T.C. BSTB Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüðü

Genel Müdürlük

Faaliyetlerine İlişkin Denetim Rehberi Elektrik Sayaçları

Gaz Sayaçları

Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları

Su Sayacı

Akaryakıt ve LPG Sayaçları

Tartı Aletleri

Takograf

Taksimetre

Hazır Ambalajlı Mamuller

Petrol ve LPG Piyasası Denetimleri ve Uygulamalar

Ankara 2014

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü

Genel Müdürlük Faaliyetlerine İlişkin Denetim Rehberi

Ankara, 2014

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü

ÖNSÖZ

G

ünümüzde kamu kurum ve kuruluşlarının asli hizmetlerinden biri haline gelen denetimlerin verimli ve etkin bir yapıya kavuşturulması, denetim verilerinin belirli bir sistematik içinde takip edilmesi ve denetim programlarının bu çerçevede hazırlanması ile mümkün olmaktadır. Bu sayede denetimlerde verimliliğinin artırılması sağlanırken, aynı zamanda kamu kaynaklarının etkin kullanımı hedeflenmektedir.

Bu kapsamda, Genel Müdürlüğümüz sorumluluğunda bulunan ürünlere ilişkin denetim faaliyetleri içerisinde günlük hayatımızın her alanında kullanılan ölçü aletlerine yönelik olanlar önemli bir yer tutmaktadır. Ticarette güven ortamının sağlanması ve haksız kazancın engellenmesi noktasında; ölçü ve ölçü aletlerinin doğru ayarlı kullanılması, tüketici ve satıcı açısından kontrol altında tutulması ve periyodik olarak denetlenmesi önemli bir husustur.

3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu ile 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun kapsamında yapılan yasal metrolojiye yönelik denetim faaliyetleri, Bakanlığımız merkez teşkilatı ve il müdürlüklerimiz tarafından aktif bir şekilde icra edilmektedir. Ölçü ve ölçü aletlerinin piyasaya arzı aşamasında, piyasada veya kullanımda iken yapılan denetimler, söz konusu Kanunlar çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Bu kapsamda 2015 yılında, ölçü aletlerinin hem piyasaya arzı ve dağıtımı hem de kullanımı aşamasındaki denetimlerin arttırılması hedeflenmiştir. Ayrıca takograf, taksimetre ve tartı aletlerinin muayenelerinin özel yetkili servislere bırakılması sonucunda bu servislerin denetlenmesi gerekliliği de ön plana çıkmaktadır.

Bakanlığımızın önemli faaliyetlerinden bir diğeri de hazır ambalajlı mamullerle ilgili faaliyetlerdir. Hazır ambalajlı mamullerle ilgili denetim faaliyetlerinde, hazır ambalajlı mamuldeki nominal dolum miktarı ile ambalaj üzerindeki etiket bilgilerinin kontrolleri yapılmaktadır. Söz konusu denetim planında hazır ambalajlı mamullere yönelik denetimleri etkinleştirmek amacıyla çapraz denetimlere yer verilmiştir.

2

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü

Denetimlerin yurt genelinde yaygınlaştırılması için her ilde denetim öngörülen ve Bakanlığımız adına denetim faaliyetlerini yürüten denetçilerin denetim sırasında ihtiyaç duyacakları dokümanları kapsayacak şekilde hazırlanan bu rehberde ürün/ cihaz hakkında tanıtıcı bilgilere, denetim çeşitlerine ve denetimin nasıl yapılacağı hakkında bilgilere yer verilmiş olup, ayrıca denetim yeri ve tarihleri de belirtilerek planlı denetimlerin yapılması amaçlanmıştır.

Söz konusu rehber ile yasal metroloji ve hazır ambalajlı mamuller alanında tüketicinin korunması, haksız rekabetin önlenmesi, insan, bitki ve çevre sağlığının korunması ve güvenilirliğin arttırılması amacıyla denetim faaliyetlerinin daha etkin hale getirilmesi amaçlanmış olup, denetçilerimizce gerçekleştirilen denetimler sayesinde insanlarımızın kendini güvende hissedeceği bir yapının oluşturulması sağlanacaktır.

Prof. Dr. Necip CAMUŞCU Genel Müdür V.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

3

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü

İÇİNDEKİLER AKARYAKIT ve LPG SAYAÇLARI

10

1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi......................................................................................................... 12 1.1 Akaryakıt Sayacı ........................................................................................................................... 12 1.1.1 Akaryakıt Sayacı Çeşitleri ve Çalışma Prensibi........................................................................ 12 1.2 LPG Sayacı...................................................................................................................................... 13 1.2.1 LPG Sayacı Çeşitleri ve Çalışma Prensibi.................................................................................. 14 1.3 Piyasaya Arzına, Muayenesine, Tamir ve Ayar Servislerine İlişkin Mevzuat......................... 14 2. Denetim Çeşitleri ........................................................................................................................... 16 2.1 PGD................................................................................................................................................ 16 2.1.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................. 16 2.1.2 Denetim Alanı ........................................................................................................................... 16 2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır? .............................................................................................................. 16 2.1.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman .............................................................. 19 2.2 Tamir ve Ayar Servis Denetimleri............................................................................................... 19 2.2.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................ 19 2.2.2 Denetim Alanı .......................................................................................................................... 19 2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır? .............................................................................................................. 19 2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman ............................................................. 20 ELEKTRİK SAYAÇLARI

26

1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi ......................................................................................................... 28 1.1. Elektrik Sayacı.............................................................................................................................. 28 1.2. Elektrik Sayacı Çeşitleri ve Çalışma Prensibi ............................................................................ 28 1.3. Piyasaya Arzına, Muayenesine, Tamir ve Ayar İstasyonlarına İlişkin Mevzuat...................... 30 2. Denetim Çeşitleri............................................................................................................................ 34 2.1 PGD................................................................................................................................................ 34 2.1.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................. 34 2.1.2 Denetim Alanı ........................................................................................................................... 34 2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır?............................................................................................................... 34 2.1.4 Uygunluk Değerlendirme İşlemleri......................................................................................... 36 2.1.5 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman............................................................... 36

4

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü

2.2 Tamir ve Ayar İstasyonları........................................................................................................... 36 2.2.1 Denetimin Gerekçesi................................................................................................................. 36 2.2.2 Denetim Alanı........................................................................................................................... 36 2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır?.............................................................................................................. 36 2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman.............................................................. 36 GAZ SAYAÇLARI

