/tobaccoplusindia
lEiw.kZ rackdw ,oa lqxa/k m|ksx dh viuh if=dk
• vad 4 • tqykbZ 2015 • o"kZ 14 • ewY; 50 :i;s
lEiknd % ,e- ,- Qk#dh lgk;d lEiknd % uhjt 'kekZ mi lEiknd % 'kksHkuk f}osnh] fuxkj C;wjks izeq[k % izoh.k 'kekZ foKkiu izca/kd % dqaoj nsosUnz izrki flag mÙkj izns'k C;wjks izeq[k % iznhi feJk dkuiqj laoknnkrk % vuqt feJk fo'ks"k laoknnkrk fnYyh bykgkckn HkhyokM+k t;iqj lgkjuiqj lkxj lwjr
% fl¼kFkZ jkBh % ,l-ds JhokLro] [kkfyn % izse nfj;kuh % jfodkUr baMksfi;k % iadt xks;y % vfHkthr Bkdqj % vkflQ [kku
vkVZ Mk;jsDVj % jhuk vxzoky lEiknd izdk'kd ,oa fizaVlZ % ,e- vkfjQ Qk#dh us vul dE;wfuds'ku izk- fy- ds fy, 92 ch] ikWdsV (,)] e;wj fogkj] Qsl 2] fnYyh & 91 ls çdkf'kr rFkk lqij dSlsV~l baMLVªht fyfeVsM] lh&85 lSDVj 4] ukS,Mk&201301 ls eqfærA
fnYyh dk;kZy; % vul dE;wfuds'ku izk- fy-] ch&117,] f}rh; ry] tks'kh dkyksuh] fu;j csfIV'k Ldwy] vkbZ ih ,DlVsa'ku] fnYyh&92 Mobile: 9873766789, 9999431555, Ph.: 011-22231979; 65705666 e-mail : tobaccoplusm@gmail.com tobaccoplus@rediffmail.com
m|ksx dh ckr ,-Qk:dh
ÚæÁSÍæÙ âÚ·¤æÚ ·¤æ âÚæãÙèØ ·¤Î× ßë¿Ê ‡ÊÁÄà ◊¡’Íà „Ù ÃÙ ’„Œ ◊ÈÁ‡∑§‹ ∑§Ê◊ ÷Ë •Ê‚ÊŸ „Ù ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚ ⁄Ê¡SÕÊŸ ∑§Ë ◊ÈÅÿ◊¢òÊË fl‚È¢œ⁄Ê ⁄Ê¡ Ÿ ∑§⁄ ÁŒπÊÿÊ– ©ã„Ù¢Ÿ ⢒Ê∑ͧ •ı⁄ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ¬⁄ ‚ flÒ≈ ∑§Ë ‚Ë◊Ê ÉÊ≈Ê ∑§⁄ ©lÙª ∑§Ë ÷Ê⁄Ë ◊ŒŒ ∑§Ë „Ò– ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ Ÿ â’Ê∑ͧ ¬⁄ flÒ≈ ∑§Ë ‚Ë◊Ê yz »§Ë‚ŒË ∑§⁄ ŒË „Ò, ¡Ù ¬„‹U {z » Ë‚ŒË ÕÊ– ß‚∑‘§ •‹ÊflÊ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ‚ xÆ » Ë‚ŒË ≈UÒÄU‚ ∑§◊ Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– ¡ÊÁ„⁄ „Ò Á∑§ ß‚‚ â’Ê∑ͧ ©lÙª ∑§Ë ‚◊SÿÊ ¬Í⁄Ë Ã⁄„ πà◊ Ÿ„Ë¥§ „È߸ „Ò, ‹Á∑§Ÿ ÿ„ ∞∑§ ’«∏UÊ ∑§Œ◊ ∑§„Ê ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ◊ı¡ÍŒÊ ‚◊ÿ ◊¢ ¬Á‡ø◊Ë ’¥ªÊ‹, Á’„Ê⁄, ¡ê◊Í-∑§‡◊Ë⁄,U •Ê¥œ˝ ¬˝Œ‡Ê, Á◊¡Ù⁄U◊, ◊ÁáʬÈ⁄U, ◊„Ê⁄UÊC˛, Á„◊Êø‹ ¬˝Œ‡Ê fl ø¢«Ëª…∏ •ÊÁŒ ⁄UÊíÿÙ¥ ◊¥ S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ (¡ŒÊ¸) ¬⁄ ⁄Ù∑§ ‹ªË „È߸ „Ò– ¬˝ÁÃ’¢œ flÊ‹ ‚÷Ë ⁄ÊÖÿÙ¢ ∑§Ù Á◊‹Ê Á‹ÿÊ ¡Ê∞ ÃÙ Ã∑§⁄Ë’Ÿ Œ‡Ê ∑§Ê ∑§⁄Ë’ xz ’Ê¡Ê⁄ S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ ∑§ Á‹∞ ’¢Œ ∑§⁄ ÁŒÿÊ ªÿÊ U„Ò– ©ê◊ËŒ ∑§Ë ¡ÊŸË øÊÁ„∞ Á∑§ ◊„Ê⁄UÊC˛ ‚⁄Ëπ ⁄ÊÖÿ •¬ŸË ŸËÁÃÿÙ¢ ¬⁄ ¬ÈŸÁfl¸øÊ⁄ ∑§⁄ ∆Ë∑§ ©‚Ë Ã⁄„ ∑§Ê ∑§Œ◊ ©∆Ê∞¢ª ¡Ò‚Ê Á∑§ ⁄Ê¡SÕÊŸ ‚⁄∑§Ê⁄ Ÿ Á∑§ÿÊ „Ò– ⁄ÊÖÿÙ¢ ∑§Ù â’Ê∑ͧ fl ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ©lÙª ’¢Œ ∑§⁄Ÿ ÿÊ ©Ÿ ¬⁄ ≈ÒÄ‚ ’…∏ÊŸ ‚ »§Ê∞ŒÊ Ÿ„Ë¥§„ÙŸ flÊ‹Ê „Ò– ©lÙª ∑§Ë ⁄Ê„ •Ê‚ÊŸ ∑§Ë ¡Ê∞ªË ©‚∑§Ê »§Ê∞ŒÊ ⁄ÊÖÿ ∑§Ù „Ë Á◊‹ªÊ– Á∑§‚Ë √ÿfl‚Êÿ ∑§Ù ’¢Œ ∑§⁄ ŒŸÊ ©Áøà Ÿ„Ë¥§ „Ò–
www.tobaccoplusindia.com ys[kksa esa O;Dr fopkj ys[kdksa ds futh fopkj gSaA if=dk ds lHkh fooknksa ds oknksa dk fuiVkjk fnYyh esa gksxkA
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
5
lykgdkj eaMy
CONTENTS July, 2015
czkaM lekpkj NÙkhlx<+ esa rsth ls c<+ jgk gS ncax&2
dEiuh lekpkj lqYrkuiqj esa Mh ,l lewg dh fjVsyj cSBd
bZn fo’ks”k jkstnkjksa dks vYykg dk uk;kc rksgQk gS bZn&my&fQrj
jkT;ksa ls jktLFkku esa de gqvk oSV
jkT;ksa ls fnYyh esa rackdw ij VSDl c<+kus dh rS;kjh
lqxa/k m|ksx ;w¡ rS;kj djsa xqydan---
d`f”k txr nksgjh ekj >sy jgs dslj fdlku
fofo/k flxjsV dh rLdjh ij tkxh ljdkj
iku txr ytht iku dh igpku] okjk.klh rkacwy izfr"Bku 8
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
20 36 38 40 44 70 74 82 90
czm|ks kaM xlekpkj txr
Àæèâ»É¸ ×ð¢ ÌðÁè âð Õɸ Úãæ ãñ
ÎÕ¢»-w
¿ûÊË‚ª…∏ ◊¢ Œ’¢ª-w ∑§Ê ¬˝Œ‡Ê¸Ÿ ∑§Ê»§Ë •ë§¿Ê ÁŒπÊ߸ ¬«∏U ⁄„Ê „Ò– ÿ„Ê¢ ¬⁄ ¬ÊŸ ⁄Ê¡ ∑§Ë ∑§Ê»§Ë ◊¡’Íà ÁSÕÁà ÕË, ‹Á∑§Ÿ Œ’¢ª-w Ÿ ß‚ ¬Ë¿ ∑§⁄ ÁŒÿÊ „Ò– ’Ê¡Ê⁄ ∑§ ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ¬ÊŸ ⁄Ê¡ •¬Ÿ ¬„‹ flÊ‹ ç‹fl⁄ fl ÄflÊÁ‹≈Ë ∑§Ù ’ŸÊ∞ ⁄πŸ ◊ ŸÊ∑§Ê◊ ⁄„Ê „Ò, Á¡‚∑§ ø‹Ã ©‚∑§Ë Á’∑˝ Ë ¬⁄ •‚⁄ ¬«∏U ªÿÊ „Ò– ÿ„Ê¢ ¬⁄ ¬ÊŸ ¬‚¢Œ ∑§Ë ÷Ë •ë¿Ë ◊Ê∑§¸≈ „Ò– ŒÈ∑§ÊŸÙ¢ ¬⁄ ß‚∑§Ê Á«Så‹ ÷Ë ∑§Ê»§Ë •ë¿Ê „Ò– ◊ı¡ÍŒÊ „Ê‹Êà ◊¢ Œ’¢ª-w ⁄ÊÖÿ ◊¢ Ã¡Ë ‚ ’…∏ÃÊ „È•Ê ©à¬ÊŒ „Ò–
âêÚÌ ×ð¢ àæéh ŒÜâ Ù𠷤ǸUè ÚÌæÚ ªÈ¡⁄Êà ∑§ ‚Í⁄à ◊¢ Á¬¿‹ wz fl·Ù¸¢§ ‚ Áfl◊‹ ∑§Ê Œ’Œ’Ê „Ò, ‹Á∑§Ÿ ß‚ ’Ëø ‡ÊÈh å‹‚ ÷Ë ß‚ ◊Ê∑§¸≈ ◊¢ ⁄çÃÊ⁄ ¬∑§«∏UÃÊ ÁŒπÊ߸ ¬«∏U ⁄„Ê „Ò– ∑¢§¬ŸË z M§¬∞ ◊¢ w ¬Ê™§ø Œ ⁄„Ë „Ò, Á¡‚∑§ ø‹Ã ª˝Ê„∑§Ù¢ ∑§Ê ’«∏UÊ flª¸ ß‚∑§Ë •Ù⁄ •Ê∑§Á·¸Ã „Ù ⁄„Ê „Ò– ‚Í⁄à ◊¢ ∑§◊‹Ê ¬‚¢Œ ∑§Ë ÷Ë Á’∑˝ Ë ¬„‹ ∑§Ë •¬ˇÊÊ ’…∏Ë „Ò– ÿ„Ê¢ ∑§Ë ◊Ê∑§¸≈ ◊¢ •¬Ê⁄ ‚¢÷ÊflŸÊ ∑§Ù Œπà „È∞ Ã◊Ê◊ ∑¢§¬ÁŸÿÙ¢ ∑§Ë Ÿ¡⁄U ß‚ ¬⁄ ⁄„ÃË „Ò¢– ‡ÊÈh å‹‚ ∞∑§ •ë¿Ë ◊Ê∑§¸Á≈¢ª ⁄áÊŸËÁà ∑§ ‚ÊÕ ◊Ҍʟ ◊¢ ∑ͧŒÊ „Ò, Á¡‚∑§Ê ŸÃË¡Ê ∑¢§¬ŸË ∑§Ù Á◊‹ÃÊ ÁŒπ ⁄„Ê „Ò–
¥ã×ÎæÕæÎ ×ð¢ àæéh ŒÜâ ·¤è ¥‘Àè àæéM¤¥æÌ ‡ÊÈh å‹‚ Ÿ ‚Í⁄à ∑§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ •„◊ŒÊ’ÊŒ ◊¢ ÷Ë •ë¿Ë ‡ÊÈM§•Êà ∑§Ë „Ò– ß‚ ◊Ê∑§¸≈ ◊¢ ¬„‹ ‚ „Ë Áfl◊‹ ∑§Ê Œ’Œ’Ê „Ò– ÿ„ ÿ„Ê¢ ∑§Ê Ÿ¢’⁄ ∞∑§ ∑§Ê ’˝Ê¢« ◊ÊŸÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ‡ÊÈh å‹‚ ÿ„Ê¢ ∑ȧ¿ „Ë ÁŒŸÙ¢ ¬Ífl¸ ‹Ê¢ø „È•Ê „Ò ‹Á∑§Ÿ ‡ÊÈM§•Êà ◊¢ „Ë ß‚ •ë¿ ŸÃË¡ Á◊‹ ⁄„ „Ò¢– •„◊ŒÊ’ÊŒ ◊¢ ÁŒ‹’ʪ, ¬ÊŸ‡ÊÊ„Ë •ı⁄ ⁄Ê¡üÊË ∑§Ë z M§¬∞ ∑§Ë Á⁄≈Á‹¢ª ÁŒπ ⁄„Ë „Ò– ß‚ ◊Ê∑§¸≈ ◊¥ flø¸Sfl ∑§Êÿ◊ ∑§⁄Ÿ ∑§ Á‹∞ ‚÷Ë ∑¢§¬ÁŸÿÊ¢ ¬˝ÿÊ‚⁄à „Ò¢–
20
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
czm|ks kaM xlekpkj txr
ܹ٪¤ ×ð¢ Öè Ü梿 ãé¥æ ÚæÁçÙßæâ ¬Íflʸ¢ø‹ ∑§Ë ◊Ê∑§¸≈ ◊¢ •ë¿ ŸÃË¡ „ÊÁ‚‹ ∑§⁄Ÿ ∑§ ’ÊŒ ⁄Ê¡ÁŸflÊ‚ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ∑§Ë Á¬¿‹ ◊Ê„ ‹πŸ™§ ◊¢ ‹Ê¢ø „Ù ªÿÊ „Ò– ∑¢§¬ŸË Ÿ z M§¬∞ flÊ‹Ë üÊáÊË ◊¢ ©à¬ÊŒ ∑§Ù ’Ê¡Ê⁄ ◊¢ ©ÃÊ⁄Ê „Ò– ¬˝ˇÊ∑§Ù¢ ∑§Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò Á∑§ ÿ„Ê¢ ß‚∑§Ê ⁄Ê¡üÊË •ı⁄ ∑§◊‹Ê ¬‚¢Œ ‚ ◊È∑§Ê’‹Ê „٪ʖ ©À‹πŸËÿ „Ò Á∑§ ⁄Ê¡ÁŸflÊ‚ ç‹fl⁄ fl ªÈáÊflûÊÊ ∑§ Á‹„Ê¡ ‚ •ë¿Ê ©à¬ÊŒ „Ò •ı⁄ ¬Íflʸ¢ø‹ ◊¢ ©‚ •ë¿ ŸÃË¡ Á◊‹ „Ò¢– •’ ‹πŸ™§ ◊¢ ©‚∑§Ë ‡ÊÈM§•Êà „È߸ „Ò– ÿ„Ê¢¢ ¡Ù ©à¬ÊŒ ¬„‹ ‚ ◊ı¡ÍŒ „Ò¢ fl ÷Ë ∑§Ê»§Ë •ë¿ „Ò¢– ‹ÙªÙ¢ ∑§Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò Á∑§ •ÊŸ flÊ‹ ÁŒŸÙ¢ ◊¢ ‹πŸ™§ ∑§Ë ◊Ê∑§¸≈ ◊¢ •ë¿Ê ◊È∑§Ê’‹Ê ŒπŸ ∑§Ù Á◊‹ªÊ–
ܹ٪¤ ·Ô¤ çàæß ÕãæÚU ÂæÙ ×âæÜæ ·¤è ׿è Ïê× Ÿ’Ê’Ù¥ ∑‘§ ‡Ê„⁄U ‹πŸ™§ ◊¥ ߟ ÁŒŸÙ¥ ÿ„Ë¥ ‚ ÁŸÁ◊¸Ã ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê Á‡Êfl ’„Ê⁄U Ÿ œÍ◊ ◊øÊ ⁄UπÊ „Ò– ◊‚‚¸ Á‡Ê◊‹Ê ªÙ◊ÃË ¬ÊŸ ¬˝ÊÚ«ÄU≈U ‹πŸ™§ ∑§Ê ÿ„ ÁflÁ‡ÊC ©à¬ÊŒ ‹πŸ™§ fl •Ê‚¬Ê‚ ∑‘§ Á¡‹Ù¥ ◊¥ •ë¿Ë ◊Ê¥ª ∑‘§ ‚ÊÕ ¿ÊŸ ∑§Ù ÃÒÿÊ⁄U „Ò– ©ëø ∑§ÙÁ≈U ∑‘§ ¬ÊŸ ◊Ò≈UÁ⁄Uÿ‹ ÿÈQ§ ß‚ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹ ∑§Ë ∑§Ë◊à ◊ÊòÊ ŒÙ L§¬ÿ „Ò– ∑§Ë◊à ◊¥ ∑§Ë»§ÊÿÃË •ı⁄U ÄflÊÁ‹≈UË ◊¥ •√fl‹ „ÙŸ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ ß‚ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹ ∑§Ë ◊Ê¥ª ◊¥ ÁŸ⁄U¥Ã⁄U flÎÁh „Ù ⁄U„Ë „Ò–
fnYyh ,ulhvkj esa ?kksMkor dk VkWi LVkj ÉÊÙ«UÊflà ߢ«S≈˛Ë¡ ߢÁ«ÿÊ ¬˝Ê. Á‹. Ÿ „Ê‹ „Ë ◊¢ ÁŒÀ‹Ë ∞Ÿ‚Ë•Ê⁄ ◊¢ •¬ŸÊ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê S≈Ê⁄ ‹Ê¢ø Á∑§ÿÊ „Ò– y M§¬∞ ∑§Ê ÿ„ ¬Ê™§ø ∑§Ê»§Ë •Ê∑§·¸∑§ „Ò– ’Ê¡Ê⁄ ∑§ ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ‡ÊÈM§•Êà ◊¢ „Ë ß‚ •ë§¿Ê Á⁄S¬Ê¢‚ Á◊‹ ⁄„Ê „Ò– ©à¬ÊŒ ◊¢ ªÈáÊflûÊÊ „Ò– ‚ÊÕ „Ë SflÊŒ fl ç‹fl⁄ ∑§ Á‹„Ê¡ ‚ ÷UË S≈Ê⁄ •ë§¿Ê „Ò– ∑¢§¬ŸË ∑§Ë ◊Ê∑§¸Á≈¢ª ≈Ë◊ ‹ªÊÃÊ⁄ ©à¬ÊŒ •ı⁄ ’Ê¡Ê⁄ ∑§Ë ÁSÕÁà ∑§Ù ◊ÊŸË≈⁄ ∑§⁄ ⁄„Ë „Ò–
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
21
doj LVksjh
Ù° ⢷¤Å ·¤è
Ã
¢ ’Ê∑ͧ fl ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ‚ ‚¢’¢ÁœÃ ◊Ê◊‹Ê •÷Ë •ŒÊ‹Ã ◊¢ ÁfløÊ⁄ʜ˟ „Ò, ‹Á∑§Ÿ S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ Áfl⁄ÙœË ‹ÊÁ’ÿÊ¢ ∞∑§ ’Ê⁄ Á»§⁄ ‚Á∑˝§ÿ „Ù ªß¸ „Ò¢– ‚ÍòÊÙ¢ ∑§ ◊ÈÃÊÁ’∑§ â’Ê∑ͧ ∑§ Áπ‹Ê»§ •Á÷ÿÊŸ ø‹ÊŸ flÊ‹ ∑ȧ¿ ∞Ÿ¡Ë•Ù ∑§Ë ∑§ÙÁ‡Ê‡Ê „Ò Á∑§ Á¡Ÿ ⁄ÊÖÿÙ¢ ◊¢ â’Ê∑ͧ ¬⁄ ¬˝ÁÃ’¢œ Ÿ„Ë¥§ ‹ªÊ „Ò, fl„Ê¢ ∞‚Ë ∑§ÙÁ‡Ê‡Ê ∑§Ë ¡Ê∞– ◊ı¡ÍŒÊ ‚◊ÿ ◊¢ ¬Á‡ø◊Ë ’¥ªÊ‹, Á’„Ê⁄, ¡ê◊Í∑§‡◊Ë⁄,U •Ê¥œ˝ ¬˝Œ‡Ê, Á◊¡Ù⁄U◊, ◊ÁáʬÈ⁄U, ◊„Ê⁄UÊC˛, Á„◊Êø‹ ¬˝Œ‡Ê fl ø¢«Ëª…∏ •ÊÁŒ ⁄UÊíÿÙ¥ ◊¥ S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ (¡ŒÊ¸) ¬⁄ ⁄Ù∑§ ‹ªË „È߸ „Ò– ∑§ÙÁ‡Ê‡Ê ÿ„ ÷Ë ∑§Ë ¡Ê ⁄„Ë „Ò Á∑§ ∑¥§Œ˝ mÊ⁄Ê ªÁ∆à ⁄◊‡Ê ø¢Œ˝Ê ∑§◊≈Ë ∑§Ë Á⁄¬Ù≈¸ ∑§Ù ⁄ÊÖÿÙ¢ ◊¢ ‹ÊªÍ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞– ÿÁŒ ß‚ Á⁄¬Ù≈¸ ∑§Ù ‹ÊªÍ Á∑§ÿÊ ªÿÊ ÃÙ S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ ©lÙª ¬⁄ ÃÊ‹Ê ‹ªŸÊ Ãÿ „Ò, ß‚∑§Ë Á‚»§ÊÁ⁄‡ÊÙ¢ ◊¢ Á‚ª⁄≈ fl •ãÿ â’Ê∑ͧ ©à¬ÊŒ (ÁŸ·œ fl √ÿʬÊ⁄ •ı⁄ flÊÁáÊÖÿ ©à¬ÊŒŸ •Ê¬ÍÁø ÃÕÊ ÁflÃ⁄áÊ ÁflÁŸÿ◊Ÿ) •ÁœÁŸÿ◊ wÆÆx (∑§Ù≈¬Ê) ◊¢ ’Œ‹Êfl ‚◊à ∑§ß¸ ’Êâ ∞‚Ë „Ò¢, Á¡‚‚ ß‚ ©lÙª ∑§Ê ’ø ¬ÊŸÊ ◊ÈÁ‡∑§‹ „Ù ¡Ê∞ªÊ– ÿ„Ë ∑§Ê⁄áÊ „Ò Á∑§ Á¬¿‹ fl·¸ ¬ÊŸ ‡Êʬ •ÙŸ‚¸ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ù ôÊʬŸ Œ ∑§⁄ ∑§Ù≈¬Ê ◊¢ ¬Á⁄fløŸ ∑§⁄Ÿ ∑§Ë ◊Ê¢ª ∑§Ë ÕË– ©‚ ‚◊ÿ ◊Ê◊‹Ê M§∑§ ªÿÊ ÕÊ, ‹Á∑§Ÿ •’ ß‚ ‹ÊªÍ ∑§⁄flÊŸ ∑§ Á‹∞ ÁflÁ÷㟠∞Ÿ¡Ë•Ù ∑§Ë ‹ÊÁ’¢ª á „Ù ªß¸ „Ò– ∑ȧ¿ ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò Á∑§ •‚‹Ë ÁŸ‡ÊÊŸÊ S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ ©lÙª „Ò– ÄÿÙ¢Á∑§ ©Ÿ πÊ‚ ‹ÊÁ’ÿÙ¢ ∑§Ù ¬ÃÊ „Ò Á∑§ ÿÁŒ fl ∑§Ù≈¬Ê ∑§ Äà ∑§Ê⁄¸flÊ߸ ∑§Ë ◊Ê¢ª ∑§⁄¢ª ÃÙ ªÊ¡ Á‚ª⁄≈ ¬⁄ ÷Ë Áª⁄ªË– ¡ÊÁ„⁄ „Ò Á∑§ fl Á‚ª⁄≈ •ı⁄ ‡Ê⁄Ê’ ∑§Ù ŸÈ∑§‚ÊŸ Ÿ„Ë¥§ ¬„È¢øÊŸÊ øÊ„Ã „Ò¢– ß‚ ‚◊ÿ ÁflÁ÷㟠⁄ÊÖÿÙ¢ ◊¢ ¬˝ÁÃ’¢œ ‚ ‚¢’¢ÁœÃ ◊È∑§Œ◊¢ ‚Ȭ˝Ë◊ ∑§Ù≈¸ ◊¢ „SÃÊ¢ÃÁ⁄à „Ù øÈ∑§ „Ò¢– ߟ ◊È∑§Œ◊Ù¢ ¬⁄ Ÿ Á‚»¸§ â’Ê∑ͧ ’ÁÀ∑§ ‚ÊŒÊ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê •ı⁄ ◊Ë∆Ë ‚ȬÊ⁄Ë Ã∑§ ∑§Ê ÷Áflcÿ Á≈∑§Ê „È•Ê „Ò– ÿ„Ë ∑§Ê⁄áÊ „Ò Á∑§ ‚÷Ë ∑§Ë ÁŸªÊ„¢ ߟ ¬⁄ Á≈∑§Ë „È߸ „Ò¢– ©lÙª ∑§Ë Ã⁄»§ ‚ Œ‡Ê ∑§ ∑§ÊÁ’‹ fl ◊‡Ê„Í⁄ fl∑§Ë‹Ù¢ ∑§Ù π«∏UÊ Á∑§ÿÊ ¡Ê ⁄„Ê „Ò ÃÙ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄Ù¢ ∑§ fl∑§Ë‹ •ı⁄ â’Ê∑ͧ Áfl⁄ÙœË ‚¢SÕÊ∞¢ ¬Í⁄ ¡Ù⁄-‡ÊÙ⁄ ‚ ÃÒÿÊ⁄Ë ◊¢ ¡È≈ „È∞ „Ò¢– ©À‹πŸËÿ „Ò Á∑§ ß‚ ‚◊ÿ S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ ß‚ ‚◊ÿ ∑§«∏UË øÈŸıÁÃÿÙ¢ ‚ ÁÉÊ⁄Ê Ÿ¡⁄ •Ê ⁄„Ê „Ò– ß‚◊¢ ◊Ê◊‹Ê ÿ„ „Ò Á∑§ â’Ê∑ͧ ∑§ ‚ÊÕ ‚ÊŒÊ ¬ÊŸ ◊‚‹Ê •ı⁄ ◊Ë∆Ë ‚ȬÊ⁄Ë ∑§Ù ‹¬≈Ê ¡Ê ⁄„Ê „Ò, ¡’Á∑§ â’Ê∑ͧ ÿÊ ÁŸ∑§Ù≈ËŸ ‚ ߟ∑§Ê M§⁄-ŒÍ⁄ Ã∑§ ∑§Ù߸ ‚¢’¢œ Ÿ„Ë¢ „Ò– ∞∑§ Ã⁄»§ ‡ÊË·¸ •ŒÊ‹Ã ◊¢ ◊È∑§Œ◊Ù¢ ¬⁄ ‚ÈŸflÊ߸ ‡ÊÈM§ „Ù ⁄„Ë „Ò ÃÙ ŒÍ‚⁄Ë Ã⁄»§ Ãê’Ê∑ͧ Áfl⁄ÙœË ‹Ê’Ë ⁄◊‡Ê ø¢Œ˝Ê ∑ ◊≈Ë ∑§Ë Á‚»§ÊÁ⁄‡ÊÙ¢ ∑§Ù ‹ÊªÍ ∑§⁄Ÿ ∑§Ë ◊Ê¢ª ∑§⁄ ⁄„Ë „Ò– Á¡Ÿ ⁄ÊÖÿÙ¢ ◊¢ S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ fl ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê •ÊÁŒ •Ê⁄Ê◊ ‚ Á’∑§ ⁄„Ê „Ò,fl„Ê¢ ß‚ ¬˝ÁÃ’¢ÁœÃ ∑§⁄flÊŸ ∑§ Á‹∞ ¡Ù⁄ŒÊ⁄ ‹ÊÁ’¢ª ∑§Ë ¡Ê ⁄„Ë „Ò–
22
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
S◊Ù∑§‹ ‚ â ’ Ê∑Í § ß‚ ‚◊ÿ ∑§«∏ U Ë øÈŸıÁÃÿÙ¢ ‚ ÁÉÊ⁄Ê Ÿ¡⁄ •Ê ⁄„Ê „Ò– ß‚◊¢ ◊Ê◊‹Ê ÿ„ „Ò Á∑§ â’Ê∑ͧ ∑§ ‚ÊÕ ‚ÊŒÊ ¬ÊŸ ◊‚‹Ê •ı⁄ ◊Ë∆Ë ‚ȬÊ⁄Ë ∑§Ù ‹¬≈Ê ¡Ê ⁄„Ê „Ò, ¡’Á∑§ â’Ê∑ͧ ÿÊ ÁŸ∑§Ù≈ËŸ ‚ ߟ∑§Ê M§⁄-ŒÍ⁄ Ã∑§ ∑§Ù߸ ‚¢’¢œ Ÿ„Ë¢ „Ò– ∞∑§ Ã⁄»§ ‡ÊË·¸ •ŒÊ‹Ã ◊¢ ◊È∑§Œ◊Ù¢ ¬⁄ ‚ÈŸflÊ߸ ‡ÊÈM§ „Ù ⁄„Ë „Ò ÃÙ ŒÍ‚⁄Ë Ã⁄»§ Ãê’Ê∑ͧ Áfl⁄ÙœË ‹Ê’Ë ⁄◊‡Ê ø¢Œ˝Ê ∑ ◊≈Ë ∑§Ë Á‚»§ÊÁ⁄‡ÊÙ¢ ∑§Ù ‹ÊªÍ ∑§⁄Ÿ ∑§Ë ◊Ê¢ª ∑§⁄ ⁄„Ë „Ò–
•’ Ã∑§ Á¡Ÿ ⁄ÊÖÿÙ¢ S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ ©à¬ÊŒÙ¢ ¬⁄ ¬˝ÁÃ’¢œ ‹ªÊÿÊ „Ò¢, ©ã„Ù¢Ÿ πÊl ‚¢⁄ˇÊÊ •ÁœÁŸÿ◊ ∑§Ê ‚„Ê⁄Ê Á‹ÿÊ „Ò– ß‚ ∑§ÊŸÍŸ ∑§ Äà ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ù ©Ÿ flSÃÈ•Ù¢ ¬⁄ ¬˝ÁÃ’¢œ ‹ªÊŸ ∑§Ê •Áœ∑§Ê⁄ „Ò, ¡Ù πÊl ¬ŒÊÕ¸ ∑§Ë üÊáÊË ◊¢ •Êà „Ò¢– ¡Ù øË¡¢ πÊl ¬ŒÊÕ¸ ∑§Ë üÊáÊË ◊¢ Ÿ„Ë¥§„Ò¢ ©Ÿ ¬⁄ ⁄Ù∑§ Ÿ„Ë¥§‹ªÊ߸ ¡Ê ‚∑§ÃË „Ò– â’Ê∑ͧ πÊl ¬ŒÊÕ¸ Ÿ„Ë¥§ „Ò– ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ Ÿ πÊl ∑§Ë ¬Á⁄÷Ê·Ê ’Œ‹ Á’ŸÊ ¬˝ÁÃ’¢œ ‹ªÊ ÁŒÿÊ „Ò– ß‚ ◊Ê◊‹ ¬⁄ ¬„‹ ∑§⁄‹ •ı⁄ ’Ê¢’ „Ê߸∑§Ù≈¸ •¬ŸÊ »Ò§‚‹Ê ‚ÈŸÊ øÈ∑§ „Ò¢– ∑§ß¸ ‚Ê‹ ¬„‹ ∑§⁄‹ „Ê߸∑§Ù≈¸ Ÿ œÊÁ⁄à Á∑§ÿÊ ÕÊ Á∑§ â’Ê∑ͧ ©à¬ÊŒÙ¢ ¬⁄ πÊl ‚¢⁄ˇÊÊ •ÁœÁŸÿ◊ ∑§ Äà ¬Ê’¢ŒË Ÿ„Ë¥§ ‹ªÊ߸ ¡Ê ‚∑§ÃË „Ò– ‚ÊÕ „Ë ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ù ÿ„ ‚ȤÊÊfl ÷Ë ÁŒÿÊ ÕÊ Á∑§ â’Ê∑ͧ ©à¬ÊŒÙ¢ ¬⁄ ∑§Ù≈¬Ê ∑§ Äà ∑§Êÿ¸flÊ߸ „Ù ‚∑§ÃË „Ò– ß‚Ë Ã⁄„ ’Ê¢’ „Ê߸∑§Ù≈¸ ∑§Ê »Ò§‚‹Ê •ÊŸ ∑§ ’ÊŒ ◊„Ê⁄Êc≈˛ ◊¢ „ÈÄ∑§ ¬⁄ ‹ªË ¬’¢ŒË πà◊ „Ù ªß¸ „Ò– „Ê߸∑§Ù≈¸ Ÿ •¬Ÿ •ÊŒ‡Ê ◊¢ ‚Ê»§ ÃıÒ⁄ ¬⁄ ∑§„Ê Á∑§ â’Ê∑ͧ πÊl flSÃÈ Ÿ„Ë¥§ „Ò, Á‹„Ê¡ πÊl ‚¢⁄ˇÊÊ •ÁœÁŸÿ◊ ∑§ Äà ߂ ¬⁄ ∑§Ê⁄¸flÊ߸ Ÿ„Ë¥§ ∑§Ë ¡Ê ‚∑§ÃË „Ò– ªı⁄Ë’ „Ò Á∑§ Ã∑§⁄Ë’Ÿ „⁄ ⁄ÊÖÿ ◊¢ πÊl ⁄ÊÖÿ ◊¢ πÊl fl ‚¢⁄ˇÊÊ •ÁœÁŸÿ◊ ∑§ Äà â’Ê∑ͧ ¬⁄ ¬˝ÁÃ’¢œ ‹ªÊÿÊ ¡Ê ⁄„Ê „Ò– ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ß‚ Áfl·ÿ ¬⁄ ∞∑§ ’Ê⁄ ‚Ȭ˝Ë◊ ∑§Ù≈¸ ∑§Ê M§π ‚Ê»§ „Ù ¡ÊŸ ∑§ ’ÊŒ ÷˝◊ ∑§Ë ÁSÕÁà πà◊ „Ù ¡Ê∞ªË– •’ Ã∑§ Á¡‚ ÷Ë •ŒÊ‹Ã ◊¢ ß‚ Ã⁄„ ∑§ ◊Ê◊‹ •Ê∞ „Ò¢, ©‚◊¢ ©lÙª ∑§Ë Ã⁄»§ ‚ ◊¡’ÍÃË ‚ •¬ŸË ’Êà ⁄πË ªß¸ „Ò– πÊl ‚¢⁄ˇÊÊ ∑§ÊŸÍŸ ∑§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ å‹ÊÁS≈∑§ ¬Ê™§øÙ¢ ∑§Ê ÷Ë ◊Ê◊‹Ê •„◊ „Ò– •ŒÊ‹ÃË •ÊŒ‡Ê ∑§ ’ÊŒ ‚ â’Ê∑ͧ •ı⁄ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ∑§ ‚÷Ë ©à¬ÊŒ∑§Ù¢ Ÿ å‹ÊÁS≈∑§ ¬Ê™§øÙ¢ ∑§Ê ßSÃ◊Ê‹ ’¢Œ ∑§⁄ ÁŒÿÊ „Ò, ‹Á∑§Ÿ Œ‡Ê ∑§ ‚÷Ë ‡Ê„⁄Ù¢ ◊¢ å‹ÊÁS≈∑§ ∑§ø⁄ ∑§Ë ‚◊SÿÊ „‹ Ÿ„Ë¥§ „È߸ „Ò– Œ‡Ê√ÿÊ¬Ë Sflë¿ÃÊ •Á÷ÿÊŸ ∑§ ’Êfl¡ÍŒ ¡ª„-¡ª„ å‹ÊÁS≈∑§ ∑§ø⁄Ê ÁŒπÊ߸ ¬«∏U ⁄„Ê „Ò– ß‚‚ ÿ„ ’Êà ‚ÊÁ’à „Ù øÈ∑§Ë „Ò Á∑§ ß‚ ‚◊SÿÊ ∑§ Á‹∞ â’Ê∑ͧ fl ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ©lÙª Á¡ê◊ŒÊ⁄ Ÿ„Ë¥§ÕÊ– •Ê¡ „¡Ê⁄Ù¢ ∑§Ë ‚¢ÅÿÊ ◊¢ πÊl ¬ŒÊÕÙ¸¢ ∑§Ë å‹ÊÁS≈∑§ ¬Ê™§øÙ¢ ¬Ò∑§Á¡¢ª „Ù ⁄„Ë „Ò, ¡Ù ‡Ê„⁄Ù¢ ◊¢ ∑§ø⁄ ∑§Ë fl¡„ ’Ÿ ⁄„ „Ò¢– ß‚∑§ ’Êfl¡ÍŒ ∑ȧ¿ ‚¢ª∆ŸÙ¢ Ÿ ßÃŸÊ ’«∏UÊ „¢ªÊ◊Ê π«∏UÊ Á∑§ÿÊ Á∑§ ß‚ ’¢Œ ∑§⁄ŸÊ ¬«∏UÊ– å‹ÊÁS≈ ¬Ê™§øÙ¢ ∑§ ’¢Œ „ÙŸ ‚ ©lÙª ∑§Ù ÷Ë ÷Ê⁄Ë ŸÈ∑§‚ÊŸ ©∆ÊŸÊ ¬«∏UÊ– ¬ÊŸ flÊ‹Ù¢ ∑§Ù ÷Ë ∑§Ê»§Ë ◊ÈÁ‡∑§‹¢ ¤Ê‹ŸË ¬«∏UË¥§ ÄÿÙ¢Á∑§ ©à¬ÊŒ ∑§Ê ¬Ê™§ø πÈ‹ ¡ÊŸ ∑§ ∑§Ê⁄áÊ ∑§Ù߸ ª˝Ê„∑§ ©‚ ‹ÃÊ Ÿ„Ë¥§„Ò– ŒÍ‚⁄ ◊Ù≈ ∑§Êª¡ ◊¢ ¬ÒÁ∑¢§ª ∑§⁄Ÿ ¬⁄ ÷Ë ◊Ê‹ ¡ÀŒË π⁄Ê’ „Ù ¡ÊÃÊ „Ò– ߟ ‚Ê⁄Ë ÁŒÄ∑§ÃÙ¢ ∑§ ’Êfl¡ÍŒ ©lÁ◊ÿÙ¢ Ÿ ß‚ •ÊŒ‡Ê ∑§Ù SflË∑§Ê⁄ Á∑§ÿÊ •ı⁄ ©‚ ¬⁄ •◊‹ Á∑§ÿÊ–
