Libertals

EXTREME

‘ LIBERTALS January MARS 2012 2009

Nulla Numri facilisi: i dyte Pellentesque Publisher: eu aliquet.Libertals Vitae vehicula Editor. loboIlir rtis. Ultricies Demalia mole stie Drejtor libero dignissim Ardian idPreci mauris, mus nec

EPITAF PER VETEN Ketu prehet ai qe quhej Ndoc Gjetja i cili pati ardhur gabimisht ne bote nga vetja e tepruar nxirrte vjersha dhe gjithe njerezit i quante shoke Kur pa qe enderra kalkulohej me kompjuter kur pa se idealet rrezoheshin ne kolltuce kur jepte buzeqeshje dhe merrte skermitje zuri syte me dore dhe vendosi te ikte.

Dhe shkoji e hyri ne manastirin e Unit te shpetonte shpirtin nga gjuheligat e lehjes …Pastaj e percollen ne banesen e fundit me shpenzimet falas nga Bashkia e Lezhes.

Ndoc Gjetja &

Pengmarrja pas Vdekjes

Ne çastin e mbrame nje hene e pergjakur e puthi ne balle dhe thirri “Nene” Mos kerkoni te dini per te me teper se iku sikur te mos kishte qene.

[1]

Legjenda Ndoc Gjetja dhe Pengmarrja pas Vdekjes Ardian Preci

Interviste Me Albert P. Nikolla Marre nga Gazeta Mapo me leje te Albert P. Nikolla

Koha e tyre duhet te marre fund sa me shpejt Editoriali-Ilir Demalia

Njeriu I ri Komunist Albert P. Nikolla

Kambanat e Alarmit po Bien Ndue Ukaj

Kosoves i duhet Unitet Kombetar Leon Duhanaj

Pse Kosova Sekulare?

Fahri Xharra

At Anton Harapi i vrame 3 here Daniel Gazulli

Frymemarrja e Shtetit dhe Sfidat e Kohes Gjon Keka

Per Cfare ka nevoje me Shume Tirana Fatos Lubonja

Zhvillimet Urbane ne Tirane dhe Prishtine Ymer Vokshi

Spiunet, Dosjet-Tema Terheqese Pellumb Kulla

Globalization of Culture in Albania-Globalization Hybridization Trends Through History Gerta Gjata

Dhjata Ime-Poezi Ndocc Gjetja

Arjani-tregim Arben Imeri

[2]

NDOC GJETJA & PENGMARRJA PAS VDEKJES Vjet ne kete vakth ne Lezhe po bahej varrimi i trupit te Ndoc Gjetjes. Nje njeri i panjohur i pa rrespektuar dhe i pavleresuar per punen e tij, pervecse ne rrethe te ngushta te letersi-dashesve. Per ato qe nuk e njohin jeta e tij ishte e thjeshte. Jetonte ne nje shpi perdhese me gruen e tij qe i nejti besnike deri ne vdekje e me fukurallekun material por me nje pasuri te pakrahasueshme shpritnore e letrare, e shkruante nje poezi hyjnore.

Kjo ndodh shpesh ne Shqiperi qe pas vdekjes dekorohen e jepen mirenjohje per njerez qe kur ishin gjalle jetonin ne harrese.

Pse gjithe kjo kujtese per Ndoc Gjetjen ne nje vjetorin e vdekjes?

Ai sikur thote ne epitafin e tij jetoj ne manastirin e tij te bardhe e te paster ku nuk mund te Ndoci nuk ishte i varfer sepse nuk hyje nese ishe i ndotur. E ishte i afte per te zhbiriluar e Zoterinjte qe ja festojne vdekjen perfituar nga tajfuni i ndryshimeve nuk kishin guxim te afroheshin pluraliste. Ndoc Gjetja vendosi te prane mbreterise se paqes e jetoje thjesht sepse ashtu deshi. dashurise se Ndocit. Intrigat e Stili i tij Bohem, e ngjashmeria e perditshme dhe e shkuara e tyre tij ne filozofine e jetes si prej problematike nuk i lejonin te Franceskani te pervujtun nuk ishte shikonin Ndocin ne koker te synit rastesi por nje zgjedhje e poetit te e te bisedonin si te barabarte, sepse pavdekshem Lezhjan. nuk ishin te barabarte. Ndoci shkruante per Dhjaten e jetes, Ai ishte nje nder ato te paktet qe e vlerat e shpirtit e ato shkruanin mbajti gjalle dhe solli drejt vargje per rruget me kalldrem e modernes poezine e pushkatuar plepa te mbjelle anash. Ai ishte nga realizmi socialist. Ruajti e besnik i te mires njerezore e ato kultivoi vyrtytet ma te mira ishin besnik te se mires materiale Malsore, me doke e zakone e i pa kushte. Lista e ndryshimeve qendroi besnik idealeve te tija qe s’do kishte fund. shpirtnorja dhe idete jane me te vlefshme se materialja. Ne gjuhe Keto qe endrrat i kalkolojne me te mocme Ndoci besonte ne ate kompjuter, e gjithe jeten filozofine e vjeter qe “Nuk shitet shkaterruan ideale nepermjet shpirti per Zhele”. Rrespektoi kulltuqeve, para se te vdiste Ndoci cdokend e nuk u perul para askujt. nuk do arrinin kurre te shkruanin nje liber te perbashket me te, sepse Mbas nje vit vdekje ne Lezhe na u ato qendronin shume larg mblodhen per te perkujtuar te Manastirit te tij. pavdekshim nje grup shkrimtaresh qe nuk u kujtuan kurre per Ndocin Por sot qe Ndoci me shpirt te kur ai ishte gjalle. pavdekshem nuk jeton me, disa [3]

Ardian Preci

njerez qe jane shume larg prej planetit e Manastirit qe jetoi ai kerkojne te afrohen afer tij jo per ta rrespektuar ate por thjesht per te perfituar prej tij. Babezia e tyre nuk ka kufi. Kujtojne se duke i bere nje homazh Ndocit ndoshta njerezit do kujtojne se jane te te njejtit rrang me te. Kerkojne qe nepermjet shpirtit te paster e hyjnor te Ndocit te pastrojne shpritrat e tyre mekatare.

Sot keto Zoterinje me kalkulime kompjuterike sikur e thoshte Ndoci vete, ja thyen epitafin ne mes pas vdekjes. Ndoc Gjetja, njeriu i qe jetoi i lire gjithe jeten e tij u mor peng pas vdekjes nga disa mekatare. Por sikur thote Cajupi “S’do te dije mali me debore per nje grusht kellire qe i hidhet”

Intervista

Interviste me Albert P. Nikolla marre nga Gazeta MAPO me leje te autorit Albert P. Nikolla

Komunizmi u rrezua, por jo vepra e tij kryesore “njeriu i ri” Z. Nikolla, jam kureshtar për temën: Pse keni zgjedhur, ose pse ju ka tërhequr më shumë ‘njeriu i ri’ i komunizmit kur, fare mirë, mund të kishit trajtuar ‘njeriun oriental’ të otomanizmit? Është bëra tashmë pjesë e ligjëratës publike, dhe pothuajse merret për aksiomatik përfundimi se në prapambetjen e shqiptarëve otomanizmi dhe komunizmi kanë luajtur rolin e dorës së parë.

E mendoj pak ndryshe termin “prapambetje e shqiptarëve”, pasi nuk shikoj ndonjë prapambetje të shqiptarëve kudo ndodhen, por prapambetje të Shqipërisë, që është diçka tjetër dhe për të cilën kanë dhënë një kontribut të madh një pakicë njerëzish të papërgjegjshëm moralisht, por më përgjegjësi të madhe përballë gjykimit të historisë. Historia, ndryshe nga gjykatat tona që bëhen “zemërbuta” me parà, është e pamëshirshme dhe e pakorruptueshme me pararojën e prapambetjes së Shqipërisë.

Ideologjitë priren kryesisht kah grandiozja (madhështorja) dhe shpallin se duan të krijojnë Mbinjeriun; ç’ne kjo ‘modesti’ e komunizmit të Enver Hoxhës që kërkoi të krijonte Nënnjeriun, pra një qenie të zhveshur nga cilësitë individuale?

komunizmi është i papajtueshëm me çdo shoqëri njerëzore të emancipuar.

Ku i shihni shenjat e këtij ‘njeriu të ri’ në Shqipërinë e sotme?

“Njeriu i ri” postkomunist nuk ka nevojë për shumë shenja që të kuptohet prania e tij. Atë e kemi në politikë, institucione “Madhështorja” ishte e pranishme në publike e private, shkolla, spitale, me një humusin kulturor komunist shqiptar, por fjalë kudo. Duke qenë se “njeriu i ri” ajo ishte mishërimi i udhëheqësit dhe ishte një projekt thelbësisht partisë (që ishte përsëri vetë diktatori!). antropologjik, për largimin e tij nga Diktatori ishte i madhërishmi dhe idhulli skena do të duhen disa gjenerata me që duhej adhuruar nga “të vegjlit”, “nën- “njerëz të vjetër” (autentikë që i njerëzit”. Idhulli kërkon përherë flinë e rezistuan eksperimentit). tij! Në libër, duke iu referuar pjesës studimore mbi komunitetin rom gjatë Në libër trajtoni edhe ‘jo-njeriun’, intervistave në terren, kam hasur termin kategori që përfshin të persekutuarit “jo-njeri”! Pra, E. Hoxha nuk ishte dhe pakicat (romët, egjiptianët). A modest, por detyronte masat të bëheshin nuk mendoni se këtu mund të hiqen modeste me dhunë! paralele me ‘nënnjeriun’ e nacionalsocializmit (nazizmit)? Si mund të Ju jeni antropolog, por libri juaj ekzistojë një paradoks i tillë i trashë duket se e ruan edhe sensin historik. dhe ç’njerëzor brenda një ideologjie A mund të na thoni nëse formimi i që lufton për ‘lirinë e proletariatit Ndërsa, për sa i përket zgjedhjes, “njeriu ‘njeriut të ri’ të cilin trajton libri juaj, botëror’, ndërkohë që shtyp i ri” i komunizmit është më i kufizuar në është një proces antropologjik apo nënshtetasit e vet? kohë dhe kjo është metodologjikisht më historik. D.m.th, a është komunizmi e saktë për përmasat e studimit tim. ‘antropologjikisht i pajtueshëm’ me Nuk shikoj ndonjë paradoks të madh!

“Njeriu oriental” është i shtrirë në një shqiptarin, apo ishte thjesht një Madje, mos u habisni, kam hasur hapësirë kohore dhe gjeografike shumë ‘incident historik’? ngjashmëri të “njeriut të ri komunist” me më tëmadhe e për rrjedhojë kërkon më atë fashist dhe nazist. “Njeriu i ri” është shumë kohë! “Njeriu i ri” i komunizmit Sigurisht që për ta bërë kërkimin rigoroz diçka tipike për diktaturat dhe mendoj se është çelësi më interesant për dhe që i reziston kohës, qasja me shndërrohet në një vegël të bindur për të kuptuar ngrehinën misterioze historinë është e domosdoshme. Unë e mbajtjen e pushtetit. “Njeriu fashist” antropologjike të komunizmit dhe kam hulumtuar “krijesën” “njeri i ri” në p.sh, ka ngjashmëri të madhe me njeriun monstruozitetet e tij në Shqipëri. udhëtimin e saj historik që nga 1944 deri e ri komunist, sidomos në gatishmërinë në ditët e sotme. Krijimi i tij ishte një për mbrojtjen e atdheut, besnikërinë ndaj Sa i përket ligjërimit publik mbi rolin e proces antropologjik i shtrirë në histori. Udhëheqësit (Duce-s), paraqitjen fizike. otomanizmit dhe komunizmit në Mendoj se as shqiptarët e asnjë popull prapambetjen shqiptare, e shikoj shpesh në botë nuk është i pajtueshëm me diçka Nëse njeriun e ri do ta përfaqësonte shumë të përgjithësuar dhe të që nuk përputhet me thelbin e qenies një slogan i vetëm, dhe ne e dimë se instrumentalizuar politikisht dhe pa njerëzore: dinjitetin dhe lirinë. Çdo sloganet asokohe ishin një mjet i përmbajtje shkencore. E saktë do të ishte ideologji apo model politik që cenon kudopërdorur i edukimit të masave, të flisnim për elementë specifikë të lirinë duhet t’i bëjë llogaritë mirë me cili do të ishte ai? otomanizmit dhe komunizmit, dhe jo reagimin e pashmangshëm të të mbi rolin e tyre “në përgjithësi”. shtypurve. Për rrjedhojë shqiptarët bënë, me vonesë, atë që bëjnë zakonisht popujt “Njeriu i ri – vepër madhështore e Partisë”. e shtypur e të dhunuar: rebelohen. Pra,

[4]

Intervista

Interviste me Albert P. Nikolla marre nga Gazeta MAPO me leje te autorit Albert P. Nikolla

Komunizmi u rrezua, por jo vepra e tij kryesore “njeriu i ri” Në tekstin tuaj flisni për dhunën e përdorur nga komunistët për farkëtimin e ‘njeriut të ri’, por doja të dija se deri ku shkonte konformizmi i shqiptarit: a kishte shtresa që iu dhanë vullnetarisht kësaj farke shoqërore?

Nëse ‘njeriun e ri’ e konsiderojmë si ‘proces akulturimi’ ose ‘proces të zhbërjes kulturore’, sa i gjatë do dhe duhet të jetë procesi i kundërt, ai i ‘kulturimit’ ose i ribërjes së ‘njeriut të lirë’?

Repishtit, ishte “krijimi i njeriut të ri që është monstruoziteti i shekullit të 20-të”.

Rezultati është prania e konsiderueshme e “njeriut material” që kujdeset pak për shpirtëroren dhe, shpirtërorja është foleja e moralit, jashtë saj ai nuk jeton dot! Largimi nga lidhja e sëmurë me “materialen” do të na marrë shume kohë Procesi i “akulturimit” është, për vetë Fjala “farkëtim” është përdorur shumë natyrën e tij, më i shkurtër dhe më i lehtë dhe sakrifica. Alarmi nuk është i kotë. në kontekstin shqiptar dhe atë rumun! se procesi i “kulturimit”. Mjafton të Vetë kjo fjalë përmbledh në vetvete një japim një shembull të thjeshtë: sa forcë Për ta mbyllur, na flisni pak për librin dhunë të madhe. Ka dy procese gjatë morale (virtyt) e sa kohë, durim, pasion tuaj: pse vendosët që ta botoni fenomenit të farkëtimit të metaleve: duhet për t’u bërë njeri i ndershëm dhe, fillimisht në Itali dhe jo këtu në temperaturë tejet e lartë deri në shkrirje anasjelltas, sa shpejt bie dikush pré e së vendin e ‘njeriut të ri’? Si është të metalit dhe goditje me çekiç për t’i keqes. Problemi dramatik i “kulturimit” pritur matanë Adriatikut dhe kur do dhënë formën. Kishte shumë njerëz që në Shqipëri qëndron në faktin se ky të vijë në shqip? vullnetarisht u shndërruan në “njerëz të proces ndalohet qëllimisht nga rinj” dhe që u bënë vetë farkëtues të tij. farkëtuesit e vjetër që, paradoksalisht Libri del në shqip pas tre muajsh, në Një përgjegjësi historike në sensin e duan prapë vetëm njerëz të rinj. Në një qershor. Vendimi për të botuar në Itali konformizmit, veç strukturave dhunuese shkrim të vitit 2006, e kam cituar në nuk ishte i imi, por i kolegjit të si sigurimi dhe policia e shtetit, kanë libër, një politikan publicist kërkon docentëve të kursit të Doktoraturës në edhe Instituti i Studimeve Marksistesërish, duke iu referuar metodave të Universitetin e Firenze-s, pasi atje është Leniniste dhe Lidhja e Shkrimtarëve dhe vjetra komuniste, formimin e njerëzve të prezantuar në fillim punimi. Libri është Artistëve me trajtimin e “njeriut të ri” në rinj!!! pritur shumë mirë në Itali pasi përkon art. me një fazë të re të mënyrës se si shihet Duket se ‘njeriun e ri’ të komunizmit tashmë Shqipëria nga studiuesit, Sa ka ndikuar ndalimi i fesë në po e zëvendëson një tjetër ‘njeri i ri’ gazetarët, politikanët dhe qytetarët përshpejtimin e procesit të ose një ‘njeri material’. E kam fjalën italianë dhe që i ka tejkaluar klishetë e fermentimit të ‘njeriut të ri’ dhe pse për largimin nga shpirtërorja të viteve ‘90-të.

Hoxha u tregua posaçërisht i ashpër shqiptarit të postkomunizmit. A ka një me klerin katolik? shteg daljeje nga kjo, apo ky rreth nuk ekziston dhe është vetëm një alarm i kotë mikroborgjezësh?

Feja, si strukturë shpirtërore e thellë morale kishte ndikim të madh në ruajtjen e integritetit moral të shqiptarëve. Për Edhe në libër është e pranishme një rrjedhojë, sulmi ndaj saj kishte ndikim pikëpamje e ngjashme me pohimin tuaj. direkt në fermentimin e “njeriut të ri”.

Ne shqiptarët nuk e kapëm dot shansin Natyrisht, kleri katolik ishte ndër më të historik dhe nuk e jetuam revolucionin shkolluarit dhe si rezultat dhuna ndaj tij industrial dhe gjithë impaktin e tij ishte më çnjerëzorja. Në këtë kontekst kulturor, thjesht u spërkatëm me atë që ka dhënë një kontribut të drejtpërdrejtë në të vërtetë ishte revolucioni industrial vetë diktatori Hoxha me udhëzimet e tij në vendet e tjera. Ne patëm nxitës të për ashpërsi ndaj klerit katolik. Kujtoj fortë moralë për lëvizje të forta kulturore sharrimin për së gjalli të dom Lazër si vëllezërit Frashëri, Fishta e Noli, por Shantojës para syve të nënës së tij! Dhe që nuk patën shumë rezultat për shkak të ajo që u lutej torturuesve që ta vrisnin kohezionit së dobët socio-kulturor të djalin e saj sa më shpejt për të mos e shqiptarëve. Në sajë të këtij fenomeni, parë duke vuajtur! komunizmi gjeti një terren të përshtatshëm për projektin e tij, që po ta them me fjalët e profesor Sami

[5]

Koha e tyre duhet te marre fund sa me shpejt- Editoriali Sa me shume po afrohet fundi i mandatit presidencial i presidentit Topi, aq me shume po rritet numri i sulmeve ne drejtim te presidentit.

