WANDEL.NL editie 3 - 2024

Dirk De Wachter

“Het

WANDEL JE MEE?

Beleef een onvergetelijke

lichtjeswandeling bij zonsondergang in de sprookjesachtige bossen en het park van kasteel Rosendael. Schrijf je snel in via reumalightwalk.nl of scan de QR-code.

12 oktober 2024

3/6/12 kilometer Park Rosendael reumalightwalk.nl

Schrijf je nu in!

Verbonden

De herfst staat voor de deur! Met haar komst worden de dagen korter, de lucht frisser en de bladeren goud. Een prachtige tijd om je wandelschoenen aan te trekken en naar buiten te gaan om te genieten van al het moois dat de natuur te bieden heeft. Tijdens een wandeling in de herfst voel je de unieke sfeer van het seizoen en ervaar je hoe de natuur in een betoverende transformatie verkeert. Wandelen en natuur zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ze versterken elkaar op verschillende manieren. De natuur biedt een rustgevende omgeving die bijdraagt aan ons welzijn, terwijl wandelen ons de kans geeft deze schoonheid echt te beleven en te waarderen. Bij Koninklijke Wandelbond Nederland geloven we sterk in de kracht van wandelen als bron voor een gezondere en vitalere samenleving. Wandelen in de natuur verbindt ons met de wereld om ons heen en herinnert ons aan het belang van behoud en waardering van onze natuurlijke omgeving.

In dit nummer vieren we 125 jaar Staatsbosbeheer. Omdat zij een belangrijke rol speelt in het behoud en beheer van natuurgebieden, duiken we in de Van Boom tot

Bosroutes. Wij weten hoe belangrijk het is dat wandelaars en natuur elkaar vinden. Daarom doen we er alles aan om wandeltochten toegankelijk te maken voor iedereen. Van goed begaanbare paden tot het makkelijker maken van de organisatie van wandelevenementen. Zo zorgen we ervoor dat iedereen de kans krijgt om de natuur in te trekken en de positieve effecten van wandelen te beleven. De verbondenheid tussen mens en natuur is essentieel voor zowel onze fysieke als mentale gezondheid. Ervaringsverhalen over wandelen als medicijn en praktische (stads)tips en tricks lees je ook in dit nummer. Een grote kledingspecial centraal in het blad helpt je vast op weg om goed voorbereid de herfst in te gaan en volop te genieten van elke wandeling. De juiste uitrusting maakt je wandelervaring nóg aangenamer, zodat je volop kunt genieten van de natuurlijke pracht om je heen. Ik hoop dat je geniet van deze editie en dat het je inspireert de schoonheid van de natuur te omarmen en te waarborgen. 

Gijs Janssen

Directeur-bestuurder KWbN g.janssen@kwbn.nl

Psychiater Dirk De Wachter

“Wandelen hoort voor mij bij goed leven”

Staatsbosbeheer viert 125-jarig jubileum

Maar liefst 28 wandelroutes werden uitgebreid

10e jaargang, nummer 3, september 2024

Magazine Wandel.nl is een uitgave van KWbN i.s.m.

Golazo Media en verschijnt vier keer per jaar.

Bondsbureau KWbN

Postbus 1020

6501 BA Nijmegen

T. 024-3655575

E. info@kwbn.nl

Projectleiding

Marleen Kessel

Hoofd- en eindredactie

Karlijn de Jonge

Coverfoto

Gregory Van Gansen

Aan dit nummer werkten mee

Jody Bennink, Annemarie Bergfeld, Lizanne Croonen, Gregory Van Gansen, Eva Hopstaken, Wiebe Kiestra, Nicolaas Klei, Corine Koolstra, Max de Krijger, Andrea van Lieshout, Ellen Luijks, Pieter van der Meer, Kim Michielsen, Orange Pictures, Simone Vos, Hella van der Wijst

Redactieadres

E. redactie@wandel.nl

Uitgever

Golazo Media

Wiersedreef 7 3433 ZX Nieuwegein

T. 030-707 30 00

E. info@sportsmedia.nl

Marketing/advertentie-exploitatie

Wendy Coppers, Sil Sanders

E. wendy.coppers@golazo.com

Ontwerp & layout pageturner.design

Drukker

PreVision, Eindhoven

Abonnementen

Regulier abonnement is 27,95 euro per jaar (incl. 9% btw). Opzeggingen van het abonnement – uitsluitend schriftelijk – dienen uiterlijk zes weken voor afloop van de abonnementsperiode in het

Wandelen in de herfst

De perfecte kleding voor alle weersomstandigheden

Het Duitse Zittauer Gebergte

Van rijke historie tot ruige rotsformaties

bezit te zijn van KWbN. Een abonnement afsluiten kan via www.wandel.nl/magazine.

Reprorecht

Het verlenen van toestemming tot publicaties in dit tijdschrift houdt in dat de uitsluiting van ieder ander onherroepelijk door de auteur is gemachtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor kopiëren, als bedoeld in artikel 17 lid 2 van de Auteurswet 1912 en in het Koninklijk Besluit van 20 juni 1974 (Stb. 35) ex art. 16b van de Auteurswet 1912 te innen en/of daartoe in en buiten rechte treden.

©2024 KWbN, Nijmegen/Golazo Media, Nieuwegein

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, in fotokopie of anderszins gereproduceerd

door middel van boekdruk, foto-offset, fotokopie, microfilm of welke andere methode dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

Wandel.nl is gedrukt op PEFC gecertificeerd papier (www.pefc.org). We zijn toegewijd om alleen papier te gebruiken dat afkomstig is van verantwoord beheerde, gecertificeerde bosbouw en chloorvrije productie. Het papier dat in dit tijdschrift wordt gebruikt, is afkomstig uit duurzaam beheerde bossen die voldoen aan strikte milieu-, ethische en sociaal-economische normen.

Dit magazine is verpakt en verzonden in een PCRfolieverpakking, gemaakt van ingezameld plastic van huishoudens en bedrijven. Door het gebruik van PCR leveren we een bijdrage aan de circulaire economie en verkleinen we de afvalberg. De PCR-grondstof voor de seal van dit magazine is afkomstig van Europees plastic afval.

18 Klimmen op een hoop afval ‘Bergwandeling’ in Drenthe

40 Portretten

Deze wandelaars liepen een pelgrimstocht

72 De Belgische ku(n)st is tof! Wandelen en kunst kijken langs de Belgische kustlijn

78 Breda en de Oranje-Nassaus Sporen natrekken in bourgondisch Noord-Brabant

06 Buiten Beeld

20 Sneeuwschoenwandelen met RCN in de Franse Alpen

22 Wandelen met diabetes

27 Column Hella van der Wijst

28 Ronddwalen in het ruige

Charleroi

34 De leukste culinaire wandelingen op Texel

62 Wandelen langs de kliffen en heuvels van Friesland

68 Pasadvies van Hanwag voor de perfecte wandelschoenen

71 Column Nicolaas Klei

76 Ramon loopt ondanks behandelingen geld bij elkaar voor KWF

78 Bomen van betekenis

86 Herfstwandelen met Oad bij de Oosterburen

88 Vrijheidspad: wandelend verhalen doorgeven

90 Wandelnieuws

92 Wandelend werken aan je conditie

84 Goed Uitgerust

96 Tip van onze partner

97 Boekentips

98 Meer Wandel.nl

AMERONGSE BOS

Mistige paddenstoelen

Fotograaf Wouter van de Weerd vertrok november vorig jaar vroeg naar het Amerongse Bos om de herfstkleuren te fotograferen. “Er was mist voorspeld en die wilde ik met een opkomende zon vastleggen. Ik wandelde de route Eenzame Eik –Amerongse Berg rondtocht vanuit Amerongen. De wandeling gaat door een prachtig oud en gevarieerd bos. Het was minder mistig dan gehoopt, maar toch ontstonden er op een aantal plekken mooie mistharpen. Door de zon verdampte er extra water, waardoor er een prachtige sprookjesachtige sfeer ontstond. In die sfeer viel mijn oog op deze paddenstoelen.”

Kijk voor meer info over wandelen in de mist op wandel.nl/routes/wandelen-in-de-mist.

FOTO: WOUTER VAN DE WEERD

“ Het wandelen is voor mij uitgevonden”

Door: Pieter van der Meer Beeld: Gregory Van Gansen

Psychiater en hoogleraar Dirk De Wachter (64) is nooit al te sportief geweest, maar in wandelen vond hij zijn manier om in beweging te blijven. Het liefst wandelt hij met zijn vrouw in steden, vooral in zijn geliefde Parijs. Hij is hard op weg om daar alle straten te hebben bewandeld. Vol verwondering kijkt hij altijd naar de gebouwen en de mensen in de steden. De schrijver van boeken als Vertroostingen ziet in wandelen vele voordelen: het werkt therapeutisch als antidepressiva, samen wandelen zorgt voor extra verbinding en in de natuur biedt het ook nog troost. Kortom: het hoort wat hem betreft bij goed leven.

“U komt voor het wandelen?”, vraagt Dirk De Wachter als hij aan het einde van zijn werkdag de lege wachtruimte van het Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven binnenstapt. Hij geeft direct een vriendelijke handdruk. Het weer op deze julidag stelt minder gerust. Als we het psychiatrisch ziekenhuis in Kortenberg, tussen Leuven en Brussel, uitlopen zijn direct al de eerste spetters zichtbaar op zijn smetteloze bruine pak. In de kofferbak van zijn auto heeft hij helaas ook geen paraplu liggen. Na de fotosessie rond de betonnen gebouwen van zijn werkhabitat, besluiten we daarom toch naar binnen te gaan. “Voor oktober is het een mooie dag”, zegt Dirk verwijzend naar de natte zomer.

Sportiviteit

In de lange gangen die de paviljoenen van het ziekenhuis verbinden, kun je ook eindeloos overdekt wandelen. We lopen toch maar door een kort stukje van die corridor: al na een paar stappen zijn we bij een kamer met ‘prof. dr. Dirk De Wachter’ op het bordje. In de vierkante ruimte met een bureau staan op een tapijtje vier groene stoeltjes rond een tafeltje, waar de gastheer ter voorbereiding een aantal exemplaren van Wandel.nl en Wandel.be heeft neergelegd. Hij bladert nog even door interviews met Arnout Hauben, Leontien van Moorsel en de Vlaamse oud-judoka Gella Vandecaveye. “Tja, dat zijn echte sportievelingen…”, zegt hij

enigszins vertwijfeld. Zelf is hij niet zo’n sportief mens, moet hij toegeven. “Ik ben het toonbeeld van non-sportiviteit. Dat is altijd zo geweest. Op school was er één vak waar ik niet goed in was: lichamelijke opleiding. Ik ben nooit een jogger geweest. Ik heb dat wel gedaan met een goede vriend, maar dat ging mij niet zo goed af. Ik ben een slechte fietser ook. Of fitness… vind ik verschrikkelijk. Al die dingen die tegenwoordig zo gepromoot worden, en terecht ook, vind ik niet zo prettig en kan ik ook niet zo goed. Daar voel ik mij niet zo gelukkig bij. Maar ik ben een dokter en ik vind ook dat beweging een belangrijke zaak is.”

Bewegen op verwijzing

Dirk De Wachter is ambassadeur van ‘Bewegen Op Verwijzing’. Dit initiatief van het Vlaams Instituut van Gezond Leven helpt mensen die meer willen bewegen simpel op weg. Met een verwijsbrief van een huisarts of andere zorgverlener kan iemand terecht bij een professioneel Bewegen Op Verwijzing-coach om een beweegplan te maken. Dirk onderschrijft dit idee met volle overtuiging. “Ik ben onsportief, maar als dokter vind ik bewegen toch belangrijk. Daarom is het wandelen dus voor mij uitgevonden. Daar heb ik mij voor ingezet. Ook om psychiatrische redenen, want beweging is belangrijk als antidepressivum. Ik vond Bewegen op Verwijzing een goed en simpel idee: ik maak een voorschrift waarbij mensen gaan bewegen. Bewegingscoaches maken dan een programma voor die mensen. Zij gaan niet mee wandelen - dat zou ik nog liever hebben - maar ze maken een plan en dan kan de patiënt dat gaan opvolgen. Dat zet dan wel aan tot het stellen van haalbare doelen.”

Vooral stedenwandelingen

Wandelen doet hij daarom graag. “Maar misschien dwars op wat dit tijdschrift promoot: vooral in steden.” Als hij begrijpt dat juist stedenwandelingen ook in Wandel aan bod komen is hij gerustgesteld. “Dan mag ik blijven zitten”, zegt hij met een glimlach. Hij snapt dat veel mensen wandelen associëren met bossen en heide. Heeft hij ook niets op tegen, maar tijdens vakanties loopt hij het liefst in de stad. “New York, Londen, Rome, Berlijn: alle grote steden van de wereld heb ik bewandeld. Deze zomer gaan we naar Portugal, dan gaan we waarschijnlijk ook een beetje in de natuur wandelen, maar toch zeker ook in de stad Lissabon.” Eén stad heeft een bijzondere plek in zijn hart: Parijs. “Die stad is mijn grote liefde. Vakantie is voor mij ook op de eerste plaats Parijs. Ik ben daar heel vaak en dan wandelen we daar veel. Ik zeg daar vaak licht overdrijvend over: mijn sportieve vrienden die naar de fitness gaan en op de loop-

“Ik ben het toonbeeld van non-sportiviteit”

De doden groeten

Dirk heeft ook een jaar in Parijs mogen werken in een groot psychiatrisch ziekenhuis. “Dat was het wonderjaar”, zegt hij vol overtuiging. “Ik heb daar toen heel veel gewandeld. Dat is ook gekomen doordat ik geen geld had. Ik werd niet betaald als assistent in Parijs, ik kreeg wel logies en maaltijden. Wandelen kost niets. Ik wandelde door de straten en kon zo op een goedkope manier de schoonheid van de stad te ontdekken.” In grote steden wandelt hij ook in parken en op begraafplaatsen. “Dat vinden mensen misschien raar”, zegt hij met zachte stem. “Die plekken zijn stil, want de doden zijn stil. Ze zeggen niet zo veel. Ze fluisteren. De doden worden in onze cultuur ook niet zoveel bezocht, dus het is daar zeer rustig. Ik kan goed tegen al het lawaaiige en de prikkels van de stad, maar ik wandel ook graag op begraafplaatsen.” In Parijs heeft hij zelfs een favoriete begraafplaats: niet de bekende Cimetière du Père-Lachaise maar die van Montparnasse. “Daar liggen een aantal van mijn helden zoals Baudelaire, Hessel, Huysmans, Sartre en De Beauvoir en Serge Gainsbourg! Er heerst daar een bepaalde sereniteit en het is nogal groots daar. Ik groet dan de doden. Zij zijn mij genegen. Ik heb ook veel van die mensen die ik noem gekregen.”

band oefenen, kunnen mij in Parijs niet volgen. Na kilometers en kilometers doorgaan, vallen zij uitgeput in de goot. En ik ga dan nog altijd door. Ik heb er zelfs een beetje een sport van gemaakt om alle straten van Parijs te bewandelen. Dat zijn er heel veel. Dat is een project waar ik nog wel even mee bezig ben. En er komen ook nieuwe straten bij.” Zijn uitdaging heeft hij overigens beperkt tot de grenzen van de Boulevard Périphérique van Parijs. Binnen die bekende ringweg valt voor Dirk genoeg te zien en te beleven tijdens het wandelen. “Ik hou heel erg van architectuur. En ik hou ook heel erg van mensen. Ik hou dus van steden waar je mensen in allerlei soorten, maten en kleuren hebt. Ik zit tijdens het wandelen daarom ook graag op een terrasje, waar ik dan naar de mensen kijk.”

Fysiek en mentaal gezond

Dat wandelen op begraafplaatsen doet hij meestal alleen, maar in zijn woonplaats Antwerpen wandelt hij graag met zijn vrouw naar het theater, de opera of een restaurant. “Dat is dan een halfuurtje wandelen. Dat is een heel aangenaam parcours.” De laatste jaren zijn ze dat meer gaan doen. Zeker nadat bij hem in 2022 darmkanker werd ontdekt en hij een operatie en chemokuur moest ondergaan. “Sinds ik ziek ben geworden wil ik toch wat beweging houden. Omdat ik niet sportief ben is het wandelen perfect voor mij. Als het wandelen niet zou bestaan, dan zou ik het uitvinden. Zo is het. Ik heb er veel deugd van. Het is mijn manier om toch te bewegen, wat ik als dokter

SPECIALE SCHUIMVOERING Zacht, geweven schuim bovenaan.

SPEZIELLE POLSTERSCHÄUME Weiches Manschettenpolster retikuliert

MFS®-VAKUUM-SCHAUM Exakte und druckfreie Anpassung an jede Fußform im Knöchel-, Manschetten und Laschenbereich. Bis in den Ballen reichend. Der Fuß wird weich aber eng umschlossen.

MFS® VACUÜMSCHUIM Drukverlagend, past zich perfect aan elke voet aan; in het gebied rond de enkels, veterhaakjes en – oogjes, tot aan de bal van de voet. De voet wordt zacht, maar strak omhuld.

RETIKULIERTER SCHAUM bis in den Zehenbereich, garantiert eine perfekte Anpassung.

GEWEVEN SCHUIM zorgt voor een perfecte pasvorm tot aan het gebied rond de tenen.

ook belangrijk vind. Wandelen hoort voor mij bij goed leven.” Los van de lichamelijke effecten ziet de psychiater in zijn praktijk ook de positieve effecten van bewegen op de mentale gesteldheid van patiënten. “Wandelen werkt zo goed als antidepressiva. Er zijn evidence based studies die dat effect aantonen van beweging in combinatie met therapie.” Dat idee wordt al actief toegepast in de nabijgelegen oude abdij van Kortenberg met een natuurgebied eromheen. “In het dagcentrum voor mensen met een ernstige psychiatrische kwetsbaarheid dat we daar hebben, is één van de activiteiten wandelen met een therapeut, die alles weet over elke boom of bloem. De kleine of soms wat langere wandelingen zijn zo heel nadrukkelijk onderdeel van het therapeutisch arsenaal geworden.”

Therapeutische functie

Dat wandelen zo’n weldadig effect heeft, kan de hoogleraar simpel verklaren. “Bij beweging komen allerlei endorfines en ingewikkelde structuren in de hersenen vrij die positief werken op het brein.” Een ander voordeel zag zijn team in Kortenberg bevestigd tijdens coronatijd. Het was toen voor de verpleegkundigen, psychologen of psychiaters niet mogelijk om patiënten die thuis wonen te bezoeken. “Onze mensen zijn toen gaan wandelen met de patiënten. Dat was goed voor de beweging, maar ook voor het contact. Veel patiënten vinden het toch een beetje ongemakkelijk om zo tegen over elkaar te zitten en de vraag te krijgen: ‘Hoe gaat het met u?’ ‘Ja het gaat met mij niet goed’, hoor je dan. Voor sommige mensen is dat een beetje te direct. Naast elkaar wandelen in de natuur of in de stad geeft een soort connectie die veel minder dwingend is. Het is veel makkelijker om stil te zijn. Zo tegenover elkaar zitten is bedreigend, raar, bevreemdend. Maar naast elkaar is gewoon. Je bent elkaars gelijke. Men kan dan stil zijn. En in die stilte komt dan soms ook iets naar boven van wezenlijke gedachten die we in het directe, zogezegd therapeutische, contact, minder

kunnen bereiken. Het samen wandelen is een hele goede therapeutische setting om wezenlijke dingen te bespreken die zo stoel tegenover stoel minder aan bod komen. Prachtig is dat!” Die teams zijn dat na corona blijven doen, vanwege het positieve effect op de behandeling. De heilzame werking van wandelen zagen Griekse filosofen als Aristoteles al, merkt Dirk op. “Onze vrienden de oude Grieken hadden de Peripatetische School opgericht. Zij wandelden door de zuilengangen van Athene en filosofeerden over het leven. Al wandelend! Peripatetisch is eigenlijk vanuit het Grieks een ingewikkelde term voor wandelen. En dat bevordert dus niet alleen het therapeutische maar ook het filosofische en het spirituele. Meer reclame voor uw blad kan ik niet maken!”

Liefdevol lopen

In het werk van Dirk De Wachter komt de aandacht voor de ander vaak als rode draad terug. In boeken als De kunst van het ongelukkig zijn en Vertroostingen stelt hij dat de zin van het bestaan zit in andermans geluk. Voor de schrijver van die wijsheden is het samen

wandelen dan ook erg belangrijk. Het lopen met zijn vrouw kreeg een andere dimensie toen hij ziek werd. “Na mijn chemotherapie had ik geen gevoel in mijn voeten. Ik struikelde makkelijk en dan kon ik mijn evenwicht niet goed bewaren. Dan kon ik mijn vrouw vastpakken en dat was eigenlijk heel liefdevol. Waarop de weduwe van een bekende schrijver zei: ‘Ik zie jullie altijd

zo liefdevol samen wandelen’. Ze zei dat met tranen in de ogen, omdat zij dat niet meer kon doen. Haar man is overleden. Dat pakte mij ook. Ook nu ik het vertel. Liefdevol samen wandelen is een hele mooie manier om… nabij te zijn. Dat is het goede woord. Mekaar vasthouden.” “Mijn vrouw hoefde mij niet te dragen”, voegt hij eraan toe. “Maar ik was toch wat instabiel in de voeten. We zijn dat blijven doen. Misschien dat sommige mensen ons zien lopen als oudere mensen. Ik heb dan liever dat we daar lopen als een verliefd koppeltje. Soms herkennen mensen mij op straat en dan zeggen ze ook: ‘Jullie lopen zo mooi samen’. Dat vind ik een mooi compliment van liefdevolheid.”

herinneringen ophalen.” Dirk loopt graag door het verleden. Niet alleen op begraafplaatsen maar ook in de tijd. “In Parijs maak ik graag een wandeling in de buurt waar schrijver Marcel Proust woonde. Bij die huizen hangt vaak ook een plaatje. De illusie dat ik even onderdeel van die geschiedenis ben, koester ik graag.”