44

1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi ......................................................................................................... 46 1.1 Gaz sayacı ...................................................................................................................................... 46 1.2 Gaz Sayacı Çeşitleri ve Çalışma Prensipleri................................................................................ 46 1.2.1 Körüklü (Diyaframlı) Sayaçlar: ................................................................................................ 46 1.2.2 Rotari (Döner Yer Değiştirmeli) Gaz Sayaçları: ...................................................................... 47 1.2.3 Türbin Tipi Sayaçlar: .................................................................................................................. 47 1.2.4 Ultrasonik Sayaçlar................................................................................................................... 48 1.2.5 Orifismetre ................................................................................................................................ 48 1.2.6 Islak Sayaçlar ............................................................................................................................. 49 1.3 Piyasaya Arzına, Muayenesine, Tamir ve Ayar İstasyonlarına İlişkin Mevzuat.................... 49 2. Denetim Çeşitleri............................................................................................................................ 50 2.1 PGD................................................................................................................................................ 50 2.1.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................. 50 2.1.2 Denetim Alanı ........................................................................................................................... 50 2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır? .............................................................................................................. 51 2.1.4 Uygunluk Değerlendirme İşlemleri ........................................................................................ 52 2.1.5 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman .............................................................. 52 2.2 Tamir ve Ayar İstasyonları........................................................................................................... 54 2.2.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................ 54 2.2.2 Denetim Alanı ........................................................................................................................... 54 2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır? .............................................................................................................. 54 2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman ............................................................. 54 EGZOZ GAZI EMİSYON ÖLÇME CİHAZLARI

60

1.Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi.......................................................................................................... 62

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

5

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü

1.1 Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları........................................................................................... 62 1.2 Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları Çeşitleri ve Çalışma Prensipleri.................................... 62 1.2.1 Egzoz gazı analiz cihazı.............................................................................................................. 63 1.2.2 Egzoz gazı duman koyuluğu ölçme cihazı............................................................................... 63 1.2.3 Kombine sistemler ................................................................................................................... 63 1.3 Piyasaya Arzına, Muayenesine, Muayene Servislerine, Tamir ve Ayar İstasyonlarına İlişkin Mevzuat.............................................................................................................................................. 63 2. Denetim Çeşitleri............................................................................................................................ 64 2.1 PGD ................................................................................................................................................ 64 2.1.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................. 64 2.1.2 Denetim Alanı ........................................................................................................................... 64 2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır?............................................................................................................... 64 2.1.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman............................................................... 66 SU SAYACI

68

1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi ......................................................................................................... 70 1.1 Su Sayacı......................................................................................................................................... 70 1.2 Su Sayacı Çeşitleri ve Çalışma Prensibi....................................................................................... 71 1.3 Piyasaya Arzına, Muayenesine, Tamir ve Ayar İstasyonlarına İlişkin Mevzuat....................... 71 2. Denetim Çeşitleri............................................................................................................................ 73 2.1 PGD................................................................................................................................................ 73 2.1.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................. 73 2.1.2 Denetim Alanı ........................................................................................................................... 73 2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır? .............................................................................................................. 73 2.1.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman .............................................................. 75 2.2 Tamir ve Ayar İstasyonları........................................................................................................... 75 2.2.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................ 75 2.2.2 Denetim Alanı........................................................................................................................... 76 2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır? .............................................................................................................. 76 2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman ............................................................. 76 TARTI ALETLERİ

80 1.Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi.......................................................................................................... 82

6

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü

1.1 Tartı Aleti ....................................................................................................................................... 82 1.2 Tartı Aleti Çeşitleri........................................................................................................................ 83 1.3 Piyasaya Arzına,Muayenesine,Muayene Servislerine,Tamir ve Ayar Servislerine İlişkin Mevzuat.............................................................................................................................................. 84 2. Denetim Çeşitleri............................................................................................................................ 85 2.1 PGD................................................................................................................................................ 85 2.1.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................. 85 2.1.2 Denetim Alanı: .......................................................................................................................... 86 2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır? .............................................................................................................. 86 2.1.4 Uygunluk Değerlendirme İşlemleri ........................................................................................ 90 2.1.5 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman .............................................................. 91 2.2 Ani Muayene................................................................................................................................. 91 2.2.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................ 91 2.3 Muayene Servis Denetimleri....................................................................................................... 92 2.3.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................. 92 2.2.2 Denetim Alanı ........................................................................................................................... 92 2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır?.............................................................................................................. 92 2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman ............................................................. 92 2.3.2 Denetim Alanı ........................................................................................................................... 93 2.3.3 Denetim Nasıl Yapılır?.............................................................................................................. 93 2.3.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman .............................................................. 93 2.4 Tamir ve Ayar Servis Denetimi.................................................................................................... 93 2.4.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................ 93 2.4.2 Denetim Alanı ........................................................................................................................... 93 2.4.3 Denetim Nasıl Yapılır? ............................................................................................................. 93 2.4.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman ............................................................. 93 2.5 Grup Merkezi Belediye Ölçüler ve Ayar Memurları Uhdesinde Olan Otomatik Olmayan Tartı Aleti Denetimi.................................................................................................................................... 93 2.5.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................. 93 2.5.2 Denetim Alanı ........................................................................................................................... 93 2.5.3 Denetim Nasıl Yapılır? .............................................................................................................. 93

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

7

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü

2.5.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman .............................................................. 94 TAKOGRAF

102 1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi......................................................................................................... 104 1.1 Takograf......................................................................................................................................... 104 1.2 Takograf Çeşitleri ve Çalışma Prensibi....................................................................................... 104 1.3 Piyasaya Arzına,Muayenesine,Muayene Servislerine İlişkin Mevzuat................................... 108 2. Denetim Çeşitleri ........................................................................................................................... 109 2.1 Ani Muayene................................................................................................................................. 109 2.1.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................. 109 2.1.2 Denetim Alanı ........................................................................................................................... 109 2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır? .............................................................................................................. 109 2.1.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman .............................................................. 110 2.2 Muayene Servis Denetimleri....................................................................................................... 110 2.2.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................ 110 2.2.2 Denetim Alanı .......................................................................................................................... 110 2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır? .............................................................................................................. 110 2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman ............................................................. 111 TAKSİMETRE

136 1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi......................................................................................................... 138 1.1 Taksimetre .................................................................................................................................... 138 1.2 Taksimetre Çeşitleri ve Çalışma Prensibi................................................................................... 138 1.3 Piyasaya Arzına, Muayenesine, Muayene Servislerine, Tamir ve Ayar İstasyonlarına İlişkin Mevzuat.............................................................................................................................................. 140 2. Denetim Çeşitleri ........................................................................................................................... 142 2.1 Ani Muayene................................................................................................................................. 142 2.1.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................. 142 2.1.2 Denetim Alanı ........................................................................................................................... 142 2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır? .............................................................................................................. 142 2.1.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman .............................................................. 143 2.2 Muayene Servis Denetimleri....................................................................................................... 143

8

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü

2.2.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................ 143 2.2.2 Denetim Alanı .......................................................................................................................... 143 2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır? .............................................................................................................. 143 2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman ............................................................. 143 HAZIR AMBALAJLI MAMULLER

154

1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi......................................................................................................... 156 1.1. Hazır Ambalajlı Mamul............................................................................................................... 156 1.2 Hazır Ambalajlı Mamul Çeşitleri.................................................................................... 156 1.3 Piyasaya Arzına,Muayenesine İlişkin Mevzuat.......................................................................... 157 2. Denetim Çeşitleri ........................................................................................................................... 158 2.1 Odaklı Denetim ............................................................................................................................ 158 2.1.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................. 158 2.1.2 Denetim Alanı ........................................................................................................................... 158 2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır? .............................................................................................................. 159 2.2.1 Denetimin Gerekçesi ................................................................................................................ 161 PETROL VE LPG PİYASASI DENETİMLERİ VE UYGULAMALAR

164

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

9

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

BÖLÜM 1

AKARYAKIT ve LPG SAYAÇLARI

10

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

11

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi

Akaryakıt Sayaçları Belli bir hacime bağlı olmaksızın, geçirdikleri akaryakıtı, sayıcı veya kaydedici bir mekanizma vasıtasıyla hacim esasına göre ve devamlı surette ölçen sayaçlardır.