Normalisht, afrimi i mbarimit te mandatit te tij duhet te ulte numurin e sulmeve qe kane mbushur topat me gjyle qe i pelcasin ne fushen e vet PDistet, per mungesen e argumentit dhe per gjuhen qe perdorin sulmuesit e kryetarit.

Presidenti Topi, jo ne detyren e presidentit, por gjate gjithe karrieres tij politike, por edhe si qytetar i Tiranes, nuk njihet dhe mbahet mend si nje njeri me fjalor agresiv dhe pa as nje norme etike sic bejne sulmuesit e kryetarit te PD se Sali Berisha.

Presidenti, ka qene nje ze i moderuar ne PD, konsistent ne qendrimet e tije per ceshtje si ajo e pronave dhe te persekutuarve. Kur u fut ne politike ne 1996', ne nje kohe qe PD, kishte aq shume nevoje per nje fytyre qytetare dhe nje ze te moderuar, ardhja e Topit ne PD rriti aksionet e PD se sidomos ne Tirane ku ai ishte qytetar autokton Presidenti gjate gjithe karieres tije politike por edhe si qytetar i Tirones, nuk eshte shquar kurre per nje njeri me nje fjalor fyes, poshtrues, rrugacerie sic eshte bere debati politik, mediatik, ne Shqiperi, ku deputet pervec te sharave me liber shpie, nuk kane kursyer as grushtat e deri plumbat ne parlament.

Presidenti i socem, deputeti dhe nen/kryetari dhe kryetari i grupit parlamentar dje ne PD nuk eshte pare kurre qe te perfshihet ne skena te tilla ose te perdori gjuhe qe do tja kishin zili dhe rrugacet e

rrugeve sic ndodh rendom ne Parlamentin Shqipetar, dhe studiot televizive. Ai nuk ka pranuar te behet servil i Berishes e pikerisht sepse, konstruksioni i tij psigjik-moral i trashegimise familjare dhe qytetare nuk mund te shiste integritetin e tij moral per hir te kryetarit ne marrzite e tij. I ka qendruar loajal PDse gjate kohes qe ka qene funksionar i saje dhe ka qene shembull civil ne jeten parlamentare. Te gjitha keto kane bere ate qe, dhe nga kundershtaret e tij politik ai kurre nuk eshte fyer,share, apo baltosur si cka ndodhur me deputet e tjere ne kampin kuq e blu.

Duke qene se Presidenti tashme ka shpallur krijimin e nje force politike, gje qe do te krijoj rrjedhe nga PD ne prag te zgjedhjeve te 2013 es, kryetari PD se dhe sulmuesit e tij po godasin perdite e me shume Presidentin.

Krijimi i nje force politike e pangarkuar me njerez qe kane ngarkesa dhe komplikime te medha me te kaluaren komuiniste si sherbime, si filozofi, koncepte dhe ideologji, jo me eshte imediat, por jemi shume te vonuar.

Megjitheate, sic thote nje shprehje, "Me mire vone se kurre."

Arsyeja per kete shkrim ishte sulmuesi i fundit i Berishes, Genc Pollo. Jo vetem per fjalorin tejet te ulet, fjalor qe sic duket e ka mesuar mire kur tsulmuesit e Berishes leshonin kunder tij, kur ky u shkeput nga PDja dhe krijoj partine e tij tip mikrobuz, duke e akuzuar deri agjent i grekeve, por per imoralitetin qe ka ky njeri brenda vetes sa i besueshem mund [6]

Ilir Demalia te jete kjo xhakete e kthyer mbrapsh disa here e dale boje qindra here, qe akuzon Presidentin per ryshfete?!

Ne nje kohe qe qeveria e tij, shkallen e korrupsionit e ka ne shakllet me te larte ne bote. N.q.s se Pollo dhe qeveria e tij kane fakte per afera korruptve te presidentit, le ti grumbullojne dhe tja dorzojne prokurorise. Antari i nje qeverie, te trajtoj Presidentin e tij si xhambaz kuajsh, tregon se ne c'gjendje eshte shteti shqipetar sot.

Se cfare do te arrij Presidenti me partine qe do krijoj kete le tja leme kohes. Une nje gje e kame te sigurte, Topi, nuk do behet kurre servil qe te kthehet si xhakete e kthyer mbrapsht ne kampin e Berishes si Pollo & Co qe jane plotesisht te pa besueshem se kane hyre ne politike, per te bere dicka per ate vend. Ne te kundert kane ardhe per ta xhvatur ate vend, ose, dhe per te hyre si Kal Troje. Koha e tyre duhet te marre fund sa me shpejt dhe njehere e mire.

Kembanat po bien!

NJERIU I RI KOMUNIST Duhet theksuar që në fillim se koncepti i “njeriut të ri” shqiptar është huazuar nga komunizmi sovjetik. Ndonëse i huazuar, ky koncept fiton veçori sui generis që kanë pak lidhje me reflektimin filozofik marksist mbi këtë argument.

Vizioni marksist mbi “njeriun e ri” bazohet kryesisht në çështjen e eliminimit të “ndarjes së punës”, që sipas Marksit përbën motivin kryesor të “tjetërsimit” dhe të stresit për punëtorët në sistemin kapitalist. Kjo “ndarje e punës”, sipas tyre, e skllavëronte njeriun dhe për rrjedhojë, në sistemin socialist duhet të synojmë të kemi një “njeri të ri” të lirë nga skllavëria e “ndarjes së punës”.

Skllavërimi kishte të bënte me një realitet të dyfishtë: nga njëra anë punëtori ishte një krah pune nën sundimin e pronarit të ndërmarrjes dhe subjekt i përfitimit të mbivlerës, nga ana tjetër skllavërimi vinte edhe nga mjetet e prodhimit që ai përdorte, pasi ai kufizohej vetëm në përdorimin e një makine, ndrydhej krejtësisht dhe ishte i paaftë për të kryer një punë tjetër.

Përballë këtij punëtori të robëruar të sistemit kapitalist, duhet krijuar një “njeri i ri” krejtësisht i zhvilluar dhe “politeknik” që nuk ka vetëm një, por shumë profesione, që nuk është skllav i një makine në fabrikë, por që di shumë gjëra të tjera e madje ka edhe përmasë shpirtërore që kultivohet vazhdimisht. Ja si e përshkruan studiuesi italian B. Spirito “njeriun e ri” në këtë perspektivë:

“Gjithë problemi i eliminimit të ndarjes së parcelizuar të punës dhe reduktimit të nevojave në një minimum jetik përbën atë çka është parësore për të kuptuar figurën e njeriut të ri, i cili është një individ Albert P. Nikolla krejtësisht i zhvilluar, veçoritë e të cilit mund t’i përshkruajmë në këtë formë: ai është tjerë flasin, për më tepër, për një një punëtor, i cili në ndryshim nga eliminim të “çështjes morale” në figura e vjetër e punëtorit të doktrinën marksiste. Lenini, në parcelizuar (fragmentar) që është artikullin e tij “Përmbajtja ingranazh i thjeshtë i një procedure ekonomike e Narodnizmit dhe prodhimi industrial, ushtron në kritika e tij në librin e Z. Struve” mënyrë të këmbyeshme funksione në vitin 1894 shkruante: të shumta në mjaft degë të prodhimit nëpërmjet zhvillimit të lirë të aftësive të veta”.

“Pra, nuk mund të mos e konsiderojmë të drejtë pohimin e Zombari-it që «në doktrinën Pra, “njeriu i ri” do të jetë një lloj marksiste, që nga fillimi deri në politekniku, që di të bëjë shumë fund nuk gjejmë asnjë thërrmijë punë njëherësh në bashkërendim etike»: për sa i përket pjesës me kolektivin komunist dhe teorike, «pikëpamjen etike» sidomos në ambientin industrial të marksizmi ia nënshtron «principit punës. Kujtojmë në këtë kontekst të shkakësisë», ndërkohë, për sa i rëndësinë që i jepte Partia klasës përket pjesës praktike, ia nënshtron punëtore si ndërtuese e socializmit luftës së klasave”. dhe “syri kritik” ndaj kooperativistëve që ishin të lidhur akoma me pronën private.

Siç e thamë në fillim, socializmi shqiptar e huazon konceptin e njeriut të ri nga ai sovjetik. Kjo del Në ecurinë e reflektimin të në pah edhe në revistën Rruga e Marksit, Engëlsit dhe disa Partisë, numrat e së cilës janë mendimtarëve të tjerë marksistë, analizuar që të gjithë që nga viti çelësi i interpretimit të figurë së 1953 deri në vitin 1989. njeriut të ri është teknik dhe vetëm rrjedhoja e mëvonshme mund të ketë efekte sociale mbi të. Nuk shohim pra elementë moralë tek figura e njeriut të ri në fillesat e reflektimit marksist. Aq e vërtetë është kjo gjë, saqë disa autorë të [7]

Në të njëjtën mënyrë, si autorët flamurin e dinjitetit njerëzor dhe sovjetikë, edhe autorët shqiptarë e është gati për të sakrifikuar vetveten në luftë për lumturinë e shikojnë krijimin e njeriut të ri si njerëzimit. Borgjezia që është procedurë morale. Por, duke duke vdekur ka frikë nga ai dhe e urren, vetë ekzistenca e tij është analizuar numrat e mëtejshëm të revistës, njeriu i ri shqiptar fillon e mohimi i regjimit kapitalist.

Ideologët e borgjezisë janë të merr veçori tipike shqiptare që e gatshëm të shpifin në çdo mënyrë bëjnë atë një figurë të kundër tij”. mirëpërcaktuar e që dallon nga

L. Brezhnjev, kryetar i Partisë Komuniste të BS pohonte:

“ … në raportin e paraqitur në Kongresin XXII të Partisë në vitin 1970, që njeriu sovjetik përbën rezultatin më kuptimplotë të gjashtëdhjetë viteve të fundit”.

Me termin “njeri sovjetik” Ky është përkufizimi më i plotë në kuptohet “njeriu i ri” dhe të dy Numri i parë i revistës Rruga e panoramën ndërkombëtare termat në literaturën mbi këtë Partisë ka dalë në vitin 1953, komuniste dhe jo më kot autorët argument janë të barazvlefshëm. ndërkohë që për herë të parë flitet shqiptarë e konsiderojnë atë si pikë Megjithëse Brezhnjev flet për për “njeriun e ri” një vit më vonë fillimi të analizave të mëtejshme gjashtëdhjetë vitet e fundit duke iu dhe vazhdimisht në vitet e tjera në në farkëtimin e njeriut të ri referuar krijimit të kësaj figure, çdo numër të saj. Nuk ka reflektim shqiptar. Duke analizuar artikullin termin “njeri i ri” në kontekstin rus ku të mos dalë direkt apo indirekt e studiuesit sovjetik, bie në sy fakti e gjemë para vendosjes së kjo figurë kaq e rëndësishme për që qysh në fillim ai flet për komunizmit. Atë e gjejmë ndërtimin e socializmit. suksese të jashtëzakonshëm të shtjelluar në romanin Ç’të Përkufizimin e figurës së “njeriut njeriut të ri duke folur për fabrika bëjmë të autorit rus Çernishevskij. të ri” nuk e japin autorët shqiptarë. e për uzina, por asnjëherë (sic!)

Lenini, pasi kishte lexuar këtë Përkufizimi merret nga një autor nuk jep referenca se në cilin vend roman ishte shprehur se kishte sovjetik, Igor Kon, në numrin 8 të kanë ndodhur këto suksese të ngelur tërësisht i impresionuar. revistës të vitit 1954: mëdha. Manipulimi, siç do ta Megjithëse si term është përdorur shohim edhe në kapitujt e tjerë, e akoma më herët nga një grupim shoqëron përherë farkëtimin e politik misterioz para revolucionit “Duke u nisur nga superioriteti i figurës së njeriut të ri. Një tjetër i quajtur “Komiteti Qendror sistemit socialist dhe nga kujdesi i element interesant që delnga ky Revolucionar”. vazhdueshëm i Partisë për artikull qëndron në faktin se ai edukimin komunist të punonjësve pohon se njeriu i i ri është krijuar të vendit tonë, është rritur njeriu i përfundimisht në Bashkimin Permbledhje e librit L’uomo nuovo ri, i cili është bartës i vlerave të Sovjetik. Ndërkohë që në albanese-tra morale comunista e larta politike e morale, ndërtues i revistënRruga e Partisë” duket se crisi della transizione komunizmit dhe është ka një përpjekje të vazhdueshme pakrahasimisht më i denjë se çdo për krijimin e kësaj figure dhe hera përfaqësues i botës së vjetër. Ai herës ka konfuzion dhe pohohet është një njeri, interesat personale nga disa autorë se akoma nuk të të cilit janë të lidhura është krijuar, nga autorë të tjerë pazgjidhshmërisht me interesat e pohohet se është krijuar dhe duhet popullit, ai është gati të luftojë deri ta ruajmë nga “infeksionet e në vetëmohim për kauzën e mbeturinave të së kaluarës”.

Komunizmit. Ai është një njeri, qëndrimi i të cilit për jetën është përherë krijues, ai nuk mund ta Në Bashkimin Sovjetik, formimit mendojë jetën pa punë, është një të njeriut të ri i jepej një rëndësi e humanist i cili, duke ngritur lart jashtëzakonshme. Në vitin 1970, modeli klasik komunist.

[8]

KEMBANAT E ALARMIT PO BIEN Një liri e munguar për shekuj, për shqiptarët u sendërtua në fundshekullin XX. Lëvizjet e ndryshme botërore dhe shembja e sistemeve politike të sajuara mbi ideologji rrënuese, përfundimisht i zgjoi shqiptarët nga gjumi letargjik, me çka rezultoi që shqiptarët të çlirohen nga prangat e robërisë (Kosova nga Serbia, e Shqipëria nga diktatura komunistolindore). Prandaj, lëvizjet e fundshekullit XX, sikur në Shqipërinë postkomuniste, po ashtu në Kosovën e robëruar, patën një synim bazik: shkëputjen e shqiptarëve nga ndikimet orientale dhe kthimin e tyre kah perëndimi.

Ishte kjo rrugë, e cila në vitet e 90ta bashkoi tok shqiptarët, duke promovuar dhe proklamuar një identitet unik dhe jo gjysmakë.

Ende janë të freskëta kujtimet kur qindra mijëra demonstrues në Tiranë, atëbotë kur diktatura e egër jepte shpirt tek brohorisnin “e duam Shqipërinë si gjithë Europa”.

E, kjo lëvizje, mirëpo me përmasa krejtësisht tjera, në Kosovë u konsolidua fuqishëm nga lideri historik i shqiptarëve, Ibrahim Rugova, i cili platformën e tij nacionale, e ndërtoi mbi elementet bazike: kthimin e shqiptarëve në shtratin e natyrshëm europian, nëpërmjet rrugës së lirisë, demokracisë dhe shtetit të ri shqiptar.

Shqipëria nga kjo kohë, numëron një distancë prej dy dekadëshe, ndërkaq Kosova ka kaluar më tepër se një dekade lirie. Kanë kaluar vite që kur synimet tona janë sendërtuar, ndërsa dy shtetet tona, ende përballen me probleme elementare të shtetndërtimit, siç janë demokracia, zgjedhjet, liria e shprehjes, institucionet e pavarura,

etj. Kjo gjendje kaotike, nuk ka sesi t’mos ngacmoi vëmendjen e vëzhguesit të jetës shqiptare dhe të ngreh dilema, nëse shqiptarët e kanë të qartë rrugëtimin e tyre ka integrimet, Ndue Ukaj rrugëtimin ka shteti stabil në kuptimin e mirëfilltë të fjalës, apo luajnë me shtetin, si me një plaçkë lufte. Në përgjigje për këtë dilemë, e cila si e tillë, po që të luftojnë korrupsionin, paaftësi shqetëson gjithë opinionin për të etabluar demokraci të dashamirës dhe inteligjencien që mirëfilltë, paaftësi për të zhvilluar demonstron një ndërgjegje të një ekonomi liberale dhe paaftësi pastër kombëtare, mund ta për të mbajtur zgjedhje të mirëfillta kërkojmë tek pyetja e mëposhtme demokratike. E, më e keqja, që shtronte Branko Merxhani në akuzohen se ngufasin vitet e 30-ta: “Pa e ditur se nga demokracinë, janë të korruptuar vijmë, pa e ndjerë e pa gjyrmuar dhe shfaqin prirje despotike, duke “si”-në dhe “përse”-në e gjendjes ngulfat demokracinë. Nga vjen kjo së krijuar, a është e mundur të mendojmë dhe të kuptojmë se për fotografi e zymtë për kombin?

Thjesht, kjo flet qartë për një ku shkojmë”? politikë të diskredituar, që jeton për qejfet e veta dhe që synim parësor ka pushtetin me çdo mjet, model Shqiptarët, këndej e andej kufirit, presin me ankth raportet që harton ky i shteteve joperëndimore, prej të cilave kombi ynë ka bë përpjekje Komisioni Europian për vendet gjigante të shkëputet, tash e dekada tona. Shqiptarët këndej e andej më parë. kufirit, përcjellin me shqetësim vizitat e delegacioneve të vendeve në të cilat aspirojmë të integrohemi, në vendet tonë dhe anasjelltas vizitat e liderëve tanë në këto vende. E këtu nuk përfundon kalvari i kthimit të shqiptarëve në perëndim, sepse shqiptarët shumë shpesh lexojnë me ankth opinionet, lajmet dhe artikujt e mediave të ndryshme prestigjioze ndërkombëtare, me fokus problemet shqiptare, ku zakonisht atakohen qeveritë tona për paaftësi [9]

Shqiptarët ndjejnë ankthshëm mungesën e një progresi të kënaqshëm kombëtar. E pikërisht për këtë arsye, gjithnjë e më shumë kanë filluar të shpërfaqën teza të gjithfarshme, prej atyre që ecin në drejtim të deformimit të ndjenjës së përkatësisë kombëtare, deri tek ato që “mëkatet” e kësaj gjendje i kërkojnë të “europa plakë”, e cila akuzohet pse s’i zgjedh me shkop magjik problemet shqiptare. Kanë kaluar vite, e ende adresa e mossukseseve tona kërkohet tjetër kund. Kjo ka bë që politika jonë, si në Shqipëri ashtu edhe në Kosovë, preokupim kryesor të ketë sajimin e një “imazhi modern” para botës, duke u bë sa më kozmopolitë të jetë e mundur, vetëm e vetëm ta ruaj pushtetin. Kjo është edhe arsye pse shtetet tona “kujdesen” aq shumë për imazhin, e shumë pak për atë që realisht janë. Andaj, frikësohen kur të tjerët flasin për ne dhe tregojnë çfarë vërtetë jemi.

