarnaast

dan 60 cm panelen, met volledig behoud van alle unieke FAAY product-

zijn FAAY Light panelen veel beter handelbaar, ook bij transport van de

eigenschappen (zoals de geluid- en brandwerendheid en de 'ingebouw-

ene naar de andere verdieping en geven ze een gladder wandoppervlak,

de' leidingschachten). De veel kleinere vellingkanten resulteren in fijne

t/m Stabu-klasse A. Meer informatie? Bel of kijk op www.faaylight.nl!

naden die supersnel zijn af te werken met de nieuwe FAAYFILLER速.

Dit innovatieve voegmiddel heeft een zeer korte droogtijd waardoor

FAAY Vianen, Mijlweg 3, 4131 PJ Vianen, Postbus 116, 4130 EC Vianen

een volgende arbeidsgang in enkele minuten mogelijk is! Bovendien laat

T (0347) 37 66 24, F (0347) 37 79 40, info@faay.nl, www.faay.nl

%STHETISCH VORMGEGEVEN ALUMINIUM RAMEN

/NDERSCHEIDENDE UITSTRALING VOOR ELKE GEVEL 3TRAK EN SLANK TOT IN DETAIL %N TECHNISCH TOCH MET ONGEKENDE PRESTATIES )N ISOLATIE

STABILITEIT VERBORGEN WATERAFVOER EN ZELFS INBRAAKWEREND 7+ $E INNOVATIE VAN 2EYNAERS !LUMINIUM

(ET IS DE KRACHT VAN HET SLANKE RAAMSYSTEEM #3 3, +IJK OP WWW REYNAERS NL OF BEL

« ÀÌiÕÀÊÛ> \

1 v À

>ÀÛ>

ÌÌiÀ ,> `iÀà "À> }iL Ý À> V , ÌÌiÀ`> ÌʳΣʭ䮣äÊÓ££ÊÓäÊxä

Ã

ÃÌi Ûii ÌʳΣʭä®ÓäÊÎ{ÇÊÓ£ÊÎä ÜÜÜ°ÃÛ° ÀÕÃÃi ÌʳÎÓÊ­ä®ÓÊxΣʣÎÊxä ÜÜÜ°ÃÛ°Li

ÌÌiÀ Ê >à VÊÜ> `ÃÞÃÌii ÌÜiÀ«ÊÊ À> V Ê Ài â ]Ê6 ÌÌ À Ê*>À } ]Ê °,°-°Ê ÌÌiÀ

> Ì À À V Ì }Ê Ê ÌiÀ iÕÀ«À iVÌi Ê Ê >>ÌÜiÀ

actueel

architectenweb

VVKH ARCHITECTEN

ACTUEEL

Verheijen ontwerpt Science Museum Jemen Fons Verheijen van VVKH architecten heeft een prijsvraag voor het ontwerp van het nationale wetenschapsmuseum in Sana’a gewonnen. Bij de opzet van het complex in de hoofdstad van Jemen speelt een toekomstige rotonde een grote rol. Midden op het verkeersplein komt een Imax Theatre,

dat via een ondergronds gedeelte verbonden wordt met het entreegebouw aan de andere zijde van de weg.

Onder de grond bevinden zich de meeste onderdelen van het museum. Het publiek wordt daar via de centrale galerie recht naar het theater gevoerd.

Q architectenweb.nl/n8677/

Woontoren van 150 meter in Amsterdam

Antwerpen krijgt unieke brug over de stad

Aan de kop van de Arena Boulevard in Amsterdam wordt vanaf 2008 de grootste woontoren van de hoofdstad gebouwd.

Met 150 meter is het gebouw ongeveer even hoog als het hoogste woongebouw van Nederland van dit moment, de Montevideo in Rotterdam. Het ontwerp is gemaakt door Wiel Arets architect & associates en Van Aken Architecten.

Wethouder Maarten van Poelgeest ondertekende een overeenkomst voor de bouw met de betrokken partijen. In de toren komen onder meer 266 koopappartementen en 116 huurappartementen in de vrije sector.

Q architectenweb.nl/n8734/

In de tweede helft van dit jaar gaat de bouw van de Lange Wapperbrug in Antwerpen van start. De anderhalf kilometer lange brug zal 150 meter boven de stad uitrijzen en is daarmee uniek in de wereld. Een consortium van Belgische architecten en aannemers leverde het ontwerp. De sierlijke constructie is een van de zestien infrastructuurwerken die worden aangelegd in het kader van het Masterplan Antwerpen. Dat plan is opgesteld ter verbetering van de bereikbaarheid van de stad en de haven. De 1,3 miljard euro kostende brug wordt in 2011 opgeleverd.

Q architectenweb.nl/n8717/

10

architectenweb magazine

Coenen geeft ‘lelijkste pand van Leeuwarden’ facelift Jo Coenen & Co Architekten heeft het ontwerp geleverd voor de facelift van het gebouw Amicitia in Leeuwarden. Het kantoorpand, dat door velen beschouwd wordt als het lelijkste gebouw van de Friese hoofdstad, wordt omgeturnd tot een wooncomplex met dertig appartementen in het duurdere marktsegment. Het moet in zijn nieuwe vorm beter aansluiten op het stadsbeeld dan nu het geval is. Bewoners kunnen hun auto parkeren op de tweede bouwlaag. De parkeerplaatsen worden bereikbaar met een lift. De start van de bouw is gepland voor begin 2008.

Q architectenweb.nl/n8735/

Eind januari is het startsein gegeven voor de realisatie van het grootste ‘wellness en leisure’-centrum ter wereld, het Thermen Holiday Haarlemmermeer. Het unieke complex naar ontwerp van 24H architecture zal worden gebouwd in Hoofddorp. Het zal in totaal 50.000 vierkante meter in beslag nemen, waarvan het bebouwde deel 10.000 vierkante meter zal beslaan. Het thema van het complex zal zijn ‘Wellness around the world’. Bezoekers maken in het thermenlandschap een ontdekkingsreis rond de wereld, waarin zij kennis maken met rituelen en gezondheidsgebruiken uit verschillende werelddelen en culturen.

Q architectenweb.nl/n8730/

JO COENEN & CO ARCHITEKTEN

Hoofddorp krijgt grootste wellnesscentrum ter wereld

Safire grote winnaar Bouwprijs 2007

drie winnaars ‘sportruimte van de toekomst’ De ontwerpwedstrijd ‘Sport ’n [Space]’ heeft drie winnaars opgeleverd. In de categorie voortgezet onderwijs werd Look@USS van GAJ Architecten tot het winnende ontwerp uitgeroepen.

Het bureau bedacht een sportstructuur die door de hele stad loopt. Van den Belt Sportaccommodaties werd nummer 8 - maart 2007

Safire BV is met de renovatie van het ministerie van Financiën de grote winnaar van de Nederlandse Bouwprijs 2007. Het project won in de categorie Integraal Ontwerpen & Bouwen en het kreeg daarnaast de Publieksprijs toegekend. In de categorie gebouwen riep de jury Muziekgebouw aan ’t IJ met het BIMhuis tot winnaar uit. De voorzitter roemde de wijze waarop de betrokken partijen erin geslaagd zijn om met internationaal gezien beperkte budgetten een gebouw te realiseren met een dergelijke uitstraling. In de categorie bouwwerken won de Haagse tramtunnel Het Souterrain.

Q architectenweb.nl/n8811/

eerste in de categorie middelbaar beroepsonderwijs. De vorm van hun Lighthall biedt volgens de jury veel toepassingsmogelijkheden. De winnaar in het primair onderwijs is het Christina Speelsysteem van Koppert + Koenis Architecten, dat ‘in niets lijkt op de standaardgymzaal van nu’.

Q architectenweb.nl/n8754/ 11

ACTUEEL

Groot project ING Real Estate in Polen afgerond In Polen vond begin februari de opening plaats van een groot winkelcentrum dat is ontwikkeld door ING Real Estate. Het pand in Warschau heeft een oppervlakte van 225.000 vierkante meter en is daarmee een van de grootste winkelcentra in Europa. Zlote Tarasy is een opvallende verschijning in

het centrum van Warschau.

Dit komt voornamelijk door het dak van blauw glas, dat bestaat uit 4700 verschillend gevormde panelen. Het ontwerp van het circa 500 miljoen euro kostende project stamt van de tekentafel van het Californische Jerde Partnership.

Q architectenweb.nl/n8825/

Technische Universiteit Delft krijgt campus De TU Delft krijgt een campus met glooiende grasvelden en kleurrijke bomen, een plek die uitnodigt om bijvoorbeeld te wandelen of te lezen. Het Mekelpark, naar ontwerp van Mecanoo architecten, is 800 meter lang en 80 meter breed.

Trams en bussen brengen studenten, staf en bezoekers naar de drie aan de Esplanade gelegen haltes, die in dezelfde vormentaal ontworpen zijn als deze wandelpromenade. De Esplanade verbindt de verschillende faculteitsgebouwen en hun voorpleinen met elkaar en symboliseert het interdisciplinaire karakter van de universiteit.

Q architectenweb.nl/n8777/

MECANOO ARCHITECTEN

Metzo College

Prinsehaghe

Scholenbouwprijs naar Metzo College en Prinsehaghe Basisschool Prinsehaghe uit Den Haag en het Metzo College uit Doetinchem zijn de winnaars van de Scholenbouwprijs 2006.

Uit handen van toenmalig staatssecretaris van Onderwijs Bruno Bruins kregen zij op 25 januari in Utrecht deze prestigieuze prijs uitgereikt. Geurst en Schulze tekende voor het ontwerp van basisschool Prinsehage (categorie primair onderwijs) en het Rotterdamse bureau Erick van Egeraat associated architects ontwierp het Metzo College (categorie voortgezet onderwijs). Aan de prijs, die tweejaarlijks wordt uitgereikt, is een bedrag van 12.500 euro verbonden.

Q architectenweb.nl/n8746/ 12

architectenweb magazine

De nieuwe galerie voor het Middlesbrough Institute of Modern Art (MIMA) is opgeleverd. Het door Erick van Egeraat ontworpen gebouw is onderdeel van een stedenbouwkundig plan ter herleving van de stad en omvat de galerie en een plein. Van Egeraat is in 2002 als winnaar voortgekomen uit een internationale competitie.

Het plein is ontworpen in samenwerking met West 8 urban design & landscape architecture. De schaal van galerie en plein sluit aan bij de omgeving en er is bij het gebruik van materialen rekening gehouden met de reeds bestaande gebouwen.

Q architectenweb.nl/n8778/

CHRISTIAN RICHTERS

Engelse galerie Erick Van Egeraat opgeleverd

Koreaanse toren verslaat Taipei 101 Het New Yorkse bureau Asymptote Architecture heeft via een internationale competitie het ontwerp voor de WBCB Tower in het Zuid-Koreaanse Busan gewonnen. De toren, voluit Millennium Tower World Business Center geheten, wordt met 560 meter hoger dan de Taipei 101, die

momenteel met 509 meter de hoogste van de wereld is. De WBCB Tower bestaat uit drie aparte torens, die ontspruiten vanuit een basisgebouw. Door de sculpturale vormgeving zal het gebouw uitgroeien tot een krachtig symbool voor de stad in het zuidoosten van Zuid-Korea.

Q architectenweb.nl/n8750/

NL Architects grote winnaar Groninger Forum Het ontwerp van NL Architects / Bureau Bouwkunde voor het Groninger Forum is als winnaar uit de bus gekomen bij zowel het publiek als de vakjury. De ‘piramide met sleutelgat’ verwierf ruim een kwart van het totale aantal te behalen punten in de publieksenquête. Alle gemeenteraadsfracties van de stad hebben aangekondigd de keuze over te zullen nemen. Op de website van het Groninger Forum staat over het ontwerp onder meer het volgende te lezen: “Iedere kant van het gebouw is een verrassing. Er is naar gestreefd zo veel mogelijk wisselende beelden op te roepen.”

Q architectenweb.nl/n8794/ nummer 8 - maart 2007

13

ACTUEEL

© CIIID, CEES VAN GIESSEN, 2007

DHV ontwerpt masterplan uitbreiding Tianjin DHV won in samenwerking met de Architekten Cie. de internationale competitie voor 43 vierkante kilometer landaanwinning bij de Chinese stad Tianjin. De bureaus ontwikkelden een innovatief masterplan waarin stad, natuur en water in balans zijn. Het plan voorziet in de behoefte aan stedelijke en economische groei, en combineert die met de

noodzaak van een schone en duurzame leefomgeving. Er worden innovaties in geïntegreerd op het gebied van onder meer watermanagement en civiele techniek.

Het plan is gebaseerd op het deltaconcept en kent typerende elementen als eb en vloed, eilanden, waterpartijen en (stedelijke) waterkant.

Q architectenweb.nl/n8830/

Bouw Centrum voor Levenswetenschappen van start

‘Designpreis’ voor Maurice Mentjens Design en UNStudio

CIRCLE, ©UNSTUDIO

Op 13 februari is de officiële aftrap gegeven voor de bouw van het Centrum voor Levenswetenschappen, een ontwerp van Rudy Uytenhaak Architectenbureau voor de Rijksuniversiteit Groningen (RuG). Het gebouw zal vanaf 2009 onderdak bieden aan de Levenswetenschappen van de faculteit Wiskunde & Natuurwetenschappen. Het centrum wordt gebouwd op het Groningse Zernikecomplex, binnen het stedenbouwkundige plan van West 8. Dat gebied zal de komende jaren transformeren van een soort technocratische buitenpost van de RuG naar een landelijke en idyllische campus.

Q architectenweb.nl/n8829/

De Nederlandse bureaus Maurice Mentjens Design en UNStudio behoren tot de 25 winnaars van de Designpreis des Bundesrepublik Deutschland 2007. Mentjens werd gewaardeerd met de belangrijkste Duitse designprijs voor de aankleding van de Maastrichtse tassenwinkel Stash, UNStudio kreeg de beloning voor de bank Circle. Mentjens wilde het nieuwe displaysysteem van Stash optimaal de ruimte bieden door de tassen met behulp van magneten hangend te presenteren. De bankonderdelen van Circle kunnen in de lengte aan elkaar worden bevestigd en in een cirkel worden opgesteld.

Q architectenweb.nl/n8834/ 14

architectenweb magazine

NIEUWS IN HET KORT

Toparchitecten ontwerpen musea Abu Dhabi Abu Dhabi wil de culturele hoofdstad van het MiddenOosten worden. Vier toparchitecten zijn aangetrokken om het kunstcentrum op het eiland Saadiyat vorm te geven. Frank Gehry ontwierp het grootste Guggenheimmuseum ter wereld. Zaha Hadid, Jean Nouvel en Tadao Ando namen andere onderdelen voor hun rekening.

Guggenheim Abu Dhabi beschikt over een grondoppervlak van 30.000 vierkante meter, waarvan 12.000 wordt gebruikt als expositieruimte. Hadid ontwierp het centrum voor muziek, theater en dans, Nouvel het museum voor klassieke kunsten en Ando het maritiem museum.

Q architectenweb.nl/n8790/

vakantiehuis Rietveld

MasterplanRoyalHaskoning voor eiland Dubai Royal Haskoning en D103 International hebben een prestigieuze internationale ontwerpprijsvraag gewonnen voor het masterplan voor Palm Island Jebel Ali, net voor de kust van Dubai. Het plan beslaat een gebied van 300.000 vierkante meter met onder meer woningen, winkels en kantoren.

Q architectenweb.nl/n8860/

Openluchtmuseum koopt vakantiehuis Rietveld Het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem heeft een door Gerrit Rietveld ontworpen vakantiehuisje aangekocht.

Het huisje werd in 1951 door de beroemde architect van De Stijl ontworpen. In het voorjaar wordt het overgebracht en het zal naar verwachting later in het seizoen zijn te bezichtigen.

Q architectenweb.nl/n8842/

Richard Rogers verandert naam bureau De naam van architectenbureau Richard Rogers Partnership wordt veranderd in Rogers Stirk Harbour + Partners. Dit heeft te maken met de promotie van een aantal medewerkers tot senior director. Rogers blijft ook na de naamsverandering de belangrijkste baas.

Q architectenweb.nl/n8848/

Foster ontwerpt zeer luxe resort in Egypte Sir Norman Foster heeft het ontwerp onthuld van een groot en zeer luxe resort in het zuiden van Egypte. Het masterplan voor een gebied van 2,5 vierkante kilometer voorziet in een groen en waterrijk landschap, waarin onder meer een zevensterren hotel wordt gebouwd.

Q architectenweb.nl/n8847/

Bob van Reeth supervisor Zuidas-project De Belgische architect Bob van Reeth (awg architecten) is aangesteld om de architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit van het Zuidas-project te bewaken. Onderdeel van het project is de ondertunneling van het gebied tussen de RAI en het Olympisch Stadion.

De kosten zijn geraamd op 2 miljard euro.

Q architectenweb.nl/n8841/

nummer 8 - maart 2007

Restauratie Agnietenkapel UvA voltooid Onder leiding van Braaksma en Roos Architecten is de Agnietenkapel van de Universiteit van Amsterdam gerestaureerd. De kapel geldt als de bakermat van de hoofdstedelijke universiteit. De ruimtelijke ontwikkeling van het gebouw door de tijd heen vormde de leidraad bij het herstel.

Q architectenweb.nl/n8831/

15

architectenweb

Blijf dagelijks op de hoogte met architectenweb.nl

www.architectenweb.nl/actueel

online

Architectenweb.nl heeft dagelijks iets te bieden voor architecten, opdrachtgevers, en iedereen die op een andere manier met de architectuur- en bouwwereld te maken heeft. Breng daarom iedere dag een bezoek aan de populairste* bouw- en architectuursite van Nederland zodat u op de hoogte blijft van de laatste ontwikkelingen.

Elke dag vindt u op architectenweb.nl - het laatste bouw- en architectuurnieuws - specials, interviews en informatie over evenementen - bouwproductgids met het laatste productnieuws - projectgids met projectportfolio’s van honderden Nederlandse architecten - vacaturebank met honderden vacatures en kandidaten - architectengids met circa 3.000 architectenprofielen - bedrijvengids met duizenden bouw- en architectuurgerelateerde bedrijven - arch.Maaik, de enige echte architectuurstrip ter wereld - bouwkosteninformatie (i.s.m. Archidat) - controleplannen, gebundelde kennis van ervaren bouwkundigen (i.s.m. CBB) Schrijf u ook online in op onze wekelijkse nieuwsbrief! *) Bron: www.alexa.com

design: matteo thun with antonio rodriguez - ph. max zambelli -

EURO RSCG MILANO

isy*system

www.zucchettidesign.it

COLUMN | KEES VAN DER HOEVEN

Masterclass

“Als je niks weet, kun je ook niks vinden.” Aan deze uitspraak van medisch hoogleraar Smalhout moet ik altijd denken op het moment dat ik zoekwoorden intik op Google. Hij neemt met zijn statement natuurlijk het actuele voortgezet onderwijs op de korrel, omdat vaardigheden daar inmiddels belangrijker worden geacht dan kennis. Maar toen ikzelf les gaf, vertelde ik mijn studenten toch ook dat ze alle benodigde informatie over bouw en bouwproducten razendsnel op Internet konden vinden?

Op een middag kwam een van die toehoorders naar mijn kamer om zich te beklagen over mijn suggestie; het was hem namelijk niet gelukt iets informatiefs te vinden over dubbel glas. Ik nodigde hem binnen en we zetten ons gezamenlijk achter het beeldscherm. “Waar heb je dan op gezocht?” vroeg ik en hij herhaalde geïrriteerd: “Dat zei ik toch al meneer, op dubbelglas.” Nadat ik hem met nieuwe trefwoorden als isolatieglas, HRplus-glas en uiteindelijk HR-plusplus-glas dieper binnen Googles informatielagen had gebracht, vonden we een tekst die in 20 pagina’s verhaalde over de geschiedenis van het glasmaken vanaf de middeleeuwen tot en met vandaag. En nadat de stapel informatie was uitgeprint, kon ik hem die met overtuiging overhandigen: “Zie je wel, alles is te vinden, als je maar weet hoe je moet zoeken.” Maar tegelijkertijd twijfelde ik aan mijn kracht als docent, want ik had de leerling direct ‘het potlood uit handen genomen’ en hem de juiste trefwoorden niet zelf laten bedenken…

Hoe anders gaat dat bij muzikale leermeesters. Ze hebben natuurlijk één voordeel: de les die geleerd moet worden, handelt bijna altijd over een muziekstuk dat er al

18

is, dat eerder door een componist is opgeschreven. De beroemde pianist Daniel Barenboim kan zijn leerlingen tijdens zijn tv-masterclasses dan ook majestueus vertellen over de diepere lagen in een Beethovensonate, en na dat verhaal – doorspekt met eigen klankvoorbeelden – zie je het begrip van de leerling groeien en speelt hij het stuk weer mooier.

Dirigent Valery Gergiew maakt zijn lessen nóg boeiender, onder meer door stap voor stap alle zekerheden bij zijn getalenteerde leerlingen weg te nemen. Zo was een jonge Chinese dirigent druk gebarend bezig het orkest van zijn gelijk te overtuigen, toen Gergiew eerst de complete partituur van zijn lessenaar wegtrok en na enkele minuten ook het dirigeerstokje van hem afpakte.

En geloof het of niet, de jonge dirigent werd langzaam rustig en met de overgebleven, nu natuurlijke armgebaren wist hij aan het orkest precies te ontlokken wat hij wilde. Ontroerend om te zien hoe deze master zijn class aanpakte.

Bij toeval raakte ik tijdens de kerstvakantie via Internet in gesprek met de bekende Nederlandse dichter en onderzoeker Leo Vroman (1915-). Hij woont in Texas USA en hield een weblog bij ten tijde van de verkiezingen. Na een bijzonder antwoord op een persoonlijke vraag – de achterliggende reden van ons contact –besloot ik hem ook het boven beschreven Google-zoekvoorbeeld voor te leggen. Hij was het niet met me eens: “Kees, het lijkt me dat je toch maar heeeeel weinig nodig hebt om te beginnen. Wat Google trouwens met dikke encyclopedieën gemeen heeft, is het genot iets te vinden dat je NIET zocht. Vandaag iemeelde iemand mij dat ze moeite had gehad een versje voor kinderen te vinden dat ik lang geleden schreef. Het heette Veelheden hoe.

Ik dus googlen, gewoon ‘veelheden hoe’, en ik kreeg meteen een klein boekwinkeltje dat zo heette, waarschijnlijk naar dat versje.”

Via Google iets vinden waarnaar je níet op zoek was…

Meesterlijk antwoord.

kavander@xs4all.nl Leestip: Gerrit Smienk, Johannes Niemeijer (2000), De Hand van de Meester - Het ontwerponderwijs in de praktijk, 010 Publishers, Rotterdam

architectenweb magazine

interview

architectenweb

INTERVIEW | WIM DERKSEN

Tijd voor nieuwe ideaalbeelden?

Het Ruimtelijk Planbureau bestaat vijf jaar. Alle reden voor Eric Frijters en Olv Klijn om in het zevende gesprek uit de serie prof. dr. Wim Derksen aan de tand te voelen. Sinds 1 januari 2002 is hij directeur van het RPB, het nationale kennisinstituut voor de ruimte. In die hoedanigheid kan niemand beter antwoord geven op de vraag: “Wat is dé ruimtelijke opgave van morgen?” ker.

Door | Eric Frijters en Olv Klijn foto | Frans Lossie

og meer dan bij zijn voorgangers in de reeks interviews het geval is, zijn de activiteiten van Derksen wijd vertakt in uiteenlopende kringen. Na het bekleden van de Thorbeckeleerstoel aan de Universiteit Leiden, is de socioloog Derksen nu tevens hoogleraar bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Met grote regelmaat publiceert hij columns in Cobouw en Geografie. Derksen zat verschillende interdepartementale commissies voor en is momenteel lid van de Rijksplanologische Commissie, adviserend lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en voorzitter van de procescommissie Evaluatie Schipholbeleid.

N

het RPB is niet het ‘ruimtelijk geweten’ van Nederland Het Ruimtelijk Planbureau (RPB) is in 2001 voort gekomen uit de Rijksplanologische Dienst (RPD) om als onafhankelijk orgaan een nieuw kader voor de ruimtelijke ordening te scheppen in Nederland. Hoe heeft de positie van het RPB zich ten 20

opzichte van andere (meestal oudere) planbureaus ontwikkeld?

Om te beginnen is de naam Ruimtelijk Planbureau of RPB slecht gekozen.