doj LVksjh
¥æãÅ
- ¥Õ Úæ…Øô¢ ×ð¢ ÂýçÌÕ¢Ï Ü»ßæÙð ·¤è ·¤ôçàæàæð¢ - S×ô·¤Üðâ Ì¢Õæ·ê¤ çßÚôÏè ÜæÕè ·¤è âç·ý ØÌæ âð â¿ðÌ ãé° ©l×è - ¥Õ Ì·¤ { Úæ…Øô¢ ×ð´ Ü» ¿é·¤æ ãñ ÂýçÌÕ¢Ï
ªı⁄Ë’ „Ò Á∑§ ◊ı¡ÍŒÊ ‚◊ÿ ◊¢ S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ ©lÙª ∑§Ù øıÃ⁄»§Ê øÈŸıÁÃÿÙ¢ ∑§Ê ‚Ê◊ŸÊ ∑§⁄ŸÊ ¬«∏U ⁄„Ê „Ò– ∞∑§ Ã⁄»§ ≈ÒÄ‚ ◊¢ ’ÄʇÊÊ flÎÁh ∑§⁄ ŒË ªß¸ „Ò ÃÙ ŒÍ‚⁄Ë Ã⁄»§ ∑ȧ¿ ‹ÊÁ’ÿÊ¢ ∑§Ù≈¬Ê ◊¢ ‚¢‡ÊÙœŸ ∑§ Á‹∞ ‚⁄∑§Ê⁄ ¬⁄ Œ’Êfl «Ê‹ ⁄„Ë „Ò¢– ‚ÊÕ „UË Œ‡Ê ∑§ ∑§⁄Ë’ xz »§Ë‚ŒË ’Ê¡Ê⁄ ◊¢ â’Ê∑ͧ ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§ ’øŸ ∑§Ë ◊ŸÊ„Ë „Ù ªß¸ „Ò– „⁄ ÁŒŸ ∞∑§ ŸÿÊ ÁŸÿ◊ ’ŸÊÿÊ ¡Ê ⁄„Ê Á¡‚‚ ©lÙª ∑§Ë ∑§Á∆ŸÊ߸ ’…∏ÃË ¡Ê ⁄„Ë „Ò– πÈ‹Ë Á‚ª⁄≈ ∑§Ê „Ë ©ŒÊ„⁄áÊ ‹¢ ÃÙ ß‚‚ ÁflŒ‡ÊË Á‚ª⁄≈ ∑¢§¬ÁŸÿÙ¢ ∑§Ë ‚„à ¬⁄ ÖÿÊŒÊ •‚⁄ Ÿ„Ë¥§ ¬«∏UŸ flÊ‹Ê „Ò, ÄÿÙ¢Á∑§
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
23
doj LVksjh
•ÊŸ flÊ‹ ÁŒŸÙ¢ •ãÿ ⁄ÊÖÿÙ¢ ◊¢ ÷Ë ∞‚ „Ë ÁŸÿ◊ ‹ÊªÍ Á∑§∞ ¡Ê ‚∑§Ã „Ò¢– ß‚Ë Ã⁄„ â’Ê∑ͧ ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§ ¬Ò∑§≈Ù¢ ¬⁄ ‚ÁøòÊ øÃÊflŸË ∑§Ê •Ê∑§Ê⁄ }z »§Ë‚ŒË ∑§⁄Ÿ ∑§Ê ◊Ê◊‹Ê „Ò– ß‚ ¬⁄ ∑§Ê»§Ë πË¥øÃÊŸ ø‹ ⁄„Ë „Ò– Á¬¿‹ ÁŒŸÙ¢ ∑ȧ¿ ‚Ê¢‚Œ ÷Ë ß‚ ◊Ê◊‹ πÈ‹ ∑§⁄ ‚Ê◊Ÿ •Ê∞ •ı⁄ ©lÙª ∑§ ¬ˇÊ ◊¢ •¬ŸË ’Êà ∑§„Ë– ߟ „Ê‹Êà ∑§ ’Ëø •’ •ŒÊ‹Ã ∑§Ê »§Ò‚‹Ê „Ë S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ ©lÙª ∑§ Á‹∞ ◊ÊòÊ ©ê◊ËŒ ’øÊ „Ò– Á¡‚ Á‚ª⁄≈ ¬ËŸÊ „ÙªÊ ÃÙ fl„ Á∑§‚Ë ’«∏UË ŒÈ∑§ÊŸ ‚ ¬Ò∑§≈ π⁄ËŒ ‹ªÊ– ß‚‚ ¬˝÷ÊÁflà fl ‹Ùª „Ùª¢ ¡Ù »È§≈¬ÊÕ ¬⁄ ¬ÊŸ ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸ ‹ªÊà „Ò¢– fl »È§≈∑§⁄ Á‚ª⁄≈ ’ø ∑§⁄ ŒÙ ¬Ò‚Ê Ÿ„Ë¥§ ∑§◊Ê ‚∑§¢ª– Á»§‹„Ê‹ ÿ„ ÁŸÿ◊ ø¢«Ëª…∏ •ı⁄ ◊„Ê⁄Êc≈˛ ◊¢ ‹ÊªÍ Á∑§ÿÊ ¡Ê ⁄„Ê „Ò– •ÊŸ flÊ‹ ÁŒŸÙ¢ •ãÿ ⁄ÊÖÿÙ¢ ◊¢ ÷Ë ∞‚ „Ë ÁŸÿ◊ ‹ÊªÍ Á∑§∞ ¡Ê ‚∑§Ã „Ò¢– ß‚Ë Ã⁄„ â’Ê∑ͧ ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§ ¬Ò∑§≈Ù¢ ¬⁄ ‚ÁøòÊ øÃÊflŸË ∑§Ê •Ê∑§Ê⁄ }z »§Ë‚ŒË ∑§⁄Ÿ ∑§Ê ◊Ê◊‹Ê „Ò– ß‚ ¬⁄ ∑§Ê»§Ë πË¥øÃÊŸ ø‹ ⁄„Ë „Ò– Á¬¿‹ ÁŒŸÙ¢ ∑ȧ¿ ‚Ê¢‚Œ ÷Ë ß‚ ◊Ê◊‹ πÈ‹ ∑§⁄ ‚Ê◊Ÿ •Ê∞ •ı⁄ ©lÙª ∑§ ¬ˇÊ ◊¢ •¬ŸË ’Êà ∑§„Ë– ߟ „Ê‹Êà ∑§ ’Ëø •’ •ŒÊ‹Ã ∑§Ê »§Ò‚‹Ê „Ë S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ ©lÙª ∑§ Á‹∞ ◊ÊòÊ ©ê◊ËŒ ’øÊ „Ò– ÿÁŒ ÿ„Ê¢ ‚ ⁄Ê„Ã Á◊‹ÃË „Ò ÃÙ ©lÙª ∑§ „Ê‹Êà ∆Ë∑§ „Ùª¢– ∑ȧ¿ ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ â’Ê∑ͧ ©lÙª ∑§ ‹Ùª ß‚ ’Êà ¬⁄ ‚„◊à „Ò¢ Á∑§ ªÈáÊflûÊÊ ∑§ ◊ʬŒ¢« Ãÿ „Ù¢ •ı⁄ ©‚ ¬⁄ ‚ÅÃË ‚ •◊‹ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞, ‹Á∑§Ÿ S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ ©lÙª
24
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
∑§ Áπ‹Ê»§ ‚Á∑˝ ÿ ‹Ê’Ë ∑§Ù ◊ÊŸ∑§ Ÿ„Ë¥§ ’ÁÀ∑§ ß‚ ©lÙª ∑§Ù Ÿc≈ ∑§⁄Ÿ ◊¢ ÁŒ‹øS¬Ë „Ò– ∞∑§ ©l◊Ë ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ÿ„ ◊Ê◊‹Ê ’„Œ ª¢÷Ë⁄ „Ò, ÄÿÙ¢Á∑§ â’Ê∑ͧ ©lÙª ‚ Œ‡Ê ◊¢ | ∑§⁄Ù«∏U ‹ÙªÙ¢ ∑§Ù ⁄Ù¡ªÊ⁄ Á◊‹Ê „È•Ê „Ò– ©lÁ◊ÿÙ¢ ∑§Ë ‚¢ÅÿÊ ÃÙ ‚ËÁ◊à „Ò, ‚’‚ ÖÿŒÊ ∑§◊¸øÊ⁄Ë, ◊¡ŒÍ⁄, Á∑§‚ÊŸ •ı⁄ ¬≈Á⁄ÿÙ¢ ¬⁄ ¬ÊŸ ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸ ‹ªÊŸ flÊ‹ „Ò¢– Á‚»¸§ ÁŒÀ‹Ë ∑§Ë „Ë ’Êà ∑§Ë ¡Ê∞ ÃÙ ÿ„Ê¢ w ‹Êπ ‚ •Áœ∑§ ‹Ùª ß‚ √ÿfl‚Êÿ ‚ ⁄Ù¡Ë-⁄Ù≈Ë ∑§◊Ê ⁄„ „Ò¢– ßÃŸÊ „Ë Ÿ„Ë¥§ ÿÁŒ S◊Ù∑§‹‚ â’Ê∑ͧ •ı⁄ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ©lÙª ∑§Ù ŸÈ∑§‚ÊŸ „ÙªÊ ÃÙ ß‚‚ ‚Ȫ¢œ ©lÙª ¬⁄ •‚⁄ ¬«∏UªÊ, ÄÿÙ¢Á∑§ ¬˝Ê∑ΧÁÃ∑§ ‚Ȫ¢œ ∑§Ê ’«∏UÊ Á„S‚Ê ßã„Ë¥§ ©lÙª ◊¢ ßSÃ◊Ê‹ „ÙÃÊ „Ò– ’„⁄„Ê‹ ‚Ȭ˝Ë◊ ∑§Ù≈¸ ◊¢ ø‹ ⁄„ ◊È∑§Œ◊¢ ∑§ ’Ëø S◊Ù∑§‹‚ Áfl⁄ÙœË ‹Ê’Ë ⁄ÊÖÿÙ¢ ∑§ SÃ⁄ ¬⁄ ‚Á∑˝§ÿ ÁŒπÊ߸ ¬«∏U ⁄„Ë „Ò– ß‚ Œπà „È∞ ©lÙª ∑§ ‹Ùª ÷Ë ‚øà „Ù ª∞ „Ò¢–
dEiuh lekpkj
âéËÌæÙÂéÚ ×ð¢ Çè°â â×êã ·¤è
çÚÅðÜÚ ÕñÆ·¤
œ◊¸¬Ê‹-‚ìʋ Á‹.(«Ë∞‚) ‚◊Í„ mÊ⁄Ê ÿÍ¬Ë ∑§ ‚ÈÀÃÊŸ¬È⁄ •ÊÿÙÁ¡Ã ’Ò∆∑§ ∑§ Œı⁄ÊŸ ∑¢§¬ŸË ∑§ ÁflÁ÷㟠©à¬ÊŒÙ¢ ∑§ ¬˝◊هʟ fl •ãÿ ◊„àfl¬Íáʸ ◊ÈgÙ¢ ¬⁄ øøʸ „È߸– ∑¢§¬ŸË ∑§ •Áœ∑§Ê⁄Ë üÊË ‚¢ŒË¬ Á◊üÊÊ ∑§Ë Œπ⁄π ◊¢ v} ¡ÍŸ ∑§Ù ÿ„ ’Ò∆∑§ •ÊÿÙÁ¡Ã ∑§Ë ªß¸– ∑§‚⁄flÊŸË ∞ª˝Ù »Í§« ¬˝Ù«Ä≈‚ ¬˝Ê. Á‹. ∑§ üÊË ¬Í⁄Ÿ ∑ȧ◊Ê⁄ ªÈåÃÊ ∑§Ë ß‚ •ÊÿÙ¡Ÿ ◊¥ •„◊ ÷ÍÁ◊∑§Ê ⁄„Ë– ß‚ ◊ı∑§ ¬⁄ ∑§⁄Ë’ ~Æ ‹Ùª ©¬ÁSÕà Õ, Á¡‚◊¢ wy ÕÙ∑§ Áfl∑˝ ÃÊ, xz Á⁄≈‹⁄ •ı⁄ ∑§⁄Ë’ xÆ ¬˝Êßfl≈ „Ê∑§⁄ ‡ÊÊÁ◊‹ Õ– ’Ò∆∑§ ∑§ Œı⁄ÊŸ ∑¢§¬ŸË fl ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§ ßÁÄʂ ∑§ ’Ê⁄ ◊¢ ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ë ŒË ªß¸– ‚ÊÕ „Ë Á»§À◊ ∑§ ¡Á⁄∞ ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§Ê éÿÙ⁄Ê, ◊ı¡ÍŒÊ ◊Ê∑§¸≈ •ı⁄ ÷Áflcÿ ∑§Ë ÿÙ¡ŸÊ ∑§ ’Ê⁄ ◊¢ ’ÃÊÿÊ ªÿÊ– ‚ÍòÊÙ¢ ∑§ ◊ÈÃÊÁ’∑§ ’Ò∆∑§ ◊¢ øøʸ ⁄¡ŸËª¢œÊ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê, Áø¢ªÀ‚, ëÿÍ¢ª◊, ¬Ê‚-¬Ê‚ ◊Ê™§Õ »˝§‡ÊŸ⁄, Á‚Àfl⁄ ¬À‚¸ ß‹ÊÿøË, ∑Ò§ø ¡‹¡Ë⁄Ê fl ⁄«Ë Á◊Ä‚ •ÊÁŒ ¬⁄ ∑¥§ÁŒ˝Ã ÕË– ß‚ ’Ò∆∑§ ◊¢ «Ë∞‚ ‚◊Í„ ‚ ¡È«∏U ÕÙ∑§ Áfl∑˝ ÃÊ•Ù¢ fl Á⁄≈‹⁄Ù¢ ◊¢ ŸÿÊ ©à‚Ê„ ŒπÊ ªÿÊ– ªı⁄Ë’ „Ò Á∑§ ¬ÍflÊ¢¸ø‹ ∑§Ë ◊Ê∑§¸≈ ◊¢ «Ë∞‚ ‚◊Í„ ∑§ •Áœ∑§Ê¢‡Ê ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§Ê ¬„‹ ‚ „Ë Œ’Œ’Ê „Ò, ‹Á∑§Ÿ Á¡Ÿ ©à¬ÊŒÙ¢ ◊¢ ÕÙ«∏Ë ’„Èà ∑§‚⁄ ÁŒπÊ߸ ¬«∏U ⁄„Ë „Ò, ∑¢§¬ŸË ©ã„¢ ⁄çÃÊ⁄ ŒŸ ∑§Ë ∑§ÙÁ‡Ê‡Ê ◊¢ ¡È≈ ªß¸ „Ò– ©À‹πŸËÿ „Ò Á∑§ Á¬¿‹ ÁŒŸÙ¢ ∑¢§¬ŸË Ÿ ÿ„Ê¢ ⁄Ÿ¡Ëª¢œÊ Ä‹Ùfl «Ê‹Ê ÕÊ, Á¡‚ ∑§Ê»§Ë •ë¿Ê Á⁄S¬Ê¢‚ Á◊‹Ê „Ò– ß‚Ë Ã⁄„ •ãÿ ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§Ë Ã⁄»§ ‚ ÷Ë ‚∑§Ê⁄Êà◊∑§ ŸÃË¡ Á◊‹ ⁄„ „Ò¢– ◊ı¡ÍŒÊ ‚◊ÿ ◊¢ ¬Íflʸ¢ø‹ ∑§Ë ◊Ê∑§¸≈ ‚÷Ë ∑¢§¬ÁŸÿÙ¢ ∑§ Á‹∞ ◊„àfl¬Íáʸ „Ù ªß¸ „Ò– ÿ„Ê¢ ∑§é¡Ê ¡◊ÊŸ ∑§ Á‹∞ ÁflÁ÷㟠∑¢§¬ÁŸÿÊ¢ „ÊÕ ¬Ò⁄ ◊Ê⁄ ⁄„Ë „Ò¢– Ã⁄„-Ã⁄„ ∑§Ë S∑§Ë◊Ù¢ fl ◊Ê∑§¸Á≈¢ª ⁄áÊŸËÁà ∑§ ¡Á⁄∞ ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§Ù ¬˝◊Ù≈ ∑§⁄Ÿ ∑§Ë ∑§ÙÁ‡Ê‡Ê¢ ∑§Ë ¡Ê ⁄„Ë „Ò¢– ∞‚ ◊¢ «Ë∞‚ ‚◊Í„ Ÿ ÷Ë •¬ŸË ’Ò∆∑§ ∑§⁄ ÷Áflcÿ ∑§Ë ⁄áÊŸËÁà ÃÒÿÊ⁄ ∑§Ë– ß‚ •ÊÿÙ¡Ÿ Ÿ ‚ÈÀÃÊŸ¬È⁄ fl •Ê‚-¬Ê‚ ∑§ ˇÊòÊ ◊¢ ∑¢§¬ŸË ‚ ¡È«∏U „È∞ ‹ÙªÙ¢ ◊¢ Ÿß¸ ™§¡Ê¸ ∑§Ê ‚¢øÊ⁄ Á∑§ÿÊ „Ò–
36
VkscSdks Iyl • tw tquykbZ2015 2015
bZn fo'ks"k
ÚôÁðÎæÚô¢ ·¤ô ¥ËÜæã ·¤æ
⁄U◊¡ÊŸ ◊Ê„ ∑§Ë ß’ÊŒÃÙ¥ •ı⁄U ⁄UÙ¡ ∑‘§ ’ÊŒ ¡‹flÊ •»§⁄UÙ¡ „È•Ê ß¸Œ-©‹Á»§Ã⁄U ∑§Ê àÿÙ„Ê⁄U ◊È‚⁄U¸ÃÙ¥ ∑§Ê •ÊªÊ¡ „Ò, Ÿ◊ÃÙ¢ ∑§Ë ’ÊÁ⁄‡Ê „Ò– πȇÊπ’⁄UË ∑§Ë ◊„∑§ „Ò, πÈÁ‡ÊÿÙ¥ ∑§Ê ªÈ‹ŒSÃÊ „Ò, ◊ÈS∑§È⁄UÊ„≈UÙ¥ ∑§Ê ◊ı‚◊ „Ò, ⁄UıŸ∑§ ∑§Ê ¡‡Ÿ „Ò– ß‚Á‹∞ ߸Œ ∑§Ê øÊ¥Œ Ÿ¡⁄U •Êà „Ë ◊Ê„ı‹ ◊¥ ∞∑§ ª¡’ ∑§Ê ©ÑÊ‚ ¿Ê ¡ÊÃÊ „Ò– Á‚flßÿÙ¥ ◊¥ Á‹¬≈UË ◊Ù„é’à ∑§Ë Á◊∆Ê‚ ∑§Ê àÿı„Ê⁄U ߸Œ-©‹-Á»§Ã⁄U ÷Íπ-åÿÊ‚ ‚„Ÿ ∑§⁄U∑‘§ ∞∑§ ◊„ËŸ Ã∑§ Á‚»§¸ πÈŒÊ ∑§Ù ÿÊŒ ∑§⁄UŸ flÊ‹ ⁄UÙ¡ŒÊ⁄UÙ¥ ∑§Ù •À‹Ê„ ∑§Ê ŸÊÿÊ’ ÃÙ„»§Ê „Ò– ßS‹Ê◊ œ◊¸ ∑§ •ŸÈÿÊÁÿÿÙ¢ ∑§Ê ‚’‚ ’«∏Ê àÿı„Ê⁄U ◊ÊŸ ¡ÊŸ flÊ‹Ê ÿ„ ¬fl¸ Ÿ Á‚»§¸ „◊Ê⁄U ‚◊Ê¡ ∑§Ù ¡Ù«∏Ÿ ∑§Ê ◊¡’Íà ‚ÍòÊ „Ò ’ÁÀ∑§ ÿ„ ßS‹Ê◊ ∑‘§ ¬˝◊ •ı⁄U ‚ı„ÊŒ¸ ÷⁄U ‚¥Œ‡Ê ∑§Ù ÷Ë ¬È⁄U•‚⁄U …¥ª ‚ »Ò§‹ÊÃÊ „Ò– ߸Œ ∑§Ê ◊Ë’ „ÙÃÊ „Ò πȇÊË, „·¸ •ı⁄U ©ÑÊ‚ •ı⁄ Á»§Ã⁄UÊ ∞∑§ Ã⁄U„ ∑‘§ ŒÊŸ ∑§Ù ∑§„à „Ò¥– ß‚ Ã⁄U„ ߸Œ-©‹-Á»§Ã⁄U ∑§Ê ◊Ë’ „Ò ŒÊŸ ‚ Á◊‹Ÿ flÊ‹Ë πȇÊË– ‚÷Ë ‚ åÿÊ⁄U „Ë •ÑÊ„ ∑§Ë ‚ëøË ß’ÊŒÃ „Ò– ߸Œ ∑‘§ ÁŒŸ Á‚flßÿÙ¥ ÿÊ ‡ÊË⁄U-πÈ⁄U◊ ‚ ◊È¥„ ◊Ë∆Ê ∑§⁄UŸ ∑‘§ ’ÊŒ ¿Ù≈U-’«∏, •¬Ÿ-¬⁄UÊ∞, ŒÙSÃ-ŒÈ‡◊Ÿ ª‹ Á◊‹Ã „Ò¥ ÃÙ øÊ⁄UÙ¥ Ã⁄U»§ ◊Ù„é’à „Ë ◊Ù„é’à Ÿ¡⁄U •ÊÃË „Ò– ‚Ê⁄Ë ∑§«∏flÊ„≈¢ ¬‹ ÷⁄ ◊¢ ∑§Ê»Í§⁄ „Ù ¡ÊÃË „Ò¢– ß‚ ÁŒŸ ∞∑§ ¬ÁflòÊ πȇÊË ‚ Œ◊∑§Ã ‚÷Ë ø„⁄U ߥ‚ÊÁŸÿà ∑§Ê ¬ÒªÊ◊ ◊Ê„ı‹ ◊¥ »Ò§‹Ê ŒÃ „Ò¥– Á¡œ⁄ ŒπÙ ©œ⁄ ’‚ πÈÁ‡ÊÿÊ¢ •ı⁄ πÈÁ‡ÊÿÊ¢ „Ë Ÿ¡⁄ •ÊÃË „Ò– •ÑÊ„ ‚ ŒÈ•Ê∞¥ ◊Ê¥ªÃ fl ⁄U◊¡ÊŸ ∑‘§ ⁄UÙ¡ •ı⁄U ߒʌà ∑§Ë Á„ê◊à ∑‘§ Á‹∞ πÈŒÊ ∑§Ê ‡ÊÈ∑˝§ •ŒÊ ∑§⁄Uà „ÊÕ „⁄U Ã⁄U»§ ÁŒπÊ߸ ¬«∏à „Ò¥ •ı⁄U ÿ„ ©à‚Ê„ ’ÿÊŸ ∑§⁄UÃÊ „Ò Á∑§ ‹Ù ߸Œ •Ê ªß¸– πÈŒÊ ∑§Ë ߒʌà ◊¢ ∞∑§ ‚ÊÕ ©∆à „¡Ê⁄Ù¢ „ÊÕÙ¢ ∑§Ù ⁄πÊ¢Á∑§Ã ∑§⁄à „È∞ ∑§ÕÊ ‚◊˝Ê≈ ◊È¢‡ÊË ¬˝◊ø¢Œ Ÿ •¬ŸË ∑§„ÊŸË ß¸ŒªÊ„ ◊¢ ¡Ëfl¢Ã fláʸŸ Á∑§ÿÊ „Ò– ¬˝◊ø¢Œ ∑§ ‡ÊéŒÙ¢ ◊¢ ëÿ„Ê¢ ∑§Ù߸ œŸ •ı⁄U ¬Œ Ÿ„Ë¥ ŒπÃÊ– ßS‹Ê◊ ∑§Ë ÁŸªÊ„ ◊¥ ‚’ ’⁄UÊ’⁄U „Ò¢– Á∑§ÃŸÊ ‚ÈãŒ⁄U ‚¥øÊ‹Ÿ „Ò, Á∑§ÃŸË ‚ÈãŒ⁄U √ÿflSÕÊ! ‹ÊπÙ¥ Á‚⁄U ∞∑§ 38
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
‚ÊÕ Á‚¡Œ ◊¥ ¤ÊÈ∑§ ¡Êà „Ò¥, Á»§⁄U ‚’∑‘§ ‚’ ∞∑§ ‚ÊÕ π«∏ „Ù ¡Êà „Ò¥, ∞∑§ ‚ÊÕ ¤ÊÈ∑§Ã „¥, •ı⁄U ∞∑§ ‚ÊÕ π«∏ „Ù ¡Êà „Ò¥, ∞∑§ ‚ÊÕ π«∏ „Ù ¡Êà „Ò¥, ∞∑§ ‚ÊÕ ¤ÊÈ∑§Ã „Ò¥, •ı⁄U ∞∑§ ‚ÊÕ π«∏ „Ù ¡Êà „Ò¥, ∑§ß¸ ’Ê⁄U ÿ„Ë Á∑˝§ÿÊ „ÙÃË „Ò, ¡Ò‚ Á’¡‹Ë ∑§Ë ‹ÊπÙ¥ ’ÁûÊÿÊ¢ ∞∑§ ‚ÊÕ ¬˝ŒË# „Ù¥ •ı⁄U ∞∑§ ‚ÊÕ ’È¤Ê ¡Ê∞¥, •ı⁄U ÿ„Ë ∑˝§◊ ø‹ÃÊ ⁄U„– Á∑§ÃŸÊ •¬Ífl¸ ŒÎ‡ÿ, Á¡‚∑§Ë ‚Ê◊ÍÁ„∑§ Á∑˝§ÿÊ∞¢ ÁflSÃÊ⁄U •ı⁄U •Ÿ¥ÃÃÊ NŒÿ ∑§Ù üÊhÊ, ªfl¸ •ı⁄U •Êà◊ÊŸ¥Œ ‚ ÷⁄U ŒÃË „Ò¢, ◊ÊŸÙ¥ ÷˝ÊÃÎàfl ∑§Ê ∞∑§ ‚ÍòÊ ßŸ ‚◊Sà •Êà◊Ê•Ù¥ ∑§Ù ∞∑§ ‹«∏Ë ◊¥ Á¬⁄UÙ∞ „È∞ „Ò¥–í ⁄U◊¡ÊŸ ◊Ê„ ∑‘§ ⁄UÙ¡ ∑§Ù ∞∑§ »§¡¸ ∑§⁄UÊ⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò, ÃÊÁ∑§ ߥ‚ÊŸÙ¥ ∑§Ù ÷Íπ-åÿÊ‚ ∑§Ê ◊„àfl ¬ÃÊ ø‹– ÷ıÁÃ∑§ flÊ‚ŸÊ∞¥ •ı⁄U ‹Ê‹ø ߥ‚ÊŸ ∑‘§ fl¡ÍŒ ‚ ¡ÈŒÊ „Ù ¡Ê∞ •ı⁄U ߥ‚ÊŸ ∑§È⁄U•ÊŸ ∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U •¬Ÿ ∑§Ù …Ê‹ ‹¥– ß‚Á‹∞ ⁄U◊¡ÊŸ ∑§Ê ◊„ËŸÊ ß¥‚ÊŸ ∑§Ù •‡Ê⁄U»§ •ı⁄U •Ê‹Ê ’ŸÊŸ ∑§Ê ◊ı‚◊ „Ò– ¬⁄U •ª⁄U ∑§Ù߸ Á‚»§¸ •ÑÊ„ ∑§Ë „Ë ß’ÊŒÃ ∑§⁄U •ı⁄U ©‚∑‘§ ’¥ŒÙ¥ ‚ ◊Ù„é’à ∑§⁄UŸ fl ©Ÿ∑§Ë ◊ŒŒ ∑§⁄UŸ ‚ „ÊÕ πË¥ø ÃÙ ∞‚Ë ß’ÊŒÃ ∑§Ù ßS‹Ê◊ Ÿ πÊÁ⁄U¡ Á∑§ÿÊ „Ò– ÄUÿÙ¥Á∑§ •‚‹ ◊¥
§üÎ-©Ü-çȤÌÚU
bZn fo'ks"k
ÙæØæÕ ÌôãȤæ ãñ ßS‹Ê◊ ∑§Ê ¬ÒªÊ◊ „Ò- •ª⁄U •ÑÊ„ ∑§Ë ‚ëøË ß’ÊŒÃ ∑§⁄UŸË „Ò ÃÙ ©‚∑‘§ ‚÷Ë ’¥ŒÙ¥ ‚ åÿÊ⁄U ∑§⁄UÙ •ı⁄U „◊‡ÊÊ ‚’∑‘§ ◊ŒŒªÊ⁄U ’ŸÙ– ÿ„ ߒʌà „Ë ‚„Ë ß’ÊŒÃ „Ò– ÿ„Ë Ÿ„Ë¥, ߸Œ ∑§Ë •‚‹ πȇÊË ÷Ë ß‚Ë ◊¥ „Ò– ߸Œ ∑§Ë ◊Ë∆Ë Á‚flßÿÊ¥ Á⁄U‡ÃÙ¥ ∑§Ë ∑§«∏flÊ„≈U ∑§Ù πà◊ ∑§⁄U ŒÃË „Ò¥– ß‚ ÁŒŸ ߸ŒË ŒŸ ∑§Ê ÷Ë Á⁄UflÊ¡ „Ò– „⁄U ’«∏Ê •¬Ÿ ‚ ¿Ù≈U ∑§Ù •¬ŸË „ÒÁ‚ÿà ∑‘§ Á„‚Ê’ ‚ ∑§È¿ L§¬∞ ŒÃÊ „Ò, ß‚Ë ⁄U∑§◊ ∑§Ù ߸ŒË ∑§„à „Ò¥– ¬ÁflòÊ ∑§È⁄U•ÊŸ ∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U ¬Òª¥’⁄U ßS‹Ê◊ Ÿ ∑§„Ê „Ò Á∑§ ¡’ •„‹ ߸◊ÊŸ ⁄U◊¡ÊŸ ∑‘§ ¬ÁflòÊ ◊„ËŸ ∑‘§ ∞„Ã⁄UÊ◊Ù¥ ‚ »§ÊÁ⁄Uª „Ù ¡Êà „Ò¥ •ı⁄U ⁄U١٥-Ÿ◊Ê¡Ù¥ ÃÕÊ ©‚∑‘§ Ã◊Ê◊ ∑§Ê◊Ù¥ ∑§Ù ¬Í⁄UÊ ∑§⁄U ‹Ã „Ò¥, ÃÙ •ÑÊ„ ∞∑§ ÁŒŸ •¬Ÿ ©Q§ ߒʌà ∑§⁄UŸ flÊ‹ ’¥ŒÙ¥ ∑§Ù ’ŇÊË‡Ê fl ߟÊ◊ ‚ ŸflÊ¡ÃÊ „Ò– ß‚Á‹∞ ß‚ ÁŒŸ ∑§Ù ߸Œ ∑§„à „Ò¥ •ı⁄U ß‚Ë ’ŇÊË‡Ê fl ߟÊ◊ ∑‘§ ÁŒŸ ∑§Ù ߸Œ-©‹ Á»§Ã⁄U ∑§Ê ŸÊ◊ ŒÃ „Ò¥– ߸Œ-©‹-Á»§Ã⁄U ∑§Ù ◊ŸÊŸ ∑§Ë ∑§È¿ ‡Êø ÷Ë „Ò¥ Á¡‚∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U ß‚ ◊ŸÊŸ ‚ ¬„‹ Á»§Ã⁄UÊ •ı⁄U ¡∑§Êà ∑§Ê ÁŸ∑§Ê‹ŸÊ •ÁŸflÊÿ¸ „ÙÃÊ „Ò– Á»§Ã⁄UÊ ª⁄UË’ •ı⁄U •‚„Êÿ ‹ÙªÙ¥ ∑‘§ Á‹∞ ŒÊŸ „ÙÃÊ „Ò Á¡‚‚ fl„ ÷Ë ß‚ ¬Ê∑§ πȇÊË ∑§Ù „ÊÁ‚‹ ∑§⁄U ‚∑¥§– Á»§Ã⁄U •ı⁄U ¡∑§Êà ∑§Ë •ŒÊÿªË ∑‘§ ’ªÒ⁄U ⁄U◊¡ÊŸ •œÍ⁄UÊ ◊ÊŸÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ⁄U◊¡ÊŸ ◊¥ „⁄U ‚ˇÊ◊ ◊È‚‹◊ÊŸ ∑§Ù •¬ŸË ∑§È‹ ‚ê¬ÁûÊ ∑‘§ …Ê߸ ¬˝ÁÇÊà Á„S‚ ∑‘§ ’⁄UÊ’⁄U ∑§Ë ⁄U∑§◊ ÁŸ∑§Ê‹∑§⁄U ©‚ ª⁄UË’Ù¥ ◊¥ ’Ê¥≈UŸÊ „ÙÃÊ „Ò– ß‚‚ ‚◊Ê¡ ∑‘§ ¬˝Áà ©‚∑§Ë Á¡ê◊ŒÊ⁄UË ∑§Ê ÁŸfl¸„Ÿ ÃÙ „ÙÃÊ „Ë „Ò, ‚ÊÕ „Ë ª⁄UË’ ⁄UÙ¡ŒÊ⁄U ÷Ë •ÑÊ„ ∑‘§ ߟÊ◊ M§¬Ë àÿı„Ê⁄U ∑§Ù ◊ŸÊ ¬Êà „Ò¥– √ÿʬ∑§ M§¬ ‚ Œπ¥ Ã٠߸Œ ∑§Ë fl¡„ ‚ ‚◊Ê¡ ∑‘§ ‹ª÷ª „⁄U flª¸ ∑§Ù Á∑§‚Ë Ÿ Á∑§‚Ë Ã⁄U„ ‚ »§ÊÿŒÊ „ÙÃÊ „Ò– øÊ„ fl„ ÁflûÊËÿ ‹Ê÷ „Ù ÿÊ Á»§⁄U ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ »§ÊÿŒÊ „Ù– ⁄U◊¡ÊŸ ßS‹Ê◊Ë ∑Ò§‹¥«⁄U ∑§Ê ŸıflÊ¥ ◊„ËŸÊ „Ò– ß‚ ¬Í⁄U ◊Ê„ ◊¥ ⁄UÙ¡ ⁄Uπ ¡Êà „Ò¥– ß‚ ◊„ËŸ ∑‘§ πà◊ „Ùà „Ë Œ‚flÊ¥ ◊Ê„ ‡Ê√flÊ‹ ‡ÊÈM§ „ÙÃÊ „Ò– ß‚ ◊Ê„ ∑§Ë ¬„‹Ë øÊ¥Œ ⁄UÊà ߸Œ ∑§Ë øÊ¥Œ ⁄UÊà „ÙÃË „Ò– ß‚ ⁄UÊà ∑§Ê ߥáÊ⁄U fl·¸ ÷⁄U πÊ‚ fl¡„ ‚ „ÙÃÊ „Ò, ÄUÿÙ¥Á∑§ ß‚ ⁄UÊà ∑§Ù ÁŒπŸ flÊ‹ øÊ¥Œ ‚ „Ë ßS‹Ê◊ ∑‘§ ’«∏ àÿÙ„Ê⁄U ߸Œ-©‹ Á»§Ã⁄U ∑§Ê ∞‹ÊŸ „ÙÃÊ „Ò– ß‚ Ã⁄U„ ‚ ÿ„ øÊ¥Œ ߸Œ ∑§Ê ¬ÒªÊ◊ ‹∑§⁄U •ÊÃÊ „Ò– ß‚ øÊ¥Œ ⁄UÊà ∑§Ù •À»§Ê ∑§„Ê ¡ÊÃÊ „Ò– ߸Œ-©‹-Á»§Ã⁄U ‚◊Ê¡ ◊¥ ÷Ê߸øÊ⁄U ∑§Ù ’…∏ÊÃÊ „Ò •ı⁄U ÷Ê⁄Uà ¡Ò‚ Œ‡Ê ◊¥ ¡„Ê¥ Á„¥ŒÍ-◊ÈÁS‹◊ ∞∑§ ‚ÊÕ ⁄U„à „Ò¥ fl„Ê¥ ߸Œ-©‹-Á»§Ã⁄U ¡Ò‚ ¬fl¸ ∑§Ê ‚◊Ê¡ ◊¥ ∞∑§ÃÊ ’…∏ÊŸ ◊¢ ’„Èà •„◊ ÿÙªŒÊŸ „Ò–
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
39
jkT;ksa ls
ÚæÁSÍæÙ ×𢠷¤× ãé¥æ ⁄Ê¡SÕÊŸ ◊¢ â’Ê∑ͧ fl ¬ÊŸ ◊‚‹Ê ©lÙª ‚ ‚’‚ ÖÿÊŒÊ flÒ≈ Á‹ÿÊ ¡Ê ⁄„Ê ÕÊ– •’ ß‚ Ã∑¸§‚¢ªÃ ’ŸÊŸ ∑§Ë ∑§ÙÁ‡Ê‡Ê ∑§Ë ªß¸ „Ò– ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ë ß‚ ¬„‹ ¬⁄ ⁄Ê¡ŸËÁà ÷Ë ‡ÊÈM§ „Ù ªß¸ „Ò– Áfl¬ˇÊË ¬ÊÁ≈¸ÿÊ¢ ß‚∑§Ë •Ê‹ÙøŸÊ ∑§⁄ ⁄„Ë „Ò¢– Áfl¬ˇÊ ∑§Ê •Ê⁄Ù¬ „Ò Á∑§ ¡’ â’Ê∑ͧ ¬⁄ flÒ≈ ∑§Ë ‚Ë◊Ê {z »§Ë‚ŒË ÕË ÃÙ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ù |zÆ ∑§⁄Ù«∏U M§¬∞ ∑§Ê ⁄Ê¡Sfl „ÊÁ‚‹ „Ù ⁄„Ê ÕÊ– •’ ß‚ »Ò§‚‹ ‚ ‚⁄∑§Ê⁄Ë π¡ÊŸ ∑§Ù ŸÈ∑§‚ÊŸ „٪ʖ
∑ȧ