Trishtohen kur lexojnë ndyrësirat që ju hedhin në shesh kabllogramet amerikane, të publikuara përmes Wikileaks-it.

Po t’i analizojmë zhvillimet tona shoqërore të këtyre dy dekadave dhe t’i studiojmë në prizëm të pyetjes së lartshkruar të B. Merxhanit, mund të nxjerrim një premisë të rëndësishme psikologjike dhe sociologjike, për të pohuar se çrregullimet tona kombëtare, iu dedikohen pikërisht paaftësisë me kuptuar rrugën nga vijmë, psenë e gjendjes ku jemi, pyetje këto që bëhen pengesa për të kuptuar rrugën ku po shkojmë.

Cilat janë këto forca të errëta që e pengojnë ecjen e natyrshme të shqiptarëve krahas kombeve të qytetëruara, në mos “truri i tyre është i lidhur me zinxhirë”, siç do të mund të thoshte Faik Konica.

lëvizur një grime para, apo thënë me mire, ecim mbrapsht.

Ne këtë anarkinë tone kombëtare qe po na sundon, ne këto momente te liga neper te cilat po kalojmë, Prandaj, që t’i jepet fund kësaj plot ankth e dëshpërim, plot anarkie që sundon në vendet tona zhgënjim e psherëtima, plot mllef të mrekullueshëm; me i dhanë e urrejtje, logjika në thotë se diku fund këtij dëshpërimi, që ka duhet kërkuar shkaqet. Kjo për triumfuar mbi idealet tona; me i faktin se kësisoj krijohet një dhanë fund kësaj lufte politike të parakusht që plagët tona pashembullt që zhvillohet ndër me, kombëtare t’i kërkojmë dhe pa asnjë parim e asnjë vlere; me i kurojmë drejtë. Nuk e thoshte kot dhanë fund kësaj prapambeturi, Konica se Shqipëria po vdes nga këtij dembellëku të trashëguar nga politika, prandaj është koha e atyre armiqtë, inteligjencia e pastër dhe idealisteve ta shpëtojnë kombin. ndërgjegjja kombëtare, duhet me refuzua nënshtrimin.

Kambanat alarmit kanë filluar të bien për ata qe kane vesh. Ndërsa Shqiptarët, pas peripecive të përfundimisht, politika, ajo e cila shumta, duke menduar se fundi i është e thirrur për të zgjedhur klithmave dhe vajtimeve ka probleme dhe paguhet nga përfunduar, edhe njëherë po tatimpaguesit për këtë, duhet të sfidohen me dilema këndellet dhe të mos jetë bartëse e ekzistenciale.Këndej pari, me problemeve. Ajo duhet t’mos e demaskua një ideologji te verbër zgjatë agoninë e përgjithshme dhe qe po mundohet mi verbuar edhe të ndërtoj platforma kombëtare për njëherë shqiptaret dhe historinë e progres stabil, që deri tani nuk tyre, është detyre e inteligjencies shihet në horizont. se mbare. Është bë tanimë banale tendenca e disa grupeve të vogla, që insistojnë pa pabazë me mbjell Plagët kombëtare, shërohen duke i nder shqiptar një histori te sajuar pranuar, duke i diskutuar dhe duke nëpër kuzhina te gjithfarshme, por, dashur që të tejkalohen, jo me pa asnjë argument shkencor, diskurs patetik, por me veprime të historik, kulturor. menduara dhe në shërbim të Tani duhet të ngrihet zëri i arsyes kauzës së drejtë kombëtare dhe në dhe guximshëm të kërkoj shkaqet funksion të progresit kombëtar. e kësaj gjendje, duke i lënë anash arsyetimet banale se kemi pas armiq, se kemi armiq, se kjo e ajo, teza këto të stërvjetruara. Duhet t’i shikojmë kombet tjera si këndellen, konsolidohen dhe faktorizohen.

Ndërsa ne, vetnumërojmë, pa

[10]

KOSOVES I DUHET UNITET KOMBETAR Politika thonë është arti i të mundshmes, dhe nëse dikush këtë ende se ka kuptuar, atëherë vërtet ka mundësi këtë ta kuptoj në ngjarjet të cilat po i ndodhin Kosovës që nga mbarimi i luftës e këndej.

Kosova të paralizohet dhe kështu të shpallet shtet jofunksional.

Serbia në vazhdimësi ka arritur që palën kosovare ta vendos para aktit të kryer duke nxjerr Leon Duhanaj gjithmonë plane dhe Kosova po tregon çartë se si një alternativa të fitore e fituar me gjake mund të ndryshme dhe humbet në tavolinën e paqes si paralelisht, gjithmonë rezultat i papërgjegjshmërisë politike. Ndërsa Serbia po e tregon njërën me të çmendur se tjetrën por e vetëdijshme të kundërtën , se si një humbje në të cilat në raste të caktuar vetëm luftë mund të shndërrohet në fitore se nga këto alternativa të nxjerr të paktën minimumin e që për të janë prezantohen nga krerët politik si rezultat i një platforme të çartë shtetëror. Ata arritën shumë çartë të të arritura të mëdha duke pasur politike e cila realizohet me bëjnë dallimin në mes një luftëtari parasysh kontekstin në të cilën konsekuencë. dhe një politikani, në mes të një gjendej në vitin 1999. Pra nga një simpatizanti dhe një intelektuali , agresor i urryer nga shumica e në mes të militantit dhe Shpallja e zgjedhjeve serbe edhe në botes arritën ta rregullojnë imazhin profesionisti duke i dhëne secilit territorin e Republikës se Kosovës, e shtetit të tyre në nivelin me të meritat dhe vendet e lartë. ashtu si edhe të gjitha vendimet merituara .Kosova në asnjë dhe aksionet e mëparshme të Në anën tjetër Kosova beri moment nuk arriti asnjëherë të ketë Serbisë , me gjasë po priten si pikërisht të kundërtën, me politika një akademi shkencash e cila është befasi nga institucionet dhe të papërgjegjshme , korruptive , në krye të detyrës për të cilën politika Kosovare në përgjithësi. krim të organizuar shumë here të thirret dhe paguhet. Kosova është udhëhequr nga nivelet me të larta bere arene e akuzave të ndërsjella Vërtet është për tu habitur me shtetërore, përfaqësues ne mes akademisë dhe Institutit mënyrën e paraqitjes publike të institucional dhe administratë të Albanologjik të cilët nuk bëjnë gjë krerëve institucional , se si ata paaftë, që vije si rezultat i tjetër funksion përveç ati të rrezatojnë papjekuri politike dhe në nepotizmit dhe militantizmit linçimeve në shërbim të disa raste paraqiten në forma partiak. ideologjive përçarëse të cilat mjerane duke e vendosur terë fatin tashme i takojnë se kaluarës por që e shtetësisë së Kosovës në Ku qëndron dallimi në mes ende iu shërbejnë armiqve të deklarata dhe retorika shumë here Kosovës dhe Serbisë? kombit shqiptar. edhe boshe të politikanëve të ndryshëm ndërkombëtar. Vërtet Serbia edhe pse u trajtua dhe ishte Çdo respekt për të gjithë ata që në është për të ardhur keq se në çfarë agresore në të gjitha luftërat te cilat mënyra të ndryshme i kontribuon gjendje kemi ra si shtet. Me dolën si derivat i shkatërrimit te keqardhje me duhet të konstatoj se Jugosllavisë , ajo arriti shumë çartë çlirimit të vendit, por për të zhvillime të këtilla , dhe qëllime të ndaj kohen e luftës nga ajo e udhëhequr me shtetin duhet perfide serbe, shumë here janë paqes, se pari duke treguar pjekuri profesionalizëm në fushat përsëritur rreziqet e mundshme për dhe tradite politike, treguan se tek përkatëse . synimet e ndonjë Ahtisari plus, e ata funksionon një akademi e që do të ndikonte edhe me tej, që shkencave e cila projekton projekte të llojllojshme për qëllime politike [11]

Do të ishte naive në qoftë se do të mendonim se Tadiq ose Jeremiq është me nacionalist apo kombëtar se ndonjë komandant i luftës apo anasjelltas, por se ata ditën të ndajnë dhe të shkëpusin luftën nga paqja , dhe për dallim nga politika e serbe e cila mund të cilësohet si nacionaliste dhe e papërgjegjshme në raport me ndërkombëtaret. Në anën tjetër politika kosovare është përplot me hipoteka e me akuza të llojllojshme dhe në çdo mënyrë lehtë për tu shantazhuar. Ndaj politikanëve tanë vardisen akuzat të niveleve me të ultë si rezultat i të bëmave të pahijshme për të cilat edhe një kriminel ordiner do duhej turpëruar e le ma figura kyçe politike. Kjo vije si rezultat i asaj se në Kosovë secili e ndijën veten kompetent për të gjitha fushat,

Kosova urgjentisht duhet të formoj një këshill nacional mbipartiak, i cili do të kishte në kuadrin e tij se pari njerëz kredibil e profesionist, të pa identifikuar në ndonjë alleshveresh korruptiv apo kriminal dhe për të cilët qellim primar do jetë perspektiva e vendit. Ky grup do duhej të kishte një platforme të çarte dhe me pretendime maksimale të jetë agil dhe aktiv me propozime konkrete, e mos të pres që planet t’i sjell pala serbe e ndërsa të reagojnë siç ishte praktik e gjertanishme, si dhe të mësoj që në momente kyçe t’i thotë jo të çartë edhe faktorit ndërkombëtar kur janë në pyetje interesat e vendit. Për ndryshe nëse vazhdohet në këtë mënyrë si gjerë me tani atëherë shtetit të Kosovës do i vije fundi si rezultat i mosfunksionimit të tij dhe ne do duhej shikuar për alternativa të tjera të cilat në atë rast prapë do ishin të vonuara.

qoftë ai edhe punëtor krahu është kandidat potencial për poste të larta publike, varësisht nga meritat e tij ne shërbim te politikave ditore, qofshin ato edhe përmes veprave kriminale.

[12]

PSE KOSOVA SEKULARE? Çfare është lidhja në mes të sekulares si kategori the teori e dijes dhe sekularizmit si doktrinë politike? Duke i parë lëvizjet e ndryshme fetare në botë në kohët e sotit, rritjet e tyre, ato janë paralajmërim se feja edhe në botën moderne është prezente.

Shteti modern është “bashkësi e paramenduar, e cila ia mundëson paraqitjen e dy vetive të paramenduara moderne. E para që shteti modern është shtet horizontal,shtet i qasjes direkte dhe e dyta që ajo është e themeluar në kohën moderne,kohën homogjene sekulare”( Benedikt Anderson).

Evropë në kohën kur marrëdhënjet e shkencës dhe fesë filluan të shikohen si opozititim i mpreht.

Sekularja thelbon në përvojën e jetës dhe të mirat e jetës. Duke qenë se

Fahri Xharra

matematika,fizika ,kimia dhe biologjia janë shkenca“sekulare” atëherë në të njejtën linjë të sekularizmit shkencor duhet të ndërtohet edhe shoqeria shtetërore.

Sekularizmi është një doktrinë politike e cila ka lindur në Evropën dhe Amerikën moderne ,si imponim i kohës të largimit të institucioneve fetare nga shteti.

Sekularizmi është tërhjekës në mënyrë intelektuale por është edhe ajo që shteti modern nuk mund të jetë pa te.

Franca shtet shumë fortë i centralizuar ,ku edhe shteti edhe populli janë sekular, në Britani shumica e pullatës jofetare,kurse ne Amerikë shumica e popullit është lehtë fetar por shteti federal është sekular. Feja është gjithmonë e pranishme në Britani dhe Amerikë ,por edhe pse sekularizmi i këtyre tri shteteve ka shumëçka Sot sekularizmi i ka kundërshtarët të përbashket ,karakteri i modernes e tij në botë e posaqërisht në imagjinare dallon. Ekuivalenti Lindjen e Mesme duke e hedhur si francez i sekulares është Laikja diçka specifike të perendimit .

(Laicizmi). Laicizmi fortë qëndron (Religion &Media, Stanford në ate të ndarjes dhe mospërzierjes Ca,University Press) .Edhe Greqia totale të fesë në shoqëri dhe si shtet në BE ,është kundërshtare e politikë. Pra çka është ideja e madhe e sekulares. Evropa i ka do sekularizmit? Në një shoqëri me probleme të pazgjidhura me ndryshime fetare ajo i lejon Greqinë,përkundër premtimeve të njerëzve që të kenë më shumë saja që në kohën e Simitisit. (Ish arsye për përkrahje të etikës kryeministër grek) sekulare.(Robert Worth:“A Nation Defines Itself by Its Sekularizmi, që principi themelor i saj kulmon ne kërkesën e Evil Enemies”) . Përkundër përmirësimit të jetës së njeriut tolerancës fetare,secila fe vetem me të mira materiale lindi në mundohet të mbisundon mbi [13]

tjetrën. A mundet sekularizmi të garanton paqë,të cilën paqë e ka siguruar në Historinë e hershme të Evropës dhe Amerikës?

Në Kosovë , PO. Dhe është e domosdoshme.

Një pyetje që Hinduset i bëjnë vehtes- Pse ne jemi sekular?

Shembull për të mësuar është India,e cila e ka një kushtetutë sekulare dhe një histori të shkëlqyer si dhe demokraci liberale e cila funkcionon në mënyrën më mbresëlenëse Pa marrë parasyshë rrënjët fetare dhe religjionin bashkëkohor Amerika e ka modelin e Kushtetutës sekulare,me modelin e saj amerikan. Ky model i ndërlidhë dimenzionet morale dhe politike. “( Serzh Halimi: Liberal Dogma Shipwecked ). Ndërsa Kliford Geertz pyetet: “ A nuk është sekularizmi koncept universal,që mundtë shtrihet në tërë botën moderne?”

Sekularizmi e ka kuptimin qendror si diçka moderne .Janë tri

individualitetin e tij që e rregullon shteti-kombi.

elemente të kësaj teze të cilat janë thelbësore për zhvillimin e

Rilindja bashkëkohore islamike ( as-sahwa-zgjimi) shprehet si një modernes (Casanova): - Rritja e diferencimit struktural të hapësirës formë e kripto –nacionalizmit ( nacionalizmit të fshehur) ,dhe në shoqërore ku si rezultat e ka mënyrën më lehtë të spjegueshme largimine fesë nga “nacinalizmit kulturor” që në politika ,ekonomia ,shkenca mënyrën më të mire mund të ,shkolla etj. mirret si nacionalizmi i botës muslimane. Motivet e Islamit dhe nacionalizmit arab janë” - Përkufizimi e fesë në mbrendinë kundershtimi” ndaj perëndimit. e sferës së saj.

Ideologjia e na-

-Largimi i domethënjës fetare si cionalizmit arab është thirrja në “ shtetformuese dhe ndërhyerja e saj gëzhojën islamike” dhe përtirjen e ne shoqëri . ndjenjave me ndjeshmërinë popullore.Shkurt ,feja është ajo që e specifikon dhe mundohet të zë Kjo e forcon tezën e sekularës vendin e saj në shoqërinë arabe. ashtu që shoqëria moderne duhet Nacionalizmit arab i intereson të jetë sekulare, e për të qenë shndërrimi i pandërprerë material sekulare ajo duhet fenë ta vendosë dhe moral i popullatave të tëra. Me në një hapësirë pa politikë. Me projektin e tyre “shtet-fe” i jepet fjalë tjera përkufizimi i fesë në shija nacionaliste e Islamizmit. mbrendi të sferës së saj është kuptimi i sekularës dhe që politika nëpërmjet ligjeve të ketë ndikim Në perëndim mendohet që më të madh në jetë dhe privatësi. sekularizmi është pjesëpërbërës i qelsit të modernizimit,kurse në botën arabe ajo konsiderohet i pa “Sekularizmi e ka shprehur në pëlqyer për shoqëritë si diçka e fillim kalimin e jetës nga ajo fetare pakapshme dhe e huaj. në ate të ligjit,pra kalimin e pronave,patundëshmërive në duart e laikëve që do të thot kalimi Derisa në Evropë zhvillimi i të pronës nga duart e kishës në duartë drejtës ndërkombëtare fillon me i privatëve e me te në lëvizjet e ndikimin e ndërsjelltë kombitregut” ( Geschichtliche shteti,në botën arabe e kërkojnë Grudbegriefe ,Brunner.Conze politizimin e fesë dhe nuk janë të .Koselleck,Stuttgart ) bindur në fuqinë e shtetit(?),dhe nuk duan që lëvizjet e tyre të mbesin çështje e besimit Njerëzimi zotëron me natyrën dhe individual e personal .Roli i shtetit çdo njeri e paramendon sekular në drejtimin apo largimin

[14]

nga grindjet fetare, bëjnë që islamistët ta politizojnë fenë dhe t`a kerkojnë pushtetin e shtetit, mu për shkak se sekularizmi i lejon disa gjëra e disa jo. Shteti sekular iu garanton besimtarëve besimin e tyre dhe praktikimin e fesë pa pengesa dhe kokëqarje deri atëherë kur shihet se feja bëhet rrezik për pushtetin e ligjin.

Shtrohet pyetja ,a munden neve në Kosovë ,që lëvizjet islamiste të na kërcnojnë? PO. Lëvizjet islamiste janë në vehte nacionalizëm arab, ne jemi largë tyre dhe nuk guxon të na tangenton. Por ne duhet të mendojmë më thellë si shoqëri e posakrijuar në forcimin e Kosovës si shtet sekular, në mënyrë që tadita e jonë fetare të nderohet e të mos bëhet rrezik për ndërhyerjen e fesë në ekonomi,politikë ,shkencë e arsim.

AT ANTON HARAPI I VRAME 3 HERE Para do kohësh pata citue një fragment nga editoriali i “Hylli i Dritës”, kushtue Bajram Currit, Luigj Gurakuqit e dom Gjon Gàzullit të titulluem “Fatosave të harruem”, ku në mes të tjerava evidentoja: “Tjetërkund, njerëzit e idealit, në u mbytëshin për së gjallë, nderohen për së dekuni.