Natuurlijk past de naam in het rijtje van planbureaus zoals het CPB, SCP en MNP, maar het begrip ‘planbureau’ is altijd al verwarrend geweest en zeker in combinatie met het begrip ‘ruimtelijk’. Het doet vermoeden dat we ruimtelijke plannen voor Nederland maken, maar dat is niet onze taak. Net als het veel oudere CPB verkennen wij ontwikkelingen en proberen we invloed op het overheidsbeleid uit te oefenen door wat-als-vragen te stellen: ‘als u dit wilt, regering, moet u dat zeker niet dit, of dat juist wel doen’.

Anders dan het CPB hebben wij altijd ingezet op een breedte aan disciplines.

We zijn degenen die vaststellen hoe dingen gaan in Nederland en dat in relatie brengen met hoe de overheid wil dat het gaat. Ons rapport over het Groene Hart is hiervan een goed voorbeeld. Voorheen werd het Groene Hart nooit onderzocht.

Men achtte dat overbodig, het was immers politiek beschermd. Hoewel de overheid al vijftig jaar roept dat zij het Groene Hart open houdt, blijkt uit onze cijfers het tegendeel.

De ontstaansgeschiedenis en ideaalbeelden van het RPB zijn hiermee duidelijk.

Kunt u ook vertellen hoe de taakopvatting van het RPB zich ontwikkeld heeft?

De taakopvatting van het RPB was in het begin onduidelijk. Er was geen missie geformuleerd. Er was alleen een sterke behoefte aan een plek voor onafhankelijk ruimtelijk onderzoek. Ook vanuit de politiek, om precies te zijn vanuit de Tweede Kamer onder leiding van Adrie Duivesteijn, verscheen er een rapport dat pleitte voor de oprichting van het RPB. Bij de laatste groep speelde echter vooral het verlangen weer politiek na te denken over de ruimtelijke ordening.

Dirk Sijmons, landschapsarchitect en lid van ons Onderzoeksberaad, omschrijft ons als het ‘ruimtelijk geweten van Nederland’. Hoewel ik begrijp wat hij bedoelt, zou ik het nooit zo noemen.

Een geweten veronderstelt immers een eenduidig normatief kader van waaruit beredeneerd kan worden hoe de ruimte eruit moet zien, maar een dergelijk kader bestaat niet.

In de beginjaren hebben wij ervoor gekozen onderzoek uit te voeren zonder direct in de sfeer van het beleid terecht te komen. We hebben onze taak dan ook architectenweb magazine

nummer 6 - december 2006

21

INTERVIEW | WIM DERKSEN

opgevat als het agenderen van problemen. Gaandeweg zijn we uiteraard wel op de leemtes van het ruimtelijk beleid gestuit. Zeker nu wij steeds beter onderzoek afleveren, ontkomen ook wij er niet aan om vragen over het ruimtelijk beleid te stellen. Onze taak als monitor van de ruimte weegt tegenwoordig dan ook zwaarder dan in het begin. Een voorbeeld hiervan is een studie waaraan ik zelf werk en waarin we ons afvragen hoe we Nederland hebben zien veranderen in de afgelopen 25 jaar. We combineren hierin zichtbare veranderingen met oude ideaalbeelden die nog vaak de kop opsteken.

Meestal blijken die beelden volkomen achterhaald, maar sturend in het beleid.

Onze conclusie resulteert in de vraag: is het geen tijd voor nieuwe ideaalbeelden in de ruimtelijke ordening?

Het gevraagd en ongevraagd adviseren over het ruimtelijk beleid veronderstelt een grote objectiviteit en onafhankelijkheid. Het is echter een publiek geheim dat het merendeel van de leden van het RPB eenzelfde politieke kleur dienen.

Bovendien valt het planbureau onder de eindverantwoordelijkheid van VROM. Hoe ongevraagd en onafhankelijk is jullie advies?

Onder ambtenaren op alle departementen is de PvdA veel sterker vertegenwoordigd dan andere partijen.

Sociaaldemocraten hebben nu eenmaal meer sympathie voor het overheidsapparaat. Daar komt bij dat de ruimtelijke ordening als discipline van oudsher doorspekt is met sociaaldemocratische denkbeelden. Het gevolg was onze kracht schuilt dat ik met mijn kriin goede analyses tiek op de ruimtelijke ordening in het begin werd afgeschilderd als ‘rechts’. Iemand met zulke ideeën kon eenvoudigweg geen linkse signatuur dienen, was de gedachte. Het beste bewijs dat wij onaf-

22

Het gebrek aan samenhang in de Randstad wordt geillustreerd door winkel- en werkgedrag in kaart te brengen. ( zie ook illustratie pagina 23 )

hankelijk ten opzichte van politieke partijen staan.

In het begin werden we door andere departementen wel als een kloon van VROM gezien, en dat terwijl bij ons het traditionele denken over de ruimtelijke ordening slecht vertegenwoordigd is.

Aanvankelijk waren de meeste andere ministeries argwanend, maar we kregen vertrouwen toen ze ontdekten dat we dingen zeiden die vroeger bij VROM nooit gezegd mochten worden. Onze onafhankelijkheid uiten wij inmiddels ook met kritiek op het beleid van andere ministeries en we merken dat zij nu daar aan moeten wennen.

Als we nu kijken naar de inhoud van het werk, is er onder uw leiding hard gewerkt aan de vanzelfsprekendheid en onvermijdelijkheid van het advies van het RPB. In uw toespraak ter gelegenheid van het vijfjarig bestaan spiegelde u voor dat er nog een barrière te nemen is. U

wilt de ‘agenderende en adviserende rol van het planbureau ombuigen naar een analyserende en onthullende rol’ door de feitelijkheid te vergroten. Hoe gaat die transitie in zijn werk? Zijn er bijvoorbeeld andere eindresultaten te verwachten?

Ik bedoel te zeggen dat onze kracht ligt in goede analyses. Wanneer de analyses in de buurt van het beleid komen resulteert dat vanzelf in onthullende en agenderende conclusies. Het RPB is een fantastische plek om over de ruimte te fantaseren, maar uiteindelijk moeten de resultaten van ons onderzoek wel in Den Haag op de tafels van beleidsmakers terechtkomen. Dat kan niet als we ons niet op feiten baseren.

Onze empirisch analyses zijn sterker geworden. Hierdoor is de ruimte kleiner geworden om dingen te doen die daar los van staan, hoe spannend ze ook mogen zijn. De kans op reputatieschade is eenvoudigweg te groot. In het verle-

architectenweb magazine

Ook na het lezen van ons onderzoek kan men zich afvragen of we er niet beter aan doen eindelijk één stad van de Randstad te maken, samen staan we toch veel sterker. Mijn stelling is echter: voordat je een dergelijke gedachte als aanbeveling doet, moet je het effect ervan wel aannemelijk maken. Het samenvoegen van dingen betekent niet automatisch dat het beter wordt. Het opvallende uit onze studie is de constatering dat de onderlinge posities van steden als Leiden, Haarlem, Dordrecht, Rotterdam en Amsterdam zich door de eeuwen heen in steeds veranderende concurrentieverhoudingen hebben ontwikkeld. Dus ondanks het gebrek aan synergie tussen de steden van de Randstad is het gebied internationaal uitermate concurrerend. Met andere woorden, misschien is juist het gebrek aan samenhang hiervoor verantwoordelijk. den hebben we vaak gemerkt dat onze onderzoeksmethode met onderzoekers en ontwerpers in één team voor spanningen kan zorgen. Ontwerpers hebben nu eenmaal vaak een andere methodologie, werken vanuit een ander paradigma.

Maar uiteindelijk kunnen ze heel goed samenwerken onder de gezamenlijke eis dat de uitkomsten van het project aan wetenschappelijke criteria moet voldoen.

Opvallend is dat het onderzoek waarin we een feitelijke analyse koppelen aan ontwerpvoorstellen, in Den Haag de meeste aandacht krijgt. Daarom kiezen wij ervoor te blijven proberen de spanning tussen onderzoekers en ontwerpers productief te maken.

Ondanks de toegenomen betrouwbaarheid van het onderzoek adviseert de Advies Commissie Versterking Randstad onder leiding van Wim Kok om de Randstad onder te brengen in één nieuwe provincie. In het onlangs door het RPB gepubliceerde rapport Vele steden maken nog geen Randstad (2006) wordt

nummer 8 - maart 2007

precies het omgekeerde advies uitgebracht. Hoe zit dat?

Ik wil daar drie dingen over opmerken.

Ten eerste is het zo dat onderzoek alleen nooit politieke antwoorden geeft. Vanuit de conclusie van een onderzoek kan je nooit komen tot een aanbeveling zonder de regels van de logica te schenden.

Achter elke aanbeveling ligt altijd een politieke opinie verscholen. Aanbevelingen zijn dus niets anders dan de som van wetenschappelijke conclusies en politieke opvattingen. Mijn tweede punt is dat beleidsvorming altijd een wirwar is van interventies en impulsen.

Het RPB geeft impulsen aan het debat, maar er zijn ook anderen die dat doen.

Het is dus niet verwonderlijk als onze conclusies niet automatisch worden overgenomen. Tot slot heeft ons onderzoek wel degelijk effect gehad. Door aan te tonen dat de Randstad eigenlijk helemaal niet bestaat, hebben we hoe dan ook een hardnekkig denkbeeld aangetast.

Juist op het gebied van het denken over plaatsen en hun relaties is er een interessante ontwikkeling gaande. Werd traditioneel de ruimte gedacht in termen van plekken, tegenwoordig is dit vervangen door het denken in stromen. Is dat ook de manier van denken over ruimte die het RPB hanteert?

Het denken in termen van stromen en de virtuele ruimte, die steeds belangrijker wordt, komt bij ons bescheiden aan bod.

Het verst gaan we in een studie over internetwinkelen, maar ook daarin wordt de relatie gelegd met het winkelen in de binnenstad. Waarschijnlijk toont zich

achter elke aanbeveling ligt een politieke opinie verscholen hier een basaal menselijk verlangen ons handelen toch nog altijd in relatie met plekken te zien.

Een belangrijk onderzoeksterrein, waar het begrip ‘stroom’ in haar fysieke vorm

23

INTERVIEW | WIM DERKSEN

Monofunctionele Vinexwijken kunnen interessanter worden door functiemenging.

wel duidelijk speelt, is dat van de mobiliteit. Volgens al onze studies zal de mobiliteit ongelofelijk toenemen. Slechts 15% van de mobiliteitsgroei wordt veroorzaakt door demografische groei. De overige 85% is toe te schrijven aan economische groei. Als de economie conform alle voorspellingen met zo’n 3% blijft

volgens al onze studies zal de mobiliteit ongelooflijk toenemen groeien, neemt de mobiliteit zeker niet af. Onze verwachting is, dat het prijsbeleid van het kabinet na 2010 een positief effect zal hebben op de congestie, maar geen effect op de mobiliteit.

Goed, de mobiliteit neemt alleen maar toe, maar het RPB maakt geen plannen.

Wie gaat de huidige mobiliteitsproblemen oplossen?

Ik zie twee taken voor ons. Ten eerste is dat het berekenen van de ruimtelijke effecten van nieuwe infrastructuur en een ander mobiliteitsbeleid. Een voorbeeld daarvan is onze studie over het rekeningrijden. Ten tweede kunnen wij ook de vraag beantwoorden of er zoiets bestaat als een robuuste infrastructuur

24

die te allen tijde nuttig kan zijn. Het is aan de politiek om keuzes te maken en het is de rol van het RPB om de mogelijkheden te schetsen.

In een recente column heb ik daarom geschreven over scenario’s en hun rol.

Scenario’s hebben uiteraard een onzekerheid, maar als in diverse scenario’s één ontwikkeling steeds dezelfde kant uit gaat, dan is de kans groot dat het werkelijk zal gebeuren. Voor de mobiliteitstoename is dat het geval en mijn conclusie was dus dat de regering op dat gebied meer moet doen. Het rekeningrijden is een eerste stap om de files tegen te gaan en wellicht dat met beleid ook de CO2 uitstoot kan worden teruggebracht.

Maar in tegenstelling tot wat sommige politici beweren, zal er in alle gevallen meer asfalt moeten komen, de auto’s moeten ergens op rijden. Tenzij we het autorijden gaan verbieden.

Naast mobiliteit richt het RPB zich ook op andere kennisvelden. Kunt u op hoofdlijnen aangeven hoe volgens het RPB de toekomst er uit ziet als het gaat om werken en wonen?

Een heel belangrijke ontwikkeling is dat de industrie als ruimtelijke speler zal wegzakken. Nu al werkt nog maar 13%

van de beroepsbevolking in die bedrijfstak. Daar staat tegenover dat de zakelijke dienstverlening enorm zal toenemen.

Dat heeft een ruimtelijke weerslag. De industrie gaat naar de periferie van het land, de dienstverlening staat centraal in het westen van het land. De vraag is nu hoe we dat gaan integreren in onze steden? Uit onderzoek naar bedrijventerreinen hebben we geconcludeerd dat het vestigingsgedrag van bedrijven eigenlijk uitsluitend van grondprijzen afhankelijk is. Je zou kunnen zeggen dat bedrijventerreinen voor veel bedrijven geen ander doel dienen dan het verschaffen van goedkope grond. Als je die economische structuur doorbreekt, en we zien dat gebeuren, dan wordt functiemenging echt voorstelbaar. Dat heeft direct gevolgen voor de nu nog veelal monofunctionele Vinex-wijken zoals Ypenburg, die daarmee veel interessanter kunnen worden.

Uit gesprekken die wij voorafgaand aan dit interview hadden, werden onder andere de risico’s van krimp (Taverne) en water (Sijmons) als belangrijke thema’s voor te toekomst genoemd. Hoe denkt u daarover?

Over krimp kan ik kort zijn. Daar moeten we niet al te veel van verwachten en we moeten vooral niet bevreesd zijn voor krimp. Onze studies laten zien dat de krimp beperkt zal zijn. We hebben het in veel gevallen over krimp van 5% over een periode van 20 jaar… Het grootste gevaar dat van krimp uitgaat, is gelegen in de psychologische impact die het heeft, en niet in de absolute afname van de groei. We zien juist dat het aantal huishoudens in de steden weer gaat groeien. Niet doordat het wegtrekken van de witte bevolking stopt, maar doordat de immigratie toeneemt.

Tegelijkertijd neemt als gevolg van economische groei ook de suburbanisatie toe. Zelfs niet-westerse allochtonen zullen aan dit proces gaan deelnemen.

Over de risico’s van water en ruimte voltooien we op dit moment een studie met als centrale boodschap dat we minder benauwd voor water moeten zijn.

Uit onze studie blijkt namelijk dat niet zozeer de diepteligging van gebieden in

architectenweb magazine

Nederland het meeste gevaar oplevert bij overstroming, maar de combinatie van ligging en snelheid waarmee gebieden onder kunnen lopen. Om die reden is een van de conclusies dat het ten zeerste af te raden is om woningbouw toe te staan in de Zuidplaspolder.

Onlangs waarschuwde de VROM-raad voor een reële dreiging voor ons landschap van een heel andere orde. In het advies Groeten uit Holland staat vrije tijd, toerisme en ruimtelijke kwaliteit centraal.

Onderkent het planbureau dat ons landschap cultureel in de uitverkoop staat?

Ik begrijp dat bijvoorbeeld Hans Mommaas zich zorgen maakt over de dreiging van de leisure-industrie. De uitverkoop aan buitenlandse partijen zoals hij die signaleert, vind ik echter niet zo beangstigend. Het gebrek aan cultureel bewustzijn, waarmee we ons landschap verknoeien, vind ik veel erger. Daar kunnen we de politiek op aankijken, maar ook de ruimtelijke ordening. Doordat zij beiden de dynamiek hebben ontkend en vast hebben gehouden aan oude ideaalbeelden, was men niet voorbereid op wat er te gebeuren stond. Of het nu gaat om de verstedelijking in het Groene Hart of om corridorontwikkeling, te lang is gedacht: als men het verbiedt, gebeurt het ook niet.

Bedoelt u daarmee dat ruimtelijke ordening op dit moment een blinde vlek is in de Nederlandse politiek?

Op dit moment is de ruimtelijke ontwikkeling het best samen te vatten met “het gebeurt”! De stad-land-relatie wordt zoals gezegd óf bepaald door oude ideaalbeelden – bijvoorbeeld het zicht op Haarlem –, óf door onverschilligheid: ‘Het doet er allemaal niet toe, laat maar’. Wanneer die laatste houding de overhand krijgt, dan loopt de hele Randstad onherroepelijk vol. Persoonlijk ben ik dan ook benieuwd wat de rol van nieuwe ideaalbeelden kan zijn in de ruimtelijke ordening.

De oude blauwdrukplanning bij de overheid is gelukkig verdwenen, maar daarvoor in de plaats is nog niet een nieuwe grootsheid van denken gekomen.

Waarschijnlijk is de grootste opgave in

nummer 8 - maart 2007

Verstedelijking in het Groene Hart: als gebieden aan hun lot worden overgelaten, slibben ze langzaam dicht

het ruimtelijk beleid dan ook het ontwikkelen van nieuwe wervende ideaalbeelden. Een eerste stap in die richting zou zijn wanneer de overheid zich toelegt op het bepalen van de inhoudelijke spelregels voor ruimtelijke ontwikkelingen.

Is het scheppen van nieuwe ideaalbeelden dan de belangrijkste opgave waar we op dit moment voor staan? Wie zou dat moeten doen?

Misschien ben ik op dit punt een volstrekt ouderwetse modernist, maar ik zie het als de taak van de politiek om het tij te keren. Zij moet zich als opdrachtgever opstellen. Het is tevens de taak van de politiek om nieuwe ideaalbeelden te ontwikkelen. Helaas lijkt de politiek al jaren deze ambitie te ontberen. Zo is de afgelopen vijftien jaar weinig terecht gekomen van het plan om bij Zoetermeer het Bentwoud aan te leggen. Ook een werkelijk waardevol natuurgebied in datzelfde Groene Hart, tussen de Nieuwkoopse en Vinkeveense plassen, is aan zijn lot overgelaten in plaats van het aan Natuurmonumenten te geven. Het gaat er mij stellig niet om dat alles wordt geconserveerd. Ik pleit voor een politiek die beredeneerde en navolgbare keuzes maakt.

Naast het falen van de overheid om het huidige beleid consequent vorm te geven slaagt VROM er tot op heden niet in om wervende ideaalbeelden te genereren. Terwijl de bevolking zich zorgen maakt over het westen van het land, komt VROM met een zeer abstracte Ruimtelijke Hoofdstructuur. Het plan heeft het meeste weg van een paar vegen op een kaart. Met dat soort plannen neem je natuurlijk niemand mee in je gedachtegang en daar komt dus ook geen geld voor vrij.

Behalve voor de politiek, die de kaders moet aangeven, zie ik een verantwoordelijkheid voor ontwerpers. Want al die neefjes van projectontwikkelaars die

architecten zouden hun maatschappelijke verantwoordelijkheid moeten nemen zich architect mogen noemen, zouden heel wat minder bagger af mogen leveren. We moeten niet vergeten dat voor alles dat gebouwd wordt, een architect nodig is geweest. Als ik de eindeloze rij dozen zie die langs snelwegen worden opgetrokken, denk ik dat ook architecten hun maatschappelijke verantwoordelijkheid zouden moeten nemen.

Architecten horen geen lelijke dingen te bouwen!

25

projecten

architectenweb

Foto:Christian Richters

PROJECTEN KORT

Studentenhuisvesting en uitbereiding Hogeschool Utrecht door Köther | Salman architecten

Kamers met uitzicht Door | Eric Frijters

De combinatie van schooluitbreiding en studentenhuisvesting van Köther | Salman architecten draagt duidelijk bij aan een nieuwe stedelijk karakter van de Uithof.

30

Sinds de jaren zestig zijn op de Uithof de meeste faculteiten van de Universiteit Utrecht gehuisvest. Het gebied was oorspronkelijk ontworpen als een sober en rationeel ensemble van onderwijsgebouwen en was daardoor buiten de lesuren uitgestorven. Medio jaren tachtig werd OMA gevraagd een nieuw stedenbouwkundig plan voor de Uithof te ontwerpen. OMA stelde voor een ‘stad binnen de stad’ te maken, door behalve onderwijsgebouwen in een aantal clusters ook winkels, cafés en studentenhuisvesting te introduceren. architectenweb magazine

Roos Aldershoff

nummer 8 - maart 2007

J.P. Fiering

Köther | Salman architecten

Bovendien werden bestaande landschappelijke elementen in het OMAplan opgenomen als dragers van de nieuwe stedelijkheid.

In een van de clusters is recent het project ‘De Bisschoppen’ gerealiseerd, van architectenbureau Köther | Salman architecten .. Het project combineert studentenhuisvesting met een uitbreiding voor de hogeschool en is gelegen in de zogenaamde ‘kasbahzone’ van de Uithof. In die zone dienen de afzonderlijke gebouwen op elkaar aan te sluiten en ligt de ontsluiting van de gebouwen

of openbare ruimte binnen de perceelgrenzen.

De kavel die voor het project beschikbaar was, werd diagonaal doorsneden door een historisch laantje: de Bisschopsteeg. Omdat die in het nieuwe plan moest blijven bestaan, is het ontwerp opgevat als twee losse, maar aan elkaar verwante gebouwen. Naast een tweedeling in plattegrond heeft het project ook een deling in verticale en programmatische zin. Beide volumes van De Bisschoppen bestaan uit een laagbouwdeel, dat in het ene geval

‘herenhuizen’ voor studenten bevat en in het andere geval lesruimten. Op deze laagbouwdelen staan twee 60 meter hoge torens met 2- tot 5-kamerwoningen voor studenten. Behalve eigentijdse sculpturaliteit en materialisering is de grootste kwaliteit van dit project het uitzicht. Want welke student wil er nou geen kamer met ramen van vloer tot plafond en uitzicht over de hele campus en verder? www.kother-salman.nl Q architectenweb.nl/p6660/ 31

Scherf 13 te Leidsche Rijn door SeARCH b.v.

in vinex woestenij et ligt nu nog wat verloren in het landschap, de enorme bakstenen mastodont van het appartementencomplex en de ommuurde driehoekige ‘achtertuin’, waarin de vierkante eengezinswoningen zijn geplaatst. De woningen aan de rand kragen nieuwsgierig over de droge breukstenen muur, die het woonwijkje omsluit. Maar aan de andere kant van de muur is nog niet veel te zien. Zandwallen van een nog onbebouwd terrein, een klein aantal recent gerealiseerde bouwprojecten.

En aan de westkant, waar het appartementencomplex parallel aan de doorgaande weg de korte zijde van de driehoekige kavel begrenst, strekt een vlak en schijnbaar eindeloos waterwinpark zich uit.

H

De opdracht voor de bebouwing van Scherf 13 hield in eerste instantie het ontwerpen van een circa 300 meter lang en 8 nummer 8 - maart 2007

lagen hoog appartementencomplex in, dat aan de westrand van de kavel parallel aan de doorgaande weg geplaatst moest worden. Het gebouw diende te fungeren als stedenbouwkundige wand voor het immense waterwinpark. Erachter was een autoluwe woonwijk met laagbouw gepland, die rond een parkeerplaats met honderd plaatsen gegroepeerd moest worden.

Deze opdracht zou er niet alleen toe leiden dat de woonwijk tegen een hoge gevel aan zou moeten kijken, maar ook dat de woningen gedeeltelijk in de schaduw zouden komen te staan. Bovendien leek het realiseren van een autoluwe wijk rond een centrale parkeerplaats een tegenstrijdig idee.

SeARCH besloot het anders aan te pakken. Het appartementencomplex werd opgetild en op poten gezet, waardoor een visuele verbinding tussen de eengezinswoningen en het park 33

PROJECT BELICHT | SPORTPLAZA MERCATOR

De voorgevel aan de parkzijde met doorgang naar de parkeergarage Zicht op de binnenhof van het appartementencomplex

kon ontstaan. Daarna werd het gebouw van de rechterbovenhoek naar de linkeronderhoek schuin doorgesneden en werden de beide delen naast elkaar gelegd. Zo ontstonden twee in hoogte aflopende vleugels van 15.60 meter diep, van elkaar gescheiden door een brede kloof. Omdat het totale volume van het complex hierdoor in breedte toenam, kon de geplande parkeerplaats eronder geschoven worden. Het bezonningsprobleem werd vervolgens opgelost door het dak ook richting het wijkje af te schuinen, waardoor het enorme schaalverschil tussen het complex en de woonwijk wat minder benadrukt wordt. De zuidwesthoek van de kavel is enigszins afgeplat. Op deze plek is het complex het hoogst, 25 meter, en sluit daarin aan op de hoogbouw die in de toekomst op de naastgelegen kavels zal verrijzen.