Dat hoort voor hem bij de verwonderde blik waarmee hij graag door steden loopt. Om die manier van kijken aan te wakkeren, heeft hij een kleine tip voor de wandelaar: “In steden is het goed om met het hoofd omhoog te lopen. Dan zie je prachtige historische gebouwen boven lelijke winkelpanden. Op de Meir in Antwerpen bijvoorbeeld heb je blitse winkels en daarboven een neobarokke architectuur die prachtig is. Je

“New York, Londen, Rome, Berlijn: alle grote steden van de wereld heb ik bewandeld”

Door het verleden

Voor die verbinding hoeven geliefden niet veel tegen elkaar te zeggen, weet de psychiater en psychotherapeut uit eigen ervaring. “Wij kunnen ook best stil zijn. Als we gaan zitten na het lange wandelen zitten we ook graag op een terrasje naast elkaar. Om te kijken naar mensen. We kijken naar de wereld en we hebben graag te praten over de wereld.” Het samen wandelen doet hem ook denken aan zijn broer, met wie hij graag nog eens in hun geboortedorp Boom gaat lopen. “Dat is een klein dorp, waar ik uit ben gevlucht naar de stad omdat ik het benepen en bedreigend klein vond. Mijn broer woont nog in dat dorp. Hij weet ook nog veel van daar. Hij is een hele lieve leuke man die ook goed kan vertellen. Dat kan hij goed vanuit zijn stoel, maar als je wandelt, kun je zeggen: ‘Daar woonde toch een klasgenoot?’ ‘Nee, dat was daarnaast!’ Hij heeft altijd gelijk. Of: ‘Daar woonde toch dat hele mooie meisje?’ Zo kun je al wandelend

moet dus met geheven hoofd wandelen.” Die verwondering is deels ook de reden van zijn voorkeur voor wandelen boven fietsen. “Wandelen is ook een manier om een beetje rond te kijken, stil te staan, eventjes halt te houden. Dat gaat, althans voor mij, veel moeilijker met het fietsen.”

Troost in de natuur

De Antwerpenaar mag dan een stedelijke fascinatie hebben, als ambassadeur van Natuurpunt predikt hij even hard het wandelen in de natuur. “Ik vind dat ook belangrijk. Ieder moet natuurlijk zijn ding vinden. Ik doe het zelf niet, maar vind het prachtig dat mensen gaan joggen en fietsen en in het bos gaan wandelen. De grote stad is mijn grote liefde. Als mensen dat verschrikkelijk vinden: ga dan de natuur in! Ik vind overigens niet dat alle bossen bewandeld moeten worden, stukken natuur moeten ook ongerept blijven. Waar niemand in komt, zodat de wildheid van



Deskundig wandelschoenadvies!

Bij het LoopCentrum ben je op de juiste plaats voor het kiezen van dé wandelschoen die perfect past bij jouw voet en wandelpatroon. Met onze jarenlange ervaring, persoonlijke advies, uitgebreide analyse en brede collectie, bieden we voor iedere wandelaar wat wils.

Onze wandelschoenen collectie bestaat uit gerenommeerde merken zoals bijvoorbeeld het Duitse merk Hanwag.

Ben je op zoek naar de wandelschoen die het beste bij je past? Plan dan online een afspraak in met één van onze wandel adviseurs!

Tot ziens in het LoopCentrum!

de groei zijn gang kan gaan. Dat bomen kunnen omvallen en gaan rotten en aanleiding geven voor schimmels. Niet alles moet toeristisch worden ontsloten. We moeten opletten dat we niet alles kapot wandelen.” Dat is en blijft een moeilijk evenwicht. Juist de onaangetaste natuur kan de mens zoveel troost bieden. “Dat is terug naar de essentie van de dingen. De bomen, die soms al vele jaren ouder zijn dan wij, en die al waren en nog zullen zijn. Dat is zo mooi. Dat geeft ook rust als men ziek is of niet lang meer te leven heeft. Dat was er al en dat

zal er nog zijn. Wij zijn passanten. We komen en gaan. Dat kan ik nu stoïcijns goed zeggen. Ik ben 64, ik heb een ongelofelijk mooi leven gehad. Ik hoop dat nog lang te mogen hebben, maar als dat niet zo zou zijn, heb ik niets te klagen. Voor hele jonge mensen is dat een ander verhaal. Zelfs dan denk ik dat de natuur de waarachtigheid van het leven weerspiegelt: de aarde, daar komen we vandaan. Ook het bloeien en het uitbloeien van alles in de natuur, dat is toch een metafoor voor de schoonheid en de vergankelijkheid van het zijn.”

“Liefdevol samen wandelen is een hele mooie manier om nabij te zijn”

Over Dirk De Wachter

Dirk De Wachter (1960) is hoogleraar aan de KU Leuven en psychiater en psychotherapeut bij het Universitair Psychiatrisch Centrum van de KU Leuven, campus Kortenberg. Hij is expert op het gebied van systeem- en gezinstherapie en is in de Belgische en Nederlandse media een graag geziene gast om zijn visie op de huidige geluksmaatschappij, rouw en het nastreven van zingeving te geven. Hij schreef meerdere bestsellers: Borderline Times, Liefde. Een onmogelijk verlangen?, De wereld van De Wachter, De kunst van het ongelukkig zijn en Vertroostingen. Deze zomer is hij te zien in de documentaire De natuur bestaat niet, waarin hij in gesprek gaat met vier personen over de relatiecrisis tussen de mens en de natuur.

Klimmen op een berg afval

Tekst en beeld: Max de Krijger

Een bergwandeling in het vlakke Drenthe? Ja, dat kan. In Wijster kun je tot 48 meter boven NAP klimmen op de berg afval die de consumptiemaatschappij heeft uitgespuugd. En het is allemaal puur natuur. Journalist Max de Krijger neemt een kijkje.

We starten de wandeling aan de voet van de berg, in het beekdal van het Oude

Diep. Eerst een smal pad, dan een paar hink-stap-sprong stenen in de beek en uiteindelijk begint de klim. We voelen al snel dat we steeds hoger komen. Niet alleen door het stijgingspercentage, maar ook door de schapenpoep die onder de zolen blijft plakken. Maar dat deert ons niet. We zijn buiten en dus kloppen we soms achteloos tegen een paaltje om ons te verlossen van die Drentse shit.

Consumptiemaatschappij

Deze puist in het landschap ontstond in 1931. Treinen vol afval kwamen van de grote steden in het westen van Nederland naar Drenthe zodat het hier kon composteren. De steden waren verlost van de troep en de onvruchtbare akkers van de boeren kregen een boost. De berg groeide toen nog niet zo heftig, maar in de jaren zestig kreeg het puistje echt

een flinke kop. Plastic, batterijen en ander spul uit de consumptiemaatschappij waren onverteerbaar. Daardoor ligt er nu meer dan 20 miljoen kubieke meter afval, dat netjes is afgedekt met kunststoffolie en een laag kleigrond. Zand erover in Drenthe, de Col du VAM is nu een mooi natuurgebied geworden.

Informatiecentrum

We klimmen verder, over schapenpaadjes en soms een stuk asfalt met suizende en klimmende fietsers. Wanneer de top wordt bereikt op 48 meter NAP, is er uitzicht op onder andere Hoogeveen en Beilen. Er lijkt een UFO geland op de bergtop. Of een koektrommel, dat kan ook. Het is de Blinkerd, opgetrokken uit staal en ‘drijvend’ op de top. Want heipalen zouden funest zijn voor de folie. We pakken onze broodtrommel en stillen de honger in dit informatiecentrum. De afdaling van de afvalberg – terug naar het vlakke Drenthe – gaat daarna zonder vuiltje aan de lucht. 

Praktisch

De startpunt van wandeling Het Oude Diep is op de parkeerplaats bij kiosk Het Blinkerdje, aan het VAM-kanaal, bereikbaar vanaf de weg Wijster-Drijber (volg de borden). De lengte van de route is 5 kilometer. Je kunt deze route combineren met de route Stuifzand (8 km).

Tip

Ook eens kijken bij andere voormalige vuilnisbelten? Ga naar wandel.nl/ routes/hoogtemeters-maken-op-eenvuilnisbelt-5-wandeltips. Daar vind je nog vier wandeltips.

Voor alles is een eerste keer

Sneeuwschoenwandelen in de Franse Alpen

Onze wandelverslaggever Lizanne dacht dat ze geen type was voor een wintersportvakantie. Nooit heeft zij echt goed leren skiën en een snelheidsduivel is ze al helemaal niet. In de Franse Alpen leert ze een uitstekend alternatief kennen: sneeuwschoenwandelen.

TEKST EN BEELD: LIZANNE CROONEN

Onze gids Chris is een vriendelijke, optimistische Brit. Met ogen die vertrouwen uitdrukken, overhandigt hij mij de raquettes. We zijn in Oz-en-Oisans, een skidorp in de Franse Alpen, waar ik de twee gevaartes aan mijn rugzak snoer. Met wandelstokken op maat in mijn handen gedrukt, kunnen we vertrekken

voor een sneeuwschoenwandeling in de buurt van de Alpe d’Huez.

We zijn hier gekomen met een gondellift vanuit het dorp Allemond. De wolkenmassa heeft plaatsgemaakt voor een strakblauwe lucht en een hausse aan wintersporters. Chris verzekert ons: na lift twee richting L’Alpette (2060 meter)

lopen we de stilte tegemoet. Hoewel hij een avonturier is die zijn hand niet omdraait voor een bergklim in Nepal, kan Chris samen met zijn hond Indy net zo genieten van een rustige wandeling.

De eerste stappen in de kersverse sneeuw zijn magisch

KLIK EN WEG

Bij raquettes denk je misschien aan van die tennisrackets onder je schoenen. De moderne varianten zien er minder sullig uit. Ik bind ze zo onder mijn wandelschoenen. Mijn gewicht wordt meteen verspreid, waardoor mijn voeten niet wegzakken in de sneeuw. Met een ijzeren klip kan de hak omhoog, om spieren en pezen te ontzien op hellingen. Het is handig als je bij deze tak van sport je hoge, waterdichte bergwandelschoenen draagt. Anders heb je wel erg snel natte en koude tenen. De eerste stappen in de kersverse sneeuw zijn magisch. Het sneeuwtapijt fonkelt om me heen. Op advies van Chris til ik mijn voeten goed op. Er klinkt een

heerlijk krakend geluid bij elke voetstap. Het duurt niet lang of ik loop mezelf in het zweet. Laagje uit. Laagje weer aan en een sjaal om in de pauze. Twee laagjes uit als we de zon tegemoet lopen. Ik ben er maar druk mee. Chris heeft warme chocomelk meegenomen om ons aan op te warmen. Lekker én slim, want suiker zorgt voor snelle energie.

WAAR ZIJN DE BERGMEREN?

De paden zijn onzichtbaar in het witte sprookjeslandschap. Ik ben blij dat Chris

Info

de weg en de weerfactoren goed kent, dan kan ik me richten op het uitzicht. Zie ik daar in de verte gemzen? De bergmeren zijn met ijs en sneeuw bedekt, die ga ik in een ander seizoen nog eens au naturel bewonderen. In de dagen erna maken we nog meer prachtige wandelingen: een stuk GR54 op de Alpe d’Huez, een ommetje Lac de Buclet en een beklimming naar Lac Lauvitel vanuit La Danchère. Toch gaat er niets boven die eerste dag, waarop je verwonderd via je sneeuwschoenen naar de bergtoppen en weer terug naar je sneeuwschoenen kijkt.

Goed om te weten:

•  Sneeuwschoenen kun je huren via je gids, je hoeft ze dus niet meteen aan te schaffen.

• Sneeuwschoenwandelen is voor alle leeftijden en niveaus.

• Een wandeling door de sneeuw verloopt trager dan een zomerwandeling. Reken op zo’n 3 kilometer per uur.

• Houd er rekening mee dat het in de winter sneller donker is.

Er zijn trektochten mogelijk in de Franse Alpen, alleen zijn niet alle berghutten bereikbaar in de sneeuw. 

Reisperiode: Sneeuwschoenwandelen kan van december tot april, afhankelijk van de sneeuwzekerheid.

Begeleide tochten: Via RCN Belledonne regel je een sneeuwschoenwandeling met wandelgids Chris Balchin. In de buurt van Alpe d’Huez en in het Nationaal Park Écrins kun je samen allerlei tochten maken. Voor kinderen is er bijvoorbeeld een marmottensafari mogelijk. ecrinsalpinesafaris.com

Shoppen: Schoenen en accessoires voor jouw wandel- of klimavonturen kun je shoppen bij outdoorwinkel La Montagne Sports in Bourg d’Oisans.

Accommodatie: Overnachten doe je bij RCN Belledonne, een vakantiepark aan de voet van de Alpe d’Huez. De chalets zijn van alle gemakken voorzien en bij de bistro kun je gezellig eten en drinken.

Ledenkorting: KWbN-leden verblijven met een korting tot wel 25 procent bij RCN Vakantieparken in Nederland, Frankrijk en Duitsland. Ook bij RCN Belledonne kun je dus met een fijne korting verblijven. Meer informatie vind je op rcn.nl/KWBN.

“Wandelen

én diabetes hebben me enorm veel gebracht”

Beeld: Wiebe Kiestra en Bas van de Goor Foundation

Heb je diabetes, dan ben je zeker niet de enige. Al 1,2 miljoen mensen hebben diabetes en wekelijks komen daar 1.000 mensen bij. Wandelen is behalve fijn ook nog eens goed voor je, zeker als je diabetes hebt. Door regelmatig te wandelen blijf je fit, versterk je je spieren en gewrichten en help je je bloedsuikerspiegel onder controle te houden. Maar hoe pak je het het best aan als je wilt gaan wandelen met diabetes? En waar moet je rekening mee houden? Angela de Rooij is beleidsmedewerker bij Diabetesvereniging Nederland en ervaringsdeskundige. Ze deelt haar ervaringen en tips met ons.

Door: Kim Michielsen

Wat is diabetes?

Diabetes is een chronische ziekte die ervoor zorgt dat er te veel suiker (glucose) in het bloed zit. Vroeger noemden we dit daarom ook wel suikerziekte. Om glucose uit het bloed te halen, heeft het lichaam insuline nodig. Dit wordt aangemaakt in de alvleesklier. Bij diabetes kan het lichaam de glucose in het bloed niet goed op peil houden. De bekendste vormen diabetes zijn type 1 en type 2.

Diabetes type 1

Bij diabetes type 1 maakt het lichaam geen insuline meer aan. Dit komt doordat het afweersysteem het eigen lichaam aanvalt. Dit noemen we een auto-immuunziekte. Om dit op te lossen moeten mensen met diabetes type 1 zichzelf insuline toedienen met een insulinepen of een insulinepomp.

Diabetes type 2

Bij diabetes type 2 maakt het lichaam niet genoeg insuline meer aan, of het lichaam reageert niet meer zo goed op insuline. Ook hierdoor kan de glucose niet goed uit het bloed gehaald worden. De behandeling van diabetes type 2 is (meestal) anders dan bij type 1. Bij sommige mensen bestaat de behandeling uit het aanmeten van een gezondere leefstijl. Door gezond te eten of meer te bewegen hebben sommige mensen minder, of zelfs helemaal geen medicijnen (pillen) meer nodig. Soms is het ook bij diabetes type 2 nodig om insuline te spuiten. Diabetes type 2 is in opmars. Naar schatting zijn er tussen de vijf en zes miljoen Nederlanders die een verhoogd risico op de ziekte hebben. Deels heeft dat met de vergrijzing te maken. Niet voor niets werd diabetes type 2 decennialang ‘ouderdomssuikerziekte’ genoemd. Maar nu steeds meer mensen met overgewicht te maken hebben en te weinig bewegen, ontwikkelt de aandoening zich vaker op middelbare leeftijd.

Angela heeft nu 25 jaar diabetes type 2 en is ‘nog steeds blij en gezegend’ dat ze geen complicaties heeft. “Thuis zeggen ze dat het me niet zomaar komt aanwaaien, dat ik er heel veel voor doe en ook heel veel voor laat. Dat klopt ook wel”, aldus Angela. “Ik beweeg veel, sommigen zouden misschien zeggen té veel, maar zonder problemen. En wat ik ervoor laat zijn vooral koolhydraatrijke maaltijden en versnaperingen. Ik zeg altijd: mijn leven is 100 procent. Als ik nu 80

“Ik heb nog maar minimale medicatie nodig”

procent doe volgens het boekje, dan mag ik 20 procent zondigen. En als ik dan zondig, moet het echt de moeite waard zijn. Dan ga ik voor dat heel lekkere gebakje van de bakker. Dan houd je het ook vol. Ik ben nu 60 en

moet nog wel even die keuzes blijven maken. Je leven moet ook fijn zijn. Zo zou heel Nederland moeten leven.”

Lagere bloedsuikers

Hoewel Angela een fervent racefietser is, ervaart ze de voordelen van wandelen. “Bijna iedereen kan het doen. Zo snel en zo langzaam als je maar wilt. Fietsen doe ik ook graag, maar dat lukt waarschijnlijk niet tot ik 80 ben. Wat kan ik blijven doen als ik niet meer kan fietsen? Dat is toch wandelen. Bewegen wordt makkelijker als het om de hoek is. Meestal vind ik het heerlijk, maar één of twee keer per maand moet ik me ertoe zetten en zeg ik tegen mezelf dat het een medicijn is. Dan is het alsnog makkelijker als het dicht bij huis is.” Door wandelen worden je cellen gevoeliger voor insuline. En dat is prettig, want daar zit vaak het probleem, weet Angela. “Je hebt insuline nodig om glucose vrij te maken. Door te bewegen kan de insuline beter tot je cellen door-

FOTO: WIEBE KIESTRA

De Bas van de Goor Foundation

De Bas van de Goor Foundation organiseert wandelprogramma’s voor mensen met diabetes en voor mensen die een grotere kans hebben om deze ziekte te krijgen. Deze programma’s helpen om meer te bewegen. Elke week maken deelnemers samen een wandeling door de buurt. Ze worden begeleid door professionals, bijvoorbeeld een huisarts of sportcoach uit de buurt. Ook krijgen de deelnemers adviezen om gezonder te leven.

dringen. Dat zorgt weer voor lagere bloedsuikers. Er zijn meer dan een miljoen mensen met diabetes type 2. Dat is aan de buitenkant niet te zien, dus iedereen denkt de enige te zijn. Maar als je samen met andere diabetespatiënten gaat wandelen, zorgt dat voor je verbondenheid, saamhorigheid. Mensen wisselen tips en trucs uit. Ik woon zelf in een nieuwbouwwijk waar eenzaamheid een probleem is. Gelukkig ontstaan er steeds meer wandelclubs. In die groepen leer je elkaar kennen. Ik word veel gevraagd en loop dan ook regelmatig mee. Ook het sociale aspect is belangrijk voor je gezondheid.”

Minimale medicatie

Angela ervaart ook daadwerkelijk het effect van wandelen op haar gezondheid. “Ik ben onder behandeling en krijg medicatie in de vorm van tabletten. Ik heb nu 25 jaar diabetes maar als ik mezelf vergelijk met de gemiddelde diabetespatiënt, heb ik nog maar minimale medicatie nodig. Wandelen heeft me enorm veel gebracht. Het is bewezen dat als je goed op je voeding let en veel

“Ga naar je podotherapeut, je huisarts of praktijkondersteuner en zeg dat je wilt gaan wandelen”

beweegt, je minder afhankelijk wordt van medicatie. Natuurlijk verschilt dat van persoon tot persoon, maar het is altijd beter dan niets doen. Ik zeg weleens dat ik dankzij diabetes de Mont Ventoux heb beklommen en de Alp d’HuZes heb gedaan. Mensen staan er wel van te kijken als ik dan op mijn sensor kijk. ‘Heb jij diabetes?’ vragen ze dan.

Controleer je voeten

Als ervaringsdeskundige heeft Angela ook wat tips. “Als mensen gaan wandelen moeten ze hun voeten meenemen. Daarmee bedoel ik te

Wandelen met diabetes: tips

• Gebruik je insuline en ga je een lange, intensieve wandeling maken?

Meet dan altijd je bloedglucose voordat je je intensief inspant. Bewegen kan een hypo veroorzaken. Is je bloedglucose laag, breng dit dan eerst op peil. Ook kan het handig zijn om glucosetabletten mee te nemen. Overleg met je zorgverlener.

• Controleer regelmatig, maar zeker na een (lange) wandeling, je voeten op wondjes. Bij diabetes genezen wondjes minder gemakkelijk.

• Koop (wandel)schoenen die de hele voet ondersteunen om te voorkomen dat je drukplekken of wondjes krijgt. Er zijn speciale schoenen om een diabetische voet te voorkomen.

• Begin je net met wandelen, bouw dan rustig op. Start met korte wandelingen en bouw de tijd van de wandeling langzaam op. Net als bij andere sporten is het bij wandelen ook belangrijk om te starten met een warming-up en af te sluiten met een cooling-down.

zeggen dat ze er goed voor moeten zorgen. Ga naar je podotherapeut, je huisarts of praktijkondersteuner en zeg dat je wilt gaan wandelen. Zorg voor goede schoenen zonder naden aan de binnenkant en controleer regelmatig op schuurplekjes of blaren. Op diabetes.nl en dvn.nl vind je daar nog meer goede tips voor. Met diabetes heb je risico op neuropathie. Dat houdt in dat je voeten gevoelloos kunnen worden. Een wondje kan zo uitgroeien tot een groot probleem. Daarom check ik bijna dagelijks mijn voeten en loop ik nooit meer met blote voeten door het gras, wat ik altijd zo fijn vond. Schoenen zijn echt belangrijker dan een regenjas.”