1.1 Akaryakıt Sayacı Belli bir hacime bağlı olmaksızın geçirdikleri akaryakıtı, sayıcı veya kaydedici bir mekanizma vasıtasıyla hacim esasına göre ve devamlı surette ölçen sayaçlardır.

Akaryakıt istasyonlarında bulunan ve taşıtların akaryakıt almalarını sağlayan, mekanik/elektronik sayaç sistemi ve debi kontrol ünitesi bulunan cihazlara akaryakıt dispenseri denmektedir.

1.1.1 Akaryakıt Sayacı Çeşitleri ve Çalışma Prensibi Akaryakıt sayaçları piyasada dört tipte bulunur.

• Servis Tipi Sayaçlar Servis tipi (kabinli) sayaçlar, genellikle akaryakıt satış veya dağıtım istasyonlarında kullanılır.

Bunlar, aynı kabin içine yerleştirilmiş bir veya daha fazla sayaç olarak da servise konulabilirler.

Servis tipi sayaçlar, değişik nitelikteki iki akaryakıtı istenilen oranda karıştırarak ölçecek özellikte de yapılabilirler.

• Sanayi Tipi Sayaçlar Sanayi tipi sayaçlar akaryakıt rafineri veya depo tesislerinde, sarnıçlı gemi, vagon ve kamyonlarda yahut fazla miktarda akaryakıt tüketen sanayi ve benzeri kuruluşlarda kullanılır.

12

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

• Ev Tipi Sayaçlar Ev tipi sayaçlar, genellikle su sayaçlarında olduğu gibi bir şebekeden beslenen ev, apartman ve benzeri yerlerde tüketilen akaryakıtın ölçülmesinde kullanılacak kapasite ve özellikte yapılmış sayaçlardır.

• Özel Yapılışlı Sayaçlar Özel yapılışlı sayaçlar, kullanış yerinin ve maksadının gerektirdiği şekilde bazı özellikleri ihtiva etmek üzere yapılmış muayeneye tabi olmayan sayaçlardır. Genellikle teknik işlerde kullanılmak üzere yapılan bu tip sayaçların ticarette de kullanılabilecek nitelikte olanlarının üzerine görülebilir bir yere “ALIM VE SATIM İŞLERİNDE KULLANILMAZ” ibaresi yazılmış bir plakanın yerleştirilmiş olması lazımdır.

Akaryakıt dispenserleri çalışma tiplerine göre 2 grupta incelenir; • Emiş Tipi Akaryakıt Dispenseri Akaryakıt dispenserleri, kasalarının içeriğinde motor ve pompa sistemlerini bulundurduklarından, birbirlerinden bağımsız olarak çalışabilirler. Böylece, dispenserlerden biri, motor veya emiş pompası bozulmuş olması nedeniyle çalışmıyor dahi olsa, diğer dispenserler çalışmaya devam edecektir.

• Basış Tipi Akaryakıt Dispenseri

Akaryakıt pompası sızdırmazlık özelliğine sahip, pompa gövdesine yakın konumlanmış pompalama aracıdır. Tüm bileşenler pompalanan akaryakıt içinde çalışır. Bu tip pompaların en büyük avantajı pompa ve akaryakıt tankı arasındaki aşırı yükseklik farkı nedeniyle pompada meydana gelebilecek riskini ortadan kaldırmasıdır. Basabilir özellikteki akaryakıt pompaları yeraltı tanklarından, bu hatta bağlı akaryakıt dispenserlerine akaryakıt basarlar.

1.2 LPG Sayacı Belli bir hacime bağlı olmaksızın, geçirdikleri sıvı haldeki LPG’yi sayıcı veya kaydedici bir mekanizma vasıtasıyla hacim esasına göre ve devamlı surette ölçen sayaçlardır.

Sıvı haldeki LPG’yi, transfer edilmek istenen belirli hacimlerde, belirlenen yakıt miktarı transfer oluncaya kadar, LPG pompası ve bunun yanında bir mekanik tesisat yardımıyla araç ve/veya diğer transfer alanlarına gönderen cihazlara LPG dispenseri denir.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

13

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

1.2.1 LPG Sayacı Çeşitleri ve Çalışma Prensibi LPG dispenserleri temel olarak 3 ana kategoriye ayrılırlar.

• Mekanik LPG Dispenserleri Bu tip dispenserler, hacimsel metrelerinin hemen üstünde bulunan mekanik dişliler yardımıyla LPG ölçümü yapan dispenserlerdir.

• Hacimsel Metreli Elektronik LPG Dispenserleri Hacimsel metrelerin üstünde bulunan pulser (shaft encode - döner kodlayıcı) yardımıyla transfer olunan LPG hacminin ölçümünü yapan bu tip dispenserlerde, dönüş hareketini gerçekleştiren mekanik şafta sahip pulser, metre içi pistonların her stroku ile meydana gelen mekanik dönüşleri elektronik sinyaller halinde dispenser kaydına geçirir. Bu bilgiler girilen sıcaklık ve yoğunluk değerine göre kompanse edilerek veya edilmeden dispenser üstündeki ekranda, ölçülen hacim görüntülenir.

• Kütlesel Debi Metreli Elektronik LPG Dispenserleri Bu tip dispenserlerde kütlesel debi, hacimsel debimetreler ve pulser kullanılmadan hacimsel debimetreler kullanılarak ölçülür. Kütlesel debimetreler, LPG kütle ve yoğunluğunu, Korolis etkisini veya presibini kullanarak ölçerler, böylece dispenserler, kütle, yoğunluk ve dolayısıyla ölçülmek istenen hacmi gerçek zamanlı olarak gösterebilir.

1.3 Piyasaya Arzına, Muayenesine, Tamir ve Ayar Servislerine İlişkin Mevzuat Piyasaya Arzına İlişkin Mevzuat Akaryakıt ve LPG sayaçları 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu kapsamında bir ölçü aleti olup piyasaya arzı ile ilgili olarak 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun hükümlerine tabidir.