¿ •‚ʸ ¬„‹ ⁄Ê¡SÕÊŸ ◊¢ â’Ê∑ͧ fl ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ©lÙª ∑§Ù ∑§Ê»§Ë ◊ÈÁ‡∑§‹Ù¢ ∑§Ê ‚◊ÊŸÊ ∑§⁄ŸÊ ¬«∏UÊ ÕÊ, ‹Á∑§Ÿ •’ fl‚È¥œ⁄UÊ
⁄Ê¡ ‚⁄∑§Ê⁄ Ÿ Ã¥’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ ¬⁄U ‚ flÒ≈U ÉÊ≈UÊ ÁŒÿÊ „Ò– ¬„‹ ÿ„ ∑§⁄U {z » Ë‚ŒË ÕÊ, Á¡‚ •’ yz » Ë‚ŒË ∑§⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò– ß‚∑‘§ •‹ÊflÊ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ‚ xÆ » Ë‚ŒË ≈UÒÄU‚ ∑§◊ Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– „Ê‹Ê¥Á∑§ ’Ë«∏Ë ¬⁄U ≈UÒÄU‚ ⁄U≈U ◊¥ ∑§Ù߸ ’Œ‹Êfl Ÿ„Ë¥ Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– ⁄Ê¡SÕÊŸ ‚⁄∑§Ê⁄ √ŒÊ⁄Ê ≈ÒÄ‚ ◊¢ ŒË ªß¸ ß‚ ⁄Ê„Ã ∑§Ê ©lÙª Ÿ Sflʪà Á∑§ÿÊ „Ò– ©lÙª ª„⁄Ë ÁŸ⁄ʇÊÊ ◊¢ ÕÊ, ‹Á∑§Ÿ •øÊŸ∑§ ©‚ ∞∑§ Ÿß¸ πȇÊË Á◊‹Ë „Ò– ©À‹πŸËÿ „Ò ⁄Ê¡SÕÊŸ ◊¢ â’Ê∑ͧ fl ¬ÊŸ ◊‚‹Ê ©lÙª ‚ ‚’‚ ÖÿÊŒÊ flÒ≈ Á‹ÿÊ ¡Ê ⁄„Ê ÕÊ– •’ ß‚ Ã∑¸§‚¢ªÃ ’ŸÊŸ ∑§Ë ∑§ÙÁ‡Ê‡Ê ∑§Ë ªß¸ „Ò– ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ë ß‚ ¬„‹ ¬⁄ ⁄Ê¡ŸËÁà ÷Ë ‡ÊÈM§ „Ù ªß¸ „Ò– Áfl¬ˇÊË ¬ÊÁ≈¸ÿÊ¢ ß‚∑§Ë •Ê‹ÙøŸÊ ∑§⁄ ⁄„Ë „Ò¢– Áfl¬ˇÊ ∑§Ê •Ê⁄Ù¬ „Ò Á∑§ ¡’ â’Ê∑ͧ ¬⁄ flÒ≈ ∑§Ë ‚Ë◊Ê {z »§Ë‚ŒË ÕË ÃÙ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ù |zÆ ∑§⁄Ù«∏U M§¬∞ ∑§Ê ⁄Ê¡Sfl „ÊÁ‚‹ „Ù ⁄„Ê ÕÊ– •’ ß‚ »Ò§‚‹ ‚ ‚⁄∑§Ê⁄Ë π¡ÊŸ ∑§Ù ŸÈ∑§‚ÊŸ „٪ʖ flÒ≈ ∑§Ë ‚Ë◊Ê ÉÊ≈ÊŸ ∑§Ê Áfl⁄Ùœ ∑§⁄Ÿ flÊ‹ ‚¢ª∆ŸÙ¢ fl ‹ÙªÙ¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ¬„‹ â’Ê∑ͧ ÁŸÿ¢òÊáÊ ∑ Á‹∞ ⁄Ê¡SÕÊŸ ∑§Ù ¬È⁄S∑Χà Á∑§ÿÊ ¡Ê øÈ∑§Ê
40
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
„Ò– ÁflE SflÊSâÿ ‚¥ª∆Ÿ («éÀÿÍ∞ø•Ù) Ÿ •¥Ã¸⁄UÊC˛Ëÿ ‚¥Áœ »˝ ◊fl∑§¸ ∑§ãfl¥‡ÊŸ » ÊÚ⁄U ≈UÙ’∑§Ù ∑§¥≈˛Ù‹ ∑§Ë SÕʬŸÊ ∑§Ë ÕË– ß‚ ¬⁄U v|} Œ‡ÊÙ¥ Ÿ „SÃÊˇÊ⁄U Á∑§∞ Õ, Á¡Ÿ◊¢ ÷Ê⁄à ÷Ë ‡ÊÊÁ◊‹ „Ò– ß‚Ë ‚¥Áœ ∑‘§ Äà Œ‡Ê÷⁄U ◊¥ ‚’‚ •Áœ∑§ ⁄UÊ¡SÕÊŸ ◊¥ fl·¸ wÆÆ~-vÆ ◊¥ vw »§Ë‚ŒË wÆvÆ-vv ◊¥ wÆ »§Ë‚ŒË wÆvv-vw ◊¥ yÆ »§Ë‚ŒË, wÆvw-vx ◊¥ zÆ •ı⁄ wÆvx-vy ◊¥ {z »§Ë‚ŒË ≈UÒÄU‚ ∑§Ë ’…∏ÊÃ⁄UË Ã¥’Ê∑§Í ©à¬ÊŒÙ¥ ¬⁄U ÁŸ⁄U¥Ã⁄U øÊ⁄U fl·Ù¥¸ Ã∑§ „ÙÃË ⁄U„Ë „Ò– ß‚Ë ∑§ ø‹Ã ⁄UÊíÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑‘§ Áflà Áfl÷ʪ ∑§Ù Ã¥’Ê∑Í ¬⁄U ≈UÒÄU‚ ’…∏ÊŸ ∑§Ë ŸËÁà ∑§Ù ÁŸ¥⁄UÃ⁄U ’ŸÊÿ ⁄UπŸ ∑‘§ Á‹∞ fl·¸ wÆvx-vy ◊¥ ÁflE SflÊSâÿ ‚¥ª∆Ÿ («éÀÿÍ∞ø•Ù) Ÿ «Ë¡Ë •flÊ«¸ ÁŒÿÊ– ß‚ »Ò§‚‹ ∑§Ù ‹∑§⁄ fl‚È¢œ⁄Ê ‚⁄∑§Ê⁄ ¬⁄ „◊‹Ê ∑§⁄à „È∞ ¬Ífl¸ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË fl ∑§Ê¢ª˝‚ ∑§ flÁ⁄c∆ ŸÃÊ •‡ÊÙ∑§ ª„‹Ùà Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ⁄UÊíÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U mÊ⁄UÊ Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ fl ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ù¥ ¬⁄U ‹ªŸ flÊ‹ ≈ÒUÄU‚ ◊¥ ÷Ê⁄UË ∑§≈UıÃË ∑§⁄UŸÊ ¬˝Œ‡Ê ∑§Ë •Ê◊ ¡ŸÃÊ ∑‘§ SflÊSâÿ ‚ ‚ËœÊ Áπ‹flÊ«∏ ∑§⁄UŸÊ „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ¡’ ¬Í⁄UÊ Œ‡Ê Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ ∑§Ù SflÊSâÿ ∑‘§ Á‹∞ ÉÊÊÃ∑§ ◊ÊŸÃ „È∞ ß‚∑§Ë Á’∑˝§Ë ∑§Ù ÁŸM§à‚ÊÁ„à ∑§⁄UŸ ¬⁄U ∞∑§◊à „Ò ∞‚Ë ÁSÕÁà ◊¥ ⁄UÊíÿ
‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ê ÿ„ ÃȪ‹∑§Ë » ⁄U◊ÊŸ ‚¥Œ„ ¬ÒŒÊ ∑§⁄UÃÊ „Ò– ª„‹Ùà Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ∞∑§ •Ù⁄U ÃÙ Áfl‡fl SflÊSâÿ ‚¥ª∆Ÿ ÿ„ ∑§„ ⁄U„Ê „Ò Á∑§ ÷Ê⁄Uà ◊¥ ¬˝Áà fl·¸ vÆ ‹Êπ ◊ıÃ¥ Ãê’Ê∑Í ¡ÁŸÃ ’Ë◊ÊÁ⁄UÿÙ¥ ‚ „ÙÃË „Ò¢– ŒÍ‚⁄UË •Ù⁄U ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ù¥ ¬⁄U ‹ªŸ flÊ‹ ≈UÒÄU‚ ◊¥ xÆ ¬˝ÁÇÊà ∑§◊Ë ∑§Ë ªß¸ „Ò •ı⁄ Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ ¬⁄U ≈UÒÄU‚ ∑§Ù {z ‚ yz ¬˝ÁÇÊà ∑§⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ „Ò– ≈ÒÄ‚ ◊¢ ∑§◊Ë ∑§⁄UŸ ∑§Ê ⁄UÊíÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ê ÁŸáʸÿ „⁄U •ÊŒ◊Ë ∑‘§ ◊Ÿ ◊¥ ‡Ê¥∑§Ê ¬ÒŒÊ ∑§⁄UÃÊ „Ò– ª„‹Ùà Ÿ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ù •ı⁄ ÷Ë π⁄ËπÙ≈Ë ‚ÈŸÊ߸ „Ò– ß‚ ◊Èg ∑§Ù ‹∑§⁄ Á‚ÿÊ‚Ë ’ÿÊŸ’Ê¡Ë ∞∑§ Ã⁄»§ „Ò, ‹Á∑§Ÿ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê •ı⁄ â’Ê∑ͧ ©lÙª ◊¢ ∑§Ê»§Ë ø◊∑§ ÁŒπÊ߸ ¬«∏U ⁄„Ë „Ò– ‹ÙªÙ¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ â’Ê∑ͧ ∑§ ŸÊ◊ ¬⁄ ≈ÒÄ‚ ∑§Ë øÄ∑§Ë ◊¢ fl ©à¬ÊŒ ÷Ë ¬Ë‚ ¡Ê ⁄„ Õ, Á¡Ÿ∑§Ê â’Ê∑ͧ ‚ ŒÍ⁄-ŒÍ⁄ Ã∑§ ∑§Ù߸ ‚¢’¢œ Ÿ„Ë¥§ „Ò– ◊‚‹Ÿ ‚ÊŒÊ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê, Á¡‚◊¢ ÁŸ∑§Ù≈ËŸ ∑§Ë ◊ÊòÊÊ ‡ÊÍãÿ „ÙÃË „Ò, ‹Á∑§Ÿ ‚ÊÁ¡‡Ê ∑§ Äà ©‚ ªÈ≈πÊ ∑§ ŸÊ◊ ‚ ‚¢’ÙÁœÃ Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ¡’Á∑§ ‚ëøÊ߸ ÿ„ „Ò Á∑§ ªÈ≈πÊ ∑§Ù ¬˝ÁÃ’¢ÁœÁà „È∞ fl·Ù¸¢ ’Ëà øÈ∑§ „Ò¢– ∑ȧ¿ ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ÿ„ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ê •∑§‹◊¢UŒË ÷⁄Ê ∑§Œ◊ „Ò, ÄÿÙ¢Á∑§ flÒ≈ ∑§Ë ◊ÊòÊÊ •àÿÁœ∑§ „ÙŸ ∑§ ∑§Ê⁄áÊ ∑ȧ¿ ‹Ùª ≈ÒÄ‚§∑§Ë øÙ⁄Ë ∑§⁄Ÿ ‹ª ª∞ Õ– ßÃŸÊ „Ë Ÿ„Ë¥§ ¬«∏UÙ‚Ë ⁄ÊÖÿÙ¢ ‚ øÙ⁄Ë-Á¿¬ ◊Ê‹ ‚å‹Ê߸ „ÙŸ ‹ªÊ ÕÊ– ß‚‚ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ù ∑§Ê»§Ë ŸÈ∑§‚ÊŸ „Ù ⁄„Ê ÕÊ– ©Ÿ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ≈ÒÄ‚ ∑§Ù Ã∑¸§‚¢ªÃ ’ŸÊŸ ‚ ‹Ùª ߸◊ÊŸŒÊ⁄Ë ‚ ß‚∑§Ê ÷ȪÃÊŸ ∑§⁄¢ª, Á¡‚‚ ‚⁄∑§Ê⁄Ë π¡ÊŸ ∑§Ù »§Ê∞ŒÊ „٪ʖ ßÃŸÊ „Ë Ÿ„Ë¥§≈ÒÄ‚ ∑§◊ „ÙŸ ‚ â’Ê∑ͧ ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§Ë ÃS∑§⁄Ë ÷Ë M§∑§ªË– ß‚‚ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ù
jkT;ksa ls
ßñÅ ∑§Ê»§Ë ⁄Ê„Ã Á◊‹ªË– ©À‹πŸËÿ „Ò Ã¢’Ê∑ͧ fl ‚ÊŒÊ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ¬⁄ ‹ÊªÍ ◊‡ÊËŸ •ÊœÊÁ⁄à ‹flË ¬˝áÊÊ‹Ë ∑§Ê Áfl⁄Ùœ ‡ÊÈM§ ‚ „Ë „Ù ⁄„Ê „Ò– ©lÙª ‚ ¡È«∏U ‹ÙªÙ¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ‹flË Œ⁄¢ ßÃŸË ÖÿÊŒÊ „Ò¢ Á∑§ ©‚∑§Ê ÷ȪÃÊŸ ∑§⁄Ÿ ‚ ©l◊Ë ∑§Ù Á’À∑ȧ‹ »§Ê∞ŒÊ Ÿ„Ë¥§ „Ù ⁄„Ê „Ò– ß‚Ë ◊‡ÊËŸ •ÊœÊÁ⁄à ‹flË ¬˝áÊÊ‹Ë ∑§ ø‹Ã ∑§ß¸ ∑§Ê⁄πÊŸ ’¢Œ „Ù ª∞– ß‚◊¢ ∞‚Ë √ÿflSÕÊ „Ò Á∑§ ¿Ù≈ ©lÁ◊ÿÙ¢ ∑§Ê Á≈∑§ ¬ÊŸÊ ◊ÈÁ‡∑§‹ „Ò– Á¡Ÿ∑§ ©à¬ÊŒ ÷Ê⁄Ë ◊ÊòÊÊ ◊¢ Á’∑§Ã „Ò¢, fl „Ë ß‚ √ÿflSÕÊ ∑§ Äà ∑ȧ¿ ◊ÈŸÊ»§Ê ∑§◊Ê ‚∑§Ã „Ò¢– ’„⁄„Ê‹ fl‚È¢œ⁄Ê Ÿ flÒ≈ ∑§Ë ‚Ë◊Ê ÉÊ≈Ê ∑§⁄ ∞∑§ ŸÿÊ ©ŒÊ„⁄áÊ ¬‡Ê Á∑§ÿÊ „Ò– ¡Ù ⁄ÊÖÿ ¬˝ÁÃ’¢œ ∑§Ë ∑§Ê⁄¸flÊ߸ ∑§⁄ ⁄„ „Ò¢ ÿÊ flÒ≈ ∑§Ë ‚Ë◊Ê ’…∏ÊŸ ∑§Ë ∑§ÙÁ‡Ê‡Ê ◊¢ „Ò¢ ©ã„¢ ß‚‚ ‚’∑§ ‹ŸÊ øÊÁ„∞– ß‚ »Ò§‚‹ ∑§Ù ‹∑§⁄ •Ê‹ÙøŸÊ ÃÙ ∑§Ù߸ ÷Ë ∑§⁄ ‚∑§ÃÊ „Ò, ‹Á∑§Ÿ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§ •¬Ÿ Ã∑¸§ „Ò¢, ¡Ù ∑§Ê»§Ë ◊¡’Íà „Ò¢– flÒ≈ ÉÊ≈Ê ∑§⁄ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ Ÿ ⁄Ê¡Sfl ∑§Ê ŸÈ∑§‚ÊŸ Ÿ„Ë¥§ Á∑§ÿÊ „Ò, ’ÁÀ∑§ ∑§ß¸ ¤Ê¢¤Ê≈Ù¢ ‚ ◊ÈÁÄà ¬Ê߸ „Ò •ı⁄ ⁄Ê¡Sfl ◊¢ ß¡Ê»§ ∑§Ê ⁄ÊSÃÊ ÁŸ∑§Ê‹Ê „Ò– ’„⁄„Ê‹ fl‚È¢œ⁄Ê ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§ ß‚ »Ò§‚‹ ‚ ©lÙª ◊¢ ∞∑§ ŸÿÊ ©à‚Ê„ ÁŒπÊ߸ ¬«∏U ⁄„Ê „Ò– ∑§ß¸ ∑¢§¬ÁŸÿÊ¢ •’ πÈ‹ ∑§⁄ √ÿfl‚Êÿ ∑§⁄Ÿ ∑§ ◊Í« ◊¢ „Ò¢, „Ê‹Ê¢Á∑§ «⁄ ÷Ë ’ŸÊ „È•Ê „Ò Á∑§ •øÊŸ∑§ ∑§„Ë¢ ∑§Ù߸ »Ò§‚‹Ê ∞‚Ê Ÿ „Ù ¡Ê∞ Á¡‚‚ ©lÙª ∑§Ù ŸÈ∑§‚ÊŸ ©∆ÊŸÊ ¬«∏–
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
41
jkT;ksa ls
ÚæãÌ ÂÚ Úô·¤
⁄Ê
¡SÕÊŸ ∑§Ë fl‚È¢œ⁄Ê ⁄Ê¡ ‚⁄∑§Ê⁄ mÊ⁄Ê Ã¢’Ê∑Í fl ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ©lÙª ∑§Ë ⁄Ê„Ã ¬⁄ „Ê߸∑§Ù≈¸ Ÿ ⁄Ù∑§ ‹ªÊ ŒË „Ò •ı⁄ ⁄ÊÖÿ ∑‘ SflÊSâÿ ‚Áøfl ‚ ß‚ ‚¢’¢œ ◊¢ ¡flÊ’ Ë’ Á∑§ÿÊ „Ò– ◊Ê◊‹ ∑§Ë •ª‹Ë ‚ÈŸflÊ߸ v| •ªSà ∑§Ù „٪˖ ‚ÊÕ „Ë •ŒÊ‹Ã Ÿ â’Ê∑ͧ ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§ ¬Ò∑§≈Ù¢ ¬⁄ ÃSflË⁄Ù¢ flÊ‹Ë øÃÊflŸË ∑§ ¬˝∑§Ê‡ÊŸ ∑§Ë ‚◊ÿ ‚Ë◊Ê ’…∏ÊŸ ‚ ߢ∑§Ê⁄ ∑§⁄ ÁŒÿÊ „Ò– ©À‹πŸËÿ „Ò Á∑§ â’Ê∑ͧ fl ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê •ÊÁŒ ©à¬ÊŒÙ¢ ¬⁄ ‚ flÒ≈ ∑§Ë ‚Ë◊Ê ÉÊ≈Ê∞ ¡ÊŸ ∑§ ’ÊŒ ‚ ¡ŒÊ¸ Áfl⁄ÙœË ‹ÊÚ’Ë ‚Á∑˝ ÿ „Ù ªß¸ ÕË– ∑§ß¸ ∞Ÿ¡Ë•Ù¢ fl ŸÃÊ•Ù¢ ∑§ ’ÿÊŸ ‹ªÊÃÊ⁄ •Ê ⁄„ „Ò¢– •Ê߸¬Ë∞‹ ÉÊÙ≈Ê‹ ∑§ •Ê⁄Ù¬Ë ‹Á‹Ã ◊ÙŒË ∑ ‚ÊÕ ‚¢’¢œÙ¢ ∑§Ù ‹∑§⁄ fl‚È¢œ⁄Ê ¬„‹ „Ë ◊È‚Ë’Ã ◊¢ »¢§‚Ë „È߸ „Ò¢– •’ ©Ÿ∑§Ë ‚⁄∑§Ê⁄ Ÿ â’Ê∑ͧ •ı⁄ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ©lÙª ∑§Ù ⁄Ê„Ã ŒË ÃÙ Áfl¬ˇÊ Ÿ Á’ŸÊ ◊ı∑§Ê ª¢flÊ∞ ©Ÿ ¬⁄ „◊‹Ê ’Ù‹ ÁŒÿÊ– ©À‹πŸËÿ „Ò Á∑§ „Ê߸∑§Ù≈U¸ ◊¢ ∞∑§ ¡ŸÁ„à ÿÊÁø∑§Ê ŒÊÿ⁄ ∑§Ë ªß¸ ÕË, Á¡‚ ‚¢ôÊÊŸ ◊¢ ‹Ã „È∞ •ŒÊ‹Ã Ÿ ÿ„ •ÊŒ‡Ê ÁŒÿÊ– ªı⁄UË’ „Ò Á∑§ ⁄UÊíÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑‘§ ÁflûÊ Áfl÷ʪ ∑§Ë ∑§⁄U ‡ÊÊπÊ Ÿ w ¡ÍŸ •ı⁄U vw ¡ÍŸ ∑§Ù ŒÙ •‹ª-•‹ª •ÊŒ‡Ê ¡Ê⁄UË ∑§⁄U Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ ¬⁄U ≈UÒÄU‚ ∑§Ù {z ‚ yz ¬˝ÁÇÊà fl ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ù¥ ¬⁄U {z ‚ ÉÊ≈UÊ∑§⁄U xz ¬˝ÁÇÊà ∑§⁄U ÁŒÿÊ ªÿÊ ÕÊ– ¬Ífl¸ ◊ÈÅÿ◊¥òÊË Ÿ ÷Ë ¬Ífl¸ ◊ÈÅÿ◊¥òÊË •‡ÊÙ∑§ ª„‹Ùà Ÿ ⁄UÊíÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U mÊ⁄UÊ Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ fl ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ù¥ ¬⁄U ≈ÒÄU‚ ◊¥ ÷Ê⁄UË ∑§≈UıÃË ∑§Ù ¬˝Œ‡Ê ∑§Ë •Ê◊ ¡ŸÃÊ ∑‘§ SflÊSâÿ ‚ ‚ËœÊ Áπ‹flÊ«∏ ∑§⁄UŸÊ ’ÃÊÿÊ ÕÊ– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê ÕÊ Á∑§ ÷Ê¡¬Ê ∑‘§ ∑§È¿ ‹ÙªÙ¥ ∑§Ù ÁflÁ÷ÛÊ ‚¥ª∆ŸÙ¥ Ÿ ÷Ë ‡ÊÈM§ Á∑§∞ Õ •Á÷ÿÊŸ ⁄UÊíÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑‘§ Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ fl ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ù¥ ¬⁄U ≈UÒÄU‚ ◊¥ ∑§≈UıÃË ∑‘§ »Ò§‚‹ ∑§Ê ÁflÁ÷ÛÊ ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ •ı⁄U ªÒ⁄U ‚⁄U∑§Ê⁄UË ˇÊòÊ ‚ ¡È«∏ ‚¥ª∆ŸÙ¥ ∑§Ê Áfl⁄UÙœ ‚«∏∑§ ¬⁄U Ÿ¡∏⁄U •ÊŸ ‹ªÊ ÕÊ– ∑§È¿ ‚¥ª∆ŸÙ¥ Ÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U ‚ ß‚ »Ò§‚‹ ∑§Ù flʬ‚ ‹Ÿ ∑§Ë ◊Ê¥ª ∑§⁄Uà „È∞ •Á÷ÿÊŸ ‡ÊÈM§ ∑§⁄U ÁŒ∞ Õ– flÒ≈ ◊¢ ∑§≈ıÃË ¬⁄ ⁄Ù∑§ ‹ªÊŸ ∑§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ •ŒÊ‹Ã Ÿ ÁøòÊÙ¢ flÊ‹Ë flÒœÊÁŸ∑§ øÃÊflŸË ‚ ‚¢¢’¢ÁœÃ ◊Ê◊‹ ◊¢ ‚◊ÿ ‚Ë◊Ê ’…∏ÊŸ ‚ ߢ∑§Ê⁄ ∑§⁄ ÁŒÿÊ– ÿÊÁø∑§Ê ◊¥ ‚◊ÊøÊ⁄ ¬òÊÙ¢ ◊¢ ¿¬Ë π’⁄Ù¢ ∑§Ù •ÊœÊ⁄ ’ŸÊÿÊ ªÿÊ „Ò– Á‚ª⁄U≈U •ı⁄U Ãê’Ê∑Í ¬⁄U ∑§⁄U ÉÊ≈UÊ∞ ¡ÊŸ ∑‘§ Áfl⁄UÙœ ∑§Ù ‹∑§⁄U ¬˝∑§ÊÁ‡Êà π’⁄UÙ¥ ∑§Ù ÷Ë •ÊœÊ⁄U ’ŸÊÿÊ ªÿÊ „Ò– ¬˝ÊÕ˸¬ˇÊ Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ¬˝ÊÕ˸ Á‚ª⁄U≈U ∑§Ë ‹Ã ‚ ‹ÙªÙ¥ ∑‘§ SflÊSâÿ ◊¥ Áª⁄UÊfl≈U ∑§Ù ‹∑§⁄U Áø¥ÁÃà „Ò– ∑‘§ãŒ˝ ‚⁄U∑§Ê⁄U •ı⁄U ⁄UÊíÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U ÿÈflÊ•Ù¥ ∑§Ù ß‚ ‹Ã ‚ ’øÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ∑§Ù߸ ∑§Œ◊ Ÿ„Ë¥ ©∆Ê ⁄U„Ë „Ò– ß‚ ◊Èg ∑§Ù ‹∑§⁄U ¬˝ÊÕ˸ Ÿ v~~~ ◊¥ ÷Ë ¡ŸÁ„à ÿÊÁø∑§Ê ŒÊÿ⁄U ∑§Ë ÕË •ı⁄U ©‚◊¥ ‚Êfl¸¡ÁŸ∑§ SÕ‹ ¬⁄U œÍ◊˝¬ÊŸ ⁄UÙ∑§Ÿ ∑§Ë ªÈ„Ê⁄U ∑§Ë ªß¸ ÕË–
42
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
©‚ ÿÊÁø∑§Ê ∑‘§ ‹Áê’à ⁄U„Ÿ ∑‘§ Œı⁄UÊŸ ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ ∑§ÊŸÍŸ ’ŸÊÿÊ– Á‚ª⁄U≈U •ı⁄U Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ ∑§Ë ¬Á∑§¥ª ‚ê’ãœË ÁŸÿ◊Ù¥ ∑‘§ Äà ߟ∑‘§ ¬ÒÁ∑§≈U ¬⁄U }z ¬˝ÁÇÊà Á„S‚ ¬⁄U øÃÊflŸË Á‹πË ¡ÊŸË ÕË– ß‚◊¥ ‚ {Æ ¬˝ÁÇÊà Á„S‚ ¬⁄U ÁøòÊ •ı⁄U wz ¬˝ÁÇÊà Á„S‚ ¬⁄U Á‹Áπà øÃÊflŸË ¬˝∑§ÊÁ‡Êà ∑§Ë ¡ÊŸË ÕË– äÿÊŸ ⁄„ Á∑§ ß‚ øÃÊflŸË ∑‘§ Á‹∞ ∑‘§ãŒ˝ ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ ¬„‹ ∞∑§ •¬˝Ò‹ wÆvz ∑§Ë ‚◊ÿ ‚Ë◊Ê Ãÿ ∑§Ë ÕË, ‹Á∑§Ÿ w{ ◊Êø¸ wÆvz ∑§Ù ‚¥‡ÊÙœŸ ¡Ê⁄UË ∑§⁄U ß‚ ‚◊ÿ ‚Ë◊Ê ∑§Ù •ÁŸÁ‡øÃ∑§Ê‹ ∑‘§ Á‹∞ ’…∏Ê ÁŒÿÊ ªÿÊ ÕÊ– œÍ◊˝¬ÊŸ ◊¥ ∑§◊Ë ‹ÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ∑‘§ãŒ˝Ëÿ SflÊSâÿ ◊¥òÊÊ‹ÿ ∑§Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò Á∑§ ¬ÒÁ∑§≈U ⁄U¥ªËŸ ∑‘§ ’¡Êÿ ‚ÊŒÊ „Ù¥ •ı⁄U ©‚ ¬⁄U øÃÊflŸË ∑§Ê ¬˝∑§Ê‡ÊŸ Á∑§ÿÊ ¡Ê∞– ß‚‚ œÍ◊˝¬ÊŸ ◊¥ ∑§◊Ë ‹Ê߸ ¡Ê ‚∑‘§ªË– ß‹Ê„Ê’ÊŒ ∑§ ‚¢‚Œ •ı⁄ •œËŸSÕ ÁŸÿ◊ ‚Á◊Áà ∑§ ¬˝◊Èπ fl ÷UÊ¡¬Ê ‚Ê¢‚Œ ÁŒ‹Ë¬ ªÊ¢œË •ı⁄ ‡ÿÊ◊Ê ø⁄áÊ ªÈåÃÊ ∑§ ’ÿÊŸ •ÊŸ ∑§ ’ÊŒ ◊Ê◊‹ Ÿ ÃÍ‹ ¬∑§«∏U Á‹ÿÊ– Áfl¬ˇÊË ¬ÊÁ≈¸ÿÙ¢ ∑§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ Ã¢’Ê∑ͧ Áfl⁄ÙœË ‹Ê’Ë ∑§Ë •Ù⁄ ‚ ∑§Ê»§Ë ¡Ù⁄ŒÊ⁄ „◊‹Ê ‡ÊÈM§ ∑§⁄ ÁŒÿÊ ªÿÊ– „Ê‹Ê¢Á∑§ ÁŒ‹Ë¬ ªÊ¢œË •ı⁄ ªÈåÃÊ Ÿ ÃÊ¢’Ê∑ͧ ∑§Ê ‚◊Õ¸Ÿ Ÿ„Ë¥§ Á∑§ÿÊ ÕÊ, ©ã„Ù¢Ÿ Ã٠â’Ê∑ͧ ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§ ¬Ò∑§≈Ù¢ ¬⁄ ‚ÁøòÊ øÃÊflŸË ∑§Ê •Ê∑§Ê⁄ ’…∏ÊŸ ‚ ¬«∏UŸ flÊ‹ ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ fl •ÊÁÕ¸∑§ ¬˝÷ÊflÙ¢ ∑§ ◊gŸ¡⁄ •¬ŸË ’Êà ∑§„Ë ÕË– ‚ÊÕ „Ë ÿ„ ÷Ë ∑§„Ê ÕÊ Á∑§ •÷Ë Ã∑§ ÷Ê⁄à ∑§Ê •¬ŸÊ ∑§Ù߸ ‚fl¸ˇÊáÊ Ÿ„Ë¥§ „È•Ê „Ò Á∑§ â’Ê∑ͧ „Ë ∑ÒÒ¥§‚⁄ ∑§Ê ◊ÈÅÿ ∑§Ê⁄áÊ „Ò– ÿ„ ◊Ê◊‹Ê ©¿‹Ÿ ∑§ ’ÊŒ Á‚ÿÊ‚Ë ÉÊ◊Ê‚ÊŸ ‡ÊÈM§ „Ù ªÿÊ– Á¬¿‹ fl·¸ ¡È‹Ê߸ ◊¢ „·¸flœ¸Ÿ ∑§ SflÊSâÿ ◊¢òÊË ⁄„à „È∞ ∑¥§Œ˝Ëÿ SflÊSâÿ fl ¬Á⁄flÊ⁄ ∑§ÀÿÊáÊ ◊¢òÊÊ‹ÿ ◊¢ ‚‹Ê„∑§Ê⁄ ⁄◊‡Ê ø¢Œ˝ ∑§Ë •äÿˇÊÃÊ ◊¢ ∞∑§ ∑§◊≈Ë ∑§Ê Á¡∑˝§ Á∑§ÿÊ ªÿÊ ÕÊ, Á¡‚∑§Ë Á⁄¬Ù≈¸ •ÊŸ ∑§ ’ÊŒ â’Ê∑ͧ ©lÙª ◊¢ „‹ø‹ ◊øË „È߸ „Ò– ß‚ ‚Á◊Áà Ÿ Á‚ª⁄≈ fl â’Ê∑ͧ (ÁŸ·œ fl √ÿʬÊ⁄ •ı⁄ flÊÁáÊÖÿ ©à¬ÊŒŸ •Ê¬ÍÁø ÃÕÊ ÁflÃ⁄áÊ ÁflÁŸÿ◊Ÿ) •ÁœÁŸÿ◊ wÆÆx (∑§Ù≈¬Ê) ◊¢ ‚¢‡ÊÙœŸ ∑§Ë Á‚»§ÊÁ⁄‡Ê ∑§Ë „Ò– ÿÁŒ Á◊üÊÊ ∑§◊≈Ë ∑§Ë Á⁄¬Ù≈¸ ◊ÊŸ ‹Ë ªß¸ Ã٠â’Ê∑Í ©lÙª ¬⁄ ÃÊ‹Ê ‹ª ¡Ê∞ªÊ–
jkT;ksa ls
çÎËÜè ×ð¢ Ì¢Õæ·¤ê ÂÚ Åñâ ∑§¡⁄ËflÊ‹ ∑§ ∑§⁄Ë’Ë ÁflûÊ ◊¥òÊË ◊ŸË· Á‚‚ÙÁŒÿÊ Ÿ ÁflœÊŸ‚÷Ê ◊¥ flÒ≈U ‚¥‡ÊÙœŸ Áflœÿ∑§ ¬‡Ê Á∑§ÿÊ Á¡‚‚ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ù â’Ê∑ͧ, ‡Ê⁄Ê’, «Ë¡‹, ¬≈˛Ù‹, ∑§ÙÀ« Á«˛¥ÄU‚ •ÊÁŒ ¬⁄U flSÃÈ•Ù¥ ¬⁄U flÒ≈U ∑§Ë Œ⁄U ’…∏ÊŸ ∑§Ë ¿Í≈U Á◊‹ ¡Ê∞ªË– ‚¥‡ÊÙœŸ ◊¥ flÒ≈U ∑§Ë Œ⁄UÙ ∑‘§ •Áœ∑§Ã◊ ŒÊÿ⁄U ◊¥ vÆ » Ë‚ŒË ’…∏ÙÃ⁄UË ∑§Ê ¬˝SÃÊfl Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò–