Voedingsplan

Ook voeding is een aandachtspunt. “Overleg met je zorgverlener wat je mee moet nemen als je gaat wandelen. Het zou in principe moeten kunnen zonder extra voeding, maar dat is mijn ervaring. Je hoeft je echt niet vol te stoppen met energie-

drankjes of -repen. Als je merkt dat je bloedsuiker laag is, ga je even zitten. Neem een paar dextro’s of een kwart flesje AA-drink. Meet na twintig minuten nog eens, dan zul je meestal zien dat het weer goed is. Laat de angst je er niet van weerhouden om te gaan wandelen.”

‘Let op de details’

Wandelen hoort bij een gezonde leefstijl en heb je diabetes, dan pluk je daar de vruchten van. Maar hoe zorg je nu dat je het volhoudt? “Dat is niet zo ingewikkeld”, vindt Angela. “Weet vooral dat het goed voor je is. En wees je bewust van je omgeving. Loop gerust eens wat vaker hetzelfde rondje, maar kijk dan ook eens naar de details. Je wandelt bijvoorbeeld langs een boom die daar al jaren staat. Maar let je er beter op, dan zie je dat hij net nieuw blad heeft en dat de zon er zo mooi op schijnt. Zeg ook consequent goedendag tegen iedereen die je onderweg ziet. Positiviteit werkt aanstekelijk.”

GRISPORT PREMIUM

De Terrain Low en Terrain Mid zijn premium wandelschoenen van Grisport. De wandelschoenen combineren de technische eigenschappen met een opvallende look en maken ze geschikt voor elk seizoen.

De wandelschoenen zijn uitgerust met een stevige Vibram zool. Deze zool biedt, naast grip, ook de juiste demping en stabiliteit, wat zorgt voor maximale tractie tijdens het wandelen. Het Waterproof membraan zorgt voor waterdichtheid, maar maakt ook dat transpiratievocht eenvoudig de schoen kan verlaten. Naast comfort vallen de looks ook op. Het ontwerp van de wandelschoenen zorgt voor een uitgesproken uiterlijk in maar liefst zes kleurvariaties voor dames en heren

Maat: 36-47

Terrain Mid

Terrain Mid

Terrain Low

Wandelmotivatie is, net als de beweging zelf, niet bepaald statisch

Wegwandelen en bijwandelen

‘Waarom wandel jij?’ Na, ‘wat is je favoriete wandelroute’, krijg ik vaak deze vraag. Omwille van tijd en snelheid geef ik in een interview regelmatig een niet toereikend antwoord. Ik deel variaties op: ‘het is goed voor lichaam en geest’, ‘het is de goedkoopste vorm van bewegen en ontspannen’, ‘het is gezond, want alles beweegt zonder iets te forceren’ en ‘wandelen is mijn snelweg naar originele gedachten’. Prima voor op een tegeltje. Maar wandelmotivatie is net als de beweging zelf, niet bepaald statisch. Het verandert mee met (leef) tijd, behoeften of omstandigheden. Waar ben ik dan op dit moment in mijn leven?

Mooie vraag om mee op pad te gaan. Ik prik een paaltjeswandeling op de kaart zodat ik me niet druk hoef te maken over links of rechts. Ik vertrek in mijn eentje, dan voel ik me niet verantwoordelijk voor mijn gezelschap. Alle aandacht voor het denkproces. Wel kies ik een mooie route in de hoop dat wat ik zie, hoor of ruik, een rol kan krijgen. Zoals die keer dat ik in een relatiedipje tijdens een strandwandeling eerst een bout en toen een moer vond. Onderweg naar huis wist ik: hoe verschillend we ook zijn, we passen bij elkaar. Of toen ik overmand door

verdriet na het verlies van een goede vriendin, door de tranen heen ineens een dubbele regenboog boven het bos zag. Troost en hoop samen als boodschap uit de hemel.

Ik wandel… weg. Na een goede kilometer met fluitende vogels in mijn oren draai ik de woorden in mijn hoofd om: weg-wandelen. Los of aan elkaar? Als kind wandelde ik vooral wég. Weg van het bekende op zoek naar een nieuwe ervaring. Elke wandeling maakte ik twee keer: heen en weer tussen mijn ouders en het avontuur verderop. Als wandelend tv-interviewer wandel ik vooral… mee. Mee met mijn gast in zijn of haar levensverhaal. Sinds een hernia mij remt, heb ik het wegwandelen (aan elkaar) ontdekt. Iets wegwandelen.

Voor de één zijn dat letterlijke kilo’s. Voor de ander is het fysieke (conditie) of mentale ongezondheid (pijn en herinneringen). En voor mij? Behalve buiten zijn, een goed gesprek, inspiratie opdoen en rustig sporten, probeer ik tegenwoordig pijn weg te wandelen. Of, opnieuw andersom gedacht, ik probeer gezondheid die ik jarenlang als vanzelfsprekend heb ervaren (maar wat het allerminst is), er weer… bij te wandelen.

Hella is bekend als presentator van tv-programma’s als De Wandeling en Het Gevoel van de Vierdaagse. Daarnaast schrijft ze over wandelen in magazines en in boeken, zoals in Wandelen met Hella (2022).

Ronddwalen in het ruige Charleroi

Charleroi is zo’n stad waar je bijna niemand over hoort. Als men er al over praat, gaat het over hoe lelijk de stad is. De Waalse stad won in 2008 immers de twijfelachtige titel Lelijkste stad van Europa. De podiumplaats viel de stad te beurt vanwege de alom aanwezige staalbouw, bergen steenkool afval, onnoemelijk veel stof en oude grijze gebouwen. Kunnen de Carolo’s –zoals de inwoners van de Belgische stad zichzelf noemen – anno nu wel trots zijn op hun stad?

Tekst en beeld: Eva Hopstaken

Het treinstation Charleroi-Centraal

vormt het startpunt van onze kennismaking met de grootste stad van Wallonië, de derde stad van België. Werkzaamheden zijn een feit, maar dat zijn ze hier al jaren. Voor de goede zaak, dat wel. Het stationcomplex ligt ongeveer een decennium op de schop en wanneer alles voorspoedig verloopt, zijn de werken tegen eind 2024 voltooid. Een nieuwe voetgangerstunnel vervolledigt als laatste fase de ingrijpende renovatie en verbouwing van een van de drukste stations in Wallonië. Nieuwe plannen liggen al klaar: zo zal de hele stationsomgeving heringericht worden tot een levendige buurt met zowel kantoor- als woongebouwen.

Van Zuid naar Centraal

Aan het vernieuwde station is het voor velen vooral wennen aan de nieuwe naam. Het station stond generaties lang bekend onder de naam Charleroi-Zuid. Sinds december 2022 stap je echter uit op een perron van Charleroi-Centraal. Over openbaar vervoer gesproken: metrolijn M5, een geliefde urbex plek, gaat verdwijnen. Deze zogeheten spookmetrolijn werd in de vorige eeuw aangelegd, maar werd nimmer in gebruik genomen. Daar komt nu verandering in. Tegen de herfst van 2026 telt de stad geen vier maar vijf lijnen. “Een belangrijke stap voorwaarts voor de mobiliteit in en rondom Charleroi", aldus Paul Magnette, burgemeester van Charleroi. 

Cultuur in de stad

Ook al is er boven de grond meer dan genoeg te zien, toch is af en toe de metro induiken geen slecht idee. De ingang naar station Ouest wordt opgevrolijkt door een tegeltableau met daarop een dame in een rode jurk met een kind aan de hand. Het werk van de Belgische kunstenaar Charles Szymkowicz heet toepasselijk Femme et enfant dans la ville. Station Waterloo is voorzien van een meterslang fresco in frisse kleuren. Ondergronds sta je bij halte Parc oog in oog met de man die sneller schiet dan zijn eigen schaduw: Lucky Luke. Charleroi is sowieso een echte stripstad. Jean Dupuis richtte in 1898 de uitgeverij met zijn naam op met als belangrijkste weekblad Spirou, in het Nederlands bekend onder de naam Robbedoes. Hou je ogen goed open en wie weet zie je Billie en Bollie tussen de bosjes vanaf de rotonde je guitig aankijken of loop je nietsvermoedend Guust Flater tegen het lijf.

Twijfelachtige eer

De plekken waarvoor Charleroi in 2008 als lelijkste stad werd uitgeroepen:

• Hauts-Fourneaux B, een verlaten cokesfabriek en hoogoven. De site wordt bewaakt en tijdens ons bezoek vonden er (sloop)werkzaamheden plaats.

• Koeltoren van Centrale Monceau, ook bekend onder de naam Power Plant IM, een verlaten immense indrukwekkende constructie.

• Rue de Mons, de meest deprimerende straat van België.

• Bois du Cazier, waar bij een mijnramp in 1956 een ondergronds vuur het leven kostte aan 262 mijnwerkers.

• Le Rockerill, een voormalige ijzerfabriek, sinds 2005 een kunstenaarsbolwerk en muzikale plek.

Kleur in Charleroi

Wie denkt dat het centrum van Charleroi enkel grauw en grijs is, heeft het mis. Kunstenaars worden massaal opgeroepen de stad van kleur te voorzien. Streetart maakt de wereld een beetje mooier. Het grauwe oogt net wat minder grauw als je kleur en glitters toevoegt. In zowel 2014 als 2016 organiseerde de stad het streetartfestival Asphalte. Tijdens het driedaagse urban festival worden permanente fresco’s op muren in de stad aangebracht. Een voorbeeld daarvan is het kleurrijke werk van Sixe Paredes, verstopt achter een hoge haag en dito hek, waarin je duidelijk de invloeden van de Spaanse schilder Joan Miró herkent. Ter gelegenheid van de

Belgische feestdag in 2020 fleurden El Niño et Demos het eentonige pand van de lokale belastingdienst op met een enorme mural, waarin onmiskenbaar roodkapje en de wolf te zien zijn.

Verbluffende kunst

Het werk Bisous M’Chou bewonder je eigenlijk het beste vanuit de auto. De gestileerde letters zijn aangebracht op het voormalige tentoonstellingspaleis. Wanneer we, voor wat ooit een imposante entrée tot deze Expo moet zijn geweest, staan, kijkt een dakloze man ons geïrriteerd aan. Hij mompelt iets in het Frans. Geen idee wat hij zegt, maar dat we uit zijn ‘huiskamer’ moeten vertrekken is duidelijk. Tussen

de drooggevallen fontein en het overwoekerde pad bereiken we de zijkant van het gebouw. Het donkere standbeeld Le Maître d'œuvre van beeldhouwer Alphonse Darville kijkt gelaten omlaag. De rand waarop hij balanceert, maakt sinds 2016 deel uit van een grootscheepse renovatie van het terrein. Kranten kopten over het project dat het nog jaren zou duren voordat het echt voltooid is en meldden en passant dat de budgetten nu al ruim overschreden zijn. De in Charleroi geboren en getogen beeldhouwer, tekenaar, medailleur en keramist is ook de stichter en directeur (1946-1972) van de Académie des Beaux-Arts de Charleroi. Het Museum voor Schone Kunsten van Charleroi in het hart van de

Onze nieuwe webshop is live! Om dit te vieren verloten we speciaal voor de lezers van Magazine Wandel.nl maar liefst 5 paar Targhee III wandelschoenen . En als je je inschrijft voor onze nieuwsbrief, krijg je direct 10% korting op je eerste bestelling. Ga naar keenfootwear.nl/wandel-magazine

voormalige Defeld-stallen heropende in 2022 zijn deuren. Tussen de arbeiderswoningen, leegstaande winkelpanden en vervallen discotheken wandelen we naar BPS22, hét kunstpaviljoen van Wallonië, gehuisvest in een van de paviljoenen van de Universele

Tentoonstelling van Charleroi in 1911, een neoklassieke kolos opgetrokken uit glas, staal en beton. Na een lange periode van leegstand en verval werd het pand in 2015 een beschermd monument en volgt de renovatie. Het resultaat is verbluffend, de stad is een urbex plek armer, maar een fraai museum rijker.

Van boven naar beneden

Charleroi is opgedeeld in een boven- en een benedenstad. Geef daartussen je ogen goed de kost. Tussen de minder fraaie gebouwen poppen her en der in het straatbeeld ware jugendstil- en art-decoparels op. Het Maison Dorée is een van die modernismeschatten in de stad. Het Belfort prijkt op de prestigieuze UNESCO Werelderfgoedlijst en voor een vleugje groen strijk je neer in het Koningin Astridpark. Maar hoe zit het

Op verkenning in Charleroi

Het stadsbestuur van Charleroi gaat flink met de bezem door de stad. Oude plekken maken plaats voor stadsvernieuwing. Toffe streetart verdwijnt zodra een pand met de grond gelijkgemaakt wordt. De ruwe kantjes worden gepolijst en kunnen er bij het ter perse gaan nog te vinden zijn, maar bij jouw bezoek ondertussen onvindbaar zijn. Wil je de beste plekken zien, ga dan met een gids op pad, die altijd op de hoogte is van de laatste ontwikkelingen in de stad. Check www.charleroiadventure.com/nl.

dan met het Palermo aan de Samber?

De stad van het horrorhuis van Marc Dutroux (in deelgemeente Marcinelle, waar het huis ondertussen afgebroken is en er een herdenkingstuin in de plaats kwam), de plek waar wanbestuur en corruptieschandalen hoogtij vieren, achtergelaten vuilniszakken, ronddolende daklozen en afschuwe-

lijke graffiti de straten domineren en waar de teloorgang van de staal- en koolindustrie hard heeft toegeslagen. Die rauwe kantjes zijn zeker in het centrum te vinden, maar wie echt op (urbex)avontuur wil, verlaat de binnenstad. Op zoek naar waar verval en kunstenaars en creatievelingen een nieuwe stad bouwen. 

Texelse verwennerij Culinaire

wandelingen

Wandelen en onderweg genieten van lokaal eten en drinken is misschien wel de meest perfecte combinatie. De leukste én lekkerste culinaire wandelingen maak je op Texel.

Texel staat bekend om haar schapen, natuur en rust. Maar wist je ook dat er enorm veel lokale producten van het eiland komen? Zoals op Texel gebrouwen (speciaal)biertjes, zilte groenten en zelfs schapenmelkijs. Maak kennis met de smaak van Texel en trek eropuit.

GA JE MEE HAPPEN EN STAPPEN?

Bos en Duin Appartementen en VVV Texel hebben speciaal voor Magazine Wandel.nl-lezers een Happen en Stappen-arrangement samengesteld, een combinatie van wandelen en genieten van heerlijke, lokale gerechten. Dit is de perfecte balans tussen inspanning en ontspanning. Verblijf drie dagen en twee nachten op Texel en maak kennis met de afwisselende en gevarieerde

landschappen en producten die het eiland rijk is. Wanneer je dit arrangement boekt, ontvang je drie exclusieve wandelroutes waarmee je op de mooiste plekken van het eiland komt. De afstanden van de routes variëren van 8 tot 15 kilometer. De routes starten en eindigen bij de accommodatie aan de rand van het bos en op een steenworp afstand van het strand. We nemen je alvast mee op een van de routes.

GEVARIEERDE ROUTE

Bij de start van de route loop je door ‘De Dennen’, het grootste osgebied op Texel. Het strekt zich uit over een groot deel van de westkant van het eiland. Het bos is in de jaren dertig aangelegd met voornamelijk dennenbomen, daar komt

ook de naam vandaan. Hoewel het bos nog steeds ‘De Dennen’ wordt genoemd, zijn in de afgelopen decennia steeds meer loofbomen geplant zodat het bos nóg aantrekkelijker en gevarieerder

Tip

Op Texel reis je gemakkelijk met het openbaar vervoer, maak bijvoorbeeld gebruik van de Texelhopper. Bij het appartement van Bos en Duin Appartementen is een bushalte aanwezig en vandaaruit reis je eenvoudig over het eiland. Laat de auto in Den Helder staan of kom met de trein en maak als voetganger de oversteek. Een bootticket kost dan slechts 2,50 euro per persoon.

is geworden. Als je aan het begin van de route langs de uitkijktoren loopt, is het een aanrader even naar boven te klimmen. Je hebt dan een spectaculair uitzicht. Na een heerlijk stuk door het bos gewandeld te hebben, kom je uit in het dorp Den Hoorn, bekend van misschien wel het meest gefotografeerde kerkje. Vanuit het dorp loop je door naar het strand. Vanaf het strand loop je over

het duin natuurgebied De Bollekamer in, dat in het vroege najaar prachtig in bloei staat. En als je geluk hebt, kom je ook de bewoners van dit gebied tegen, Galloway-runderen. De runderen lopen los in het gebied. Kom je ze tegen, houd dan afstand van de dieren. Vanuit De Bollekamer loop je via het bos weer terug naar waar de route begon. 

Dit arrangement is de

perfecte balans tussen inspanning en ontspanning

Voordelig arrangement

Het Happen en Stappen-arrangement boek je voor een aankomst in september of oktober. Je verblijft in een tweepersoons appartement en geniet van vele extra’s. Het verblijf is inclusief:

• twee overnachtingen;

• een 4-gangenmenu bij restaurant BOSQ;

• verse broodjes voor het ontbijt;

• handdoekenpakket;

• drie exclusieve en afwisselende wandelroutes;

• een pakketje Texelse wandelwol (50 gram) van Skéépe.

Let op: Dit arrangement is exclusief toeristenbelasting en service- en reserveringskosten. Deze kosten komen nog bij je boeking. Boek het Happen en Stappen-arrangement direct via texel.net/happenenstappen of scan de QR-code.

FOTO: STEFAN KROFFT

125 jaar Staatsbosbeheer

Van boom tot bos in Ter Apel

Door: Annemarie Bergfeld

Eind vorige eeuw bedreigden, vooral op de Veluwe, grote stuifzandgebieden dorpen en akkers. Om het zand te beteugelen, richtte de overheid in 1889 Staatsbosbeheer op. De nieuwe rijksdienst had als belangrijkste taak het planten van bossen; de boomwortels moesten het zand vasthouden. Om het 125-jarig jubileum te vieren, breidde Staatsbosbeheer dit jaar 28 wandelroutes uit met extra informatie onder de noemer Van Boom tot Bos. Want over bossen valt zó veel te vertellen. Journalist Annemarie Bergfeld liep het Kanunnikenpad bij Ter Apel met boswachter Jelka Vale. En leerde over babbelende bomen en de inlandse eik als kampioen.

Boswachter Jelka Vale: “Er valt zóveel over bomen te vertellen.”

We zijn nog maar aan het begin van het Kanunnikenpad als er al een paaltje met een QR-code opduikt. Achter het paaltje rijst een eerbiedwaardige eik omhoog. “Van deze eik ben ik altijd weer onder de indruk”, begint boswachter Jelka Vale. “Ik heb geprobeerd te achterhalen hoe oud hij is, maar dat is me helaas niet gelukt. Over deze eik, of eigenlijk over eiken in het algemeen, wilde ik graag wat vertellen in onze Van Boom tot Bosroute. Dit is een inlandse eik. In Nederlandse bossen zie je ook steeds vaker de Amerikaanse eik. Die trekt dertien verschillende insecten aan. Op een inlandse eik leven zo’n 450 insectensoorten, maar ook mossen, schimmels en paddenstoelen. En eekhoorns, wilde zwijnen en Vlaamse gaaien eten de eikels. Een oude eik als deze is een ecosysteem op zich, een huis vol leven. De inlandse eik is echt de kampioen als je soorten gaat tellen, maar ook beuken en wilgen zijn heel populair én dus belangrijk voor de biodiversiteit. De beuk bijvoorbeeld trekt veel paddenstoelen, de bloesems van de wilg leveren nectar aan tientallen insecten. Vooral op vroege voorjaarsdagen zitten wilgen vól insecten.”

Plattelandsklooster

Bij Groningen denk je niet meteen aan bossen. Maar Westerwolde, in de ‘staart’ van de provincie, is de uitzondering. Hier is het landschap kleinschalig en besloten, met kronkelende wegen en beekjes, stukjes hei en… bos. De bossen rond Ter Apel behoren tot de oudste van de provincie.

Rond 800 kwam hier al bos voor. Later werden veel bomen aangeplant door de kanunniken van het vijftiende-eeuwse Kruisherenklooster. Dit is het enige Nederlandse middeleeuwse plattelandsklooster dat bewaard is gebleven. Het heeft nu een museumfunctie en is zeker een bezoek waard. De afwisseling – en de kronkelende Ruiten Aa die er doorheen stroomt – is wat de Ter Apeler bossen zo aantrekkelijk maakt. Percelen met jong bos hebben een heel andere sfeer dan de donkere, oude bossen met hun dikke

“Een

oude eik als deze is

een ecosysteem op zich, een huis vol leven”

stammen. Jelka staat stil bij een bosvak met uitsluitend beukenbomen. “Dit vind ik altijd zo mooi. Beuken hebben zo’n dicht bladerdak dat er niks onder groeit, er valt gewoon te weinig licht op de bodem. Het enige wat je ziet liggen, zijn de bladeren van vorig jaar. Hier heerst de beuk.”