In de zuidwesthoek bevindt zich ook de gebouwhoge toeganspoort tot het complex. Waar de buitengevel zich voordoet als een ongenaakbare rotswand, sober uitgevoerd in zilvergrijze baksteen en strak van vorm, doet de binnenhof eerder denken aan een vriendelijke vallei. Een betonnen hellingbaan met schuin oplopende wanden rolt zich achter de poort uit, en eindigt halverwege de binnenhof tussen de twee gebouwdelen. De betonnen welvingen vormen een regelrechte uitnodiging voor skaters, die er in het weekend al dankbaar gebruik van maken. Zilveressen steken vanuit de ondergelegen parkeergarage hun kroon door ronde openingen in het hofdek en enorme bloempotten van rood aardewerk, gevuld met wuivende bamboe, dragen bij aan het vriendelijke karakter van het binnenhof.

De toegang tot de binnenhof met de gewelfde hellingbaan

34

Zowel de gevels als de galerijen zijn voorzien van smalle verticale latten van warm donkerrood Sapupira FSC hout.

Elegante loopbruggen op betonnen T-liggers doorkruisen de architectenweb magazine

kloof tussen de twee gebouwdelen in verschillende richtingen en zorgen daardoor voor korte looplijnen. Ook de binnengevels dragen bij aan de gevariëerde aanblik. Dit komt doordat er verschillende typen appartementen achter verscholen gaan, die in grootte varieren van 125 tot 197 m2. SeARCH heeft drie woontypologieën voor het complex ontwikkeld: de kernwoning, de parkwoning en de doorzonwoning. Bij de kernwoning is de vaste kern (keuken en badkamer) in het midden van de ruimte geplaatst, waardoor je er omheen kunt lopen. De parkwoning is met de woonruimten geheel naar buiten gericht. En de doorzonwoning is voornamelijk aan het hofdek geplaatst, voor de sociale controle en lichttoetreding in de hof. Het schuine dak zorgt ervoor dat op elke woonlaag zes appartementen van het hoogteverschil kunnen profiteren, doordat maisonnettes gerealiseerd konden worden.

Vanuit de binnenhof is er uitzicht over het waterwinpark en bestaan er doorkijkjes naar het woonwijkje achter het appartementencomplex. Het is een ruimte als een caleidoscoop die in elke richting, en zowel boven als beneden, verassende zichtlijnen te voorschijn tovert, op en door het gebouw heen, richting het omliggende landschap.

Via twee luie trappen die onder het gebouw doorlopen kun je vanuit de binnenhof afdalen in de ‘achtertuin’, het woonwijkje met de eensgezinswoningen dat de rest van Scherf 13 in beslag neemt. De blokwoningen lijken lukraak in het groen te zijn rondgestrooid, maar bij nader inzien blijkt de grond opgedeeld te zijn in een strakke strookverkaveling, een referentie aan het oorspronkelijke polderlandschap. De woningen, opgebouwd uit twee of drie lagen en met een gemiddelde oppervlakte van 115m2, zijn in clusters verspringend op de stroken neergezet, waardoor ze òf een grote nummer 8 - maart 2007

voortuin, òf een grote achtertuin bezitten. Bergingen zijn inpandig gemaakt en worden ontsloten via paden die tussen de tuinen doorlopen. De woningblokken zijn opgetrokken uit dezelfde baksteen als het appartementengebouw; de verschillende aardse en metalige tinten contrasteren sterk met het omliggende groen.

De wijk wordt omsloten door een in schanskorven gevatte droge breukstenen muur. Door deze afscherming van de omgeving verkrijgt het bijna de kwaliteit van een binnenplaats of hofje. Zo is het een intieme en veilige plek geworden, waar kinderen naar hartenlust kunnen spelen, en burencontact makkelijk ontstaat. Dit komt mede doordat er slechts de binnenhof doet denken één weg doorheen loopt, een aan een vriendelijke vallei pad dat in het verlengde van de entree van de parkeergarage ligt en zich als een boemerang het woonwijkje in slingert, een bocht maakt en weer terug loopt in de richting waar het vandaan kwam, de parkeergarage.

Vogelvlucht over het wijkje met de blokwoningen

35

De loopbruggen die kruislings de binnenhof overspannen

De garage is 45 cm onder het maaiveld aangebracht, zodat je vanuit de wijk over de auto’s heen kunt kijken. De doorgangen zijn in de gevel gemarkeerd met dubbelhoge openingen.

De ruimte is in een lichtblauwe tint geverfd, waardoor de sfeer verrassend licht en speels is. Binnenkort gaat ook deze plek door de kinderen worden ‘ geannexeerd’.

Hoewel het pad in combinatie met de parkeergarage net als het overeenkomstig materiaalgebruik als bindend element tussen de twee bouwdelen kan worden beschouwd, blijft het grote schaalverschil een storende factor. Het woonwijkje valt hoe dan ook in het niet bij de massa van het appartementengebouw. beide delen van het project lijken met elkaar te concurreren, zodat ze uiteindelijk als twee projecten beleefd worden.

De kwaliteit van het project op Scherf 13 is vooral het ontbreken van een standaard woonwijktypologie. Hier geen lange rechte straten, eindigend in het ‘niets’. Geen rijen van identieke rijtjeswoningen met een stereotiepe voor- en achtertuin. Geen standaard galerijflat, waar private en openbare ruimte twee gescheiden werelden zijn. In dit dubbelproject is een verrassend spel van binnen en buiten gespeeld, waarbij de buitenruimte openbaar is, maar tegelijk als verlenging van de privé-ruimte door de bewoners kan worden toegeëigend.

Scherf 13 fungeert als een veilige enclave in de Vinex-woestenij van Leidsche Rijn. nummer 8 - maart 2007

de standaard woonwijktypologie ontbreekt geheel

Zilver-essen steken hun kroon door de gaten in het hofdek

37

PROJECT BELICHT | SCHERF 13 1

2

4

3

5 6

7

10 11

12

8 9

2

1

50 mm afwerklaag

2

prefab betonnen galerijplaat

3

280 mm cascovloer

4

HSB wand + isolatie

5

lattenwerk 37x37 mm FSC keurmerk

6

houten kozijn FSC keurmerk, transparant gelakt

7

dubbele beglazing, 30 min. brandwerend

8

kunststeen onderdorpel

9

stalen L-staal

10 lattenwerk 54x54 mm FSC keurmerk 11 leuning 48x105 mm FSC keurmerk 12 stalen frame vuurverzinkt en gepoedercoat

38

architectenweb magazine

Het pad van het woonwijkje dat in de parkeergarage verdwijnt. Op de voorgrond een 3-lagige blokwoning.

opdrachtgever | BPF bouwinvest bv, Amsterdam ontwerp | SeARCH b.v., Amsterdam (www.searcharchitects.nl) aannemer | Slokker Bouwgroep bv, Huizen constructeur | Goudstikker de Vries ACN, Rotterdam adviseur | ABT-consult, Arnhem installateur | Pol-Soest bv, Soest grondwerk en bestratingen | De Rooij bv, Molensteijn materiaaladvies | Van den Berg, Nieuwerbrug realisatie | 2006

Gerelateerd op architectenweb.nl bouwproduct

X-Tend

projectportfolio

bouwproduct

Oppervlaktestructuur Boston

projectportfolio

Voor de kolommen in de parkeergarage is een oppervlaktestructuur van het type Boston van NOEplast gebruikt. Het is mogelijk om meerdere verschillende structuren aan te brengen, maar er ook kan gevarieerd worden met de vorm en kleur van betonoppervlakken.

Waco Lingen Beton Q architectenweb.nl/bp7939/

portret van...

Bjarne Mastenbroek Bjarne Mastenbroek twijfelde er als kind aan of hij nou chirurg of architect wilde worden. De muzikale omnivoor en magazine-‘grazer’ vindt het leukste van zijn uiteindelijke beroep dat hij iets ontwerpt dat er lang staat, en dat het levensgroot en tastbaar is.

SeARCH b.v.

Q architectenweb.nl/n8849/

nummer 8 - maart 2007

Wolzak Op de plaats van een deel van een boerderij in Zutphen is een nieuwbouw gekomen die, in een ‘getrokken en verschoven’ perspectief, precies aansluit op het litteken van de oorspronkelijke aanbouw. Hierdoor blijft de traditionele T-vorm behouden.

SeARCH b.v.

Q architectenweb.nl/p2949/

X-Tend gaas bestaat uit verschillende typen roestvrijstalen kabels die bijeen worden gehouden door horizontale of verticale draadklemmen. Deze klemmen, die van rvs zijn gemaakt, zijn sterk, klein en verfijnd. Bij de installatie is geen gereedschap nodig.

Carl Stahl Benelux b.v.

Q architectenweb.nl/bp7938/

Ambassade, Addis Abeba Het hoofdgebouw van de Nederlandse ambassade in Addis Abeba (Ethiopië), een streng, horizontaal volume en doorsnijdt een heuvel. Hierdoor ontstaat haast vanzelfsprekend een scheiding in twee programmatische delen: de residentie en de kanselarij.

SeARCH b.v.

Q architectenweb.nl/p2869/

virtuele tour

Scherf 13 Ook een kijkje nemen op Scherf 13?

Bekijk dan snel de virtuele tour van het gebouw op architectenweb.nl!

Q architectenweb.nl/n8850/

39

PROJECTEN KORT Interieurontwerp voor congres- en vergadercentrum Jaarbeurs, door 123DV

Moodband

Technologie en design worden gecombineerd om een vergaderinterieur te maken dat aansluit bij de huidige ‘experience economy’. foto’s | Christiaan de Bruijne / Fotowerk

In zevenentwintig vergaderzalen van de Jaarbeurs in Utrecht ontwerpt 123DV architectuur & consult bv de interieurs als een verlengstuk van de identiteit van de gebruiker. Het gehele interieur wordt gekenmerkt door een matglazen strook die de totale ruimte omspant.

In de vergaderruimtes kan deze zogenaamde mediaband als whiteboard worden ingezet. Waar de strook voor de glasgevel hangt, wordt het binnentredende daglicht verzacht en belemmert het de afgeleide blik op de taferelen die zich buiten het gebouw afspelen.

Via touchscreens in de band kan de computergestuurde led-verlichting worden gemanipuleerd. Hierdoor kan de band elke gewenste kleur aannemen, wat bepalend is voor de sfeer in de ruimte. Maar ook het bedrijfslogo kan aanleiding zijn om de vergadering te kleuren, zodat de corporate identity tijdelijk wordt opgerekt tot in de vergaderruimte van het beursgebouw.▲ (EF) www.123dv.nl Q architectenweb.nl/p6663/ 40

architectenweb magazine

Loods met gemengde functies door Loos Architects en HUB

Werkhuis aan het kanaal Fotografie | Allard van der Hoek

nummer 8 - maart 2007

Door het samenvoegen van programma weet Loos Architects in samenwerking met HUB aan een gewone loods een sculpturale expressie te geven.

Ter hoogte van Schoten (België) wordt het Albertkanaal naar Antwerpen aan twee zijden geflankeerd door markante industriële gebouwen. In de reeks uitgesproken karakters van betonnen silo’s, stenen brouwerijen en een sportpaleis realiseert Loos Architects in samenwerking met HUB een stalen werkhuis voor de Dienst Scheepvaart. Het werkhuis biedt huisvesting aan een bijzonder programma. Het omvat een garage, ateliers, kantoren en een woning voor de conciërge.

De belangrijkste verblijfsruimten zijn in de kop van het gebouw gesitueerd. Het appartement van de conciërge opent zich met een volledig glazen wand naar het kanaal, terwijl het balkon van de kan-

tine uitstulpt in de richting van de tuin.

Om de druk op het budget te verlichten versmelt de omheining van het terrein met de goedkope PVE-huid van het gebouw. De opslag wordt daardoor binnen het gebouwvolume opgelost en verleent deze meer substantie. De aanzichten van het gebouw aan de lange zijden wordt bepaald door de noodzakelijke hoogte van het interieur. De doorsnede toont hoge ruimtes als de functie van de ruimte dat vereist. Daar waar de standaard voldoet, daalt de gevellijn.

Hierdoor krijgt het gebouw een sculpturale expressie. V (EF) www.loosarchitects.nl, www.hub.eu Q architectenweb.nl/p6669/

41

PROJECTEN KORT

Transformatie van villa vd Bergh & vd Broek door Architectenburo JMW

Gedaanteverandering foto’s | Rene de Wit

Door de verbouwing van een bestaande villa is een verrassend open nieuwe woning ontstaan.

Dat de transformatie van een anonieme bungalow uit de jaren zeventig tot interessante resultaten kan leiden, bewijst Architectenburo JMW. In het bosgebied bij Goirle bedachten zij een ontwerp waarmee een gesloten woning een ware gedaanteverandering onderging.

De bestaande woning bood nauwelijks uitzicht op de tuin die aan de noordzijde van het huis gelegen is. Door de

woning daar een u-vormige plattegrond te geven en alle gevels van glas te maken, is een huis ontstaan waarin de tuin naar binnen lijkt te spoelen.

In de interne organisatie ontstond door deze transformatie de mogelijkheid een winter- en een zomerkamer te maken: de winterkamer rond de open haard, de zomerkamer rond het terras. Behalve een spectaculair toegenomen ruimtelij-

ke beleving is het interessante aan deze gedaanteverandering dat die betrekkelijk onzichtbaar blijft. Alleen de bewoner of bezoeker zal de nieuwe openheid ervaren, voor de buitenwereld blijf het een gesloten bungalow. â–˛ (EF)

www.jmwinfo.nl Q architectenweb.nl/p6661/

Bestaande situatie

42

architectenweb magazine

hgschmitz.de

01

02

03

04

05

06

Gira LED-verlichting Van buiten naar binnen. Na de introductie van LED-verlichting voor het Gira programma TX_44 brengt Gira nu oriëntatie en veiligheid van buiten- naar binnenshuis. De Gira LED-verlichting omvat een breed spectrum LED-producten passend bij de Gira schakelaarprogramma‘s.

Meer informatie krijgt u tevens via de Gira architectenservice, tel +31 (0) 6 53 - 98 43 21 of www.gira.nl Afbeeldingen: Gira E2, antraciet. Boven: [01] LED-oriëntatieverlichting, [02] LED-oriëntatieverlichting met lamellenelement, [03] LED-signaalverlichting rood/groen, [04] controleschakelaar met LED-verlichtingsbasiselement, [05] serie-controleschakelaar met geïntegreerd LED-verlichtingselement, [06] wandcontactdoos met randaarde met LED-oriëntatieverlichting Onder: LED-oriëntatieverlichting met pictogram

Luuk Kramer

PROJECT BELICHT | FIFTYTWODEGREES

Plaza bij de voet van de toren en de commerciële ruimtes langs de parkeergarage

In het interieur zijn warme gouden tinten toegepast Het entreegebied met pixels op de witte wand

Doorsnede

46

ligt onder het verhoogde maaiveld een parkeergarage met 600 plaatsen en diverse commerciële ruimten. In de aankomende tweede bouwfase zal het maaiveld met overkluizing over de Neerbosscheweg de verbinding met stad compleet maken. Een groot en openbaar toegankelijk Plaza verleidt de passant straks tot het bezoeken van de diverse voorzieningen. De Esplanada langs het complex legt de relatie tussen het toekomstige lightrailstation met een woonwijk en bedrijvenpark in herontwikkeling, FiftyTwoDegrees en het voetbalstadion in het Nijmeegse Goffertpark.

Abstracte gevel Een belangrijke uitdaging voor architect Veenstra van Mecanoo vormde het ontwerp van de gevel. ‘Wij wilden niet die gelaagdheid van standaard kantoorgebouwen in de gevel zien, maar streefden naar een communicatief en uitnodigend gebaar. Vandaar dat we die knik hebben gemaakt en de gevels een abstracte uitstraling hebben gegeven.

De wisselende vlakken refereren aan de technologie van chips. Het zijn een soort pixels in een schijnbaar willekeurig patroon.’

Hoewel de ambities voor de gevel op een zeer hoog niveau lagen, was het budget beperkt. Volledig glazen gevels zouden, mede vanwege de gevolgen voor de klimaatinstallatie, te duur worden. Het alternatief is gevonden in een mat zwarte aluminium elementengevel. Open en dichte delen wisselen elkaar af en verbloemen de aanwezigheid van de vloerranden. De te openen ventilatiekleppen zijn verborgen achter strekmetalen roosters.

Door de verfijnde wijze van detailleren en de matte kleurarchitectenweb magazine

Luuk Kramer

stelling heeft de gevel de gewenste tastbare uitstraling gekregen. Doordat duidelijke verdiepingslagen in de gevel ontbreken, toont de toren zich als een zelfstandig object.

Zwart, hout en goud Terwijl FiftyTwoDegrees van buiten een koele uitstraling heeft door de gevels van aluminium en strekmetaal, is in het interieur een warme deken gecreëerd door de hal te voorzien van opvallende, gekromde houten banken en veelvuldig gebruik van goudkleurige bekledingen. Bij ontvangst wacht de bezoeker een enorme goudkleurige balie met vleugels van 3,5 en 5 m lengte. Oorspronkelijk wilde Mecanoo dit gevaarte in metaalplaat laten uitvoeren, maar daarbij zijn lasnaden onvermijdelijk. Om toch het ideaal van een metalen balie uit één stuk te benaderen is de basisvorm in mdf gemaakt en is het oppervlak voorzien van een laag gespoten Luminore. Dat bestaat voor 98 procent uit metaaldeeltjes. Bij het spuiten ontstaat een gesloten metaaloppervlak, dat als metaal is gepolijst.

Alle ruimten op de begane grond zijn verbonden door één interieurstijl, zodat zich niet overal verschillende sferen aftekenen. Dat geldt voor de ontvangsthal van het kantoor, de restaurants, de toegangszones naar de liften etc. Tegen de binnenzijde van de gevel vormt de golvende houten wandbekleding van mahonie een visueel verbindend element, zodat de route zich als vanzelf wijst. De houten bekleding komt terug in de door Mecanoo ontworpen interieurelementen, zoals de zitbanken. Die zijn aan de achterzijde bekleed met goudkleurige stof. Met die stof zijn tevens de akoestische panelen met ruitvorm bespannen in de lifthallen. nummer 8 - maart 2007

De zwarte plafonds bevorderen een intieme sfeer en leggen een relatie met de zwarte buitengevel. In de hardstenen vloerafwerking is een pad opgenomen dat ter onderscheiding van de rest van het vloeroppervlak is gebouchardeerd.

Flexibel kantoor Op de kantoorlagen zijn de gevels aan de binnenzijde vrijwel geheel wit uitgevoerd. Het pixelbeeld werkt uiteraard ook hier door. In het interieur leidt dit tot De gevel was een belangrijke bijzondere situaties: uitdaging voor de architecten iedere kantoorkamer is anders, de een heeft veel ramen en de ander weinig. De hoogte van de ramen bepaalt of men zittend of staand uitzicht naar buiten heeft.

De kantoorvloeren zijn flexibel indeelbaar. Het plafond heeft

Het interieur van een van de kantoorverdiepingen

47

PROJECT BELICHT | FIFTYTWODEGREES

De geknikte toren rijst op uit het groene basement

De

overal een drie meter vrije hoogte en er is daardoor geen verlaagde gangzone. Binnenwanden zijn op stramienen van 1,80 meter te plaatsen. Per zone van 3,60 meter breed is het klimaat apart te regelen. Die voorzieningen zijn voor de gebruitoren is met 86 meter bepalend ker zeer belangrijk, omdat gedurende voor de Nijmeegse skyline de ontwikkeling van nieuwe producten de ruimte aan de projectorganisatie wordt aangepast.

Vanuit het openbare deel van het entreegebied is de parkeergarage bereikbaar. De garage voegt zich soepel in het met gras bedekte basement. Door het hellende dakvlak van het basement zijn enkele ruimten niet efficiënt te benutten, maar ze geven wel veel licht en lucht in de garage.

48

Door de ontwerpopgave te benaderen als functionele eenheden boven op een kunstmatig landschap is een sterk beeld tot stand gekomen. Met een hoogte van 86 meter is de toren het hoogste gebouw van Nijmegen en bepalend voor de skyline. Veenstra beschouwt de wijze van aanlanding van dit project als karakteristiek voor de architectuur van Mecanoo: ‘Wij werken sterk contextueel.

Hier hebben we de opgave aangegrepen om een complete integratie van kantoor- en voorzieningenfuncties plus infrastructuur te realiseren. Met het basement zorgen we voor een belangrijke verbinding tussen functies en tussen beide stadsdelen.’

Het ontwerp van de tweede fase vangt naar verwachting in de loop van dit jaar aan, waarna het totale complex over enkele jaren gereed zal zijn.

architectenweb magazine

5

2 3

6

7

4 8

1

kelder

Plaza begane grond

16e verdieping

1

(vergroting t.o.v. andere tekeningen)

parkeerdek

2

toegang vanaf ondergelegen parkeerdek

3

entreegebied

4

toekomstige verbindingsbrug

5

receptie

6

centrale entree

7

Restaurant

8

commerciĂŤle ruimte

Mezzanine 1e verdieping

nummer 8 - maart 2007

49

PROJECT BELICHT | FIFTYTWODEGREES

1

2

3

4

5

6

7

8

12

9

10

13

11

1

dubbel glas 16-16-8

6

aluminium sandwichpaneel

11 aluminium vliesgevel, zwart geanodiseerd

2

vloeranker

7

stalen IPE profiel

12 systeemplafond

3

afwerklaag

8

80 mm isolatie

13 stalen kolom

4

druklaag

9

1,5 mm staalplaat, gepoedercoat RAL 9010

5

kanaalplaatvloer

10 aluminium valraam

50

architectenweb magazine

Het interieur van het entreegebied in het kantoor

opdrachtgever | Ballast Nedam Bouw, Arnhem / ICE Ontwikkeling, Nijmegen ontwerp | Mecanoo architecten, Delft (www.mecanoo.nl) constructeur | ARUP Amsterdam (competitiefase) , Adviesbureau Tielemans, Eindhoven (realisatiefase) installatieadviseur | Royal Haskoning, Nijmegen adviseur akoestiek | Peutz, Mook adviseur brandveiligheid | DGMR Raadgevende Ingenieurs, Arnhem hoofdaannemer | Ballast Nedam Speciale Projecten Utrecht bruto realisatie | december 2006

Gerelateerd op architectenweb.nl bouwproduct

bouwproduct

bouwproduct

nummer 8 - maart 2007

LuminOre

projectportfolio

La Llotja

LuminOre is een gepatenteerd productieproces, waarmee koud spuitbaar metaal naadloos op bijna elke gewenste ondergrond kan worden gespoten.

Eenmaal behandeld beschikt het product over alle eigenschappen van gegoten metaal, inclusief textuur en glans. Herck Metal Europe

Op de oever van de Segre in de Catalaanse stad Lleida komt La Llotja, een groot congrescentrum met theater, geflankeerd door twee eveneens nieuwe woongebouwen. Mecanoo heeft het landschap opgevat als een boeiend decor waarvoor het trio is neergezet.

Mecanoo architecten

Q architectenweb.nl/bp7941/

Q architectenweb.nl/p6655/

Leven op Daken

projectportfolio

Montevideo

Het dakbedekkingsysteem Leven op Daken dat geschikt is voor gebruik als beplantings- en sedumdak, maar het is eveneens toepasbaar voor een parkeerdak. Het heeft een wortelwerende toplaag, met daaronder een laag verkleefd met warme bitumen op de ondergrond. Mastum Daksystemen

De ruim 152 meter hoge toren Montevideo op de Roterdamse Wilhelminapier bestaat uit een compositie van in elkaar grijpende volumes, waarvan een deel boven de kade zweeft.

Het gebouw refereert aan de hoogbouw van New York, Chicago en Boston uit het interbellum. Mecanoo architecten

Q architectenweb.nl/bp7942/

Q architectenweb.nl/p2658/

Gevel

virtuele tour

FiftyTwoDegrees

De gevel van FiftyTwoDegrees bestaat uit ruim 1600 elementen, verdeeld over vijf vlakken. De invullingen zijn verspringend in het element opgenomen en bestaan uit isolatieglas, aluminiumpanelen en een met strekmetaal bekleed valraam.

Permasteelisa Central Europe b.v.

Ook een kijkje nemen bij FiftyTwoDegrees?

Bekijk dan snel de virtuele tour van het gebouw op architectenweb.nl!

