De historie van de stad

Vooronderzoek

DE HISTORIE VAN DE STAD Door het bestuderen van historische kaarten van de binnenstad van Arnhem (pagina 14-15) is goed zichtbaar hoe de stad zich heeft geëvalueerd.

Op een van de oudste kaarten die dateert uit 1650 (pagina 14) is op de plaats van het Koningsplein het Agnietenklooster zichtbaar, dit klooster dateert uit het jaar 1420. Ook zijn op deze kaart de vestingwerken rond de stad weergeven. Arnhem is tussen 1596 en 1606, naar een ontwerp van Simon Stevin, getransformeerd in een vestingtype van het “Oud-Nederlandse Stelsel”. Kenmerken van dit vestingtype zijn de bastions op de stadswal en de verdedigingswerken.

De afgelopen eeuwen is er veel veranderd, de vestingwerken werden in 1817 afgebroken daarmee was Arnhem daarmee de eerste vestingstad van het Koninkrijk die haar muren mocht slechten. De buitenste verdedigingswerken werden getransformeerd tot slingerende wandelpromenades en lommerrijke plantsoenen. Dit alles naar de plannen van de befaamde tuinarchitect Jan David Zocher jr.

Het eeuwenoude Agnietenkloostercomplex werd in 1860 grotendeels gesloopt, alleen de kloosterkerk word uiteindelijk gespaard. De bombardementen in 1944 “slag om Arnhem” heeft grote delen van de binnenstad verwoest. Na de oorlog begon de wederopbouw die verder ging dan het herstellen van oorlogsschade. Na de oorlog richtten de gemeente Arnhem het Bureau Stadsplan Arnhem op, met als directeur ir. J.P. van Muijlwijk (directeur gemeentewerken). Op de wederopbouwkaart (pagina 15) zijn de wederopbouwplannen zichtbaar. De wederopbouw ging verder dan het herstellen van oorlogsschade. Van Muijlwijk greep de wederopbouw aan om de binnenstad en de oude wijken te saneren, de verkeerssituatie te verbeteren en de industrie te verplaatsen. Opbouw en sloop gingen hand in hand. Op de kaart is het verschil in schaal tussen de pittoreske bebouwing van de historische binnenstad en de grotere bouwblokken van de wederopbouw periode goed zichtbaar.

Slechts her en der in Arnhem staan nog mooie bakstenen geveltjes uit de tijd van de ridders en de kastelen. In grote delen van de stad zijn historische bouwwerken verloren gegaan, het koningsplein in Arnhem is daar een goed voorbeeld van, waar eens het klooster had gestaan, parkeren nu de auto’s. Echter is de Waalse kerk bewaard gebleven, dit roept een schurend omgevingsbeeld op, er is een stedelijke situatie ontstaan waarin diverse contrasterende stadsbeelden naast elkaar aanwezig zijn.

Historische kaarten Arnhem bron: Beeldbank Gelders Archief

1650 De vesting Arnhem werd in opdracht van prins Maurits in twee fasen versterkt en uitgebreid. Tussen 1596 en 1606 werd de stad, naar een ontwerp van Simon Stevin, getransformeerd in een vestingtype van het “Oud-Nederlandse Stelsel”. Kenmerken van dit vestingtype zijn de bastions op de stadswal en de verdedigingswerken. 1856 Vanaf 1817 werden de buitenste verdedigingswerken van de stad omgetoverd in slingerende wandelpromenades en lommerrijke plantsoenen. Dit alles naar de plannen van de befaamde tuinarchitect Jan David Zocher jr. De sloop van de binnenwal, de stadsmuren en de poorten werd vanaf 1829 ingezet. 1872 In 1860 kocht de Waals-Hervormde Gemeente het gebouw en vond een verbouwing plaats onder leiding van architect Lucas Hermanus Eberson, waarbij onder meer de tussenverdieping verdween. Het eeuwenoude kloostercomplex werd grotendeels gesloopt alleen de kloosterkerk word uiteindelijk gespaard.

1945 De Slag om Arnhem trof de stad diep in het hart en veranderde Arnhem eens en voor altijd. De hevige gevechten en beschietingen verwoestten de gehele binnenstad De waalse kerk raakte ernstig beschadigd in september 1944 tijdens een bombardement in de Slag om Arnhem. Het gebouw werd gerestaureerd in 1950-1952 en kreeg daarbij een nieuwe voorgevel in traditionalistische stijl. Wederopbouw De wederopbouw ging verder dan het herstellen van oorlogsschade. Van Muilwijk greep de wederopbouw aan om de binnenstad en de oude wijken te saneren, de verkeerssituatie te verbeteren en de industrie te verplaatsen. Opbouw en sloop gingen hand in hand.. Heden Veel historische gebouwen zijn verloren gegaan, slechts her en der in Arnhem staan nog mooie bakstenen geveltjes uit de tijd van de ridders en de kastelen. In grote delen van de stad ontbreekteen dus de historische gelaagdheid, het koningsplein in Arnhem is daar een goed voorbeeld van, waar eens het klooster had gestaan, parkeren nu de auto’s. Eeuwig zonde, zeggen we nu.