Zij aan zij

Variatie is er ook in de dierenwereld in deze bossen. Er leven dassen, bevers, boommarters, hazen, vossen, spechten en ijsvogels. In de sche- 

“Praten kunnen ze niet, maar communiceren doen ze wel, stellen sommige wetenschappers”

Nog 27

De Kanunikkenroute (4 km, gele paaltjes, start: links van Hotel Boschhuis tegenover het klooster) voert langs veertien paaltjes met QR-codes die linken naar informatieve stukjes tekst of korte video’s waarin boswachter Jelka Vale tekst en uitleg geeft over ‘haar’ bomen en bossen. Daarnaast zijn er, verspreid over het hele land, nog 27 Van Boom tot Boswandelingen. De routes variëren in lengte van 1,7 tot 6 kilometer. Bij alle QR-codes zijn kleine opdrachtjes te doen, leuk voor kinderen én volwassenen. staatsbosbeheer.nl/boom-tot-bos

mering kun je oog in oog met een ree komen te staan, als je tenminste niet te veel geluid maakt.

Van de otter, een soort die veel eisen aan zijn leefgebied stelt, zijn sporen gevonden.

Een paar paden en bruggetjes verder staan een eik en een beuk zij aan zij naast het pad. ‘Kunnen bomen met elkaar praten?’ begint de begeleidende tekst via de QR-code. Praten kunnen ze niet, maar communiceren doen ze wel, stellen sommige wetenschappers.

Bewezen is dat bomen ondergronds met elkaar verbonden zijn door een netwerk van schimmels, dat het wood wide web wordt genoemd. Dit netwerk kan zich kilometers ver uitstrekken. Mogelijk gebruiken de bomen zulke netwerken om elkaar te waarschuwen. Komt er een horde kevers aan, dan kan een aangevallen boom zijn metgezellen waarschuwen om extra veel hars aan te maken waardoor de kevers worden afgeschrikt. “Deze theorie wordt niet door iedereen gedeeld”, zegt Jelka, “maar zeker is wel dat bomen nauw met elkaar verbonden zijn. Er valt zóveel over bomen te vertellen.”

Twaalf apostelen

Dat doet ze ook met verve bij de laatste QR-code, naast de jonge linde in de schaduw van het klooster. In 2007 woei hier de meer dan vijfhonderd jaar oude linde om die de Twaalf Apostelenboom werd genoemd, naar de twaalf hoofdtakken in zijn kroon. Deze boom werd vermoedelijk nog geplant door de kruisheren van het klooster. Twaalf takken van de oude boom zijn op een nieuwe stam geënt, zodat er nu een echte nazaat van dé Twaalf Apostelenboom op het kloosterterrein opgroeit. Jelka: “Grappig genoeg heeft de boom ook zelf nog voor een nazaat gezorgd.” Ze wijst naar een jonge linde die een tiental meters links van de nieuwe Twaalf Apostelenboom staat. “Daar moet een zaadje terecht gekomen zijn vóór de oude linde het loodje legde. Hier kwam spontaan een linde op. Bomen blijven je verrassen.” 

Verder wandelen

• De wandelmogelijkheden in de bosrijke gemeente Westerwolde zijn bijna eindeloos. Op het startpunt van het Kanunnikenpad begint ook een 12 kilometer lange route (blauwe paaltjes) die door de oude bossen rond Ter Apel voert. De stichting Wandelen in Westerwolde zette veertig wandelroutes uit, die ook makkelijk te combineren zijn. wandeleninwesterwolde.nl

• Liever langer lopen? Kies dan het Westerwoldepad (100 km) van Wedderbergen naar Ter Apel en terug. westerwoldepad.nl

Pelgrimstochten wandelen

“Elke dag een verrassing waar je uitkomt”

Door: Simone Vos Beeld: Orange Pictures

In de voetsporen van pelgrims treden: honderdduizenden wandelaars doen het jaarlijks. Een flinke tocht naar Santiago de Compostella, Rome of een andere bedevaartsplaats; waarom doen mensen dat? Wat brengt het je wanneer je als wandelaar wekenlang aan het lopen bent? Anita Friebel (56) uit Nijmegen liep de Camino Português de la Costa naar Santiago en Monique (61) en Margot (55) van Woezik uit Sint-Oedenrode lopen een deel van de Via Francigena richting Rome. De verhalen achter hun tochten delen ze.

“Even afstand genomen van mijn dagelijkse leven”

Alleen wandelen is al jaren onderdeel van Anita Friebels leven. In de omgeving van Nijmegen tijdens de Vierdaagse én in 2023 dus de Camino Português de la Costa. Een tocht van 280 kilometer die ze in elf dagen van Porto naar Santiago de Compostella liep.

Fijne mensen

“Het mooiste inzicht dat ik heb gekregen tijdens het wandelen, is dat er zoveel fijne mensen met ieder een eigen verhaal zijn”, vertelt Anita. “De wereld is veel mooier dan wat we zien in de media, iedere dag komen er duizenden mensen in Santiago aan en ze staan bijna allemaal positief in het leven. Dat heeft een zaadje geplant bij mij. Ik ging deze wandeltocht lopen, omdat ik wel wat antwoorden wilde op vragen die bij me speelden. Ik heb daar niet per se antwoord op gekregen, maar kijk nu wel anders tegen het leven aan. Moeten we zoveel werken? Er is nog meer in het leven, ik wil niet meer in mijn oude patroon vervallen.”

Voorbereidingen

De Camino Português wandelen was voor Anita een hele logische keuze. “Ik houd heel erg van de kust en heb een aantal mensen gesproken die deze tocht ook hebben gedaan. Hun verhalen klonken zo goed, dat ik besloot te gaan. Ik heb me goed laten voorlichten over wandelschoenen en -sokken en heb een nieuwe rugzak gekocht.” Een regenjas, lakenzak, wandelkleding en mijn apneuapparaat moesten ook mee. “Omdat dat apparaat zo zwaar is, liet ik mijn rugzak elke dag van hostel naar hostel vervoeren. Ik had zelf een dagrugzak op”, vertelt ze.

“Ik wilde antwoorden vinden op vragen die mij me speelden”

Ontmoetingen

“De route was prachtig, langs de zee, over vlonders, langs dorpjes en steden, maar vooral de ontmoetingen waren heel bijzonder tijdens deze camino. De eerste dag kwam ik iemand tegen die geen Engels sprak, maar we hebben de hele dag samen gewandeld. Heel rustgevend en fijn. Ik liep ook een tijdje samen met een Duitse vrouw, Sabine, waar ik hele goede gesprekken mee had. Maar ik vond het evengoed fijn om

in mijn eentje te lopen, lekker met mijn eigen gedachten en even niet op anderen afstemmen. Even afstand nemen van mijn dagelijkse leven, alleen maar bezig zijn met wandelen, is heel belangrijk geweest voor mij. Iedereen loopt de camino op zijn eigen tempo en manier, dat vond ik heel mooi om te zien. Maar: de camino begint eigenlijk pas als je weer thuiskomt. Dan kun je de tocht verwerken en kijken wat je met de inzichten wilt doen. Dan werkt het door.”

“Een vrij gevoel dat alles in je rugzak zit”

Ieder jaar een nieuwe uitdaging in het wandelen: daar gaan de zussen Margot en Monique van Woezik voor. In 2015 begon het met de beklimming van de Kilimanjaro, daarna was de Strandzesdaagse aan de beurt. Ook de Vierdaagse, de Via degli Dei (van Bologna naar Florence) en de Camino Portugues zitten al in de benen. De nieuwste uitdaging: de Via Francigena in Italië, die officieel van Canterbury naar Rome loopt.

Verbroedering

“Het is fijn om de hele dag buiten te zijn, we lopen op hetzelfde tempo en hebben het gezellig samen”, vertelt Margo. “We beleven het dan toch allebei anders, zien soms wat anders onderweg. De combinatie van sportief bezig zijn, een route die goed te volgen is en het heerlijke eten in Italië vind ik perfect. We hadden tijdens de Via degli

Dei in 2022 al gezien hoe mooi het is om door Italië te wandelen. Je komt op zoveel bijzondere plekken, de mensen zijn heel vriendelijk en aan het einde van de dag kom je lekker bij op een terrasje.” Monique vult aan: “Ook de mensen die we onderweg tegenkomen, maken de tocht heel leuk. Het zorgt toch voor een soort verbroedering, je loopt telkens dezelfde route en kunt dan achteraf weer bespreken hoe je dat hebt ervaren.”

Door Toscane

Dit jaar liep het duo 320 kilometer in twaalf dagen, van Lucca tot aan Bolsena (bij Perugia). Vorig jaar begonnen ze aan de Via Francigena in Pavia, onder Milaan. Toen liepen ze in acht dagen 220 kilometer. “We nemen een boekje met de route erin mee en hebben een app van de Via

Francigena. Daarop kun je zien of je nog op de route zit. Via een bijeenkomst over pelgrimstochten in Heeswijk-Dinther kwamen we op deze wandeling. We wilden heel graag door Toscane wandelen, daarom zijn we in Italië begonnen”, zegt Monique. “Ik vind het heel fijn om alleen maar bezig te zijn met het wandelen. Je hoeft je alleen zorgen te maken of je wel genoeg water bij je hebt. Het is ook een heel vrij gevoel dat alles in mijn rugzak zit en ik die gewoon altijd bij me heb. Je doet het voor jezelf, dat is wel echt zo.”

Iedere dag een verrassing

“De dorpjes onderweg, zoals San Gimignano, zijn een hele fijne verrassing”, zegt Margot. “We hadden ons echt verheugd op Toscane, iedere dag een andere omgeving en lekker lunchen en dineren als je aankomt. Onderweg halen we natuurlijk een stempel voor in ons pelgrimspaspoort en we slapen graag in hostels om zo ook anderen te ontmoeten. Vooraf weet je nooit precies hoe het écht gaat zijn, je beleeft het toch anders als je eenmaal onderweg bent. Het vliegt voorbij, die wandeling. Misschien gaan we volgend jaar via Rome nog weer verder, richting Assisi.” 

“Ook de mensen die we onderweg tegenkomen, maken de tocht heel leuk”

Wandelen in het najaar: de perfecte basisuitrusting

De dagen worden alweer korter, de zon staat lager en de eerste bladeren vallen. Kortom; de zomer is bijna ten einde en de herfst is in aantocht. Voor de wandelaar betekent dat zeker niet dat het seizoen ten einde is en de wandelspullen de kast in kunnen, maar het vraagt wel een andere voorbereiding en uitrusting dan in hartje zomer. Gelukkig zijn er voor de wandelaar veel jassen, broeken, schoeisel en tips om je tegen elk weertype te wapenen. Centraal staat daarbij: welk type wandelaar ben je en wat heb je nodig? Wij zetten de basis voor je op een rij.

Foto’s: David Meulenbeld

Als met het omslaan van het weer de temperaturen dalen, kleed je dan in laagjes. De eerste laag, het juiste (sport)ondergoed, zorgt ervoor dat de huid droog blijft, de tweede laag isoleert zodat het lichaam warm blijft en de derde laag houdt externe factoren als regen en wind buiten. Eventueel de tweede, maar zeker de derde laag draag je in de vorm van een goede jas.

Een jas voor elk weertype

Hoeveel lagen je kiest en welk type jas geschikt is, hangt af van je eigen voorkeuren, maar natuurlijk vooral van het weertype waarin je wandelt of graag wilt wandelen. Wie volledig accepteert dat elke stortbui of storm erbij kan horen als je eropuit trekt voor een stevige wandeling, kan kiezen voor een zogenoemde hardshell jas. Hardshell jassen bieden niet in eerste instantie warmte, maar zijn water- en winddicht, zodat je de regen en storm goed en droog doorstaat. Tegelijkertijd

hebben de jassen wel een ademend vermogen, maar is de afvoer van transpiratievocht niet altijd even makkelijk. Softshell jassen bieden meer opties. Ze zijn deels water- en windafstotend én zijn goed in staat transpiratievocht af te voeren. Soepele en elastische materialen waarin de softshell jassen worden uitgevoerd, bieden veel bewegingsvrijheid.

De wandelbroek, niet zomaar een broek

Hoewel lang niet iedere wandelaar het onderkent, luistert ook de keuze van de broek nauw als je op pad gaat. Synthetische stoffen zoals polyamide, polyester en nylon lenen zich uitstekend voor een goede wandelbroek. Deze materialen zijn licht, ademend, elastisch, sneldrogend en bieden veel comfort. Let er wel op dat je niet een te strakke wandelbroek koopt. Voldoende bewegingsruimte is essentieel. Qua lengte moet je broek niet te lang zijn, want een te lange wandelbroek kan in de weg zitten

bij je schoenen. Sommige broeken hebben hiervoor verstelbare pijpen. En loop je vaak met een rugzak op? Controleer dan goed of er naden op heuphoogte zitten. Valt de heupband van je rugzak over deze naden, dan kan dit pijnlijk aanvoelen of zelfs beurse plekken veroorzaken.

Wandelschoenen: analyse, type en testen

Weet je van jezelf dat je snel problemen met je voeten hebt, dan kun je de zoektocht naar goede wandelschoenen beginnen met een analyse van bijvoorbeeld een podoloog. In veel gespecialiseerde wandelwinkels is ook een podoloog werkzaam. Na een analyse weet je precies hoe je loopt,

In veel gespecialiseerde wandelwinkels is een podoloog werkzaam

waar eventuele risico’s op blessures zitten, of je aangepaste zolen nodig hebt en waar je op moet letten bij het kiezen van schoenen.

Het is direct een goede reden om je wandelschoenen in een winkel aan te schaffen en niet via internet. Het kan zeker via internet, maar een goede, comfortabele schoen luistert nauw en de kans op een miskoop is via internet wel iets groter. Bovendien is de keuze sterk afhankelijk van het type wandelaar dat jij bent en ook daarbij kunnen ze je in een speciaalzaak adviseren. Want is kilometers maken in steden jouw grote liefhebberij, dan heb je heel andere schoenen nodig dan de offroad- of bergwandelaar.

Maak je de gang naar de winkel, bereid je dan goed voor. Neem je oude wandelschoenen, sokken in verschillende diktes en eventuele steunzolen mee. Aan de schoenen en zolen kunnen winkelmedewerkers zien op welke manier je loopt en met de verschillende sokken weet je zeker dat de schoenen in alle omstandigheden goed zitten. En een niet te onderschatten tip: maak je niet te druk over de kleur van de schoenen. Een goed zittende schoen met voldoende comfort en de juiste pasvorm, is veel belangrijker. Bovendien geniet je tijdens het wandelen doorgaans van de omgeving en kijk je niet al te veel naar je schoenen.

Hardshell jassen zijn ademend, maar kunnen transpiratievocht niet altijd goed afvoeren

Tot slot de basiselementen van een goede wandelschoen op een rij:

• goede grip;

• juiste maat;

• passend bij jouw wandeldoel;

• voldoende stabiliteit voor de enkels;

• geschikt voor steunzolen (indien nodig);

• voldoende ruimte voor dikkere sokken. 

Locatie modeshoot

Buitenplaats Kameryck bestaat uit 15 ha land en water in het Groene Hart van Nederland. Omgeven door weilanden en uitgestrekte polders is het een startpunt voor prachtige fiets- en wandeltochten. Met een eigen groente- en theetuin en veel seizoensgebonden streekproducten kun je er heerlijk eten op het terras aan het water. In het najaar van 2024 opent Kameryck een uniek blotevoetenpad.

www.kameryck.nl

RAB

Firewall light: Prijs € 240,00

Airzone active: Prijs € 99,95

Nexus: Prijs € 120,00

www.asadventure.com/nl.html

GRISPORT

Grisport Terrain Mid (Het zwarte/bruine model):

Prijs € 169,95

Storelocator via www.grisport.nl

Grisport Terrain Low (Het Burgundy model):

Prijs € 159,95

Storelocator via www.grisport.nl

KEEN

Zionic Mid: Prijs € 179,95

WK400: Prijs € 169,99

SOCKWELL

Ascend II Crew

voor dames en heren: Prijs € 34,99 www.sockwell.nl

INTERSPORT

Jas Hoda (m/v): € 189,99

T-shirt Nata (m/v): € 14,99

Broek Zaria II (v) en Caswell II (m): € 47,49

Schoenen X ULTRA

360 GTX (m/v): € 137,74

Lichtblauwe Roto

IV fleece (m): € 47,49

Grijze Roto II fleece foto linksonder (v): € 49,99

www.intersport.nl

Merino Hiking Socks: Prijs € 49,95

www.stoxenergy.com

Ook te koop bij Bever

Merino Hiking Ankle Socks: Prijs € 34,95

www.stoxenergy.com

Ook te koop bij Bever

FJÄLLRÄVEN

Rugzak: Fjällräven Abisko Friluft 35 M/L Prijs € 250,00

Dames: Fjällräven Abisko Trail Stretch Trousers W Prijs € 210,00

Fjällräven Abisko Wool LS W Prijs € 85,00

Fjällräven Expedition X-Lätt Vest W Prijs € 210,00

Heren: Fjällräven Vidda Pro Lite Trousers M Prijs € 190,00

Fjällräven Abisko Trekking Shirt M Prijs € 130,00

REGATTA GREAT OUTDOORS

Herenregenjas Birchdale: Prijs € 119,95

Damesregenjas Birchdale: Prijs € 119,95

Muts met ingebouwd lichtje: Prijs € 15,00

Damesshirt Women’s Yonder II: Prijs € 49,95

REGATTA GREAT OUTDOORS

Herendonsjas Marizion: Prijs € 89,95

Damesdonsjas Hood Marizion: Prijs € 99,95

Herenwandelbroek Highton Z/O Trs: Prijs € 84,95

Dameswandelbroek Questra V: Prijs € 84,95

www.regatta.com/row

Het Zittauer Gebergte

van rijke historie tot rotsformaties

Tekst en beeld: Ellen Luijks

Op de grens van Duitsland, Polen en Tsjechië ligt een bijzonder wandelgebied. Natuurpark Zittauer Gebirge biedt tal van uitdagende wandelpaden langs hoge rotsformaties. Deze grensstreek loopt ook over van de cultuurhistorie, compleet met stoomtrein, kloosterruïne en een historische stad. Tijd om het kleinste middelgebergte van Duitsland te ontdekken.

Er liggen heel wat rotsformaties op de verschillende wandelroutes.

Het is al laat als we in ons hotel in het centrum van Zittau aankomen. Met een volle dag rijden vanuit Nederland is deze bestemming net te doen. Na het heerlijke diner strekken we nog kort de benen, maar dan duiken we snel het bed in, want morgen worden we al vroeg verwacht bij de stadsgids.

Blumenuhr

De volgende dag staan we al op tijd bij het mooi gepresenteerde en heerlijke ontbijt van Ringhotel Dreïländereck. In het Tourist Info Naturpark op de Marktplatz geeft een medewerkster ons niet veel later tips over mooie plekken in het natuurgebied en staat er een stadsgids klaar om ons op sleeptouw te nemen door de oude stad. Zittau heeft een lange geschiedenis en vormde door haar ligging op de grens van Polen, Duitsland en Tsjechië een centrale rol in de koopmansgeschiedenis en later in de textielindustrie. Bij een verwoestende stadsbrand in 1757 ging zo goed als alles ten onder, samen met de bloeiende welvaart. Het duurde bijna een eeuw voor het hart van het stadje weer opgebouwd was. Dat Zittau er weer volledig bovenop kwam, is ook te merken aan de glas-in-loodramen en details van bladgoud in de raadzaal van het stadhuis. De gids neemt ons mee naar enkele oude gebouwen in het centrum, zoals het zwembad, het postkantoor en het gymnasium. Ze liggen allemaal als een parel in het groene stadspark rond het centrum, de plek waar ooit de oude stadsmuur stond. In het park vind je ook het bijzondere Blumenuhr, dat elk jaargetijde opnieuw wordt ingeplant met seizoensbloemen en waar je elk uur kunt genieten van het klokkenspel.

Bijzonder textiel

Net voordat je bij de Kirche zum Heiligen Kreuz komt, wandel je over het kerkhof. Vervallen stenen overgroeid met varens en grote bomen zorgen voor een aparte sfeer. Dat Zittau ooit hét middelpunt was van de textielindustrie blijkt ook in de kerk zelf. Nu is het een museum met slechts één tentoongesteld stuk, maar wat voor stuk. Hier hangt een zeldzaam groot

Er staat een stadsgids klaar om ons op sleeptouw te nemen door de oude stad

Fastentuch uit 1472, een vastendoek dat destijds in de kerk in de vastentijd over het altaar werd gebruikt. Het gigantische doek bevat negentig motieven uit de bijbel en meet maar liefst 8,40 x 4,80 meter. Verderop in het Städtische Museen Zittau, gehuisvest in het oude klooster, hangt nog een kleiner doek uit 1573, dat met zijn 3,40 x 4,15 meter minstens zo bijzonder is. Als uitsmijter van de rondleiding brengen we een bezoek aan de Johanneskirche en beklimmen we de 262 treden van de toren voor een geweldig uitzicht over de stad en de bergen.

Met de stoomtrein

In de middag gaan we grenshoppen. Indrukwekkende eikenlanen omlijsten de grens tussen Polen en Tsjechië. Een rondtocht via Duitsland is wat lastig door rivier de Neisse, die Duitsland scheidt van de andere twee landen. Na een heerlijke, typische Duitse maaltijd kijken we vanuit onze hotelkamer uit over de stad die we vandaag verkend hebben. Morgen is het tijd voor de heuvels, die op de achtergrond al lonken. Naar die heuvels trekken we op een speciale manier:

Het marktplein met raadhuis in het centrum van Zittau.

met de Zittauer Schmalspurbahn, een stoomtrein die je in iets minder dan een uur door het landschap van Zittau naar Oybin of Jonsdorf brengt. De keuze voor Oybin is snel gemaakt, want wij willen graag Burg und Kloster Oybin zien.