Akaryakıt ve LPG sayaçlarının üretimi ve piyasaya arzı ile ilgili olarak Avrupa Birliği mevzuatından uyumlaştırılan Ölçü Aletleri Yönetmeliği(2004/22/AT)mevcuttur. Ölçü Aletleri Yönetmeliği(2004/22/AT): Yasal metroloji kapsamındaki ölçü aletleri için çerçeve bir yönetmelik olup söz konusu yönetmeliğin MI-005 ekinde Akaryakıt ve LPG sayaçlarına ilişkin hükümler yer almaktadır. Bu Yönetmelik kapsamında üretilen cihazların uygunluk değerlendirme işlemleri, onaylanmış kuruluşlar tarafından yürütülmektedir. Ayrıca bu cihazların üzerinde ve M işaretleriyle onaylanmış kuruluş kimlik kayıt numarası bulunması zorunludur.

1/1/2009 tarihinden önce aşağıda belirtilen yönetmeliklere uygun olarak düzenlenen tip onayları, üzerlerinde belirtilen süre kadar geçerli olup; Bakanlık, belgelendirildikleri tarihteki mevzuata uygun olarak bunların kullanıma sunulmasına ve piyasaya arz edilmesine izin verir. Ancak bu süre hiçbir şekilde 29/10/2016 tarihini geçemez. Süresiz tip onaylarına sahip ölçü aletlerinin piyasaya arz ve

14

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

kullanıma sunulma süreleri de 29/10/2016 tarihinde sona erer. a) 8/5/2002 tarihli ve 24749 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Su Haricindeki Sıvılar İçin Kullanılan Sayaçlara Dair Yönetmelik (71/319/AT), b) 8/5/2002 tarihli ve 24749 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Su Haricindeki Sıvılar İçin Kullanılan Ölçüm Sistemlerine Dair Yönetmelik (77/313/AT), c) 8/5/2002 tarihli ve 24749 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Su Haricindeki Sıvılar İçin Kullanılan Sayaçların Yardımcı Donanımlarına Dair Yönetmelik (71/348/AT), Muayenesine ilişkin mevzuat Akaryakıt ve LPG sayaçları 24/7/1994 tarihli ve 22000 sayılı Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği hükümleri kapsamında muayene işlemleri yapılmaktadır. Söz konusu sayaçların muayeneleri il müdürlüklerimiz tarafından gerçekleştirilmektedir.

Akaryakıt ve LPG sayaçlarının periyodik muayenelerinin iki yılda bir yaptırılması zorunluluğu ve ilk, periyodik ve ani muayenelerle şikayet ve stok muayenelerinin usul ve esaslarının tespiti ve bunların kimler tarafından, ne şekilde ve ne suretle yapılacaklarını ve muayeneye tabi sayaçların veya bunları kullananların görev ve sorumlulukları ile tabi olacakları yükümlülüklerinin nasıl olacağı Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği hükümlerinde belirtilmiştir. İlk, periyodik ve stok muayeneleri yapılan Akaryakıt ve LPG sayaçlarının damgalanması, damgaların iptal edilmesi ve damgaların şekli ile ilgili usul ve esasları belirlemek amacıyla Ölçü ve Ölçü Aletleri Damga Yönetmeliği hükümleri esas alınır.

Tamir ve Ayar Servislerine İlişkin Mevzuat Akaryakıt ve LPG sayaçlarının tamir ve ayar hizmetlerini yapacak kişilere verilecek yetki belgesi ve işyeri uygunluk belgesi ile ilgili işlemler yapılırken Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Tamir ve Ayarını Yapacak Kişilere Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik hükümlerinden faydalanılır. Ülkemizde şu an akaryakıt ve LPG sayaçları konusunda 384 tamir ve ayar servisi ve bu servislerde çalışan 694 yetki belgeli personel bulunmaktadır.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

15

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

2. Denetim Çeşitleri 2.1 PGD 2.1.1 Denetimin Gerekçesi Kamu düzeni ve yararı açısından mevzuatla düzenlenmiş ölçü aletinin kullanım alanında doğru çalışıp çalışmadığının kontrolü için denetim yapılmaktadır.

2015 yılı denetim plânı çerçevesinde; akaryakıt ve LPG istasyonlarının denetlenmesi planlanmaktadır.

Bunun yanında 2013 ve 2014 yılı (ilk 9 ay) çapraz denetim sonucuna göre sayaçlar konusunda en çok aykırılık tespit edilen illerde akaryakıt ve LPG sayaçlarının tamir ve ayar servisleri denetimi yapılması planlanmaktadır. Ayrıca akaryakıt ve LPG sayaç imalatçılarının büyük çoğunluğunun bulunduğu illerde PGD yapılması planlanmaktadır.

2.1.2 Denetim Alanı Akaryakıt sayaçlarının denetimleri; a) İthalatçı / imalatçı sabit tesislerinde, b) Tesis edildikleri mahallerde, c) Akaryakıt rafineri ve depo tesislerinde, d) Monte edildikleri tanker (kamyon, gemi ve benzeri) ve diğer taşıtlar üzerinde yapılabilir.

2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Akaryakıt ve LPG sayaçları biçim, tertibat ve doğruluk yönlerinden denetime tabi tutulurlar.

1. Biçim ve tertibat yönünden denetim; - Ölçü aletinin genel özellikleri ve tip onayı/tip inceleme sertifikası olup olmadığına bakılır.

- Damga yerleri ve işaretleri tip onayı/tip inceleme sertifikasında belirtildiği şekilde olup olmadığı kontrol edilir.

- Azami çalışma hızının, tanıtma plakasında yazılı maksimum kapasiteye uygun olup olmadığına bakılır.

- Aşağıdaki maddelerde belirtilen ve sayacın ayrılmaz kısımları olarak kabul edilen düzenlerin aksaksız şekilde işleyip işlemedikleri kontrol edilir. a) Beslenme düzeni, b) Sayaç, c) Gösterge,

16

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

d) Hava ayırıcı (separatör), e) Dağıtım (boşaltma) düzeni, f) Emniyet düzeni.

- Ayrıca LPG sayaçlarında ATC (Automatic Temperature Compensation) Otomatik sıcaklık düzeltme sisteminin işleyip işlemediği, sıcaklık sensörü ve yazılımın güvenli olup olmadığı kontrol edilir.

2.

Ölçüm doğruluğu yönünden denetim

−

Akaryakıt sayaçları için;

Akaryakıt sayaçlarında ölçme sistemi kontrolü volumetrik yöntem kullanılarak hacimsel etalon ölçek yardımıyla yapılır.

Şekil 1 Akaryakıt Ölçek setleri - Akaryakıt ölçeği su terazisine göre sıfırlanır.

- Uzun süre kullanılmayan akaryakıt ölçekleri su ile ıslatılmalıdır.

- Sayaç gösterge ekranı sıfırlanır.

- Dağıtım düzeninin ise ölçeklerde boş, sayaçlarda dolu olmasına dikkat edilir.

- Sayaç hangi cins akaryakıtın ölçülmesinde kullanılacaksa, muayene o kadar yakıt cinsi ile yapılmalıdır.

- Denetimlerde sayaç önce maksimum, sonra minimum kapasitesine tekabül eden akışlarla çalıştırılır ve her defasında sayaçtan etalon ölçeğin anma hacmine uygun miktarda akaryakıt

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

17

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

etalon ölçeğe doldurulur.