Q architectenweb.nl/bp7944/

Q architectenweb.nl/n8851/

51

PROJECTEN KORT

Stadswoning in Doetinchem door rooijakkers + tomesen architecten

Dakvilla Fotografie | Luuk Kramer

Slopen of renoveren, dat was de keuze waarvoor de eigenaar van een bovenwoning in Doetinchem zich gesteld zag. De bestaande woning voldeed niet meer en het dak van de ondergelegen winkel, dat tevens diende als dakterras voor de sombere woning, lekte en was vooral een winderige buitenruimte. rooijakkers + tomesen architecten stelde voor geen van beide te doen: niet

52

Het wonen boven een winkel krijgt een nieuw intiem karakter door introductie van een cirkelvormige patio in het hart van het nieuwe pand. slopen en niet renoveren. In plaats daarvan besloten zij een compleet nieuwe woning te ontwerpen op het dak van de winkel. Tegen een geringe extra investering bleek het mogelijk het voormalige dakterras bij de woning te trekken en in het hart van het nieuwe volume een cirkelvormige patio te introduceren.

De architecten zelf spreken van een ‘buitenstebinnen’ gekeerde woning.

De architecten zelf spreken van een ‘buitenstebinnen’ gekeerde woning.

Wij houden het liever op een klassieke patiovilla die deze introverte woning op vernieuwende en overtuigende wijze uitdrukking heeft gekregen. V (EF)

www.rooijakkers-tomesen.com Q architectenweb.nl/p6659/

architectenweb magazine

Luchtvilla Fotografie | Aemelie Deelder

Warme kleuren en materialen geven kantoorinterieur een bijna huiselijke sfeer.

Op de 21e en 22e verdieping van de Itotoren in Amsterdam benadert Fokkema Architecten het interieurontwerp van ABN AMRO Private Equity als ‘een villa op hoogte’. Zo vormen de intimiteit van een villa en de voordelen van het uitzicht de aanknopingspunten voor een minimalistisch uitgevoerd interieurbeeld. De materialisering en detaillering is terughoudend en waar mogelijk abstract.

Het gebied rond de gebouwkern biedt hoofdzakelijk ruimte aan vergaderfaciliteiten en heeft een besloten karakter

nummer 8 - maart 2007

Interieurontwerp voor twee verdiepingen van de Ito-toren door Fokkema Architecten met een plastische witte uitstraling. De werkplekken daarentegen zijn extreem transparant. Deurkozijnen ontbreken, openingen in de met Zebrano gefineerde wandpanelen bieden toegang tot de afzonderlijke kantoorruimtes en zijn voorzien van verdiepingshoge glazen deuren. Slechts op enkele plaatsen is een vorm van decoratie in het eindresultaat geslopen. Een reusachtige roos siert als een applicatie de vloerbedekking op de plek die bestemd is voor een informeel onderhoud. De tijdschrif-

tenkast is volledig in leer uitgevoerd.

Door de toepassing van warme kleuren en materialen zijn de ontwerpers erin geslaagd om de verdiepingen in de kantoortoren een huiselijke sfeer te bezorgen. V (EF)

www.fokkema-architecten.nl Q architectenweb.nl/p6666/

53

PROJECT BELICHT | XXX

De centrale hal annex aula onder de hangende daktuin De schuine lijnen van de buiten- en binnengevels zijn doorgezet in het hoofdtrappenhuis

Doorlopend hoekdetail van de gevel

56

De gemeente stelde een flinke lap grond beschikbaar aan de Torenallee-West, een voormalig industriegebied waar de nieuwe woonwijk IJssseltuinen gebouwd zal worden. Door de ligging aan de provinciale weg, tevens de invalsweg naar Doetinchem, is het een locatie waar het gebouw niet onopgemerkt blijft. In 2002 werd een Europese aanbesteding uitgeschreven waaruit Erick van Egeraat werd geselecteerd. Dat Van Egeraat niet bang is om een statement te maken, is geen geheim. Ook in zijn eerder gerealiseerde ontwerpen voor onderwijsgebouwen, zoals Hogeschool Inholland (2000), heeft hij laten zien dat de gemeenschappelijke ruimten de succesvolle dragers van dergelijke gebouwen kunnen zijn. Maar dat hij ook met een zeer beperkt budget een sensuele kwaliteit aan een gebouw kan geven, zoals bij het Grafisch Lyceum Utrecht (1995), was voor het verwerven van deze opdracht minstens zo belangrijk.

Dat laatste onderkende Erick van Egeraat zelf direct. De eerste stap in zijn ontwerp was dan ook de voorgestelde, voorspelbare uitgestrekte contouren voor het schoolgebouw om te vormen tot een compact volume, dat naar de straathoek is geschoven. Daardoor verkrijgt het gebouw presentie, zijn loopafstanden verkleind, worden gebruikers dichter bij elkaar gebracht en is het oppervlak van het kostbaarste onderdeel, de gevel, beperkt. Zo kwam er geld vrij voor andere onderdelen, zoals de centrale hangende tuin.

De tuin is de oplossing voor het daglichtprobleem dat de compacte vorm met een voetprint van 60 x 60 meter introduceert, en brengt licht tot diep in het gebouw. In vorm en sfeer is deze ruimte complementair aan de massieve, aardse verschijning van de piramide: een luchtige, groene oase, die overigens ook toegankelijk is voor leerlingen. architectenweb magazine

Hoewel de autonome figuur geen enkele relatie pretendeert te zoeken met zijn omgeving – die daartoe ook geen aanleiding gaf – is een aantal maatregelen genomen om de aanwezigheid van het gebouw te temperen. Doordat de gevels wijken, lijkt het minder groot en de gebruikte materialen, zoals glas, hout en staal, geven het gebouw een naturelle verschijning.

Bovendien is het aan de noordoostzijde ingegraven waardoor het vanaf de straat kleiner oogt. Zo ontstond ook een buitenruimte die aan de school verbonden is en die tegelijkertijd een passende, oplopende entree creëert naar de ‘burcht’: een beeld dat opgeroepen wordt door de enorme voordeur die zich, aan de bovenzijde scharnierend, opent tot een luifel.

Via het talud komen de leerlingen op de tweede verdieping binnen, in het hart van de school. Hier, direct onder de tuin, bevindt zich de centrale ruimte die zowel aula als kantine is. De zitkuil en de lange, vaste banken nodigen uit om hier in de pauzes te blijven hangen. Vanuit deze ruimte is het via de glazen binnengevels rond de tuin makkelijk je te oriënteren in het alzijdige gebouw.

Langs de tuin leidt een eveneens glazen trappenhuis naar boven, waar de afdelingen economie, zorg & welzijn en de onderbouw elk hun eigen verdieping hebben. Een lange, brede trap loopt recht naar beneden, waar de sportzaal, met daaromheen de mediatheek, extra theorielokalen en techniekruimten zijn ondergebracht. Omdat de sportvoorzieningen ook buiten schooltijd door niet-leerlingen kunnen worden gebruikt, heeft de school aan de achterzijde, op de begane grond, een tweede (dienst)ingang en is de trap naar de kantine afsluitbaar. nummer 8 - maart 2007

De plattegronden zijn logisch opgebouwd: de grote lokalen aan de buitengevel en kleinere lokalen rond de tuin. De variatie in de afmetingen van de ruimten sluit aan op de vraag naar mogelijkheden voor zowel klassikaal onderwijs als zelfstudie in kleinere projectgroepen en overleg tussen docent en leerling, en docenten onderling. De theorie- en praktijklokalen zijn telkens met elkaar verbonden, zodat leerlingen na de uitleg direct de afgeknotte piramidevorm kunnen starten met, bijvoorbeeld, hout is een ongewone typologie voor bewerken. Het orgaeen school niseren van te koppelen lokalen en de specifieke ruimtelijke en klimatologische eisen die de keukens, ziekenhuisopstellingen en een autolift vragen, vormden wellicht de grootste uitdaging voor de architect. De gekozen oplossing voor bijvoorbeeld de zonwering verraadt dat het probleem niet op alle plaatsen is ondervangen.

Het licht valt door de open geveldelen naar binnen

57

PROJECT BELICHT | METZO COLLEGE

4 4

1

1 2

2

3 3

3

3

3

2

1

1

3 1

1 1

4e verdieping

1

1

2e verdieping

1

4

6

6

3 1

1 6 8

1

1

6

1

2

2

2

2 2

2

2

2 2

1e verdieping

3

1

begane grond

3

3

3

3

3 10

9

1

klaslokaal

2

kantoor

3

workshop

4

keuken

5

kantine

6

praktijklokalen

7

restaurant

8

tribune

9

gymzaal

10 kleedruimtes

kelder

58

architectenweb magazine

Via de daktuin dringt het daglicht tot diep in het gebouw door

In de afwerking van de ruimten is het contrast tussen de wereld onder en boven de hangende tuin versterkt. De wit gestucte lokalen en gangen op de verdiepingen benadrukken de lichtheid, terwijl de tot en met het plafond zwart geschilderde technieklokalen en het schone beton van de sporthal het gewicht van het aardepakket voelbaar maken.

In het materiaalgebruik en de detaillering is nadrukkelijk niet gekozen voor een ‘hufterproof’ gebouw vanuit de filosofie dat een respectvolle behandeling van de leerling leidt tot een respectvolle omgang met het gebouw. Echter, op een aantal plaatsen tonen het stucwerk en de verlichting zich te weinig bestendig voor een gebouw dat zo intensief gebruikt wordt als een middelbare school.

Doorsnede

er is nadrukkelijk niet gekozen voor een ‘hufterproof’ gebouw De verfijnde uitwerking van de gevels is een van de meest geslaagde onderdelen van het gebouw. De gevelbekleding is als een doorlopende band rond het gebouw gewikkeld, zodat het gevelbeeld per zijde verschilt, maar de massa intact blijft. Het lint valt uiteen in open en gesloten gevelelementen die verticaal zijn aangebracht: blank glas en in zandkleur gezeefdrukt glas, houten, triplex en polyesterbetonpanelen. De verschillende materialen, de helling en draaiing in de gevel en de verschaling van het volume in kleinere segmenten zorgen er niet alleen voor dat het gebouw van buiten boeiend blijft, maar ook dat binnen geen lokaal hetzelfde is. Tegelijkertijd verbeeldt de gevel zo subtiel de identiteit van de gebruikers: net als voor de leerlingen geldt, is het gebouw bij benadering fragieler en kwetsbaarder dan het stoere voorkomen doet vermoeden. nummer 8 - maart 2007

Het materiaalgebruik en de detaillering zijn met opzet niet ‘onverwoestbaar’

59

PROJECT BELICHT | METZO COLLEGE 10

11

1 2

3 4

12

5

6

7

13

8 1

aluminium daktrim

2

spuwer

3

gezette staalplaat 4 mm

4

binnenzonwering

5

blank iso glas

6

vloeranker

7

isolatie

8

2 x 12,5 mm gipsplaat

9

aluminium vliesgevel

14

3

12

15

10 dakisolatie 11 afschotlaag 9

12 staalplaat 3 mm 13 afwerklaag 14 druklaag 15 kanaalplaatvloer 7

8

60

architectenweb magazine

Trap vanuit de hal op de tweede verdieping naar de onderste twee niveaus met de sporthal

opdrachtgever | Stichting CoVoa - Metzo Doetinchem ontwerp | (EEA) Erick van Egeraat associated architects, Rotterdam (www.eea-architects. com) gebruiker | Metzo College, Doetinchem hoofdaannemer | Schutte Bouw en Ontwikkeling, Zwolle aannemer | gevelbouw Alkondor, Hengelo adviseur | constructies ABT bv, Delft realisatie | 2006

Gerelateerd op architectenweb.nl bouwproduct

Alkondor gevelpanelen

projectportfolio

bouwproduct

Binnenpuien

projectportfolio

Veel van de circa tachtig profielstalen binnenpuien in het Metzo College staan onder een hoek van 11 graden. Dit is gelijk aan de hellingshoek van de piramide. Kenmerkend voor de puien is het slanke MHB-profiel van 20 mm lijfbreedte, met daarop aan de flenszijde een koker gelast. MHB b.v.

Q architectenweb.nl/bp7945/

bouwproduct

nummer 8 - maart 2007

Qeshfloor PU 2060

Nederlandse ambassade Int het ontwerp voor een gecombineerde kanselarij en ambassadeurswoning in Warschau is geprobeerd de Nederlandse traditie van transparantie en openheid te weerspiegelen. Daarnaast is het project ge誰nspireerd door de barokarchitect Tylman van Gameren.

Erick van Egeraat associated architects Q architectenweb.nl/p2590/

De 25 mm dikke gesloten gevelpanelen zijn vooraf in de fabriek voorzien van een isolatielaag, een dampremmende folie en een stalen frame om ze onzichtbaar op de speciaal ontwikkelde ge誰ntegreerde draagconstructie in de vliesgevel te kunnen bevestigen. Alkondor Q architectenweb.nl/bp7946/

Faculteitsgebouw Utrecht Het nieuwe faculteitsgebouw voor het biomedisch cluster van de Universiteit van Utrecht versterkt het ingangsgebied van het bestaande Academisch Ziekenhuis. Tegelijkertijd positioneert het gebouw zich als een zelfstandig gebouw op het Universiteitsterrein.

Erick van Egeraat associated architects Q architectenweb.nl/p4675/

virtuele tour

Metzo College

De Qeshfloor PU 2060 gietvloer is decoratief ingestrooid met Qesh Glitters in de kleur goud. Doordat het product naadloos en slag-, stoot- en slijtvast is, is de vloer zeer geschikt voor onder meer de aula, gangen en lokalen van scholen.

Unipro b.v.

Ook een kijkje nemen in het Metzo College? Bekijk dan snel de virtuele tour van het gebouw op architectenweb.nl!

Q architectenweb.nl/bp7947/

Q architectenweb.nl/n8852/

61

*," / Ê ",/Ê

, Ü>ÌiÀâÕ ÛiÀ }Ã ÃÌ> >Ì iÊ` ÀÊ ÀV ÌiVÌÕÕÀÃÌÕ` Ê iÀ > Ê iÀÌâLiÀ}iÀ

>V ÌiÀÊii Ê Ü>ÌiÀ} À`

ÌÊ ÌÜiÀ«Ê Û ÀÊ `iÊ À Ü>ÌiÀâÕ ÛiÀ }Ê Û> Ê ÃÌiÀ`> Ê LiÜ ÃÌÊ`>ÌÊ Ê vÀ>ÃÌÀÕVÌÕÕÀÊ> ÃÊ>ÀV ÌiVÌ ÃV iÊ «}>ÛiÊ > ÊÜ À`i ÊLiÃV ÕÜ`°

ÀÊNÊ À VÊ À ÌiÀÃÊv Ì ½ÃÊNÊ iÀ i Ê ÕÃV

vÀ>ÃÌÀÕVÌÕÀi iÊ ÌÜiÀ« «}>Ûi Ê Ü À `i Ê iiÃÌ> Ê iÌÊ «}iÛ>ÌÊ > ÃÊ >ÀV ÌiVÌÕÕÀ°Ê ÀÕ}}i Ê i Ê Û >`ÕVÌi Ê â Ê Û>> Ê ÌÜ vi }iÛ> i Ê i Ê }i iÌi Ê > ÃÊ }i iÕÀÃ Õ ÃÌÊ ii Ê âi iÀiÊ Ü>>À`i ÈÓ

À }Ê `iÀÊ ÌÜiÀ«iÀÃ°Ê Ê i`iÀ > `Ê LiÃÌ>>ÌÊ iÀÊ iV ÌiÀÊ Ê «Ê iÌÊ }iL i`Ê Û> Ê ÕÌÃÛ Àâ i }i Ê ii Ê LiÃV i `i Ê >ÀV ÌiVÌ ÃV iÊ ÌÀ>` Ì i°Ê i Ê >>ÀÊ >> Ê iÌÊ ÀÕµÕ ÕÃ}i >> Ê Ê `iÊ

>>À i iÀ iiÀ]Ê iÌÊ `À Ü>ÌiÀ «À `ÕVÌ iLi`À vÊ L Ê , ÌÌiÀ`> Ê Û> Ê 7 Ê +Õ ÃÌÊ vÊ iÌÊ , 1 ÃÌ>Ì Ê Ê iÀÃv ÀÌÊÛ> Ê i ÊÛ> Ê iÀ i ° 6> Õ ÌÊ`iâiÊÌÀ>` Ì iÊ ÃÊ iÌÊÌiÊLi}À «i Ê >ÀV ÌiVÌi ÜiLÊ >}>â i

` Àà i`i Õ iÀÊnÊ Ê >>ÀÌÊÓääÇ

ÈÎ

*," / Ê ",/Ê

`>ÌÊ 7>ÌiÀ iÌÊ ÃÌiÀ`> Ê ­`iÊ Ã> i Û i} }ÊÛ> Ê iÌÊ iÌÊ7>ÌiÀ i ` }Li`À vÊ ÃÌiÀ`> ]Ê `iÊ 7,Ê i Ê iÌÊ } ii À>>`ÃV >«Ê ÃÌi ]Ê Êi Ê6iV Ì®Ê ÀV ÌiVÌÕÕÀÃÌÕ` Ê iÀ > Ê iÀÌâLiÀ}iÀÊ ÛÀ i}Êii Ê ÌÜiÀ«ÊÌiÊ > i ÊÛ ÀÊii Ê iÕÜiÊ À Ü>ÌiÀâÕ ÛiÀ }à ÃÌ> >Ì i°Ê i > ÛiÊ ÌÀ>` Ì iÊ Ã«ii `iÊ Üi V ÌÊ Ê `iÊ Ài >Ì iÊ ÌÕÃÃi Ê «`À>V Ì}iÛiÀÊ i Ê >ÀV ÌiVÌÊii ÊÀ \Ê «Êii Ê >À > ÌiÊ« i Ê >> Ê `iÊ ÃÌi Ê ÌÜ iÀ«Ê iÀÌâLiÀ}iÀÊ

iÀÃÊiiÀ`iÀÊ> Ê iÌÊ v` > Ì ÀÊÛ> Ê 7>ÌiÀ iÌ°

iÊ V>Ì iÊ Û ÀÊ `iÊ iÕÜiÊ À Ü>ÌiÀ âÕ ÛiÀ }Ê ÃÊ `iÀÊ Ê iÌÊ }ëÀ }i `°Ê Ê iÌÊ }À ÌÃV > }iÊ > `ÃV >«Ê Û> Ê iÌÊ 7iÃÌi Ê >Ûi }iL i`Ê ÃÌ>> Ê ÛiÀÊ ii Ê i }ÌiÊ Û> Ê ÀÕ Ê ÈääÊ iÌiÀÊ `iÊ ÛiÀÃV i `iÊ Û Õ iÃÊ Û> Ê `iÊ âÕ ÛiÀ }à ÃÌ> >Ì iÊ «}iÃÌi `°Ê iÊ «ii Û } }Ê Û> Ê `iÊ Û Õ iÃÊ ÃÊ â `> }]Ê `>ÌÊ i Ê `iÊ ÃÌ>`Ê Õ ÌÀ `i `Ê ÛiÀÊ `iÊ

À`âiiÜi}Ê`iâi v`iÊÀ ÕÌiÊÛ }ÌÊ> ÃÊ iÌÊÌiÊâÕ ÛiÀi ÊÜ>ÌiÀ° i > ÛiÊ }iL ÕÜ`i i Ê Û ÀÊ iÌÊ âÕ ÛiÀi Ê Û> Ê Ü>ÌiÀÊ LiÛ>ÌÊ iÌÊ V « iÝÊ ii ÊLi`À vÃ}iL ÕÜÊ iÌÊ > Ì Ài ]ÊÛiÀ }>`iÀÀÕ Ìi ]Ê ii Ê ÀiÃÌ>ÕÀ> Ì]Ê ÜiÀ « >>ÌÃi Ê i Ê >V iÀÕ Ìi °Ê iÜi Ê iÌÊ } ÃV Ê ÌÊ`iÊÀii ÃÊÛ Õ iÃÊ iÌÊ ` ÌÊ Li`À vÃ}iL ÕÜÊ ÌiÊ «i i ]Ê iivÌÊ >ÀV ÌiVÌÊ >ÕÀi ÃÊ > Ê Ìi Ê >ÌiÊ `>ÌÊ iÌÊ}i`>> °Ê Ê« >>ÌÃÊ`>>ÀÛ> ÊÛ À i Ê

ÎiÊÛiÀ` i« } È{

>ÀV ÌiVÌi ÜiLÊ >}>â i

`À iÊ v iÊ } ÃÌ }Ì> ÃÊ `iÊ « ÀÌÊ Ì ÌÊ iÌÊV « iÝ°Ê iÌiÀÊ}iâi}`]Ê`iÊi ÌÀiiÊ Ü À`ÌÊ}iÛ À `Ê` ÀÊ iÌÊi i i ÌÊÜ>>ÀÊ iÌÊ> i >> Ê Ê`À>> Ì\ÊÜ>ÌiÀt 6> >vÊ `iÊ } ÃÌ }Ì> ÃÊ ` iÊ `iÀ }Ê iÌÊii Ê}À ÌÊ`> Êâ ÊÛiÀL `i ]ÊÛ> ÌÊ ii ÊÈäÊ iÌiÀÊLÀii`ÊÜ>ÌiÀ} À` Ê >>ÀÊ Li i`i °Ê >Ê iÌÊ «>ÃÃiÀi Ê Û> Ê `>ÌÊ } À` Ê i Ê `iÊ Ì> ÃÊ ÌÊ i Ê L Ê iÌÊ ÃV vÛ À }iÊLi`À vÃ}iL ÕÜ°Ê i > ÛiÊ Ê `iÊ }iLÀÕ i i]Ê >>ÀÊ « lÌ ÃV iÊ

« Ã Ì iÀ }ÊÛ> Ê iÌÊL ÕÜÜiÀ ÊÜ À`ÌÊ Ê `iÊ ÌiÀ iÊ À}> Ã>Ì iÊ iÀÛ> Ê `iÊ Ã } >ÌÕÕÀÊÛ> Ê ÀV ÌiVÌÕÕÀÃÌÕ` Ê iÀ > Ê iÀÌâLiÀ}iÀÊ â V ÌL>>À°Ê iÌÊ ii Ê ÀÕ Ìi Êëi ÊÛ> ÊÛ `iÃ]Êi i}> ÌÊVÕÀÛi `iÊ ÌÀ>««i Ê i Ê ÕV ÌLÀÕ}}i Ê Ü À`i Ê `iÊ > Ì Ài ]Ê iÌÊ ÀiÃÌ>ÕÀ> ÌÊ i Ê `iÊ i ÌÀiiÊ «Ê ii Ê iÛi Ê } ÃV iÊ > ÃÊ `ÀÕ Üi i `iÊÜ âiÊ iÌÊi >>ÀÊÛiÀL `i °Ê ÜÜÜ° iÀÌâLiÀ}iÀ° Q >ÀV ÌiVÌi ÜiL° É«ÈÈÈxÉ

{iÊÛiÀ` i« } Õ iÀÊnÊ Ê >>ÀÌÊÓääÇ

Èx

NIEUW ONLINE | PROJECTEN

nieuwe projecten op architectenweb.nl

Op deze pagina treft u een selectie aan van projecten die recent zijn toegevoegd aan architectenweb.nl. Voor een volledig overzicht van alle projecten surft u naar www.architectenweb/ projecten

Appartement Zwolle

Filiaal Roberto Botticelli

Aan de voet van de Zwolse Peperbus is een winkel gebouwd met daarboven een ruim appartement en een penthouse. Het pand vindt een aangrijpingspunt in het oude stedelijke weefsel doordat de oude stadse rooilijnen zijn verbeeld in de kleurenverdeling van de gevel. Bureau B+O Architecten B.V. Q architectenweb.nl/p6470/

In het prominente pand Lijnbaan 50 in Rotterdam is de hoofdopzet van het oorspronkelijke ontwerp van Van den Broek en Bakema gehandhaafd, maar het karakter is open en modern.

Het is een verfrissende stap vooruit met respect voor de originele opzet.

Linea architecten

Basisschool Arnemuiden

Woning familie Zijlema

Gemeentehuis Woerden

De basisschool in Arnemuiden heeft de vorm van een boerenschuur en staat vrij in een groen overgangsgebied tussen een woonwijk en het agrarische landschap. Met een gevel van glas en staal heeft de schuur een eigentijds gezicht gekregen. De Gaaij Architectuur

Bij de renovatie en uitbreiding van deze vrijstaande woning in Blaricum zijn aan de bestaande woning twee volumes toegevoegd. Ze reiken als twee ‘armen’ zowel naar de voorzijde als naar de achterzijde van de kavel.

