c. Discussie en actualiteit

01. Oproep tot beleid

C. Discussie en actualiteit

De protesten in Vorden gebeurden terwijl de politiek voor het eerst akkoord ging met de herdenking van Duitse slachtoffers. Het heeft bijna 75 jaar geduurd voordat de maatschappij toe was aan de toelating van deze slachtoffers en nog steeds gebeurt dit onder zwaar protest. Dit protest is een uiting van de zware last die rondom het thema ligt.

De gevoeligheid van deze discussie ligt dus nog sterk aan het oppervlak en drukt zich uit, wanneer een voorstel tot de herbestemming van een beladen gebouw wordt gedaan. Wanneer de herbestemming plaatsvindt vergt dit namelijk acceptatie vanuit de maatschappij en zal de associatie met het verleden deels losgelaten moeten worden. Dit gaat net als bij de acceptatie van Duitse oorlogsslachtoffers niet zonder protest.

De bunker van Seyss-Inquart en de SS-Polizei Kazerne (huidige Julianakazerne) in Wassenaar zijn voorbeelden van bouwwerken die de nazi- identiteit sterk in zich dragen en daarmee als beladen erfgoed worden bestempeld. De monumentale waarde is hier toegekend door de associatie met de nazi-bezetting van Nederland. In Nederland wordt leegstaand erfgoed sinds 2016 afgestoten en dus in verkoop gezet om leegstand tegen te gaan. Dit zijn twee bouwwerken die daarom afgestoten moesten worden en de discussie tot herbestemming hebben opgeroepen. De herbestemming tot een maatschappelijke functie zorgt voor een herintreden van het gebouw in de maatschappij. Het gebouw krijgt dan een nieuwe plek binnen de huidige maatschappij, waarbij de associatie met verleden dus deels geaccepteerd moet worden door de groepen die herbestemming niet accepteren. Dit vergt eenzelfde acceptatie als de acceptatie van Duitse slachtoffers tijdens de herdenking, en levert dus ook eenzelfde weerstand.

Schnitzels eten in een nazi-bunker

van Staalduine. (2020, 10 oktober)

Klomp ijvert niet alleen voor beter onderhoud, hij is helemaal tegen verkoop van SeyssInquarts bunker. Hij griezelt bij de gedachte aan bijvoorbeeld een escape room met restaurant in de nazi-bunker. “Wil je hier echt schnitzels eten?”, zegt hij. De voorzitter van WO2 Sporen hoopt op politiek ingrijpen: gun het pand aan de Nationale Monumentenorganisatie, lobbyt hij.

Het Rijksvastgoedbedrijf redeneert anders: de overheid kan niks meer met de bunker, en dus moet het pand verkocht – zo zijn de regels nu eenmaal. De betonkolos gaat naar de hoogste bieder die voldoet aan de voorwaarden. In die voorwaarden stelt de overheidsdienst eisen aan gebruik en beheer. Van snel verpatsen is geen sprake, zegt de woordvoerder: “Het is een bijzonder gebouw, daar zijn we ons bewust van.” Is de bunker als Rijksmonument met speciale aandacht van het Rijksvastgoedbedrijf én een bestemmingsplan niet dubbeldik beschermd tegen ondernemers zonder historisch besef? Klomp vreest dat commerciële kwaadwillenden bij een verkoop altijd mogelijkheden hebben. “Na tien jaar wordt het makkelijker om van de voorwaarden van het Rijksvastgoedbedrijf af te komen. Bij een faillissement van de koper verdwijnen ze zelfs helemaal. En een bestemmingsplan mag niet heel precies zijn: een escape room telt ook als gebouw met een educatieve functie.”

3. van Staalduine. (2020, 10 oktober). De beladen bunker van Seyss-Inquart kwijnt weg. “Als er maag geen escaperoom in komt”. Trouw. https://www.trouw.nl/binnenland/de-beladen-bunker-van-seyss-inquart-kwijnt-weg-als-er-maar-geen-escaperoom-inkomt~b3d2e697/

Vorden is fout!

stond er op het spandoek achter het vliegtuigje dat op 4 mei 2012 oven het Gelderse dorp rondcirkelende. Een half uur lang, tussen 17.15 en 17.45 uur, konden 7500 inwoners de aan het gerichte boodschap lezen. Luttele uren later zou de herdenking beginnen waar het allemaal om te doen was. Het plaatselijke 4 mei-comité had half april aangekondigd tien gesneuvelde Duitse Wehrmacht-soldaten bij de herdenking te betrekken door langs hun graven op de Algemene Begraafplaats in Vorden te lopen. Op deze locatie, waar ook geallieerde soldaten en Nederlandse slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog begraven liggen, hier vindt ieder jaar de Vordense 4 mei-herdenking plaats. Na 67 jaar achtten het comité en de gemeente ‘de tijd rijp’ voor één gebaar van verzoening’.

Het omstreden plan werd snel door landelijke media opgepikt en ontketende een storm van protest. Heel Nederland ging zich met de lokale herdenking bemoeien. De discussie werd op de spits gedreven toen de organisatie Federatief Joods Nederland (FJN), een kleine joodse belangenvereniging, naar de rechter stapte om de herdenking te voorkomen. De dramatiek van wat inmiddel sterk op een tragedie was gaan lijken, werd versterkt door de uitspraak van het kort geding, dat diende op 4 mei ‘s middags. Te elfder ure verbood de rechter burgemeester en wethouders van gemeente

5. Ilse Raaijmakers. (2020, 16 april). De stilte en de storm. Amsterdam University Press. uit protest lopen de Vordense bewoners toch langs de graven Bronckhorst, naar Vorden onder valt, om in functie langs de Duitse graven te lopen.

De herdenking zelf kon wel doorgang vinden. ‘s Avonds stond stond de mobiele eenheid paraat en was de een noodverordening van kracht, maar ongeregeldheden bleven uit. Terwijl de gemeentefunctionarissen na de officiële plechtigheid huiswaarts keerden, trokken veel bezoekers zich niets van het de uitspraak en het spandoek aan en liepen demonstratief langs de graven van de Wehrmachtsoldaten. Geen enkel rechtbank kan immers voorschrijven hoe individuen in Nederland op 4 mei moeten herdenken. 5