∞
∑§ Ã⁄»§ ⁄Ê¡SÕÊŸ ‚⁄∑§Ê⁄ Ÿ flÒ≈ ◊¢ ∑§◊Ë ∑§⁄ â’Ê∑ͧ fl ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ©lÙª ∑§Ù ⁄Ê„Ã ŒË ÃÙ ÁŒÀ‹Ë ∑§Ë •⁄Áfl¢Œ ∑§¡⁄ËflÊ‹ ‚⁄∑§Ê⁄ Ÿ ÁflœÊŸ‚÷Ê ◊¢ flÒ≈ Œ⁄Ù¢ ◊¢ ‚¢‡ÊÙœŸ ∑§Ê ¬˝SÃÊfl ¬‡Ê ∑§⁄ â’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¢ ‚◊à ∑§⁄Ë’ vv ‚Ê◊Áª˝ÿÙ¢ ∑§Ù ◊„¢ªÊ ∑§⁄Ÿ ∑§Ë ÃÒÿÊ⁄Ë ∑§⁄ ‹Ë „Ò– Á¬¿‹ ÁŒŸÙ¢ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ Ÿ â’Ê∑ͧ ¬⁄ ¬˝ÁÃ’¢œ ‹ªÊŸ ∑§Ë ÉÊÙ·áÊÊ ∑§Ë ÕË, ‹Á∑§Ÿ •ŒÊ‹Ã Ÿ ß‚∑§ •◊‹ ¬⁄ ⁄Ù∑ ‹ªÊ ŒË „Ò– ÁŒÀ‹Ë ∑§ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË •⁄Áfl¢Œ ∑§¡⁄ËflÊ‹ ∑§Ë ¿Áfl œÈ⁄ â’Ê∑ͧ Áfl⁄ÙœË ∑§ M§¬ ◊¢ ©÷Ê⁄Ë „Ò– ©ã„Ù¢Ÿ ª⁄Ë’ ¬ÊŸ flÊ‹Ù¢ ∑§Ë ¬⁄flÊ„ Á∑ ∞ Á’ŸÊ â’Ê∑ͧ ¬⁄ ⁄Ù∑§ ‹ªÊŸ ∑§Ë ÉÊÙ·áÊÊ ∑§Ë– ‚ÊÕ „˧ÁŒÀ‹Ë «ÊÚÿ‹ÊÚª ∑§◊ˇʟ ◊¥ ‚Áøfl ∑‘§ ¬Œ ¬⁄U ÃÒŸÊà áÃ⁄Uʸ⁄U •Áœ∑§Ê⁄UË •Ê‡ÊË· ¡Ù‡ÊË ∑§Ù ¬Œ „≈Ê ÁŒÿÊ– ߥÁ«ÿŸ ¬ÙS≈U ∞¥« ≈U‹Ë∑§ÊÚ◊ ‚Áfl¸‚ ‚ ÃËŸ ‚Ê‹ ∑‘§ Á‹∞ «¬È≈U‡ÊŸ ¬⁄U ÁŒÀ‹Ë ‚⁄U∑§Ê⁄U ◊¥ •Ê∞ Ÿı∑§⁄U‡ÊÊ„ •Ê‡ÊË· ¡Ù‡ÊË ∑§Ù ©Ÿ∑‘§ ◊Í‹ ∑§ÊÚ«⁄U ◊¥ ~ ◊„ËŸ ◊¥ „Ë ÷¡ ÁŒÿÊ ªÿÊ– •’ fl flÒ≈ ∑§Ë Œ⁄¢ ’…∏Ê ∑§⁄ â’Ê∑ͧ ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§Ù ◊„¢ªÊ ∑§⁄Ÿ ∑§Ë ∑§ÙÁ‡Ê‡Ê ◊¢ ¡È≈ ª∞ „Ò¢– ∑§¡⁄ËflÊ‹ ∑§ ∑§⁄Ë’Ë ÁflûÊ ◊¥òÊË ◊ŸË· Á‚‚ÙÁŒÿÊ Ÿ ÁflœÊŸ‚÷Ê ◊¥ flÒ≈U ‚¥‡ÊÙœŸ Áflœÿ∑§ ¬‡Ê Á∑§ÿÊ Á¡‚‚ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ù â’Ê∑ͧ, ‡Ê⁄Ê’, «Ë¡‹, ¬≈˛Ù‹, ∑§ÙÀ« Á«˛¥ÄU‚ •ÊÁŒ ¬⁄U flSÃÈ•Ù¥ ¬⁄U flÒ≈U ∑§Ë Œ⁄U ’…∏ÊŸ ∑§Ë ¿Í≈U Á◊‹ ¡Ê∞ªË– ‚¥‡ÊÙœŸ ◊¥ flÒ≈U ∑§Ë Œ⁄UÙ ∑‘§ •Áœ∑§Ã◊ ŒÊÿ⁄U ◊¥ vÆ » Ë‚ŒË ’…∏ÙÃ⁄UË ∑§Ê ¬˝SÃÊfl Á∑§ÿÊ ªÿÊ „Ò– Á» ‹„Ê‹ flÒ≈U ∑§Ë •Áœ∑§Ã◊ Œ⁄U wÆ » Ë‚ŒË „Ò ©‚ ’…Ê∑§⁄U xÆ » Ë‚ŒË Ã∑§ Á∑§ÿ ¡ÊŸ ∑§Ê ¬˝SÃÊfl „Ò– ß‚ ŒÊ∞⁄ ◊¢ â’Ê∑ͧ ‚◊à vv ©à¬ÊŒ ‡ÊÊÁ◊‹ „Ò¢– ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§ ß‚ ∑§Œ◊ ∑§Ê ¡Ù⁄ŒÊ⁄ Áfl⁄Ùœ ÷Ë „Ù ⁄„Ê „Ò– Áfl¬ˇÊ Ÿ ß‚ ‚¥‡ÊÙœŸ ∑§Ù Á¬¿‹ Œ⁄UflÊ¡ ‚ ¡ŸÃÊ ¬⁄U «Ê‹Ê ªÿÊ ’Ù¤Ê ’ÃÊÿÊ „Ò– ‚flÊ‹ ÿ ÷Ë ©∆ÊÿÊ ªÿÊ Á∑§ ‚⁄U∑§Ê⁄U flÒ≈U ∑‘§ ‚¥‡ÊÙœŸÙ¥ ∑§Ù ’¡≈U ∑‘§ ’ÊŒ ÄUÿÙ¥ ‹ ∑§⁄U
44
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
•Ê߸? ß‚ ¬⁄ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ©‚Ÿ Á∑§‚Ë ÷Ë ©à¬ÊŒ ¬⁄U flÒ≈U ∑§Ë Œ⁄U ∑§Ù Ÿ„Ë¥ ’…∏ÊÿÊ „Ò– flÒ≈U ∑§Ë Œ⁄UÙ¥ ∑§Ù ‹øË‹Ê ’ŸÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ‚¥‡ÊÙœŸ Á∑§∞ ª∞ „Ò¥, ‹Á∑§Ÿ ß‚ ‚¥‡ÊÙœŸ ∑‘§ ¬Ê‚ „ÙŸ ∑‘§ ’ÊŒ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ù ©¬⁄UÙQ§ flSÃÈ•Ù¥ ¬⁄U •Áœ∑§Ã◊ xÆ » Ë‚ŒË Ã∑§ flÒ≈U ‹ªÊŸ ∑§Ë ¿Í≈U Á◊‹ ¡Ê∞ªË– ∑§¡⁄ËflÊ‹ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ë ◊¢‡ÊÊ ‚Ê»§ ÁŒπÊ߸ ¬«∏U ⁄„Ë „Ò– ©À‹πŸËÿ „Ò Á∑§ â’Ê∑ͧ ©à¬ÊŒÙ¢ ¬⁄ ¬„‹ ‚ „Ë ∑§⁄Ù¢ ∑§Ê ÷Ê⁄Ë ’Ù¤Ê „Ò– •’ ⁄Ê¡œÊŸË ◊¢ flÒ≈ Œ⁄Ù¢ ◊¢ •øÊŸ∑§ vÆ »§Ë‚ŒË ß¡Ê»§Ê „ÙŸ ∑§ ’ÊŒ ©lÙª •ı⁄ ß‚ √ÿfl‚Êÿ ‚ ¡È«∏U ‹ÙªÙ¢ ∑§Ë ◊Ȃ˒â ’…∏ ¡Ê∞¢ªË– ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ ◊Ÿ◊ÊŸ Ã⁄Ë∑§ ‚ ∑§⁄Ù¢ ◊¢ ’…∏ÙûÊ⁄Ë ∑§⁄ªË ÃÙ ß‚ •‚⁄ •Ê◊ ª˝Ê„∑§Ù¢ ¬⁄ ÷Ë ¬«∏UªÊ– •Ê◊ ‹ÙªÙ¥ ∑‘§ Á‹∞ Áø¥ÃÊ ∑§Ë ’Êà ÿ„ ÷Ë „Ò Á∑§ ÁŒÀ‹Ë ◊¥ ÷Áflcÿ ◊¥ ß‚ ’…∏ÙûÊ⁄UË ‚ ¬≈˛Ù‹, «Ë¡‹ ◊¥„ªÊ „Ù ‚∑§ÃÊ „Ò– „Ê‹Ê¢Á∑§ ∞‹ ¬Ë ¡Ë •ı⁄U ¬Ë∞Ÿ¡Ë ‚Ë∞Ÿ¡Ë •ı⁄U ∑‘§⁄UÙ‚ËŸ ∑§Ù ß‚ ‚¥‡ÊÙœŸ ‚ ’Ê„⁄U ⁄UπÊ ªÿÊ „Ò– Á» ‹„Ê‹ ÁŒÀ‹Ë ◊¥ ¬≈˛Ù‹ ¬⁄U wÆ »§Ë‚ŒË •ı⁄U «Ë¡‹ ¬⁄U vw.z »§Ë‚ŒË flÒ≈U „Ò– ¬≈˛Ù‹ ¬⁄U •Áœ∑§Ã◊ flÒ≈U ‹ÊªÍ „Ò, ‹Á∑§Ÿ ‚¥‡ÊÙœŸ ∑‘§ ’ÊŒ ‚⁄U∑§Ê⁄U ¬≈˛Ù‹ ¬⁄U flÒ≈U ’…Ê ‚∑‘§ªË– ’¡≈U ◊¥ flÒ≈U ◊¥ „Ê‹Ê¥Á∑§ ∑§Ù߸ flÎÁh Ÿ„Ë¥ ∑§Ë ªß¸ „Ò Á» ⁄U ÷Ë flÒ≈U ‚ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ù wyÆÆÆ ∑§⁄UÙ«∏ ⁄U¬ÿ ∑§Ê ⁄UÊ¡Sfl ¬˝Ê# „٪ʖ ÿ„ ⁄UÊíÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ë ∑§È‹ ⁄UÊ¡Sfl ¬˝ÊÁ# ∑§Ê {~.x ¬˝ÁÇÊà „٪ʖ Á‚‚ÙÁŒÿÊ Ÿ ∑‘§ãŒ˝ ¬⁄U ÁŒÀ‹Ë ∑‘§ ‚ÊÕ ‚ıÃ‹Ê √ÿfl„Ê⁄U ∑§⁄UŸ ∑§Ê •Ê⁄UÙ¬ ‹ªÊà „Èÿ ∑§„Ê Á∑§ ‚flÊ∑§⁄U, •Êÿ∑§⁄U, ∑§¥¬ŸË ∑§⁄U •ı⁄U ‚Ë◊Ê ‡ÊÈÀ∑§ ÃÕÊ ©à¬ÊŒ ‡ÊÈÀ∑§ ◊¥ ÁŒÀ‹Ë ∑§Ê ©À‹πŸËÿ ÿÙªŒÊŸ „ÙŸ ∑‘§ ’Êfl¡ÍŒ ∑‘§ãŒ˝Ëÿ ∑§⁄UÙ¥ ◊¥ ⁄UÊíÿ ∑§Ê Á„S‚Ê ∑§Ê» Ë ∑§◊ „ÙÃÊ „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê ∑‘§ãŒ˝Ëÿ ∑§⁄UÙ¥ ◊¥ ÁŒÀ‹Ë ∑§Ê Á„S‚Ê wÆÆv-wÆÆw ‚ xwz ∑§⁄UÙ«∏ L§¬ÿ ¬⁄U ÁSÕ⁄U ’ŸÊ „È•Ê „Ò– vyfl¥ ÁflûÊ •ÊÿÙª Ÿ ∑‘§ãŒ˝Ëÿ ∑§⁄UÙ¥ ◊¥ ⁄UÊíÿÙ¥ ∑§Ê
jkT;ksa ls
ÕɸæÙð ·¤è ÌñØæÚè! Á„S‚Ê xw ¬˝ÁÇÊà ‚ ’…∏Ê∑§⁄U yw ¬˝ÁÇÊà ∑§⁄UŸ ∑§Ë Á‚» ÊÁ⁄U‡Ê ∑§Ë „Ò– ÿÁŒ ÿ„ Á‚» ÊÁ⁄U‡Ê ÁŒÀ‹Ë ¬⁄U ÷Ë ‹ÊªÍ „ÙÃË ÃÙ ÁŒÀ‹Ë ∑§Ù ∑‘§ãŒ˝ ‚ ∑§⁄UË’ wzÆÆÆ ∑§⁄UÙ«∏ L§¬ÿ ¬˝Ê# „ÙÖ ÁŒÀ‹Ë ∑§Ê yvvw~ ∑§⁄UÙ«∏ L§¬ÿ ∑§Ê ∑§È‹ ’¡≈U Á¬¿‹ ‚Ê‹ ∑‘§ ‚¥‡ÊÙÁœÃ xy|~Æ ∑§⁄UÙ«∏ L§¬ÿ ∑‘§ ’¡≈U ∑‘§ ◊È∑§Ê’‹ v} ¬˝ÁÇÊà •Áœ∑§ „Ò– ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò Á∑§ •ÊŸ flÊ‹ ÁŒŸÙ¢ ◊¢ ÁŒÀ‹Ë ◊¢ Á‚ª⁄≈ fl ¡Ê»§⁄ÊŸË ¡ŒÊ¸ •ÊÁŒ ◊„¢ª „Ù ‚∑§Ã „Ò¢–
ÚæÆõÚ ·¤æ ·¤æ¢»ýðâ ÂÚ ÂÜÅßæÚ flÊSâÿ ◊¥òÊË ⁄UÊ¡ãŒ˝ ⁄UÊ∆ı«∏ Ÿ ¬‹≈flÊ⁄ Á∑§ÿÊ „Ò– ©Ÿ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ⁄UÊ¡SÕÊŸ ◊¥ Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ∞fl¥ Ãê’Ê∑§Í ¬⁄U flÒ≈U ∑§Ë Œ⁄U ∑§Ê¥ª˝‚ ‡ÊÊÁ‚à ⁄UÊíÿÙ¥ ∑§Ë ÃÈ‹ŸÊ ◊¥ ∑§Ê» Ë •Áœ∑§ „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ⁄UÊ¡SÕÊŸ ◊¥ Ãê’Ê∑Í ¬⁄U flÒ≈U Œ⁄U yz ¬˝ÁÇÊà •ı⁄U Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ ∞fl¥ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ¬⁄U flÒ≈U Œ⁄U xz ¬˝ÁÇÊà „Ò– ⁄Ê¡SÕÊŸ ◊¢ â’Ê∑Í fl ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ¬⁄ ‚ flÒ≈ ∑§Ë ‚Ë◊Ê ÉÊ≈Ê∞ ¡ÊŸ ∑§Ù ‹∑§⁄ ∑§Ê¢ª˝‚ ∑§ „◊‹Ù¢ ¬⁄ ÁøÁ∑§à‚Ê ∞fl¥ SflÊSâÿ ◊¥òÊË ⁄UÊ¡ãŒ˝ ⁄UÊ∆ı«∏ Ÿ ¬‹≈flÊ⁄ Á∑§ÿÊ „Ò– ©Ÿ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ⁄UÊ¡SÕÊŸ ◊¥ Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ∞fl¥ Ãê’Ê∑§Í ¬⁄U flÒ≈U ∑§Ë Œ⁄U ∑§Ê¥ª˝‚ ‡ÊÊÁ‚à ⁄UÊíÿÙ¥ ∑§Ë ÃÈ‹ŸÊ ◊¥ ∑§Ê» Ë •Áœ∑§ „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ⁄UÊ¡SÕÊŸ ◊¥ Ãê’Ê∑Í ¬⁄U flÒ≈U Œ⁄U yz ¬˝ÁÇÊà •ı⁄U Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ ∞fl¥ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ¬⁄U flÒ≈U Œ⁄U xz ¬˝ÁÇÊà „Ò– ß‚∑§Ë ÃÈ‹ŸÊ ◊¥ ∑§Ê¥ª˝‚ ‡ÊÊÁ‚à ∑§ŸÊ¸≈U∑§ ◊¥ ÿ„ Œ⁄U ∑‘§fl‹ wÆ-wÆ ¬˝ÁÇÊà „Ò– ß‚Ë ¬˝∑§Ê⁄U ∑§Ê¥ª˝‚ ‡ÊÊÁ‚à ⁄UÊíÿ •‚◊ ◊¥ ÿ„ xÆ-xÆ ¬˝ÁÇÊà •ı⁄U Á„◊Êø‹ ¬˝Œ‡Ê ◊¥ ∑‘§fl‹ x{.x{ ¬˝ÁÇÊà „Ò– ⁄UÊ∆ı«∏ Ÿ ∑§„Ê „Ò Á∑§ ªÒ⁄U ÷Ê¡¬Ê ‡ÊÊÁ‚à ⁄UÊíÿÙ¥ ◊¥ ÷Ë Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ∞fl¥ Ãê’Ê∑Í ¬⁄U flÒ≈U ∑§Ë Œ⁄U ⁄UÊ¡SÕÊŸ ∑§Ë ÃÈ‹ŸÊ ◊¥ ∑§Ê» Ë ∑§◊ „Ò– ÁŒÀ‹Ë ◊¥ ÿ„ Œ⁄U vw.z ∞fl¥ wÆ ¬˝ÁÇÊà „Ò– fl„Ë¥ ©ûÊ⁄U ¬˝Œ‡Ê ◊¥ ÿ„ xÆ.xÆ ¬˝ÁÇÊà „Ò– ©ã„Ù¥Ÿ ∑§„Ê Á∑§ ⁄UÊ¡SÕÊŸ ◊¥ Ãê’Ê∑§Í ¬⁄U flÒ≈U Œ⁄U Ã∑§¸‚¥ªÃ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ ∑§È¿ ∑§◊ ∑§Ë ªß¸ „Ò ‹Á∑§Ÿ ß‚∑‘§ ’Êfl¡ÍŒ ÿ„ •ãÿ ⁄UÊíÿÙ¥ ‚ •Áœ∑§ „Ò– ⁄ÊÖÿ ◊¢ flÒ≈U Ã∑§¸‚¥ªÃ Ÿ „ÙŸ ‚ ∑§⁄ ∑§Ë øÙ⁄Ë „Ù ⁄„Ë ÕË– ⁄UÊ∆ı«∏ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ⁄UÊ¡SÕÊŸ ◊¥ Ãê’Ê∑Í ¬⁄U flÒ≈U Œ⁄U y •¬˝Ò‹ wÆÆ| ∑§Ù vw.zÆ ¬˝ÁÇÊà ÕË Á¡‚ ’…∏Ê∑§⁄U } ¡È‹Ê߸ wÆÆ~ ∑§Ù wÆ ¬˝ÁÇÊÃ∞ ~ ◊Êø¸ wÆvv ∑§Ù yÆ ¬˝ÁÇÊà w{ ◊Êø¸ wÆvw ∑§Ù zÆ ¬˝ÁÇÊà ÃÕÊ { ◊Êø¸∞ wÆvx ∑§Ù {z ¬˝ÁÇÊà Á∑§ÿÊ ªÿÊ ÕÊ– Œ‡Ê ◊¥ ÿ„ ‚flʸÁœ∑§ flÒ≈U Œ⁄U ÕË– flÒ≈U Œ⁄U Ã∑§¸‚¥ªÃ Ÿ„Ë¥ „ÙŸ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ ∑§⁄U øÙ⁄UË ∑§Ù ¬˝Ùà‚Ê„Ÿ Á◊‹ ⁄U„Ê ÕÊ– ‚ÊÕ „Ë ¬˝Œ‡Ê ∑§Ù ⁄UÊ¡Sfl „ÊÁŸ ÷Ë „Ù ⁄U„Ë ÕË– ⁄UÊíÿ ∑§Ù Ãê’Ê∑ͧ ◊¥ fl·¸ wÆvx-vy ∑‘§ Œı⁄UÊŸ ¬Ífl¸flÃ˸ fl·¸ ∑§Ë ÃÈ‹ŸÊ ◊¥ {Æ ∑§⁄UÙ«∏ L§¬ÿ ∑§Ê ⁄UÊ¡Sfl ÉÊÊ≈UÊ ©∆ÊŸÊ ¬«∏Ê– ß‚Ë Ã⁄U„ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹ ◊¥ wÆvv-vw ∑§Ë ÃÈ‹ŸÊ ◊¥ wÆvw-vx ◊¥ yw ∑§⁄UÙ«∏ L§¬ÿ ∑§Ë ⁄UÊ¡Sfl „ÊÁŸ „È߸– ©ã„Ù¥Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ fl·¸ wÆvy-vz ◊¥ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹ ∞fl¥ Ãê’Ê∑ͧ ¬⁄U z ∑§⁄UÙ«∏ L§¬ÿ ∑§Ë ∑§⁄U øÙ⁄UË ¬∑§«∏Ë ªß¸ ÕË– ß‚ fl·¸ v{ •¬˝‹ ∑§Ù ⁄UÊíÿ√ÿÊ¬Ë ‚fl¸ ◊¥ v.}Æ ∑§⁄UÙ«∏ L§¬ÿ ∑§Ë ∑§⁄U øÙ⁄UË ¬∑§«∏Ë ªß¸ ÕË– Á‚ª⁄U≈U ¬⁄U flÒ≈U Œ⁄UÙ¥ ◊¥ wz ‚ yÆ ¬˝ÁÇÊà ’…∏ÙÃ⁄UË ÁøÁ∑§à‚Ê ◊¥òÊË Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ¡„Ê¥ Ã∑§ Á‚ª⁄U≈U ¬⁄U flÒ≈U Œ⁄UÙ¥ ∑§Ê ¬˝‡Ÿ „Ò ⁄UÊíÿ ◊¥ Á‚ª⁄U≈U ¬⁄U ≈UÒÄU‚ Œ⁄U¥ Á‚ª⁄U≈U ∑§Ë ‹ê’Ê߸ ¬⁄U ÁŸœÊ¸Á⁄Uà „Ò– ⁄UÊíÿ ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ Á‚ª⁄U≈U ‚ ¬˝Ê# „ÙŸ flÊ‹ ⁄UÊ¡Sfl ∑§Ë ’…∏ÙÃ⁄UË ∑‘§ Á‹∞ ©Ÿ∑§Ë ‹ê’Ê߸ ∞fl¥ üÊáÊË ∑‘§ •ÊœÊ⁄U ¬⁄U ¡ÍŸ wÆvz ∑§Ù ¬Ífl¸ ∑§Ë Œ⁄UÙ¥ ◊¥ wz ‚ yÆ ¬˝ÁÇÊà ∑§Ë flÎÁf ∑§Ë „Ò– ß‚∑§ ¬„‹ ¬Ífl¸ ◊ÈÅÿ◊¢òÊË fl flÁ⁄c∆ ∑§Ê¢ª˝‚ ŸÃÊ •‡ÊÙ∑§ ª„‹Ùà Ÿ •Ê⁄Ù¬ ‹ªÿÊ ÕÊ Á∑§ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ ¡ŸÃÊ ∑§ SflÊSâÿ ‚ Áπ‹flÊ«∏U ∑§⁄ ⁄„Ë „Ò– VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
45
jkT;ksa ls
çÎËÜè ×ð¢ S×ôç·¢¤» ÂÚ âÚ·¤æÚ ·¤è ÙÁÚ Ãê’Ê∑Í ∑§Ê ‚flŸ ÷Ê⁄Uà ∑§Ë ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ ‚¥S∑Î Áà ∑§Ê Á„S‚Ê ⁄U„Ë „Ò, ß‚Á‹∞ ß‚ ¡«∏ ‚ Á◊≈UÊŸÊ ’„Èà ◊ÈÁ‡∑§‹ ‚ÊÁ’à „Ù ⁄U„Ê „Ò– ÁŒÀ‹Ë ∑§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ ÷Ê⁄Uà ∑‘§ •ãÿ Ã◊Ê◊ ‡Ê„⁄UÙ¥ ◊¥ •Ê¡ ÷Ë ‹Ùª ‚Êfl¸¡ÁŸ∑§ ¡ª„Ù¥ ¬⁄U Á‚ª⁄U≈U ¬Ëà ÁŒπà „Ò¢– ŒÍ‚⁄Ë Ã⁄»§ ∑ȧ¿ •ãÿ ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ Ã◊Ê◊ Ã⁄„ ∑§Ë ‚ÅÃË •ı⁄ ¬˝ÁÃ’¢œ ∑§Ê •‚⁄ ÁŒπŸÊ ‡ÊÈM§ „Ù ªÿÊ „Ò–
÷Ê
⁄Uà •ı⁄U œÍ◊˝¬ÊŸ ∑§Ê Á⁄U‡ÃÊ ‚Ò∑§«∏Ù¥ fl·¸ ¬È⁄UÊŸÊ „Ò •ı⁄U ß‚∑‘§ •ÊÿÊ◊ ’Œ‹Ã ⁄U„ „Ò¥– Á¬¿‹ ∑§ß¸ Œ‡Ê∑§Ù¥ ‚ œÍ◊˝¬ÊŸ ∑§⁄UŸ flÊ‹Ù¥ ∑§Ë Ãʌʌ ÷Ë ’…∏Ë „Ò •ı⁄ ¡ÊÁ„⁄ „Ò Á∑§U ß‚‚ „ÙŸ flÊ‹ ŸÈ∑∏§‚ÊŸ ¬⁄U ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ë Ÿ¡∏⁄U ÷Ë ¬«∏Ë „Ò– π∏Ê‚Ãı⁄U ‚ wÆÆ} ∑‘§ ©‚ ∑∏§ÊŸÍŸ ∑‘§ ’ÊŒ, Á¡‚∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U ‚Êfl¸¡ÁŸ∑§ ¡ª„Ù¢ ¬⁄ œÍ◊˝¬ÊŸ ∑§Ê ‚flŸ ¬˝ÁÃ’¥ÁœÃ „Ò– ‹Á∑§Ÿ ÿ ∑§„ŸÊ •÷Ë ¡ÀŒ’Ê¡∏Ë „ÙªË Á∑§ ß‚ ¬˝ÁÃ’¥œ ∑‘§ ’ÊŒ ⁄UÊ¡œÊŸË ÁŒÀ‹Ë ◊¥ ‚Êfl¸¡ÁŸ∑§ ¡ª„Ù¥ ¬⁄U •’ ∑§Ù߸ œÍ◊˝¬ÊŸ ∑§⁄Uà Ÿ„Ë¥ ÁŒπªÊ– ß‚ ∑∏§ÊŸÍŸ ∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U Á¡Ÿ ¡ª„Ù¥ ¬⁄U Á‚ª⁄U≈U ¬ËŸÊ ◊ŸÊ „Ò ©‚◊ Á‚Ÿ◊Ê „ÊÚ‹, •S¬ÃÊ‹, ¡Ÿ ÿÊÃÊÿÊÃ, ∞ÿ⁄U¬Ù≈U¸, ⁄USÃ⁄UÊ¥ ÿÊ ‡ÊÊÚÁ¬¥ª ◊ÊÚ‹ ¡Ò‚Ë ∑§ß¸ ¡ª„ ‡ÊÊÁ◊‹ „Ò¥– ß‚ ‚◊ÿ ÁŒÀ‹Ë ∑§ ∑§ß¸ ß‹Ê∑§ ∞‚ „Ò¢, ¡„Ê¢ ‹Ùª Á‚ª⁄≈ ∑§ ∑§‡Ê ‹Ã Ÿ¡⁄ •Ê ¡Ê∞¢ª– œÍ◊˝¬ÊŸ ∑§Ë ⁄Ù∑§ÕÊ◊ ∑§ Á‹∞ ∑§Ê◊ ∑§⁄Ÿ flÊ‹Ë ∞∑§ ‚¢SÕÊ ∑§ ¬˝◊Èπ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ Á∑§‚Ë ÷Ë Ã⁄U„ ∑‘§ Ãê’Ê∑Í ∑§Ê ‚flŸ ÷Ê⁄Uà ∑§Ë ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ ‚¥S∑Î Áà ∑§Ê Á„S‚Ê ⁄U„Ë „Ò, ß‚Á‹∞ ß‚ ¡«∏ ‚ Á◊≈UÊŸÊ ’„Èà ◊ÈÁ‡∑§‹ ‚ÊÁ’à „Ù ⁄U„Ê „Ò– ÁŒÀ‹Ë ∑§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ ÷Ê⁄Uà ∑‘§ •ãÿ Ã◊Ê◊ ‡Ê„⁄UÙ¥ ◊¥ •Ê¡ ÷Ë ‹Ùª ‚Êfl¸¡ÁŸ∑§ ¡ª„Ù¥ ¬⁄U Á‚ª⁄U≈U ¬Ëà ÁŒπà „Ò¢– ŒÍ‚⁄Ë Ã⁄»§ ∑ȧ¿ •ãÿ ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ Ã◊Ê◊ Ã⁄„ ∑§Ë ‚ÅÃË •ı⁄ ¬˝ÁÃ’¢œ ∑§Ê •‚⁄ ÁŒπŸÊ ‡ÊÈM§ „Ù ªÿÊ „Ò– ß‚‚ ‚’‚ ÖÿÊŒÊ fl ‹Ùª ¬˝÷ÊÁflà „Ù ⁄„ „Ò¢, Á¡Ÿ∑§ ÉÊ⁄Ù¢ ∑§Ê øÍÀ„ â’Ê∑ͧ ¬ÊŸ-â’Ê∑ͧ ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§ ’øŸ ‚ ¡‹Ã „Ò¢– ⁄Ê¡œÊŸË ∑§ ∑§ŸÊÚ≈U å‹‚ ◊¥ ¬ÊŸ ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸ ø‹ÊŸ flÊ‹ ∞∑§ ÿÈfl∑§ Ÿ ŸÊ◊ Ÿ ¿Ê¬Ÿ ∑§Ë ‡Êø ¬⁄ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ¬„‹ «⁄U ŸÊ◊ ∑§Ë ÃÙ ∑§Ù߸ øË¡∏ Ÿ„Ë¥ ÕË, ‹Á∑§Ÿ •’ ‹Ùª „◊‚ Á‚ª⁄U≈U π∏⁄UËŒ ∑§⁄U ¬Í¿Ã „Ò¥ Á∑§ ÷ÒƒÿÊ ¬ËŸ ∑§„Ê° ¡Ê∞¥? „◊ ©ã„¥ ∑§ÙŸ ∑§Ë Ã⁄U»∏ ÷¡ ŒÃ „Ò¢– â’Ê∑ͧ √ÿfl‚Êÿ ‚ ¡È«∏U ∞∑§ •ı⁄ √ÿÁÄà ‚ ’ÊÃøËà ∑§Ë ªß¸ ÃÙ ©Ÿ∑§Ê ∑§„ŸÊ ÕÊ Á∑§ â’Ê∑Í ∑§ Áπ‹Ê»§ •Á÷ÿÊŸ ø‹ÊŸ flÊ‹ ‚¢ª∆Ÿ ◊‡ÊM§◊ ∑§Ë Ã⁄„ ¬ÒŒÊ „Ù ª∞ „Ò¢– fl •¬Ÿ ŒÈc¬˝øÊ⁄ ∑§ ¡Á⁄∞ ß‚ ©lÙª Ÿ∑§Ê⁄Êà◊∑§ ˇÊÁfl ’ŸÊŸ ∑§Ë ∑§ÙÁ‡Ê‡Ê ◊¢ ‹ª „È∞ „Ò¢– ©Ÿ∑§Ê ∑§„ŸÊ ÕÊ Á∑§ â’Ê∑ͧ ‚ „ÙŸ flÊ‹ ŸÈ∑§‚ÊŸ ‚ ‹ÙªÙ¢ ∑§Ù ’øÊŸ ∑§ Á‹∞ ¡ÊªM§∑§ÃÊ •Á÷ÿÊŸ ø‹ÊŸ •ı⁄ ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§Ë ªÈáÊflûÊÊ ŒÈM§Sà ∑§⁄Ÿ ∑§Ë ¡M§⁄à „Ò– ÿÁŒ ∑ȧ¿ ∞Ÿ¡Ë•Ù ∑§ ∑§„Ÿ ¬⁄ ß‚ ©lÙª ∑§Ù ’¢Œ ∑§⁄ ÁŒÿÊ ªÿÊ ÃÙ ß‚‚ ⁄Ù¡Ë ∑§◊ÊŸ flÊ‹ ∑§⁄Ù«∏UÙ¢ ‹Ùª ∑§„Ê¢ ¡Ê∞¢ª? ÄÿÊ Á∑§‚Ë ∑§ ¬Ê‚ flÒ∑§ÁÀ¬∑§ ⁄Ù¡ªÊ⁄ ŒŸ ∑§Ê ◊Ê«‹ „Ò? ∑§ıŸ Á¡ê◊ŒÊ⁄Ë ‹ªÊ ߟ ∑§⁄Ù«∏UÙ¢ ‹ÙªÙ¢ ∑§Ë? ßÃŸÊ „Ë Ÿ„Ë¢ ©ã„Ù¢Ÿ ÿ„ ÷Ë ∑§„Ê Á∑§ •Á÷ÿÊŸ ÃÙ Á‚ª⁄≈ ∑§ ŸÊ◊ ¬⁄ ø‹ÊÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò, ‹Á∑§Ÿ flÊSÃfl ◊¢ ŸÈ∑§‚ÊŸ ¬⁄¢¬⁄ʪà â’Ê∑ͧ ©lÙª ∑§Ù ©∆ÊŸÊ ¬«∏UÃÊ „Ò– Á‚ª⁄≈ ∑§ Áπ‹Ê»§ ∑§Ù߸ ∑§Ê⁄¸flÊ߸ Ÿ„Ë¢ „ÙÃË „Ò– ©œ⁄ â’Ê∑ͧ Áfl⁄ÙœË •Á÷ÿÊŸ ø‹ÊŸ flÊ‹ ‚¢ª∆ŸÙ¢ ∑§ ‚¢øÊ‹∑§Ù¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ù •ı⁄ ‚ÅÃË ∑§⁄ŸË øÊÁ„∞– ∑§ß ‹ÙªÙ¢ Ÿ ÃÙ ∑§„Ê Á∑§ fl •¬ŸË ◊ÈÁ„◊ •ı⁄ á ∑§⁄Ÿ ∑§Ë ÃÒÿÊ⁄Ë ∑§⁄ ⁄„ „Ò¢– ’ÊÃøËà ∑§ Œı⁄ÊŸ ÃÙ ∑§ß¸ ‹ÙªÙ¢ Ÿ …∏⁄ ‚Ê⁄ •Ê∑§«∏U ÷Ë ¬‡Ê Á∑ ∞–
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
47
54
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
64
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
65
lqxa/k m|ksx
Øê¢ ÌñØæÚ ·¤Úð ¢
»éÜ·¢¤Î...