Ndër ne mbyten dy herë: edhe harrohen.”

thjeshtë, që jetonte me peshkim në Liqenin nën hije të Taraboshit.

Hyni në Kolegjin e Jezuitëve qysh shtatë vjeç e ma vonë në atë Françeskan, që ishte dhe mbeti shtylla e traditës së mirëfilltë kombtare shqiptare.

Tue parafrazue atë editorial, për At Anton Harapin, mund të thuhet: “I vramë tri herë: Kur e vranë, me njollosje e harresë, me riharresë e veçim prej viktimash të tjera të klerit.

DANIEL GÀZULLI

Aty mori njohunitë fillestare të teologjisë dhe u mëkue me dashuninë e thellë për Atdhe. Si kreu kolegjin, tue qenë me një përgatitje aq të mirë, sa asnjë nxanës tjetër që kishte dalë prej At Anton Harapi asht pa ma të aty, e dërguen me vijue studimet e voglin dyshim një ndër fytyrat ma nalta në Austri, një ndër votrat e të ndrituna të kombit tonë: atdhetar kulturës së lashtë dhe asaj i dlirë, dijetar i dorës së parë, bashkëkohore. Studioi në Villach shkrimtar i talentuem, klerik me të Tirolit, Salzburg dhe Shvarc. E vlera të spikatuna. qysh atëherë e quejtën “enciklopedia që ecë me dy Tashma e dijnë të gjithë se ai u kambë”. pushkatue pse pranoi me u flijue, që të shpëtonte Shqipninë prej Mbi të gjitha tek ai mbizotnoi luftës civile. Ishte aq i madh, sa e bashkimi i të gjithë virtyteve kishte kuptue me kohë, qysh pozitive, tue plotësue e kalitë atëherë, më 1943, se Lufta shpirtin e tij të pastër françeskan, Nacional Çlirimtare po kthehej në me të cilin frati ynë ishte i luftë civile. Për këte edhe e edukuem qysh në fillim... mbytën. Për këte edhe e damkosen Më 1910, kur Gaspëri i ri u kthye me njollën e tradhëtarit. E cilin? në Atdhe, i dhanë emnin Anton, si Ma të dlirin e atdhetarëve. ishte në traditën e françeskanëve.

Po le t’i lamë ngjarjet të rrjedhin E me të shkelë në Shkodër, ai u me rend. dallue për dijet e thella, që i kishte marrë gjatë viteve të studimeve, Fëminija e rinia dije që, nga ana tjetër, nuk do ta tulatnin kurrë kujtesën e tij përherë Gaspër Harapi (emni i pagëzimit) të freskët, por do të shpërthenin u lind në Shirokë të Shkodrës më 5 valë - valë, gjithnjë në nivele ma të janar 1888 në një familje të nalta, edhe pse kishte kujdes që [15]

aftësitë t’i shfaqte me thjeshtësi e me finesë.

Argumentet që buronin në mënyrë të natyrëshme, në çdo kohë dhe rrethanë, do t’i parashtronte me një logjikë të hekurt, me një shtjellim aq të qartë, çka asht karakteristikë vetëm e një gjeniu të rrallë.

Si intelektual model, sillte me vete mentalitetin e misionarëve përparimtarë europianë, që kishin në zotnim fatet e Provincës Françeskane, që po hidhte shtat me palcë e fizionomi shqiptare, tanësisht me taban kombëtar, e që dha një ndihmesë të paçmueshme në lulëzimin e kulturës amtare, ku mbizotnonte fryma e ngrohtë françeskane “lutu e puno”.

Veprimtaria Në vitin 1910, At Antoni kthehen në Shqipni dhe shugurohet meshtar, tue qenë deri në flijim besnik i zhgunit të Shën Françeskut e i popullit që e donte dhe e respektonte. Punon në fillim mësues në Kolegjin e Fretënve. Ai solli një frymë të re, ide të reja, krejt europiane, për edukimin e rinisë.

Veçanarisht ai kambënguli që në Kolegj të mund të edukoheshin të rijë me bindje e prejardhje të ndryshme, aty edhe të besimit musliman, e që nuk kishin kurrëfarë synimi me marrë rrugën e meshtarisë.

rrit romani “Andra e Pretashit”, randësishme për At Antonin, ishte vepër me kompozim unik në llojin fati i kombit dhe i martirëve, që e vet. ishin pjesë e jetës së tij.

Në rrafshin politik, mbeti një pjesëmarrës i gjallë në fatin e popullit shqiptar. Në kujtesën e historisë, kanë mbetë të Ma vonë (tetorit 1912 - prill 1913) pashlyeshme shumë ngjarje, që u përkushtohet shërbesave fetare gjithsesi kanë emnin e kontributit në Kishën “Zoja Rruzare” në të meshtarit të shqiptarizmës. lagjën Arra e Madhe, në Shkodër, ku ishte edhe Kuvendi Françeskan. Në kohën e turbullinave politike, midis të cilave ishte mbërthye Në këte lagje u njoh dhe u kontinenti europian, Fuqitë e ballafaqua me vorfninë e skajshme, që e përjetonte thellë, e Mëdha, hartonin harta të reja, ku, pa të drejtë, Shqipnisë së vogël përpiqej t’i ndihmonte, pa dallim gjeografikisht, i cungoheshin njena feje. mbas tjetrës disa treva të trungut Më 1916, kur Dukagjinin e preku amë. sëmundja e frikëshme e kolerës, që A mund të heshtte frati përballë mori shumë jetë njerëzish, pa u gjetë askush pranë tyne nga frika e kësaj masakre, që u bahej ditën për diell tokave shqiptare!? Natyrisht lëngatës, shkoi atje, në mes malësorëve, dhe i ndihmoi si e sa që jo. I veshun me zhgun, me nismën e vet, organizon menjëherë dijti. Frati i ri nuk la bjeshkë të tre bajrakë, Grudë, Hot e Triepsh thepisun pa shkelë tue dhanë dhe përmes tyne, i dorëzon veçanarisht ndihmë e këshilla në Memorandumin e përgatitun nga lamë të profilaksisë. ai vetë në vitin 1918, komandantit Më 1918 shërbeu në Grudë, ku, francez në Shkodër (asokohe në për herë të parë, spikat talenti i tij Shkodër, kishin zyrat e tyne në lamin e letrave shqipe, penda e konsullore 7 përfaqësi të hueja). mendimi i mprehtë, njohja e thellë Në bashkëpunim me Luigj e shpirtit të malësorit.

Gurakuqin dhe At Gjergj Fishta, harton një Peticion, të nënshkruem Ai njohu, me gjithë larshmëninë e nga 200 përfaqësues të Maleve, saj, zonën e Grudës e të Malësisë drejtue përkatësisht Konferencës së Madhe mbarë, koloritin e gjallë së Paqes në Paris, Ministrave të të zakoneve, vajet, dasmat, epiken, Jashtëm të ShBA-së, Anglisë, psikologjinë origjinale të trevave Francës dhe Italisë. kreshnike të marruna në studim, pra tanësinë klasike të kulturës së Në ligjeratat e tij të famshme, të pasun kombtare, ende të mbajtuna në “Parisin e vogël”, palavrueme asokohe... sikurse njihej nga intelektualët asokohe qyteti kulturdashës Korça, Në këtë mjedis të ri dhe të ndër të tjera At Anton Harapi u përshtatshëm për mendjen dhe shpreh: “Jam fetar, por kam tager punën e tij pasionale, lindi dhe u dhe detyrë shoqnore”. E

[16]

Populli i Shkodrës kurrë s’do ta harrojë përshëndetjen e fundit të titulluem: “Dy lotë e nji betim”, si shembull i oratorisë klasike shqipe, në përcjelljen e eshtnave të martirëve Mustafë Qullit dhe Çerçiz Topullit.

Në vitin 1920 Ai ingranohet me lëvizjen atdhetare shqiptare, në kushte e rrethana të reja; falë energjive të pashtërrëshme që zotnonte, fizikisht e moralisht, i dha lëvizjes një shtytje dhe organizim të ri. Më 1921-1924, bahet drejtues i grupit të njohun atdhetar “Ora e Maleve”, së bashku me At Gjergj Fishtën, Luigj Gurakuqin, Dom Lazër Shantojën, tue qenë njëkohësisht themelues, drejtues e botues i fletores “Ora e Maleve”, që filloi të nxirrte ai grup.

Më 1923, u zhvilluan zgjedhjet në Shqipni, ku gjendet mes “opozitës” së kohës përkrah Gurakuqit, Fishtës, Bajram Currit, At Benardin Palaj, Nolit etj. , që ishin pararoja e kësaj lëvizjeje, tue sjellë një mendim të epërm e veprim racional për kombin shqiptar.

Mbas rrëzimit të Qeverisë së Nolit, për shkaqe që tashma dihen mirë, sikurse shumë të tjerë, frati demokrat arrestohet 3 herë dhe burgoset, mbasi kishte përkrahë alternativën e demokracisë liberale të popullit, “Për nji Shqipni t’Lir e t’Perparueme”.

Më 1933, ishte drejtues i Kolegjit Françeskan (Rektor), drejtor i

Më 1933, ishte drejtues i Kolegjit Françeskan (Rektor), drejtor i Liceut “Illyricum” dhe pedagog në Shkollën Normale Femnore të Motrave Stigmatine në qytetin e Shkodrës (Gjuhadol).

Në harkun kohor të viteve 1930-1936, asht drejtori i revistes “Hylli i Dritës”, bashkëdrejtues i gazetës “Posta e Shqypnisë”, revistës fetaro - kulturore “Zani i Shna Ndout” etj.

Në fushën e letrave shqipe Frati, krahas përkushtimit fetar dhe vlerave të çmueshme sociale, dallon me po atë madhështi, në filozofi, teologji, pedagogji, sociologji, publicistikë dhe letërsi artistike.

Në mënyrë të rregullt, ndiqte rrymat e letërsisë botënore, lexonte në origjinal autorët e famëshëm të pedagogjisë moderne të kohës, si: Pestaloc, Hergert, Frobel, Herbart, Forster etj. Midis librave dhe përherë pranë librave, mendonte se mendja e tij dhe e çdo njeriu, në përgjithësi, zgjanon dritaret e ditunisë njerëzore, të cilat përherë duhet të jenë të hapuna, për të lejue depërtimin e njohunive të reja bashkëkohore.

Rezultat i akumulimit të dijeve dhe i përvojës si pedagog, asht botimi i veprës së parë pedagogjike, “Edukata ose mirërritja e fëmijëve” më 1925, një përshtatje të leksioneve të pedagogut A. Hergert,që mund të cilësohet edhe një punim i mirëfilltë shkencor.

Synimi fisnik i tij, ishte që mbrënda lëvizjeve të reja reformatore të krijoheshin hapsina për modernizimin e metodave

mësimdhanëse, didaktika e shkollës së re shqiptare, dhe kërkonte në veçanti që këte rrymë të kohës ta shpërndante me pasion në moshën e re, tue e pajisë, me kujdes e matuni, me parimet progresiste të shkollës së traditës së herëshme demokratike e kulturore të Europës Perëndimore.

Për çudi, ende sot studiohen në universitetet tona autorët e pedagogjisë sovjetike (pedagogë pedantë komunistë rusë) dhe jo pedagogët e traditës shqiptare në trojet etnike shqiptare.

Harapi: “Marrëveshja me Reichun, ishte që trupat gjermane do të kishin territorin shqiptar vetëm si urë kalimi për në Greqi, pa i cënue dhe pa ndërhy në çashtjet e mbrendëshme shqiptare!”. Ata e dinin mirë pse i ishte takue Harapi me gjeneralin, pse kjo asht pasqyrue edhe në shtypin e kohës, por simbas parimit “shpif, shpif se diçka do të mbesë”, përhapën një propagandë të shfrenueme vetëm në klishenë zi, për të përligjë veprimet vëllavrasëse, që ua kërkonte simotra e tyne, Jugosllavia komuniste Një vepër e spikatun asht ajo me Rankoviçiane/Titiste, e cila titull “Vlerë Shpirtnore”, ku janë porosiste Polpotin e kuq të përmbledhë 6 ligjëratat e mbajtuna Tiranës, se “nëse doni që të në Korçë. Duhet vu në dukje se qeverisni përgjithnjë, duhet të shtysë për autorin e kësaj nisme të zhdukni me rrajë çerdhen guximshme, ishte çasti i një krize antikomuniste, klerin katolik dhe shpirtnore në Shqipni, dukuni kjo besimtarët e saj besnikë në me rrjedhoja negative dhe Shkodër e tjetërkund”. shkatërrimtare. Aty autori referues analizoi me hollësi shkaqet e kësaj At Anton Harapi shprehet haptë krize, tue shpalosë gradualisht pse e pranoi detyrën e regjentit: “E etilogjinë dhe terapinë e kësaj pranova detyrën se nuk sindrome kanceroze, ku, si mujshem m’e pamun Shqypninë epidemi e vërtetë, kishte ndërhy në të pushtueme prej botën shqiptare ideologjia shterpe anarkijet...nuk dojshem të marksiste. krijohej nji Babiloni shqyptare me luftë vllavrase qi zhgatrronte Flijimi katundet, të humbej bagtija e të zhgatrroheshin familjet...ndjeva Sa herë “profesorët” e regjimit mëshirë, si për popull e komunist, në veprat e tyne plot gjithashtu edhe për Shqypni...Si fallsifikime, u kanë paraqitë dhe mund të preferojshem m’e vërbue sytë brezave të tanë pshtue jetën t’eme për çashtjen e shqiptarësh një foto, ku At Antoni perbashket? Le të ndodhë ajo qi Harapi duket në një takim me ka me ndodh, thashë me vedi, gjeneralin gjerman Fitsum, si rrnoftë populli edhe pa mue, dëshmi e “tradhëtisë” të prelatit rrnoftë Shqypnia!...E fillueme françeskan. Asnjëherë, sikurse vë me nji poezi e po e perfundojmë në dukje publicisti z. Mërgim me nji tragjedi me iu dhimbtë Korça, pseudoshkenca komuniste, kujdo...e vetmja gja m’u bamun dje dhe sot, nuk flet dhe shkruen asht m’e pshtuemun Shqypninë përse u takuen dhe çfarë i ka thanë edhe popullin. Mjafton t’i gjeneralit gjerman At Anton paralizojmë fajtorët të mos

[17]

Mjafton t’i paralizojmë fajtorët të mos bajnë ma dame...Nuk duhet të ekzistojnë filogjerman, anglofila apo italofila. Duhet t’jena veç shqyptarë...”.

E këto fjalë ai i thonte me 17 Maj 1944 në Kinema “Kosova” kur Shqipnia ishte nën pushtimin gjerman!

Ai kërkonte të shpëtonte Shqipninë dhe në tokën tonë të mos kishte të huej, e jo ashtu si përshkruhet nga historiografia komuniste dhe postkomuniste.

Martir i shqiptarizmës së kullueme “Shqipnia u fitue me gjak; me gjak dhe po mbahet e robnueme. Do të vij dita e me Paqe e Drejtsi do t’fitohet”

................

Ishte mëngjes i vranët. Binte shi. Në orët e para të datës 20 shkurt 1946*, u nxor nga qelia, duert në pranga, lidhë dorë për dorë me Lef Nosin e Maliq Bushatin, e të tri palët e prangave në mes tyne mbyllë me dry, me krye të varun dhe sytë gjysë të mbyllun nga sfiltja prej torturave, dhe i çuen diku në periferi të Tiranës.

Frati i përvujtë, por krenar, hidhte hapat me kujdes, tue ngritë herë-herë kindet, për të mos u stërpikë nga balta që shkelte. Një prej egzekutorëve i tha: “Mos ki dert, o prift, se te balta ke me perfundue”. Ai reagoi me qetësi e kthjelltësi: “Atje tek shkoj, biri im, due me shkue i panjollë, siç kam kenë tanë jetën”.

At Anton Harapi

E në gjyq ai pat lanë testamentin e tij lapidar: “A e dini se çdo ndertese i vihen temelet n’dhe? Edhe pse Martirizimin e klerikut as Shekspiri i madh nuk do të n’varr, na hijshem duhet t’jemi gurt e temelit gjente forcë me e përshkrue në mënyrë ma dramatike t’njiasaj binaje t’cillin sot e quejm Shqypni”. se sa ajo që përjetoi ai në realitet e qinda sivllazën të tij. E ashtëquajtuna luftë “NÇ”, në vend që të bante I vramë për të tretën herë. çlirimin e vendit, u kthye në një luftë të kobëshme vëllavrasëse për marrjen e pushtetit me çdo kusht, Komisioni i Rishqyrtimit të Aktit të Martirizimit të por katolicizmi dhe në veçanti kleri katolik, ishin Klerikëve Katolikë në kohën e masakrave të pengesa ma e madhe për triumfin e komunizmit. komunizmit, ka kërkue prej Konferencës Historia e vrasjes së At Anton Harapit asht sa e dhimbshme, aq edhe e lavdishme. Fratin e Shën Françeskut deri në flijim, e këshillojnë që të ikë nga Shqipnia, sikurse banë shumë njerëz kundërshtarë të rregjimit të diktatorit Enver Hoxha, që dhunshëm dhe me mashtrime erdhi në pushtet. Fakti asht se Frati këtë këshillë e hodhi poshtë premas, tue thanë me krenari: “Kam punue për Shqipni ballfaqas. Nuk pres shpërblim, por as denimi nuk ka pse m’pret.

Bashkatdhetart e dinë fort mir se kurr nuk i tradhëtova. Me ta vuejta, me ta punova, me ta qindrova, me ta gzova. Me ta edhe do t’des. Eshtent e mi, n’token e t’parve t’jen testamendi em”.

Ai u gjykua dhe u dënue nga Gjyqi Ushtarak në Tiranë me kryetar major Hirakli Bozo, antarë Tonin Jakova (major) dhe Gjon Banushi, sekretar Thoma Rino.

Pretenca e prokurorit ishte kulmi i një fallsifikimi të pashoq. Dosja e fratit të urtë asht e mbushun nis e sos me shpifje e trillime të gatueme në guzhinën jugosllave, që shikonin si kundërshtar serioz për aneksimin e Shqipnisë gjithë klerin katolik, veçan një fytyrë të ndritun si At Anton Harapi.