Steeghs de Jong architecten

De sterk verouderde hal met de daaraan gekoppelde baliefuncties Sociale Zaken en Burgerlijke Stand zijn volledig gerenoveerd en aangepast aan de hedendaagse eisen van functionaliteit en uitstraling. Verlichting speelde een grote rol in het ontwerp.

Vrij Design

Q architectenweb.nl/p6464/

Q architectenweb.nl/p6461/

Q architectenweb.nl/p6453/

Uw projectportfolio ook op architectenweb?

Word lid van Architectenweb. nl en presenteer uw bureau op de grootste architectuursite van Nederland.

66

Q architectenweb.nl/p6467/

architectenweb magazine

Sociaal plan Schijndel

Dierenartsenpraktijk

Verbouwing woonboerderij

In een nieuwe buurt op een terrein tussen drie straten zijn 26 woningen gebouwd die aansluiting zoeken op de omgeving. Het uitgangspunt voor het plan is het realiseren van goedkope koopwoningen, waarbij veel aandacht is besteed aan sociale diversiteit. Hilberink Bosch Architecten i.s.m. Joep Mol [architect]n Q architectenweb.nl/p6448/

De frisse kleuren en materialen in de ruime wachtkamer zorgen voor een prettige sfeer voor dier en mens. De ruimte is geschikt voor multifunctioneel gebruik. Voor het afscheid nemen van een huisdier is er een speciale ruimte met een persoonlijke sfeer. IN+

Het koetshuis achter een woonboerderij is ingrijpend verbouwd tot gastenverblijf en hobby- en bergruimte.

Bij de verbinding naar de boerderij is in de vorm van een serre veel aandacht besteed aan het visuele contact tussen beide interieurs. Knoop Architect

Q architectenweb.nl/p6427/

Q architectenweb.nl/p6425/

Revitalisatie kantoorgebouw

Renovatie gebouw HB

Verzekeringskantoor Spijkenisse

De vorm van het gerevitaliseerde gebouw stamt uit de jaren tachtig.

In de houten gevelelementen, met daarin opgenomen houten ge誰soleerde multiplex borstweringen, zijn aluminium schuifkozijnen met dito zonwering ge誰ntegreerd. Rik Lagerwaard Architect BNA b.v.

In de renovatie van het voormalige directie- en laboratoriumgebouw is gezocht naar een zorgvuldige balans tussen herstel van de oorspronkelijke kwaliteit en aanpassing aan de huidige en toekomstige eisen. Aan het gebouw is van buiten ogenschijnlijk niets veranderd. Hopman architecten b.v. (Architecten Consort) Q architectenweb.nl/p6410/

Als ontwerpuitgangspunt voor een verzekeringskantoor in Spijkenisse is gekozen voor eenvoud, robuustheid en betrouwbaarheid, maar ook voor uitdaging. In de praktijk is dit vertaald naar een massieve massa waar de ramen diep zijn teruggelegd in het vlak van de gevel. MDL Architecten

Q architectenweb.nl/p6421/

nummer 8 - maart 2007

Q architectenweb.nl/p6555/

67

architectenweb

Architecten presenteren zich met een projectportfolio op architectenweb.nl

www.architectenweb.nl/projecten

online

Architecten zijn trots op hun projecten. En vaak terecht. Architectenweb.nl biedt Nederlandse architecten daarom een podium om hun projectportfolio te presenteren aan een breed publiek.

Handig als u zich wilt voorbereiden op de keuze van een architect. Maar ook voor diegene met liefde voor architectuur is de architectenweb projectgids een rijke bron om dagenlang in te verdwalen.

Belangrijkste kenmerken projectgids - Presentaties van circa 3200 projecten onderverdeeld in de disciplines architectuur, stedenbouw, tuin en landschap en interieur - Handige zoekfunctie op projectsoort, trefwoord en naam architect - Wekelijks aangevuld met nieuwe projecten - Heldere projectpresentaties in woord en beeld Schrijf u ook online in op onze wekelijkse projecten nieuwsbrief!

Uw projectportfolio ook op architectenweb.nl? Word lid van Architectenweb.nl en presenteer uw bureau op de grootste architectuursite van Nederland. (meld u aan op www.architectenweb.nl/wordlid).

3''

ß,)4% &,//2 3''ß,)4% &,//2ßISßSPECIAALß ONTWORPENßVOORßVLOERBEGLAZINGßENß TRAPTREDEN ß-ETß3''ß,)4% &,//2ßKANß EENßDOORZICHTIGEßOFßLICHTDOOR LATENDEßVLOERßWORDENßGECREpERD ß (ETßKANßWORDENßGEBRUIKTßALSß ONDERDEELßVANßOFßALSßCOMPLETEßVLOERß INßEENßRONDOMßDRAGENDEßSTRUCTUUR ß 3''ß,)4% &,//2ßISßGESCHIKTßVOORß BINNEN ßENßBUITENTOEPASSINGEN ß (ETßBETREFTßINßBEIDEßGEVALLEN VEILIGHEIDSGLASßWAARBIJßINßGEVALßVANß BREUKßHETßGLASßOPßEENßOFßMEERDEREß 06" FOLIESßBLIJFTßPLAKKEN ß:OßWORDENß EVENTUELEßVERWONDINGENßDOORßHETß GLASßVOORKOMEN ß'ELAAGDß3''ß,)4% ß &,//2ßWORDTßBIJZONDERßSLIPVASTßMETß GEBRUIKßVANß3''ß3%#52)4ß#/.4!#4ß ALSßBOVENSTEßGLASBLAD

3''ß)NTERIORß'LASSß3OLUTIONSßBIEDTß INNOVATIEVEßTOTAALOPLOSSINGENßVOORß HETßINTERIEURßWAARBIJßGLAS ßDESIGNß ENßFUNCTIONALITEITßINßmmNßCONCEPTß WORDENßGECOMBINEERD ß3''ß)NTERIORß 'LASSß3OLUTIONSßISßEENßLANDELIJKß OPERERENDßBEDRIJFSONDERDEELßVANß +ONINKLIJKEß3AINT 'OBAINß'LASSß .EDERLANDß.6

.EEMTßUßVOORßMEERßINFORMATIE CONTACTßOPßMETß 3''ß)'3 30!#%3(544,%ß ß-Lß!MERSFOORT 4ß ß ß ß &ß ß ß ß %ß ßSGGS AMERSFOORT SAINT GOBAIN COM

ÌiÀ ÀÊ >ÃÃÊ- ÕÌ Ã

COLUMN | PETER DRIJVER

Fernand Pouillon

Alarmerende berichten over starters op de woningmarkt. De marktprijzen van koopwoningen blijven stijgen, de prijzen van nieuwbouwwoningen stijgen dus mee en de hypotheekbanken moeten nu eenmaal eenvoudige en begrijpelijke limieten stellen. Het rijk zegt financiële steun toe voor die arme starters, maar een bodemloze put mag het niet worden en dus komt er een overzichtelijk steunfondsje: elke starter kan zo 30 mille meer hypotheek krijgen dan waar hij recht op heeft. Ieder huishouden dat aan boord is van het eigen woningbezit, heeft immers de wind in de rug, zo lijkt het kabinet te denken.

Lost dat steunfondsje het woningtekort op? Zelfs de hypotheekverstrekkers zeggen direct en volmondig: Nee. Het helpt geen zier om starters nog iets verder in de schulden te storten. Immers, zolang er schaarste is blijft de marktprijs stijgen, van de bestaande voorraad en van de nieuwbouw. Wat buiten schot blijft in het volkshuisvestingsvraagstuk, is de vraag hoe het komt dat er zo weinig wordt gebouwd én de soortelijke prijs van Gebouw.

In de vorige eeuw leek de volkshuisvesting te bestaan uit een sympathieke, geleide economie tot het nut van het algemeen. De aannemer maakte aan de hand van ingeschatte mensuren, aankoop materiaal en een percentage winst en onvoorzien zijn prijs. Het kan in de tijd van Berlage en Oud misschien zo gewerkt hebben, maar de laatste 30 jaar worden prijzen al dan niet hei-

70

melijk door de markt bepaald. En dat is geen vrije markt maar een afsprakenmarkt. Zelfs Polynorm maakte verlies op die verschrikkelijke plaatstalen binnenkozijnen voor opdekdeuren terwijl ze er praktisch een monopolie op hadden. De werkelijke prijsvorming vindt al jaren plaats in de vorm van bulkcontracten en regionale prijsafspraken van een ondoorzichtig opererende tussenhandel met kartelachtige trekken.

Is dat helemaal nieuw? Natuurlijk niet. Tijdens de grote bouwexplosie van de wederopbouw was er in de Franse grote steden iets soortgelijks aan de hand. Fernand Pouillon had als architect van grote stadsuitbreidingen in Algerije, Avignon en Marseille naam gemaakt. Zijn werkwijze bestond uit tekenen, rekenen én concurreren en hij bezat op al deze gebieden een bijzonder talent. Met een bevriende steenhouwer bezette hij kettingzagen met tanden van Tungstenstaal, waarmee natuursteen eenvoudig en semi-industrieel bewerkt kon worden.

Pouillon kreeg octrooi op betonconstructies, geluidwering, thermische isolatie en met zijn geheel eigen bestek kon hij appartementen bouwen voor iets meer dan de helft van de gangbare prijs. Maar dan met gevels van natuursteen. Toen Pouillon met enige moeite in de regio Parijs bouwgrond kon verwerven waar voorheen autofabrieken stonden, was de maat vol.

Pouillon werd door een gezamenlijke actie van beleggers en bouwers van grote woningbouwcomplexen pootje gehaakt, een faillissement in gestort en belandde in de cel. Hij schreef er twee fantastische boeken over het vak (Mémoires d’un architecte en Les pierres sauvages, ed. Seuil), kwam vrij en emigreerde naar Algerije.

In de jaren zeventig en na een tweede carrière werd hij gerehabiliteerd door de staat.

Wanneer de marktprijs van een woning jaren achtereen stijgt, verdient de ontwikkelaar er het eerste jaar aan, het tweede jaar wil de aannemer ook een deel van de meeropbrengsten, in het derde opvolgende jaar hebben de onderaannemers en installateur door dat ze te weinig beuren en na vier jaar zijn de leveranciers van materialen aan de beurt om hun deel te eisen. Resultaat is een tendens waarbij de kwaliteit vervlakt en de prijs blijft stijgen. Om meer te bouwen is domweg greep nodig op grondbezit, het bouwrecht, het initiatief en greep op een bouwmarkt. Binnen vijf jaar is dat een feit en maken we de eerste Pouillonstadjes. postbus@scala-architecten.nl

architectenweb magazine

techniek

architectenweb

72

architectenweb magazine

Onder het maaiveld Het komt bij projecten vaak voor dat een parkeergarage, een fietsenstalling of een technische ruimte onder de grond wordt weggemoffeld. Bouwen onder het maaiveld is echter minder eenvoudig wanneer de ondergrondse ruimte ook een prettige verblijfsruimte moet zijn. Technische oplossingen voor daglichttoetreding, ventilatie, brandpreventie of isolatie moeten goed worden doordacht. Ondergrondse projecten waarbij voldoende aandacht is besteed aan de bouwtechniek, steken hun kop dan ook ver boven het figuurlijke maaiveld uit.

Door | Jeroen van Nieuwenhuizen

Tramtunnel, Den Haag

nummer 5 - november 2006

73

TECHNIEK | ONDERGRONDS BOUWEN

Noord/Zuidlijn, Amsterdam Zowel in Amsterdam als in Rotterdam worden de komende jaren tunnels geboord in stedelijke gebieden. Op ongeveer 20 à 25 meter diepte zal een Tunnel Boor Machine (TBM) zich door lagen klei en zand graven. Bij het boren wordt achter het snijrad een slurryschild van bentoniet onder hoge druk gebruikt om ervoor te zorgen dat de voorliggende grond niet instort. De afgegraven grond vermengt zich met het bentoniet, een mengsel van water en klei, en wordt afgevoerd. Het bentoniet wordt vervolgens van de grond gescheiden en kan dan worden hergebruikt.

De wand van de tunnel bestaat uit prefab betonnen ringen, die binnen het boorschild worden gemonteerd. Elke nieuwe ring van betonelementen, voorzien van rubberen strips in de voegen, wordt tegen de vorige ring gemonteerd. Telkens als een ring van de tunnel gereed is, zet de TBM zich met vijzels daartegen af en beweegt zich zo voorwaarts.

Bij het aanleggen van de tunnels worden eerst stations met

diepwanden gerealiseerd om de TBM te kunnen ontvangen. De kopwanden van de stations worden opgebouwd uit zogenaamde dichtblokken. Deze wanden bevatten geen stalen wapening, maar kunststof wapening van glasvezels, omdat de kop van de TBM niet door gewapend beton kan boren (1).

Eind 2006 zijn de diepwanden van de drie stations Rokin, Vijzelgracht en Ceintuurbaan van de Noord/Zuidlijn gereed gekomen. De diepwanden van de Vijzelgracht bestaan uit 114 panelen met een gemiddelde diepte van 47 meter. Die van station Rokin zijn 40 meter diep, en de diepwanden van station Ceintuurbaan bestaan uit 144 panelen met een maximale diepte van 46 meter. De diepwanden maken deel uit van de eerste fase van de bouw van de stations. Na het aanbrengen van de wanden wordt daartussen een betonnen dakplaat gemaakt en kan het maaiveld opnieuw worden ingericht. Onder de betonnen dakplaat wordt vervolgens het station gebouwd. De zogenoemde

Earthships

foto Kirsten Jacobsen

‘Earthships’ liggen niet ondergronds, fungeren niet als kelder voor een bovengronds gebouw en liggen evenmin verzonken in het maaiveld. Ze behoren tot de vierde categorie binnen het ondergronds bouwen waarbij de woningen op het maaiveld liggen, maar bedekt zijn met aarde. Earthships zijn bedacht door Michael Reynolds en zijn over de hele wereld te vinden. Ze worden over het algemeen zelf gebouwd en de plattegrond kan worden aangepast aan de

74

architectenweb magazine

Doorsnede Centraal station

Illustraties copyright Benthem Crouwel Architekten

wanden-dakmethode wordt zowel in Rotterdam bij RandstadRail als in Amsterdam bij de Noord/Zuidlijn toegepast.

Nadat de ruwbouw is afgerond worden de wandbekledingen, de perrons, liften en roltrappen aangebracht. Liggen bij Amsterdam Centraal de sporen van de Noord/Zuidlijn naast elkaar, bij station Ceintuurbaan liggen ze boven elkaar. Door de enorme diepte van deze kathedralen van de 21e eeuw ontstaat een unieke ondergrondse ervaring.

(1)www.randstadrail.nl/img/documents/496_81153_spec_Techniek.pdf

Opdrachtgever

Gemeente Amsterdam, DIVV

Architectuur stations Benthem Crouwel Architekten BV BNA Aannemer

boortunnels Noord-Zuidlijn: Dura Vermeer,

Aannemer onder-

Max Bögl

Zublin en Walter.Bau.AG

grondse stations

stand van de zon, die afhankelijk is van de locatie op aarde. De woningen voorzien in hun energiebehoefte met behulp van zonne- en windenergie. Elke woning heeft zijn eigen watervoorziening en waterzuivering en de verlichting is gebaseerd op gelijkstroom van 12 volt. De woning wordt op de zon georiënteerd en de wand waarop de zon niet schijnt, voor Nederland de noordzijde, wordt met aarde bedekt. Bovendien wordt die zijde opgebouwd uit een wand van

nummer 8 - maart 2007

Doosnede station Ceintuurbaan

autobanden met aangestampt zand.

Hoe groter de massa van de wand is, des te meer warmte hij kan opslaan.

Dat betekent warmte voor stralingsverwarming in de winter en koelte voor stralingskoeling in de zomer. De combinatie van een op de zon gerichte serre met een sterk isolerende ‘autobandenwand’ zorgt ervoor dat de grote pieken en dalen in het temperatuurverloop in de woning getemperd worden en de fluctuaties vertraagd. De temperatuur-

verdeling in een Earthship is heel gelijkmatig, in tegenstelling tot een regulier verwarmde woning (2).

(2) www.earthships.org

75

TECHNIEK | ONDERGRONDS BOUWEN

Kantoor Woonmaatschappij WBO, Oldenzaal Overzicht getransformeerde kelder en achtergevel bestaand gebouw

Het vroegere hoofdkantoor van het textielimperium van H.P. Gelderman en Zonen ligt aan een van de wegen die naar het centrum van Oldenzaal leiden. Het gebouw heeft in de jaren tachtig dienst gedaan als disco en stond daarna een aantal jaren leeg, totdat MAS architectuur opdracht kreeg het leegstaande gebouw om te toveren tot het kantoor voor Woonmaatschappij WBO. Bij dit ontwerp is een onder het maaiveld liggende kelder, die dienst deed als bowlingbaan, getransformeerd tot kantoorruimte. Door gaten in het dek te zagen zijn patio’s gemaakt, waardoor veel daglicht naar binnen valt en de werknemers zich kunnen

oriënteren; twee aspecten die erg belangrijk zijn bij gebouwen onder het maaiveld. Bovendien kunnen de patio’s gebruikt worden om te vluchten in geval van brand.

Omdat het kantoor vlak naast het spoor is gelegen, wordt door de verdiepte ligging tevens het geluid gedempt van langsrijdende treinen. In het interieur wordt geluidsoverlast beperkt door het plafond met perforaties. De leidingen van de klimaatinstallatie zijn in de dakrand geïntegreerd vanwege de geringe vrije hoogte van de bestaande constructie. De dakranden bevinden zich aan twee zijden, waar een talud is aangelegd om minder vocht in de voormalige kelder te krijgen en daglicht binnen te laten.

De buizendaktunnel, Deventer Bij het aanleggen van tunnels onder bestaande spoorlijnen moet het bovengrondse treinverkeer vaak tijdelijk worden stilgelegd, zodat de tunnelelementen op hun plaats kunnnen worden geschoven.

De zogenaamde ‘buizendakmethode’, toegepast bij de fietstunnel ‘Snippeling’ in Deventer, lost dat probleem op. In opdracht van Pro Rail is het concept bedacht en uitgevoerd door Movares, Strukton Infratechnieken, Heijmans Beton-

76

en Waterbouw en Cieviele Technieken de Boer. Stalen buizen worden horizontaal onder het spoor door geperst. Nadat er op die manier wanden en een dak zijn gemaakt, wordt de tunnel ontgraven. Steeds wordt na het vrijmaken van een tunneldeel een prefab betonelement onder en tussen de buizen geschoven. Deze bouwmethode is iets duurder dan de gebruikelijke schuifmethode, maar verdient zichzelf terug doordat de treinen geen hinder ondervinden.

architectenweb magazine

Foto’s : Cees Landstra doorsnede met rechts het bestaande gebouw en links de verdiept aangelegde nieuwbouwa

Zicht naar het bestaand gebouw

Zicht vanuit het bestaande gebouw naar de verdiepte nieuwbouw

Niet alleen de patio’s verlengen de zichtlijnen, maar ook de verbinding van de voormalige kelder met het hoofdgebouw. De weg naar beneden, die door veel mensen psychologisch als negatief wordt ervaren, baadt bij dit ontwerp in daglicht, dankzij de lichtstraat. In plaats van een ondergrondse gribus ontstaat er een goed verlichte, overzichtelijke ruimte onder het maaiveld(3) (4).

Opdrachtgever

Woonmaatschappij WBO, Oldenzaal

Architect

MAS architectuur, Hengelo

Adviseur constructie Bouwtechniek Hasselerharm, Oldenzaal Aannemer

Geldermancomplex V.O.F., Boudrie Aannemers BV, Tijdhof-Hobema Bouwbedrijven BV, Plegt-Vos Oost BV, allen in Oldenzaal

(3) www.masarchitectuur.nl (4) www.wbo-oldenzaal.nl/sectie1/geldermanboek/flash

Museum voor Grafische Vormgeving, Breda

Veel musea bevinden zich in binnensteden, vaak in monumentale gebouwen. Bij verbouwingen moet daardoor rekening gehouden worden met het karakter van de binnenstad en beperkte ruimtelijke mogelijkheden. Bij het Museum voor Grafische Vormgeving in Breda is dan

nummer 8 - maart 2007

ook gekozen om deels ondergronds te bouwen. Bij de laatste, ontworpen door Hans van Heeswijk, speelde ook mee dat de tentoonstellingszalen inmiddels verouderd waren.

Omdat bij musea een constante temperatuur en een beperkte daglichttoetreding belangrijk zijn, is bouwen in de grond een slimme oplossing. Bij de bouw moet er echter wel een goede waterdichte bouwkuip worden gemaakt om voor een

constante vochtigheidsgraad te zorgen.

In Breda zijn de betonwanden gestort tegen een verloren bekisting van stalen damwandprofielen. Na het droog malen van de bouwkuip worden er in de bodem trekankers aangebracht. Daarmee wordt voorkomen dat de keldervloer, die met de ankers wordt verbonden, gaat opdrijven door de waterdruk (5).

(5) www.heeswijk.nl

77

TECHNIEK | ONDERGRONDS BOUWEN

Automatische ondergrondse parkeergarage, Den Haag Parkeren in de stad wordt een steeds groter probleem. Zeker wanneer de parkeergelegenheid op het maaiveld wordt gerealiseerd, neemt die enorme oppervlakten in beslag. Parkeren in binnensteden gebeurt daarom in parkeergarages. Maar wat te doen als ook daar geen ruimte voor is?

Aan de Apeldoornselaan in Den Haag is door Ballast Nedam in samenwerking met Autopark Parking Solutions een parkeergarage onder de trambaan gerealiseerd. In de middenberm van de Apeldoornselaan moesten 82 parkeerplaatsen verdwijnen bij de verlenging van tramlijn 6.

In de twee verdiepingen lage automatische parkeergarage komen 126 parkeerplaatsen. Die zijn toegankelijk via twee lif-

ten aan weerszijden van de trambaan. Beide liften zijn met een uit- en invoegstrook gekoppeld aan de openbare weg.

Het parkeersysteem kan meerdere opdrachten tegelijk verwerken, en wel tien auto’s in elf minuten. De auto’s mogen maximaal 2,15 meter breed en 5,30 meter lang zijn. De twee verdiepingen van de garage hebben een verschillende hoogte voor auto’s met een maximale hoogte van respectievelijk 1,70 m en 2,15 m.

De automatische parkeergarage is niet toegankelijk voor personen, dus inbreken in de gestalde auto’s is erg lastig. Het ophalen of parkeren van de auto werkt volgens een uitgekiende procedure die de automobilisten bij een bedieningspaneel uit moeten voeren. Het parkeersysteem controleert automatisch

Tramtunnel, Den Haag De 1250 meter lange tramtunnel in het centrum van Den Haag heeft 2 ondergrondse stations met de namen Spui en Grote Markt. Het door OMA ontworpen project bevat naast de tunnel voor de trams ook een ondergrondse parkeergarage met ruimte voor 500 auto’s.

De wanden van de tunnel hebben een rotsachtig uiterlijk. Samen met de opvallende houten perrons en de zichtlijnen door de vele glazen puien maken die

78

architectenweb magazine

de afmetingen van de auto en of er nog mensen in de auto zitten. Na de controle verdwijnt de auto in de garage onder het maaiveld. De parkeergarage is 24 uur per dag beschikbaar en staat voortdurend onder cameratoezicht. Parkeersystemen zoals in dit voorbeeld maken dubbel grondgebruik mogelijk en vergroten de leefbaarheid op het stedelijk maaiveld.

Opdrachtgever

gemeente Den Haag / Randstadrail

Automatische

Autopark Parking Solutions

parkeer installatie Aannemer

Ballast Nedam

voorbeeld doorsnede en plattegrond

rotswanden de stations tot een uitzonderlijke ruimtelijke beleving. Afdalend naar de perrons kan de parkeergarage worden overzien en vanaf de perrons zelf is vrij zicht op de voetgangersbruggen in de tunnel. Door de tramtunnel is op het maaiveld een rustig en overzichtelijk langzaam verkeersgebied ontstaan. Maar ook de tunnel is door een goede verlichting en lange zichtlijnen een veilig verblijfsgebied onder het maaiveld.

nummer 8 - maart 2007

79

TECHNIEK | ONDERGRONDS BOUWEN

Ondergrondse transport voorzieningen rond het voormalige Ground Zero

WTC Transportation Hub en Fulton Street Transit Center, New York

Aanzicht Fulton Street Transit Center

80

Onder het maaiveld, rond de plek waar het World Trade Center stond, wordt het bestaande openbaar vervoersnetwerk gereconstrueerd. In het netwerk zijn het Fulton Street Transit Center en de WTC Transportation Hub de belangrijkste stations. De WTC Transportation Hub voor PATH treinen en Fulton Street Transit Center voor metrolijnen.