ªÈ‹∑¢§Œ Á‚»¸§ ◊Ë∆ ¬ÊŸ ∑§ ‚ÊÕ πÊ߸ ¡ÊŸ flÊ‹Ë øË¡ ÷⁄ Ÿ„Ë¥§ „Ò– flÊSÃfl ◊¢ ÿ„ •ÊÿÈfl¸ÁŒ∑§ ≈ÊÚÁŸ∑§ „Ò, ¡Ù ∑§ß¸ ◊¡Ù¸ ◊¢ •øÍ∑§ ŒflÊ „Ò– Á∑§‚Ë ‚◊ÿ flÒl fl „∑§Ë◊ ß‚ ÃÒÿÊ⁄ ∑§⁄à Ֆ ‚ÊÕ „Ë ¬ÊŸ flÊ‹ ÷Ë ªÈ‹∑¢§Œ ÃÒÿÊ⁄ ∑§⁄à Ֆ •’ ‚◊ÿ ’Œ‹ øÈ∑§Ê „Ò– ªÈ‹∑¢§Œ ∑§ ’Ê∑§ÊÿŒÊ ∑§Ê⁄πÊŸ •ÁSÃàfl ◊¢ •Ê ª∞ „Ò¢– ⁄Ê¡SÕÊŸ ∑§ ¬Èc∑§⁄ ◊¢ ’«∏U ¬Ò◊ÊŸ ¬⁄ »Í§‹Ù¢ ∑§Ë πÃË ∑§Ë ¡Ê ⁄„Ë „Ò– •’ ’Ê∑§ÊÿŒÊ ¬Ò∑§ Á«é’ ◊¢ ÿ„ Á◊‹ ⁄„Ê „Ò– Œ‡Ê ∑§Ë „⁄ ¬ÊŸ ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸ ¬⁄ ÿ„ ◊ı¡ÍŒ „ÙÃÊ „Ò, ÄÿÙ¢Á∑§ ◊Ë∆ ¬ÊŸ ◊¢ ¬«∏UŸ flÊ‹Ê ÿ„ πÊ‚ ÉÊ≈∑§ „Ò– ¬ÊŸ ∑§ ¬ûÊÙ¢ ∑§ ‚ÊÕ ªÈ‹∑¢§Œ πÊŸ ∑§Ê ◊¡Ê •‹ª „Ë „Ò– ‚ÊÕ „Ë ß‚∑§ •ı·œËÿ ªÈáÊ ÷Ë ’…∏ ¡Êà „Ò¢– ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ªÈ‹∑§¥Œ ∞∑§ •ÊÿÈfl¸ÁŒ∑§ ≈UÊÚÁŸ∑§ „Ò– ªÈ‹Ê’ ∑‘§ »Í ‹ ∑§Ë ÷ËŸË-÷ËŸË πÈ‡Ê’Í •ı⁄U ¬¥πÈÁ«∏ÿÙ¥ ∑‘§ •ı·œËÿ ªÈáÊ ‚ ÷⁄U¬Í⁄U ªÈ‹∑§¥Œ ∑§Ù ÁŸÿÁ◊à πÊŸ ¬⁄U Á¬ûÊ ∑‘§ ŒÙ· ŒÍ⁄U „Ùà „Ò¥ ÃÕÊ ß‚‚ ∑§» ◊¥ ÷Ë ⁄UÊ„Ã Á◊‹ÃË „Ò– ªÁ◊¸ÿÙ¥ ∑‘§ ◊ı‚◊ ◊¥ ªÈ‹∑§¥Œ ∑§ß¸ Ã⁄U„ ∑‘§ » ÊÿŒ ¬„È¥øÊÃÊ „Ò– ªÈ‹∑§¥Œ ∑§Ë‹ ◊È„Ê¥‚Ù ∑§Ù ŒÍ⁄U ∑§⁄UÃÊ „Ò, •L§ ⁄UÄà ‡ÊÈh ∑§⁄UÃÊ „Ò– „Ê¡◊Ê ŒÈL§Sà ⁄UπÃÊ „Ò •ı⁄U •Ê‹Sÿ ŒÍ⁄U ∑§⁄UÃÊ „Ò– ªÈ‹∑§¥Œ ‡Ê⁄UË⁄U ∑‘§ Ãʬ◊ÊŸ ∑§Ù ÁŸÿ¥ÁòÊà ∑§⁄UÃÊ „Ò •ı⁄U ∑§é¡ ∑§Ù ÷Ë ŒÍ⁄U ∑§⁄UÃÊ „Ò– ‚ËŸ ∑§Ë ¡‹Ÿ •ı⁄U „ÁaÿÙ ∑‘§ ⁄UÙªÙ ◊¥ ‹Ê÷∑§Ê⁄UË „Ò ‚È’„-‡ÊÊ◊ ∞∑§-∞∑§ øê◊ø ªÈ‹∑§¥Œ πÊŸ ¬⁄U ◊‚Í…∏Ù¥ ◊¥ ‚Í¡Ÿ ÿÊ πÍŸ
70
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
•ÊŸ ∑§Ë ‚◊SÿÊ ŒÍ⁄U „Ù ¡ÊÃË „Ò– ¬ËÁ⁄Uÿ« ∑‘§ Œı⁄UÊŸ ªÈ‹∑§¥Œ πÊŸ ‚ ¬≈U ŒŒ¸ ◊¥ •Ê⁄UÊ◊ Á◊‹ÃÊ „Ò– ◊È¥„ ∑§Ê •À‚⁄U ŒÍ⁄U ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ ÷Ë ªÈ‹∑§¥Œ πÊŸÊ » ÊÿŒ◊¥Œ „ÙÃÊ „Ò–
»éÜ·¤´Î ÕÙæÙð ·¤è çßçÏ-
ªÈ‹∑§¢Œ ’ŸÊŸÊ ’È„Ã ◊ÈÁ‡∑§‹ ∑§Ê◊ Ÿ„UË¥§ „Ò, „Ê‹Ê¢Á∑§ flÒl ‹ÙªÙ¢ ∑§Ê Ã⁄Ë∑§Ê ÕÙ«∏UÊ •‹ª „ÙÃÊ „Ò– •ãÿ ÷Ë ∑§ß¸ Ã⁄„ ∑§Ë ¡«∏UË-’ÍÁ≈¢ÿÊ¢ ßSÃ◊Ê‹ ∑§⁄à „Ò¢– flÒ‚ ‚Ê◊Êãÿ Ã⁄Ë∑§Ê ÿ„ „Ò Á∑§ ªÈ‹Ê’ ∑§Ë ÃÊ¡Ê fl πÈ‹Ë ¬¥πÈÁ«∏ÿÊÚ¥ ‹¥ •ı⁄ ∑§Ê¥ø ∑§Ë ’« ◊È¥„ ∑§Ë ’ÙË ‹¥ ß‚◊¥ ÕÙ«Ë ¬¥πÈÁ«∏ÿÊ¥ «Ê‹¥ •’ øËŸË «Ê‹¥ Á» ⁄U, ¬¥πÈÁ«∏ÿÊ¥ Á» ⁄U øËŸË– ªÈ‹Ê’ ∑§Ë ¬¥πÈÁ«∏ÿÊ •ı⁄ øËŸË ∑§Ë ◊ÊòÊÊ ’Ê⁄Ê’⁄ „ÙŸË øÊÁ„∞– Á»§⁄ ∞∑§ ¿Ù≈UÊ øê◊ø Á¬‚Ë ¿Ù≈UË ß‹ÊÿøË ÃÕÊ Á¬‚Ê ‚ı¥» «Ê‹¥ Á» ⁄U ©¬⁄U ‚ ¬¥πÈÁ«∏ÿÊ¥ «Ê‹¥ Á»⁄U øËŸË ß‚ Ã⁄U„ ‚ «é’Ê ÷⁄U ¡ÊŸ Ã∑§ ∑§⁄Uà ⁄U„¥ ß‚ }-vÆ ÁŒŸ Ã∑§ œÍ¬ ◊¥ ⁄Uπ Œ¥– ’Ëø ◊¥ ß‚ ø‹Êà ⁄U„¥ øËŸË ¬ÊŸË ¿Ù«∏ªË •ı⁄U ©‚Ë øËŸË ¬ÊŸË ◊¥ ¬¥πÈÁ«∏ÿÊ¥ ª‹¥ªË– ‡ÊˇÊË ◊¢ •‹ª ‚ ¬ÊŸË Ÿ„Ë¥ «Ê‹ŸÊ „Ò– ¬¥πÈÁ«∏ÿÊ¥ ¬Í⁄UË Ã⁄U„ ª‹ ¡Êÿ ÿÊÁŸ ‚’ ∞∑§ ‚Ê⁄U „Ù ¡Êÿ – ‹ËÁ¡ÿ ÃÒÿÊ⁄U „Ù ªÿÊ •Ê¬∑§Ê ªÈ‹∑§¥Œ–
çßàæðáÌæ°¢-
v.ªÈ‹Ê’ ‚ ’Ÿ ªÈ‹∑§¥Œ ◊¥ ªÈ‹Ê’ ∑§Ê •∑§¸ „ÙÃÊ „Ò ¡Ù ‡Ê⁄UË⁄U ∑§Ù ∆¥«∑§ ¬„È¥øÊÃÊ „Ò– ÿ„ ‡Ê⁄UË⁄U ∑§Ù «Ë„Êß«˛‡ÊŸ ‚ ’øÊÃÊ „Ò •ı⁄U Ã⁄UÙÃÊ¡Ê ⁄UπÃÊ „Ò– ÿ„ ¬≈U ∑§Ù ÷Ë ∆¥«∑§ ¬„È¥øÊÃÊ „Ò– ª◊˸ ∑‘§ ÁŒŸÙ¥ ◊¥ ªÈ‹∑§¥Œ S»Í Áø ŒŸ flÊ‹Ê ∞∑§ ‡ÊËË ≈UÊÚÁŸ∑§ „Ò, ¡Ù ª◊˸ ‚ ©à¬ÛÊ Õ∑§ÊŸ •Ê‹Sÿ ◊Ê¥‚¬Á‡ÊÿÙ¥ ∑§Ê ŒŒ¸ •ı⁄U ¡‹Ÿ •ÊÁŒ ∑§CÙ¥ ‚ ’øÊÃÊ „Ò– w. ªÈ‹∑§¥Œ ◊¥ Áfl≈UÊÁ◊Ÿ ‚Ë, ߸ •ı⁄U ’Ë •ë¿Ë ◊ÊòÊÊ ◊¥ ¬Ê∞ ¡Êà „Ò¥– ÷Ù¡Ÿ ∑‘§ ’ÊŒ ªÈ‹∑§¥Œ ∑§Ê ‚flŸ ÷Ù¡Ÿ ∑§Ù ¬øÊŸ ∑‘§ Á‹∞ » ÊÿŒ◊¥Œ „Ò •ı⁄U ß‚∑‘§ ‚flŸ ‚ ¬ÊøŸ ‚¥’¥œË ‚◊SÿÊ∞¥ ŒÍ⁄U ⁄U„ÃË „Ò¥– x. ÁŒ‹ ∑§Ë ’Ë◊Ê⁄UË ◊¥ •¡È¸Ÿ ∑§Ë ¿Ê‹ •ı⁄U Œ‚Ë ªÈ‹Ê’ Á◊‹Ê∑§⁄U ©’Ê‹¥ •ı⁄U ¬Ë ‹¥, NŒÿ ∑§Ë œ«∏∑§Ÿ •Áœ∑§ „Ù ÃÙ ß‚∑§Ë ‚ÍπË ¬¥πÈÁ«∏ÿÊ¥ ©’Ê‹∑§⁄U ¬Ë∞¥– •Ê°ÃÙ¥ ◊¥ ÉÊÊfl „Ù ÃÙ vÆÆ ª˝Ê◊ ◊È‹∆Ë, zÆ ª˝Ê◊ ‚ı¥» , zÆ ª˝Ê◊ ªÈ‹Ê’ ∑§Ë ¬¥πÈÁ«ÿÊ° ÃËŸÙ¥ ∑§Ù Á◊‹Ê∑§⁄U vÆ ª˝Ê◊ ∑§Ë ◊ÊòÊÊ ◊¥ ‹¥– ß‚∑§Ê vÆÆ ª˝Ê◊ ¬ÊŸË ◊¥ ∑§Ê…∏Ê ’ŸÊ∑§⁄U ¬Ë∞¥– y.ª◊˸ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ ø„⁄U ¬⁄U ©à¬ÛÊ ¿Ù≈UË-¿Ù≈UË »È¢§Á‚ÿÊ¢ ªÈ‹∑§¥Œ ∑‘§ ‚flŸ ‚ œË⁄U-œË⁄U ŒÍ⁄U „ÙŸ ‹ªÃ „Ò¥– ’ëøÙ¥ ◊¥ ∑Î Á◊ ∑§C (¬≈U ◊¥ ∑§Ë«∏) „ÙŸ ¬⁄U ’ÊßÁflÁ«¥ª ∑§Ê øÍáʸ ªÈ‹∑§¥Œ ◊¥ Á◊‹Ê∑§⁄U ∞∑§-∞∑§ øê◊ø ‚È’„.‡ÊÊ◊ vz ÁŒŸÙ¥ Ã∑§ ŒŸ ‚ ∑Î Á◊ ∑§C ‚ ◊ÈÁÄà Á◊‹ ¡ÊÃË „Ò– z. ªÈ‹∑§¥Œ ‹Ÿ ‚ ¬≈U ∑‘§ ⁄UÙª fl •À‚⁄U ∑§é¡ •ÊÁŒ ‚◊SÿÊ∞¥ πà◊ „Ù ¡ÊÃË „Ò¥– ⁄UÙ¡ÊŸÊ øê◊ø÷⁄U
lqxa/k m|ksx
ªÈ ‹ ∑§¥ Œ ∞∑§ •ÊÿÈ fl ¸ Á Œ∑§ ≈UÊÚÁŸ∑§ „Ò– ªÈ‹Ê’ ∑‘§ »Í ‹ ∑§Ë ÷ËŸË-÷ËŸË πÈ‡Ê’Í •ı⁄U ¬¥πÈÁ«∏ÿÙ¥ ∑‘§ •ı·œËÿ ªÈáÊ ‚ ÷⁄U¬Í⁄U ªÈ‹∑§¥Œ ∑§Ù ÁŸÿÁ◊à πÊŸ ¬⁄U Á¬ûÊ ∑‘§ ŒÙ· ŒÍ⁄U „Ùà „Ò¥ ÃÕÊ ß‚‚ ∑§» ◊¥ ÷Ë ⁄UÊ„Ã Á◊‹ÃË „Ò– ªÈ‹∑§¥Œ πÊŸ ‚ •Ê°πÙ¥ ∑§Ë ⁄UÙ‡ÊŸË ∆Ë∑§ ⁄U„ÃË „Ò– ªÈ‹∑§¥Œ ∑‘§ ÁŸÿÁ◊à ‚flŸ ‚ ß‚∑‘§ ¬ÊøŸ ∑‘§ ’ÊŒ ’ŸŸ flÊ‹Ê ⁄U‚ •Ê°ÃÙ¥ ∑‘§ Á‹∞ ’„Èà Á„Ã∑§⁄U „ÙÃÊ „Ò– ¬ÊøŸ ˇÊ◊ÃÊ ◊¥ ‚ÈœÊ⁄U øÿʬøÿ Á∑˝§ÿÊ ∑§Ê ÁŸÿ◊Ÿ ⁄ÄÇÊÙœŸ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ ªÈ‹∑§¥Œ » ÊÿŒ◊¥Œ „ÙÃÊ „Ò– {. ªÁ◊¸ÿÙ¥ ∑‘§ ◊ı‚◊ ◊¥ ªÈ‹∑§¥Œ ∑§ß¸ Ã⁄U„ ∑‘§ » ÊÿŒ ¬„È¥øÊÃÊ „Ò– „Ê¡◊Ê ŒÈL§Sà ⁄UπÃÊ „Ò •ı⁄U •Ê‹Sÿ ŒÍ⁄U ∑§⁄UÃÊ „Ò– ªÈ‹∑§¥Œ ‡Ê⁄UË⁄U ∑‘§ Ãʬ◊ÊŸ ∑§Ù ÁŸÿ¥ÁòÊà ∑§⁄UÃÊ „Ò •ı⁄U ∑§é¡ ∑§Ù ÷Ë ŒÍ⁄U ∑§⁄UÃÊ „Ò– ‚È’„-‡ÊÊ◊ ∞∑§-∞∑§ øê◊ø ªÈ‹∑§¥Œ πÊŸ ¬⁄U ◊‚Í…∏Ù¥ ◊¥ ‚Í¡Ÿ ÿÊ πÍŸ •ÊŸ ∑§Ë ‚◊SÿÊ ŒÍ⁄U „Ù ¡ÊÃË „Ò– ¬ËÁ⁄Uÿ« ∑‘§ Œı⁄UÊŸ ªÈ‹∑§¥Œ πÊŸ ‚ ¬≈U ŒŒ¸ ◊¥ •Ê⁄UÊ◊ Á◊‹ÃÊ „Ò– ◊È¥„ ∑§Ê •À‚⁄U ŒÍ⁄U ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹∞ ÷Ë ªÈ‹∑§¥Œ πÊŸÊ » ÊÿŒ◊¥Œ „ÙÃÊ „Ò– |. ªÈ‹∑§¥Œ ◊¥ •ë¿Ë ◊ÊòÊÊ ◊¥ ∞¥≈UË•ÊÚÄU‚Ë«¥≈U˜‚ „Ò¥ ¡Ù ‡Ê⁄UË⁄U ∑§Ë ¬˝ÁÃ⁄UÙœË ˇÊ◊ÃÊ ’…∏Êà „Ò¥ •ı⁄U Õ∑§ÊŸ ŒÍ⁄U ∑§⁄Uà „Ò¥– •Ê¬∑§Ë àfløÊ ∑‘§ Á‹∞ ÷Ë ÿ„ ’„Èà » ÊÿŒ◊¥Œ „Ò– ß‚◊¥ ∞¥≈UË’ÒÄU≈UËÁ⁄Uÿ‹ ªÈáÊ „Ò¥ ¡Ù àfløÊ ∑§Ë ‚◊SÿÊ•Ù¥ ∑§Ù ŒÍ⁄U ∑§⁄Uà „Ò¥ •ı⁄U àfløÊ „Êß«˛≈U ⁄U„ÃË „Ò–
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
71
72
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
73
d`f"k txr
ÎôãÚè ×æÚ Ûæð Ü Ú Œ
‡Ê ◊¢ ∞∑§ Ã⁄»§ ∑§‚⁄ ∑§ ŒÊ◊ ’…∏à ¡Ê ⁄„ „Ò¢ Ã٠߸⁄ÊŸ fl •ãÿ Œ‡ÊÙ¢ ‚ •ÊŸ flÊ‹Ë ∑§‚⁄ ∑§Ë π¬Ã ’…∏ ⁄„Ë „Ò– Á¬¿‹ fl·¸ ∑§‡◊Ë⁄ ◊¢ ’Ê…∏ ‚ ∑§‚⁄ ∑§Ë πÃË ∑§Ù ÷Ê⁄Ë ŸÈ∑§‚ÊŸ „È•Ê ÕÊ– ¡Ù ¬ÒŒÊflÊ⁄ „È߸ ©‚∑§Ë ÷Ë ‚„Ë Ã⁄Ë∑§ ‚ ◊Ê∑§¸Á≈¢ª ‚ÈÁflœÊ Ÿ„Ë¥§„ÙŸ ‚ Á∑§‚ÊŸÙ¢ ∑§Ù ‚◊ÈÁøà ‹Ê÷ Ÿ„Ë¥§Á◊‹ ‚∑§Ê– ¬Í⁄Ë ŒÈÈÁŸÿÊ ◊¢ ∑§‡◊Ë⁄Ë ∑§‚⁄ ‚’‚ •ë¿Ë ◊ÊŸË ¡ÊÃË „Ò, ‹Á∑§Ÿ ß‚ ¬ÒŒÊ ∑§⁄Ÿ flÊ‹ Á∑§‚ÊŸÙ¢ ∑§Ù »§Ê∞ŒÊ Ÿ„Ë¥§ Á◊‹ ¬ÊÃÊ „Ò– ∑§‡◊Ë⁄Ë ∑§‚⁄ Á∑§‚ÊŸ ß‚ ‚◊ÿ ŒÙ„⁄Ë ◊Ê⁄ ¤Ê‹ ⁄„ „Ò¢– ’Ê…∏ ◊¢ „È∞ ŸÈ∑§‚ÊŸ ∑§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ Á¬¿‹ ∑§È¿ ‚Ê‹ ◊¥ ¬ÒŒÊflÊ⁄U ÃÙ ÉÊ≈UË „Ë „Ò ß¸⁄UÊŸ ‚ •ÊŸ flÊ‹ ∑‘§‚⁄U ∑§Ë ◊ı¡ÍŒªË ∑§Ë fl¡„ ‚ ∑§‡◊Ë⁄Ë ∑§‚⁄ ∑§ Á‹∞ ©Áøà ŒÊ◊ Ÿ„Ë¥§ Á◊‹ ¬Ê ⁄„ „Ò¢– ßÃŸÊ „Ë Ÿ„Ë¥§ß¸⁄UÊŸË ∑‘§‚⁄U ∑§Ù ∑§‡◊Ë⁄UË ∑‘§‚⁄U ∑‘§ ŸÊ◊ ‚ ÷Ë ’øÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò– ªı⁄Ë’ „Ò Á∑§ ÷Ê⁄Uà ∑‘§‚⁄U ∑‘§ ‚’‚ ’«∏ ©à¬ÊŒ∑§Ù¥ ◊¥ ‚ ∞∑§ „Ò •ı⁄U ∑§‡◊Ë⁄U ∑§Ê ß‚◊¥ π∏Ê‚ ÿÙªŒÊŸ „Ò– ∑§‡◊Ë⁄U ÉÊÊ≈UË ◊¥ xwÆÆ „ÄU≈Uÿ⁄U ¡∏◊ËŸ ¬⁄U ∑‘§‚⁄U ∑§Ë πÃË „ÙÃË „Ò– ◊ÈÅÿ ˇÊòÊ ¬ê¬ı⁄U •ı⁄U ’«∏ªÊ◊ Á¡∏‹Ê „Ò¢– Á¬¿‹ ∑§È¿ ‚Ê‹Ù¥ ‚ ∑§‡◊Ë⁄U ◊¥ ’ÊÁ⁄U‡Ê •ı⁄U ’»¸ ’Ê⁄UË ÉÊ≈UË „Ò Á¡‚‚ ∑‘§‚⁄U ∑§Ë ¬ÒŒÊflÊ⁄U ∑§◊ „Ù ⁄U„Ë „Ò •ı⁄U ∑§‡◊Ë⁄U ◊¥ ߸⁄UÊŸË ∑‘§‚⁄U •¬ŸË ¡ª„ ’ŸÊ ⁄U„Ê „Ò Á¡‚∑§Ë ∑§Ë◊à ∑§‡◊Ë⁄UË ∑‘§‚⁄U ‚ ∑§◊ „ÙÃË „Ò– ∑§‡◊Ë⁄U ∑‘§‚⁄U ∞‚ÙÁ‚∞‡ÊŸ ∑‘§ ∞∑§ ¬ŒÊÁœ∑§Ê⁄Ë ∑§ ◊ÈÃÊÁ’∑§§ ’Ê¡Ê⁄U ◊¥ ߸⁄UÊŸË ∑‘§‚⁄U ¬⁄U ∑§‡◊Ë⁄UË ‹’‹ ‹ªÊ ∑§⁄U ‚Ò‹ÊÁŸÿÙ¥ ∑§Ù ’øÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ∞‚Ê ∑§‡◊Ë⁄U ‚ ’Ê„⁄U ÷Ë Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– fl„ ∑§„à „Ò¥ Á∑§ ߸⁄UÊŸË ∑‘§‚⁄U ¡’‚ ∑§‡◊Ë⁄U •ÊŸÊ ‡ÊÈM§ „È•Ê Ã’ ‚ SÕÊŸËÿ ◊Ê‹ ∑‘§ ÷Êfl Áª⁄UŸ ‡ÊÈM§ „Ù ª∞– •ÊÿÊà Á∑§∞ ª∞ ◊Ê‹ ∑‘§ ŒÊ◊ ∑§◊ „Ùà „Ò¥– ◊ı¡ÍŒÊ ‚◊ÿ ◊¢ §∑§‡◊Ë⁄U ◊¥ ∑§⁄Ë’ vzÆÆ L§¬ÿ ¬˝Áà vÆ ª˝Ê◊ ∑§Ë Œ⁄U ‚ ∑‘§‚⁄U ’øÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò ¡’Á∑§ øÊ⁄U ‚Ê‹ ¬„‹ ß‚∑‘§ ŒÊ◊ wzÆÆ ‚ xÆÆÆ Ã∑§ Õ– ©Ÿ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ∑§Ê⁄UÙ’Ê⁄U ∑§Ù ŸÈ∑∏§‚ÊŸ ÃÙ •¬ŸË ¡ª„ „Ò ‹Á∑§Ÿ ß‚ fl¡„ ‚ ∑§‡◊Ë⁄U ∑‘§ ∑‘§‚⁄U ©lÙª ∑§Ù ’È⁄UÊ ŸÊ◊ Á◊‹ ⁄U„Ê „Ò– ß‚∑‘§ •‹ÊflÊ π⁄UËŒÊ⁄UÙ¥ ∑§Ù ÷Ë œÙπÊ ÁŒÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò– Á¬¿‹ fl·¸ ∑§‡◊Ë⁄U ÉÊÊ≈UË ◊¥ Á‚»¸ wz ‚ w| ∑§⁄UÙ«∏ » ‚‹ ∑§Ë ¬ÒŒÊflÊ⁄U „È߸ „Ò ¡’Á∑§ •ı‚à ¬ÒŒÊflÊ⁄U vwz ‚ vxÆ ∑§⁄UÙ«∏ Ã∑§ „ÙÃË „Ò–
×õâ× ·¤è ×æÚU
¬ê¬ı⁄U ∑‘§ ∞∑§ Á∑§‚ÊŸ Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ fl ∑§‚⁄ ∑§Ë „Ë πÃË ¬⁄ ÁŸ÷¸⁄ „Ò¢– fl „⁄U ‚Ê‹ ÃËŸ Á∑§‹Ù Ã∑§ ∑‘§‚⁄U ©ªÊÃ Õ ‹Á∑§Ÿ Á¬¿‹ ‚Ê‹ ’Ê…∏ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ Á‚»¸ wzÆ ª˝Ê◊ „Ë ¬ÒŒÊ „È•Ê– ©À‹πŸËÿ „Ò Á∑§ ∑§‡◊Ë⁄U ◊¥ ∑‘§‚⁄U ∑§Ë ¬ÒŒÊflÊ⁄U ÉÊ≈UŸ ¬⁄U ÷Ê⁄Uà ‚⁄U∑§Ê⁄U Ÿ ‚Ê‹ wÆvÆ ◊¥ ∑§‡◊Ë⁄U ‚Ò» ⁄UŸ Á◊‡ÊŸ S∑§Ë◊ ∑§Ë ‡ÊÈL§•Êà ∑§Ë ÕË, ‹Á∑§Ÿ ‚⁄U∑§Ê⁄UË SÃ⁄U ¬⁄U ß‚‚ ¡È«∏ ‹Ùª ÷Ë ◊ÊŸÃ „Ò¥ Á∑§ ß‚∑§Ë ¬˝ªÁà œË◊Ë „Ò– Áfl‡Ê·ôÊÙ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ øÊ⁄U ‚Ê‹ ¬„‹ ∑§‡◊Ë⁄U ◊¥ ∞∑§ „ÄU≈Uÿ⁄U ¬⁄U …Ê߸ Á∑§‹Ù ∑‘§‚⁄U ¬ÒŒÊ „ÙÃÊ ÕË, Á¡‚◊¥ •’ y.z » Ë‚ŒË ’…∏ÙÃ⁄UË „È߸ „Ò– ÿ„ ∑§‡◊Ë⁄U ‚Ò» ⁄UŸ Á◊‡ÊŸ S∑§Ë◊ ∑§Ë fl¡„ ‚ „Ë ◊È◊Á∑§Ÿ „Ù ‚∑§Ê „Ò, ‹Á∑§Ÿ Á‚øʥ߸ Áfl÷ʪ ∑‘§ ∆Ë∑§ ‚ ∑§Ê◊ Ÿ ∑§⁄UŸ ∑§Ë fl¡„ ‚ ‹ˇÿ ∑‘§ ◊ÈÃÊÁ’∑§ ¬ÒŒÊflÊ⁄U ◊¥ ’…∏ÙÃ⁄UË Ÿ„Ë¥ „Ù ‚∑§Ë– ¬¢¬Ù⁄ ∑§ ∑ȧ¿ Á∑§‚ÊŸÙ¢ Ÿ ’ÊÃøËà ∑§ Œı⁄ÊŸ ’ÃÊÿÊ Á∑§ Á¬¿‹ ‚ÊÃ-•Ê∆ ‚Ê‹Ù¥ ‚ ∑§‡◊Ë⁄U ∑§Ê ◊ı‚◊ ∑‘§‚⁄U ∑§Ë » ‚‹ ∑‘§ •ŸÈ∑§Í‹ Ÿ„Ë¥ ⁄U„Ê– ‚◊ÿ ¬⁄U ’ÊÁ⁄U‡Ê Ÿ„Ë¥ „ÙÃË– ß‚∑‘§ •‹ÊflÊ Œ‚ ‚Ê‹ ¬„‹ Á∑§‚ÊŸ ÃËŸ ‚Ê‹ » ‚‹ ‹Ÿ ∑‘§ ’ÊŒ ¡◊ËŸ ¬⁄U ∞∑§ ‚Ê‹ » ‚‹ Ÿ„Ë¥ ’Ùà Õ, ‹Á∑§Ÿ ∞‚Ê •’ Ÿ„Ë¥ Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ– ‚ÊÕ „Ë ©ã„Ù¢Ÿ ’ÃÊÿÊ Á∑§ ∑§‡◊Ë⁄ ◊¢ ∑§‚⁄ ∑§Ë πÃË ∑§Ê ⁄∑§’Ê ÷Ë ÉÊ≈ ⁄„Ê „Ò– Á’À«⁄ ‹ªÊÃÊ⁄ ∑§‚⁄ ∑§ πÃÙ¢ ∑§Ù ÁŸª‹Ã ¡Ê ⁄„ „Ò¢– ∑§ß¸ ∑§‚⁄ Á∑§‚ÊŸÙ¢ fl √ÿʬÊÁ⁄ÿÙ¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ù ∞‚Ê ÁŸÿ◊ ’ŸÊŸÊ øÊÁ„∞ Á∑§ ∑§‚⁄ ¬ÒŒÊ ∑§⁄Ÿ flÊ‹Ë ¡◊ËŸÙ¢ ¬⁄ ÁŸ◊ʸáÊ ∑§Ë ß¡Ê¡Ã 74