Ruïnes

Voor we de berg met de ruïnes beklimmen, brengen de eerste trappen ons naar een barok bergkerkje uit 1708 met prachtige muurschilderingen. Dat de kerk op een helling ligt, is ook binnen te zien door de aflopende banken. Via de Rinderschlucht klimmen we verder omhoog naar de indrukwekkende klooster- en kasteelruïnes uit de veertiende eeuw. Door een blikseminslag en de daaropvolgende verwoestende brand gingen

Na een route vol klimmen en klauteren verheugen we ons op de terugtocht in de panoramacoupé van de stoomtrein

de gebouwen in 1577 verloren. Nu dwalen we door de overblijfselen van wat ooit de gangen waren waar keizer Karel IV doorheen liep. In de immense ruïnekerk klinkt livemuziek met viool en piano, een kippenvelmoment.

Zandsteengebergte

In de namiddag wandelen we de bergen in via de Steinzooroute. Met wat verbeelding zie je in dit middelgebergte in de zandsteenrotsen – met als een van de bekendste de Kelchsteine (de paddenstoelrots) – allerlei dieren. Later op de route zien we nog de duif, de broedende hen en de schildpad. De zandsteenformaties zijn hier miljoenen jaren geleden ontstaan door zand en sedimentatie, afgezet in de toenmalige zee. Hierin

Uitzicht vanaf de toren van de Johanneskirche op het marktplein met het raadhuis.

Naar de heuvels met de Zittauer Schmalspurbahn.

zijn scheuren ontstaan die zijn gaan eroderen tot spleten. De steeds breder wordende spleten hebben er uiteindelijk voor gezorgd dat de rotsen als zuilen zijn overgebleven. Met avontuurlijke kinderen is deze route ook echt een aanrader. Na een route vol klimmen en klauteren verheugen we ons op de terugtocht in de panoramacoupé van de stoomtrein.

Umgebinderhaus

De bergen blijven lonken en we besluiten de hoogste berg van het Zittauer Gebergte te bedwingen, de Lausche. Vanuit de stad rijden we door de heuvels en de pittoreske dorpjes van Zittau naar Waltersdorf. Hier kiezen we voor het negen kilometer lange Naturlehrpfad. Vanaf een uitkijktoren boven op de Lausche heb je vanaf exact 800 meter hoogte uitzicht over de hele regio Oberlausitz. Aan de Tsjechische zijde kijken we uit over de bergen die met hun topjes in het landschap liggen. Het uitzicht is onbeschrijflijk mooi. Op de terugweg wandelen we door een prachtig bos. Door de bosbessen, heide en de bomen is het weelderig en heerlijk rustig. Vanaf de rand van het bos blijven we tot in Waltersdorf het uitzicht houden. Waltersdorf 

Oberlausitzer Bergweg

Voor wie niet genoeg krijgt van de bizarre rotsformaties of uitgestrekte natuur is er ook de Oberlausitzer Bergweg, een pittige langeafstandsroute van 107 km tussen Neukirch en Zittau. Grotendeels volgt de route de grens tussen Duitsland en Tsjechië, wat garant staat voor vele rotsformaties en uitzichten. De route is onderverdeeld in zes etappes. Voor de meeste geoefende wandelaars is de route goed te doen. Bagagetransport is mogelijk op de route.

De klooster- en kasteelruïne Oybin op de rotsen.

DÉ SOKKEN VOOR OPTIMAAL

COMFORT EN ONDERSTEUNING VOOR UW VOETEN

• LICHTE COMPRESSIE VOOR OPTIMALE BLOEDCIRCULATIE

• ANATOMISCHE VERDIKKINGEN TEGEN KNELPUNTEN

• UNIEKE ANTIBACTERIËLE NATUURLIJKE MATERIALENMIX

VAN MERINO- EN ALPACAWOL

Ernaartoe

Met de auto is het vanaf Utrecht 830 kilometer. Volg de snelweg naar Dresden. Dan de A4 richting Görlitz. Neem vanaf afslag 89 de regionale weg nr. 96 naar Zittau. Ga je met het openbaar vervoer, reis dan met de trein naar Dresden. Vanaf daar gaat trein RE2 naar Liberec. Deze stopt in Zittau.

Meer info

Wil je meer weten over de regio rond Zittau of Natuurpark Zittauer Gebirge? Op zittauer-gebirge.com tref je niet alleen informatie aan over de natuur en de vele wandelroutes, ook vind je er leuke overnachtingsadressen. Ellen sliep in het Ringhotel Dreiländereck Zittau en in Sonnebergbaude Waltersdorf.

zelf is hét middelpunt van de typische architectuur in Oberlausitz. De talrijke Umgebinderhauser zijn een combinatie van de Oost-Europese blokhutten met houten bogen en de Saksische vakwerktechniek. Hoe meer houten bogen, hoe welstellender de bewoners waren. In de regio staan nog zo’n zesduizend van deze vakwerkhuizen.

Damast

Met een bezoek aan het Duitse Damast und Frottiermuseum wordt het een rustige namiddag. In het museum wordt de historie van de textiel uitvoerig uit de doeken gedaan en leren we ook dat er een verband is tussen de rijke geschiedenis van deze streek en Nederland en België. De mensen hier brachten bezoeken aan Haarlem, Tilburg en Gent. Ze deden daar de kennis op van het textiel maken, gingen terug naar Oberlausitz en dachten: dat kunnen we beter. Met verfijnde en bijzondere patronen en stoffen tot gevolg.

Nonnenfelsen

Op onze laatste dag trekken we nogmaals de bergen in. Op naar Jonsdorfer Felsenstadt, wat natuurlijk

al goed klinkt. Opnieuw dwalen we hier urenlang langs rotsen met weergaloze uitzichten. Van de Carolinafelsen komen we terecht in het Schwarzes Loch. Midden in het bos werden hier maar liefst in vier steengroeves molenstenen gemaakt, waarvan het Schwarzes Loch de grootste is. Even later wandelen we langs de voormalige smederij van de groeves, waar gereedschappen voor de arbeiders werden gemaakt. Het Orgelpad leidt ons naar de rotsformaties Grosse en Kleine Orgel. Als pijpen van een orgel steken de stenen uit de grond. Het is een uniek voorbeeld van het zuilvormige eroderen van zandsteen. Via het Alpenpad staan we ineens onder aan de beklimming van de Nonnenfelsen. De legende vertelt dat hier twee jonge nonnen bezweken voor de liefde en als straf in steen veranderden. We lopen door de 100 meter lange kloof en beklimmen daarna de rotsen voor een laatste fenomenaal uitzicht. Over de beboste bergkammen zien we in de verte nog een glimp van de stad Zittau, ons beginpunt van een aantal dagen geleden. De ontelbare hoeveelheid trappen in het gebied gaven ons af en toe het gevoel van een work-out, maar als je eenmaal boven bent en geniet van het uitzicht, is dat elke stap waard. 

Het Grote Orgelmassief. Een kloof van 100 meter lang brengt je naar de Nonnenfelsen.

Wandelen op het Oudemirdumerklif

Langs de kliffen en heuvels van…

Friesland

Door: Corine Koolstra

Kliffen in Nederland? Ja ze bestaan! Boswachter Hanneke Wijnja van Natuurmonumenten neemt ons mee naar het Oudemirdumerklif, in het zuidwesten van Friesland. Een tocht vol on-Nederlandse plaatjes, langs wanden van keileem, golvende graslanden en tropisch gekleurde bloemen.

Grasklokje aan de bovenkant van de klifwand.

Er zitten veel vogels in het Oudemirdumerklif.

Kliffen van Friesland

“De zuidkust van het Friese Gaasterland is echt uniek. Het is de enige plek in Nederland waar je kliffen hebt, iets wat de meeste mensen totaal niet verwachten bij Friesland! Je kunt bij het Oudemirdumerklif heel mooi de ontstaansgeschiedenis van het landschap zien. Het gebied is gevormd in de voorlaatste IJstijd. De ijslaag stuwde stenen, leem en zand voor zich uit, waardoor het Gaasterland nu heuvelachtig is. De golven van de Zuiderzee hebben vervolgens eeuwenlang tegen die keileembodem aangebeukt, waardoor delen van de kuststrook afbraken. Zo ontstond een kust met drie kliffen: het Mirnser Klif (4,6 meter hoog), het Rode Klif (10 meter hoog) en het Oudemirdumerklif (6 meter hoog), waarvan de laatste het best zichtbaar is gebleven.”

Favoriete plek

“Ik zit graag op een van de bankjes op het uitzichtpunt bij het Oudemirdumerklif. Het liefst bij stil weer, terwijl ik geniet van het panoramische uitzicht over het IJsselmeer. Er is eigenlijk altijd wat te zien: veel vogels, veel bloemen, veel kleuren. Het is een prachtige plek om tot rust te komen. Maar draai je vooral ook om. Dan zie je het Gaasterland met zijn glooiingen en bossen.”

“Het Oudemirdumer Klif is stellig een van de mooiste en interessantste plekjes van ons vaderland.”

Jac P. Thijsse (natuurbeschermer en medeoprichter Natuurmonumenten)

Tweehonderd soorten

“Het bijzondere van dit gebied zit ’m in de enorme variatie aan soorten. Je vindt hier bijvoorbeeld meer dan tweehonderd soorten planten en dat is veel voor zo’n klein natuurgebied. Dat komt onder andere door de grote verschillen in vochtigheid. Het deel rond het uitzichtpunt, bovenaan de klifwand, bestaat bijvoorbeeld uit droge zandgrond. Daar groeien planten die houden van open, zandige plekken, zoals het blauw bloeiende zandblauwtje en het grasklokje, dat blauwe bloemetjes heeft in de vorm van een klokje. Deze planten hebben het in andere delen van Nederland moeilijk vanwege overbemesting. Maar op deze schrale, winderige plek gedijen ze goed.”

Bruinblauw

“De graslanden aan de voet van de klifwand houden we zo schraal mogelijk. Jaarlijks wordt rond half augustus zo’n tachtig procent van het groene strand gemaaid en afgevoerd. De rest blijft staan voor dagvlinders en andere insecten. Dit gebeurt elke keer op een andere plek waardoor de biodiversiteit toeneemt. Leuke vlinders die het op het klif goed doen zijn bruin zandoogje, kleine vuurvlinder, zwartsprietdikkopje en bruin blauwtje.”

Stapelen!

“Wanneer je vanaf de parkeerplaats naar het uitkijkpunt boven het klif loopt, passeer je verschillende ‘tuunwallen’: wallen van ongeveer een meter hoog, gemaakt van gestapelde grasplaggen. Tuunwallen zijn een echt stukje cultuurhistorie. Ze werden vroeger aangelegd om de verschillende percelen van elkaar te scheiden. Het gebied was

“De zuidkust van het Friese Gaasterland is de enige plek in Nederland waar je kliffen hebt”

Hanneke Wijnja, boswachter bij Natuurmonumenten.

  namelijk te droog voor slootjes en door de harde, zilte wind waren ook struiken of bomen minder geschikt. Toen de Zuiderzee veranderde in het IJsselmeer zijn veel tuunwallen verdwenen. Met de aanleg van deze tuunwallen wil Natuurmonumenten traditionele landschapselementen terugbrengen in dit gebied. De wallen zorgen bovendien voor biodiversiteit in het landschap: ze zitten vol planten en insecten.”

“De tuunwallen zorgen voor biodiversiteit in het landschap”

Schatgravers

“Op het Oudemirdumerklif bevinden zich ook dassenburchten. In andere delen van Friesland waar het kleiig is, zul je weinig dassen vinden. Maar hier in de droge, zanderige bovenlaag kunnen ze goed graven. Dat levert soms

bijzondere verrassingen op. Zo komen weleens oude zwerfkeien naar boven, die in de IJstijd vanuit Scandinavië met het ijs mee zijn gekomen. vinden we soms middeleeuwse potscherven bij de burcht, nog uit de tijd dat op deze plek een pottenbakkerij gevestigd was.”

Minder woest

“Tot de jaren dertig van de vorige eeuw vrat de Zuiderzee nog aan het keileem

van de Friese zuidkust. Door de komst van de Afsluitdijk werd het water minder woest en stopte de afkalving van het klif. De klifhelling raakte steeds meer begroeid. Natuurmonumenten streeft ernaar de helft open en zichtbaar te houden. Vanwege de geologische waarde, maar ook omdat de open wand veel vogels en insecten aantrekt. Graafbijen bijvoorbeeld: wilde, solitair levende bijen, die stevig zand nodig hebben waarin ze nestgangen kunnen

Een tuunwal langs het pad naar het uitkijkpunt op het Oudemirdumerklif.

De das.

mooie rivierplant is de kruisdistel, een robuuste plant, met vlijmscherpe stekels en helblauwe bloemen.”

Water!

Luchtacrobaten

“Ook oeverzwaluwen voelen zich thuis in de stukken open klifwand. Zij hebben namelijk steile, zandige wanden nodig waarin ze hun nestkamers kunnen maken. Oeverzwaluwen zijn echte luchtacrobaten. Ze vliegen laag over het water, op zoek naar kleine insecten. Het is heerlijk om ze te zien jagen en om ze goed te kunnen bekijken als ze bij de oeverwand even stil zitten. Verrekijker mee dus!”

Riviercruise

“Onder het klif ligt een strand dat door de jaren heen begroeid is geraakt en daardoor ‘het groene strand’ genoemd wordt. Hier groeien zelfs rivierplanten waarvan de zaden soms van ver uit Duitsland komen. Ze worden meegevoerd door het water van de Rijn, de IJssel en het IJsselmeer en spoelen vervolgens tijdens stormen aan op het strand onder het klif. Een

“In het najaar is het Oudemirdumerklif een geweldige plek om trekvogels te kijken. Er komen dan vanuit het noorden grote groepen vogels aan, zoals spreeuwen, koperwieken en

 graven om hun eitjes in te leggen. Op veel plekken hebben graafbijen het moeilijk. Bij het Oudemirdumerklif hebben ze genoeg nestgelegenheid en door de vele soorten planten die op verschillende tijden bloeien is er een constant aanbod van nectar.”

Op pad

“In het najaar is het Oudemirdumerklif een geweldige plek om trekvogels te kijken”

• Een goed uitgangspunt voor een bezoek aan het Oudemirdumerklif is Bezoekerscentrum Mar en Klif, De Brink 4, 8567 JD Oudemirdum nationaallandschap.frl/bezoekerscentrum

• Hier zijn ook routeboekjes te koop, bijvoorbeeld van de Kliffenroute, een fiets/wandelroute van 29 km. waterlandvanfriesland.nl

• Via het wandelroutenetwerk kun je vanuit Oudemirdum een wandelroute plannen van circa 10 kilometer, die langs het Oudemirdumerklif voert (kp 90-91-31-30-31-71-75-92-90) wandelnet.planner.routemaker.nl/planner/wandelen

• Een deel van natuurgebied Oudemirdumerklif is vanwege de kwetsbare natuur en geologie niet vrij toegankelijk. Je kunt in de zomer wel deelnemen aan een excursie. Kijk op natuurmonumenten. nl/natuurgebieden/oudemirdumerklif voor excursiedata en de downloadbare ‘Wandelroute Gaasterland’ (12 km). Deze route voert door de bossen ten noorden van Oudemirdum en is goed te combineren met een wandeling naar de zuidelijke kliffenkust.

Grasklokje met een graafbij.

Een bruin blauwtje.

Aardbeiklaver.

dagdeelname mogelijk

Start Domineeskamp

kidsroute met sportactiviteiten

gemoedelijk de herfst op z’n mooist

rolstoelroute

wandelen in Salland Wâh Mooi!

Overdekte en verwarmde start / finish

Feest op vrijdag

Overnachtingsmogelijkheden te over Co de Rood op woensdag

Goede NS-verbinding Goede parkeergelegenheid

Sfeer en vermaak op iedere route

Laat je toezingen door de Roalter Jongs

De klifhelling met op de achtergrond het IJsselmeer en een duidelijke zandbank.

kramsvogels. Ze lijken bij het zien van het IJsselmeer te denken: dat is veel water! Vervolgens strijken ze massaal neer in de stekelige struiken bij het klif, die voedsel en beschutting bieden. In de lente broedt in die struiken onder andere de kneu, een vogeltje nog kleiner dan een huismus. De mannetjes zijn te herkennen aan hun roodbruine vlekken op hun verenkleed. Kneuen staan op de Rode Lijst. Het zijn echte groepsdieren, die vaak druk aan het kwetteren zijn met elkaar.”

Paarse zee

“Zie je dat basaltdijkje langs de oever? Daarachter staan nog resten van oude palen die de afgelopen eeuwen zijn geplaatst, zodat de golven van de Zuiderzee minder krachtig tegen het klif zouden slaan. Achter die palen is het terrein een stuk natter. In die natte strook groeien soorten die van moerassige omstandigheden houden, zoals de rietorchis. In juni en juli bloeien

er duizenden van deze orchideeënsoort. Dan kleurt het er helemaal paars.”

Zoute aardbei

“De oude, houten palen zijn voor het laatst gerenoveerd in het begin van de twintigste eeuw, toen het zoute water van de Zuiderzee hier nog stroomde. Daardoor zitten er nog steeds zoutrestanten in, waardoor er planten groeien die houden van zilte omstandigheden. De aardbeiklaver bijvoorbeeld. Dit plantje dankt zijn naam aan de bloempjes, die als ze uitgebloeid zijn, met een beetje verbeelding de vorm van een aardbei hebben.”

Witte zwanen…

“Het IJsselmeer is voor de oever van het Oudemirdumerklif vrij ondiep. De zandbanken komen vaak boven het water uit. Veel vogels maken daar gebruik van. Je kunt er bijvoorbeeld aalscholvers zien, die hun vleugels drogen door ze

“Kneuen zijn echte groepsdieren, die vaak druk aan het kwetteren zijn met elkaar”

wijd open te sperren. Ook zie je soms wel honderden knobbelzwanen op het water. Die komen na de broedtijd in de rui, waardoor ze wekenlang niet kunnen vliegen. Ze kruipen dan voor de veiligheid bij elkaar op het water, waar ze waterplanten eten, die ze met hun lange nek onder water van de bodem halen.”

Paradijs

“Het groene strand bij het Oudemirdumerklif is een echt paddenstoelenparadijs. Je vindt er veel zeldzame paddenstoelen, waaronder verschillende soorten wasplaten. Wasplaten worden ook wel ‘de orchideeën onder de paddenstoelen’ genoemd, omdat ze zulke bijzondere kleuren en vormen hebben.” 

Tip

“Het Oudemirdumerklif is een klein natuurgebied, maar is perfect te combineren met een wandeling door de bossen en over de gaasten (zandige heuvels) van Gaasterland. Ik zou de wandeling beginnen bij Bezoekerscentrum Mar en Klif in Oudemirdum. Hier krijg je onder andere uitleg over de ontstaansgeschiedenis van het landschap en de bijzondere natuur die dat heeft opgeleverd.” Zie voor meer info het kader ‘Op pad!’ in dit artikel.

Het beste pasadvies voor de juiste wandelschoenen

Als wandelaar weet je als geen ander hoe belangrijk goed passende wandelschoenen zijn. Daarom is het belangrijk om voor nieuwe wandelschoenen naar een speciaalzaak te gaan voor een gedegen advies en een ruime keuze aan wandelschoenen. Onze redacteur Andrea bracht een bezoek aan een wandelspeciaalzaak en liet zich adviseren door een sportpodoloog.

TEKST EN BEELD: ANDREA VAN LIESHOUT

Het is maandagmiddag als ik bij wandelspeciaalzaak René Vos in Gorssel binnenstap. Ik heb hier een afspraak met Bas Boks. Hij is één van de sportpodologen in deze outdoorspeciaalzaak. Door hun jarenlange ervaring en een uitgebreide voetanalyse weet je dat je naar huis gaat met het best passende paar wandelschoenen, waar je jarenlang wandelplezier van hebt.

VOET CENTRAAL

Bas Boks heet me hartelijk welkom en legt me uit wat we gaan doen. Eerst zullen we mijn voeten gaan opmeten, waarbij hij zal letten op de stand van mijn voeten, de stabiliteit en mobiliteit van de voeten en enkels en mijn voetklachten. Ik neem plaats op één van de Chesterfieldbanken in de winkel en trek mijn schoenen en sokken uit, terwijl Bas een glazen plaat voor mij neerlegt. Hier zet ik vervolgens mijn voeten op. Op deze manier wordt de schoenmaat gemeten, zie ik dat mijn rechtervoet een stukje groter is dan de linker en

komen er al direct een paar interessante punten aan het licht als ik van de plaat afstap en mijn voetafdruk achterblijft. Mijn voetstand is normaal, maar ik heb een smalle hiel en een wat bredere voorvoet. “In de meting nemen wij ook eventuele voetklachten of-problemen mee”, legt Bas me uit. “Hierdoor kan het zijn dat we kiezen voor een andere pasvorm van de schoen, om zo klachten te verminderen of te voorkomen.”

VAKANTIEPLANNEN

We hebben het uitgebreid over mijn vakantieplannen in de bergen. En omdat er naast pittige bergwandelingen ook een gletsjertocht op het programma staat, is het voor Bas al duidelijk welke schoenen bij mijn wensen én voeten

passen. Hij komt terug met twee hoge B/C-categorie schoenen van Hanwag. Bas trekt me het eerste paar aan. Deze schoenen zitten als gegoten. Ik wandel ermee door de winkel en over een bruggetje om klimmen en afdalen na te bootsen. Ik ben al bijna overtuigd dat dit mijn nieuwe schoenen zijn. Tot Bas me het tweede paar laat passen, de Hanwag Makra Trek GTX. Die zijn van binnen nog meer gevoerd en voelen nog zachter aan de voeten. De zool is ook iets soepeler en bij de bergtest blijven mijn voeten in deze schoenen beter op de plaats.