Ipeshkvnore të Kishës Katolike Shqiptare dokumentat (të marruna nga Arkivi Qendror i Shtetit, aktet e gjyqeve), dëshmi me deklarata autentike nga përsona që dëshmojnë vërtetësinë e faktit, dhe jo të paragjykohet nga gjyqi i dytë shqiptar, etj., “komisioni” apo individë, kushdo qofshin ata, një martir dje e martir sot si At Anton Harapi, që asht lanë jashtë kësaj liste.

Frati i pushkatuem e i anatemuem duhet të shfaqet në historinë e popullit që e desht aq shumë vetëm në bazë të dokumentave autentike dhe jo të marruna të gatëshme nga zyrat e egzekutorëve, etënit dhe bijtë e të cilëve ende sundojnë Shqipninë. Veprimi i njëanshëm dhe me tendenca diskriminuese që kanë përdorë servilët e sistemit, qofshin këta dhe me petk meshtarak, asht një shkelje ndaj Martirëve të Krishtënimit, që e kanë derdhë gjakun e tyne për Fe dhe Atdhe.

Zot, po a kështu do ta vrasim për të tretën herë të madhin At Anton Harapi?!**

[18]

FRYMEMARRJA E SHTETIT DHE SFIDAT E KOHES Politika është një përfaqësim shkencor i marrëdhënieve politike dhe mjeteve për të arritur vetëdijen e njëjtë në përputhje me qëllimin e shtetit, të zhvilluara nga parimet e besimit (moralit), të drejtësisë dhe urtësi nga mësimet e historisë (përmes të dobishmes dhe të dëmshmes). Poashtu politika është edhe çështje edukative kjo në fakt nënkupton atë që politika edukative është mes i artë në mes të presionit të kohës dhe ngatërrimit të hapav brenda hapësirë së sistemit të përgjithshëm politik e shtetëror,nga kjo ajo hyn kështu edhe edukon natyrën e sëmur të shtetit dhe nxjerr kështu në dritë apo vesh politikën me moralin e nevojshëm dhe të domosdoshëm për shtetin dhe zhvillimin e tij të fuqishëm drejt të ardhmes.Gjithashtu në kuadër të kësaj politika është edhe një lloj i edukimit shëndetësor ,jo sepse ajo siguron shërbime shëndetësore ,por për shkak se ajo i zbulon shkaqet e sëmundjes brenda administratës shtetërore dhe qeverisëse dhe kështu pasi ato zbulohen atëherë edhe fillojn shërimet brenda asaj adminitrate dhe kështu shteti fillon të frymoj me mushkrit ë demokracisë dhe kushtetutës si dhe të vendoset në rrjedhën e kohës dhe proceseeve të përgjithshme pozitive të vendit drejt qëllimit të tij. Kështu që shteti është ai që shfaq karakterin e tij të vërtetë me anë të veprimeve që bëhen nga administrata e përgjithshme qeverisëse e shtetit dhe kjo është e vetmja mënyrë për të parë në tërësi brendësin e

politikës me apo pa moral brenda saj ,sepse në momentin që shteti shfaq fytyrën e tij të gjenjdjes automatikisht dalin në shesh fiksimet e Gjon Keka llojlloshme,pastaj nëntoka e administratës dhe mund të themi se është detyrimet e zakonshme që pikërisht ligji moral brenda janë të garantuara nga një qeveri e politikës ai që nuk lejon që shtetit që nuk ka arrit të plotësoj asnjë të shndërrohet në aparat pushteti apo ka mbet kështu duke ushqyer apo e llojit të diktataurës nevojat e saj absurde të stomakut moderne ,sepse një shtet që ka ikur të saj politik, ideologjik dhe nga toka e tij e ligjit moral politik partiak duke harruar kështu dhe fryteve të dobishme politike ai detyrimet vitale të vendit dhe automatikisht ka kufizuar lirinë si qytetarëve të saj.Të gjitha këto atë të brendshme ashtu edhe të fenomene duhet të konsiderohen si jashtme dhe i ka vendosur të gjitha sëmundje të organizmit shtetëror, mjetet në duart e tij duke shpallur dhe analiza më e detajuar e kështu veten shtet pa dinjitet dhe shkaqeve të saj, simptomat, moral si dhe shtet i paçliruar nga pasojat dhe ligjet e përgjithshme skllavëria e brendshme e tij.Në do të na çojnë në një përkufizim kuadër të kësaj mund të nënvizojm të tillë të një patologjie të vërtetë se diktatura tërë arsenalin e saj si brenda organizmit të shtetit si dhe ideologjik ashtu material e të shpërfilljes së politikës dhe ligjit shfrytëzon kundër shpirtit moral në përgjithësi.Ndërsa ne krijues,civilizues,stoik,frytdhënes shqyrtojmë natyrën e administratës ,të lirë ,të pavarur dhe rezistëncës qeverisëse shtëtëore dhe së individëve në përgjithësi funksionin apo përball saj.Sidoqoftë ashtu siç msofunksionin ,defektet apo eshte e veshtire per nje komb qe ne sëmundjet e saj ,ne vijm tek ky kohe te skllaverise te lundroj ne konkluzion i pakundërshtueshëm kohen dhe rrugen e tij ,poashtu se ështe pikerisht politika e eshte akoma me veshtire qe pas mirefillt dhe ligji moral ajo qe i lirise te lundroj ne kohe paqe drejt zbulon shkaqet e defekteve brenda qellimit dhe te ardhmes se mire te shtetit dhe tregon per rrugen e tij.Aktualisht Kosova e ka çlirmit te tij nga brenda ,pastaj problemin e veshtiresise se madhe keshtu mund te nisin edhe te lundrimit ne kohe paqe dhe transformimet e medha dhe mosaftesise per te kuptuar lirine qartesimi i vizionit per te ardhmen dhe identitetin e vertete europian e sigurt te nje shteti demokratik brenda qenjes se saj.Liria nuk dhe kushtetues. Nga kjo poshtu mund të jetë në asnjë mënyrë [19]

Liria nuk mund të jetë në asnjë mënyrë dhurat e shtetit apo pushteteve,por ajo duhet vij dhe rrjedh ashtu natyrshëm nga kapilarët e përgjithshëm të çdo shtetit dhe popullit në përgjithësi.Mund të themi se parimi i lirisë kërkon që njeriu të jetë mjeshtër i vetes, zot i qëllime të tij, mjeshtër i zhvillimeve të gjithmbarshme të vendit të tij.Por nëse ai nuk mund të jetë mjeshtër i qëllime të tij, sepse ai nuk ka mjete për të, dhe nuk është zot i vetvetes, sepse ai nuk është zot i qëllimit të tij ,atëher nuk mund të shohim frymëmarrjen shtetit dhe zhvillimit të tij të gjithanshëm drejt të ardhmes së mirë të të gjithëve.Ndërkaq duhet nënvizuar këtu edhe një gjë se nuk ka gje me te keqe per nje shoqeri dhe shtet(duke ditur edhe ate se partite politike kane interesa te medha),se sa nje parti e cila nuk ka parime dhe ka telekomandën e shtetit në dorë.Në lidhje me këtë ne edhe sot në shekullin XXI kemi një tablo që na ka lënë Tukididi nga egërsia e përgjithshme dhe demoralizimi i kohës së Greqisë nga luftërat partiake! E megjithatë, si të përafërta këto dukuri me ne, madje edhe rrezikun e kushteve të tilla! Një hap përtej kësaj vije kufiri të caktuar, që ka vënë Tukididi dhe ne jemi në atë drejtim tej. Prandaj është e nevojshme që mos të lejojm që energjia e mendimit të zgjohet vetëm kur energjia e ndërveprimit është në gjumë ,por ta kemi zgjuar atë dhe të kemi një ndërveprim të përgjithshëm të elitës politike dhe partiake mbi parimet dhe vlerat dhe që shkon në të mirë të interesave të shtetit dhe kombit shqiptar europian në përgjithësi si dhe të ardhmes së sigurtë të vendit.Duhet gjithashtu se shteti duhet te kuptohet si nje veprim i

jashtem i popullit, tek ne kjo nuk po funksion fare ose ne nuk kemi arrit ende ta kuptojm sistemin kryesore te kohes sone, demokracine.Sfidat perball kombeve jane nje eksperience e rendesishme qe i japin fuqi kohes se tyre.Ndërsa urtesia e vertete e lidershipit te nje kombi eshte e bazuar gjithmone ne kapjen e sekretit te kohes dhe rrethanave historike si dhe aftesia per te bere realitet te prekshem premtimet ndaj popullit te tij.Poashtu është tepër e rëndsishme që një lidership të arrij të kuptoj kohën dhe të ketë aftësinë e hapjes së faqeve te jetës së vërtetë kombëtare si dhe të zhvilloj me të gjitha kapacitetet vendin drejt faktorizimit të tij dhe vendosjes së tij brenda familjes së kombeve demokratike dhe të civilizuara.Dhe jo të lënë vendin si një shkurre nën hijen e pemëve të larta dhe që i japin mundësi të luajn të tjetër e të shtypin atë duke e konsideruar të dobët dhe pa fuqi zhvillimi dhe të ardhme.Për të pasur nder shteti duhet ta ruani dinjitetin e tij identitetin shpirtin e kulturës së tij origjinale dhe themelet e fuqishme të sistemit të tij demokratik dhe kushtetues.Vetëm kështu shteti dhe kombi ynë në përgjithësi mund të jetë i fuqishëm dhe me të ardhme të sigurtë.Me fjalë të tjera mendoj se Tirana dhe Prishtina mund te behen europiane, ateher kur te shohim se Shqiperia ka dal nga konferenca islamike, ateher kur Kosova t'i keput lidhjet e trasha sulltaniste,atehere kur ka me pak kulture dhe imazhe primitive te sulltanizmit-aziatik si dhe ateher kur te shohim se ka filluar te behet nje transformimi rrenjesor i kombit ne pergjithesi.Duhet ditur Kombi shqiptar eshte europian ne zanafillen e shpirtit te tij dhe ai duhet tani te filloj te jap frytet e tij nga

[20]

rrenjet e tij te kultures dhe shpirtit europian ,prandaj familjes europiane i mungon ashtu si trupit pjesa kryesore ,pra Kombi shqiptar europian dhe vetem keshtu ajo eshte e plote dhe e fuqishme.Në vend se shqiptarët si komb t'i përndorin minierat brenda shpirtit gjenalogjik të qenjes së tyre si kombi lashtë europian ata po i përdorinë ideologjitë e errët dhe rrënuese të huaja sulltaniste duke bërë kështu një mëkat të rëndë ndaj kombit europian të tyre dhe një mohim ndaj parardhësve dhe historise.Prandaj nisur nga kjo mund të konkludojm se çështja e rikthimit te Kombit shqiptar ne familjen europiane nuk eshte nje lloj i pershtatshmerise me ate familjes se unionit europian, por i natyrshmerise,i domosdoshmerise i rrenjeve dhe civilizimit te perbashket, i shpirtit qe duhet te jete ne unitet te plote ne trupin e tij te perbashkesise

PER CFARE KA NEVOJE ME SHUME TIRANA (Letër e hapur Kryetarit të Bashkisë Lulzim Basha) Zoti Basha, Këto ditë mora një ftesë për të marrë pjesë në ceremoninë e hapjes së konkursit ndërkombëtar për projektin e zgjatimit të Bulevardit dhe lumit të Tiranës.

Në pamundësi për t’u ndodhur në atë ceremoni, ku nuk di a do të kisha edhe mundësinë e marrjes së fjalës, më lejoni t’ju shpreh publikisht disa mendime që do të kisha dashur shumë t’i shprehja atje. Janë mendime të një qytetari të Tiranës, i angazhuar, me sa ka mundur, në mbarëvajtjen e kryeqytetit, por që i gjej edhe mes shumë bashkëqytetarësh, që bëjnë pjesë edhe ata, ashtu si unë, në kategorinë e atyre që ndjehen gjithnjë e më të zhgënjyer e më mosbesues në klasën tonë politike.

Së pari, tashmë dihet nga të gjithë, zoti Basha, se praktika e konkurseve ndërkombëtare – e futur nga paraardhësi juaj – ka një shije të hidhur për qytetarët e Tiranës. Kjo, pasi më shumë se sa për krijimin e projekteve më të mira, një praktikë e tillë ka shërbyer për të legjitimuar – duke shfrytëzuar kompleksin e inferioritetit të shqiptarëve ndaj perëndimorëve – projekte që kanë rezultuar masakruese për qytetin.

E për këtë nuk janë për t’u fajësuar të huajt, por fakti se konkurset ndërkombëtare kanë shërbyer si marrje e një porosie për t’i qepur Tiranës një kostum në shërbim të një kaste që u pasurua në kurriz të shëmtimit të qytetit dhe përkeqësimit dramatik të cilësisë

së jetës të qytetarëve të tij.

Personalisht mendoj se ne nuk vuajmë nga mungesa e ekspertëve, por Fatos Lubonja nga mungesa e ndërgjegjes publike të politikanëve tanë, bërë në Tiranë, duke filluar më së pari, dhe të që nga pallatet deri në shtëpitë dyspecialistëve që punojnë për ta, më trekatëshe dhe se sa banorë ka së dyti. Pra, në këtë kontekst, Tirana? Sa nevojë ka, pra, për gjykoj se s’ka pse shpenzohen ndërtime të reja dhe se ku do të paratë e shqiptarëve të varfër edhe punësohen këta njerëz për të cilët për ekspertë ndërkombëtarë e po ndërtohet kaq shumë? Mendimi projekte ndërkombëtare nëse keni im, fatkeqësisht jo i bazuar mbi synim të sinqertë t’i shërbeni ndonjë numërim e studim serioz, publikut. Por, edhe nëse gjithçka por në mjaft të dhëna megjithatë, është “skicuar” tashmë nga përveç atyre që na sheh syri interesa si ato që kanë qëndruar d u k s h ë m : t e j s h t r i r j a d h e prapa paraardhësit tuaj, përsëri më tejdendësia e ndërtimeve, numri i d u k e t i k o t ë k o n k u r s i stërmadh i ndërtimeve që janë të ndërkombëtar. pambaruara, si dhe i atyre të Së dyti, lidhur me të parën, nga sa jam informuar, ideja juaj nënkupton hapjen e një blloku tjetër ndërtimesh të larta në Tiranë.

Personalisht kam qenë i mendimit se Tirana do të ishte dashur të zhvillohej në atë zonë duke e ruajtur Tiranën historike, atë brenda Unazës dhe po ashtu rrethinat e saj në formë kurore të gjelbëruar, sa më të paprekur – kuptohet duke restauruar shumëçka. Për fat të keq, ajo që ka ndodhur në këto zona është e kundërta e kësaj: një masakër ndërtimesh me leje dhe pa leje.

Ndërkaq, pas njëzet vjetësh, kjo masakër ndërtimesh ngre pyetjen për çdokënd që e sheh: a ka kalkuluar kush se sa ndërtime janë [21]

mbaruarave që s’ua sheh ndonjëherë dritat ndezur, është se ndërtimet në Tiranë i tejkalojnë shumë nevojat për banim të tiranasve – pavarësisht se ka edhe njerëz të pastrehë për shkak të polarizimit etj. Kjo është pasojë e mungesës së strategjive të zhvillimit të qëndrueshëm, e faktit se prej kohësh industria e ndërtimit ka punuar thjesht për të ricikluar e mbajtur veten, duke bërë, mes të tjerash, edhe riciklim parash të pista, duke krijuar një lloj zhvillimi tumoral, dhe jo një zhvillimi të shëndoshë. Atëherë, kujt i shërben ideja që të vazhdojnë ndërtimet në Tiranë?

Mos vallë qarkullimit e riciklimit të parasë me të njëjtën filozofi tumorale, si dhe atyre industrive të

të çimentos që po bëjnë një dëm ekologjik të paparë duke i zgjatur metastazat e tumorit në krejt trupin e vendit? Kësaj pyetjeje i shtoj edhe një argument tjetër shumë të rëndësishëm: faktin se, edhe nëse për këto ndërtime gjenden blerës, grumbullimi i të gjithë popullsisëwww.theafed.org së Shqipërisë në Tiranë jo vetëm se krijon një metropol edhe më të pamenaxhueshëm se sot me problemet e mëdha të punësimit, krimit, shërbimit etj., por edhe pakëson mundësitë për të shfrytëzuar tërë burimet natyrore që ka vendi. Ngulmoj se politika zhvillimi afatgjatë dhe të qëndrueshëm duhet të synonin një popullsi sa më të shpërndarë në të gjithë territorin, dhe jo këtë grumbullim të popullsisë në pellgun Tiranë-Durrës, siç stimulon edhe projekti juaj.

fusha sportive etj.? Përgjigjja ime, si qytetar i Tiranës, është se ne kemi nevojë që paratë tona publike të investohen për këtë të dytën. E në përgjithësi do të thosha se kështu mendojnë shumica e tiranasve që janë shumë mosbesues ndaj këtyre ideve të mëdha të lançuara me bujë për qëllime që kanë shkuar kundër interesave të tyre. Mirëpo ju duket sikur nuk doni t’ia dini se ç’mendojnë ata. Mos harroni se jo më shumë se disa muaj më parë ju u kritikuat se projektin e sheshit “Skënderbej” e realizuat pa u konsultuar me askënd – dhe rezultati nuk ishte aspak entuziazmues – ndërkohë që në fushatën elektorale, një nga premtimet kryesore patët konsultimin me qytetarët e Tiranës.

Me shpresë (të vakët) se këto shqetësime do të merren në konsideratë,

Së treti, duke pasur parasysh edhe gjithë sa thashë më lart, gjykoj se ju nuk mund ta bëni fakt të kryer realizimin e këtij projekti pa asnjë konsultim apo debat me qytetarët, siç ndodh rëndom në vendet demokratike, çka nuk e keni bërë përpara hapjes së këtij konkursi. Sepse pyetja që duhet t’u shtronit si kryetar Bashkie qytetarëve të Tiranës, sipas meje, duhet të ishte: për çfarë ka nevojë qyteti ynë sot: për t’u ngritur edhe një kantier tjetër çimentifikimi në veri të qytetit, apo për rikuperim dhe çlirim të hapësirave të gjelbra brenda zonave që ata banojnë, për shkolla, parqe,

Fatos Lubonja

[22]

ZHVILLIME URBANE NE TIRANE DHE PRISHTINE Informohem se si kryeqyteti i Shqipërisë,Tirana e kishte organizuar një konkurs ndërkombëtar urbanistik,për një ndërhyrje urbanistike,për zgjerimin e sheshit qendror të kryeqytetit “bulevardi i Tironës”.