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
¬˝ÁÃ’¢ÁœÃ „Ù ¡Ê∞– ¡ê◊Í-∑§‡◊Ë⁄ ◊¢ ∑§‚⁄ ∑§Ë πÃË ∑§Ë •¬Ê⁄ ‚¢÷ÊflŸÊ∞¢ „Ò– ß‚∑§Ê ©à¬ÊŒŸ ’…∏ •ı⁄ ÁŸÿʸà ’„Ã⁄ Ã⁄Ë∑§ ‚ „Ù ÃÙ ÷Ê⁄Ë ◊ÊòÊÊ ◊¢ ÁflŒ‡ÊË ◊ÈŒ˝Ê Œ‡Ê ◊¢ •Ê ‚∑§ÃË „Ò– •Ê¡ S¬Ÿ •ı⁄ ߸⁄ÊŸ Áfl‡fl ∑§Ê }Æ »§Ë‚ŒË ∑§‚⁄ ¬ÒŒÊ ∑§⁄ ⁄„ „Ò¢– ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ÿÁŒ ÷Ê⁄à ◊¢ ∑§ÙÁ‡Ê‡Ê ∑§Ë ¡Ê∞ ÃÙ ÿ„ ÷Ë •ë¿Ë ªÈáÊflûÊÊ flÊ‹ ∑§‚⁄ ∑§Ê •ª˝áÊË ©à¬ÊŒ∑§ ’Ÿ ‚∑§ÃÊ „Ò, ‹Á∑§Ÿ •»§‚Ù‚ŸÊ∑§ ’Êà ÿ„ „Ò Á∑§ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ë Ã⁄»§ ‚ Á¡ÃŸÊ äÿÊŸ ∑§‚⁄ ∑§Ë πÃË ¬⁄ ŒŸÊ øÊÁ„∞ fl„ Ÿ„Ë¥§ ÁŒÿÊ ¡Ê ⁄„Ê „Ò– Á¬¿‹ ÁŒŸÙ¢ •‹Ëª…∏ •ı⁄ ⁄Ê¡SÕÊŸ •ÊÁŒ ◊¢ ∑ȧ¿ Á∑§‚ÊŸÙ¢ Ÿ •¬Ÿ SÃ⁄ ¬⁄ ∑§‚⁄ ∑§Ë πÃË ∑§Ë „Ò– ªıÒ⁄Ë’ „Ò Á∑§ ∑§‚⁄ ∑§Ë ∑§Ê»§Ë ◊ÊòÊÊ ¡Ê»§Ê⁄ÊŸË ¡ŒÊ¸ •ı⁄ ¬ÊŸ◊‚Ê‹Ê •ÊÁŒ ◊¢ ßSÃ◊Ê‹ Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚ ‚◊ÿ ß‚∑§Ë ∑§Ë◊à ∑§Ê»§Ë •Áœ∑§ „ÙU ªß¸ „Ò ‹Á∑§Ÿ Ã◊Ê◊ ’«∏UË ∑§¢¬ÁŸÿÊ¢ ß‚∑§Ê ßSÃ◊Ê‹ ∑§⁄ ⁄„Ë „Ò¢– •„◊ ’Êà ÿ„ „Ò Á∑§ ∑§‡◊Ë⁄ ∑§Ê ∑§‚⁄ â’Ê∑ͧ ©lÙª ∑§Ë ¬„‹Ë ¬‚¢Œ „ÙÃÊ „Ò– Ã◊Ê◊ ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ •Ê¡ Œ‡Ê ◊¢ ∑§‚⁄ ∑§Ë πÃË ∑§Ù ¬˝Ùà‚ÊÁ„à ∑§⁄Ÿ ∑§Ë ¡M§⁄à „Ò– ÿ„ ∞∑§ ∞‚Ê ©à¬ÊŒ „Ò Á∑§ ß‚∑§Ë ÉÊ⁄‹Í π¬Ã „Ë ∑§Ê»§Ë „Ò– ∑‘§‚⁄U ∑§Ê flÊŸS¬ÁÃ∑§ ŸÊ◊ R§Ù∑§‚ ‚Ò≈UÊßfl‚ „Ò– •¥ª˝¡∏Ë ◊¥ ß‚ ‚Ò» ⁄UŸ ŸÊ◊ ‚ ¡ÊŸÊ ¡ÊÃÊ „Ò– •ÊßÁ⁄U‚ ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑§Ê ÿ„ ‚ŒSÿ ‹ª÷ª }Æ ¬˝¡ÊÁÃÿÙ¥ ◊¥ Áfl‡fl ∑‘§ ÁflÁ÷ÛÊ ÷Í-÷ʪ٥ ◊¥ ¬ÊÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– Áfl‡fl ◊¥ ∑‘§‚⁄U ©ªÊŸ flÊ‹ ¬˝◊Èπ Œ‡Ê „Ò¥. »˝ Ê¥‚, S¬Ÿ, ÷Ê⁄UÃ, ߸⁄UÊŸ, ß≈U‹Ë, ª˝Ë‚, ¡◊¸ŸË, ¡Ê¬ÊŸ, M§‚, •ÊÁS≈˛ÿÊ ∞fl¥ ÁSfl≈U¡∏⁄U‹Ò¥«– •Ê¡ ‚’‚ •Áœ∑§ ∑‘§‚⁄U ©ªÊŸ ∑§Ê üÊÿ S¬Ÿ ∑§Ù ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚∑‘§ ’ÊŒ ߸⁄UÊŸ ∑§Ù– ∑§È‹ ©à¬ÊŒŸ ∑§Ê }Æ ¬Ë‚ŒË ߟ ŒÙŸÙ¥ Œ‡ÊÙ¥ ◊¥ ©ªÊÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò, ¡Ù ‹ª÷ª xÆÆ ≈UŸ ¬˝ÁÃfl·¸ „Ò– ÷Ê⁄Uà ◊¥ ∑§‡◊Ë⁄U ∑‘§‚⁄U ©ªÊŸ flÊ‹Ê ¬˝◊Èπ ˇÊòÊ ⁄U„Ê „Ò, ‹Á∑§Ÿ ∑§È¿ ⁄UÊ¡ŸÒÁÃ∑§ ∑§Ê⁄UáÊÙ¥ ‚ •Ê¡ ©‚∑§Ë πÃË ’È⁄UË Ã⁄U„ ¬˝÷ÊÁflà „Ò– ©ûÊ⁄U ¬˝Œ‡Ê ∑‘§ øı’Á≈UÿÊ Á¡‹ ◊¥ ÷Ë ∑‘§‚⁄U ©ªÊŸ ∑‘§ ¬˝ÿÊ‚ ø‹ ⁄U„ „Ò¥– ∞∑§ ‚◊ÿ ÕÊ ¡’ ∑§‡◊Ë⁄U ∑§Ê ∑‘§‚⁄U Áfl‡fl ’Ê¡∏Ê⁄U ◊¥ üÊDÃ◊ ◊ÊŸÊ ¡ÊÃÊ ÕÊ– ∑‘§‚⁄ ∑§Ù ©ªÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ‚◊ÈŒ˝Ã‹ ‚ ‹ª÷ª wÆÆÆ ◊Ë≈U⁄U ™§°øÊ ¬„Ê«∏Ë ˇÊòÊ ∞fl¥ ‡ÊËÃÙcáÊ ‚ÍπË ¡‹flÊÿÈ ∑§Ë •Êfl‡ÿ∑§ÃÊ „ÙÃË „Ò– ¬ıœ ∑‘§ Á‹∞ ŒÙ◊≈U Á◊^Ë ©¬ÿÈQ§ ⁄U„ÃÊ „Ò– ÿ„ ¬ıœÊ ∑§‹Ë ÁŸ∑§‹Ÿ ‚ ¬„‹ fl·Ê¸ ∞fl¥ Á„◊¬Êà ŒÙŸÙ¥ ’ŒÊ¸‡Ã ∑§⁄U ‹ÃÊ „Ò, ‹Á∑§Ÿ ∑§Á‹ÿÙ¥ ∑‘§ ÁŸ∑§‹Ÿ ∑‘§ ’ÊŒ ∞‚Ê „ÙŸ ¬⁄U ¬Í⁄UË » ‚‹ øı¬≈U „Ù ¡ÊÃË „Ò– ◊äÿ ∞fl¥ ¬Á‡ø◊Ë ∞Á‡ÊÿÊ ∑‘§ SÕÊŸËÿ ¬ıœ ∑‘§‚⁄U ∑§Ù ∑§¥Œ’À’h mÊ⁄UÊ ©ªÊÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ÿ„ ∞∑§ ’„Èfl·Ë¸ÿ ¬ıœÊ „Ò– •¬˝¡ÊÿË „ÙŸ ∑§Ë fl¡„ ‚ ß‚◊¥ ’Ë¡ Ÿ„Ë¥ ¬Ê∞ ¡Êà „Ò¥– ∑‘§‚⁄U ∑‘§ ∑§¥Œ •ªSà ◊Ê„ ◊¥ ’Ù∞ ¡Êà „Ò¥, ¡Ù ŒÙ-ÃËŸ ◊„ËŸ ’ÊŒ •Õʸà Ÿfl¥’⁄U-ÁŒ‚¥’⁄U ◊¥ Áπ‹Ÿ ‡ÊÈM§ „Ù ¡Êà „Ò¥– ß‚∑‘§ »Í ‹Ù¥ ∑§Ê ⁄U¥ª
’Ò¥ªŸË, ŸË‹Ê ∞fl¥ ‚»‘§Œ „ÙÃÊ „Ò– ÿ »Í ‹ ∑§Ë¬ŸÈ◊Ê •Ê∑§Ê⁄U ∑‘§ „Ùà „Ò¥– ߟ∑‘§ ÷ËÃ⁄U ‹Ê‹ ÿÊ ŸÊ⁄U¥ªË ⁄U¥ª ∑‘§ ÃËŸ ◊ÊŒÊ ÷ʪ ¬Ê∞ ¡Êà „Ò¥– ß‚ ◊ÊŒÊ ÷ʪ ∑§Ù flÁø∑§Ê ∞fl¥ flÁø∑§Êª˝ ∑§„à „Ò¥– ÿ„Ë ∑‘§‚⁄U ∑§„‹ÊÃÊ „Ò– ¬˝àÿ∑§ »Í ‹ ◊¥ ∑‘§fl‹ ÃËŸ ∑‘§‚⁄U „Ë ¬Ê∞ ¡Êà „Ò¥– ‹Ê‹-ŸÊ⁄U¥ªË ⁄U¥ª ∑‘§ •Êª ∑§Ë Ã⁄U„ Œ◊∑§Ã „È∞ ∑‘§‚⁄U ∑§Ù ‚¥S∑§Îà ◊¥ •ÁÇŸ‡ÊÊπÊ ŸÊ◊ ‚ ÷Ë ¡ÊŸÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ߟ »Í ‹Ù¥ ∑§Ë ßÃŸË Ã¡∏ πÈ‡Ê’Í „ÙÃË „Ò Á∑§ •Ê‚¬Ê‚ ∑§Ê ˇÊòÊ ◊„∑§ ©∆ÃÊ „Ò– ∑‘§‚⁄U ∑§Ù ÁŸ∑§Ê‹Ÿ ∑‘§ Á‹∞ ¬„‹ »Í ‹Ù¥ ∑§Ù øÈŸ∑§⁄U Á∑§‚Ë ¿ÊÿÊŒÊ⁄U SÕÊŸ ◊¥ Á’¿Ê ŒÃ „Ò¥– ‚Íπ ¡ÊŸ ¬⁄U »Í ‹Ù¥ ‚ ◊ÊŒÊ •¥ª ÿÊÁŸ ∑‘§‚⁄U ∑§Ù •‹ª ∑§⁄U ‹Ã „Ò¥– ⁄U¥ª ∞fl¥ •Ê∑§Ê⁄U ∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U ßã„¥ . ◊ʪ⁄UÊ∞ ‹ë¿Ë ªÈë¿Ë •ÊÁŒ üÊÁáÊÿÙ¥ ◊¥ flªË¸∑§Ã ∑§⁄Uà „Ò¥– vzÆÆÆÆ »Í ‹Ù¥ ‚ ‹ª÷ª v Á∑§‹Ù ‚ÍπÊ ∑‘§‚⁄U ¬˝Ê# „ÙÃÊ „Ò– ∑‘§‚⁄U πÊŸ ◊¥ ∑§«∏flÊ „ÙÃÊ „Ò, ‹Á∑§Ÿ πÈ‡Ê’Í ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ ÁflÁ÷ÛÊ √ÿ¥¡ŸÙ¥ ∞fl¥ ¬∑§flÊŸÙ¥ ◊¥ «Ê‹Ê ¡ÊÃÊ „Ò– ª◊¸ ¬ÊŸË ◊¥ «Ê‹Ÿ ¬⁄U ÿ„ ª„⁄UÊ ¬Ë‹Ê ⁄U¥ª ŒÃÊ „Ò– ÿ„ ⁄U¥ª ∑Ò§⁄UÁ≈UŸÊÚÿ« fláʸ∑§ ∑§Ë fl¡„ ‚ „ÙÃÊ „Ò– ¬˝◊Èπ fláʸ∑§Ù ◊¢ ∑Ò§⁄UÙÁ≈UŸ ‹Êß∑§ÙÁ¬Ÿ Á¡ÿÊ¡Ò¥ÁÕŸ ∑˝§ÙÁ‚Ÿ Á¬∑‘§∑˝§ÙÁ‚Ÿ •ÊÁŒ ¬Ê∞ ¡Êà „Ò¥– ß‚◊¥ ߸S≈U⁄U
d`f"k txr
ãð ·ð¤âÚ ç·¤âæÙ ∑§Ë≈UÙŸ ∞fl¥ ‚Ȫ¥œ Ë ÷Ë ∑§È¿ ◊ÊòÊÊ ◊¥ Á◊‹Ã „Ò¥– •ãÿ ⁄UÊ‚ÊÿÁŸ∑§ ÿıÁª∑§Ù¥ ◊¥ ÃÊ⁄U¬ËŸ ∞ÁÀ«„Êß« ∞fl¥ ÃÊ⁄U¬ËŸ ∞À∑§Ù„‹ ÷Ë ¬Ê∞ ¡Êà „Ò¥– ߟ ⁄UÊ‚ÊÿÁŸ∑§ ∞fl¥ ∑§Ê’¸ÁŸ∑§ ÿıÁª∑§Ù¥ ∑§Ë ©¬ÁSÕÁà ∑‘§‚⁄U ∑§Ù •Ÿ◊Ù‹ •ı·Áœ ’ŸÊÃË „Ò– ©Œ⁄U ‚¥’¥ÁœÃ •Ÿ∑§ ¬⁄U‡ÊÊÁŸÿÙ¥ ¡Ò‚ •¬ø ¬≈U ◊¥ ŒŒ¸, flÊÿÈ Áfl∑§Ê⁄U •ÊÁŒ ◊¥ ∑‘§‚⁄U ©¬ÿÙªË „Ò– øÙ≈U ‹ªŸ ¬⁄U ÿÊ àfløÊ ∑‘§ ¤ÊÈ‹‚ ¡ÊŸ ¬⁄U ∑‘§‚⁄U ∑§Ê ‹¬ ‹ªÊŸ ‚ •Ê⁄UÊ◊ Á◊‹ÃÊ „Ò– ◊Á„‹Ê•Ù¥ ◊¥ •ÁŸÿÁ◊à ◊ÊÁ‚∑§ dÊfl ∞fl¥ ß‚ Œı⁄UÊŸ „ÙŸ flÊ‹ ŒŒ¸ ∑§Ù ∆Ë∑§ ∑§⁄UÃÊ „Ò– ª÷ʸ‡Êÿ ∑§Ë ‚Í¡Ÿ ◊¥ ‹Ê÷∑§Ê⁄UË „Ò– ◊ÊŸÁ‚∑§ •fl‚ÊŒ ∞fl¥ ©ŒÊ‚ËŸÃÊ ◊¥ ÷Ë ◊Á„‹Ê•Ù¥ ∑§Ù ÁŒÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ÿ„ ‚÷Ë ∑‘§‚⁄U ∑‘§ ÉÊ⁄U‹Í ©¬øÊ⁄U ∞fl¥ ©¬ÿÙª „Ò¥, ‹Á∑§Ÿ Á∑§‚Ë flÒl ∑‘§ ¬⁄UÊ◊‡Ê¸ mÊ⁄UÊ ß‚∑§Ê Áfl‡Ê· ‹Ê÷ ©∆ÊÿÊ ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ßß ‚Ê⁄U ◊ÊŸflÙ¬ÿÙªË ªÈáÊÙ¥ ∑§Ù ‚¥¡Ù∞ ∑‘§‚⁄U ‚ø ◊¥ ∞∑§ •Ÿ◊Ù‹ flŸS¬Áà ∞fl¥ •jÈà •ı·Áœ „Ò– flÊSÃÁflÄÃÊ ÿ„ „Ò Á∑§ ¡ê◊Í- ∑§‡◊Ë⁄ ∑§ ∑§‚⁄ Á∑§‚ÊŸ ‚⁄∑§Ê⁄Ë •Ê‡fl‚ŸÙ¢ ‚ ™§’ øÈ∑§ „Ò¢– ß‚ËÁ‹∞ ©Ÿ◊¢ ©ŒÊ‚ËŸÃÊ •Ê ªß¸ „Ò– ÿÁŒ •ãÿ ŸªŒË »§‚‹Ù¢ ∑§Ë Ã⁄„ ©ã„¢ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ë Ã⁄»§ ‚ ©ã„¢ Ã∑§ŸË∑§Ë fl ◊Ê∑§¸Á≈¢ª •ÊÁŒ ∑§Ë ‚„ÊÿÃÊ ŒË ¡Ê∞ ÃÙ •ë¿ ŸÃË¡ ŒπŸ ∑§Ù Á◊‹ ‚∑§Ã „Ò¢–
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
75
dkeksfMVh
80
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
fofo/k
çâ»ÚðÅ ·¤è ÌS·¤Úè ÂÚ Áæ»è âÚ·¤æÚ
Á‚ª⁄≈ ∑§Ë ’…∏ÃË ÃS∑§⁄Ë ‚ „ÙŸ flÊ‹ ⁄Ê¡Sfl ∑§ ŸÈ∑§‚ÊŸ ∑§Ù Œπà „È∞ ‚⁄∑§Ê⁄ ‚øà „Ù ªß¸ „Ò– ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ Á‚ª⁄U≈U ÃS∑§⁄UË ∑§Ë fl¡„ ‚ ∑§⁄Ë’ wzÆÆ ∑§⁄Ù«∏U M§¬∞ ∑§Ë •ÊÿÊà ∑§⁄U øÙ⁄UË øÙ⁄Ë „ÙÃË „Ò– ‚⁄U∑§Ê⁄ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ ∑‘§ •flÒœ ∑§Ê⁄UÙ’Ê⁄U ‚ Ãê’Ê∑Í ÁŸÿ¥òÊáÊ ŸËÁÃÿÙ¥ ∑§Ë •ŸŒπË „ÙÃË „Ò •ı⁄U ⁄UÊ¡Sfl ∑§Ù ÷Ê⁄UË ŸÈ∑§‚ÊŸ „ÙÃÊ „Ò •ı⁄U ß‚ ◊Èg ‚ ÁŸ¬≈UŸ ∑‘§ Á‹∞ ∞∑§ Á◊‡ÊŸ ÁŸÿ¥ÁòÊà L§π ∑§Ë ¡M§⁄Uà „Ò– SflÊSâÿ ◊¥òÊÊ‹ÿ ∑§ •ÊÁœ∑§ÊÁ⁄ÿÙ¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ Ãê’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ ∑§Ê •flÒœ ∑§Ê⁄UÙ’Ê⁄U ∞∑§ flÒÁE∑§ ‚◊SÿÊ „Ò– ÿ„ Ãê’Ê∑Í ÁŸÿ¥òÊáÊ ŸËÁÃÿÙ¥ ∑§Ë •ŸŒπË ∑§⁄UÃÊ „Ò •ı⁄U ß‚‚ ⁄UÊ¡Sfl ∑§Ù ÷Ë ∑§Ê»Ë ŸÈ∑§‚ÊŸ ¬„È¥øÃÊ „Ò– ÃS∑§⁄UË •ı⁄U •flÒœ ©à¬ÊŒŸ ‚Á„à ‚÷Ë Ã⁄U„ ∑‘§ •flÒœ ∑§Ê⁄UÙ’Ê⁄U ∑§Ù πà◊ ∑§⁄UŸÊ Ãê’Ê∑Í ÁŸÿ¥òÊáÊ ∑§Ê ∞∑§ •Êfl‡ÿ∑§ Á„S‚Ê „Ò– ©Ÿ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ Ãê’Ê∑§Í ÁŸÿ¥òÊáÊ Á‚»¸ SflÊSâÿ ∑§Ê ◊ÈgÊ Ÿ„Ë¥ „Ò– ÿ„ ∞∑§ ’„ÈˇÊòÊËÿ ◊ÈgÊ „Ò Á¡‚∑‘§ Á‹∞ ∞∑§ ‚◊Á¬¸Ã Á◊‡ÊŸ ÁŸÿ¥òÊáÊ L§π ∑§Ë ¡M§⁄Uà „Ò– ÃS∑§⁄UË ¬⁄U ⁄UÊ¡Sfl πÈÁ» ÿÊ ÁŸŒ‡ÊÊ‹ÿ ∑‘§ •Ê¥∑§«∏Ù¥ ‚ ‚¥∑‘§Ã Á◊‹ÃÊ „Ò Á∑§ wÆvw ∑§Ë ÃÈ‹ŸÊ ◊¥ wÆvy ◊¥ ¡éà ∑§Ë ªß¸ ÃS∑§⁄UË ∑§Ë Á‚ª⁄U≈U ◊¥ ∑§Ë◊ÃÙ¢ ∑§ Á‹„Ê¡ ‚ y ªÈŸÊ flÎÁh „È߸ „Ò– ÁflE SflÊSâÿ ‚¥ª∆Ÿ ∑‘§ ◊ÈÃÊÁ’∑§ Œ‡Ê ◊¥ ÃS∑§⁄UË ‚ ÁflûÊËÿ fl·¸ wÆvy-vz ◊¥ wx{x ∑§⁄UÙ«∏ L§¬∞ ∑§Ë •ÊÿÊà ∑§⁄U øÙ⁄UË „ÙŸ ∑§Ê •ŸÈ◊ÊŸ „Ò– ß‚Ë Ã⁄„ «éÀÿÍ∞ø•Ù ∑‘§ ∞∑§ ŒSÃÊfl¡ ∑‘§ ◊ÈÃÊÁ’∑§ ∑§ÙÁ⁄UÿÊ, ߥ«ÙŸÁ‡ÊÿÊ, ◊‹Á‡ÊÿÊ, Á‚¥ªÊ¬È⁄U ŒÈ’߸, øËŸ •ı⁄U ‚¥ÿÈQ§ •⁄U’ •◊Ë⁄UÊà ‚ Á‚ª⁄U≈U ∑§Ë ÃS∑§⁄UË ∑§Ê ‚¥Œ„ „Ò •ı⁄U ߟ∑‘§ Á‹∞ ‚◊ÊŸ ¬Ê⁄Uª◊Ÿ ˇÊòÊ ÁŒÀ‹Ë, Á‚¥ªÊ¬È⁄U •ı⁄U ŒÈ’߸ ‹ªÃ „Ò¥– ÁflûÊ ◊¥òÊÊ‹ÿ ∑‘§ ∑‘§¥Œ˝Ëÿ ©à¬ÊŒ •ı⁄U ‚Ë◊Ê ‡ÊÈÀ∑§ ’Ù«¸ (‚Ë’Ë߸‚Ë) ∑‘§ ‚ŒSÿ Ÿ¡Ë’ ‡ÊÊ„ Ÿ •¬Ÿ ÷Ê·áÊ ◊¥ ∑§„Ê Á∑§ ∑È ¿ ¬Ê’¥ÁŒÿÊ¥ ‹ªÊ߸ „Ò¥ ‹Á∑§Ÿ ©ëø ‹Ê÷ ∑§Ë fl¡„ ‚ •flÒœ ∑§Ê⁄UÙ’Ê⁄U ø‹ ⁄U„Ê „Ò– ß‚‚ ÁŸ¬≈UŸ ∑‘§ Á‹∞ ⁄UÊC˛Ëÿ •ı⁄U •¥Ã⁄U⁄UÊC˛Ëÿ ‚ʤʌÊ⁄UÙ¥ ∑‘§ ’Ëø √ÿʬ∑§ ‚„ÿÙª ∑§Ë ¡M§⁄Uà „Ò– ŒÁˇÊáÊ-¬Ífl¸ ∞Á‡ÊÿÊ ˇÊòÊ ◊¥ «éÀÿÍ∞ø•Ù ∑§Ë ˇÊòÊËÿ ÁŸŒ‡Ê∑§ ¬ÍŸ◊ πòʬʋ Ÿ •¬Ÿ flÀ«¸ ŸÙ ≈Uı’∑§Ù « ‚¥Œ‡Ê ◊¥ ∑§„Ê Á∑§ ‚÷Ë ŒÁˇÊáÊ-¬Ífl¸ ∞Á‡ÊÿÊ߸ Œ‡ÊÙ¥ Ÿ Ãê’Ê∑§Í ∑§Ë π¬Ã ¬⁄U ÁŸÿ¥òÊáÊ ∑‘§ Á‹∞ ∑§«∏ ∑§ÊŸÍŸ ‹ÊªÍ Á∑§∞ „Ò¥– ©À‹πŸËÿ „Ò Á∑§ Á¬¿‹ ∑§Ê»§Ë ÁŒŸÙ¢ ‚ ‚Ë◊ÊflÃ˸ ß‹Ê∑§Ù¢ ◊¢ ÃS∑§⁄Ë ∑§ ¡Á⁄∞ ‹Ê߸ ¡ÊŸ flÊ‹Ë Á‚ª⁄≈ ∑§Ë ∑§Ê»§Ë œ⁄¬∑§«∏U „È߸ „Ò, ß‚∑§ ’Êfl¡ÍŒ ÿ„ ªÙ⁄πœ¢œÊ ’ŒSÃÍ⁄ ¡Ê⁄Ë „Ò– ∑ȧ¿ ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ◊ÊŸŸÊ „Ò Á∑§ ≈ÒÄ‚ ’…∏ÙûÊ⁄Ë ∑§ ø‹Ã ÿ„ ÃS∑§⁄Ë „Ù ⁄„Ë „Ò– ÁflŒ‡ÊÙ¢ ‚ •ÊŸ flÊ‹Ë Á‚ª⁄≈ ‚SÃË ¬«∏UÃË „Ò¢– ≈ÒÄ‚ ‚ ’øŸ ∑§ ∑§Ê⁄áÊ ÿ„ •ıÒ⁄ ÷Ë ‚SÃË „Ù ¡ÊÃË „Ò– ÿ„Ë ∑§Ê⁄áÊ „Ò Á∑§ Á‚ª⁄≈Ù¢ ∑§Ê ªÙ⁄πœ¢œÊ ø‹ ⁄„Ê „Ò–
»ôçÚËÜæ, Áô ÂèÌæ ãñ çâ»ÚðÅ....