- Sayacın kaydettiği miktarın etalonda tespit edilen miktardan farklı olup olmadığına bakılır ve aşağıda verilen formül ile sayacın yüzdelik hata payı tespit edilir, Sayacın yüzde hatası, %F =

V-V0 x 100 V0

Burada; F : Yüzde Hata, V : Sayacın kaydettiği miktar, Vo : Etalon ölçekte tespit edilen gerçek miktardır. Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği hükümlerine göre akaryakıt sayaçlarında maksimum izin verilebilir hata payı, en az iki litre numune alınarak yapılan muayenelerde ölçülen miktarın ± %0,5’i olarak belirlenmiştir. − LPG sayaçları için; LPG sayaçlarında ölçme sistemi kontrolü volumetrik yöntem kullanılarak mastermetre ile yapılır.

Mastermetre bağlantı düzeni aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi yapılır.

LPG Dispenser 50,00 Lt

Bağlantı 50,00 Lt

LPG Mastermetre

Geri dönüş hattı Besleme hattı

LPG pompası

LPG Tankı

Şekil -2 Mastermetre bağlantı düzeni Kontrol edilmek istenen dispenser tabancası mastermetrenin giriş ünitesine, mastermetrenin çıkış ünitesi de dispenser üzerinde bulunan geri besleme hattına bağlanır.

- Denetimden önce sayaç gösterge ve mastermetre gösterge ekranı sıfırlanır.

- Cihazların sıcaklık faktörünün eşitlenmesi amacıyla ölçüm yapmadan önce iki cihaz arasında belirli bir miktar LPG’nin dolaşım yapması sağlanır.

18

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

- Sayaç gösterge ve mastermetre gösterge ekranı tekrar sıfırlanır.

- Daha sonra sayacın belirli miktarlarda LPG vermesi sağlanır.

- Sayacın kaydettiği miktarın mastermetrede tespit edilen miktardan farklı olup olmadığına bakılır ve aşağıda verilen formül ile sayacın yüzdelik hata payı tespit edilir,

%F =

Sayacın yüzde hatası; V-V0 x 100 V0

Burada; F : Yüzde Hata, V : Sayacın kaydettiği miktar, Vo : Mastermetrede tespit edilen gerçek miktardır. Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği hükümlerine göre LPG sayaçlarında maksimum izin verilebilir hata payı, en az iki litre numune alınarak yapılan muayenelerde ölçülen miktarın ± %1’i olarak belirlenmiştir.

2.1.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Akaryakıt ve LPG sayaçları denetimi Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliğinin akaryakıt sayaçları ile ilgili bölümünde belirtilen hususlar dikkate alınmalıdır.

Piyasa Gözetimi ve Denetimi yaparken kullanılacak “Akaryakıt ve LPG Sayaçları Piyasa Gözetimi ve Denetimi Kontrol Listesi” Ek-1 de yer almaktadır.

Ani muayene, denetim sonucunda tespit edilen aykırılıklar için Ek-2 de verilen tutanak düzenlenir.

2.2 Tamir ve Ayar Servis Denetimleri 2.2.1 Denetimin Gerekçesi Akaryakıt ve LPG sayaçlarının tamir ve ayarını yapmak üzere işyeri uygunluk belgesi verilerek kurulan tamir ve ayar servislerinin işlemlerinin düzgün bir şekilde işleyip işlemediğinin kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu servislerde çalışan personelin yetki belgesine sahip olup olmadığı, yapılan işlerin ölçü aleti kayıt defterine düzgün işlenip işlenmediği ve servisin tamir ve ayar işlerini yapabilmesi için yeterli miktarda ekipman ve etalon bulundurup bulundurmadığı denetlenmelidir.

2.2.2 Denetim Alanı O ilde bulunan tüm akaryakıt ve LPG tamir ayar servisleri denetime tabi olacaktır.

2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Denetimlerin bu dokümanın Ek-3 ve Ek-4’de verilen “Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Tamir ve Ayarına Esas İşyeri Uygunluk Belgesi / Tamir Ve Ayar İstasyonları İle İlgili Denetimlere Dair Form” ve “Ölçü ve Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

19

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

Ölçü Aletleri Tamir Ve Ayar Yetki Belgesine Sahip Kişilerin Denetlenmesine Dair Form” esas alınarak yapılması gerekmektedir.

Temel olarak servisin fiziksel koşullarının Yönetmelik gerekliliklerine uygunluğu ile düzenlediği belgelerin uygun olup olmadığının kontrolü yapılır.

2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Ek 1: Akaryakıt ve LPG Sayaçları Piyasa Gözetimi ve Denetimi Kontrol Listesi Ek 2: Tutanak Ek 3 : Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Tamir ve Ayarına Esas İşyeri Uygunluk Belgesi / Tamir Ve Ayar İstasyonları İle İlgili Denetimlere Dair Form Ek 4: Ölçü ve Ölçü Aletleri Tamir Ve Ayar Yetki Belgesine Sahip Kişilerin Denetlenmesine Dair Form

20

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

Ek-1 AKARYAKIT/LPG SAYAÇLARI PİYASA GÖZETİMİ VE DENETİMİ KONTROL LİSTESİ Denetim Bilgileri Tarih

:

Yer

:

Denetçi

:

Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT) kapsamında AT Tip İnceleme Belgesi / AT Tasarım İnceleme Belgesine sahip sayaçlar Örnek İşaretleme

M06

0102 Uygun

Uygun Değil

Açıklama

AT Tip inceleme belgesi/AT tasarım inceleme belgesinin numarası CE işareti Metroloji işareti ve yıl işareti Onaylanmış Kuruluş numarası Damga kontrolü İmalatçının unvanı ya da markası Ölçme Aralığı Sayacın doğruluğu ile ilgili bilgi Ölçme Kapasitesi Kullanım şartlarına yönelik bilgi Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinemez ve değiştirilemez nitelikle TR

AT Tip Onay Belgesine sahip sayaçlar ...

Uygun

Uygun Değil

Açıklama

AT Tip Onay Belgesi AT Tip Onay İşareti Damga kontrolü Üreticinin işareti İmalat seri numarası ve imalat yılı Gerektiğinde üreticinin özel tip işareti Maksimum ve minimum debi Maksimum işletme basıncı, Gerektiğinde minimum işletme basıncı, Şayet sıvı – 10 °C ,den +50 °C dışında olan aralığında bir ısıda ölçülüyor ise bu ısı aralığı. Ölçülen sıvının cinsi ve ölçülecek sıvının işareti, tek başına viskoziteyi yeterince karakterize edemez ise kinematik ve dinamik viskozite sınırları, En küçük satış miktarı Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinemez ve değiştirilemez nitelikle

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

21

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

EK -2

22

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

Ek-3 ÖLÇÜ VE ÖLÇÜ ALETLERİNİN TAMİR VE AYARINA ESAS İŞYERİ UYGUNLUK BELGESİ / TAMİR VE AYAR SERVİSLERİ İLE İGİLİ DENETİMLERE DAİR FORM Firma Adı / Ünvanı

:

İş Yeri Uygunluk Belgesi No : Denetim Tarihi

:

Adresi : Telefon/Faks No SIRA

:

KONU

EVET

HAYIR

AÇIKLAMA

İşyerinde/tamir ve ayar istasyonunda; tamir ve ayarının yapıldığı 1

ölçü aletleriyle ilgili izlenebilirliği sağlanabilen yeterli miktarda etalon ve ekipman bulunduruluyor mu? İşyerinde/tamir ve ayar istasyonunda bulunan etalon ve

2

ekipmanların işyerine/tamir ve ayar istasyonuna ait olduğu belgelendiriliyor mu?