Bëhet fjalë për zgjatimin e Bulevardit dhe rehabilitimin e lumit të Tiranës, me gjatësi 1.7 km dhe për zhvillimin e sipërfaqes përreth saj, prej 132.8 ha. Në konkurs do të prezantojnë punimet e veta shtatë(7) shtëpi projektuese nga i tërë rruzulli tokësor,nga njëzet (20) sa kishin konkurruar.

Projekti më i mirë do të përzgjidhet nga një juri me personalitete të njohura,të arkitekturës dhe urbanistikës botërore si z.Daniel Libeskind e të tjerë emra të respektuar. Kryetar i Jurisë është Kryetar i Bashkisë së Tiranës,z. Lulëzim Basha. Është ky një veprim që do të ia kishin zili Tiranës shumë kryeqytete konkurrente në botë.

fushën e urbanizmit pa bashkëpunuar me ekspertët ndërkombëtar.

Kjo është praktik e rendomë që me institucionin e konkursit të arrihen Ymer Vokshi zgjidhjet sa ma funksionale,realiste e çka është ma e Ata janë publikisht të njoftuar rëndësishme të që nga qershori i vitit 2008,kur realizueshme dhe lehtë të Kryetari aktual i Kuvendit zbatueshme.

Komunal organizoi një takim me

arkitektët,urbanistët dhe të tjerët.

Gati të gjithë u pajtuan se duhet Se si trajtohet kjo problematik në përgatitur dhe shpallur një konkurs Kosovë është tepër ndërkombëtarë,për projektin shqetësuese,rruga qendrore në arkitektonik – urbanistik të kryeqytetin e Kosovës Prishtinë,e rregullimit të qendrës së cila as që ka shesh qendror, nuk ka Prishtinës. Kjo është një praktik e pasur tretman adekuat që nga pas rëndomtë në qarqet intelektuale të lufta. Është dëshpëruese se si është kohës së sotme. Një praktik të tillë mbyllur rruga e qendrës së me sukses po e zbaton Tirana për kryeqytetit,pa bërë analiza sheshin qendror të saj,pasi në vitet profesionale për funksionimin e e demokracisë të brishtë një vendbanimi në raste të tilla.

Shqiptare,disa herë me konkurse Situatë e ngjashme është edhe në ndërkombëtare janë kërkuar zonat tjera të kryeqytetit,ku në zgjidhje sa ma të mirë për sheshin mungesë të një kulture elementare qendror “Skënderbej”.

Me siguri nga i tërë ky proces urbane,kemi një trajtim të Tirana do të fitoi një zgjidhje të çuditshëm të problemeve urbane. preferuar urbanistike,për Vendimmarrësit prishtinas as që E çka na ofron neve sot zhvillimet e reja të ndërlidhura me kanë kapacitete profesionale me u Prishtina ?,pas shumë viteve para rehabilitimet urbane të zonës në ballafaquar me ketë problematik,e disa muajve, saktësisht në gusht fjalë,duke iu përshtatur trendëve të cila është komplekse dhe kërkon 2011,na prezanton një projekt për reja urbane,si dhe duke e njohuri dhe dituri të lartë,e cila iu “Sheshin e pavarësisë” Ibrahim inkorporuar në Planin Rregullues mungon. Ata nuk munden të Rugova,të cilin e kishte të Tiranës,i cili është duke u arsyetohen më mungesë të përzgjedhur me anën e një tenderi punuar dhe është në fazën informimit apo të pengesave ku kishte konkurruar vetëm një përfundimtare. Për të ndryshuar tjera,ato janë të pa qëndrueshme firmë ndërtuese-projektuese,thua mentalitetin shumë shekullor në fushën e urbanizmit, ku që se është fjala për ndonjë punë primitiv,që i karakterizon kulturat dymbëdhjetë (12) vite po rutinore e jo për projektimin e një e shteteve të Ballkanit,kemi dominojnë interesat e grupeve e pjese komplekse,të një tërësie mu dëshmuar se nuk është e ndryshme individuale,partiake apo në pjesën qendrore të Kryeqytetit mjaftueshme kufizimi i diturive,në regjionale. të Kosovës. Atëherë isha tërësisht i [23]

befasuar se si po lejohej komuna e Prishtinës kështu të veproi me ʻtenderomani” apo “konkurse” si i quajnë ata,nuk është ky shesh i vetëm një partie politike por i tërë Kosovës. E njëjta procedurë u zbatua edhe në fillim të vitit 2012 me “sheshin”Zahir Pajaziti ku kemi vetëm një propozim projekt. U “harruan” garazhet nëntokësore të cilat i përmendi një diskutues në një takim formal,që kishte organizuar Komuna në emër të “transparencës”.

E tërë kjo ngjan pasi që dymbëdhjetë vite nuk ka qasje profesionale ndaj problemeve të shumta urbane në Prishtinë. Atëherë kur në mënyrë profesionale do të iu qasemi kësaj problematike,rezultatet nuk do të mungojnë,e për ketë si duket atyre iu duhet kohë e çmueshme të cilën ata nuk e kanë vlerësuar përpara,e çka është ma tragjike nuk po e vlerësojnë as sot.

Ishte një tentim të vihet rend dhe rregull urban,por kjo nuk iu konvenonte atyre që kanë vepruar me moton “ujku donë mjegull”,dhe dëshirojnë që kjo situatë kaotike urbane në Prishtinë të vazhdojë në pafundësi.

Është befasuese se si Shqiptarët e Kosovës,së paku në vitet e pas luftës,nuk i morën gjërat pozitive që i kishte dhe po i ka shteti Shqiptar,së paku në fushën e urbanistikes,që me anën e konkurseve ndërkombëtare të zgjidhin së paku problemet urbane në qendrën e Prishtinës,e të mos punojnë ashtu si janë duke vazhduar të veproi me një izolacionizëm provincial,i cili herë do kurdo do të iu hakmerret. Dihet së ka ekzistuar përkrahja politike dhe financiare e faktorit ndërkombëtar për çështjet urbane, por problemi është se si i kanë shfrytëzuar ato mjete materiale të dy kryeqytetet Shqiptare.

Autori është Kryetar i Këshillit për Planifikim Hapësinor të Kosovës (KPHK),

[24]

SPIUNET, DOSJET- TEMA TERHEQESE Po e ndjek këtë debat të shumëtjerrur mbi hapjen dhe moshapjen e dosjeve, duke u munduar të kuptoj, se ku vallë e ka qëllimin kjo lëvizje e re e të pavdekshmit Sigurim të Shtetit?!

Ka rrjedhur kaq ujë: Hoxha është përmbysur, Ramizi është përmbysur, shteti i shpifur komunist është përmbysur…

Vetëm Sigurimi i Shtetit, në një mbijetese sui generis, rron, ndikon, vigjëlon, inskenon, ndërmerr fushata, torturon psiqikisht të nënështruarit e vet, sa herë t’i a lypë nevoja politike. Dhe vërtet, Sigurimi ka kohë që na ka thënë triumfalisht: boll, më! Vuajti një çoroditje të plotë në vitet e para, pas ‘92. U duk sikur iu pre koka, por ai, në copërat e tij të këputura, përdridhej fuqishëm, godiste, helmonte gjithçka. Të trembëte.

Tamam sikurse gjarpëri i copëtuar, që mbetet gjallë në secilën copë më vete. Nuk është i panjohur fakti që pas përmbysjes së shtetit komunist, shumica e operativëve të Sigurimit, i mbajtën lidhjet me informatorët dhe rezidentët e tyre.

Lidhja e tyre ishte e një interesi jetësor: operativët nuk mund të refuzonin shërbimin që ende vazhdonin të ofronin gratis shërbëtorët e tyre të veckël, mizerabë dhe drithërakë. Të dy palët, operativë dhe bashkëpuntorë, në ato kohëra të paprovuara ankthesh të jashtëzakonshme të viteve ‘91-‘92, kishin nevojë për njëri tjetrin. Të dy palët ishin për ruajtjen e sekretit të tyre të turpshëm, tamam siç janë të interesuar pjestarët e një orgjie maratonike

homoseksualësh, që janë të lidhur me më të shënjtën e besave.

Pastaj, për të dy palët erdhën ditë më Pellumb Kulla të lumtura, ato pas vitit 1997. Copërat e gjarpërit gjetën kushte nuk u shquan për ndonjë më të shëndetëshme për demostrim personaliteti a karizme, t’u ngjizur e ngjitur. E tani ja: pasi gjylja e rëndë e Sigurimit, shantazhi po përshkënditet përsëri. lidhur përjetësisht pas këmbëve të tyre, nuk i le të vrapojnë. Por ama, e përsëris, një garanci e kanë ata! Është përshkënditur e Kështu që kjo fushatë e re trysnie përshkënditur, herë pas here. Është për hapjen e dosjeve, ata nuk i spekulluar e lozur teatër me tremb edhe aq. dhjetëra herë. Janë bërë komisione e komitete pastrimesh e shkundjesh, për të shëndoshur Atëherë? Kuptohet, objekti i atmosferën shoqërore të vendit dhe shantazhit mbeten ljepujt e vegjël nuk është bërë gjë tjetër veç ndotur zemërdridhur, ata, të cilëve u e ndotur, pa fund. kërkohet të mbrohen, të luten, të shtrihen në këmbët e zotave, që kanë në dorë dosjet. Të luten dhe Dhe tani ndodh që ndotja e të paguajnë. Të paguajnë kripur, kalbëzimi kanë arritur kulmin. ndryshe nuk do t’u realizohet dëshira, që ato të bekuara dosje të rrinë akoma edhe ca kohë mbyllur, Vrapuan më të zotët mëkatarë, që mundësisht edhe ca dekada, sa të të zinin poste institucionale, që të shuhemi të tërë ne që e njohim atë kishin fletëhyrje në dosjet e tyre, kohë, të shuhen viktimat dhe të që t’i krasitnin ato, t’i pastronin, t’i mbijetuarit, heronjtë dhe kthjellonin e mundësisht t’i maskarenjtë. zhduknin. U tutën e u tërhoqën ashtu të urritur për kacavjerrje politike, por pasi morën sigurira për moszbulimin e flirteve të tyre të dikurshme me Sigurimin e Shtetit, nisën të përpjetën e kulprave, rreth shtyllave që mbajnë shtetin. Morën garancitë e mbijetuan parlamenteve dhe institucioneve të larta, edhe pse [25]

E di që nuk ka asnjë peshë, por vota ime është për hapjen e dosjeve. Qoftë edhe sikur të kenë mbetur vetëm dosjet e fakirëve pa mbështetje, atyre që dikur quheshin shtresa të përmbysura e që tani janë kthyer me fytyrë nga qielli, por akoma shtrirë se shtrirë janë. Shumë prej atyre fatkeqve janë ndohtur pas shtërngesash të llahtarëshme, pas kurthesh e presionesh, që vetëm Sigurimi kriminal i Shtetit dinte t’i bënte.

(Por kjo e shtërngesës është temë më vete). Duan nuk duan, erdhi dita të paguajnë dobësinë e tyre, veset e tyre dhe padyshim edhe fatin tyre të keq. Dosjet duhet të hapen. Drojet se mos kjo gjë “na sjell nje ‘97 të re”, frika se mos “do të bëhet gjaku deri në gju”, se mos, – (kur flitet specifikisht për ato të shkrimtarëve) – “do të dëmtohet arti dhe letërsia”, janë

pabesë?! Përse t’u shërbejmë

Rekrutuesit nuk do kenë më kurrfarë pushteti mbi ta e këto mëkatarëve e të lemë akoma në mina, për të zezën e kapove të errësirë të vojturit prej tyre? Përse Sigurimit, do të detonojnë njëra na pëlqejnë të mbajmë në atë pas tjetrës. E kështu, le të bëjmë një hamendje se dëm i kujt është “unitetin” tonë famëkeq, familje më i rëndë, i operativit apo i të besëthyera dhe imorale?! Mbase rekrutuarit prej tij? Dhe kush ka duke sjellë dritë, ndihmojmë, që më shumë fuqi, ta evitojë atë e të familjet të shëndoshen duke nisur ushtroj presion mbi zotërat e rrugën e gjatë të faljes së mëkateve politikës, që dosjet të mbeten edhe për ca dekada, të kyçura? në vatrat familjare…

Ky qe mendimi im i patundur. E tani që e shpreha, mund të them edhe rezultatin e kësaj fushate, në të cilën, me këtë artikull, u angazhova dhe unë, që të shkëmbejmë mendimet tona të vyera. Rezultati: Zero! Dosjet nuk hapen. E gjithë farsa e pluralizmit u ndërtua dhe u strukturua mbështetur mbi vatrat e këtij qelbi të mbledhur nga plagët e marrëdhenjeve mes shqiptarëve.

Raftet e këtyre dosjeve pollën kuadro dhe struktura kollaj të kontrollueshme nga Sigurimi i Shtetit dhe garantuan kalimin e butë të pushtetit.

justifikime absurde. Sikur nuk Veç kësaj, duket sikur të tremburit janë të rekrutuarit. Zotërinj, më të tonë lavdimadh! Asgjë nuk do të trembur akoma janë rekrutuesit! ndodhë, përveç se do ketë më Këta të fundit e kuptojnë se pas shumë dritë dhe kjo do të sjellë një hapjes së dosjeve lidhjet priten, besa e ndyrë, prishet. katarsis të shëndetshëm. Drojet Bashkpunëtorët e vjetër mizerabël nga situatat e koklavitura që do ta ndjejnë veten të tradhëtuar rrjedhin ngaqë “gratë kanë nga rekrutuesit dhe pasi të kalojnë me kokën mes shalëve nëpër denoncuar burrat” e “vëllai – zjarret e përbuzjes dhe të çajnë vëllanë”, janë ca më të forta arsye zbathur moçalin e turpit, do të për t’i hapur ato dosje të pista sa shohin se djalli nuk është aq i zi e më parë. Në këtë status të do të fillojnë ata të zbulojnë të fshehta mbi mekanizmat e elektrizuar, përse u dashka të rekrutimeve dhe të fshehta të tjera mbrojmë gratë dhe vëllezërit e më të mëdha e më të ndotura. njihet elementi njerëzor i vendit

[26]

Është akoma shpejt, pra. Partive të mëdha, dosjet u duhen ende. Dhe sidomos herë pas here u nevojiten këto përshkënditje fushatash opinionale, si kjo e tanishmja, me kërkesa të forta e të kumbueshme, që krijojnë klimën, sikur gjoja, jaja, po hapen!

Marre nga Libri: Aty ku udheheqesin e duan me shume se udhen- Pellumb Kulla

LIBERTALS SKOLASTIK

Globalisation of Culture in Albania- Cultural Hybridization Trends through History

The Author Holds a Master of Arts on Globalisation, Transition & Development -from Westminster University, London UK

“No race has made a more continuous struggle for freedom throughout the ages than has the Albanian. Albanian history is one long tale of epic struggles against one invader after the other.” Edith Durham

Gerta Gjata

Historical factors that have impacted in the Albanian identity, before and after it became a state; include centuries of invasions, two World Wars, fifty years of totalitarianism and two decades of post socialist transition. As the country emerged from socialism (hereafter referred as communism or communist regime) in the 1990s, the light at the end of the tunnel was a world that was experiencing “a process of accelerated connectivity which shapes all human conditions”; it was exposed to a globalizing world.

Albania comes to clarity when viewing the historical background of Albania in three periods: pre-communist, communism and postcommunist. The highlights of Albania’s cultural journey will be assessed in terms of theoretical and empirical emphasis on the contrast between isolation and openness to the age of globalization. The fall of the communist regime in Albania cleared the ground for a revival of the culture, traditions, and The essay evaluates impacts of faith. However the process was Globalization in reshaping the culture and identity of Albanians not irreversible, the present and in the post socialist period. This the past blended together with the new colorful yet research is qualitative, with the ‘mysterious’ flux of democracy, use of secondary data. The analysis and review of the data is freedom, and interaction with the narrative as it examines the flow world. and development of ideological and factual events. This kind of “And among all the ebb and flow review is more appropriate few have shown themselves more according to Bryman as it is tenacious of their ancestral lands based on interpretive than the Albanians.” epistemology which requires a social scientist to grasp the subjective meaning of social Nostalgically, one devoted to the action. The image of cultural changes and identity struggles in Albanian history, culture and [27]

traditions would express this same saying. However, skimming through history up to the present days, one may view this experience as a phenomenon of cultural hybridization through centuries. An important definition to analyze is that of hybridization of a culture. How does it intertwine with globalization and how does it affect the identity of one’s nation? In order to analyze the above, it is crucial to determine the globalization school of thought that supports this theoretical analysis.

Globalization has been given many definitions by several schools of thought, who despite the controversial notions agree on it being the prism that merges human conditions such as: ʻcapitalism, inequality, power, development, ecology, culture, gender, identity and population’.

By appearing in the political, economic and the social

LIBERTALS SKOLASTIK

spheres, globalization has been reflected in many different perspectives. According to several scholars it has been identified into three main schools of thought: the globalist, skeptics and transformationalists.

The main supporters of this view are the supporters of the Keynesian neo-liberalism, who also refer to globalization as a new stream that has emerged in the past 30 years as a result of the technological revolution and liberalization of markets. The concept is referred largely as synonymous to ‘Westernization’ or ‘Americanization’.

Skeptics on the other hand challenge the globalist approach by considering the globalization phenomena as a process that can be identified centuries before throughout history. They criticize the globalists for considering the ‘ideal’ globalization to be far more important than the state.

They believe that more power by the transnational corporations would be destructive, because the state should maintain the most important role as a political and economic regulator in order to support the interests of the home economy. The skeptics blame globalization to be causing a larger North-South economic gap by increasing development in the North and poverty in the South.

The claims for blending the cultural traits throughout the world are attacked to be a destructive force that would cause identity crisis within societies.

The middle ground is occupied by the transformationalists who

recognize globalization to be a process of interconnectedness that has been present throughout history however is developed through time and intensified by the development of communication technology.

territorial representation. This concept of ‘Ethnonationalism’ reveals the clash of the new with the old national sentiments within each country. The attitudes towards a communal attachment, were existent prior to the socialist states imposing such mind-set, and this tradition has This is the perspective in which survived through the changes. this paper is analyzing.