VERTROUWEN

“Voor ons is het de sport geworden om meteen de juiste schoen te laten passen. Door goed de voet te meten en

“In de meting nemen wij ook eventuele voetklachten of-problemen mee”

Bas Boks

naar de wensen van de klant te luisteren, weten we welke schoenen het beste bij de voeten passen. Het geeft de klant ook vertrouwen dat het eerste of tweede paar dat gepast wordt, meestal het paar is dat mee naar huis wordt genomen. Ook al worden er na de eerste twee paar nog andere schoenen gepast”, aldus Bas. De proef op de som nemend pas ik nog andere types Hanwag-schoenen en schoenen van andere merken, maar ik

weet al wat mijn keuze wordt. Bas kijkt bij alle schoenen die ik pas, zowel laag als hoog, naar mijn loopbeweging, maar is het er ook over eens dat mijn keuze de beste stabiliteit geeft.

VERSCHEIDENHEID AAN LEESTEN

Toevallig draagt Bas zelf ook Hanwag. “Hanwag is mijn favoriete schoenenmerk. Niet alleen om zelf te dragen, maar ook om mijn klanten te adviseren.

Door de grote verscheidenheid aan leesten die Hanwag biedt, is er een passende schoen voor iedere wandelaar. Ook voor de wandelaar met extra brede voeten of voetproblemen. We hebben van Hanwag wel dertig verschillende typen schoenen in huis: van smal tot breed of een extra brede toebox.”

Mijn nieuwe wandelschoenen heb ik ondertussen al met veel plezier flink kunnen gebruiken in de bergen.

COLUMN

Het is altijd fijn te wandelen waar het mooi is zonder dat iemand anders dat weet

Versailles

Alsof een achtertuin ter grootte van een ruim bemeten stadspark nog niet genoeg is, zijn er in de tuinmuur rond Versailles hier en daar doorkijkjes gemaakt naar het omringend platteland. Om inbrekers, toeristen zonder toegangskaartje en opstandige onderdanen met hooivorken en revolutionaire ideeën buiten te houden, bestaat de muur bij die doorkijkjes uit een stukje slotgracht. Een omgekeerde muur: niet de hoogte in, maar de diepte. In het zichtveld van de doorkijkjes is het omringende platteland keurig aangeharkt: de bomen staan in het gelid, zodat de bepruikte hoveling vanuit de tuin een onbeperkte blik had op de wereld buiten het paleis.

Bij een van de doorkijkjes zat een man met tevreden aandacht een stokbrood te verorberen. Een fles ontbijtwijn erbij had het idyllische beeld van landelijk Frankrijk vervolmaakt, maar ook daar zucht men onder voortschrijdend inzicht, dus hij dronk water uit zo’n modieus felgekleurd bidonnetje waar iedereen tegenwoordig mee rondsjouwt alsof ze niet vijf minuten zonder een slok kunnen.

We keken verbaasd naar elkaar en knikten elkaar daarna samenzweerderig toe. Binnen, in de tuinen van Versailles, dromden de toeristen. Hierbuiten waren hij en wij de enigen in de verre omtrek. We waren eigenlijk op weg naar de markt. Versailles is behalve het paleis van het voormalig ancien régime ook een provinciestadje, en heeft dus zoals alle Franse provinciestadjes een markt

waar meer traditionele heerlijkheden te koop zijn dan in heel Nederland bij elkaar. Van dode dieren met appellationkeurmerk tot prijswinnende preien en kant-en-klare traditionele streekgerechten.

Maar onder het motto van mijn schoonmoeder zaliger ‘altijd leuk uitziende straatjes inslaan’, waren we aan de zijkant van het Château de Versailles beland, en omdat het daar mooi was besloten we eens te kijken of je ook helemaal om de tuin heen kon lopen. Dat kon. Verder had blijkbaar niemand zo’n schoonmoeder met wijze raad, dus iedereen was in de tuin, en wij – en die tevreden stokbroodeter – als enigen daarbuiten. Met af en toe een doorkijkje naar binnen, want doorkijkjes werken twee kanten op. Net zoals vroeger een boerenknecht en z’n lief zich hadden vergaapt aan een passerende geparfumeerde aristocraat, keken wij nu naar de toeristendierentuin daarbinnen. Alleen dachten wij niet aan guillotines. Ruim twee uur later waren we eindelijk op weg naar de markt. Hongerig, maar blij, want het is altijd fijn te wandelen waar het mooi is zonder dat iemand anders dat weet. 

Nicolaas Klei fietst om voor de lekkerste wijnen, en schreef daar talloze boeken en gidsen over. Goed voor de lijn was dat echter niet, dus wandelde hij zich slank. Met veel plezier.

De Belgische ku(n)st is tof!

De beste wandelingen langs de Belgische kustlijn

Tekst en beeld: Simone Vos

De zilte zeelucht, fijne zandstranden, imposante duinenpartijen, indrukwekkende kunstwerken en knusse restaurantjes in de diverse dorpen: de Belgische kust heeft het allemaal. 67 kilometer lang strekt dit kustgebied zich uit, van de Franse tot aan de Nederlandse grens. Tien badplaatsen liggen er te pronken, stuk voor stuk met een eigen karakter. Zeker in Koksijde-Oostduinkerke, De Haan-Wenduine en Knokke-Heist is het goed toeven én zijn er veel wandelingen te doen, altijd aangenaam en rustiger buiten het drukke zomerseizoen. De mooiste wandeltochten (met kunst) uitgelicht.

Wie naar de Belgische kust gaat, kan daar zeker een paar dagen (of zelfs een week) voor uittrekken. Niet alleen de badplaatsen zelf zijn namelijk een bezoekje waard, maar juist ook de natuurgebieden die tussen de plekken in of wat meer landinwaarts liggen. Je bereikt de kust met

de auto of de trein. De Panne, Oostende, Blankenberge en Knokke-Heist zijn allemaal goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Tussen de badplaatsen brengt de kusttram je makkelijk van de ene plek naar de andere.

Natuur in Koksijde-Oostduinkerke

Een van de eerste stops is Koksijde- Oostduinkerke. Deze twee plaatsen staan bekend om de gastronomie én de natuur. Zo start vanuit Koksijde de Doornpannewandelroute bij Bezoekerscentrum De Doornpanne. Deze tocht van 9,8 km voert je door de Doornpanne, de Schipgatduinen en langs De Hoge Blekker, met 33 meter de hoogste duin van de kustlijn. Het gebied is in totaal 240 ha groot en wisselt zandpaden, bossen en duinen mooi af. Niet alleen de natuur langs de Kust is een blikvanger, maar zeker ook de kunstwerken die langs de zeedijken en op de stranden staan. Eens in de drie jaar pakt de Triënnale Beaufort uit met unieke sculpturen van nationale en internationale kunstenaars. Iedere editie blijft een aantal werken staan. Zo is het Beaufort Beeldenpark ontstaan, met nu zo’n vijftig werken langs de hele kustlijn. Het nieuwste werk dat je in Koksijde kan bewonderen is All the words in the world van Jorge Macchi, een levensgroot toetsenbord zonder toetsen. Je vindt het kunstwerk aan de Zeedijk, ter hoogte van de E. Vanlangenhovestraat. Na je wandeling zin in een hapje en een drankje in Koksijde? Schuif dan aan bij The Tables, een sfeervol restaurant aan de dijk. Meteen een mooi moment om de zonsondergang te bekijken aan zee.

Garnaalvissers te paard in Oostduinkerke

Wanneer je in Oostduinkerke bent, check dan zeker of de garnaalvissers te paard in actie zijn. Bij laagtij gaan ze de zee in met hun Brabantse trekpaarden en een trechtervormig net om daarmee garnalen te vangen. De exacte momenten vind je op www.navigomuseum.be.

All the words in the world van Jorge Macchi



De Haan-Wenduine ontdekken

Vier badplaatsen verder, ligt het karakteristieke plaatsje De Haan met zijn typische laagbouw. Kom je er met de kusttram aan, dan stap je uit bij het historische tramstation met traditioneel Engels-Normandisch vakwerk in de gevel. Door De Haan heen staan diverse prachtige villa’s in diezelfde stijl en daarmee is deze plek een echte aanrader om doorheen te struinen. In De Haan begint ook de Duinbossenwandelroute van 11,2 km, die je door het open duinlandschap Duinbossen en langs Spioenkop Wenduine, een romantisch plekje met een opvallend gebouwtje met rood dak, brengt. Vanaf de duin waarop de kop staat, heb je een schitterend uitzicht over het bos, de zee en de polders. Ook in De Haan en in deelgemeente Wenduine vind je diverse kunstwerken die bij de Triënnale Beaufort horen. Zo staat Al met der tyd van Pei-Hsuan Wang op de Zeedijk De Haan, ter hoogte van Koninklijke Baan 4. Aan de rotonde aan de Manitobahelling prijkt Monobloc moments van Sara Bjarland.

Knokke-Heist en Het Zwin bewonderen

Vanaf de duin waarop de kop staat, heb je een schitterend uitzicht over het bos, de zee en de polders

Vlak bij de Nederlandse grens ligt dé badplaats vol galeries, restaurants, cafeetjes en veel winkels: KnokkeHeist. Bekend om de luxueuze sfeer, maar zeker ook om het prachtige natuurgebied Het Zwin. Dit gebied ligt grotendeels in België en een klein stukje in Nederland. In totaal is het 770 ha groot en het gebied bestaat uit De Zwinduinen en -polders, het Zwin Natuur Park en de Zwinvlakte. De internationale dijk werd in 2019 aangelegd en verbindt het Belgische deel met het Nederlandse deel. Vanuit Knokke-Heist ben je met de fiets in twintig minuten in Het Zwin, het is meteen een fijne tocht langs de zee en

Al met der tyd van Pei-Hsuan Wang

De Haan

De Haan

door het duingebied. Het gebied is ook bereikbaar met de bus en de auto vanuit Knokke-Heist. Een fijne wandeling door De Zwinduinen en -polders is de Zwinwandelroute van 13,3 km. Langs grazende paarden en schapen en over groene paden ontdek je dit gebied op je gemak. Het Zwin Natuur Park en de Zwinvlakte zijn ook toegankelijk voor bezoekers. In het bezoekerscentrum betaal je wel entreegeld, maar je krijgt er wel een aantal exposities en extra uitleg in het park voor in ruil. Op aanvraag kun je er rondleidingen boeken. In dit gebied vliegen de ooievaars niet ver boven je en leer je meer over de flora en fauna op de Zwinvlakte. Trek hier zeker een halve dag voor uit. Tijdens de vogeltrek in september en oktober is een bezoek zeker ook aan te bevelen.

Terug in het centrum van Knokke vind je diverse kunstwerken van de Triënnale Beaufort. Zo staat bij het station het werk uit een van de eerdere edities: Beach Castle van Jean-François Fourtou. In deelgemeente Heist staat in het Burgemeester De Ghelderepark het werk N/E/W/S van Richard Deacon en in het Directeur-Generaal Willemspark Trouble sea van Lucie Lanzini. Een goede plek om te dineren na een dagje wandelen is Brasserie Rubens op de zeedijk van de kustgemeente. Vanuit Knokke-Heist is het maar een paar kilometer naar de Nederlandse grens. Vanaf de Zwinvlakte zie je de contouren van Cadzand-Bad al liggen. Op de internationale dijk richting Nederland geniet je van het uitzicht over de polders en de Zwinvlakte vol vogels. 

Triënnale Beaufort 2024

• De Triënnale Beaufort 2024 laat 18 nieuwe kunstwerken zien in de badplaatsen aan de Kust. In deze achtste editie komen werken van kunstenaars uit alle delen van de wereld voor. In elke plaats is een route uitgezet langs de nieuwe en de bestaande werken uit eerdere edities. Op deze website vind je alle wandelingen: www. triennalebeaufort.be/nl/wandelen/beaufortwandelroutes.

• Beaufort 2024 is tot en met 3 november 2024 te bewonderen. Daarna wordt een nieuw aantal werken onderdeel van het Beaufort Beeldenpark, de openluchttentoonstelling met werken van de triënnale door de jaren heen.

Trouble Sea van Lucie Lanzini

Het Zwin Natuur Park

‘Ik

wil verder leven’

Ramon Hofman loopt ondanks behandelingen geld bij elkaar voor KWF

Ramon Hofman is een echte sportliefhebber. En niet alleen op de bank voor de tv, maar dat gold tot voor kort juist ook wanneer hij zelf in actie kon komen. Marathons, Alpencols van de buitencategorie, geen uitdaging was hem te gek. Tot eind 2023 zijn wereld instortte. Artsen constateerden een kwaadaardige hersentumor en de vooruitzichten waren niet goed. Hij zou nog zo’n acht weken te leven hebben. Die acht weken zijn inmiddels lang voorbij en Ramon is er nog. Hij leeft. En hoe. Afgelopen zomer liep hij de Nijmeegse 4Daagse en haalde hij samen met zijn broer en twee vrienden bij 5.000 euro op voor KWF.

Voor Ramon, maar ook voor zijn vrouw Hanneke en zijn zoons Tom en Bas was de schok groot toen hij eind vorig jaar de diagnose hoorde. Het was een wending waar je je niet op kunt voorbereiden en die het leven van de één op de andere dag volledig omgooit. Toch was de 44-jarige Ramon al snel weer in staat vooruit te kijken. Een operatie volgde. Een groot deel

van de tumor kon worden verwijderd. Wat achterbleef, wordt behandeld met bestraling en chemotherapie, om het leven van Ramon te verlengen.

STEENTJE BIJDRAGEN

Ramon kan het uit eigen ervaring bevestigen: je kijk op het leven verandert bij een diagnose zoals hij kreeg. Als leven op zich

niet meer vanzelfsprekend is en het einde zomaar dichtbij kan zijn, worden andere dingen belangrijk. “Simpele, normale dingen, die ineens helemaal niet meer zo vanzelfsprekend zijn”, zo zegt Ramon, die aan de het slechte nieuws ook een grote vechtlust ontleent. Hij hoopt vurig op een wetenschappelijke doorbraak, een mogelijkheid om de tegenvallende prognoses te verslaan. “Want natuurlijk wil ik verder leven en mijn kinderen zien opgroeien. En langer bij mijn lieve vrouw blijven.” Om een steentje bij te dragen aan onderzoek op weg naar die grote doorbraak besloot Ramon te gaan wandelen. Hij startte een fundraiser om geld op te halen voor kankeronderzoek door de Nijmeegse 4Daagse te gaan lopen. Elke wandelaar die dat wil, kan zich via wandeltegenkanker.nl laten sponsoren. Begin 2024 ging de teller lopen en begon Ramon samen met broer Manuel en twee goede vrienden de training voor vier maal 50 kilometer. Vanaf het moment dat de fundraiser de wereld in werd

geslingerd, kon Ramon rekenen op veel steun. Donaties liepen op tot een totaalbedrag van 4.750 euro.

POSITIEF

‘Vier maal 50 kilometer’. Het zijn maar een paar woorden, maar het is een uitdaging van formaat, zeker als je lichaam vermoeid is door behandelingen. Bovendien werd het trainingsschema van de mannen soms in de war gestuurd door onverwachte gebeurtenissen. Eind april, terwijl het schema al trainingstochten van bijna dertig kilometer voorschreef, werd Ramon onwel tijdens het wandelen. Het bleek een epileptische aanval, veroorzaakt door littekenweefsel in zijn hersenen. Het was een tegenslag, maar zeker geen reden om te stoppen, vond Ramon. Ondanks alles pakte hij de trainingsdraad al snel weer op. “Het blijft een flinke uitdaging met mijn chemobehandelingen en medicatie tussendoor”, deed Ramon begin juni zelf verslag van de voorbereidingen. “Maar we trainen goed door en zien het positief in!” “Hij heeft inderdaad wat last van vermoeidheid door alle medicatie die hij krijgt”, voegde zijn broer nog toe. Maar hij gaat door! Want hij heeft er lol in én hij is een dappere doorzetter.”

“Natuurlijk wil ik verder leven en mijn kinderen zien opgroeien”

DE 4DAAGSE

En toen was het 16 juli, de dag van de 4Daagse. “Op die dag van vertrek voelde ik me bijzonder goed”, blikt Ramon nu terug. “Dat was echt een geluk, daar trof ik het mee. In de weken daaraan voorafgaand voelde ik me namelijk regelmatig niet goed genoeg voor wat grotere trainingsrondes. Ik liep zo nu en dan wel tochten

van tien kilometer, maar in aanloop naar de 4Daagse moet je toch op een gegeven moment lange afstanden gaan lopen. Dat lukte niet goed door de effecten van mijn tumor en de chemotherapie op mijn gesteldheid. Maar toen de 4Daagse aanbrak, júist op die dag, ging het goed met me.” Het was het begin van een bijzondere 4Daagse die ze Ramon, zijn twee vrienden en broer nooit meer afnemen. “We deden het met zoveel lol, vreugde en enthousiasme. Met name de eerste en tweede dag gingen erg goed. Op de derde dag merkte ik wel dat het niet meer zo soepeltjes ging. Tijdens de laatste vijftien heuvelachtige kilometers heb ik ook veel kapot gelopen, ook aan mijn voeten. De vierde dag ging ik dus helemaal verbonden van start, maar met het enthousiasme dat zo’n laatste dag met zich meebrengt, heb ik hem toch uitgelopen. Dat was groots, mooi.”

Bij de finish stonden zijn ouders, vrouw, schoonouders, kinderen én het KWF klaar om hem binnen te halen. “Mijn kinderen hebben het laatste stuk nog meegelopen, heel bijzonder. Er waren allemaal mensen die kwamen waarderen dat ik dit heb gedaan, dat ik dit kon en heb meegemaakt.” De chemotherapie, die Ramon eigenlijk precies in de week van de 4Daagse zou krijgen, kon hij gelukkig een week uitstellen. “Toen ik daarna weer moest beginnen, had ik verwacht dat het mij extra zwaar zou vallen. Dat was totaal niet het geval, ik kon

het juist veel beter verteren. De inspanning heeft mijn lichaam misschien toch goed gedaan. Natuurlijk had ik last van mijn spieren en voeten, maar voor de rest voelde ik me best goed.” Op het moment van spreken staat Ramon op het punt om op een welverdiende vakantie te gaan. “Daar ben ik nu nóg enthousiaster over. Het heeft me heel goed gedaan dat alles zo soepel is verlopen.”

Doe mee!

Het verhaal van Ramon is bijzonder, in meerdere opzichten. Het geeft nog eens onomwonden weer wat kanker met mensen kan doen en waarom geld voor meer onderzoek zo belangrijk is. Immers, één op de twee mensen in Nederland krijgt uiteindelijk een keer kanker.

Het verhaal laat ook zien dat iedereen die wil helpen, vandaag kan beginnen. Wandel mee met een evenement en haal geld op voor KWF of maak van je eigen wandeling een sponsorwandeling. Elke euro telt. Doe je mee?

Kijk op wandeltegenkanker.nl

Bomen van betekenis

Door: Jody Bennink

Bomen zijn van onschatbare waarde. Ze leveren mooi hout om te gebruiken en voedsel in de vorm van vruchten, maar geven ook verkoeling en schaduw. Daarbij zijn ze een belangrijk thuis voor dieren, planten en schimmels en vervullen ze een essentiële rol in ons ecosysteem. Maar bomen hebben ook een andere rol. Een rol van betekenis.

Je staat er misschien niet zo bij stil, maar wij kennen bijzondere betekenissen toe aan bomen. Er zijn bomen met een bijzonder verhaal of waar een bijzondere gebeurtenis plaats heeft gevonden. Misschien trouwde je wel onder die grote en prachtige linde of heb je een fijne ontmoeting gehad met iemand bij die ene kolossale beuk. Maar er zijn natuurlijk ook bomen met een triester verhaal. Bijvoorbeeld die boom met die beschadigde bast, die herinnert aan dat vreselijke ongeluk.

Geschiedenis

Bomen hebben voor ons persoonlijk een betekenis, maar ook uit historisch perspectief zijn sommige bomen heel belangrijk en dragen ze een hele geschiedenis met zich

Een boom op de Veluwe.

Een betekenisvolle boom in de Achterhoek.

Een betekenisvolle boom in Kootwijkerzand.

NATUURGELUIDEN

mee. Zo heb je een oude zomereik bij Wolfheze, Arnhem. Deze ‘Wodanseik’ wordt geschat op meer dan vierhonderd jaar oud. Het is een van de oudste en meest beroemde eiken van Nederland. De boom heeft een indrukwekkende omvang en is een belangrijke natuurlijke en historische bezienswaardigheid.

Bomen op bijzondere plekken kregen vaak een bijzondere betekenis. Ze brachten geluk, hadden helende of zelfs magische krachten of werden gewoon heel praktisch gebruikt als grens of om recht onder te spreken. Er zijn ontelbaar veel verhalen uit de geschiedenis waarin bomen een (hoofd)rol spelen.

Bos van reuzen

In het Speulderbos staat een stuk bos met reuzenlevensbomen. Eenmaal aangeplant rond 1940, kregen ze de kans volwassen te worden en uit te groeien tot reusachtige exemplaren. Als je de wandelroute daar volgt, zo tussen die woudreuzen, doet dit wat met je. Je voelt je even heel klein en nietig. Van veel bezoekers hoor ik dat ze hier graag komen. Er is dan ook een bankje geplaatst waar je even heerlijk kan zitten. Hopelijk blijven deze bijzondere bomen nog heel lang staan om nog groter en ouder te worden.

Wegwijzers

Bomen zijn in mijn werk ook wegwijzers. Als ik in het grote bomenbos ben (waar navigatie het aflegt en je heerlijk kan dwalen) laat ik mij soms leiden door bomen die mij aangeven waar ik ben. ‘Op het kruispunt bij die ene grote beuk moet ik linksaf.’ Soms herinneren ze mij er ook aan waar ik iets heb gezien. Een plotselinge ontmoeting met een hert

Jody Bennink: “Ik laat mij soms leiden door bomen die mij aangeven waar ik ben.”