ߥ«ÙŸÁ‡ÊÿÊ ∑‘§ ÁøÁ«ÿ∏ÊÉÊ⁄U ◊¥ ∞∑§ ªÙÁ⁄UÀ‹Ê ∞‚Ê „Ò, ¡Ù Á‚ª⁄U≈U ¬ËÃÊ „Ò– vz ‚Ê‹ ∑‘§ ß‚ ªÙÁ⁄UÀ‹Ê ∑§Ê ŸÊ◊ ≈UÙ⁄UË „Ò– ≈UÙ⁄UË ∑§Ù ÿ„ •ÊŒÃ ¬ÿ¸≈U∑§Ù¥ ∑§Ù Œπ∑§⁄U ‹ªË– ¡’ ÷Ë ©‚ ∑§Ù߸ ¡‹Ë „È߸ Á‚ª⁄U≈U Á◊‹ ¡ÊÃË „Ò ÃÙ fl„ ©‚ ©∆Ê∑§⁄U ¬Í⁄U S≈UÊß‹ ◊¥ ∑§‡Ê ‹ªÊÃÊ „Ò •ı⁄U ⁄UÊπ ∑§Ù ¤ÊÊ«∏ÃÊ „Ò–≈UÙ⁄UË ∑‘§ ß‚ •¥ŒÊ¡ ∑§Ù ŒπŸ ∑‘§ Á‹∞ ¬ÿ¸≈U∑§ ¡‹ÃË „È߸ Á‚ª⁄U≈U ©‚∑§Ë Ã⁄U» »‘§¥∑§Ã „Ò¥ •ı⁄U ©‚∑§Ë ß‚ „⁄U∑§Ã ∑§Ù ∑Ò§◊⁄U ◊¥ ∑Ò§Œ ∑§⁄Uà „Ò¥–≈UÙ⁄UË Áfl‹È# „Ù ⁄U„Ë •Ù⁄UÊ¥ª ©≈UÊŸ ¬˝¡ÊÁà ∑§Ê ‚ŒSÿ „Ò– ß‚Á‹∞ ß‚∑§Ë ‚È⁄UˇÊÊ ∑‘§ Á‹∞ •’ ¬ÿ¸≈U∑§Ù¥ ∑§Ù ß‚‚ ŒÍ⁄U ⁄UπÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò ÃÊÁ∑§ ©‚∑§Ë Á‚ª⁄U≈U ¬ËŸ ∑§Ë ‹Ã ¿Í≈U ‚∑‘§– ©À‹πŸËÿ „Ò Á∑§ Áøê¬Ê¢¡Ë ∑§ Á‚ª⁄≈ ¬ËŸ ∑§Ë π’⁄¢ •Ä‚⁄ ‚ÈŸŸ ∑§Ù Á◊‹ÃË „Ò¢–
82
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
âŒÍ ¬ûÊÊ ˇÊòÊ ◊¢ ◊߸ •ı⁄ ¡ÍŸ ◊¢ „È߸ ’ÊÁ⁄‡Ê ∑§ ∑§Ê⁄áÊ ¬ûÊ ∑§Ë ÃÈ«∏UÊ߸ ¬⁄ •‚⁄ ¬«∏UÊ „Ò– ’◊ı‚◊ ’ÊÁ⁄U‡Ê Ÿ ß‚ ’Ê⁄U Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ ‚¥ª˝„áÊ ∑§Ê ‹ˇÿ ¬Í⁄UÊ „ÙŸ Ÿ„Ë¥ ÁŒÿÊ– „Ê‹Ê¢Á∑§ ¿ûÊË‚ª…∏ ∑§ ’ˡʬÈ⁄ ◊¢ ¬ûÊ ∑§Ê •ë§¿Ê ‚¢ª˝„áÊ „È•Ê– ’Ë«∏Ë √ÿʬÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑‘§ Á‹∞ ’SÃ⁄U Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ π⁄UËŒË ∑§Ê ¬˝◊Èπ ∑‘§ãŒ˝ ⁄U„Ê „Ò– ¡ªŒ‹¬È⁄U flŸflÎûÊ •¢Ãª¸Ã Œ¥ÃflÊ«∏Ê, ‚È∑§◊Ê, ’ˡʬÈ⁄U fl ¡ªŒ‹¬È⁄U flŸ◊¥«‹ ∑§Ë |z ‚Á◊ÁÃÿÙ¥ ◊¥ Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ ‚¥ª˝Á„à Á∑§ÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ¬ûÊÊ ‚Ë¡Ÿ wÆvz ∑‘§ Á‹∞ flŸ flÎûÊ ∑‘§ Á‹∞ ∞∑§ ‹Êπ |{ „¡Ê⁄U ◊ÊŸ∑§ ’Ù⁄UʬûÊÊ ‚¥ª˝„áÊ ∑§Ê ‹ˇÿ ÁŸœÊ¸Á⁄Uà Á∑§ÿÊ ªÿÊ ÕÊ, ‹Á∑§Ÿ flÎûÊ ◊¥ ◊„¡ ∞∑§ ‹Êπ x| „¡Ê⁄U ◊ÊŸ∑§ ’Ù⁄UÊ ¬ûÊÊ vw‚ı M§¬∞ ∑§Ë Œ⁄U ‚ „Ë π⁄UËŒÊ ¡Ê ‚∑§Ê– ¡Ù ‹ˇÿ ‚ x~ „¡Ê⁄U wÆÆ ’Ù⁄UÊ ∑§◊ „Ò– ’ÃÊÿÊ ªÿÊ Á∑§ ◊߸ ◊„ËŸ ∑‘§ ŒÍ‚⁄U ‚#Ê„ ‚ ¡ÍŸ ∑‘§ ¬„‹ ‚#Ê„ ∑‘§ ’Ëø ’ÊÁ⁄U‡Ê „È߸, ß‚∑‘§ ø‹Ã ¬ûÊÊ ∑§Ë ªÈáÊflûÊÊ π⁄UÊ’ „È߸– fl„Ë¥ ŸÄU‚Á‹ÿÙ¥ √ŒÊ⁄UÊ ¬ûÊÊ ∑§Ë ∑§Ë◊à ’…∏ÊŸ ∑§Ë ◊Ê¥ª ∑‘§ ø‹Ã ÷Ë ‚È∑§◊Ê, Œ¥ÃflÊ«∏Ê fl ¡ªŒ‹¬È⁄U ◊¥ ‚¥ª˝Ê„∑§Ù¢ Ÿ •ÊãŒÙ‹Ÿ Á∑§ÿÊ, ß‚Á‹∞ Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ ∑§Ê ‚¥ª˝„áÊ ∑§◊ „Ù ¬ÊÿÊ– fl„Ë¥ ’ˡʬÈ⁄U flŸ ◊¥«‹ ◊¥ ‹ˇÿ ‚ •Áœ∑§ ¬ûÊÊ ‚¥ª˝„ Á∑§ÿÊ ªÿÊ– ÿ„Ê¥ ∆∑§ŒÊ⁄UÙ¥ Ÿ ¬ûÊÊ ∑§Ë π⁄UËŒË ∑§Ë, fl„Ë¥ ‡Ê· ÃËŸ Á¡‹Ù¥ ◊¥ Áfl÷ʪËÿ Ãı⁄U ¬⁄U ¬ûÊÊ π⁄UËŒÊ ªÿÊ– ¬˝Êåà ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ë ∑§ ◊ÈÃÊÁ’∑§ ’ˡʬÈ⁄U flŸ◊¥«‹ ∑§Ù ß‚ ’Ê⁄U y| „¡Ê⁄U |ÆÆ ’Ù⁄UÊ Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ ‚¥ª˝„áÊ ∑§Ê ‹ˇÿ ÁŒÿÊ ªÿÊ ÕÊ– ÿ„Ê¥ ∑§Ë x~ ‚Á◊ÁÃÿÙ¥ ∑‘§ Äà xz} » «∏Ù¥ ‚ ∆∑‘§ŒÊ⁄UÙ¥ Ÿ Á⁄U∑§Ê«¸ |Æ „¡Ê⁄U ◊ÊŸ∑§ ’Ù⁄UÊ ‚¥ª˝Á„à Á∑§ÿÊ, ¡Ù ‹ˇÿ ‚ ww „¡Ê⁄U xÆÆ ◊ÊŸ∑§ ’Ù⁄UÊ íÿÊŒÊ „Ò– ¬„‹ ÷Ë ’ˡʬÈ⁄U Á¡‹Ê Ÿ Á⁄U∑§Ê«¸ ÃÙ«∏Ê ÕÊ– fl·¸ wÆvy ∑§Ê ‹ˇÿ y| „¡Ê⁄U |ÆÆ ◊ÊŸ∑§ ’Ù⁄UÊ ÕÊ, ‹Á∑§Ÿ |x „¡Ê⁄U zxz ◊ÊŸ∑§ ’Ù⁄UÊ ¬ûÊÊ ‚¥ª˝Á„à Á∑§ÿÊ ªÿÊ ÕÊ– ∞◊¬Ë-ÿÍ¬Ë ∑§Ë ‚Ë◊Ê ‚ ‹ª œÊ⁄U∑§È¥«Ë, Ÿÿʪʥfl ∞fl¥ ªÈ#ªÙŒÊfl⁄UË ¬„Ê«∏Ë ˇÊòÊ ‚ ÷Ë •ë¿Ë ÃÈ«∏UÊ߸ ∑§Ë π’⁄ „Ò¢– ÿ„Ê¥ ∑§Ê Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ •ãÿ ¡¥ª‹Ù¥ ‚ ©ûÊ◊ ÄflÊÁ‹≈UË ∑§Ê ◊ÊŸÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ¡Ù ◊ı¡ÍŒÊ ‚◊ÿ ◊¥ |Æ ‚ }Æ L§¬ÿ ¬˝Áà Á∑§‹Ùª˝Ê◊ Á’∑§ ⁄U„Ë „Ò– ß‚ ⁄U¥¡ ∑§Ê •Áœ∑§Ê¥‡Ê ÷ʪ flŸ ¡Ëfl •ÊüÊÿ ˇÊòÊ ◊¥ •ÊÃÊ „Ò– ‚ÍòÊÙ¢ ∑§ ◊ÈÃÊÁ’∑§ ߟ ¬„Ê«∏Ë ¡¥ª‹Ù¥ ‚ ߟ ÁŒŸÙ¥ flŸ ◊ÊÁ» ÿÊ•Ù¥ mÊ⁄UÊ Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ ∑§Ë •flÒœ ÃÙ«∏Ê߸ ∑§⁄UÊ߸ ¡Ê ⁄U„Ë „Ò– flŸ ◊ÊÁ» ÿÊ•Ù¥ mÊ⁄UÊ SÕÊŸËÿ ◊¡ŒÍ⁄UÙ¥ ‚ ¬ûÊ ∑§Ë ÃÙ«∏Ê߸ ∑§⁄UÊ∑§⁄U ©‚ ≈˛ŸÙ¥ ∑‘§ ◊Êäÿ◊ ‚ ŒÍ‚⁄U ‡Ê„⁄UÙ¥ ◊¥ ‹ ¡ÊÿÊ ¡Ê ⁄U„Ê „Ò– ß‚ Ã⁄U„ ‡ÊÊ‚Ÿ ∑§Ù ÷Ë ⁄UÊ¡Sfl ∑§Ë ˇÊÁà „Ù ⁄U„Ë „Ò– ¡ÊŸ∑§Ê⁄UË ∑‘§ •ŸÈ‚Ê⁄U Á¡‹ ∑‘§ flŸ ˇÊòÊÙ¥ ‚ ÃÙ«∏Ë ¡Ê ⁄U„Ë ¬ûÊ ∑§Ë π¬ ‚ÃŸÊ ‚ ‚ʪ⁄U, Œ◊Ù„ fl ’ËŸÊ ∑§Ë •Ù⁄U ‚å‹Ê߸ ∑§Ë ¡Ê ⁄U„Ë „Ò– Á¡‚‚ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ù ‹ÊπÙ¥ L§¬∞ ∑‘§ ⁄UÊ¡Sfl ∑§Ê ŸÈ∑§‚ÊŸ „Ù ⁄U„Ê „Ò– ªı⁄UË’ „Ò Á∑§ ‡ÊÊ‚Ÿ mÊ⁄UÊ Ãÿ Á∑§ÿÊ ªÿÊ ¬ûÊÊ ÃÙ«∏Ê߸ ∑§Ê ‚◊ÿ ¬Í⁄UÊ „Ù øÈ∑§Ê „Ò– Á¡‚∑§Ê » ÊÿŒÊ ©∆Êà „È∞ ∑ȧ¿ ‹Ùª •flÒœ M§¬ ‚ ÃÙ«∏Ê߸ ◊¥ ‹ª ª∞ „Ò¥, ¡’Á∑§ Ã¥ŒÍ¬ûÊ ∑§Ë ÃÙ«∏Ê߸ flŸ •ÁœÁŸÿ◊ ∑§Ë œÊ⁄UÊ xÆ fl xw ∑‘§ Äà Á’ŸÊ •ŸÈ◊Áà ∑‘§ flÁ¡¸Ã „Ò– ’Êfl¡ÍŒ ß‚∑‘§ ’Ë«∏Ë ∆∑‘§ŒÊ⁄UÙ¥ mÊ⁄UÊ ª⁄UË’ ◊¡ŒÍ⁄UÙ¥ ∑‘§ ¡Á⁄U∞ flŸˇÊòÊ ‚ Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ ∑§Ë ÃÙ«∏Ê߸ ‹ªÊÃÊ⁄U ∑§⁄UÊ߸ ¡Ê ⁄U„Ë „Ò– flŸ ◊ÊÁ» ÿÊ Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ ∑§Ù ŒÍ‚⁄U Á¡‹ ◊¥ ‚å‹Ê߸ ∑§⁄UŸ ∑‘§ Á‹ÿ ª⁄UË’ Ã’∑‘§ ∑‘§ ◊Á„‹Ê•Ù¥ ∑§Ê ‚„Ê⁄UÊ ‹Ã „Ò¥– ¡Ù „⁄U ⁄UÙ¡ ≈˛ŸÙ¥ ∑§Ë ¡Ÿ⁄U‹ ’ÙªË ◊¥ Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ ‚ ÷⁄UÊ ’Ù⁄U ∑§Ê ‹ÊŒ∑§⁄U ©‚ ŒÍ‚⁄U Á¡‹ Ã∑§ ¬„È¥øÊŸ ∑§Ê ∑§Êÿ¸ ∑§⁄UÃË „Ò– Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ ‹ ¡ÊŸ flÊ‹Ë Á’ŸÊ Á≈U∑§≈U ∑‘§ „Ë ≈˛Ÿ ◊¥ ‚flÊ⁄U „Ù ¡ÊÃË „Ò– ß‚ Œ‡ÊÊ ◊¥ ©Ÿ∑‘§ ¬∑§«∏ ¡ÊŸ ¬⁄U ⁄U‹fl mÊ⁄UÊ ∑§Ù߸ ∑§Ê⁄U¸flÊ߸ Ÿ„Ë¥ ∑§Ë ¡ÊÃË „Ò– Á¡‚∑‘§ ’ÊŒ ©ã„¥ ’ÊŒ ◊¥ ¿Ù«∏ ÁŒÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ∑§Ê⁄UáÊ ‚Ê» „Ò ÄUÿÙ¥Á∑§ ©Ÿ∑‘§ ¬Ê‚ ßÃŸÊ ¬Ò‚Ê Ÿ„Ë¥ „ÙÃÊ „Ò Á∑§ fl„ ≈˛Ÿ ∑§Ê Á≈U∑§≈U ‹ ‚∑‘§–
fofo/k
ÕæçÚàæ Ùð ÇæÜè Ìð¢Îê Âæð ·¤è ÌéǸUæ§ü ×ð¢ ÕæÏæ
Ú¢»æÎæÚè Åñâ Ùãè´¤ç×ÜÙð ÂÚ ×ÁÎêÚô¢ ·¤è çÂÅæ§ü
Ã⁄UÊ߸ ˇÊòÊ ◊¢ âŒÍ ¬ûÊÊ ∆∑§ŒÊ⁄Ù¢ ‚ ⁄¢ªŒÊ⁄Ë fl‚Í‹Ÿ ∑§ ◊Ê◊‹Ù¢ ◊¢ ∑§◊Ë Ÿ„Ë¥§ •Ê ⁄„Ë „Ò– Á¬¿‹ ÁŒŸÙ¢ ⁄¢ªŒÊ⁄Ë ≈ÒÄ‚ Ÿ„Ë¥§ ÁŒ∞ ¡ÊŸ ∑§ ø‹Ã ’Œ◊ʇÊÙ¢ ∑§ ªÒ¢ª Ÿ Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ » «∏ ◊¥ œÊflÊ ’Ù‹∑§⁄U üÊÁ◊∑§Ù¥ ∑§Ë ‹Ê∆Ë-«¥« fl ’¥ŒÍ∑§ ∑§Ë ’≈U ‚ ’È⁄Ë Ã⁄„ Á¬≈UÊ߸ ∑§Ë– ß‚ ÉÊ≈ŸÊ ◊¢ ∞∑§ ŸÊ◊Ë Áª⁄Ù„ ∑§Ê ŸÊ◊ •Ê ⁄„Ê „Ò, ‹Á∑§Ÿ ŒSÿÈ ©ã◊Í‹Ÿ •Á÷ÿÊŸ ◊¥ ‹ª ¬ÈÁ‹‚ •Áœ∑§ÊÁ⁄UÿÙ¥ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ß‚◊¢ ∑§Ù߸ ŸÿÊ ªÒ¢ª ‡ÊÊÁ◊‹ „Ù ‚∑§ÃÊ „Ò– ¬ÈÁ‹‚ •¬Ÿ ‚ÍòÊÙ¢ ‚ ’Œ◊ʇÊÙ¢ ∑§Ê ¬ÃÊ ‹ªÊ ⁄„Ë „Ò– Ã⁄UÊ߸ ‚ ¡È«∏ ‚ÍòÊÙ¥ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ ß‚ flÊ⁄UŒÊà ∑‘§ ¬Ë¿ ˇÊòÊËÿ ’Œ◊ʇÊÙ¥ ∞fl¥ ŸflÙÁŒÃ ªÒ¥ª ∑§Ê „ÊÕ „Ù ‚∑§ÃÊ „Ò– Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ ∑§Ë ÃÈ«∏Ê߸ ∑‘§ ‚◊ÿ ‚ÍøË’h «∑Ò§ÃÙ ∑‘§ •‹ÊflÊ ŸflÙÁŒÃ ªÒ¥ª ∞fl¥ ˇÊòÊËÿ ’Œ◊Ê‡Ê fl‚Í‹Ë ∑‘§ Á‹ÿ ∞‚Ë flÊ⁄UŒÊÃ¥ ∑§ß¸ ’Ê⁄U ∑§⁄U øÈ∑§ „Ò¥– ’Œ◊ʇÊÙ¥ mÊ⁄UÊ ∑§Ë ªß¸ ◊Ê⁄U¬Ë≈U ‚ ◊¡ŒÍ⁄ ßß «⁄U „Èÿ „Ò¥ Á∑§ ©ã„Ù¢Ÿ •¬ŸÊ ∑§Ê◊ ¿Ù«∏U ÁŒÿÊ „Ò– ß‚ ’Ëø ◊ı∑§ ∑§Ê »§Ê∞ŒÊ ©∆Ê ∑§⁄ flŸ ◊ÊÁ»§ÿÊ ‚Á∑˝ ÿ „Ù ª∞ „Ò¢– fl Ã¥ŒÍ¬ûÊÊ ∑§Ë •flÒœ ÃÙ«∏Ê߸ ∑§⁄U∑‘§ „⁄U ⁄UÙ¡ Áfl÷ʪ ∑§Ù ‹ÊπÙ¥ M§¬ÿ ∑§Ë ø¬Ã ‹ªÊ ⁄U„ „Ò¥– ß‚ ÉÊ≈ŸÊ ∑§ ’ÊŒ ÷ÿ ∑§Ê ◊Ê„ı‹ ’ŸÊ „È•Ê „Ò– ¬ÈÁ‹‚ ‹ÙªÙ¢ ∑§Ù U÷⁄Ù‚Ê ÁŒ‹ÊŸ ∑§Ë ∑§ÙÁ‡Ê‡Ê ◊¢ ¡È≈Ë „Ò–
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
83
cktkj gypy
ÁØÂéÚ ×æ·ð¤üÅ çÚÂôÅü
¡ÿ¬È⁄ ◊¢ Áfl◊‹, ÁŒ‹’ʪ ∑§Ë ¡Ù⁄ŒÊ⁄ Á’∑˝ Ë
¡ÿ¬È⁄ fl •Ê‚¬Ê‚ ∑§ ˇÊòÊ ◊¢ Áfl◊‹ •ı⁄ ÁŒ‹’ʪ ◊¢ ¡’⁄ŒSà ¬˝ÁÃS¬œÊ¸ ŒπŸ ∑§Ù Á◊‹ ⁄„Ë „Ò– ß‚ ◊Ê∑§¸≈ ◊¢ ߟ ŒÙŸÙ¢ ’˝Ê¢«Ù¢ ∑§Ë ∑§Ê»§Ë •ë¿Ë Á’∑˝ Ë „Ò– Á’∑˝ Ë ∑§ ◊Ê◊‹ ◊¢ ŒÙŸÙ¢ ©à¬ÊŒÙ¢ ∑§ ’Ëø Á‚»¸§ v~-wÆ ∑§Ê „Ë »§Ê‚‹Ê „Ò– ¡ÿ¬È⁄ ◊¢ •ãÿ ’˝Ê¢« ÷Ë ∑§Ê»§Ë „ÊÕ-¬Ò⁄ ◊Ê⁄ ⁄„ „Ò¢, „Ê‹Ê¢Á∑§ Áfl◊‹ •ı⁄ ÁŒ‹’ʪ ∑§ ’ÊŒ Ÿ¡⁄, ⁄Ê¡üÊË •ı⁄ ¡Ê»§⁄Ë ∑§Ë „Ë ©¬ÁSÕÁà ÁŒπÊ߸ ¬«∏UÃË „Ò– ß‚ ◊Ê∑§¸≈ ◊¢ ÖÿÊŒÊÃ⁄ z L§¬∞ flÊ‹ ¬Ê™§ø ∑§Ê ø‹Ÿ ÖÿÊŒÊ „Ò, „Ê‹Ê¢Á∑§ vÆ M§¬∞ flÊ‹ ¬Ê™§ø ∑§Ê ø‹Ÿ œË⁄-œË⁄ ’…∏ ⁄„Ê „Ò– ‡Ê„⁄ ∑§Ë •Áœ∑§Ê¢‡Ê ŒÈ∑§ÊŸÙ¢ ¬⁄ z M§¬∞ flÊ‹ ¬Ê™§ø ∑§ ‚ÊÕ vÆ M§¬∞ flÊ‹ ¬Ê™§ø ∑§Ê Á«Så‹ „Ò– ©À‹πŸËÿ „Ò Á∑§ ¡ÿ¬È⁄ ∞∑§ ’„Èà ’«∏UË ◊Ê∑§¸≈ „Ò, ß‚Á‹∞ ‚U÷Ë ∑¢§¬ÁŸÿÊ¢ ß‚ ÿ„Ê¢ •¬ŸÊ Œ’Œ’Ê ’ŸÊŸÊ øÊ„ÃË „Ò¢– •’ ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ Ÿ ≈ÒÄ‚ ◊¢ ÕÙ«∏UÊ ⁄Ê„Ã ŒË „Ò ÃÙ ∑¢§¬ÁŸÿÙ¢ ∑§Ù ∑§Ê»§Ë ©ê◊ËŒ¢ ’¢œË „Ò– ß‚∑§ ¬„‹ ⁄Ê¡SÕÊŸ ◊¢ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê •ı⁄ â’Ê∑ͧ ©lÙª ∑§Ê»§Ë Œ’Êfl ◊¢ ÕÊ– ⁄ÊÖÿ ‚⁄∑§Ê⁄ ∑§Ë Ã⁄»§ ‚ ÕÙ«∏UË ⁄Ê„Ã Á◊‹Ÿ ∑§ ’ÊŒ ∑ȧ¿ ∑¢§¬ÁŸÿÊ¢ •¬Ÿ ©à¬ŒÙ¢ ∑§ ¬˝Ù◊هʟ ∑§ Á‹∞ ∑§ß¸ Ã⁄„ ∑§Ë •Ê∑§·¸∑§ S∑§Ë◊¢ ‹ÊŸ ∑§Ë ÃÒÿÊ⁄Ë ∑§⁄ ⁄„Ë „Ò¢– ‚ÍòÊÙ¢ ∑§Ê ÿ„Ê¢ Ã∑ ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ Á¡Ÿ ∑¢ ¬ÁŸÿÙ¢ ∑§Ê ◊Ê‹ ⁄Ê¡SÕÊŸ ◊¢ Ÿ„Ë¥§ Á’∑§ÃÊ „Ò, fl ÷Ë ÿ„Ê¢ ∑§Ë ◊¢Á«ÿÙ¢ ◊¢ „ÊÕ •Ê¡◊ÊŸ ∑§Ë Á»§⁄Ê∑§ ◊¢ „Ò¢– ÿÁŒ Ÿ∞ Áπ‹Ê«∏UË ◊Ҍʟ ◊¢ ©Ã⁄à „Ò¢ ÃÙ ◊Ê∑§¸≈ ◊¥ ∞∑§ Ÿß¸ „‹ø‹ ŒπŸ ∑§Ù Á◊‹ªË–
ÚÁÙ転Ïæ ·¤æ ÁÜßæ ÕÚ·¤ÚæÚ
¡ÿ¬È⁄ ∑§ ‚ÊÕ-‚ÊÕ ⁄Ê¡SÕÊŸ ∑§ •ãÿ ‡Ê„⁄Ù¢ ◊¢ ÷UË Á¬˝Á◊ÿ◊ ¬ÊŸ ◊‚Ê‹Ê ◊¢ ⁄¡ŸËª¢œÊ ∑§Ê Œ’Œ’Ê ¬„‹ ∑§Ë Ã⁄„ ∑§Êÿ◊ „Ò– ÿ„Ê¢ ß‚∑§Ê vw M§¬∞ flÊ‹Ê ¬Ê™§ø ¡Ù⁄ŒÊ⁄ Ã⁄Ë∑§ ‚ Á’∑§ ⁄„Ê „Ò– ‚ÊÕ „Ë z M§¬∞ flÊ‹ ¬Ê™§ø ∑§Ë ÷Ë •ë¿Ë Á’∑˝ Ë „Ò– ¬ÊŸ ’„Ê⁄ ∑§Ë ÁSÕÁà ŒÍ‚⁄ Ÿ¢’⁄ ¬⁄ „Ò– Á¬¿‹ ∑ȧ¿ ÁŒŸÙ¢ ◊¢ ß‚Ÿ •¬ŸË Á’∑˝ Ë ◊¢ ß¡Ê»§Ê Á∑§ÿÊ „Ò, „Ê‹Ê¢Á∑§ ⁄¡ŸËª¢œË ‚ •÷Ë ÿ„ ∑§Ê»§Ë ¬Ë¿ „Ò¢– ¬ÊŸ ’„Ê⁄ ∑§Ê vÆ M§¬∞ flÊ‹ ¬Ê™§ø ∑§Ë •ë¿Ë Á’∑˝ Ë ŒπË ¡Ê ⁄„Ë „Ò– ¬ÊŸ ’„Ê⁄ ∑§ ’ÊŒ ªÙÀ« ◊Ù„⁄ ∑§Ë ÁSÕÁà ÃË‚⁄ SÕÊŸ ¬⁄ „Ò, ¡’Á∑§ ¡Ë¬Ë•Ê߸ ∑§Ê ¬ÊŸ Áfl‹Ê‚ ÷Ë z M§¬∞ flÊ‹Ë üÊáÊË ◊¢ ∆Ë∑§-∆Ê∑§ Á’∑§ ⁄„Ê „Ò– ¬ÊŸ Áfl‹Ê‚ ∑§Ê vw M§¬∞ flÊ‹Ê ¬Ê™§ø ÷Ë ’Ê¡Ê⁄ ◊¢ ©¬‹éœ „Ò, ‹Á∑§Ÿ ÿ„ ⁄¡ŸËª¢œÊ ‚ ∑§Ê»§Ë ¬Ë¿ „Ò–
84
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
ÁØÂéÚ ×ð¢ ÌéÜâè ®® ·¤è Ïê×
¡Ê»§⁄ÊŸË ¡ŒÊ¸ ◊¢ «Ë∞‚ ‚◊Í„ ∑§Ê ÃÈ‹‚Ë ÆÆ ‚÷Ë ¡ŒÊ¸ ©à¬ÊŒÙ¢ ‚ •Êª ø‹ ⁄„Ê „Ò– ß‚∑§ ’ÊŒ ’Ê’Ê vwÆ •ı⁄ ’Ê’Ê v{Æ ∑§Ë Á’∑˝ Ë „Ò– ’ʪ’ÊŸ ∑§Ë ÁSÕÁà ÷Ë ÿ„Ê¢ ∑§Ê»§Ë •ë¿Ë „Ò– ¡ÿ¬È⁄ ∑§ ◊ÈÁS‹◊ ’Ê„È‹ ˇÊòÊÙ¢ ◊¢ ’ʪ’ÊŸ ∑§Ê •ë¿Ê ø‹Ÿ „Ò– ÿ„Ê¢ ß‚∑§Ë ¬∑§«∏U ∑§Ê»§Ë ÁŒŸÙ¢ ‚ •ë¿Ë ’ŸË „È߸ „Ê– ß‚∑§ ‚ÊÕ „Ë ÿ„Ê¢ ◊¡Ê ∑§Ë ÷Ë Á’∑˝ Ë ’„Ã⁄ „Ò– ¡ÊŸ∑§Ê⁄Ù¢ ∑§Ê ∑§„ŸÊ „Ò Á∑§ Á¬¿‹ ’¡≈ ◊¢ ‚÷Ë ∑¢§¬ÁŸÿÙ¢ Ÿ •¬Ÿ ’˝Ê¢«Ù¢ ∑§ ⁄≈ ’…∏Ê ÁŒ∞ Õ, ‹Á∑§Ÿ ÃÈ‹‚Ë ÆÆ ∑§Ë ∑§Ë◊à ◊¢ ∑§Ù߸ ß¡Ê»§Ê Ÿ„Ë¥§ „È•Ê ÕÊ– ∑§Ë◊à ÁSÕ⁄ ⁄„Ÿ ∑§ ∑§Ê⁄áÊ ÃÈ‹‚Ë ÆÆ ∑§Ù ∑§Ê»§Ë »§Ê∞ŒÊ „È•Ê „Ò– ¡ÿ¬È⁄ ∑§ ’Ê¡Ê⁄ ◊¢ ⁄‡◊Ë •ı⁄ ⁄UàŸÊ ∑§Ë ÷Ë ©¬ÁSÕÁà „Ò– ŒÙŸÙ¢ ’˝Ê¢« ’…∏à ’ŸÊŸ ∑§ Á‹∞ ¬˝ÿÊ‚⁄à „Ò¢–
·ð¤Åèâè ß ×èÙæÿæè ·¤æ ¥‘Àæ ÂýÎàæüÙ
¬ÊŸ ø≈ŸË ∑§Ë ’Êà ∑§Ë ¡Ê∞ ÃÙ ∑§≈Ë‚Ë •ı⁄ ◊ËŸÊˇÊË ∑§Ê •ë¿Ê ø‹Ÿ „Ò– πÊ‚ Ãı⁄ ¬⁄ ∑§≈Ë‚Ë ∑§Ë ª˝ËŸ fl ªÙÀ« ∑§Ë Á’∑˝ Ë ÿ„Ê¢ ∑§Ê»§Ë Á’∑§ ⁄„Ë „Ò– ÿ„ ≈U˛¢« ∑§Ê»§Ë ÁŒŸÙ¢ ‚ ’ŸÊ „È•Ê „Ò– ∑§≈Ë‚Ë ∑§ ÁflÃ⁄∑§ ŸË⁄¡ ÷Ë ©à¬ÊŒ ∑§Ù ¬˝◊Ù≈ ∑§⁄Ÿ ◊¢ ∑§Ê»§Ë U÷ÍÁ◊∑§Ê ÁŸ÷Êà „Ò¢– fl ©à¬ÊŒ ∑§Ù ¬ÊŸ ‡Êʬ ¬⁄ ‚Ëœ ‚å‹Ê߸ ∑§⁄à „Ò¢, Á¡‚‚ Á’∑˝ Ë ◊¢ ß¡Ê»§Ê „È•Ê „Ò– Á¬˝Á◊ÿ◊ ◊¢ ◊ËŸÊˇÊË ∑§Ê»§Ë ¬‚¢Œ ∑§Ë ¡ÊŸ flÊ‹Ë ©à¬ÊŒ „Ò– ¡ÿ¬È⁄ ∑§ ‹Ùª ß‚ πÍ’ ¬‚¢Œ ∑§⁄ ⁄„ „Ò¢–
×ðÚè ß ÕÜê ·¤è ¥‘Àè ×梻
‚ȬÊ⁄Ë ◊¢ ◊⁄Ë fl ’é‹Í ∑§Ë ◊Ê¢ª ’ŸË „È߸ „Ò– ◊⁄Ë v,w •ı⁄ z M§¬∞ flÊ‹ ¬Ê™§ø ◊¢ Á’∑§ ⁄„Ë „Ò– ‚ÊÕ „Ë ’é‹Í Áø∑§ŸË •ı⁄ ’é‹Í •Ê‚◊ «Ê‹⁄ ∑§Ë ◊Ê¢ª ÷Ë ’„Ã⁄ ÁŒπÊ߸ ¬«∏UÃË „Ò– ŒÙŸÙ¢ „Ë ’˝Ê¢«Ù¢ Ÿ „⁄ flª¸ ∑§ ª˝Ê„∑§Ù¢ ∑§Ù ¡Ù«∏Ê „Ò– ÿÈflÊ•Ù¢ ◊¢ ß‚∑§Ê •ë¿Ê ø‹Ÿ ÁŒπ ⁄„Ê „Ò– ¡ÿ¬È⁄ fl ß‚∑§ •Ê‚ ¬Ê‚ ∑§ ˇÊòÊÙ¢ ◊¢ „⁄ ¬ÊŸ ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸ ¬⁄ ߟ∑§Ë ◊ı¡ÍŒªË „Ò– ª˝Ê◊ËáÊ ˇÊòÊÙ¢ ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸÙ¢ ¬⁄ ÷Ë ÿ„ ÁŒπÊ߸ ¬«∏U ⁄„Ë „Ò–
Õ¢Õ§üØæ ß Âæâ-Âæâ ×𢠷¤Ç¸Uè Å·¤Ú
◊Ê™§Õ »˝§‡ÊŸ⁄ ◊¢ ◊ÈÅÿ M§¬ ‚ ¬Ê‚-¬Ê‚, ’¢’߸ÿÊ fl ¬˝◊ S≈Ê⁄ ∑§Ê ø‹Ÿ „Ò– ’¢’߸ÿÊ •ı⁄ ¬Ê‚ -¬Ê‚ ◊¢ ∑§Ê¢≈ ∑§Ë ≈Ä∑§⁄ ∑§Ê»§Ë ÁŒŸÙ¢ ‚ ø‹ ⁄„Ë „Ò– Á’∑˝ Ë ∑§ ◊Ê◊‹ ◊¢ ’¢’߸ÿÊ ∑§Ë ’…∏à ÁŒπÊ߸ ¬«∏UÃË „Ò, ‹Á∑§Ÿ ¬Ê‚ ¬Ê‚ ∑§Ù ∑§◊ ∑§⁄∑§ Ÿ„Ë¥§ •Ê¢∑§Ê ¡Ê ‚∑§ÃÊ „Ò– ŒÙŸÙ¢ ∑§Ë ◊∑§¸Á≈¢ª ≈Ë◊¢ •¬ŸË ¬Í⁄Ë ™§¡Ê¸ π¬Ê ⁄„Ë „Ò¢– ŒÙŸÙ¢ „Ë ’˝Ê¢« •¬Ÿ ª˝Ê„∑§ ’…∏ÊŸ ◊¢ ¬˝ÿÊ‚⁄à „Ò– ¿ÊòÊ fl Ÿı¡flÊŸ ߟ ’˝Ê¢«Ù¢ ∑§Ù ∑§Ê»§Ë ¬‚¢Œ ∑§⁄ ⁄„ „Ò¢–
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
85
fMLVªhC;wVj
mRrj izns’k fMLVªhC;wVj Mohd. Irfan Vill.:- Jimhavali, P.O. :- Ghandhi Asharam, Distt.:- Barabanki (UP) M.:- 9984042224
Manoj Traders Mishra Bandhu Market Near Galla Mandi, Saray Chowk, Jabalpur Distt.:- Ambedkar Nagar (UP)-224149