However the environmental separation brings forth clarity; there could be possible conflict Globalization features in the within these identities when Albanian society, as historically different religions overlap within. influential in shaping the current national identity. According to Stuart Hall postmodern Identity is one of the main theory and cultural practices elements in the study of have interest in determining the globalization. Globalization is position of cultural practices in considered to be homogeneous as historical formations and long as the identity reveals itself political struggles. In terms of as the “analytical tool” that national sentiments, there is a tackles the effects of noticeable change of the nation- globalization on culture and its state notion. The notion of changes. Mayer and national identity appears to be Geschiere consider the restructuring especially combination of the two concepts: overpowered by the uncertainties identity and globalization of the democratic transition in problematic and dangerous as the post communist states. In well as challenging. The authors these countries, nationalism takes claim that this blend reveals new the separation in two main perspectives in the study of concepts; the “ethnic” and globalization, because this “civic”. The attempt to explain movement would not only be and validate democracy through considered a “flow” but would be combining these two attempting to answer most perspectives claims for this importantly the questions that method to be the ideal in come up: ‘Who creates new articulating the notion of boundaries and securities by democracy. which to live, why these are created and against or with whom in short?’

Bell sees the accelerated course of globalization, as having the nation-state become ‘too small for the big problems of life, and too big for the small problems of life.’ The former socialist states have made known to be nonnationalist through local [28]

LIBERTALS SKOLASTIK

Hybridization is defined as “the ways in which forms become separated from existing practices and recombine with new forms in new practices. ”In many aspects it is a crossover of “global localization and local globalization”. Another phenomenon is hybridity as cultural mélange. ”

“Hybridity unsettles the introverted concept of culture that underlies romantic nationalism, racism, ethnicism, religious revivalism, civilizational chauvinism, and cultural essentialism.

Hybridization, then, is a perspective that is meaningful as counterweight to introverted notions of culture; at the same time, the very process of hybridization unsettles the introverted gaze, and accordingly, hybridization eventually ushers in posthybridity, or transcultural cutand-paste.”

The origin of the Albanians according to historians, linguists, and other studies is that they are the direct descendants of the ancient Illyrians which were natives of the area they inhabited.

Illyrians fell under roman rule at 165 BC, and since then the whole region has played host to wars and foreign occupation.

Some believe that Christianity in the old Illyria started before the Roman invasion. It is distinctive, that unlike other parts of the Roman Empire, the then Illyrians and today Albanians kept their language and traditions,

preserved them and protected them from being Latinized.

Inevitably there appear traces of cultural influences in language, religion and traditions.

“Albanians claim themselves to have been converted to Christianity by St Paul himself, as he said ‘Round about Illyria I have fully preached the Gospel of Christ’.”

On the fall of the Roman Empire and that of the Byzantium, Albania was occupied by the Ottoman Empire. For five hundred years the Ottomans promoted their language and religion, and prohibited the teaching of the Albanian language. Massively people converted to Islam, some through coercion and some conviction, and others locked themselves into enclaves in order to preserve their Christian faith. “..Albania was overwhelmed by Turkish forces, and it was not until November 28th, 1912, that the Powers recognized Albania as an independent State.”

Therefore, as Durham agrees, despite the events that has brought the substance of one’s culture it is proudly treasured and represented by the Albanian people.

Following continuous Wars and struggles Albania went through to the end of wars only to be completely isolated by the new totalitarian regime of Enver Hoxha.

Robert Elsie refers to the period after the Second World War as the “apocalypse” for the writers and intellectuals of Albania.

Even though many had hopes to finally be able to rebuild the country, their fates were cut short by a “witch hunt” of arrests, tortures, executions or life imprisonments that massively included any writer or intellectual that had studied or travelled abroad before 1944. By 1967 all religious institutions were closed and mainly the catholic ones destroyed. Priests were executed with the accusations for treason through The sentiment of cultural blend serving the Italian occupation in the cultural mélange of during the Second World War. Albania throughout the centuries The same fate had everything reflects the definition of culture else. Censorship and auto according to Mathew Arnorld, censorship became imbedded who describes it ‘as sweetness into the new communist writer, and light, it is the best that has musician, historian, academics been thought and said, it is and ordinary people. All the essentially disinterested, it is the human conditions that Pieterse study of perfection, it is internal mentions above were either to the human mind and general to destroyed or reshaped. According the whole community, it is a to the Albanian politburo this harmony of all the powers that was a necessary revolution in make for the beauty and worth of order to destroy enemies work, human nature.’ Culture for him is and build a new communist a social force in opposition to Albanian man and woman all material civilization. based in a soviet model.

[29]

LIBERTALS SKOLASTIK

Elsie mentions over thirty names of writers that were immediately imprisoned or interned. The ones who suffered particularly were the writers of the Scutarine Catholic School, as they were labeled a ‘nest of reaction’. “This extreme action towards the intellectuals broke virtually all cultural traditions, created a literary and cultural vacuum in Albania which lasted until the sixties, the results of which can still be felt today.

interesting distinction of the concept of ‘communism’ from that of ‘crude communism’; crude communism according to Marx is a non genuine form of communism based on antagonizing private property, and emphasizing that all the people of the society should be reduced to ‘similar level’.

“Communism will not however, deny the individuality of each person. On the contrary, the whole import of Marx’s discussion is that communist society will allow, in a way ” Highlights of these shocking which is impossible under prior measures include; the destroying systems of production, the of churches, execution of priests expansion of the particular and the closing of the Franciscan potentialities and capabilities of library known at that time as the individuals. richest library in Albania. Soon after, Albania was declared an Atheist state, while all private In the case of Albania, properties and valuables were communism was the crudest and possessed by the state, and the country was the most isolated became state properties. Nothing in East Europe. was allowed to be linked to the old or the West and all productions had to have a The depiction presented by communist element attached to Vebhiu gives an accurate it. portrayal of the effects that Italian television had in Albania during the days of isolation.

No foreign TV channels were allowed to be watched by the citizens of Albania. “…The ultimate result is that ads are viewed as windows to an upper reality. This is the reality The nature of the communism where people, and things and practiced in Albania as well as behaviors, and actions are light, the other countries in Eastern colorful, beautiful. People are Europe is distinctively harsh almost always good looking, compared to the notion of the clean, and well dressed; they all communist ideology originated smile and enjoy everything they

by Karl Marx. Even though do, and get extremely happy, claiming to follow the Marxist even when confronted with a example, the system identifies new toothbrush… The repeated with what ironically enough contact with mirages or reality Marx himself calls ‘crude beyond the wall, not only created communism’. He makes a very a diffuse desire, but also kept it [30]

alive for a sufficiently long time so that desire could loose its initial property of being a[n]… impulse for action, and become a state of mind, similar to profuse, disinterested love.”

For Vehbi as well as for many Albanians that would have had such an experience, the risk of that glimpse could be costly to life. Despite the extreme oppression and censoring limitations, the Albanian literature started to recover. After two decades of following the Soviet Example, the Dictator Enver Hoxha decided to break his relations with USSR and proclaimed a newborn confidence within the Communist Party, which allowed expression of resentment towards the Soviet System and pride towards the Albanian model.

Often throughout literary analogies the writers were able to express the passion of not only detaching Albania from USSR but through thick layers of literary figures often expressing a hope for escape from the socialist model. However the ones that were able to portray such literary figures and be successful to survive within the system were the brave ones. Many more were imprisoned or tortured under accuses of derision towards the Party or the dictator himself.

Ismail Kadare is one of the Albanian authors who remain an international writer and was able to survive through the system.

Kadare used the techniques of Aesopian language to provide an alternative image to Albania to that propagated by the

LIBERTALS SKOLASTIK

communist regime of Enver Hoxha.(Morgan, 2008)

Albanians were eager to immigrate, as an immediate means to make up for lost time.

Mainly emigration was directed One of the most crucial writings on the neighboring countries of his career, the book titled “The Italy and Greece. This brought to Shadow” was written in the emergence of the new 1984-1986 in the years after the Albanian Diaspora and formation dictator’s death when the of transnational families. A heavy pressure felt to ease up. However concentration to learn foreign in fear that this isolation would languages was evident in early continue for life, he succeeds to democratic Albania, especially smuggle out the book through a English, French, and Italian.

French visitor with agreement to Foreign products such as jeans, have it deposited at a French chewing gums, luxury soaps, bank and published after the chocolates and other assortments author’s death. Luckily the that did not exist in the shops system fell in 1990 which during communism entered the allowed Kadare to move to Paris market. and later on publish the book, which openly described and criticized the obscurities of the This made way for international communist regime through the companies and institutions to years. “’The Shadow’, can be emerge as well. “A new class is interpreted as an extended work emerging and it is the of autobiography, a voyage from transnational capitalist class, silence, from the cold and grey of composed of corporate the Stalinist East to the creative executives, globalizing freedom and bustle of the ville bureaucrats and politicians, lumiere, where Kadare ultimately globalizing professionals, and chose to reside.” consumerist elites.”

entered Albania to fill a long thirsty nation, and finally the people of the republic of Albania were allowed to have private properties and exercise entrepreneurship. Albania also experienced continuous struggles through massive state failure and breakdown of protests.

As Albania exited the period of ‘crude communism’ it has been clearly marked in its history as the period of infringement of the culture, identity, and progress.

Throughout all the struggles, the effects caused by the communist regime have been the most scarring, and depriving towards the modernization of the culture.

Giddens identifies the modern social institutions to have been developed and been very beneficial to creating opportunities that allow great improvements in commodities as well as human life style by many means. However modernity has not been all positive, it also has a dull side of it that has been brought to light by both Marx and Durkheim, who refer to the Finally in 1990 after the fall of This straightforward modern era as being ‘troubled’. the Berlin wall, the dismantling methodology, common in much Max Weber particularly referred of communism and Soviet theoretically-informed empirical to modernity as a ‘paradoxical Union, Albania ripped out the social science, incorporates both era in which material progress iron curtain and became a agency and structure, in this case was obtained only at the cost of country with a pluralist system. investigating individuals who are an expansion of bureaucracy that powerful by virtue of their crushed individual creativity and institutional positions and the autonomy.’

There was a major change in institutions from which they Albania with the opening of the derive their power.” country to the world, often Giddens considers globalization perceived as the window to as one of the consequences of freedom. Religion institutions With the appearance of market modernity. He makes the were re-established and the few economy, the foreign products assessment that, while the social religious priests and imams lucky thrived in every new shop now relations have inevitably to be alive were set free from privately owned, private TVs and expanded through globalization, prison. Also mass migration Radios started to launch and the it has been evident that the occurred as jobs were scarce and foreign movies and music re regional and local cultures have [31]

LIBERTALS SKOLASTIK

Albanians now prefer Western shows, songs, movies and styles. Appadurai’s five dimensions of flow explain a pattern that the Albanian society has experienced, as of the 1990’s; Ethnoscapes, mediascapes, technoscapes; and financiascapes. These are streams of development within images and ideas but defined more specifically as political which according to Appadurai reflect the mélange of influences that are not easy to determine in black and white but need analyses as overlapping processes. strengthened their cultural identities. For the Albanian case, this theory describes the scale of change in the three different aspects rather than in a chronological order. However it clearly identifies the outcomes as a result of globalization.

“Migrations, Diasporas and multiculturalism, decentralization and the emergence of nongovernmental organizations and social movements- local and transnational- are tugging away at this format, slowly prefiguring different kinds of political dispensation.” These social phenomena come to play as the tool to cultural hybridization in the post 1990’s.

Albania is a fascinating example to illustrate the rapid openness to globalization after several decades of extreme isolation.

Henderson and Robertson refer to Albania as an exception to the rest of the East European Communist countries. “It was the poorest, least known and most isolated European Country”.

Taken in perspective from the tranformationalist view of globalization, the country has historically been influenced by the hybridization of culture up to the communist regime in 1945.

The attempts to shrink the culture and creativity through censoring have highly damaged the cultural wealth, and affected its development in post-socialism.

From a country with one national After the fall of communism, the openness to the world TV station and one radio there reencountered the country with are now over 50 TV channels national and local. The majority globalization. of the format that the Media uses is either copied in the West In conclusion, with the fall of mainly Italian style or directly communism and the reopening to extracted from their programs.

[32]

the world, Albania reenters the globalization waves, now at a faster paste than ever before.

Therefore, apart from the communist period, Albania historically has been under the effects of cultural hybridization.

This overview of a general historical background gives way to possible future research in the case of the Albanian culture within particular epochs. It is particularly worth exploring in the post-socialist era to determine specific influences through social trends such as, religion, media, migration, etc. Both cases may bring new interesting perspectives to the trends of cultural hybridization.

NDOC GJETJA- POEZI

EPITAF PER VETEN AUTOPORTRET

Vendbanimi: Ne lezhe me trup dhe mendjen emigrante ne yje.

Profesioni: Thures enderrash dhe mbrojtes besnik i tyre.

Gjendja civile: Mbetje teknologjike e administrates shteterore se nuk diti t’u jape perkuljet e duhura eproreve.

Gjatesia: E majftueshme per te arritur nje dite mollen e ndaluar.

Pesha: Sa vetja, sa ndjenja, sa fjala e thene dhe e shkruar.

Shenja te vecanta: Nje pentagram rrudhash me nota trishtimimi ne balle dhe nje mjeker e thinjur nga moslejimi kaq vite i saj.

Syte: Kafe me nuanca te turbullta pasionesh te djegura.

Ngjyra: E erret per fshehjene skuqjes nga faje te lehta.

Titujt: I dekoruar Njeri qysh ne diten e lindjes nga Nena.

Bindjet: Njeriun ne jete e ben te lumtur vetem njeriu.

Antipatite: Burrat me grada, grate me shume tule dhe miu.

Simpatite: Jezusi nga Nazareti, Don Kishoti i Mances dhe Buda.

Frikerat: Shendoshja e trurit, uji, zjarri dhe turma.

Besimi: Ne kryqin e tij qe e mban perdite ne shpine.

Pasuria: Drita e mendjes me te cilen fitoj varferine.

Ketu prehet ai qe quhej Ndoc Gjetja i cili pati ardhur gabimisht ne bote nga vetja e tepruar nxirrte vjersha dhe gjithe njerezit i quante shoke

Ndoc Gjetja

Kur pa qe enderra kalkulohej me kompjuter kur pa se idealet rrezoheshin ne kolltuce kur jepte buzeqeshje dhe merrte skermitje zuri syte me dore dhe vendosi te ikte.

na ruaj perdite nga ftohja e miqesive na ruaj o Zot secilin prej te gjitheve une ruhem vete o Zot nga i ligu por ti me ruaj nga shoku dhe miku.

DASHURISE

Dhe shkoji e hyri ne manastirin e Unit te shpetonte shpirtin nga gjuheligat e lehjes …Pastaj e percollen ne banesen e fundit me shpenzimet falas nga Bashkia e Lezhes.

O perëndeshë e gjithëpushtetshme e universit mashkull-femër!

Bëj c’të duash me veten time jam instrumenti yt i verbër.

Në jetë më solle kaq shumë dhimbje dhe shqetësime pa mbarim po s’jam ankuar kundër teje as me gojë e as me shkrim.

Ne çastin e mbrame nje hene e pergjakur e puthi ne balle dhe thirri “Nene” Mos kerkoni te dini per te me teper se iku sikur te mos kishte qene.

Të jam nënshtruar e të nënshtrohem gjersa në botë të jem i gjallë ndën pushtetin tënd të përbotshëm më pëlqen të jem skllav

Ma ktheve gjuhën në përcartje më bëre plak me shpirt fëmijë herë më hodhe qefinin krahëve herë më ngrite gjer në yje.

LUTJE

O Zot qe fatet tona ne dore i mbane Na ruaj nga shendeti trashaman na ruaj nga orekset e Sanco Pances na ruaj nga hija e rende e fames na ruaj nga faqeputhjet helmuese te Judes. na ruaj nga orteku rrenimtare i turmes na ruaj nga preardhja prej shimpanzese na ruaj nga thyerja e timonit te krese. na ruaj nga putra pushtetore e Njeshit na ruaj nga engjejt,na ruaj nga dreqerit.

[33]

Më hidh në zjarr, në det, në ferr!

Më hidh në baltë, më hidh në hon!

Vec të lutem mos më lër… në atë vend ku ti mungon!

ARJANI-TREGIM Eshte libèr i bukur, por nuk èshte pèr mua. Unè dua libra me mènyrè jetese, libra qè tregojnè Amerikè. Mè kupton apo jo ? Ky fliste pèr luftèn e parè botèrore,mè tha Arjani duke mè zgjatur ” Tre shokèt ” e Remarkut.- Dua tè lexoj se si jetohet nè Amerikè ! Mè intereson shumè kjo gjè. Le qè ta kam thènè pèrhere.- Ku tè ta gjej unè Amerikèn, o Arjan ! - ja ktheva.- Nuk pèrkthen mè njeri libra amerikanè… kujt ja mban ! Janè tè ndaluar tè gjithè. Ishim tek dera e apartamentit tim. Arjani, si gjithmonè, mè kishte sjellè librin e rradhès qè i kisha huazuar dhe po mè kèrkonte njè libèr tjetèr. Kohèt e fundit kèrkonte me insistim libra tè huaj, libra qè tregonin histori moderne, tè ditève tona. Ku ti gjeja unè tè tillè libra ?! Ishin tè pakèt.

Libra shqiptarè, pèrfshi edhe botimet e Kadaresè, kisha sa tè duash, por, atij nuk i pèlqenin. Kishim plot njè vit qè kishim mbaruar Politeknikumin. Arjani nuk kishte shkèlqyer kurrè nè mèsime.

Librat e shkollès nuk i kishte hapur me ndonjè qejf tè madh. Mjaftohej me njè notè kaluese dhe nuk pèrpiqej pèr mè tepèr. Tani, nuk linte roman pa lexuar !

- A ta kam dhènè ” Tragjedinè amerikane “, tè Drajzerit ?- u kujtova unè.- Eshtè libèr i bukur. Vetèm se tregon njè histori tè rreth 60 vjetève mè parè. Njè djalè i varfèr behet pasanik dashurohet me njè punètoren e tij…

- Sille shpejt ! Sille dhe mos e zgjat. Pse nuk ma ke dhènè mè parè ? - Sytè e Arjanit, sapo dègjuan fjalèn Amerikè, shkèlqyen.

U futa menjèherè nè shtèpi. Tek biblioteka e bufesè 16 mijè lekèshe gjeta librin qè i premtova dhe, pasi shènova nè njè bllok shènimesh titullin e librit, datèn dhe emrin e Arjanit, nxitova pèr tek shkallèt e pallatit. Librat qè jepja pèr tè lexuar i shènoja tè gjithè. Kush i merrte, jo gjithmonè ti kthente nè kohè.