3

İşyerinde/tamir ve ayar istasyonunda bulunan etalonların kalibrasyonları var mı? İşyerinde/tamir ve ayar istasyonunda; tamir ve ayar hizmetlerinin

4

yapıldığı ölçü ve ölçü aletlerinin kaydedildiği işyerine/tamir ve ayar istasyonuna ait ve il müdürlüğünce tasdik edilen bir defter tutuluyor mu?

5 6

İşyeri Uygunluk belgesinin/ Sicil ve Muayene Kartının vizesi yapılmış mı? İşyeri Uygunluk belgesinin/ Sicil ve Muayene Kartının verilişindeki şartlar devam ediyor mu? İşyeri Uygunluk belgesi/ Sicil ve Muayene Kartı ile ilgili bilgi

7

ve belgelerde bir değişiklik olması durumunda belirtilen süre içerisinde bildirimde bulunulmuş mu?

Geçici damganın bulunması halinde damganın şekli ile ilgili

8

belgenin bir sureti ölçü aletinin bulunduğu il müdürlüğüne süresinde gönderilmiş mi?

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

23

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

EK -4 ÖLÇÜ VE ÖLÇÜ ALETLERİ TAMİR VE AYAR YETKİ BELGESİNE SAHİP KİŞİLERİN DENETLENMESİNE DAİR FORM Firma Adı / Ünvanı

:

İş Yeri Uygunluk Belgesi No : Yetki Belgesi No

:

Denetim Tarihi

:

Adresi : Telefon/Faks No/E-posta SIRA

:

KONU

EVET

1

Yetki belgesinin vizesi yapılmış mı?

2

Yetki belgesinin verilişindeki şartlar devam ediyor mu?

Yetki belgesi ile ilgili bilgi ve belgelerde bir değişiklik

3

olması durumunda belirtilen süre içerisinde bildirimde bulunulmuş mu?

Yetki belgesine sahip kişinin iş yeri kendi adına kayıtlı ise

4

iş yeri uygunluk belgesi; iş yeri kendi adına kayıtlı değilse o iş yerinde çalıştığına ilişkin iş yeri uygunluk belgesi sahibi ile yapılmış sözleşmesi var mı?

Geçici damganın bulunması halinde, yetki

5

ve iş yeri uygunluk belgesi numarası geçici damgada bulunuyor mu?

24

belgesi

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

HAYIR

AÇIKLAMA

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

25

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Elektrik Sayaçları

BÖLÜM 2

ELEKTRİK SAYAÇLARI

26

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Akaryakıt ve LPG Sayaçları

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

27

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Elektrik Sayaçları

1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi

Ürün/Cihaz Tanımı Elektrik sayaçları; elektrik üretim sahalarında üretilerek şebekeye verilen veya elektriğin tüketim amaçlı kullanıldığı yerlerde şebekeden çekilen elektrik enerjisinin ölçümünü sağlayan bir ölçü aletidir.

1.1. Elektrik Sayacı Elektrik sayaçları; elektrik üretim sahalarında üretilerek şebekeye verilen veya elektriğin tüketim amaçlı kullanıldığı yerlerde şebekeden çekilen elektrik enerjisinin ölçümünü sağlayan bir ölçü aletidir.

Elektrik sayaçları; şebekeden çekilen aktif veya reaktif güç değerlerini zaman ekseni üzerinde toplayarak görünür güç olarak ifade edilen toplam güç miktarını genellikle kilowattsaat (kWh) veya kilovarsaat (kVARh) cinsinden kaydeder.

1.2. Elektrik Sayacı Çeşitleri ve Çalışma Prensibi : Elektrik sayaçları; Çalışma prensibine göre; • Mekanik elektrik sayaçları • Elektronik elektrik sayaçları Ölçülen güce göre; • Aktif elektrik sayaçları • Reaktif elektrik sayaçları • Kombi (aktif ve reaktif) elektrik sayaçları

28

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Elektrik Sayaçları

Şebekeye bağlanma şekillerine göre; • Doğrudan bağlantısı yapılan sayaçlar • Ölçü transformatörleri ile bağlantısı yapılan sayaçlar Doğruluk sınıflarına göre; • A sınıfı sayaçlar • B sınıfı sayaçlar • C sınıfı sayaçlar şeklinde sınıflandırılmaktadır.

Elektrik Sayaçlarının çalışma prensibi; a) Mekanik Elektrik Sayaçları Mekanik elektrik sayaçları, elektromekanik/elektrodinamik veya indüksiyon bobinli elektrik sayaçları olarak da adlandırılmaktadır. Mekanik elektrik sayaçları, tek fazlı ve çok fazlı olarak üretilmektedir ve aktif veya reaktif tüketimi ölçmek için kullanılmaktadır.

Şekil 1: Tek fazlı ve çok fazlı mekanik elektrik sayaçları Mekanik elektrik sayaçlarında, kalın kesitli az sarımlı akım bobinleri ve ince kesitli çok sarımlı gerilim bobinleri vardır. Akım bobinlerinin sargı dirençleri küçüktür ve alıcıya seri bağlanır. Gerilim bobinlerinin dirençleri büyüktür ve alıcıya paralel bağlanır.

Sayaç içerisinde bulunan gerilim ve akım bobinlerine şebeke gerilimi ve yük akımı uygulandığında iki akı oluşmaktadır. Bu iki akının elektromanyetik olarak oluşturduğu torkların (dönme kuvvetlerinin) etkileşimi sayaçta bulunan diskin dönüşüne neden olmaktadır. Manyetik akılar arasındaki açısal farklılığa bağlı olarak oluşan tork(dönme kuvveti), aktif veya reaktif güçle orantılıdır. Dolayısıyla, sayıcı tarafından kaydedilen dönüş sayısı, tüketilen elektrik enerjisiyle orantılı olup, tüketimin bir göstergesidir.

Mekanik sayaçlar, faz şekline göre bir fazlı ve üç fazlı olmak üzere iki türde imal edilmektedir.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

29

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Elektrik Sayaçları

b) Elektronik Elektrik Sayaçları Elektrik tesislerinde ve konutlarda kullanım için tasarlanan elektronik elektrik sayaçları tek fazlı ve üç fazlı olarak üretilmektedir ve aktif veya reaktif tüketimi ölçmek için kullanılmaktadır.