Tip

Marcel van Ool, adviseur landschap en cultuurhistorie, schrijft op het Boswachtersblog graag over bomen en bos. Van ‘essen hakhout’ tot ‘dansende bomen’ en over ‘de rijkdom van de Emmerdennen’ tot ‘het arboretum in Oostereng’. Scan de QR-code en volg het boswachtersblog ‘Een boom is meer’ van Marcel van Ool.

of het zien van een zwijn of een bijzondere paddenstoel. Of waar ik mij verwonderde over de boom zelf. Die knoestige oude eiken of juist heel unieke bomen, daar heb ik ook een grote liefde voor.

Zoals je merkt is een boom in alle opzichten bijzonder en belangrijk. Vanuit historisch oogpunt, maar ook zeker voor de toekomst. We ontdekken steeds meer over bomen, mede dankzij de wetenschap. Door wetenschappelijke onderzoeken komen we erachter hoe we onze bossen het beste kunnen beheren, zodat toekomstige generaties diezelfde bossen kunnen benutten, beschermen en beleven.

Zie de boom

Let er maar eens op tijdens het wandelen. Als je ergens vaker komt, ga je bomen herkennen. Misschien omdat er iets opvallends mee is. Een spechtengat, een afgebroken grote tak, een opvallende bast of een paddenstoel die er vlakbij groeit. Of gewoon, omdat je hem ziet. Collega Marcel van Ool heeft daar een mooie uitspraak over: “En soms is er dat moment dat je de boom écht ziet, zonder er iets van jezelf aan op te leggen. Dan zijn er geen woorden, en toch is het juist dat waarin veel mensen betekenis vinden.” 

Een betekenisvolle boom in Noorderheide.

Breda en de Oranje-Nassaus

Tekst en beeld: Max de Krijger

Het Oranje-Nassaupad, een meerdaagse wandelroute door het bourgondische Noord-Brabant flirtend met de grens van België, loodst je niet alleen door schitterende natuurlandschappen, maar ook door historische steden. We wandelen de etappe van Breda naar Ulvenhout. Al meteen vallen we met onze neus in de Oranjeboter, want in Breda en omgeving heeft het Koninklijk Huis Oranje-Nassau sporen nagelaten waar je echt niet omheen kunt.

Na de start vanaf het treinstation is het raak. We doorkruisen het Valkenberg, het park met luierende studenten en slenterende stelletjes. Tot 1812 is dit de kasteeltuin voor de Heren van Breda, waar zij met hun eerbiedige relaties de tijd kunnen doden. Zoals het trainen van valken, zodat ze kunnen jagen in het bos dat we straks doorkruisen. Tot dan is ook de gewone man – en vrouw natuurlijk – niet welkom om hier na zes dagen ploeteren even tot rust te komen. En Oranje drukt zijn stempel. Het park wordt in de zestiende eeuw door Hendrik III van Nassau omgevormd tot een tuin naar Italiaanse stijl en in de zeventiende eeuw wordt het een tuin in Franse stijl. Al zal Hendrik waarschijnlijk zelf geen spade in de grond hebben geduwd met zijn prijzige schoenen.

Vanaf het park is het uitzicht fenomenaal, de rand van de oude stad is het decor

Kasteel van de Oranjes

Vanaf het park is het uitzicht fenomenaal, de rand van de oude stad is het decor. En natuurlijk is er het kasteel van de Oranjes. De band tussen het Huis Nassau en de stad Breda ontstaat in 1403. Graaf Engelbrecht I van Nassau trouwt dan met Johanna van Polanen, vrouwe van Breda. Hierdoor blijft Oranje eeuwenlang verbonden met de stad: eerst via Jan IV van Nassau (1410-1475), daarna Engelbrecht II van Nassau (1451-1504) en Hendrik III van Nassau (1483-1538). Ook 

Praktisch

De etappe van Breda naar Ulvenhout van het Oranje-Nassaupad is een knooppuntenroute en is ruim 18 kilometer lang, maar wordt al snel meer wanneer je alle hotspots in de binnenstad van Breda bezoekt. De zeven dagetappes van het wandelpad zijn in totaal goed voor 143 kilometer wandelplezier in combinatie met interessante geschiedenis.

Willem van Oranje heeft hier gewoond. De jonge Willem III van Oranje-Nassau is de laatste telg van het Koninklijk Huis die hier echt heeft gewoond. Hij krijgt de sleutel op achttienjarige leeftijd. Hij laat de vestingwallen aanpassen en in zijn opdracht wordt het kasteel later afgebouwd. Maar hij is geen blijvertje. In 1689 wordt hij koning van Engeland. Na een dodelijke val van zijn paard op 52-jarige leeftijd gaat het kasteel in Breda voor lange tijd op slot. In 1826 gaan de deuren weer open en krijgt het grote complex een andere functie. Koning Willem I besluit, omwille van de centrale ligging van Breda in de toenmalige Verenigde Nederlanden, de Koninklijke Militaire Academie er te vestigen – en die is er nog steeds ondergebracht. Helaas mogen we geen stap binnen de muren zetten. Dan maar koekeloeren vanaf de toegangspoort.

Via een poortje komen we aan in de oase van rust die hoort bij het Catharina Begijnhof

Begijnengemeenschap

We zwerven weer verder door de stad, voordat we echt de knooppuntennummers gaan volgen. Via een poortje komen we aan in de oase van rust die hoort bij het Catharina Begijnhof. Ssssst, een afbeelding geeft aan dat we hier met gepaste stilte onze schreden mogen zetten, zo lang de zon niet onder is. En dat duurt nog eventjes op deze zwoele zomerdag. Ook hier is Oranje actief. De geschiedenis van de Bredase begijnengemeenschap gaat 750 jaar terug. Het hof ligt dan nog vlak bij het Kasteel van Breda, maar Hendrik III van Nassau wil een grotere tuin en dus laat hij het hofje verplaatsen. Tot 1935 wonen de begijnen hier, vrouwen die leven als alleenstaanden en deel uitmaken van een soort vrije lekengemeenschap binnen de katholieke kerk. We maken een ommetje langs de kruidentuin en passeren de kapel. De drukte van de stad is hier niet hoorbaar, het jaartal waarin we leven wordt relatief. Even gaan zitten? Nee, we moeten nog aan de wandeling beginnen en hebben nog niet alles gezien. Want wat torent daar boven de huizen uit?

Laatste rustplaats

De 97 meter hoge toren van de Grote Kerk van Breda is markant aanwezig. Bredaënaars zijn pas echt thuis na hun reis wanneer ze hun toren weer in het vizier hebben. Via de grote toegang lopen we naar binnen. In de Prinsenkapel bewonde-

ren we gewelfschilderingen met details van puur bladgoud. Samen met meer dan tweehonderd andere rijkelui hebben voorvaderen van de Nederlandse koninklijke familie hier hun laatste rustplaats, zoals Graaf Engelbrecht II van Nassau en zijn vrouw Cimburga van Baden. Wat een mooie lichtval in dit prachtige gebouw, het is het oudste renaissance beeldhouwwerk van de noordelijke Nederlanden. De Nassaus waren destijds hip en modern en brachten deze bouwstijl mee uit Italië. Na een rondje door de kerk zijn we klaar voor de echte wandeling. Eerst nog een stukje binnenstad met leuke pleinen, terrasjes – die ons dorstig maken –, restaurants, winkels en musea. Buitenwijken volgen, we lijken de Oranjekoorts achter ons te laten. Of toch niet?

De Nassaus waren hip en modern en brachten de renaissancebouwstijl mee uit Italië

De Prinsenhoeve

De route loopt langs riviertje de Mark, de basis van de stad Breda. Want waar de Mark met rivier de Aa samenkomt, is de stad in de twaalfde eeuw ontstaan, bij de brede Aa, Breda dus. Het is drassig, net buiten de stad. Het plukje bos Trippelen- 

Een prachtig cadeau voor iedereen die van sport en lekker eten houdt

MET DE FAVORIETE GERECHTEN VAN CELESTE PLAK, MARIT BOUWMEESTER, ANNA JOCHEMSEN, EPKE ZONDERLAND, DIRK KUIJT, JEROEN WOUTERS, KIMBERLEY BOS, NIEK EN JUSTIN KIMMANN, FRANK DE WIT, JOHAN KLEIN GEBBINK,JOCHEM SCHELLENS, CHURANDY MARTINA, MAYON KUIPERS EN FREEK VAN DER WART, BAS SLUNGERS, FERRY WEERTMAN, MARISKA BEIJER EN GERTJAN VAN DER LINDEN

berg is de boosdoener, zeker nu de winter, het voorjaar en de beginnende zomer in het water zijn gevallen. En daar zijn de Oranjes weer, wanneer een grote boerderij op de route opdoemt. Het is de Prinsenhoeve, die in het bezit is geweest van de prinsen van Oranje. De naam deed bij ons al een belletje rinkelen. De wandelroute gaat verder, zelfs even langs de hogesnelheidslijn en autosnelweg. De weg van de Oranjes maakt soms rare sprongen. We duiken nu het Mastbos in.

De weg van de Oranjes maakt

soms rare sprongen

Het Mastbos

Het prachtige aangename bos is vooral rustgevend na de vele prikkels in de stad met koninklijke allure. Maar ook hier wandelen we weer in de voetsporen van de Oranjes. Het Mastbos is aangelegd door Hendrik III van Nassau, want ook buiten de stad liet hij zijn invloed gelden. Hij laat het eerste zaadje in 1515 in de grond vallen. Het hout wordt gebruikt bij de verbouwing van het Kasteel van Breda, voor de Spaanse vloot en later voor de masten van VOC-schepen. Wat meteen de naam Mastbos verklaart. De Nassaus gebruiken het bos ook als jachtgebied, met goedgetrainde valken uit de stad. De route proberen we te volgen, maar het vochtige weer van de voorbije periode zorgt voor een omweg. Het plankenpad over een van de schitterende waterpartijen is niet beloopbaar, dus worden extra kilometers geschreven vandaag. Maar dat is geen straf. In de hitte is de temperatuur aangenaam onder de afstammelingen van de bomen van Hendrik III.

Oranjegevoel

We ruiken de denkbeeldige stal. Niet de koninklijke, maar wel de plek voor een drinkbak op een hete dag. We worden nog een keer op de koninklijke familie getrakteerd. We wandelen over de brug naar landgoed Bouvigne met kasteel met familiewapens aan de muur. In 1614 koopt Philips Willem dit als jachtslot. In 1618 wordt het eigendom van zijn halfbroer Maurits. Alleen, als je in weelde leeft, heb je niet altijd tijd om alle vastgoed van de familie te bezoeken. En dus blijft dit optrekje lange tijd leeg en dreigt de sloop. Gelukkig gebeurde dat niet. Nu is het de afsluiter van ons Oranjegevoel van vandaag. Nog 2 kilometer langs De Mark en de wandeling zit erop. 

Wandelbundel

De complete wandelroute is gebundeld in een wandelbundel met acht handige folders met telkens een plattegrond, beschrijving van de route en de bezienswaardigheden in de omgeving. De wandelbundel, getiteld Het Oranje-Nassaupad, is voor 8,95 euro in de Wandel.nl Shop bestellen (KWbN-leden krijgen 25% korting).

Kijk voor meer info over de routes en de wandelbundel op wandel. nl/routes/het-oranje-nassaupadwandelen-door-bourgondischbrabant.

Herfstwandelen bij de Oosterburen

Drie wandelvakanties onder de 500 euro

De mooiste tijd voor een wandelvakantie bij de Oosterburen? Dat moet de herfst zijn. Het is een betoverende tijd om de wandelschoenen aan te trekken en te genieten van de warme kleuren, de frisse bries op de wangen en de blaadjes op het wandelpad. Wij tippen je graag drie heerlijke 5-daagse wandelvakanties in Duitsland onder de 500 euro!

WANDELEN LANGS DE ROMANTISCHE RIJN

15 – 25 KILOMETER PER DAG

Dit moet één van meest romantische gebieden van de Midden-Rijn zijn. Tijdens deze vakantie wandel je langs het smalle dal bij het mooie Sankt Goarshausen. Een gebied dat door dichters is beschreven en door schilders op canvas vereeuwigt. Niet voor niets is de bewegwijzerde Rheinsteig die je gaat volgen al eens verkozen tot mooiste wandelpad in Duitsland. Hier ligt ook de Loreley. Wie kent niet het verhaal van deze vooruitspringende rots waarop vele schippers verongelukten? De mythische schoonheid van de Loreley biedt tegenwoordig vooral een prachtig panorama op de Rijnvallei.

Verder maak je tijdens je vakantie kennis met een paar prachtige middeleeuwse burchten én je wordt naar Schloss Johannisberg gebracht, waar al 900 jaar wijn wordt gemaakt. Een mooie combinatie van inspanning én ontspanning dus!

Meer weten over deze wandelvakantie? oad.nl/osdew04

WANDELEN DOOR HET SAUERLAND

12 – 20 KILOMETER PER DAG

Stap je ’s ochtends in je auto? Dan stap je nog voor de lunch uit in het prachtige Sauerland. Vanwege de bosrijke omgeving is het hier prachtige wandelen in het najaar en de heuvelachtige streek maakt iedere wandeling tot een mooie uitdaging. Tijdens deze wandelvakantie wandel je onder meer naar het stuwmeer de Sorpesee en de toppen van het Zevengebergte. Tijdens de Sauerland Waldroute ontdek je pas echt hoe mooi dit gebied is. Het is bovendien leuk om even stil te staan in het historische Arnsberg. Het middeleeuwse centrum en de oude burchtruïne getuigen van een rijk verleden, terwijl de moderne wijken en winkelcentra zorgen voor de nodige levendigheid.

Meer weten over deze wandelvakantie? oad.nl/osdew02

WANDELEN DOOR DE VULKAANEIFEL & COCHEM 14 – 23 KILOMETER PER DAG De Vulkaaneifel is een fantastische wandelbestemming, dankzij de vulkanische activiteit uit het verleden. De laatste uitbarsting was zo’n 10.000 jaar geleden en nog altijd stijgt het landschap hier jaarlijks zo’n 1 á 2 millimeter. Dit unieke landschap wordt gekenmerkt door kegelvormige heuvels, kraters en maren. Dat zijn de bekende komvormige meren die ontstaan na een uitbarsting. Tijdens deze wandelvakantie mag je van al het moois genieten. Je komt langs de Pulvermaar, één van de diepste meren van Duitsland, je wandelt naar de mineraalbronnen van Gerolstein en natuurlijk wandel je in de omgeving van Cochem langs de beroemde wijnranken. Het is dan ook genieten bij een van de vele ‘Weinstuben’ in de binnenstad!

Meer weten over deze wandelvakantie? oad.nl/osdew01 

Vrijheidspad: wandelend verhalen doorgeven

Wandelend op het Vrijheidspad worden de littekens zichtbaar die de Tweede Wereldoorlog heeft achtergelaten. Doorwerkend op verschillende generaties en zichtbaar in het landschap. Doe mee aan de estafette en deel verhalen over oorlog en vrijheid. Adopteer een van de verhalen of deel je eigen verhaal.

Van 10 tot 20 september 2024 vindt de elfdaagse wandelestafette Vrijheidspad plaats. Het Vrijheidspad volgt de Market Garden Liberation Route, ook bekend als

het Airbornepad van wandelvereniging Olat. De route van 330 kilometer wordt gelopen in 22 etappes van ongeveer 15 kilometer per etappe en twee

etappes per dag. Het is mogelijk om één, meerdere of zelfs alle etappes te lopen. Tijdens het lopen doorkruis je de provincies Limburg (België & Nederland), Noord-Brabant en Gelderland en is het mogelijk aan te sluiten bij herdenkingen en vieringen van tachtig jaar vrijheid langs de route.

OPERATIE MARKET GARDEN

Het Vrijheidspad volgt de historische route van Operatie Market Garden, een

van de grootste geallieerde operaties uit de Tweede Wereldoorlog. Hoewel de operatie uiteindelijk niet slaagde en de beroemde ‘brug te ver’ bij Arnhem niet werd veroverd, markeerde Market Garden een belangrijke stap in de bevrijding van een deel van Nederland.

“Al wandelend treed je in de voetsporen van ons gedeelde verleden. Het Vrijheidspad verbindt ons met het heden”

EEN PAD VOL VERHALEN

Wandelaars worden uitgenodigd hun eigen familiegeschiedenis en verhalen over oorlog en vrijheid te delen. Deze verhalen variëren van heldhaftige verzetsdaden tot persoonlijke herinneringen aan de ontberingen van de oorlogsjaren.

Inspiratie voor deelname kan worden gevonden in dagboeken van militairen, ooggetuigenverslagen van burgers, verhalen uit het verzet, onderduiken en de Jodenvervolging, het kind-zijn tijdens de oorlog, collaboratie met de vijand, vluchten voor de vijand en het grijze gebied daartussenin. Deze verhalen kunnen ook betrekking hebben op hedendaagse conflicten en oorlogen

en de impact daarvan op de tweede en derde generatie.

Op dinsdag 10 september start de wandelroute in het Belgische Leopoldsburg. Daar waar in 1944 de plannen voor Operatie Market Garden werden gepresenteerd en de grondtroepen zich verzamelden. Door Belgisch Limburg ontvouwt de route zich via onder andere Eindhoven, Uden en Grave door Noord-Brabant. In Nederlands Limburg start op 12 september, vanaf de Duitse militaire begraafplaats in Ysselsteyn, een instroomroute naar de Vlagheide in het Brabantse Schijndel. Hier komen ook de wandelaars vanuit Vlaanderen samen aan.

IN DE VOETSPOREN

Op de Vlagheide wordt op 13 september de start van tachtig jaar vrijheid in Noord-Brabant gemarkeerd met de ouverture van het locatie theaterstuk ‘Achter de Horizon’. Naast deze events worden bij alle etappes activiteiten georganiseerd die een verbeelding geven van de lokale geschiedenis. Iedereen, ook de niet-wandelaars, zijn bij deze evenementen van harte welkom om aan te sluiten. Het Vrijheidspad gaat verder richting Gelderland via Nijmegen

Je kan langs de route aansluiten bij herdenkingen en vieringen van tachtig jaar vrijheid

naar de Airborne Region en eindigt bij de John Frostbrug in Arnhem, waar Operatie Market Garden stokte. De laatste etappe, op vrijdag 20 september, loopt vanaf Oosterbeek de route van de manschappen van John Frost richting de beroemde John Frostbrug in Arnhem. Speciale gast is Caroline Frost, de dochter van John Frost, die de laatste kilometers van het Vrijheidspad in de voetsporen van haar vader mee zal meelopen. De finish van het Vrijheidspad sluit aan op de herdenking van de Slag om Arnhem en Bridge to Liberation bij de ‘Bridge too Far’ in aanwezigheid van veteranen van de Tweede Wereldoorlog en latere missies. Deze avond is via tv en een livestream live te volgen. 

Doe mee en deel jouw verhaal

Iedereen kan meedoen en zijn of haar verhaal delen. Deelname aan de estafette kost 4,50 euro per persoon per etappe. KWbNleden betalen slechts 3,50 euro. Jongeren onder de twaalf jaar mogen gratis meelopen. Schrijf in, loop mee en deel je verhaal op vrijheidspad.org. Treed samen in de voetsporen en houd de herinnering aan Market Garden levend.

HEEL FLEVOLAND IN BEWEGING

Samen met Sportservice Flevoland gaat Koninklijke Wandelbond Nederland (KWbN) de uitdaging aan om heel Flevoland wandelend in beweging te brengen. Tijdens ‘Flevoland ten voeten uit’ bieden we van zaterdag 5 oktober t/m zondag 13 oktober 2024 diverse wandelactiviteiten en -mogelijkheden aan. Denk aan een clinic barefoot wandelen, trainingen Sportief wandelen, een begeleide wandeling door verrassend Almere of een opruimwandeling met de Wandelaar des Vaderlands. Ook laten we de vele wandelroutes die de provincie rijk is, zien. Aan ‘Flevoland ten voeten uit’ werken diverse Flevolandse sport-/ wandelorganisaties, natuurbeheerders, wandeltrainers en vrijwilligers mee.

Win een weekend weg!

Iedereen die in Flevoland tijdens deze week wandelend op pad gaat en deze activiteit registreert in het digitale event in de Wandel.nl-app maakt bovendien kans op een weekend of midweek voor 6 personen op een vakantiepark van RCN Vakantieparken in Nederland (t.w.v. 450 euro).

Meer lezen

Meer weten over ‘Flevoland ten voeten uit’?

Bezoek dan de website: www.wandel.nl/flevoland-ten-voeten-uit.

4DAAGSEWANDELAARS

HALEN RECORDBEDRAG OP

Tijdens de 106e editie van de Nijmeegse 4Daagse hebben 1.089 sponsorlopers hun kilometers ingezet voor goede doelen en daarmee opnieuw een recordbedrag opgehaald. Op de Via Gladiola werd aan het bestuur van Stichting De Vierdaagse Sponsorloop een cheque overhandigd ter waarde van 1.092.765 euro. Dit bedrag is het hoogst sinds de start van dit initiatief en komt ten gunste van 245 goede doelen. De Vierdaagse Sponsorloop is dertien jaar geleden in het leven geroepen zodat 4Daagsewandelaars op een eenvoudige wijze hun prestatie kunnen koppelen aan een door hen zelfgekozen goed doel. In al die jaren (inclusief deze editie) is er een bedrag van ruim zes miljoen euro opgehaald.