Pas tij, donin ti lexonin edhe tè kushurinjtè apo shokèt. Librat e bukur nuk gjindeshin dhe aq lehtè, sepse, pèr arèsye qè nuk diheshin, dilnin me tirazh tè ulèt. Edhe unè, mezi i siguroja.

Xhaxhait tim nuk i mungonte asnjè libèr dhe unè, shpesh herè, ja merrja atij.

Natyrisht, pa e lajmèruar fare. Tè vjedhèsh dijen dhe tè hapèsh sytè nuk konsiderohet krim. Sidomos kur librin ja vjedh xhaxhait tè dashur !

- Merre, por po deshe mos ma vono, se èshtè libèr i rrallè,- ju drejtova Arjanit duke i dhènè librin tè mbèshtjellè me njè copè gazetè. – Mbaro vèllimin e parè dhe pastaj hajde tè marrèsh tè dytin. - Pa merak ! Paskam pèr tu kènaqur me histori amerikane. Sapo ta mbaroj, do tè ta sjell vetè,- mu pèrgjigj Arjani dhe, pasi u pèrshèndetèm tek shkallèt, i zbriti me shpejtèsi ato dhe mori rrugèn pèr nè shtèpinè e tij. Padyshim qè librin do e pèrpinte tè tèrin, brènda pak ditèsh ! Unè, mbylla derèn dhe vura buzèn nè gaz. Si ndryshon njeriu !

Arben imeri

Diskutimet tona vazhdonin deri pasdite vonè, kur prindèrit e lodhur nga puna dhe rradhat e pèrditshme tè dyqaneve, nuk harronin tè vinin e tè na merrnin nga kopèshti. Pèrshèndeteshim Me Arjanin ishim shokè qè nè vegjèli. me njèri tjetrin dhe teksa hidheshim nè Shokè tè vèrtetè, por edhe kundèrshtarè tè krahèt e mamit apo tè babit, nuk harronim denjè. Frekuentonim sè bashku kopèshtin ti pyesnim ata, se me cilèn skuadèr ishte nr 52, i cili ishte kopèshti i lagjes sonè. Ai tifoz xhaxhi Enveri. ishte kapiten i skuadrès qè quhej Tirana, ndèrsa unè, isha kapiten i skuadrès sè grupit tim tè kopshtit, qè natyrisht, quhej Tè nesèrmen takoheshim pèrsèri nè Partizani. Ndeshjet e futbollit i fitonim gjithmonè ne, skuadra e Partizanit. Arjani kopèsht. Lojra tè reja, diskutime tè dhe skuadra e tij nuk e pranonin kurrè me vjetra… qetèsi rezultatin e ndeshjes. Njè herè akuzonin xha Sadikun, rojen e kopèshtit, se nuk kishte akorduar dy … Vetèm pas tetè vitesh, kur u takova penallti pèr ekipin e tyre. Herèn tjetèr pèrsèri nè Politeknikum, munda tè xhindoseshin me portierin tonè, Ardin, i pajtohem me Arjanin. Tashmè, tè dy e cili, gjithmonè sipas tyre, kishte kishim tè qartè se pèr cilèn skuadèr bènte zvogèluar pèrmasat e portès duke afruar tifo xhaxhi Enver. Edhe pse ishim nè gurèt e saj . Dhe kur nuk kishin mè argumente bindèse, pèr tè mbrojtur tezat e klasa paralele, u miqèsuam shumè.

Banonim afèr dhe takoheshim pèrditè nè tyre qaramane, nè bashkèpunim me autobuz. Edhe nè Politeknikum formuam teta Meremen, pastruesen e skuadrèn tonè tè futbollit. Unè isha kopèshtin, pretendonin me zè tè lartè se xhaxhi Enver ishte tifoz me Tiranèn. Pse portier, djali i dajès sè Arjanit ishte sulmuesi kryesor, ndèrsa Arjani bènte banonte nè Tiranè, ai ? Sepse ishte tifoz rolin e trainerit dhe tè magazinierit, i cili me Tiranèn ! Hapu qiell !!! Si njè trup i vetèm, grusht bashkuar rreth leshverdhès, nè atè kohè, ishte personi qè gjatè zhvillimit tè ndeshjes ruante rrobat tona. zysh Evgjenisè, skuadra ime bènte be e Kur ishte e nevojshme, Arjani luante edhe rrufe se xhaxhi i dashur ishte me Partizanin. A nuk kishte qenè komandant rolin e boksierit. Nuk ja pèrtonte njeriut. Kishte hedhur trup dhe ishte djalè i partizanève, ai ? A nuk kishte vrarè me trim. Sypatrembur dhe fjalèpak. pushkèn e tij shumè italianè dhe gjermanè ? A nuk e kishte gojèn plot me sheqer dhe me hurma, ai ? E pra, xhaxhi Enver ishte me Partizanin. Ndoshta, Vetèm kur mbaroi Polikumi ( ne, nxènèsit xhaxhi Mehmet ishte me Tiranèn. Nuk do e tij, e kishim pèr turp ta shqiptonin me ishin tè gjithè udhèheqèsit me Partizanin ! emrin e vèrtetè, Politeknikum ), rrugèt Kishte edhe nga ata qè ishin me tona u ndanè pèrsèri. Filluam punè nè Dinamon, ndoshta edhe me Besèn e ndèrrmarje tè ndryshme dhe takoheshim Kavajès, skuadrèn e xha Sadikut. Por pak mè rrallè. Arjani vazhdonte tè mos xhaxhi Enver ishte me Partizanin dhe kètè mungonte nè asnjè ndeshje tonèn, tè cilat nuk e luante as topi ! Le tè plaste Arjani i bènim tek Pallati i Pionierève apo tek dhe pasuesit e tij ! fusha e zezè e 21 Dhjetorit, por tek bordura, aty ku takohej gjithè rinia shik e Tiranès, filloi tè dukej gjithnjè e mè [34]

rrallè. Kishte filluar tè shoqèrohej me djemtè e lagjes.

Natyrisht qè duke banuar nè periferi, me tè tillè shokè, as qè mund tè bisedonte pèr kampionatin italian, Hajdukun e Splitit apo Queen’s-at. Bisedat e tyre pèrmbanin tema me karakter fizik. Muskujt e krahut, trupat trekèndèsh, gjoksi i fryrè etj, etj. Dhe pèr tè qenè sa mè koherentè me filozofinè e tyre, tè gjithè ata, gjatè pranverès dhe verès e mbanin frymèn nè liqenin e Linzès.

Notonin me orè tè tèra, me kilometra tè tèrè. Papushim. Kur vinte dimri, vèmèndja e tyre pèrqèndrohej tek paralelet qè ndodheshin nè oborrin e njè shkolle tetèvjeçare. Orè e orè tè tèra pèr tu bèrè trupa tè bukur !

Nja dy herè e kisha pyetur Arjanin se, pèrse i kushtonte kaq vèmèndje notit dhe paraleleve? Si i kishte hypur gjithè ajo dèshirè pèr tu bèrè trup i bukur ? Si mund tè bèhesh trup i bukur, kur nuk mbush dot barkun me bukè tè thatè. A e pèrballon dot trupi i njeriut stèrvitjen e mundimshme, duke e ushqyer stomakun nè vaktin e drekès, vetèm njè vezè tè skuqur dhe dy thèrrime djathi ? A kishte kuptim gjithè ai stèrmundim ? Mè mirè tè vinte me ne tè tjerèt dhe tè sodiste sytè nè xhiro. Vajza tè bukura kishte plot. Vajzat e bukura, sot, shohin gunèn dhe jo punèn. Trupi i bukur nuk i hyn nè punè njeriut . Nuk bèhemi dot tè gjithè trupa tè bukur si Sandèr Kondo. Ai èshtè rast i veçantè !

… Dhe qeshnim tè dy me tè madhe.

Po Arjan, po ! Me pantallonat kauboj 30 me 50 qè mban ti, dashke tè tè pranojnè edhe femrat. Aty mbahu, se tè hekurosme e ke ! Sot moda èshtè me pantallona tub, o i mjerè! Tub! Si tubi i sobès ! Ndaheshim. Arjani vazhdonte notin dhe paralelet e tija, unè, si gjithmonè, pincè tek bordura.

Ajo, ishte jeta jonè.

Kishte kaluar mè tepèr se njè muaj nga ajo ditè e fund korrikut qè i kisha dhènè pjesèn e parè tè ” Tragjedisè amerikane “. Arjani po vonohej dhe nuk po ma sillte mbrapsht librin.

Zakonisht librat qè i jepja i pèrpinte nè njè javè. Jo mè tepèr. Ndoshta ja kishte dhènè ndonjè tjetrit, librin tim !

Ose ndoshta, nè gusht, kishte ikur me leje nè Shkodèr, tek kushurinjtè e tij, aty ku shkonte vazhdimisht dhe nuk kishte pasur kohè ta mbaronte sè lexuari. Po ai, mezi kishte pritur tè shtinte nè dorè njè libèr tè tillè !

caktuar nga pallati dhe nuk pèshpèrisnin shumè me njèri tjetrin.

As muzika e orkestrès nuk dègjohej.

Po sikur tè kishte vdekur njeri ? Po, ka tè ngjarè. Prandaj dhe njerèzit nuk flasin. Ishallah tè mos i ketè ndodhur gjè familjes sè shokut tim. Po unè nuk pashè asnjè lajmèrim vdekjeje tek shtyllat ? Ndoshta e kanè vènè lajmèrimin tek hyrja e pallatit. Po ato dy xhipse ç’kèrkojnè pèrpara pallatit ? Ç’tè jenè vallè ? Pse pikèrisht aty dhe jo tek ndonjè pallat tjetèr ? Aty nuk banojnè funksionarè ? I jati Arjanit punon si gjeolog dhe tè gjithè e dinè se gjeologèt nuk kanè makina. Çekiçè dhe kazma, kanè ata. Çudi !

Afrohesha dhe kèrkoja rreth e rrotull ndonjè fytyrè tè njohur, por nuk pashè asnjè tè tillè. Njerèzit rrinin nè anè tè rrugès dhe nuk bènin zè. Vèshtrimet e tyre drejtoheshin nga pallati i Arjanit, aty ku ishin edhe xhipsat. Doja tè pyesja dikè se pse kishte kaq njerèz, aty, nè atè moment. Por, nuk mè pèlqeu njè gjè e tillè. Kureshtjes sime i ishte bashkuar edhe njè si lloj Me kèto mendime nè kokè dhe me njè ngurimi i mistershèm. Mè mirè le ta farè hatèrmbetje, njè ditè nga mesi i quajmè frikè. As qè bèhej fjalè qè tè shtatorit, u nisa drejt shtèpisè sè tij. mund ti fishkèlleja Arjanit. Po ato dy Me vete mora edhe vèllimin e dytè tè xhipset, ç’ tè jenè vallè ? Tè ishte librit. Mè mirè t’ja çoja vetè, atè. ndonjè Zuk i ngarkuar me dru, hajde Kèshtu, tè paktèn nuk do kuptohej qè de ! Po dy xhipse ?! Dreq o punè ! kisha shkuar deri tek shtèpia e tij pèr ti kèrkuar borxhin. Nuk ishte sjellje shumè elegante, ajo e imja. Borxhi nuk kèrkohet. Ishim shokè. Njeriu ka Nuk e ndalova hapin, por vazhdova edhe halle. pèr mè tutje. U largova nja tridhejtè metra dhe u ktheva tek cepi i njè pallatit tjetèr. Vendosa tè kaloja pèrsèri nga kisha ardhur dhe tè Ato pak qindra metra qè na ndanin shikoja mè me vèmèndje. nga njèri tjetri i bèra nè pesè minuta.

Ishte vapè. Rrugèt ishin plot me fèmijè dhe shkollarè qè nxitonin tè blenin sendet e fundit qè ju duheshin Fillin e mendimeve ma prenè nja dy Arjani vinte buzèn nè gaz. Me durim pèr vitin shkollor. Disa tè tjerè luanin fèmijètè vegjèl qè diç pèshpèrisnin mè shpjegonte se ai vèrtet stèrvitej me akoma me top. Vajzat, natyrisht qè pranè meje. Mund tè ishin nè klasè tè orè tè tèra pèr tè pasur trup tè bukur, luanin me peta. tretè, jo mè shumè. Flisnin me njèri por ai, kurrè nuk harronte edhe tjetrin dhe vèshtronin nè drejtim tè ushqimin e mèndjes. Pse po vij tek ty xhipseve. Nè drejtim tè pallatit tè e po marr gjithè kèta libra ? Sepse unè shokut tim. Nuk durova dot.

Isha nja njèqind metra larg pallatit tè nuk shikoj vetèm formèn e gjèrave, Arjanit, njè pallat i vogèl me dy kate e por edhe pèrmbajtjen e tyre… nuk mjaftohem me aparencèn e tyre. Kanè me tulla tè bardha, kur dallova se, - Çuno, – ju drejtova atij qè po ndryshuar kohèt. Sot, femrat shikojnè pèrreth tij, kishte njerèz mè tepèr se zakonisht. U çudita pak. Ndoshta pèshpèriste mè tepèr se tjetri,- ça ka jo vetèm paraqitjen fizike tè kishte ndodhur ndonjè vaki. Ishte bo vaki aty, ke ai pallati ? Çunat meshkujve por edhe mènyrèn dhe fundjavè shtatori. Muaj dasmash. Sa heshtèn menjèherè. Kthyen kokat e rrjedhshmèrinè e tè folurit. Pastaj, si mè tepèr afrohesha, aq mè tepèr vogla nè drejtimin tim dhe kur e panè na mèson Partia, ” Mèndje e njerèz dalloja. E veçanta ishte se qè isha djalè i ri u qetèsuan, disi. Ai shèndoshè nè trup tè shèndoshè “. njerèzit rrinin nè njè distancè tè qè fliste mè shumè rrotulloi sytè e zinj [35]

sa majtas e sa djathtas dhe i dha vetes pèrpara.Vuri duart e tij tek goja dhe mu afrua tek veshi.

Gjithè seriozitet, sikur po mè tregonte ndonjè sekret dashurije, mè pèshpèriti njè frazè.

Vetèm njè frazè.

- Ëèè ?!- vetèm kaq munda tè lèshoja nga goja.- Ç’ thua more ?

Ku e di ti ?

Ç’ ishte ajo fjalè ! Mè kishin bèrè veshèt ?

E vèshtrova drejt e nè sy.

Vèshtrova edhe shokun e tij. Edhe sytè e tjetrit mè konfirmuan atè qè sapo kisha dègjuar.

Ngrita kokèn si pèr tè kèrkuar ndihmè. Sytè e mi u kryqèzuan me sytè e njè burri qè rrinte ulur galiç, i mbèshtetur nè njè mur. Duhej tè banonte aty pranè. U pamè sy mè sy pèr disa sekonda, derisa ai lèvizi pak kokèn pèr tè thithur cigaren me gishtat e zverdhur nga nikotina. Ai e kishte kuptuar pyetjen time. Edhe sytè e tij tè mendueshèm mè dhanè tè njèjtèn pèrgjigje. Pèrgjigjen qè mè kishin dhènè dy djemtè e vegjèl. Rrotullova kokèn drejt disa tè tjerève. I pyeta nga larg, me vèshtrimin tim. Edhe ata mu pèrgjigjèn nè heshtje. Me vèshtrimet e tyre.

rrihte. Nuk mbushesha dot me frymè. Kokèn e ndjeja tè rèndè. Nuk e kuptoja gjèndjen time. Doja qè patjetèr tè takoja njè njeri. Ti tregoja gjithçka kisha dègjuar. Vendosa tè shkoja tek bordura. Pas pak, aty do mblidheshin tè gjithè shokèt. Unè do ju tregoja lajmin. Mè dukej sikur dikush vraponte pas meje.

Ktheja kokèn vazhdimisht mbrapa.

Pèr fat, nuk mè ndiqte njeri. As njèri nga dy xhipsat. Pse do mè ndiqnin ? Unè isha sjellè mirè.

Isha djalè i mbarè. Unè, vetèm libra huazoja ! Vetèm tè arrija diku !

- Po ç’ punè kanè autobuzat me Pezèn ?- ju drejtova me habi.

- Kanè, si nuk kanè. Gjithè qèndrat e punès, nè Pezè i ke sot. Prandaj dhe nuk ka autobuza.

U futa tek klubi pèrballè Shkollès sè bashkuar dhe kèrkova njè gotè me ujè. Banakierja u tregua e mirè dhe ma mbushi, atè. Pijanecèt, ngaqè brènda ishte vapè, rrinin pèrjashta klubit me gotat e alkolit nè duar.

Dola nga klubi. U nisa nè kèmbè drejt qendrès…

Vrapoja !

Vrapin e ndala tek stacioni i autobuzit. Nuk kishte shumè njerèz.

Ktheva kokèn. Njè djalè i lagjes, me tè cilin nuk njihesha nga afèr, po fliste me mua.

Ktheva pèr herè tè fundit kokèn mbrapa. Nuk pash njeri tè dyshimtè. Pijanecèt trokisnin gota me kènaqèsi. Ata jetonin pèr gotat.

Alkoli ishte lumturia e tyre. Unè me shokèt e mi jetonim pèr vajzat dhe pèr sportin. Tè tjerèt kishin ikur tè festonin nè Pezè. Arjani, pesè ditè mè parè, sè bashku me njè shok tjetèr, kishte çarè me not liqenin e Shkodrès dhe ishte arratisur nè Jugosllavi. Nuk kishte mbushur akoma 20 vjeç !

- Pse nuk ka autobuza ? Ç’ ka ndodhur ?

Lamtumirè, Arjan ! Lamtumirè !

Lamtumirè o njeri i lirè !

- Eshtè 16 shtatori sot, mèr plak.

Eshtè festa e Pezès. Sa shpejt e harrove !

…Fshiva sytè.

- Plako ! Mos prit kot, se nuk ka autobuza ! Ose po deshe prit shumè !

Ika. Vèrtet ! Kisha harruar. Ishte 16 Ika me hap tè ngadaltè. Pastaj, kur shtatori i vitit 1985. Festa e Pezès. u largova disi, e shpejtova hapin.

Nè fund ja mbatha me tè katra.

Gjunjèt mè dridheshin. Zemra mè [36]