Elektronik sayaçlar, güvenilirlik ve performans açısından hassas sonuçlar vermektedir. Elektronik devre elemanlarının maliyetlerinin düşmesiyle, elektronik sayaçların üretimi düşük maliyetle gerçekleştirilebilmektedir.

Şekil 2: Elektronik elektrik sayaçları Bir elektronik sayaç iki bölümden oluşmaktadır: ölçme devresi ve bu ölçümleri yorumlayan, tarifelere göre değerlendiren mikroişlemci (mikrodenetleyici) devresi.

Güç tüketiminin hesaplanabilmesi için gerekli olan akım ve gerilim değerleri, ölçme devresi tarafından belirlenmektedir. Akım değeri, genellikle “akım sensörü” olarak adlandırılan bir eleman kullanılarak ölçülmektedir. Bu akım sensörü; bir “Hall” etkili sensör, bir paralel direnç (şönt) veya bir akım transformatörü olabilmektedir. Gerilim değeri ise, genelde yüksek giriş dirençli bir gerilim bölücü kullanılarak ölçülmektedir. Belirlenen gerilim ve akım değerleri çarpılarak güç değeri, güç değerinin de zaman içinde integrali alınarak enerji değeri mikroişlemci devresi tarafından hesaplanmaktadır.

Dolayısıyla, gerilim bölücüsünün ve akım sensörünün doğruluğu, sayacın toplam güç ölçümünün doğruluğunu etkilemektedir.

1.3. Piyasaya Arzına, Muayenesine, Tamir ve Ayar İstasyonlarına İlişkin Mevzuat Elektrik sayaçları, 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu kapsamında bir ölçü aleti olup piyasaya arzı ile ilgili olarak 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun hükümlerine tabidir.

Elektrik sayaçlarının piyasaya arzı ile ilgili işlemler; Ölçü Aletleri Yönetmeliğinin (MID) yürürlüğe girdiği tarih olan 1.1.2009 ‘dan öncesi ve sonrası olarak iki süreçte değerlendirilir..

30

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Elektrik Sayaçları

1.1.2009’dan önce piyasaya arz işlemleri : 2004 yılında Avrupa Birliği mevzuatlarından uyumlaştırılan klasik yaklaşım direktiflerinin yürürlüğe girmesiyle birlikte, Elektrik Sayaçları Yönetmeliği (76/891/AT) hükümleri gereğince mekanik elektrik sayaçlarına Bakanlığımız tarafından AT Tip Onay Belgesi verilmiştir. Ancak bu yönetmelik, Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT)’nin yürürlüğe girmesiyle birlikte yürürlükten kalkmıştır.

Şekil 3: AT Tip Onay Belgesi Bu dönemde elektronik elektrik sayaçlarına (TS EN 62053-21 ve TS EN 62053-22 standartlarına göre üretilen ) ise Ulusal Tip Onay Belgesi verilmiştir.

01.01.2009 yılından önce verilen AT Tip Onay Belgeleri ve Ulusal Tip Onay Belgelerinin geçerlilik süresi Ölçü Aletleri Yönetmeliğinin Geçici 1. maddesinde belirtildiği üzere, üzerlerinde belirtilen süre kadar geçerli olmakla birlikte bu süre hiçbir şekilde 29/10/2016 tarihini geçemez.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

31

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Elektrik Sayaçları

Şekil 4: Ulusal Tip Onay Belgesi 01.01.2009’dan sonra piyasaya arz işlemleri - Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT); yasal metroloji kapsamındaki ölçü aletleri için çerçeve bir yönetmelik olup söz konusu Yönetmeliğin MI-003 ekinde aktif elektrik sayaçlarına ilişkin hükümler yer almaktadır. Bu nedenle aktif elektrik sayaçlarının uygunluk değerlendirme işlemleri, onaylanmış kuruluşlar tarafından yürütülmektedir. Bu kapsamda üretilen elektrik sayaçlarının üzerinde; CE işareti, metroloji işareti, muayene yılının son iki rakamı ve onaylanmış kuruluş numarası bulunmaktadır.

32

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Elektrik Sayaçları

Şekil 5: Yönetmeliklere uygun olarak imal edilmiş ve üzerinde “CE” işareti, ek metroloji işareti, muayene yılı ve onaylanmış kuruluşun kimlik numarası bulunan bir elektrik sayacı - Reaktif elektrik sayaçları, Ölçü Aletleri Yönetmeliği kapsamına girmemektedir. Bu nedenle bu sayaçlara Bakanlığımız tarafından ulusal tip onay belgesi verilmektedir.

- Kombi (aktif-reaktif) sayaçlar için ise aktif tarafı için onaylanmış kuruluştan alınan tip onay belgesi ile reaktif kısım için alınan muayene ve deney raporları ve aktif ve reaktif kısmın birbiriyle uyumlu çalıştığına dair onaylanmış kuruluştan veya muayene kuruluşundan alınan rapora istinaden Bakanlığımız tarafından ulusal tip onay belgesi düzenlenir. Aktif ve reaktif kısmı bir bütün olan kombi sayacın üzerinde de aynı aktif sayaçta olduğu gibi CE işareti, metroloji işareti, muayene yılının son iki rakamı ve onaylanmış kuruluş numarası bulunmaktadır. Ölçü ve Ölçü Aletleri Tip Onay Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde tip onay belgesi alınan elektrik sayaçları, ilgili mevzuatına uygun olarak muayene işlemleri, muayene işareti ve/veya damgalama işlemleri tamamlanmış olarak piyasaya arz edilir.

Tamir ve Ayar İstasyonlarına İlişkin Mevzuat Kullanıma sunulan elektrik sayaçları ilk, periyodik, ani, stok ve şikayet muayenelerine tabi tutulurlar.

Bu muayeneler tamir ve ayar istasyonlarında yapılır. Tamir ve ayar istasyonlarının 17.12.2005 tarihli ve 26026 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Elektrik, Su ve Gaz Sayaçları Tamir ve Ayar İstasyonlarına Dair Kriterler Hakkında Tebliğ” hükümlerine göre Bakanlığımız tarafından yetkilendirilmesi gerekmektedir. Yetkilendirilen bu istasyonlara “ Sicil ve Muayene Kartı” düzenlenir. Bu istasyonlarda çalışacak personele “ Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Tamir ve Ayarını Yapacak Kişilere Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik” (RG 20.03.2012/28239) gereğince Bakanlığımız tarafından yetki belgesi verilir.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

33

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Elektrik Sayaçları

Şekil 6: Elektrik Sayaçları Tamir Ayar Masası

2. Denetim Çeşitleri 2.1 PGD 2.1.1 Denetimin Gerekçesi Elektrik sayaçlarının piyasaya arzı veya dağıtımı aşamasında ilgili teknik düzenlemesine uygun olarak üretilip üretilmediğinin, güvenli olup olmadığının kontrolü amacıyla bu denetim yapılmaktadır.

2.1.2 Denetim Alanı 2015 yılı denetim planı çerçevesinde elektrik sayaçlarının denetimi imalatçılarda yapılacaktır. Bu nedenle elektrik sayaçları imalatı yapan firmaların bulunduğu illerimizde denetim yapılması planlanmıştır.