ZET IN DE AGENDA:

11STRANDENTOCHTEN OP

2 NOVEMBER

Hou je van uitwaaien, door het zand ploeteren en een mogelijk buitje? Reserveer dan 2 november vast in de agenda. Dan vindt namelijk de 11strandentocht van de Hartstichting plaats. Deze wandeling van 12,5, 25 of 50 kilometer voert je over de stranden van Scheveningen naar Zandvoort. De opstapplaats verschilt per afstand, maar voor alle afstanden geldt dat het een flinke kuitenbijter zal zijn. Door mee te wandelen werk je aan je eigen hartgezondheid maar steun je ook de Hartstichting. Na aanmelding krijg je je eigen Hartstichting-sponsorpagina en kun je je door familie en vrienden laten sponsoren. Met de opbrengsten zet de Hartstichting in op een gezonde leefomgeving en baanbrekend onderzoek waardoor hart- en vaatziekten eerder kunnen worden opgespoord en sneller en beter behandeld kunnen worden. Meer informatie vind je op 11strandentocht.nl.

NIEUW: WANDELEXPERTPAKKET

KWbN vindt het belangrijk dat sportclubs en trainers de juiste ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. Daarom komt KWbN met iets nieuws: het Wandelexpertpakket. Het pakket heeft vele voordelen: uitgebreide verzekeringen, aantrekkelijke kortingen op diverse producten en diensten,

toegang tot een exclusieve trainerscommunity, en een keurmerk van KWbN voor jouw trainingen. Daarnaast wordt jouw wandelaanbod zichtbaar op het platform Wandel.nl, het grootste wandelplatform van Nederland.

Sluit je aan

Ben jij een wandelbegeleider of (assistent-)wandeltrainer en lijkt het je leuk om een bijdrage te leveren aan een vitaler Nederland? Sluit dan het Wandelexpertpakket af. Zo ga je voorbereid op pad en zorg je ervoor dat je jouw wandelactiviteiten naar een hoger niveau tilt en jouw impact als wandeltrainer vergroot.

Bekijk nu wat KWbN voor jou kan betekenen en welke mogelijkheden er zijn. Wij verwelkomen jou graag in onze Wandelcommunity. Op naar een gezonder, fitter en vitaler Nederland.

Meer informatie vind je op kwbn.nl/ondersteuning/producten-diensten/wandelexpertpakket

Wandelend aan je conditie werken

Tekst: Andrea van Lieshout

Beeld: Shutterstock

Wist je dat je met wandelen snel en gecontroleerd je conditie kunt opbouwen? Omdat wandelen een natuurlijke manier van je lichaam is om te bewegen, is het de ideale wijze om blessurevrij aan je conditie te werken. Bijvoorbeeld als je toewerkt naar een sneller wandeltempo of als je je wandelafstand wilt vergroten. Hier lees je waar je rekening mee moet houden.

Vaak gebruiken we het woord conditie om aan te geven hoe lang we iets kunnen volhouden. Maar uithoudingsvermogen is niet de enige factor die

bepaalt hoe goed die conditie is: ook je spierkracht, snelheid, coördinatie en lenigheid tellen daarin mee. Als je aan je conditie wilt werken en fitter

wilt worden, doet slenteren door de straten niet zo veel voor je. Je moet dan al snel denken aan een tempo van vijf tot zeven kilometer per uur.

Je moet al snel denken aan een tempo van vijf tot zeven kilometer per uur

Eerst frequentie

Om je conditie te verbeteren kun je de duur en de frequentie van de wandelingen steeds verder opvoeren. Het is belangrijk om eerst de frequentie en daarna pas de duur te verhogen. Met één keer per week trainen, bouw je weinig op. Wil je effectief bezig zijn, dan is drie keer per week trainen de maatstaf. Als je zo ver bent dat je drie keer per week in een redelijk tempo kunt lopen, kun je de duur gaan opbouwen. Neem een lange voorbereiding, zodat je rustig kunt opbouwen en je spieren laat wennen aan de grotere afstand. Ook op mentaal vlak is een goede voorbereiding essentieel. Om verantwoord op te bouwen, kun je wandelen aan de hand van een trainingsschema.

Kracht en coördinatie

Voor een goede conditie ga je in eerste instantie vooral aan de slag met duurvermogen. Maar vergeet niet dat kracht en coördinatie ook van belang zijn. Voldoende kracht en coördinatie dragen bij aan het lang volhouden van de eenzijdige wandelbeweging. Met krachttraining zorg je ervoor dat je spieren sterker worden: je belastbaarheid neemt toe. Daardoor is de

kans op overbelasting en blessures minder groot. Erg belangrijk als je langer en sneller wilt gaan lopen. Nog een voordeel: sterkere beenspieren zorgen voor een krachtigere afzet in je wandelpas, wat kan helpen sneller te worden. Ook lenigheid is een factor die bepaalt hoe goed je conditie is. Met stijve spieren is het uitvoeren van een beweging moeilijker dan met een lenig en soepel lichaam. Zorg voor een goede warming-up en denk ook eens aan yoga of pilates als je leniger wilt worden.

Eten en drinken

Als je voor een uitdagende langeafstandswandeling gaat, luister dan goed naar je lichaam wat voeding betreft. Eet voldoende, zodat je steeds over genoeg ‘brandstof’ beschikt. Je hoeft niet te wachten met eten tot je honger krijgt. Probeer tijdens je training uit wat voor soort eten goed bevalt. Koolhydraatrijke tussendoortjes kunnen voor een oppepper van je energieniveau zorgen. Geschikte

Koolhydraatrijke

tussendoortjes kunnen voor een oppepper van je energieniveau zorgen

voedingsmiddelen tijdens lange wandelingen zijn: banaan, ontbijtkoek, krentenbol, mueslireep, wit brood met zoet beleg (jam of appelstroop) of een energiereep. Naast voeding is ook vocht erg belangrijk. Zorg ervoor dat je regelmatig drinkt, ook als je nog geen dorst hebt. Als je te weinig drinkt, kun je klachten als spierkramp en hoofdpijn krijgen. Drink je echt veel te weinig, dan kun je zelfs last krijgen van uitdrogingsverschijnselen, zoals duizeligheid en misselijkheid. Drink ook weer niet teveel in één keer, want dan kun je last van je maag krijgen. Luister steeds goed naar wat je lichaam aangeeft. 

Goed Uitgerust

Met de producten en tips op deze pagina’s ga je goed uitgerust op pad. Wil je kans maken op de te winnen prijs? Ga dan naar wandel.nl/winactie of scan de QR-code en vul je gegevens in op het formulier. Veel geluk!

LOPEN ZONDER BLAREN

Een grote ergernis van de wandelaar: blaren! Maar er is een manier om deze te voorkomen. Namelijk door het gebruik van Loperswol. Deze natuurlijke schapenwol, die met de hand is schoongemaakt, bevat lanoline (wolvet). dat door de huid wordt opgenomen. Doordat de wol de huid laat ademen, transpiratievocht opneemt en de wrijving tussen de huid en de schoen of sok vermindert, verklein je de kans op blaren. Bovendien werkt wol verkoelend in de zomer en houdt het de voeten warm in de winter. Naast preventie tegen blaren werkt de wol ook bij pijnlijke voeten door de drukpunten te verzachten en biedt het verlichting bij aandoeningen als een Hallux Valgus of hielspoor. Loperswol gebruiken is heel simpel. Je neemt een flinke pluk en plaatst dit genereus op de plek waar je druk of wrijving ervaart, zoals op de hiel of tussen de tenen. De sok trek je er overheen aan, zodat de wol op de plek blijft. Een zakje Loperswol is meestal genoeg voor ongeveer tien dagen wandelen. KWbN-leden krijgen met de code KWBNLOPERSWOL 15% korting. Bij deze prijzen is verzending inbegrepen. Prijs: 12,95 euro www.lopenzonderblaren.nl

KEEP IT COOL!

4Daagselopers konden al kennismaken met de innovatieve koelsjaal van Trickie®. Een onmisbaar item tijdens warme wandeldagen, want met de Trickie® koelsjaal om de nek of om het hoofd gebonden houd je je hoofd letterlijk koel. Door de sjaal nat te maken zet de sjaal uit, omdat de verkoelende elementen zich volzuigen met het water. Het duurt ongeveer 15 tot 30 minuten voordat de koelsjaal gereed is voor gebruik. En het mooie is dat het verkoelende effect tot wel 20 uur aanhoudt. Door de Trickie® koelsjaal om je nek te dragen worden de belangrijkste bloedvaten in je nek verkoeld. Daarmee verspreidt het verkoelende effect zich al gauw door je hele lichaam en kun je aangenaam doorlopen. Na gebruik laat je de koelsjaal aan de lucht drogen tot het originele formaat en berg je hem weer op in het handige sluitzakje. De koelsjaal is gemaakt van zacht bio katoen en verkrijgbaar in zes verschillende kleuren. Prijs: 16,95 euro. www.trickie.nl

PAK JE LEDENVOORDEEL

WANDELREIS NAAR DE HOGE VENEN

In het najaar organiseert KWbN in samenwerking met Visit Wallonië een vijfdaagse wandelreis naar de Hoge Venen. Over vlonderpaden en door een heuse canyon struin je langs het bruisende water, het hoogveen met haar pijpenstrootjes, de bossen en uitgestrekte weides. Ook dit keer wordt het weer een prachtige wandelreis. We sluiten de dagen af in gezellige restaurants in de stad en brengen een bezoekje aan brouwerij Peak. Na afloop van elke wandeling kun je gezellig met een drankje nagenieten van de prachtige wandeldag. Leden van KWbN ontvangen extra korting op de wandelreis: 35 euro als je alleen komt en 15 euro- per persoon als je met z’n tweeën komt. Gebruik bij de boeking je lidmaatschapsnummer. Ga je mee? Kijk op www.wandel.nl/reizen/wandelreis-oost-belgie/.

3x KANS! WINACTIE 3x KANS! WINACTIE

NOOIT MEER KOUD MET HELLY HANSEN

Met het najaar in zicht wordt het weer tijd om ons te richten op wandelen met koelere temperaturen. Je kunt dan maar beter goed beschermd zijn tegen de elementen. Helly Hansen komt met een innovatieve en awardwinnende donsjas. In tegenstelling tot wat we bij donsjassen vaak gewend zijn, heeft de Odin Everdown Hooded Jacket geen horizontale stiksels om het dons op de plek te houden. De uniforme structuur van de voering zorgt ervoor dat er geen warmte kan lekken. Zelfs bij een scheur in de buitenstof blijft de jas zijn werk perfect doen. De jas heeft een minimalistische look door het gebruik van elastiek in de manchetten, zoom en capuchon. Helly Hansen heeft in samenwerking met professionele zoek- en reddingsteams en berggidsen, een jas ontwikkeld die aan de hoogste eisen voldoet en bovendien ook nog eens superlicht is. Prijs: 450,- euro (mannen en vrouwen)

Een hoofdlampje

ONMISBAAR VOOR DE PICKNICK

Een lange wandeling is niet compleet zonder een lekkere picknick. Een aantal items zou daarom eigenlijk niet mogen ontbreken in je rugzak. Primus biedt de avontuurlijke wandelaar alles wat onderweg nodig is om optimaal te genieten van een gezellig samenzijn met vrienden of familie. Van lichtgewicht gasbranders om onderweg je verse kopje koffie of mok thee te maken, tot handige vacuüm afsluitbare jugs om je soep, frisse salade of warme pasta in mee te nemen en uiteraard ook handig reisformaat bestek, borden en mugs. Dus pak je rugzak in, trommel je wandelmaatjes op en ga samen een dagje op pad! Meer informatie, inclusief leuke picknickroutes, vind je hier: www.wandel.nl/ uitrusting/5x-picknicken-en-dit-neem-je-mee/.

MIJN FAVORIET…

Allard van Lingen (51) is bergwandelgids. Samen met zijn partner combineert hij een leven in Nederland met een leven in de Italiaanse bergen, waar zij hun eigen vakantie-accommodatie aan het realiseren zijn. Allard is als gids vaak in de bergen te vinden, met of zonder groep om te begeleiden. “Ik heb de reputatie dat ik nooit ergens heen ga zonder mijn hoofdlampje. Dit heel kleine Petzl hoofdlampje heb ik al twintig jaar, maar hij doet het nog steeds, op een batterijtje. Omdat het lampje maar 36 gram weegt, stop ik hem gemakkelijk in mijn rugzak als ik eropuit ga. Vooral mijn tochten door de bergen kunnen nogal eens anders lopen dan gepland. Als gids neem ik mijn groep namelijk vaak mee buiten de gebaande paden, maar daardoor kan het voorkomen dat we langer onderweg zijn dan gepland. Een hoofdlampje is dan echt onmisbaar.

Enerzijds is het lampje voor de veiligheid, want vooral als je vermoeid bent en in het donker terechtkomt, is het belangrijk om goed zicht te hebben. Daarnaast heeft een lampje ook een signaalfunctie, want door een lampje te dragen word je gezien. In uiterst noodgeval kun je er ook een SOS-signaal mee geven.

Een lichtje is symbolisch gezien ook een baken. Hier is iemand. Die nabijheid voelen van een mens kan in de bergen net dat stukje zekerheid geven dat je nodig hebt. Zo liepen we afgelopen winter een lange tocht door de sneeuw, in het donker en met volle maan. In stilte, want we waren al moe. Het enige geluid kwam van de sneeuwschoenen in de krakende sneeuw en de ademhaling. Ieder in zijn eigen wereldje, in de eigen lichtbundel. Dat was een indrukwekkend gezicht, die rij van lampjes met de bergcontouren en een fraaie sterrenhemel.”

Partners van KWbN geven je handige tips.

ONTDEK TEXEL

TE VOET

Texel is misschien wel het meest veelzijdige Waddeneiland van Nederland. Het eiland biedt wandelaars een gevarieerd landschap, rijke natuur en gezellige dorpjes. Texel nodigt uit om ontdekt te worden. Wist je dat ongeveer dertig procent van het eiland alleen te bereiken is via wandelpaden? Des te meer reden om de oversteek naar Texel te maken.

Het eiland is bezaaid met wandelpaden, in totaal ruim 250 kilometer. Ontdek het bos, de duinen, het boerenland en het strand. Geniet van de natuurpaden of kies juist voor verharde wegen. De paden lenen zich voor makkelijke wandelingen én voor meer uitdagende tochten. Hierdoor zijn er voor ieder type wandelaar passende routes te vinden. Bewandel bijvoorbeeld de stille Waddendijk, het altijd groene Dennenbos of de uitgestrekte zandstranden. Ga vogels kijken op De Schorren, bij de Horsmeertjes of in Waalenburg en luister naar het

geluid van de kievit, veldleeuwerik of grutto. Je merkt het al: te voet Texel verkennen is echt genieten.

Texel-producten

Of je nu een korte of een lange wandeling wilt maken, Texel biedt oneindig veel opties. Inspiratie nodig? Op de website van VVV Texel zijn diverse wandelingen te vinden. Of koop het routeboekje Eilandroutes, hierin staan elf afwisselende routes beschreven. Dit routeboekje bestel je eenvoudig via de VVV-webshop: shop.texel.net. In de webshop vind je nog veel meer Texel-producten die rechtstreeks van Texelse ondernemers komen. Ben je op Texel, kom dan langs in onze winkel. Hier adviseren de VVV-medewerkers je graag. Kortom: trek je wandelschoenen aan en ga op pad. Boek een leuk arrangement of overnacht in een van de vele vakantiehuizen, hotels, campings of B&B’s. VVV Texel biedt het grootste aanbod accommodaties op het eiland. Boek eenvoudig via texel.net of scan de QR-code. 

3x KANS!

Welke boeken mogen niet ontbreken in de boekenkast van de wandelaar? Hier tippen we je interessante boeken die onlangs zijn verschenen.

Later lachen we erom (e-book)

Dingen waarvan je denkt dat die alleen jou kunnen overkomen en die je liever voor jezelf houdt, omdat je je ervoor schaamt? Paulien van der Werf doet dat juist niet en deelt in deze kleine verhalenbundel vijf van haar hilarische belevenissen die niet gingen als gepland. Van een bijna-doodervaring in Slovenië tot een zinkende opblaasboot en een erfhond die een wandeldate kaapte.

Prijs: 5 euro (e-book)

Mini Expedities in Europa

Een stedentrip combineren met een avontuurlijke tocht door de natuur. Het lijkt misschien ongebruikelijk, maar als je met de trein reist is het juist logisch. ‘Mini Expedities in Europa’ van Claar Talsma en Joanne Wissink is een inspiratiegids voor de moderne ontdekkingsreiziger. Het boek staat vol tips voor avonturen rond steden in Europa met thema’s als urban jungle, wildwater, bergtochten, bountystranden en winterwonderland. Van dobberen door grachten tot bibberen op een maagdelijk sneeuwtapijt.

Prijs: 26,95 euro

Wil je kans maken op een van de te winnen boeken? Ga dan naar wandel.nl/winactie.

Je bent hier

Wanneer je hart net is gebroken en de deadlines je om de oren vliegen, haalt een vriendin je over om mee te gaan op een wandeltocht. Het gebeurt Marnie, en zij houdt niet van wandelen, maar weet niet hoe ze onder de wandeltocht uit moet komen. Een complete wandeloutfit wordt aangeschaft en ze belooft een paar dagen mee te gaan. Totdat ze tijdens de tocht Michael ontmoet, die veel liever alleen wandelt, dan met een groep. Een hartverwarmende roman!

Prijs: 22,99 euro

Meer Wandel.nl

Op Wandel.nl vind je nog veel meer wandelinspiratie. Lees over mooie routes in gebieden in heel Nederland. Ook vind je op Wandel.nl tips voor de juiste wandeluitrusting en training. Wandel.nl brengt je verder!

Nu in de Wandel.nl-app

Wandel mee in oktober: Herfst Challenge

Volg ons op social media

Natuurlijk is Wandel.nl ook te vinden op social media. Op Facebook en Instagram delen we interessante berichten en hebben we regelmatig acties waarbij je prijzen kunt winnen. Volg ons en blijf op de hoogte! facebook.com/wandelnl instagram.com/wandel_nl

Geniet van de kleuren en geuren van de herfst. Daag jezelf uit met de Herfst Challenge in de Wandel.nl-app. Je kiest je gewenste afstand (5, 10 of 15 km) en loopt twaalf wandelingen in de maand oktober. Onder de deelnemers die de challenge voltooien, verloten we een paar leuke prijzen! Meer informatie vind je in de Wandel.nl-app.

De Wandel.nl-nieuwsbrief

Wekelijks wandelnieuws en -tips in je mailbox ontvangen? Schrijf je dan in voor de gratis Wandel.nl-nieuwsbrief via wandel.nl/nieuwsbrief.

FOTO:

FOTO: SHUTTERSTOCK

Vlak bij drie nationale parken!

Lunteren

| Gelderland | Nederland

De Werelt

3=2 special

3x overnachten

3x uitgebreid ontbijt

Gratis WiFi

Gratis koffie- en theefaciliteiten op de kamer

Gratis wandel- en fietsroutes

Gratis parkeren

Doldersum | Drenthe | Nederland

Grenzeloos Slapen-Eten-Beleven

3-daags dinerarrangement

2x overnachten

2x uitgebreid ontbijtbuffet

1x 3-gangendiner

Gratis parkeren

25% korting op entree Sauna Het Friese Woud

Gratis wandel- en fietsroutes

Ootmarsum | Overijssel | Nederland

Hotel Van der Maas Ootmarsum

3-daags actie halfpensionarrangement

Welkomstkopje koffie of thee

2x overnachten

2x uitgebreid ontbijtbuffet

2x 4-gangen dagmenu

Gratis wandel- en fietsroutes

Gratis parkeren

Gratis gebruik overdekte en afgesloten fietsenstalling

Heerlen | Limburg | Nederland

Hotel de Rousch

3-daags actie halfpensionarrangement

2x overnachten

2x uitgebreid ontbijtbuffet

2x 3-gangendiner van de chef

1x borrelplank

1x zoete snack in de middag

Gratis informatie omgeving

Gratis wandel- en fietsroutes

Gratis parkeren

Boek via www.voordeeluitjes.nl/wandel of bel naar 0900 66 777 88 (25 c/m)

Alle aanbiedingen zijn geldig t/m 31 december 2024 (m.u.v. feestdagen).*De prijzen zijn vanaf en per persoon (p.p.), o.b.v. twee personen in een standaardkamer, excl. administratiekosten (1-3 personen €14,95, 4+ personen €24,50 per boeking) en toeristenbelasting. Kijk online voor de volledige voorwaarden. Prijs-, druk- en zetfouten voorbehouden.

8,6

8,4

9,5

8,2

SHOP DEZE BROEK!

Maar dat is niet alles wat we graag willen dat je doet

De Vidda Trousers gaat al meer dan 25 jaar de uitdaging aan. Hij is zo ontwikkeld dat hij duurzaam, functioneel en tijdloos is en hij is geproduceerd met het doel om het milieu zo min mogelijk te belasten. De broek is gemaakt om tientallen jaren mee te gaan, en uiteindelijk doorgegeven te worden aan de volgende generatie of om tweedehands verkocht te worden.

Op die manier hoeven we minder producten te produceren, verbruiken we minder energie en belanden er minder producten op de afvalberg. Maar om dit effect daadwerkelijk te bereiken, hebben we ook jou nodig om een steentje bij te dragen en hem zo lang mogelijk te dragen, onderhouden en indien nodig te repareren. Maar vooral: om niet elke één of twee

seizoenen de broek te vervangen door een nieuw exemplaar. We ondersteunen je onderweg met deskundig advies over onderhoud en met onze uitgebreide reparatieservices.

Dus, wat denk je ervan? We hopen dat dit alles voor jou net zo logisch is als voor ons, zoals het ook logisch is voor het milieu.