De Fulton Street Transit Center is door het bureau van Nicolas Grimshaw ontworpen. Een glazen rechthoekig volume omvat een glazen kegel, die zo veel mogelijk daglicht in de ondergrondse ruimten reflecteert. Dit station vervangt samen met de WTC Transportation Hub een onduidelijk net van gangen, te kleine platformen en metro-ingangen en treinen die slecht te vinden waren.

Het netwerk van ondergrondse gangen en de twee stations verbinden het World Financial Center, het World Trade Center, de Hudson River ferry terminals, de PATH treinen en 15 metrolijnen met elkaar. Rond de ondergrondse plaza’s, waar iedere dag 500.000 passagiers passeren, zullen restaurants en winkels leven in de brouwerij brengen. Als al deze mensen op het maaiveld vervoerd zouden moeten worden, zou Manhattan onmogelijk kunnen bestaan. Het ondergrondse transport is de bloedbaan voor de 90 miljoen vierkante meter architectenweb magazine

Transportation Hub van Santiago Calatrava

kantoorruimte in Lower Manhattan.

Het bureau van Santiago Calatrava heeft de WTC Transportation Hub ontworpen. Boven het maaiveld springt het beweegbare dak van staal en glas in het oog. Het dak kan geopend worden voor verschillende doeleinden: ventilatie, rookgasafvoer bij brand, lichttoetreding en de ruimtelijke beleving. Om een zo open mogelijke ruimte te creĂŤren zijn de plaza en de perrons met zo weinig mogelijk kolommen ontworpen. De vloeren en de dakconstructie bestaan in het eerste ontwerp daarom uit grote ribben die de ruimte een prachtig ritme geven (6). Het is de vraag of dit ook zo gerealiseerd zal worden.

Beide stations zijn ontworpen als een landmark, waarbij daglicht bijdraagt aan de oriĂŤntatie voor de gebruikers en zichtlijnen zo lang mogelijk zijn gemaakt. In 2009 moeten de stations gereed zijn.

(6) www.lowermanhattan.info

Opdrachtgever

Port Authority of New York and New Jersey

Ontwerp

Santiago Calatrava en Nicolas Grimshaw Downtown Design Partnership en Arup

Engineering

nummer 8 - maart 2007

Aanzicht bewegend dak WTC Transportation Hub

81

TWEHA GEVELLIJMSYSTEMEN

productinformatie

architectenweb

PRODUCTINFORMATIE Q Led-verlichting voor verkeersveiligheid Curbstone Light draagt bij aan de verhoging van de verkeersveiligheid en de doorstroming van het verkeer. Het is breed toepasbaar, bij onder meer verkeersdrempels en onoverzichtelijke bochten. In een rotonde kan de verlichting worden geplaatst in betonbanden, waardoor er slechts vier lichtmasten nodig zijn in plaats van de gebruikelijk acht à tien. De led-units zijn ook los verkrijgbaar. Door de opgegoten polyurethaan is de spot zeer slijt- en stootvast en weerbestendig.

Verder is de Curbstone Light niet gevoelig voor veroudering door UV-straling en corrosie. Een Curbstone led-unit bevat 15 Luxeon SuperFlux leds (5,8W) en is leverbaar in de kleuren amber, rood, groen of blauw.

Tri-O-Light – www.triolight.nl Q architectenweb.nl/bp7862/

Q Deken van water De Raindance AIR Showerpipe maakt het mogelijk om de badkamer zonder al te veel moeite uit te rusten met een vlakke, grote hoofddouche. Dankzij de AIR-technologie vallen zachte regendruppels direct van de grote straalschijf met een diameter van 240 mm op hoofd en schouders: het lichaam wordt omhuld met een deken van water. Het water komt perfect op temperatuur uit de douche dankzij de slanke opbouwthermostaat. Het minimalistische design van de thermostaat past bij de hoofddouche en het douchesysteem.

De opbouwthermostaat is eenvoudig aan te sluiten op de bestaande aansluitingen. In de temperatuurgreep van de thermostaat is een heetwaterbegrenzing van 38º C opgenomen.

Ook beschikt de thermostaat over een omstelling, waarmee van de hoofddouche naar de handdouche geschakeld kan worden. Uit deze handdouche komen één zachte en drie intensief masserende, krachtige stralen.

Hansgrohe www.hansgrohe.nl Q architectenweb.nl/bp7861/

84

architectenweb magazine

Q Metalen dakbedekking voor vlakke daken Riverclack is een metalen dakbedekkingsysteem voor vlakke daken. Het toegepaste afwateringsgootje garandeert waterdichtheid bij iedere weerssituatie. De dakbedekking is samengesteld uit U-vormige profielplaten, die in speciaal gevormde kunststof houders worden geklikt. De ‘clips’, die vervaardigd zijn van duurzaam glasvezelversterkte polyamide, kunnen eenvoudig op een houten of stalen onderconstructie worden geschroefd.

De metalen profielplaten zijn leverbaar in aluminium, zink, koper of roestvast staal. Het aluminium kan worden gelakt of naturel afgewerkt. De dakbedekking is probleemloos beloopbaar.

Riverclack B.V. – www.riverclack.nl Q architectenweb.nl/bp7863/

Q Isolatie met nieuwe bevestiging In het 433MAXX spouwisolatiesysteem wordt de isolatie gecombineerd met een nieuwe bevestigingsmethodiek. Het systeem, dat bestaat uit het 433MAXX Spouwanker en de SpouwPlaat 433 HP of SpouwPlaat 433 PLUS, wordt toegepast in combinatie met een kalkzandstenen binnenblad. De combinatie van hoogwaardige Rockwool isolatie en het ingenieuze 433MAXX Spouwanker zorgt voor perfecte aansluiting van de isolatieplaten., zowel tegen het kalkzandstenen binnenblad als tussen de isolatieplaten onderling. Hierdoor wordt maximaal thermisch rendement gerealiseerd.

De verwerking van het systeem is eenvoudig, snel en veilig.

Per isolatieplaat is slechts één 433MAXX Spouwanker nodig.

De spouwplaten worden op het anker gepositioneerd en vastgezet met een volgend anker aan de bovenzijde van de isolatieplaat. Het spouwanker wordt bevestigd op het moment van isoleren, waardoor het altijd op de juiste plaats zit.

Rockwool Benelux b.v. www.rockwool.nl Q Architectenweb.nl/bp7542/

nummer 8 - maart 2007

85

PRODUCTINFORMATIE Q Spouwvoegrooster voor extra accent in gevel Het spouwvoegrooster T140 is gemaakt van roestvrij staal en vormt een uitbreiding op de serie kunststof en aluminium spouwvoegventilatieroosters van Tilmar. Het duurzame rvs draagt ook in esthetisch opzicht bij aan de gevel waarin het is toegepast. Als klein element kan een voegrooster een extra accent geven aan de gevel. Daarom is het rooster ook verkrijgbaar in RAL-kleuren en in drie hoogtematen, respectievelijk 5, 6 en 9 centimeter. De T140 valt daardoor te combineren met verschillende steensoorten en -maten. In combinatie met de T172 rvs inmetselbakjes voor kruipruimteventilatie wordt een nog gedetailleerder aanzicht van de gevel bereikt.

Tilmar b.v. – www.tilmar.nl Q architectenweb.nl/bp7868/

Q SMS-systeem voor kozijnen In samenwerking met Lamikon en TNO heeft Verweij Houttechniek het SMS-systeem (SnelMontageSysteem) voor kozijnen in de nieuwbouw ontwikkeld. Het systeem houdt in dat er in eerste instantie op basis van standaardspouwlatdetaillering stelframes worden gemonteerd. De stelframes vervangen de traditionele spouwlatten en dpc-folie en hebben tevens tot doel de maatvoeringen van het metselwerk en de waterslagen te bepalen. De stelframes zijn voorzien van een doorwerkfolie.

In de afbouwfase worden de kant-en-klare kozijnen gemonteerd. Afschilderen en beglazen op de bouw is met het SMS-systeem niet nodig. Het systeem draagt bij aan het voorkomen van glasschade tijdens de bouw.

Verweij Houttechniek – www.verweij-ht.nl Q architectenweb.nl/bp7872/

86

architectenweb magazine

Q Modern dakraam voor natuurleien dak Lei Import biedt een combinatie van natuurleien dakbedekking met een modern dakraam. Het authentieke isolerende CAST PMR-dakraam met een ultraplat profiel is geschikt voor toepassing in restauratie- en nieuwbouwprojecten. Het raam valt geheel in het dak, waardoor het dakvlak intact blijft.

Bovendien zorgt het voor een optimale lichtinval. Het raam is voorzien van dubbelglas en is in diverse varianten verkrijgbaar. Om roestvorming te verhinderen heeft het aluminium raam diverse bewerkingen ondergaan en is het bewerkt met een polyester poederlak.

Lei Import b.v. – www.lei-import.nl Q architectenweb.nl/bp7874/

Q Stijlvolle spiegelradiator De One-radiator maakt deel uit van de Technology & Designlijn van de Italiaanse producent Tubor. De serie combineert design met functionaliteit. Het object geeft niet alleen warmte af, maar doet ook dienst als spiegel. Er zit een digitale datumen tijdsaanduiding in verwerkt. De kleur van de speciale lichten aan de achterzijde kan veranderd worden, zodat die afgestemd kunnen worden op de sfeer in de ruimte waarin ze geplaatst zijn. De radiator is in een grote en kleine versie verkrijgbaar en werkt op zowel elektriciteit als water.

Tubor s.p.a. – www.tubor.com Q architectenweb.nl/bp7876/

nummer 8 - maart 2007

87

PRODUCTINFORMATIE Q Brandwerende sandwichpanelen PAROC-sandwichpanelen bestaan uit een steenwolkern met aan weerszijden een verlijmde staalplaat. Het product beschikt over goede constructieve eigenschappen en een hoge brandwerendheid. Doordat verschillende soorten en diktes steenwol gebruikt kunnen worden, zijn de panelen vrijwel overal toepasbaar. Ze kunnen worden ingezet als buitenwand, maar ook als flexibele oplossing voor scheidingswanden in bedrijfsverzamelgebouwen. Bij een vrije overspanning van 8 meter kan 120 minuten TNO-gecertificeerde brandwerendheid gegarandeerd worden. PAROC-panelen zijn ook te gebruiken als beloopbare plafonds en als platte daken. Voor elke wens is er een systeem op maat te leveren.

Sitech b.v. – www.sitech.nl Q architectenweb.nl/bp7879/

Q Zonwering met ventilatievoorziening SunStream is een buitenzonwering met een geĂŻntegreerde zelfregelende ventilatievoorziening die zorgt voor effectieve toevoer van verse ventilatielucht zonder tocht. Er kan een EPC-reductie tot 0,17 worden gerealiseerd als de zonwering onderdeel is van het BUVA Vital Air System. De screenzonwering geeft, afhankelijk van situering en woningontwerp, een extra reductie tot 0,13 en een warmtewering van 90 procent.

De gehele zonweringunit kan van binnenuit gemonteerd en gedemonteerd worden, wat in hoogbouwsituaties van belang kan zijn. Het onderhoud kan eveneens aan de binnenkant uitgevoerd worden. Voor zowel het ventilatiegedeelte als de screenzonwering is er keuze uit handmatige of elektrische bediening.

Sunstream wordt onzichtbaar geplaatst op het kozijn en achter de buitenmuur en is in verschillende kleuren leverbaar.

BUVA rationele bouwprodukten www.buva.nl Q architectenweb.nl/bp7883/

88

architectenweb magazine

Q Fluorescerende sierpleister

Brander Glow is een verspuitbare sierpleister met een oplichtend effect in het donker. Dankzij de fluorescerende eigenschappen absorbeert het product licht en straalt dat vervolgens uit in het donker. Hierdoor is Brander Glow geschikt voor zeer specifieke toepassingen, zoals in de horeca, discotheken en kinderkamers. Verder kan het gebruikt worden om een accent aan te brengen in een plafond of wand. Bij het ver-

spuiten blijft de korrel vol en rond. Het product is eenvoudig verwerkbaar, duurzaam, schrob- en stootvast. Het is kalk- en oplosmiddelvrij. Brander Glow is door zijn fluorescerende eigenschappen uitsluitend verkrijgbaar in wit.

Brander – www.brander.nl Q architectenweb.nl/bp7884/

Q Pantheon als inspiratie voor armatuur Trilux heeft samen met Sieger Design een nieuw armatuur ontwikkeld, die geïnspireerd is op het adembenemende schouwspel van ruimte en licht in het Romeinse Pantheon.

De Polaron, die is ontworpen op basis van de cirkelvormige T5 lamp, straalt licht uit naar alle zijden van de ruimte. Hij heeft een doorschijnende kap en opent zich naar boven als een halo. Doordat de lamp op verschillende manieren kan worden geïnstalleerd, kan het lichteffect naar eigen inzicht bepaald worden. De armatuur laat zich in verschillende interieurs verwerken.

De Polaron is in drie varianten verkrijgbaar: opbouw, halfinbouw en inbouw. Hij is leverbaar in diverse RAL-kleuren, en is in de elektronische regelbare versie met dubbellamp ook geschikt voor biodynamische (wit/wit) toepassingen.

Trilux C.V. – www.trilux.nl Q architectenweb.nl/bp7885/

nummer 8 - maart 2007

89

PRODUCTINFORMATIE Q Veelzijdige breedplaatvloer In overleg met architect Chris de Weijer van DP6 architectuurstudio heeft Geelen Beton een akoestische breedplaatvloer ontwikkeld, waarin een aantal zaken zijn geïntegreerd die tot op heden afzonderlijk werden opgelost. Het is een dragende vloer, die voldoet aan hoge esthetische eisen van schoon beton. Daarnaast zorgt de vloer voor een goede akoestiek. De onderste laag van de plaat wordt gemaakt van ‘open’ beton, een zeer poreus beton dat ontstaat door een betonmengsel te maken zonder zand. Akoestisch onderzoek aan proefplaten, uitgevoerd door adviesbureau Peutz, toonde aan dat de gewenste geluidadsorptie hiermee kon worden bereikt. In de vloer zijn verder de leidingen voor de klimaatinstallatie opgenomen. Zo zijn constructie, installatie en esthetiek verenigd in één materiaal.

Cement&BetonCentrum www.cementenbeton.nl Q architectenweb.nl/bp7886/

Q Onbrandbaar isolatiemateriaal Xire is een nieuwe grondstof voor isolatie. Het is onbrandbaar, drukvast, vochtongevoelig en veilig voor de gezondheid.

IsoBouw claimt daarmee het meest verantwoorde isolatiemateriaal ontwikkeld te hebben voor bouwtoepassingen waar extra eisen worden gesteld aan de brandveiligheid. Xire bestaat uit geëxpandeerde glasparels, welke onbrandbaar en thermisch isolerend zijn. De parels worden onder invloed van stoom tot platen of vormdelen geperst. Om een gesloten structuur te krijgen wordt geëxpandeerd polystyreen als drager gebruikt. Hieraan dankt het materiaal zijn isolerende eigenschappen en is het gelijktijdig flexibel en toch druk- en vormvast.

Xire zal aanvankelijk worden ingezet als vlakdakisolatie.

Daarmee is dit het eerste onbrandbare vlakdakisolatie dat aan alle essentiële eisen voldoet voor deze toepassing. Omdat het in elke gewenste vorm gemaakt kan worden, biedt het materiaal mogelijkheden voor andere toepassingsgebieden.

IsoBouw Systems b.v. www.isobouw.nl Q architectenweb.nl/bp7888/

90

architectenweb magazine

MIPOLAM • CREATION • TARALAY • TARASAFE • TARAFLEX

Q Van gevelelement naar balkon en terug Bloomframe® is een innovatief gevelelement dat getransformeerd kan worden tot een balkon. De toepassingsmogelijkheden van het dynamische balkon zijn divers. Zo kunnen buitenruimtes van starterswoningen gerealiseerd worden door middel van de transformatie van het geveloppervlak. Hotels kunnen zonder ingrijpende bouwkundige werkzaamheden iedere kamer voorzien van een terras.

Voor de renovatie van grootstedelijke pakhuizen kan middels het Bloomframe® op een eenvoudige wijze een buitenruimte worden verkregen. De realisatie van donkere loggia’s wordt hiermee voorkomen. Het balkon is zowel renovatieprojecten als in nieuwbouw toepasbaar.

Bloomframe® is met één druk op de knop te bedienen. Ten tijde van de opening en sluiting zijn er automatisch voorzieningen getroffen om de doorvalveiligheid te garanderen. Ondanks de robuustheid van de constructie oogt het balkon transparant en elegant.

Hurks geveltechniek b.v. www.hurks.nl Q architectenweb.nl/bp7951/

Oase

van rust...

...die vloeren van Gerflor

Want onze producten zijn: • Geluiddempend • Zeer makkelijk te onderhouden • Slijtvast • Beschermd tegen schimmels en bacteriën

Telefoon NL +31 (0)40 266 1700 www.gerflor.com

NIEUW ONLINE | BOUWPRODUCTEN

Nieuwe bouwproducten op architectenweb.nl

Op deze pagina treft u een selectie aan van bouwproducten die recent zijn toegevoegd aan de bouwproductgids op architectenweb.nl. Voor een volledig overzicht van alle bouwproducten surft u naar www.architectenweb.nl/bouwproducten/.

DuraClad Rabat

LagoLED® DEKO panelen

DuraClad Rabat is een rabat van vezelcement met een natuurlijk ogende, subtiele houtnerfstructuur. Het rabat biedt veel vormvrijheid en kan zowel horizontaal, verticaal, diagonaal als in lichte krommingen verwerkt worden.

Het is leverbaar in verschillende kleuren. Fetim Professional

LagoLED® DEKO panelen zorgen over het gehele RGB-kleurenspectrum voor een sterke en homogene lichtopbrengst. Het licht wordt vanaf de zijkant van het acrylpaneel verspreid over het volledige oppervlak, met behulp van een speciaal gedrukte puntenmatrix. Lagotronics b.v.

Q architectenweb.nl/bp7730/

Q architectenweb.nl/bp7792/

Uitslagarme zichtmortels

Aquavision televisie

Sièges Antiques

Om witte uitslag op nieuw metselwerk te voorkomen hebben Remix en Sakrete een nieuwe generatie uitslagarme zichtmortels ontwikkeld.

Ze zijn voorzien van een pakket ‘uitbloeiblokkers’, die de kans op kleurnuances en witte uitslag met 90% reduceren. Remix Droge Mortel b.v.

De waterdichte televisie Aquavision met spatwaterdichte afstandsbediening is ontwikkeld voor gebruik in natte ruimtes, maar kan ook in de keuken of sauna worden gebruikt.

De tv heeft een luxe uitstraling en kan worden verwerkt in handdoekrekken, keukenkastjes en spiegels.

Sentavi Q architectenweb.nl/bp7856/

Sièges Antiques is een serie schapenleren fauteuils en banken die is geïnspireerd op de stijlperiode Art Nouveau. De producten kunnen worden geleverd in cognacbruin, kastanjebruin, antiek rood en Toscaans rood. Ze kunnen op maat worden gemaakt. hdb-agenturen

Uw bouwproducten ook op architectenweb.nl?

Word dan lid van Architectenweb. nl en presenteer uw bouwproducten op de grootste architectuursite van Nederland.

Q architectenweb.nl/bp7783/

92

Q architectenweb.nl/bp7831/

architectenweb magazine

Mavotrans loodvervanger

Luxlight lichtstraat

Raamsysteem CS 24-SL

De milieuvriendelijke en makkelijk te verwerken loodvervanger kan worden toegepast in alle bouwdetails waarin traditioneel lood wordt gebruikt. De vormbare gewapende folie is lichter dan lood en wordt niet door UV aangetast. Daardoor is de levensduur minimaal 30 jaar. Mavotrans b.v.

De Luxlight lichtstraat is gemaakt van zonwerend dubbelglas en fraai afgewerkt aluminium. Het is duurzaam, isolerend en geeft minder ‘tromgeroffel’ bij regen dan een kunststof koepel. Luxlight is verkrijgbaar in standaardmaten, maar kan ook op maat gemaakt worden. Luxlight b.v.

Het raamsysteem CS 24-SL is een thermisch-onderbroken aluminium profiel met zeer slanke vormgeving.

Het uiterlijk van het designprofiel wordt mede bepaald door de verborgen ontwatering, die de vaak storende waterkapjes overbodig maakt.

Reynaers b.v.

Q architectenweb.nl/bp7855/

Q architectenweb.nl/bp7860/

Q architectenweb.nl/bp7858/

DORMA MOVEO

VARIPRO dorpelsysteem

KeyWatcher

De mobiele wand DORMA MOVEO kan eenvoudig worden aangepast aan de eisen die worden gesteld in multifunctionele ruimtes. Dankzij een geïntegreerde, nieuw ontwikkelde halfautomaat hoeft er geen gebruik te worden gemaakt van tijdrovende zwengelmechanieken. DORMA van Duin Nederland Q architectenweb.nl/bp7859/

Het DTS® VARIPRO dorpelsysteem kenmerkt zich door de grote combinatiemogelijkheden binnen enkele profielen. De basis van systeem bestaat uit een onderprofiel waarop verder te combineren is met allerlei inschroefbare aanslagprofielen.

Kreunen Kunststoffen b.v.

Het sleutelmanagementsysteem KeyWatcher bestaat uit een of meer aan elkaar gekoppelde sleutelkasten.

Na invoer van een persoonlijke pincode en het sleutelnummer controleert het systeem wie over de sleutel mag beschikken, en voor hoe lang.

Burgman Security b.v.

Q architectenweb.nl/bp7857/

Q architectenweb.nl/bp/7869/

nummer 8 - maart 2007

93

architectenweb

Bouwproducten vindt u eenvoudig en doeltreffend op architectenweb.nl

www.architectenweb.nl/bouwproducten

online

U blijft graag op de hoogte van het laatste bouwproductnieuws. Logisch, want kennis van de laatste ontwikkelingen stelt u mede in staat vernieuwende gebouwen te ontwerpen. Maar ook als u zich alleen wilt oriĂŤnteren op wat er zoal op de markt te verkrijgen is, biedt de Architectenweb productgids u de uitkomst. Momenteel vindt u van maar liefst 2.200 bouwproducten uitgebreide productinformatie in woord ĂŠn beeld.

Belangrijkste kenmerken productgids - Presentaties over circa 2.200 bouwproducten - Handige zoekfunctie op productsoort, trefwoord en naam leverancier - Wekelijks aangevuld met nieuwe bouwproducten - Heldere productbladen in woord en beeld, gericht op de esthetische producteigenschappen - Responsformulier voor het aanvragen van documentatie Schrijf u ook online in op onze wekelijkse nieuwsbrief met productnieuws!

Uw bouwproducten ook op architectenweb.nl? Word dan lid van Architectenweb.nl en presenteer uw bouwproducten op de grootste architectuursite van Nederland. (meld u aan op www.architectenweb.nl/wordlid).

PIONEERING DESIGN THAT DOESN’T COST THE EARTH. WHAT COULD BE MORE STRAIGHTFORWARD? Straightforward tegeltapijt wordt geproduceerd met 100% groene energie en 80% gerecycled materiaal.

In het product is Intersept® gebruikt - een anti-microbieel middel dat de groei van micro-organismen tegengaat.

Daardoor is Straightforward uitstekend geschikt voor de meest veeleisende omgevingen. Het innovatieve patroon van Straightforward heeft niet alleen een heel bijzondere uitstraling maar maakt ook richtingloos installeren mogelijk.

Dat betekent minimaal snijverlies en afval.

Het product wordt standaard met het Cool Carpet ® concept geleverd - een CO2-uitstoot compensatieprogramma.

STRAIGHTFORWARD: PRODUCT MET EEN VEELZIJDIGE VISIE

www.interfaceflor.eu

them@gazine

architectenweb

Deze pagina’s bevatten gesponsorde onderdelen

THEM@GAZINE | VLOERAFWERKING

Amorim Benelux b.v.

0166 60 41 11 Info.ar.nl@amorim.com www.wicanders.com

Bolon 0046 321 53 04 00 info@bolon.se www.bolon.com

Stille en comfortabele kurkvloer

Eight designvloeren

De Wicanders® Acousticork® NRT-vloer beschikt over een op kurk gebaseerde tussenlaag, die zorgt voor een stillere, warmere en comfortabeler vloer. Het ‘klosgeluid’ dat bij een zwevende vloer vaak voorkomt, wordt bij het lopen gedempt.