R.S. Traders Mishra Complex Tehri Bazar, Shop No. 1, Yahiya Gunj, Lucknow M.:- 9389795567
Mr. Ashok Yadav A.S. Traders 512/549, Second Lane, Nishat Gunj, Lucknow M.:-8400000164 86
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
Mr. Navin Sharma Navin Traders Gomti nagar, Patrakar Puram, Lucknow M.:- 918331344
Mr. Dinesh Chauby M/s Dinesh Confectionery K. 44/25 Kha Bherou Nath, Varanasi (UP) M.:- 9307976836 Ph.:- 0542-2436874
Mr. Khiladi M/s Umesh Chand Chaurasia Teliya Gunj, Mirzapur (UP) M.:- 9452791339
Mr. Vinod M/s Munna Lal Gauri Shankar Alfasting Gunj, Near Kotwali M.:-8545955660, 9616178922, 9918509749 Ph.:- 0542-243007
fMLVªhC;wVj
Mr. Narayan M/s Narayan Das Har Prasad Chaurasia Pan Merchant, Gandhi Road, Jhansi (UP) M.:- 09450069573
Mr. Harish Agarwal Krishana confectionery Rani Mahal, Talaiya Gali, Jhansi (UP) M.:- 9452576362, 9889387586
Mr. Gullu Bhai M/s Chaubey Ji Brothers Fullati Bazar, Agra (UP) M.:- 9286766100
Mr. Dukhharan Tiwari M/s Tiwari Brothers Aary Nagar, Sitapur (UP) ; M.:- 9794328150
Mr. Amit Agarwal M/s A.K. Agency 86, Parwarin, Gandhi Road, Jhansi (UP) M.:- 9415073202
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
87
88
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
Mr. Sanjay Arora M/S Mohan Jarda Store Bahadur Ganj (Near fountain) Shajahanpur (U.P.) Mobile: 9235742535
o"kZxkaB fo'ks"k
DISTRIBUTORS - UP Mr. Milan Tardan M/s Sundar Lal Shyam Lal Khtri C.K. 54/28 Raja Darwja, Varanasi - 22100 (U.P.) Mobile: 9336927054 , 9559407777 Ph. -2413202\ Distributar: Kothri Group , D.S.Group , Baba Group
Mr. Vikas Aggarwal M/s Padma Laxmi Store Muthi Ganj Gausala Sabji mandi Allahbaad Mobile: 9889905400 M/s. Sushyam Pure Natural, Perfumes, Raja Darwaja, Varanasi – 221001
Mr. Munna Bhaiya M/s Kesawani Ajenci 72/1 Bhaur Ganj Allahbaad Mob: 9838000786 , 9005066393
Mr. Deepak Keswani M/s S.D. Treders Pan Dariba Allahabad Mobile: 7499961774 , 8687478513
Mr. Mahesh Gupta M/s Amit Ajency 108/53 Lohiya Pandey ka Hatha Allahabaad Mobile: 738845519 , 739863974
Mr. Jaami Kaleen M/s Babloo Traders, 341 Shahganj Pandariba , Allahabad , 211003 Mob.- 9415633663 Distributers: Chainee, R.M.D., Gopal , Baba
Mr. Shivmurti Chaurasiya M/s Shiv Distributars Derwa Bazar Partap Gar (U.P.) Mobile 9451041373 Disributers: Aanti Supari , Bambaia , Mouth Fershnar VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
89
iku txr 90
ÜÁèÁ ÂæÙ ·¤è Âã¿æÙ, ÿÍ¥ ÃÙ Œ‡Ê ∑§Ë ⁄UÊ¡œÊŸË ÁŒÀ‹Ë ◊¥ „¡Ê⁄UÙ¥ ¬ÊŸ ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸ „Ò¥– ‹Á∑§Ÿ ÁŒÀ‹Ë ∑‘§ πÊ‚ ß‹Ê∑‘§ ŒÁ⁄Uÿʪ¥¡ ◊¥ ÁSÕà flÊ⁄UÊáÊ‚Ë ÃÊ¥’Í‹ ¬˝ÁÃDÊŸ ∑§Ë ’Êà „Ë ∑§È¿ •ı⁄U „Ò– ¬ÊŸ πÊŸ ∑‘§ ‡Êı∑§ËŸÙ¥ ∑‘§ ’Ëø ∞∑§ πÊ‚ SÕÊŸ ⁄UπŸ flÊ‹ ß‚ ¬ÊŸ ¬˝ÁÃDÊŸ ∑‘§ ‹Ê¡flÊ’ ¬ÊŸ Ÿ ∑‘§fl‹ ÁŒÀ‹Ë ’ÁÀ∑§ ∑§Ù‹∑§ÊÃÊ fl ◊È¥’߸ Ã∑§ •¬ŸÊ ¬⁄Uø◊ ‹„⁄UÊ øÈ∑‘§ „Ò¥– vÆ L§¬ÿ ‚ ‹∑§⁄U vÆÆ L§¬ÿ Ã∑§ ∑‘§ ¬ÊŸ ÿ„Ê¥ ©¬‹éœ „Ò¥– ߟ∑‘§ ÿ„Ê¥ ∑§Ë ’ŸË ‚ÊŒË ¬ûÊË ∑§Ê ÃÙ ¡flÊ’ „Ë Ÿ„Ë¥ „Ò– ‹ı¥ª ß‹ÊÿøË, ŒÊ‹øËŸË fl •ãÿ ∑§ß¸ ◊‚Ê‹Ù¥ ‚ ÃÒÿÊ⁄U ∑§⁄UŸ ∑§Ê Áfl‡Ê· Ã⁄UË∑§Ê ß‚ •ı⁄UÙ¥ ‚ πÊ‚ ’ŸÊÃË „Ò– ‚’‚ ¬„‹ ¬ûÊË ∑§Ù ∑§ß¸ ’Ê⁄U ¬ÊŸË ‚ •ë¿Ë Ã⁄U„ ‚ œÙÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ÃÊ∑§Ë ß‚◊¥ ŸË∑§Ù≈UËŸ ∑§Ë ◊ÊòÊÊ Á’À∑§È‹ ŸÊ ∑‘§ ’⁄UÊ’⁄U ⁄U„ ¡Ê∞– ÁflÁ‡ÊC Ã⁄UË∑‘§ fl Áfl‡Ê· ◊‚Ê‹Ù¥ ‚ ÃÒÿÊ⁄U ß‚ ŒÈ∑§ÊŸ ∑§Ë ‚ÊŒË ¬ûÊË ∑§Ê SflÊŒ ∞∑§ ’Ê⁄U Á¡‚Ÿ øπ Á‹ÿÊ fl„ ߟ∑§Ê ◊È⁄UËŒ ’Ÿ ªÿÊ– ÁŒÀ‹Ë ‚ ’Ê„⁄U ∑‘§ ◊‚‹Ÿ ∑§Ù‹∑§ÊÃÊ ÿÊ ◊È¥’߸ ∑‘§ ª˝Ê„∑§ flÊ⁄UÊáÊ‚Ë ÃÊ¥’Í‹ ¬˝ÁÃDÊŸ ‚ Á∑§‹Ù •ÊœÊ Á∑§‹Ù ∑‘§ Á„‚Ê’ ‚ ‚ÊŒË ¬ûÊË π⁄UËŒ∑§⁄U ‹ ¡Êà „Ò¥– ◊„ËŸÙ¥ Ã∑§ ÿ„ ‚ÊŒË ¬ûÊË π⁄UÊ’ Ÿ„Ë¥ „ÙÃË– ŒÊflÊ „Ò Á∑§ ¿— ◊„ËŸ Ã∑§ ß‚∑§Ê SflÊŒ fl ÃÊ¡ªË ’⁄U∑§⁄UÊ⁄U ⁄U„ÃÊ „Ò– ß‚ ¬ÊŸ ŒÈ∑§ÊŸ ∑‘§ ‚¥øÊ‹∑§ ⁄UÊ◊ •ÊüÊÿ Á◊üÊÊ ©ûÊ⁄U ¬˝Œ‡Ê ∑‘§ •Ê¡◊ª…∏ Á¡‹ ∑‘§ ‹Ê‹ª¥¡ Ä‚Ë‹ ∑‘§ øŸŒfl⁄UÊ ªÊ¥fl ∑‘§ ⁄U„Ÿ flÊ‹ „Ò¥– Á◊üÊÊ¡Ë Á¬¿‹ ‹ª÷ª ¬Ê¥ø Œ‡Ê∑§ ‚ ⁄UÊ¡œÊŸË ÁŒÀ‹Ë ◊¥ ⁄U„à „È∞ ¬ÊŸ √ÿfl‚Êÿ ‚ ¡È«∏ „È∞ „Ò¥– •ª⁄U ¬ÊŸ √ÿfl‚Êÿ ∑§Ù ©Ÿ∑§Ê ¬È‡ÃÒŸË √ÿfl‚Êÿ ∑§„Ê ¡Ê∞ ÃÙ ª‹Ã Ÿ„Ë¥ „ÙªÊ, ÄUÿÙ¥Á∑§ ©Ÿ∑‘§ Á¬ÃÊ¡Ë ÷Ë ß‚Ë √ÿfl‚Êÿ ‚ ¡È«∏ Õ– Á◊üÊÊ¡Ë ∑‘§ Á¬ÃÊ¡Ë ∑§Ë ∞∑§ ¿Ù≈UË ‚Ë ¬ÊŸ ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸ ∑§ŸÊ≈U å‹‚ ◊¥ „È•Ê ∑§⁄UÃË ÕË– •¬Ÿ ’Ê⁄U ◊¥ ’ÃÊà „È∞ ⁄UÊ◊ •ÊüÊÿ Á◊üÊÊ ∑§„à „Ò¥ Á∑§ v~z{ ◊¥ ¬„‹Ë ’Ê⁄U ªÁ◊¸ÿÙ¥ ∑§Ë ¿È^Ë ◊¥ ÁŒÀ‹Ë •ÊŸ ∑‘§ ’ÊŒ √ÿfl‚Êÿ ∑§⁄UŸ ∑§Ê ∑§È¿ ∞‚Ê øS∑§Ê ‹ªÊ Á∑§ ‚Ÿ v~z| ◊¥ „Ê߸ S∑§Í‹ ¬Ê‚ ∑§⁄UŸ ∑‘§ ’ÊŒ ©ã„Ù¥Ÿ S∑§Í‹ ∑§Ù •‹ÁflŒÊ ∑§„ ÁŒÿÊ– ¬„‹ ÃÙ ©ã„Ù¥Ÿ ªÊ¥fl ∑‘§ ’ª‹ ◊¥ „Ë S≈U‡ÊŸ⁄UË ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸ πÙ‹Ë ‹Á∑§Ÿ ‚»§‹ Ÿ„Ë¥ „Ù ¬Ê∞– ß‚∑‘§ ’ÊŒ ŒÙ’Ê⁄UÊ ÁŒÀ‹Ë •Ê ªÿ– ÿ„Ê¥ •ÊŸ ∑‘§ ’ÊŒ ‚Ÿ v~{v ◊¥ ©ã„¥ ¬Ífl¸ ¬˝œÊŸ◊¥òÊË ‹Ê‹’„ÊŒÈ⁄U ‡ÊÊSòÊË ∑‘§ ¬ÈòÊ „⁄UË∑§ÎcáÊ ‡ÊÊSòÊË ∑‘§ ¬˝ÿÊ‚Ù¥ ‚ •‡ÊÙ∑§ ‹‹Ò¥« ◊¥ Ÿı∑§⁄UË Á◊‹ ªÿË– ß‚ ∑§¥¬ŸË ◊¥ ©ã„Ù¥Ÿ ‚Ÿ v~{| Ã∑§ ÄU‹∑§¸ ∑‘§ M§¬ ◊¥ •¬ŸË ‚flÊ∞¥ ŒË– ß‚ Œı⁄UÊŸ ©ã„Ù¥Ÿ ‚Ÿ v~{w ◊¥ ŒÁ⁄Uÿʪ¥¡ ◊¥ ∞∑§ ¿Ù≈UË ‚Ë ¬ÊŸ ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸ ÷Ë πÙ‹ ‹Ë– øÍ¥Á∑§ Á◊üÊÊ¡Ë Ÿı∑§⁄UË ÷Ë ∑§⁄U ⁄U„ Õ ß‚Á‹∞ ŒÈ∑§ÊŸ ø‹ÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ∞∑§ •ÊŒ◊Ë ∑§Ù ⁄Uπ Á‹ÿÊ– ‡ÊÊ◊ ∑§Ù fl πÈŒ ÷Ë ©‚ ŒÈ∑§ÊŸ ¬⁄U ’Ò∆à Ֆ ÿ„ Á‚‹Á‚‹Ê ‹ª÷ª ¬Ê¥ø ‚Ê‹Ù¥ Ã∑§ ø‹Ê– ‚Ÿ˜ v~{| ◊¥ ‹ÙªÙ¥ ∑‘§ ’„∑§Êfl ◊¥ •Ê∑§⁄U Á◊üÊÊ¡Ë ∑‘§ ‚„Êÿ∑§ Ÿ ∑§Ê◊ ¿Ù«∏ ÁŒÿÊ– ‚„Êÿ∑§ ∑‘§ ÿÍ¥ Ÿı∑§⁄UË ¿Ù«∏ ŒŸ ∑‘§ ∑§Ê⁄UáÊ ⁄UÊ◊ •ÊüÊÿ Á◊üÊÊ ∑‘§ ‚Ê◊Ÿ Áfl∑§≈U ‚◊SÿÊ π«∏Ë „Ù ªß¸– •’ ÿÊ ÃÙ fl •‡ÊÙ∑§ ‹‹Ò¥« ∑§Ë •ë¿Ë πÊ‚Ë Ÿı∑§⁄UË ¿Ù«∏à ÿÊ Á»§⁄U ŒÈ∑§ÊŸ ’¥Œ ∑§⁄UÖ ©ã„Ù¥Ÿ Ÿı∑§⁄UË ¿Ù«∏Ÿ ∑§Ê ÁŸáʸÿ Á‹ÿÊ– „Ê‹Ê¥Á∑§ ÿ„ ÁŸáʸÿ ∑§⁄UŸÊ ©ÃŸÊ •Ê‚ÊŸ ÷Ë Ÿ„Ë¥ ÕÊ–
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
πÒ⁄U, ⁄UÊ¡œÊŸË ∑‘§ ¬ÊŸ ¬˝ÁÃDÊŸÙ¥ ◊¥ ÁflÁ‡ÊC SÕÊŸ ⁄UπŸ flÊ‹ flÊ⁄UÊáÊ‚Ë ÃÊ¥’Í‹ ¬˝ÁÃDÊŸ ∑‘§ ¬ÊŸ ∑‘§ ◊È⁄Uˌ٥ ◊¥ ¬Ífl¸ ¬˝œÊŸ◊¥òÊË ‹Ê‹ ’„ÊŒÈ⁄U ‡ÊÊSòÊË ¡Ë ∑§Ë œ◊¸¬%Ë ÷Ë ⁄U„Ë „Ò¥– Á◊üÊÊ¡Ë ∑‘§ ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑‘§ ‚ÊÕ ‡ÊÊSòÊË¡Ë ∑‘§ ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑§Ê ÉÊ⁄U‹Í Á⁄U‡ÃÊ ⁄U„Ê „Ò– Á◊üÊÊ¡Ë ’ÃÊà „Ò¥ Á∑§ ◊ÊÃÊ¡Ë ( Sfl, ‡ÊÊSòÊË ¡Ë ∑§Ë ¬%Ë) ∑§Ù „◊Ê⁄U „Ë ŒÈ∑§ÊŸ ∑§Ë ¬ÊŸ ¬‚¥Œ •ÊÃË ÕË– ©Ÿ∑‘§ Á‹∞ ÁŸÿÁ◊à M§¬ ‚ ߟ∑‘§ ŒÈ∑§ÊŸ ‚ ¬ÊŸ ’Ÿ∑§⁄U ¡ÊÿÊ ∑§⁄UÃË ÕË– •ÄU‚⁄U fl πÈŒ ø‹∑§⁄U ߟ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸ ¬⁄U ¬ÊŸ πÊŸ ø‹Ë •ÊÃË ÕË¥– ÉÊ⁄U ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑‘§ ’Ê⁄U ◊¥ ¬Í¿Ÿ ¬⁄U Á◊üÊÊ¡Ë ’ÃÊà „Ò¥ Á∑§ ÃËŸ ÷ÊßÿÙ¥ ◊¥ fl ‚’‚ ’«∏ „Ò¥– Á◊üÊÊ¡Ë ∑§Ë øÊ⁄U ¬ÈÁòÊÿÊ¥ „Ò¥– øÊ⁄UÙ¥ ∑§Ù ©ã„Ù¥Ÿ ©ëø Á‡ÊˇÊÊ ÁŒ‹Ê߸ „Ò– ‚÷Ë ‡ÊʌˇÊÈŒÊ fl πȇʄʋ „Ò¥– ’„⁄U„Ê‹, Á◊üÊÊ¡Ë ∑§Ë √ÿfl‚Êÿ ∑‘§ ‚ÊÕ „Ë ‚Ê◊ÊÁ¡∑§ ∑§ÊÿÙ¥¸ ◊¥ ÷Ë ’⁄UÊ’⁄U ∑§Ë L§Áø „Ò– fl •Áπ‹ ÁŒÀ‹Ë ¬ÊŸ Áfl∑˝ ÃÊ ∞‚ÙÁ‡Êÿ‡ÊŸ ∑‘§ ‚ÊÕ ‚Ÿ v~|w ‚ ¡È«∏ „È∞ „Ò¥– ‚¥SÕÊ ◊¥ ‚Á∑˝§ÿ ÷ʪˌÊ⁄UË ∑‘§ »§‹SflM§¬ ‚Ÿ v~}y ◊¥ ¡Ÿ⁄U‹ ‚∑˝§≈˛Ë øÈŸ ªÿ– ©Ÿ∑‘§ ∑§Êÿ¸∑§Ê‹ ∑‘§ Œı⁄UÊŸ ‚¥ÉÊ Ÿ ¬ÊŸ √ÿfl‚Êÿ ‚ ¡È«∏ ‹ÙªÙ¥ ∑‘§ Á„ÃÙ¥ ∑‘§ Á‹∞ ∑§Ê»§Ë ‚¥ÉÊ·¸ Á∑§ÿÊ– ‚Ÿ v~}z ◊¥ Á‚ª⁄U≈U ∑§¥¬ÁŸÿÙ¥ ∑‘§ Áπ‹Ê»§ ‡ÊÈM§ ©Ÿ∑§Ê •Ê¥ŒÙ‹Ÿ •¥Ã× vz ÁŒŸÙ¥ ∑‘§ ’ÊŒ Á‚ª⁄U≈U ∑§¥¬ÁŸÿÙ¥ mÊ⁄UÊ ©Ÿ∑§Ë ◊Ê¥ª¥ ◊ÊŸ Á‹∞ ¡ÊŸ ∑‘§ ’ÊŒ „Ë πà◊ „È•Ê– ß‚∑‘§ ’ÊŒ Á◊üÊÊ¡Ë ∞‚ÙÁ‡Êÿ‡ÊŸ ∑‘§ •äÿˇÊ ÷Ë ⁄U„– ¬„‹ ∞‚ÙÁ‡Êÿ‡ÊŸ ∑§Ê ∑§Êÿʸ‹ÿ ¬„Ê«∏ª¥¡ ◊¥ ÕÊ– ’ÊŒ ◊¥ ‚ËÃÊ⁄UÊ◊ ’Ê¡Ê⁄U ◊¥ •¬ŸË Á’ÁÀ«¥ª ‹∑§⁄U ‚¥SÕÊ ∑§Ê ∑§Êÿʸ‹ÿ πÙ‹Ê ªÿÊ– ß‚◊¥ ⁄UÊ◊ •ÊüÊÿ Á◊üÊÊ ∑§Ê ◊„àfl¬Íáʸ ÿÙªŒÊŸ ⁄U„Ê– Ã¥’Ê∑Í ©lÙª ∑§Ë ‚◊SÿÊ•Ù¥ ∑§Ù ‹∑§⁄U Á◊üÊÊ¡Ë ‡ÊÈM§ ‚ „Ë ◊Èπ⁄U ⁄U„ „Ò¥– ©ã„Ù¥Ÿ Œ‡Ê ∑‘§ ÁflÁ÷ÛÊ ÷ʪ٥ ◊¥
iku txr
ßæÚUæ‡æâè Ìæ´ÕêÜ ÂýçÌDæÙ ∑§Êÿ¸⁄Uà ¬ÊŸ √ÿfl‚Êÿ ‚ ¡È«∏Ë ‚¥SÕÊ•Ù¥ ¡Ò‚ ◊„Ê⁄UÊC˝ fl •Ê¥œ˝Ê ¬˝Œ‡Ê ∑§Ë ¬ÊŸ ∞‚ÙÁ‚ÿ‡ÊŸ ∑‘§ ‚ÊÕ Á◊‹∑§⁄U ßã„Ù¥Ÿ ©lÙª ‚ ¡È«∏Ë ¬⁄U‡ÊÊÁŸÿÙ¥ ∑§Ù ‚⁄U∑§Ê⁄UÙ¥ ∑‘§ ‚◊ˇÊ ⁄UπÊ •ı⁄U ©Ÿ∑§Ê ‚◊ʜʟ ∑§⁄UÊŸ ∑§Ê ¬Í⁄UÊ ¬˝ÿÊ‚ Á∑§ÿÊ– •÷Ë „Ê‹ „Ë ◊¥ ÁŒÀ‹Ë ‚⁄U∑§Ê⁄U mÊ⁄UÊ Ã¥’Ê∑Í ©à¬ÊŒÙ¥ ¬⁄U ‹ªÊÿ ªÿ ¬˝ÁÃ’¥œ ∑‘§ Áπ‹Ê»§ ©ã„Ù¥Ÿ ∞‚ÙÁ‚∞‡ÊŸ ∑‘§ ¬˝ÁÃÁŸÁœ◊¥«‹ ∑‘§ ‚ÊÕ ◊ÈÅÿ◊¥òÊË •⁄UÁfl¥Œ ∑‘§¡⁄UËflÊ‹ fl ©¬ ◊ÈÅÿ◊¥òÊË ◊ŸË· Á‚‚ÙÁŒÿÊ ‚ ◊È‹Ê∑§Êà ∑§⁄U ©ã„¥ ôÊʬŸ ‚ı¥¬Ê– Á»§‹„Ê‹ •Áπ‹ ÁŒÀ‹Ë ¬ÊŸ ∞‚ÙÁ‡Êÿ‡ÊŸ ∑‘§ ¡Ÿ⁄U‹ ‚∑˝§≈˛Ë ⁄UÊ◊ •ÊüÊÿ Á◊üÊÊ ∑§„à „Ò¥ Á∑§ ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑‘§ ߟ ÃȪ‹∑§Ë »§⁄U◊ÊŸÙ¥ ‚ •∑‘§‹ ÁŒÀ‹Ë ◊¥ „Ë ¬Ê¥ø ¿„ ‹Êπ ¬ÊŸ Áfl∑˝§ÃÊ•Ù¥ ∑§Ë ⁄UÙ≈UË ⁄UÙ¡Ë øı¬≈U „Ù ¡Ê∞ªË– ©‚ „Ê‹Ã ◊¥ ÿ ‹Ùª ∑§„Ê¥ ¡Ê∞¥ª– ÄUÿÊ ∑§⁄U¥ª– ‚⁄U∑§Ê⁄U ∑§Ù ß‚ ’Ê⁄U ◊¥ ÷Ë ª¥÷Ë⁄UÃÊ ‚ ‚ÙøŸÊ øÊÁ„∞– ¬ÊŸ √ÿfl‚Êÿ ‚ ¡È«∏ ߟ ¬Ê¥¿-¿„ ‹Êπ ‹ÙªÙ¥ ¬⁄U ©Ÿ∑‘§ ¬Á⁄UflÊ⁄U ∑‘§ ‹ª÷ª ’Ë‚ ¬ëøË‚ ‹Êπ ‹Ùª •ÊÁüÊà „Ò¥ Á¡Ÿ∑‘§ ‚◊ˇÊ ÷Èπ◊⁄UË ∑§Ë Ÿı’à •Ê ¡Ê∞ªË– fl ’ÃÊà „Ò¥ Á∑§ ©Ÿ∑§Ê ∞‚ÙÁ‡Êÿ‡ÊŸ ‹ªÊÃÊ⁄U ¡ÊªL§∑§ÃÊ •Á÷ÿÊŸ ø‹Ê∑§⁄U ¬ÊŸ √ÿfl‚Êÿ ‚ ¡È«∏ ŒÈ∑§ÊŸŒÊ⁄UÙ¥ ∑§Ù ß‚ ’Êà ∑§Ë ÃÊ∑§ËŒ ∑§⁄UÃÊ „Ò Á∑§ ∑§◊ ©◊˝ ∑‘§ ©¬÷ÙQ§Ê•Ù¥ ∑§Ù Ã¥’Ê∑§Í ¡ÁŸÃ ©à¬ÊŒ Ÿ ’ø¥– ÿ„Ê¥ Ã∑§ Á∑§ v} ‚Ê‹ ‚ ™§¬⁄U ∑§Ê ÷Ë ∑§Ù߸ √ÿÁQ§ •ª⁄U S∑§Í‹ «˛‚ ◊¥ „Ò ÃÙ ©‚ Ã¥’Ê∑§Í ©à¬ÊŒ Ÿ Œ¥ •ı⁄U Ÿ „Ë •¬Ÿ ŒÈ∑§ÊŸ ∑‘§ ‚Ê◊Ÿ ©‚ Á‚ª⁄U≈U •ÊÁŒ ¬ËŸ ∑§Ë ß¡Ê¡Ã Œ¥– ’„⁄U„Ê‹, Ã¥’Ê∑§Í ©lÙª ¬⁄U ◊¥«⁄UÊ ⁄U„ ‚¥∑§≈U ∑‘§ ’ÊŒ‹ ‚ Áø¥ÁÃà Á◊üÊÊ ∑§„à „Ò¥ Á∑§ ©lÙª ∑‘§ Á„à ◊¥ •¥ÁÃ◊ Œ◊ Ã∑§ ‹«∏ª¥– ◊⁄UÃÊ ÄUÿÊ Ÿ ∑§⁄UÃÊ ∑‘§ Ḡ¬⁄U ‚«∏∑§ ‚ ‹∑§⁄U ‚¥‚Œ Ã∑§ ß‚∑§Ë ‹«∏Ê߸ ‹«∏Ë ¡Ê∞ªË–
VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
91
ßæÚUæ‡æâè Ìæ´ÕêÜ ÂýçÌDæÙ ·Ô¤ ÂæÙ ·¤è
ÕæÌ ãè ·¤éÀ ¥õÚU ãñ
ÁŒÀ‹Ë ∑‘§ √ÿSÃÃ◊ ß‹Ê∑§Ù¥ ◊¥ ‚ ∞∑§ ŒÁ⁄Uÿʪ¥¡ ∑§ß¸ fl¡„Ù¥ ‚ πÊ‚ ◊ÊŸÊ ¡ÊÃÊ „Ò– flÊ⁄UÊáÊ‚Ë ÃÊ¥’Í‹ ¬˝ÁÃDÊŸ ∑‘§ ŸÊ◊ ‚ ⁄UÊ◊ •ÊüÊÿ Á◊üÊÊ ∑§Ë ◊‡Ê„Í⁄U ¬ÊŸ ∑§Ë ŒÈ∑§ÊŸ ÷Ë ß‚Ë ß‹Ê∑‘§ ◊¥ „Ò– ß‚ ¬ÊŸ ŒÈ∑§ÊŸ ∑§Ë ‹¡Ë¡ ¬ÊŸ ∑‘§ ‡Êı∑§ËŸÙ¥ ◊¥ ¬Ífl¸ ¬˝œÊŸ◊¥òÊË ‹Ê‹ ’„ÊŒÈ⁄U ‡ÊÊSòÊË ∑§Ë œ◊¸¬%Ë ∑‘§ •‹ÊflÊ •Ÿ∑§Ù¥ ŸÊ◊øËŸ ⁄UÊ¡ŸÃÊ, ‹π∑§, ¬òÊ∑§Ê⁄U •ÊÁŒ ⁄U„ „Ò¥– Á¡‚Ÿ ÷Ë ß‚ ŒÈ∑§ÊŸ ∑§Ê ¬ÊŸ ∞∑§ ’Ê⁄U πÊ Á‹ÿÊ fl„ ß‚∑§Ê ◊È⁄UËŒ ’Ÿ Á’ŸÊ Ÿ„Ë¥ ⁄U„ ‚∑§Ê– ÿ„Ê¥ ∑§Ë πÊ‚ ’ŸÊ⁄U‚Ë ¬ÊŸ ∑‘§ ŒËflÊŸ ÁŒÀ‹Ë ∑‘§ •‹ÊflÊ ◊È¥’߸ fl ∑§Ù‹∑§ÊÃÊ Ã∑§ ◊¥ „Ò¥– ߟ∑‘§ ÿ„Ê¥ ¬ÊŸ ∑§Ë ∑§ß¸ Á∑§S◊¥ ©¬‹éœ „Ò¥– ◊Ë∆Ê fl ’¥ª‹Ê ¬ûÊÊ ∑§Ù‹∑§ÊÃÊ ‚ •ÊÃÊ „Ò– ’ŸÊ⁄U‚Ë ¬ÊŸ ∑‘§ Á‹∞ ©ëø ªÈáÊflûÊÊÿÈQ§ fl SflÊŒ ◊¥ ‹Ê¡flÊ’ ¡ª⁄UŸÊÕË ¬ÊŸ ¡ªÛÊÊÕ ¬È⁄UË ‚ ◊¥ªÊÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚ ¬ÊŸ ŒÈ∑§ÊŸ ∑‘§ ‚¥øÊ‹∑§ ⁄UÊ◊ •ÊüÊÿ Á◊üÊÊ „Ò¥– ¬ÊŸ ◊¥ ¬˝ÿÈQ§ „ÙŸ flÊ‹Ë ‚ÊŒË ¬ûÊË Á◊üÊÊ¡Ë πÈŒ •¬ŸË Œπ⁄∏π ◊¥ ÃÒÿÊ⁄U ∑§⁄UÊà „Ò¥– ‹ı¥ª, ß‹ÊÿøË, ¡Êÿ»§‹, ¡ÊÁflòÊË fl ’˝Ê‚ •ÊÁŒ ∑‘§ ‚Áê◊üÊáÊ ‚ ÃÒÿÊ⁄U ߟ∑§Ë ‚ÊŒË ¬ûÊË ∑§Ë ◊Ê¥ª ∑§Ù‹∑§ÊÃÊ ◊È¥’߸ Ã∑§ „Ò– ∑§Ù‹∑§ÊÃÊ, ◊È¥’߸ ‚ •ÊŸ flÊ‹ ߟ∑§Ë ‚ÊŒË ¬ûÊË ∑‘§ ŒËflÊŸ ∞∑§ ‚ÊÕ ∞∑§-∞∑§ Á∑§‹Ù π⁄UËŒ ∑§⁄U ‹ ¡Êà „Ò¥– ß‚ ’ŸÊŸ ∑§Ë ÁflÁœ ÷Ë πÊ‚ „Ò– ª˝Ê„∑§Ù¥ ∑‘§ SflÊSâÿ ∑§Ù äÿÊŸ ◊¥ ⁄Uπà „È∞ Ã¥’Ê∑§Í ¬ûÊË ∑‘§ „ÊÁŸ∑§Ê⁄U∑§ ÃàflÙ¥ ∑§Ù ’„Èà „Œ Ã∑§ ∑§◊ ∑§⁄U ÁŒÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚∑‘§ ’ÊŒ πÊ‚ Ãı⁄U ¬⁄U ÃÒÿÊ⁄U Á◊üÊáÊ ∑§Ù ß‚◊¥ Á◊‹Ê ÁŒÿÊ ¡ÊÃÊ „Ò– ß‚ ‚ÊŒË ¬ûÊË ∑§Ë πÊÁ‚ÿà „Ò Á∑§ ◊„ËŸÙ Ã∑§ ß‚∑§Ë ÃÊ¡ªË ’⁄U∑§⁄UÊ⁄U ⁄U„ÃË „Ò– SflÊŒ ÷Ë fl„Ë ⁄U„ÃÊ „Ò– ߟ∑‘§ ŒÈ∑§ÊŸ ¬⁄U vÆ L§¬ÿ ‚ ‹∑§⁄U vÆÆ L§¬ÿ ◊ÍÀÿ Ã∑§ ∑‘§ ¬ÊŸ ©¬‹éœ „Ò¥– ¬ÊŸ ◊¥ Ÿfl⁄Uß Á∑§◊Ê◊, ÃÈ‹‚Ë ¡ŒÊ¸, ’Ê’Ê ¡ŒÊ¸, v{y fl xÆÆ ∑§Ë „Ë •Áœ∑§Ã⁄U ◊Ê¥ª „Ò– ß‚∑‘§ •ÁÃÁ⁄UQ§ ◊Ë∆Ê ¬ÊŸ ◊¥ ∑‘§≈UË‚Ë ∑§Ë ø≈UŸË ∑‘§ ‚ÊÕ πÈŒ ∑‘§ mÊ⁄UÊ ’ŸÊ߸ ªß¸ ø≈UŸË ÷Ë ¬˝ÿÙª ∑§⁄Uà „Ò¥– Á◊üÊÊ¡Ë ∑‘§ „ÊÕ ∑‘§ ’Ÿ ’Ë«∏ ∑§Ê SflÊŒ ‹ÙªÙ¥ ∑‘§ Á‚⁄U ø…∏∑§⁄U ’Ù‹ÃÊ „Ò– ÿ„Ë ∑§Ê⁄UáÊ „Ò Á∑§ ‹Ùª ŒÍ⁄U ŒÍ⁄U ‚ ß‚ ŒÈ∑§ÊŸ ¬⁄U ’⁄U’‚ πË¥ø ø‹ •Êà „Ò¥–
Contact Detail: Ram Ashre Mishra - 09958225540 VkscSdks Iyl • tqykbZ 2015
92