Ook geluidshinder in de hogere frequenties wordt aanzienlijk gereduceerd. In de contactgeluidsisolatie bereikt de vloer een waarde van 18 dB, wat een verbetering van 3 dB is ten opzichte van de in de markt geldende standaardwaarden.

De vloer behoudt gedurende het hele jaar een prettige temperatuur. De tussenlaag absorbeert de druk van iedere stap, waardoor er geen schokeffect optreedt en de druk op de benen en rug wordt verminderd. De vloer heeft een slijtvaste en vuilafstotende toplaag. Die zorgt voor behoud van uitstraling en een gezond leefklimaat. Voor de reiniging zijn een stofzuiger en dweil voldoende.

Eight is een collectie designvloeren van geweven vinyl. De vloeren hebben een glad en duurzaam oppervlak en voldoen aan hoge eisen op het gebied van brandveiligheid, slipveiligheid en geluidsvermindering. De collectie bestaat uit acht modellen in vier neutrale tinten.

De helft van de vloeren zijn gestreept en dragen de bijnaam Eight a.m. De andere vier zijn neutraal en dragen de bijnaam Eight p.m. De naam Eight duidt er niet alleen op dat het om de achtste collectie gaat, maar verwijst ook naar het aantal uren in de werkdag, en is tevens een symbool van oneindigheid, dat de duurzaamheid van de collectie tot uitdrukking brengt. Aanvankelijk wordt de collectie in de vorm van vloertegels van 50x50 cm aangeboden, maar het bedrijf is van plan om in de nabije toekomst ook een formaat van 2x25 m te introduceren.

■ architectenweb.nl/bp7881/

■ architectenweb.nl/bp7930/

100

architectenweb magazine

Forbo Flooring 075 647 74 77 contact@forbo.com www.forbo-flooring.nl

Swedesign b.v.

033 494 57 57 info@swedesign.nl www.swedesign.nl

Natuurlijke vloerbedekking

LifeLine projectvloerbedekking

Artoleum is een linoleum vloerbedekking gemaakt van zuiver natuurlijke producten die geschikt zijn voor hergebruik, zoals lijnolie, pijnhars, kalksteen, houtmeel, jute en pigmenten. In een geavanceerd productieproces worden deze ingrediënten gemengd, geperst en gedroogd. Het eindproduct is een unieke vloerbedekking die geschikt is voor een veelheid aan toepassingen in zowel de woon- als werkomgeving.

De kleuren en dessins die in Artoleum zijn verwerkt, weerspiegelen de natuurlijke omgeving waaruit zij afkomstig zijn.

Van dichtbij bekeken, doen sommige dessins niet direct denken aan de materialen waarop zij zijn gebaseerd, maar van afstand oogt Artoleum harmonieus en organisch. De Artoleum-collectie voor 2007 is opgebouwd uit drie afzonderlijke dessins, te weten Prisma, Mineral en Graphic.

Aan het ontwikkelen van de projectvloerbedekking LifeLine is tien jaar gewerkt. Doelstelling was het creëren van een vloerbedekking die geschikt is voor zwaar projectgebruik, zonder in milieutechnisch opzicht compromissen te sluiten.

De toegepaste grondstof, de kunststof Enomer™, is een innovatie van het Finse Upofloor. Omdat het materiaal voor tachtig procent uit natuurlijke mineralen bestaat, komen er bij verbranding geen giftige gassen vrij. Daardoor heeft LifeLine een hoge brandveiligheidclassificatie. De eerste reeks LifeLine-tegels biedt een tijdloos en richtingvrij chipdessin in 25 kleuren. De vloer is op eenvoudige wijze met gewoon gereedschap te verwerken. Het materiaal kan ook met ‘watercutting’ gesneden worden in elke vorm of combinatie van vormen. Het gemakkelijk te onderhouden LifeLine is bij uitstek geschikt voor toepassing in scholen, kantoren en warenhuizen.

■ architectenweb.nl/bp7929/

■ architectenweb.nl/bp7931/

nummer 8 - maart 2007

101

Deze pagina’s bevatten gesponsorde onderdelen

THEM@GAZINE | VLOERAFWERKING

Meer producten

Marmerstone®

Leren tegels

Marmerstone® is een natuurstenen vloerbedekking met de uitstraling van terrazzo. Het is gemaakt van gebroken marmerblokken, die met kunststoffen worden vermengd. Kunststof heeft het vermogen zich aan te passen aan de omgevingstemperatuur. Dat maakt de vloer zeer comfortabel. Betonlook

■ architectenweb.nl/bp7933/

Leren tegels zorgen voor een sfeervolle ambiance. Aanraking met leer geeft een aangenaam gevoel en de geur is herkenbaar. Blackstock tegels zijn zeer makkelijk hechtbaar door een magnetisch plaatsingssysteem.

De tegels van kwaliteitsleer, in vele kleuren verkrijgbaar, combineren prima met andere materiaalsoorten.

Blackstock Leather Inc. ■ architectenweb.nl/bp6180/

Taurus weefkwaliteiten

Stainless Design Floor

Attraction TM

De twee weefkwaliteiten Taurus Rips en Taurus Kontur worden volgens een gepatenteerde techniek geproduceerd, wat resulteert in een sterk en degelijk product op het gebied van textiele vloerbedekking. Ze worden gemaakt van hoogwaardige garens die alle voordelen bieden op het gebied van onderhoud en reiniging.

ANKER-Projecttapijt ■ architectenweb.nl/bp/7871/

De Stainless Design Floor heeft een onverwoestbare rvs toplaag en een strakke, industriële uitstraling. Deze eigenschappen maken de vloer uitstekend geschikt voor een omgeving waarin zware eisen worden gesteld aan duurzaamheid. De vloer is bovendien onderhoudsvriendelijk.

Ruiterkamp Floordesign

Attraction TM is een semi-flexibele tegel van hoogwaardig pvc. Dankzij het zwaluwstaart-koppelsysteem is de tegel eenvoudig te leggen zonder het gebruik van lijm of andere bevestigingsmiddelen. Er is weinig tot geen voorbereiding van de ondergrond nodig, zodat de tegels snel te verwerken zijn. Gerflor Benelux

■ architectenweb.nl/bp/7882/

■ architectenweb.nl/bp7934/

Op deze pagina treft u een selectie aan van andere bouwproducten die vallen binnen het thema “Vloerafwerking”. Wilt u meer weten over een van deze producten? Surf dan naar www.architectenweb.nl en typ het bijbehorende wwwpagina nummer in.

Volgend thema De volgende keer is het thema “Verlichting”.

102

architectenweb magazine

XXL keramiek

Motion MIX

Parqcolor® vloeren

Mosa Terra XXL is de bekende Terra Maestricht-collectie, maar dan in grootformaat. De ongeglazuurde porseleinen keramiektegels van 90 bij 90 en 60 bij 120 cm zijn keihard en slijtvast. Ze beschikken over een matte optiek, een strakke vormgeving en het dessin wisselt per tegel. Er ontstaan vlakken keramiek met minimale voegen. Royal Mosa b.v.

■ architectenweb.nl/bp7164/

De Motion MIX is een naadloze gietvloer in twee kleuren. De drie mm dikke vloerafwerking bestaat uit vier lagen en kan in bijna elke kleurnuance worden aangebracht. MIX is naadloos, vlak en kleurecht. De vloer is geschikt voor vloerverwarming en eventueel verkrijgbaar in één kleur en in hoogglans. Motionvloer b.v.

Parqcolor® vloeren zijn zeer geschikt voor plaatsen waar veel ‘verkeer’ is, zoals kantoren en winkels. Het highpressure-laminaat is extreem bestand tegen slijtage en behoeft geen onderhoud. De collectie bevat een uitgebreide selectie van meer traditionele houtdecors en decors voor trendy omgevingen. Abet b.v.

■ architectenweb.nl/bp7932/

■ architectenweb.nl/bp7935/

Bamboe hoogkant-delen

Himfloor DS3000

Coral Classic

MOSO-bamboe hoogkant-delen bestaan uit korte stripjes bamboe, die niet als plank maar als een ‘matje’ op de ondervloer wordt gelijmd. Nadat de tape is weggeschuurd, wordt de vloer gevuld met schuurstof en nog licht nageschuurd. De vloer kan dan naar keuze worden afgewerkt met parketlak of vloerolie. Moso International b.v.

■ architectenweb.nl/bp7254/

Himfloor DS3000 is een naadloze decoratieve vloerafwerking op basis van epoxyhars en gekleurd kwartszand. Het is zeer slijtvast, bestand tegen diverse chemicaliën en gemakkelijk schoon te maken. De vloerafwerking kan een enigszins gestructureerd oppervlak hebben, dat de mate van antislip van de vloer bepaalt. HIM Nederland ■ architectenweb.nl/bp5524/

Coral Classic is vochtabsorberend en neemt bij de eerste twee stappen op de vloer al vijftig procent van het vocht op. Daarmee houdt het achterliggende vloeren droog en schoon. In een situatie waar na de entree een harde vloer is toegepast, worden slippartijen en het achterlaten van voetstappen voorkomen. Bonar Floors n.v.

nummer 8 - maart 2007

■ architectenweb.nl/bp7936/

103

THEM@GAZINE | VLOERAFWERKING

A&D Logomat

Storax entreematten

noraplan® signa

De entree- en droogloopmatten van A&D Logomat zijn geschikt voor zowel binnen als buiten. De duurzame en kleurvaste matten kunnen worden bedrukt met een bedrijfsnaam, logo, design of reclameboodschap.

Daarmee kan de opdrachtgever bepalen welke uitstraling de mat krijgt.

A&D Logomat b.v.

De collectie rubbervloerbedekking noraplan® signa bestaat uit 48 op elkaar afgestemde kleuren met hoogwaardige designs. De vloerbedekking beschikt over alle voordelen die rubber biedt. Het is gemakkelijk te onderhouden, zeer slijtvast, elektrostatisch geleidend en contactgeluidisolerend.

Freudenberg Bouwsystemen b.v.

■ architectenweb.nl/bp7821/

Storax levert entreematten voor normaal en voor zeer intensief loopverkeer, rolstoelen en winkelwagens.

Voor problemen met het inlopen van vuil biedt het bedrijf oplossingen in de vorm van borstelmatten, schraapmatten of drogende matten. De matten worden op maat geleverd inclusief insnijdingen, uitsparingen en afrondingen. Storax b.v.

■ architectenweb.nl/bp4086/

Eterno Luminoso

Ode vloerlijnen

I Quarzi

De Eterno Luminoso terazzovloer draagt geheel autonoom bij aan de veiligheid. Onder normale lichtomstandigheden heeft de vloer het uiterlijk van een normale Eterno Terazzovloer, maar in het donker licht het toeslagmateriaal op en wijst het de aanwezigen de weg naar de uitgang. Eterno Terrazzo b.v.

Ode zoekt in haar vloeren naar een perfecte match tussen uiterlijk en beleving. Het bedrijf heeft vier vloerlijnen in haar collectie, die alle op een eigen manier schoonheid combineren met duurzaamheid en functionaliteit.

De lijnen hebben de naam Passie, Pasta, Pracht en Puur meegekregen.

Ode aan de Vloer

De collectie I Quarzi bestaat uit tegels die zijn gemaakt van onverglaasde porcellanato. De tegels zijn zowel naturel als in gepolijste vorm verkrijgbaar in vijf kleuren. De vloer is met diverse decortegels, strippen en mozaïeken uit dezelfde serie geheel naar eigen smaak te ontwerpen.

Tegels en Projecten

■ architectenweb.nl/bp7700/

■ architectenweb.nl/bp6765/

■ architectenweb.nl/bp7937/

104

■ architectenweb.nl/bp7100/

architectenweb magazine

archipedia

architectenweb

ARCHIPEDIA

Bouwstijlen

Dit keer laten we ons licht schijnen op de Gotiek, de voornaamste bouwstijl uit de late Middeleeuwen, en de Neogotiek uit de 19e eeuw.

Door | Marjoleine van Schaik, Ronnie Weessies

Gotiek Bouwstijl die rond 1130 in de streek Ile-de-France rond Parijs is ontstaan en die zich in de loop van de twaalfde, dertiende en veertiende eeuw uitspreidde over Europa. De vroeggotiek loopt ongeveer van 1140 tot 1200, de middengotiek (hooggotiek) beslaat de gehele 13e eeuw en de laatgotiek (ook flamboyante gotiek of internationale gotiek genoemd) loopt van ongeveer 1300 tot 1500.

De belangrijkste regionale varianten zijn de Perpendicularstijl en Tudorstijl in Engeland, Zuidelijke gotiek in Frankrijk, Rijnlandse gotiek in Duitsland. In Nederland is sprake van Maasgotiek (Zuidelijke Nederlanden) en Romanogotiek. De benaming ‘ gotiek’ is te danken aan de minachting die de Italianen voor de gotische bouwstijl koesterden: de architect Giorgio Vasari muntte de term ‘gotico’ in de Renaissance als een verwijzing naar de ‘barbaarse’ Goten.

Evenals in de voorafgaande Romaanse stijl kregen gotische kerken een plattegrond in de vorm van het Latijns kruis. Ook andere gotische stijlelementen, zoals bijvoorbeeld de spitsboog, kwamen al voor in Romaanse bouw.

De Gotische kerken kwamen dus niet zomaar uit de lucht vallen, maar hebben wel een heel andere uistraling dan hun zware, massieve Romaanse voorgangers. Daar waren de muren de dragende onderdelen van de kerk geweest, maar bij een Gotische kathedraal werd het gewicht verdeeld over een sterk skelet van steunberen, lucht-

hoge gewelven, spitsbogen en veel ramen; de kenmerken van een gotische kerk

106

bogen en gewelven. Door dat skelet hoefden de muren niet langer massief te zijn, waardoor ruimte ontstond voor hoge ramen, gevuld met glas-in-lood, waardoor het invallende licht vaak een schitterend effect teweegbrengt.

Gewoonlijk wordt de St-Denis in Frankrijk gezien als het eerste Gotische bouwwerk. Verantwoordelijk voor de verbouwing van de Romaanse kathedraal was de abt, Suger. Hij voorzag het koor van een reeks straalkapellen, die een ander type gewelfbouw noodzakelijk maakten. Suger verving het toen gangbare kruisgewelf door het spitse ribgewelf, dat al bestond in de Moorse architectuur. Het rib nam de constructieve functie van de gewelfvlakken over, waardoor er hoger en slanker kon worden gebouwd.

Aan de westzijde van de Saint-Denis werden twee torens gebouwd. Deze zouden kenmerkend worden voor iedere kathedraal (de kerk waar de bisschopszetel was gevestigd). Naast de torens zijn de lichtheid van de constructie, de grote imponerende ruimten en het vele gebruik van glas typerend.

Aanvankelijk was de gotiek een zuivere kerkenbouwstijl. Beoremde voorbeelden naast de St Denis zijn de kathedralen van Amiens en Chartres, beide in Frankrijk. De kerk ontwikkelde zich tussen circa 1140 en 1500 van een sober godshuis tot een steeds uitbundiger gebouw waar religie kon worden beleefd: de kerk als hemels bouwwerk. Maar ook stadhuizen, kastelen en woonhuizen in de stad werden in gotische stijl opgetrokken.

Een Gotisch woonhuis

architectenweb magazine

In Duitsland werd de neogotiek eveneens populair. Dat kwam vooral doordat die bouwstijl meer als een uiting van de Duitse nationaliteit werd ervaren dan het neoclassicisme, dat toentertijd de overheersende architectuurstijl was. De belangrijkste neogotische architect kwam uit Frankrijk, waar veel oude gotische kerken en burchten werden gerestaureerd. Emmanuel Eugène Viollet-le-Duc (1814-1879) bestudeerde de middeleeuwse bouwwerken intensief en ontwikkelde zich tot een invloedrijk theoreticus. Zijn geschriften zijn zeer bepalend geweest voor het werk van bijvoorbeeld Pierre Cuypers (1827-1921).

Het neogotische Kasteel de Haar van Pierre Cuypers

Neogotiek Met de term ‘neogotiek’ wordt gedoeld op een bouwstijl uit de tweede helft van de 18e en de 19e eeuw, waarin werd teruggegrepen op de gotiek, de voornaamste bouwstijl in de late middeleeuwen. De schrijver en architect Horace Walpole stond rond 1750 met zijn boeken en zijn door hem ontworpen neogotische landhuis eigenlijk aan het begin van de verbreiding van de neogotiek over Engeland en andere delen van Europa.

Later sloeg de neogotische mode ook over naar de Verenigde Staten. Een bekend Amerikaans voorbeeld is de Trinity Church, die in New York staat, te midden van wolkenkrabbers.

In Nederland werd de neogotiek voorzichtig geïntroduceerd toen de in Engeland opgegroeide koning Willem II opdrachten gaf voor onder meer zijn verblijf in Tilburg, het huidige stadhuis.

Aanvankelijk was de stijl vooral terug te vinden in de toepassing van gotische stijlkenmerken, vormen en elementen als de spitsboog en pinakels.

Na invoering van de Grondwet van 1848, die onder anderen de roomskatholieken vrijheid van godsdienst garandeerde, werden er geheel neogotische kerken gebouwd. Gotiek was tenslotte van oorsprong een katholieke bouwstijl, zodat de keuze voor de neogotische stijl voor nieuwe katholieke kerken logisch was.

nummer 8 - maart 2007

Pierre Cuypers wordt gezien als belangrijke vertegenwoordiger van de neogotiek in Nederland. Cuypers is verantwoordelijk voor vele neogotische kerken als de Sint-Vitus in Hilversum, maar ook niet-kerkelijke gebouwen als Kasteel de Haar in Haarzuilens, dat hij tussen 1892 en 1912 restaureerde. Later ontwierp de architect meer gebouwen in de stijl van de neorenaissance, maar zijn werken bleven deels neogotische kenmerken behouden.

Anders dan Viollet-le-Duc, streefde Cuypers er niet naar om de middeleeuwse stijl te kopiëren; hij voegde vaak eigentijdse elementen en moderne gemakken toe. Zo heeft Kasteel de Haar centrale verwarming op basis van het principe van lage drukstoom en is er in alle slaapvertrekken stromend water. Bij de herbouw van Kasteel de Haar volgde Cuypers de buitenomtrek van het kasteel, zoals blijkt uit oude opmetingen en bouwtekeningen en hij maakte bij de restauratie gebruik van het oude muurwerk. Daarbij paste hij een ander soort steen toe voor de nieuwe delen, waaruit blijkt dat hij geen klakkeloze gotische kopie wilde maken.

De neogotiek werd vanaf het einde van de negentiende eeuw het slachtoffer van vernieuwingsdrang bij de kunstenaars. Toch zijn vele opeenvolgende stijlen schatplichtig. Zo werden ambachtelijkheid en het belang van creativiteit belangrijke uitgangspunten voor art nouveau en art deco. Verder werden in neogotische constructies nieuwe materialen als gietijzer toegepast, wat van invloed is geweest op de gehele vroege moderne bouwkunst.

Beroemde architecten Abt Suger (ca. 1081-1151)

Abt Suger afgebeeld in glas-in-lood

Abt Suger was verantwoordelijk voor de verbouwing van de abdij van SaintDenis, die wordt gezien als een beginpunt van de gotiek. De veranderingen aan de abdijkerk legde hij vast op papier; hij vertelde hoe het bouwwerk in zijn ogen verder moest worden gebouwd in de stijl die later gotiek is gaan heten. Naast zijn werk over architectuur schreef hij over filosofie, waarmee hij een enorme invloed had op de geloofsbeleving van middeleeuwse katholieken. Door zijn goede relatie met de koningen Lodewijk VI en VII diende hij als staatsadviseur.

Over beide vorsten schreef hij boeken, waardoor hij een belangrijk geschiedschrijver werd.

De in een arm gezin opgegroeide Fransman kreeg vanaf zijn tiende jaar onderwijs in de abdijkerk Saint-Denis nabij Parijs. Hij werkte zich op tot secretaris van de abt, voordat hij naar Normandië en later naar Italië vertrok.

Na een dienstperiode bij paus Gelasius II en vervolgens bij paus Calixtus II keerde hij terug naar Saint-Denis om daar abt te worden.

Beroemde gebouwen Kathedraal van Amiens De kathedraal van Amiens is de grootste gotische kathedraal van Frankrijk en staat vermeld op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. De bouw begon in 1220, nadat een Romaanse kerk op diezelf-

107

ARCHIPEDIA

Computeranimatie van het interieur van de kathedraal van Amiens

De Dom, Utrecht De Dom in Utrecht (bouw vanaf 1254) behoort tot de vroegste gotische kerken in Nederland. Het bouwwerk vertoont opvallende overeenkomsten met de Dom van Keulen, die eveneens in de dertiende eeuw werd gebouwd. Zo zijn bepaalde versieringen identiek.

De gotische dom was de opvolger van een romaanse kerk, die evenals eerdere voorgangers door brand verwoest was. De nieuwbouw verliep geleidelijk en werd uitgevoerd tegelijk met de sloop van de oude kerk. Wegens geldgebrek werd in 1517 op de bouw van het dwars- en het middenschip bezuinigd: er kwam geen stenen overwelving, waardoor er geen luchtbogen nodig waren; de steunberen werden minder zwaar uitgevoerd. In 1674 verwoestte een orkaan het middenschip, waardoor er een gapend gat ontstond tussen de 112,5 meter hoge toren en het dwarsschip. Samen met de kooromgang zijn dit de enige onderdelen die nog resteren van de kerk. Op de plek waar ooit het middenschip stond ligt nu het Domplein. Bij het 750-jarige bestaan van de Dom (2004) werd het schip tijdelijk herbouwd met steigers en glas.

de plek was afgebrand. De kathedraal wordt gerekend tot een van de hoogtepunten van de hoge of ‘rayonnante’ gotiek. De gewelven van de kerk bevinden zich op een hoogte van 42, 5 meter, waarmee Amiens de eerdere en eveneens beroemde kathedralen van Chartres en Reims voorbijstreef.

De meeste bouwactiviteit aan de kathedraal vond plaats tussen 1220 en 1280. Het gebouw is vooral beroemd om het meesterlijke beeldhouwwerk dat de deuren en de voorgevel siert.

In de veertiende eeuw werd de kruisingstoren toegevoegd en een aantal kapellen, waarmee het bouwwerk haar definitieve verschijningsvorm had gekregen. Aan de kathedraal is opvallend weinig aangepast in de eeuwen na de gotiek, en is daardoor een echt kenmerkend voorbeeld voor de gotische bouwstijl. Amiens heeft dan ook als voorbeeld gediend bij de bouw van vele kerken, waaronder de SintJanskathedraal in ’s-Hertogenbosch en de Dom van Keulen.

Vooraanzicht van Amiens. De spitsbogen, de pinakels en de glazen rozet zijn typisch gotische elementen

De Dom van Utrecht, waarvan alleen het dwarsschip en de kooromgang resteren

108

architectenweb magazine

Bouwkundige begrippen

Doorsnede van Amiens. Luchtbogen brengen het gewicht van de muren over op de steunberen.

binnenkant van de kathedraal op, en brengt ze over op de steunbeer.

Gewelf Gebolde overkapping van een ruimte of deel van zo’n overkapping.

De Romeinen maakten als eersten gebruik van gewelfbouw. Zij hanteerden een formeel (een soort mal), waar ze het gewelf omheen metselden.

In de gotiek werden de gewelven geavanceerder, doordat met ribben de draagkracht beter kon worden opgevangen.

Bekende soorten gewelven zijn het tongewelf, het kruis- of kruisribgewelf en het koepelgewelf. Verder bestaan er bijvoorbeeld stergewelven en waaiergewelven, waarbij de naam verwijst naar de decoratieve wijze waarop de ribben zijn geordend.

schillende varianten van de spitsboog; zo is er de gelijkzijdige spitsboog, die duidelijk uitmondt in een punt; de gedrukte spitsboog, waarbij de punt ‘ingedrukt’ lijkt; de accoladeboog of kielboog, die een punt in een accoladevorm } heeft, en de Tudorboog, waarbij de zijden niet meer vloeiend naar beneden lopen, maar eerst horizontaal en dan na een knik verticaal.

Luchtboog Boog die aan de buitenkant van een gotische kathedraal is aangebracht. Hij rust met zijn voet op een steunbeer en met de bovenkant leunt hij tegen de muur. Hij vangt de druk van gewelfconstructies aan de

Steunbeer Een massieve uitspringende verzwaring in de muur van een gotische kerk. Hij vangt de druk op van de gewelven en luchtbogen die op de muur rusten.

Straalkapel Halfronde uitbouw die is aangebracht aan de kooromgang van een kerk. Meestal bevat het koor drie of vijf van zulke kapellen.

Triforium Een verhoogde zuilengalerij in de muur van de hoofdbeuk van een kerk, waar de hoofdbeuk boven de zijbeuk uitsteekt. Veel voorkomend bij gotische kerken. Vensters in het triforium dienen om daglicht binnen te laten.

Kruisingstoren De toren boven de ruimte waar het midden- en dwarsschip van een kerk elkaar kruisen.

Pinakel Een gotische toren- of vensterspits met uitsteeksels. Een pinakel kan ook op een steunbeer, portaal of borstwering geplaatst worden.

Spitsboog Een boogconstructie die spits toeloopt. De twee zijden zijn even lang en gelijkvormig. Er bestaan ver-

Plattegrond van Amiens. Rondom het koor liggen zeven straalkapellen.

Archipedia is een educatieve, interactieve architectuurencyclopedie in ontwikkeling. In deze rubriek vindt u alvast een extract uit de duizenden artikelen die straks online staan.

Wilt u belangeloos meewerken aan de totstandkoming van Archipedia, door bijvoorbeeld kosteloos een artikel te schrijven over beeldmateriaal te leveren?

Neem dan contact op met Marjoleine van Schaik, 035 – 69 20 874 of mail naar mvs@architectenweb.nl

nummer 8 - maart 2007

109

AGENDA

EVENEMENTEN 31 maart t/m Kavel ’07 1 april Beurs voor de particuliere huizenbouwer.

Q www.kavel07.nl

13 maart Limosterrein: leven op militair terrein In de lezingenreeks Nijmeegse Gebieden spreken Christ-Jan van Rooij en Joop Slangen.

Q www.architectuurcentrumnijmegen.nl

14 maart Symposium NSG-Geluidshindermiddag Geluidswering van woningen.

Q www.nsg.nl

15 maart Image Building and Public Space In de reeks Architectural Positions geven architecten Léon Krier en Michiel Riedijk lezingen. Aanvang 18 uur.

Q positions.tudelft.nl

15 maart De bouwfysicus van De Brug Paul van Bergen (DGMR Bouwfysica) spreekt in de reeks bouwwereld@nai over De Burg, een gebouw van Unilever Bestfoods in Rotterdam Zuid.

Q www.nai.nl

1 VAN OJEN – GEMEENTEARCHIEF DEN HAAG

22 maart The Temporalities of the Public Sphere In de reeks Architectural Positions geven Felix Claus en Kas Oosterhuis lezingen. Aanvang 18 uur.

Q positions.tudelft.nl

25 maart Rondleiding Open Maquettedepot Drie rondleidingen door het depot bij de Van Nelle Ontwerpfabriek om 12 uur, 13 uur en 14 uur.

Q www.nai.nl

28 maart Symposium “Integratie en stedenbouw” Wat kunnen stedenbouwers doen om de sociale cohesie in de naoorlogse stedelijke gebieden te verbeteren? Sprekers zijn onder meer Gert Urhahn en Fer Felder.

Q www.urhahn.com

3 april Lezing Marlies Rohmer

2

Architect Marlies Rohmer geeft een lezing in de Brakke Grond te Amsterdam.

Q www.arcam.nl

25 maart en Kinderworkshop architect worden 29 april Een creatieve kinderworkshop voor kinderen tussen 8 en 12 jaar. Aanvang 14 uur.

Q www.museumhilversum.nl

TENTOONSTELLINGEN 1 t/m 18 maart De laatste uren van Herculaneum

3 © WALTER NIEDERMAYR

114

Tentoonstelling over deze Romeinse plaats, die op 24 augustus 79 werd verwoest door de uitbarsting van de Vesuvius.

Q www.museumhetvalkhof.nl

architectenweb magazine

t/m 31 maart Honderd jaar bouwen aan Arnhem Een overzicht van architectuur en stedenbouw uit twintigste eeuw in Arnhem.

Q www.hmarnhem.nl

t/m 1 april

Atelier Meerstad Presentatie van bijdragen van vormgevers, architecten en beeldend kunstenaars voor Meerstad, een nieuwbouwlocatie ten oosten van de stad Groningen.

Q www.cbkgroningen.nl

t/m 1 april Zien is Weten - Het perspectief in de Nederlandse architectuur Nederlandse inzending 10e Biennale in Venetië over het perspectief op de stad, in het bijzonder Amsterdam.

Q www.zuiderkerk.amsterdam.nl

t/m 29 april Expositie Hubert-Jan Henket [1] Tentoonstelling over de architect van het nieuwe Fries Museum.

Q www.friesmuseum.nl

4 MAARTEN VAN SCHAIK

t/m 6 mei Architectuur van de nacht - schitterende gebouwen [2] De tentoonstelling laat zien hoe het gebruik van licht in de afgelopen honderd jaar de architectuur en onze beleving ervan heeft veranderd.

Q www.nai.nl

t/m 6 mei Tentoonstelling Kazuyo Sejima & Ryue Nishizawa (SANAA) [3] Tentoonstelling in de Singel te Antwerpen van het werk van de Japanners Kazuyo Sejima en Ryue Nishizawa van SANAA. Q www.desingel.be

23 maart t/m GebouwGezichten [4] 13 mei Tentoonstelling met het

5 resultaat

van

de

fotografieopdracht

2006

GebouwGezichten.

Q www.nai.nl

t/m 3 juni De Dijk – 75 jaar Afsluitdijk [5] De Zuiderzeewerken in uitvoering vastgelegd door de Rotterdamse kunstenaar Johan Hendrik van Mastenbroek (1875-1945).

Q www.zuiderzeemuseum.nl

SEMINARS/CURSUSSEN 26 maart Staalbouwkundig detailleren Cursus voor medewerkers bedrijfs-, teken-, architecten- of ingenieursbureau niveau MBO. www.bouwenmetstaal.nl

6 PARKEERGARAGE PROJECT PRIJS

4/16 april en 5/19 Rekenen aan brandveiligheid juni, 21 maart De cursus ‘Rekenen aan brandveiligheid’ geeft via praktische instructies deelen 3 mei nemers meer inzicht over de opzet en uitvoering van berekeningen en analyses. Thema van Module A is Vluchten bij brand. Thema van Module B is Brandoverslag.

Q www.sbr.nl

PRIJSVRAGEN Inleveren tot 1 april Parkeergarage Project Prijs [6] en uitreiking op Prijsvraag beste parkeergarage.

18 april Q www.parkeervak.nl

nummer 8 - maart 2007

115

VACATURES Kijk voor meer vacatures en een uitgebreide beschrijving van onderstaande advertenties op www.architectenweb.nl en vul het bijbehorenden wwwpagina nummer in.

bouwkundig opzichter/directievoerder Wij zoeken iemand om toezicht te houden op de uitvoering van bouwkundige werken met voldoende bouwkundige en communicatieve kwaliteiten. De aandacht moet meer uitgaan naar het voorkomen van fouten, dan het achteraf afkeuren van onderdelen. Opleiding: MBO/HBO bouwkunde of civiele techniek met min. 5 jaar ervaring.

Vacature plaatsen of CV online zetten?

Surf ook daarvoor naar onze online vacaturebank!

Beltman Architecten & Ingenieurs – Enschede (053) 430 22 55 www.beltmanarchitecten.nl j.haverkate@beltmanarchitecten.nl Q architectenweb.nl/v5762/

bouwkundig tekenaar

projectleider-tekenaar

bd architectuur werkt aan uitdagende opdrachten. Jouw bijdrage in deze bouwtechnische functie bestaat uit het verrichten van tekenwerk. Je bent creatief, accuraat en leergierig. Je functioneert optimaal in een team en durft eigen initiatief te tonen.

De opleiding MTS- of HTS-bouwkunde heb je met goed gevolg afgerond en daarnaast kun je goed overweg met AutoCAD.

Wij zoeken een communicatief ingestelde persoon met min.

HBO-Bouwkunde, enige jaren praktijkervaring en leidinggevende kwaliteiten. Het betreft een interessante functie binnen leuk en gedreven team van een goed geoliede organisatie. Doorgroei tot projectleider behoort zeker tot de mogelijkheden.

bd architectuur (026) 333 69 43 www.bdarchitectuur.nl info@bdarchitectuur.nl Q architectenweb.nl/v5778/

Continu Engineering Amsterdam (020) 311 80 90 www.continu.nl h.mahieu@continu.nl Q architectenweb.nl/v5757/

tekenaar-ontwerper

bouwkundig tekenaar

Enthousiaste kandidaten met afgeronde HTS-bouwkunde of TU opleiding. Verder ben je communicatief sterk en kunt vrij goed zelfstandig werken. Daarnaast heb je enige jaren ervaring met tekenen in AutoCAD en ontwerpen. Wil jij behoren tot deze kleine enthousiaste architectengroep, reageer dan snel!

Voor een Architectenbureau in de regio Rotterdam is Dosign Engineering op zoek naar een ervaren Bouwkundig Tekenaar. Je wordt ingezet voor een middelgroot architectenbureau actief in de woning- en utiliteitsbouw. Om succesvol te zijn in deze functie kun je goed overweg met Arkey ASD en teken je in diverse fases van VO t/m werktekeningen.

Continu Engineering Rotterdam (010) 288 50 00 www.continu.nl e.hogenelst@continu.nl Q architectenweb.nl/v5742/

Dosign Engineering B.V. (010) 477 01 01 www.dosign.nl bouw@dosign.nl Q architectenweb.nl/v5790/

jonge ambitieuze bouwkundige medewerker

projectleider

Opleiding op HBO- of MBO-niveau, minimaal 1 jaar relevante werkervaring en ervaring met CAD-tekenen. Voor het uitwerken van bouwkundige ontwerpen tot bestek- en werktekeningen voor woon- en utiliteitsgebouwen. Daarnaast behoort bij de functie het assisteren van de projectleider.

Voor de functie van projectleider zijn we op zoek naar iemand met een ruime bouwkundige kennis, een goed kostenbesef en leidinggevende capaciteiten, om zo zorg te kunnen dragen voor de projecten van een gerenommeerd Architectenbureau in de regio Rotterdam.

118

Dhondt Stedenbouw en Architectuur (076) 522 95 20 www.dhondt.nl info@dhondt.nl

Dosign Engineering B.V. (010) 477 01 01 www.dosign.nl bouw@dosign.nl

Q architectenweb.nl/v5541/

Q architectenweb.nl/v 5791/

architectenweb magazine

senior bouwkundig tekenaar

tekendiesel

Je ziet de betekenis in van het bouwproces binnen de architectuur en hebt goede kennis van regelgeving, materialen en (bouw)techniek. Je zorgt ervoor dat de uitvoering en detaillering het ontwerp tot haar recht doet komen. Je bent nieuwsgierig naar nieuwe materialen en je hebt een mening over architectuur. HBO Bouwkunde, ruime ervaring met ARKEY-ASD.

Wij zijn op zoek naar een bouwkundig tekenaar: iemand met passie voor architectuur. Heb je een diploma hts bouwkunde, een aantal jaren relevante werkervaring en werk je flexibel en zelfstandig binnen een team? Onze missie is het realiseren van prettige strakke architectuur die moet passen als een maatpak, waarbij details de zorgvuldige vormgeving versterken.

Huiswerk architecten (043) 350 03 30 www.huiswerkarchitecten.nl info@huiswerkarchitecten.nl Q architectenweb.nl/v5725/

Feekes & Colijn (030) 242 27 22 www.feekesencolijn.nl Q architectenweb.nl/v5771/

projectleider architectuur

autocad tekenaars

Voor een landelijk opererend architectenbureau met eigen projectmanagement biedt MT&V een uitdaging met doorgroeimogelijkheden. Je adviseert en ondersteunt het ontwerpteam.

Vervolgens heb je de verantwoording voor het gehele project.

Op zoek naar een carrièrekans? Reageer dan snel.

Wij zoeken twee Autocad tekenaars voor het uitwerken van bestek- en werktekeningen onder begeleiding en verantwoordelijkheid van een projectleider. Affiniteit met architectuur, opleiding HTS niveau, teamspeler, kennis van Autocad 2006, accuraat, stressbestendig, leeftijd 20-25 jaar.

MT&V Architectuur (020) 412 41 20 www.mtenv.nl architectuur@mtenv.nl Q architectenweb.nl/v5789/

Poolen Architekten b.v.

033-4612486 www.poolen.nl info@poolen.nl Q architectenweb.nl/v5658/

twee bouwkundige tekenaars m/v

commercieel bouwkundig manager

Wij zoeken twee bouwkundige tekenaars voor het uittekenen van bouwvoorbereidingstekeningen. Wij vragen opleidingsniveau MTS/HTS, goede bouwkundige kennis en oog voor detail, ervaring met Archicad is een pre maar geen vereiste, teamspeler, affiniteit met onze architectuur.

Uitdagende functie voor iemand die acquisitie gaat plegen voor bouwkundige werken, verantwoordelijk is voor de bureauplanning, leiding geeft aan bouwkundig tekenaars en offertes opstelt en bewaakt. Belangrijk zijn communicatieve vaardigheden en de gave om mensen te stimuleren en enthousiasmeren. Opleiding: HTS bouwkunde en ruime ervaring.

Remo De Biase Architecten BNA (023) 571 41 65 www.debiase.nl info@debiase.nl Q architectenweb.nl/v5563/

Beltman Architecten & Ingenieurs – Enschede (053) 430 22 55 www.beltmanarchitecten.nl j.haverkate@beltmanarchitecten.nl Q architectenweb.nl/v5761/

stedenbouwkundige

woonconsulent

Wij zijn met spoed op zoek naar een stedenbouwkundige.

Trefwoorden: creatief, kan zich gemakkelijk in woord en beeld uitdrukken, communicatief, kan zowel zelfstandig als in groepsverband werken, afgeronde ontwerpopleiding (TU stedenbouw, AvB of gelijkwaardig), kennis van Micro-Station, Sketch-Up en Adobe-toepassingen.

U bent een gedreven persoon en zowel op technisch als sociaal vlak sterk onderlegd. MBO/HBO bouwkunde, 3 jaar relevante werkervaring. U beschikt over aantoonbare uitstekende sociale en communicatieve vaardigheden en een hands-on mentaliteit.

U vindt het leuk om uw kennis en vaardigheden verder te ontwikkelen en bent minstens 32 uur per week beschikbaar.

nummer 8 - maart 2007

Compositie 5 Stedenbouw b.v.

(076) 522 52 62 www.c5s.nl jdebekker@c5s.nl

Continu Engineering Maastricht (043) 711 31 00 www.continu.nl s.steegs@continu.nl

Q architectenweb.nl/v5776/

Q architectenweb.nl/v5750/

119

VACATURES senior architect

architect-projectleider

Voor groot, breed werkend architectenbureau in regio Den Haag zijn we op zoek naar een senior architect, die via diverse stylismen een eigen identiteit weet te ontwikkelen. Hiervoor zijn creatieve en communicatieve vaardigheden een must. Evt. op termijn partnerschap mogelijk. Weerspiegelt uw portfolio en netwerk uw jarenlange relevante werkervaring?

Architect (projectleider) (fulltime), niveau TU of gelijkwaardig, die in samenwerking met de projectarchitect projecten uitwerkt en begeleidt en die de ambitie heeft om zich allround te ontwikkelen. Je benadert het ontwerpproces conceptueel en hebt ruime ervaring opgedaan met de procesmatige en bouwtechnische aspecten. Je bent rond de 35 jaar en hebt min. 5 jaar werkervaring.

Dosign Engineering B.V. (010) 477 01 01 www.dosign.nl bouw@dosign.nl Q architectenweb.nl/v 5792/

HM Architecten B.V. (020) 626 61 79 www.hm.nl hm@hm.nl Q architectenweb.nl/v5643/

architect regio Den Haag

ervaren architect

MT&V is op zoek naar een ambitieuze Architect in de regio Den Haag. Ben je een teamplayer en heb je de nodige ervaring in het ontwerpen van zowel kleine als grote projecten in samenwerking met andere architecten? Heb je de nodige werkervaring opgedaan en ben je toe aan een carrièrestap? Reageer dan snel.

In Noord-Holland is MT&V op zoek naar een ervaren architect.

Je houdt je o.a. bezig met het ontwikkelen van concepten en het vervaardigen van tekeningen van schetsontwerp naar voorlopig ontwerp. Ben je bouwkundig sterk en beschik je over goede communicatieve vaardigheden? Reageer dan snel.

MT&V Architectuur (020) 412 41 20 www.mtenv.nl architectuur@mtenv.nl Q architectenweb.nl/v5787/

MT&V Architectuur (020) 412 41 20 www.mtenv.nl architectuur@mtenv.nl Q architectenweb.nl/v5788/

De kunststofvloeren van Bolidt zijn mooi en functioneel.

Bolidtop® kunststofvloeren uniek in karakter • vele kleuren en dessins vloeistofdicht • goed te reinigen • naadloos slijtvast • ideaal voor intensief gebruik

http://ebrochure.bolidt.nl

Onze visie op de techniek:

‘Een continue investering in kennis en scholing’ Economische

ontwikkelingen

houden

niet

op

bij

onze

landsgrenzen. De wereld is ons afzetgebied, al decennia lang. Met name de laatste jaren raakt deze globalisering in een stroomversnelling, waarbij vooral de explosieve groei en booming economie van China sterk tot de verbeelding spreken.

Nieuwe, interessante afzetmarkten vormen voor ons normaal gesproken een positief signaal. Toch zijn er ook doemscenario’s, waarbij zowel Europa als Amerika worden overvleugeld door deze sterke, opkomende economieën.

Verbeterde bedrijfsprocessen Een vergelijking met de jaren tachtig lijkt op zijn plaats. Toen waren het de Aziatische tijgers zoals Japan en Korea die dominant op de wereldmarkt dreigden te worden. Wij behielden echter onze positie via verbeteringen van onze bedrijfsprocessen.

Een belangrijk punt van aandacht, ook in de toekomst. Het is vooral de techniek die hierin een grote rol speelt. Wij denken aan I.C.T. en internet. Ook conventionele technieken zoals de werktuigbouw en elektrotechniek dragen ertoe bij dat wij steeds efficiënter kunnen produceren. ‘Optimalisatie door innovatie’ was het credo van de jaren negentig. Een credo dat nog niets aan actualiteit heeft ingeboet en ongetwijfeld steeds belangrijker zal worden.

Investeren in technisch onderwijs Overheid en bedrijfsleven zullen samen de innovatieve kwaliteiten van onze technische sector moeten verstevigen. Wat dat betreft voelen wij onszelf ook aangesproken. Wij moeten investeren in noodzakelijke ontwikkelingen in deze sector. In algemeen technisch onderwijs bijvoorbeeld, maar ook in specialistische cursussen en trainingen. Hierbij denken wij niet alleen aan geld, maar ook aan het imago van de techniek, dat best eens opgepoetst mag worden.De structurele aanwezigheid van een hoogwaardig kennis- en arbeidspotentieel is essentieel voor de groei van onze economie. ‘Eigen kweek’ is in dit verband erg belangrijk, omdat import uit het buitenland maar een tijdelijke oplossing betekent.

Mens blijft belangrijkste schakel Sinds 1985 detacheren wij middelbaar en hooggeschoolde technici. Specialisten in het ontwerpen, voorbereiden en begeleiden van technische constructies. Wij onderscheiden ons door kwaliteit en door liefde voor de techniek en de technicus.

Want hoever de technische ontwikkelingen ook zullen gaan, de mens blijft de belangrijkste schakel in elk innovatief proces. En worden de kracht en duurzaamheid van een constructie niet bepaald door de kwaliteit van deze schakel? Door het verbindende menselijke element? Dosign onderkent dit en specialiseert zich daarom in de toegevoegde waarde van gemotiveerde mensen.

Dosign Engineering heeft kantoren in Rotterdam, Amsterdam en Tilburg. Kijk voor meer informatie op onze internetsite.

www.dosign.nl

Onbrandbaar en gezond isoleren!

8IRE IS HET NIEUWE REVOLUTIONAIRE ISOLATIEMATERIAAL VAN )SO"OUW 8IRE BESTAAT UIT GEÑXPANDEERDE GLASPARELS DIE ONBRANDBAAR T M %URO BRANDKLASSE ! EN THERMISCH ISOLEREND ZIJN 6ANAF MEDIO LEVEREN WIJ DE EERSTE PRODUCTEN MET DE VOLGENDE UNIEKE COMBINATIE VAN EIGENSCHAPPEN

Veilig voor de gezondheid van de verwerker en eindgebruiker

)SO"OUW 3YSTEMS BV s 0OSTBUS s !! 3OMEREN s 4EL s &AX s % MAIL INFO ISOBOUW NL s )NTERNET WWW ISOBOUW NL

ARCH.MAAIK elke dag een nieuwe strip van arch.maaik op architectenweb.nl

nummer 8 - maart 2007

123

colofon

advertentie index

architectenweb

Bolidt Brickhouse

120 28

Continu Engineering

117

Derako

116

Dosign Engineering

121

Duco Faay

5 6

Gerflor

91

Gira

43

Glaverbel Interface Nederland

1 95

Isobouw

122

Kembo

126

De Kock van Gelder Groep Metaflex Motionvloer

4 116 7

Rimadesio

2

Rockwool

125

SV

Redactieadres Postbus 394, 1400 AJ Bussum T (035) 692 08 74 F (035) 692 26 78 I redactie@architectenweb.nl W www.architectenweb.nl Hoofdredactie Jeroen van Oostveen (jvo@architectenweb.nl).

Redactie Marjoleine van Schaik (mvs@architectenweb.nl), Ronnie Weessies (rw@architectenweb.nl).

96

Reynaers

Saint Gobain

Architectenweb Magazine is een uitgave van Architectenweb.nl en verschijnt acht keer per jaar. Architectenweb Magazine is een nieuw praktisch vakblad en is een logisch vervolg op het succes, de bekendheid en de goede waardering van www.architectenweb.nl.

69 8

Tweha

82

Zucchetti

17

Eindredactie Theo Janssen.

Aan dit nummer werkte verder mee Remco Arnold, Peter Drijver, Eric Frijters, Machteld de Haan, Kirsten Hannema, Bart van Hoek, Kees van der Hoeven, Olv Klijn, Jeroen van Nieuwenhuizen, Karin Roelofse, Marijke Troost.

Architectenweb Magazine is een uitgave van Architectenweb Media B.V. Postbus 394, 1400 AJ Bussum media@architectenweb.nl.

Advertenties Architectenweb Media B.V. Martijn Postmus (035) 69 20 874, info@architectenweb.nl.

Art-direction en grafische Vormgeving Danny Tupang Huizen, Architectenweb Media B.V. Naarden.

Druk Thieme GrafiMedia Groep Informatie over abonnementen Losse nummers € 9,50 Jaarabonnement (8 nummers) € 69,nabestellingen € 14,- per nummer (incl. BTW) Alle prijzen zijn onder voorbehoud van prijswijzingen. Het abonnementsgeld dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. Voor de betaling ontvangt u een factuur. Abonnementen kunnen per nummer ingaan en worden zonder tegenbericht automatisch verlengd. Opzeggen dient schriftelijk te gebeuren bij Architectenweb.nl, minimaal vier weken voor de verschijningsdatum van het laatste nummer van uw abonnement. Wet op de persoonsregistratie Wij maken u erop attent dat wij enkele door u als abonnee verstrekte gegevens, zoals naam, adres en telefoonnummer, hebben opgenomen in ons gegevensbestand.

colofon

Vrijwaring Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, Evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook.

Uw project in Architectenweb Magazine?

Stuur de projectinformatie dan naar de redactie t.a.v. Jeroen van Oostveen, en wie weet verschijnt uw project binnenkort in Architectenweb Magazine!

De ideeën van Leonardo Da Vinci waren zo vooruitstrevend dat ze ook nu nog tot buitengewone uitvindingen leiden.

Wat gisteren een visie was, is vandaag werkelijkheid. Dagelijks zien nieuwe innoverende ideeën het licht.

Dat heet evolutie en soms zelfs revolutie.

Het 433MAXX Spouwisolatiesysteem koppelt een revolutionaire nieuwe bevestigingsmethodiek aan topkwaliteit isolatie. Het systeem staat garant voor maximaal thermisch rendement en eenvoudige én snelle verwerking. Kijk voor meer informatie op www.rockwool.nl/433MAXX.

433MAXX, beter en sneller isoleren!

Myto multifunctioneel stoelenprogamma design Just Meijer/Indecom tel. 0318 - 544 444 www.kembo.com