2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Denetimler Bakanlık personeli tarafından EK-1 de yer alan “Elektrik Sayacı Piyasa Gözetimi Ve Denetimi Kontrol Listesi” de belirtilen kriterlerin sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilmesi suretiyle gerçekleştirilir.

Buna göre sayacın ; • Tip Onayının bulunup bulunmadığı, • Etiket bilgilerinin ve işaretlemelerinin uygun olup olmadığı, • Damgasının uygun olup olmadığı, kontrol edilir.

34

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Elektrik Sayaçları

Denetçinin gerekli görmesi halinde elektrik sayacı tamir ve ayar istasyonuna takılarak doğruluk muayenesine tabi tutulur. Doğruluk muayenesine tabi tutulan sayaçlar için Ek-2 de yer alan hata payları uygulanır.

Herhangi bir güvensizlik şüphesi halinde numune alınarak muayene kuruluşuna gönderilir.

Elektrik sayacı üzerindeki işaretlemeler şu şekilde olmalıdır: Ölçü Aletleri Yönetmeliği’ne (MID) göre üretilen bir elektrik sayacında yer alması gereken işaretler:

M Ek Metroloji işareti (Tüm cihazlarda bu şekilde yer almalıdır)

0000

09

Ölçü Aletleri Yönetmeliği’ne göre üretilmiş elektrik sayaçlarının üretim yılının son iki rakamı

Elektrik sayaçlarına tip onayını veren kuruluşun kimlik kayıt numarası

76/891/AT Elektrik Sayaçları Yönetmeliği’ne göre üretilen bir sayaçta yer alması gereken işaretler: Cihazın tip onayı aldığı ülke kodu

TR 02

Elektrik sayacının rip onay testlerinin yapıldığı muayene kuruluşunun kodu

01 76/891

Elektrik sayacının tip onayı aldığı yılın iki rakamı

Elektrik sayacının hangi mevzuata göre üretildiğini gösterir işaret.

76/891/AT Elektrik Sayaçları Yönetmeliğine göre üretilen tüm cihazlarda bu işaret aynıdır

AT Tip Onay İşareti Cihazın ilk muayenesinin yapıldığı ülkenin tanıtıcı kodu Elektrik sayacının muayenesinin yapıldığı yılın son iki rakamı

08

TR 1046

Cihazın muayenesini yapan muayene kuruluşunun numarası

AT ilk muayene işaretleri 76/891/AT’ye göre üretilen elektrik sayaçlarının üstündeki damganın iki yüzünde yer alması gerekir

Not: Yukarıda belirtilen damga şekli Bakanlığımıza aittir. Onaylanmış kuruluş veya onaylanmış kuruluştan yetki alan imalatçı tarafından yapılan damganın şekli imalatçı tarafından belirlenir.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

35

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Elektrik Sayaçları

2.1.4 Uygunluk Değerlendirme İşlemleri Üretici B+F, B+D veya H1 modüllerinden birisini seçmek durumundadır.

2.1.5 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Denetim yaparken kullanılacak “Elektrik Sayacı Piyasa Gözetimi Ve Denetimi Kontrol Listesi” Ek-1 de, yer almaktadır, doğruluk muayenesi hata payları ise Ek-2 de yer almaktadır.

2.2 Tamir ve Ayar İstasyonları 2.2.1 Denetimin Gerekçesi Elektrik sayaçları, Bakanlığımızca yetkilendirilen tamir ve ayar istasyonlarında tamir, ayar ve muayeneye tabi tutulurlar. Söz konusu tamir ve ayar istasyonlarının işletmeye açılmaları ve vizeleri yine Bakanlığımız tarafından yapılır ve vize süresi 3 yıldır. Bu 3 yıllık süre içerisinde ayar istasyonlarının Ek-3 te belirtilen kriterleri sağlayıp sağlamadıklarını kontrol etmek amacıyla tamir ve ayar istasyonları için 2015 yılı denetim planı çerçevesinde denetimler yer almaktadır. Şöyle ki elektrik sayacının muayenesi ve kalibrasyonunun doğru yapılabilmesi tamir ve ayar istasyonunun kriterlere uygun bir şekilde çalışıyor olmasına bağlıdır.

2.2.2 Denetim Alanı 2015 yılı denetim planı çerçevesinde belirtilen illerin merkezlerinde ve ilçelerinde bulunan tüm elektrik sayaçları tamir ve ayar istasyonlarına gidilerek denetim yapılacaktır.

2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Elektrik sayaçları tamir ve ayar istasyonlarının 17.12.2005 tarihli ve 26026 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Elektrik, Su ve Gaz Sayaçları Tamir ve Ayar İstasyonlarına Dair Kriterler Hakkında Tebliğ” hükümlerine göre Bakanlığımız tarafından yetkilendirilmesi gerekmektedir. Yetkilendirilen bu istasyonlara “ Sicil ve Muayene Kartı” düzenlenir. Bu istasyonlarda çalışacak personele “ Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Tamir ve Ayarını Yapacak Kişilere Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik” (RG 20.03.2012/28239) gereğince Bakanlığımız tarafından yetki belgesi verilir.

Tamir ve ayar istasyonlarının denetimi Ek-3 te belirtilen kriterleri sağlayıp sağlamadığının kontrol edilmesi suretiyle yapılır. Öncelikle fiziki koşulların sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilir daha sonra tamir ve ayar masasının teknik kriterleri sağlayıp sağlamadığına bakılır. Herhangi bir olumsuzluğun tespit edilmesi durumunda istasyon sahibine yazı ile bildirilir. Bu süre içerisinde tamir ve ayarı yapılan sayaçların muayeneleri Bakanlığımız tarafından yapılmaz.

2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Ek-3 te yer almaktadır.

36

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Elektrik Sayaçları

Ek-1 Kullanılacak PGD Kontrol Listesi ELEKTRİK SAYACI PİYASA GÖZETİMİ VE DENETİMİ KONTROL LİSTESİ Denetim Bilgileri Tarih

:

Yer

:

Denetçi

:

Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT) kapsamında AT Tip İnceleme Belgesi / AT Tasarım İnceleme Belgesine sahip sayaçlar Örnek İşaretleme

M06

0102 Uygun

Uygun Değil

Açıklama

AT Tip inceleme belgesi/AT tasarım inceleme belgesinin numarası CE işareti Metroloji işareti Onaylanmış Kuruluş numarası Yıl işareti Damga Kontrolü İmalatçının adı veya markası Ölçme aralığı Sayacın doğruluğu ile ilgili bilgi Ölçme kapasitesi Kullanım şartlarına yönelik bilgi Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinemez ve değiştirilemez nitelikle yazılmış olmalı TR

AT Tip Onay Belgesine sahip sayaçlar ...

AT Tip Onay belgesi AT Tip Onay İşareti Damga Kontrolü İmalatçı markası veya ticari ünvanı Tipi, seri numarası veya imâl yılı Sayaç sabitesi Nominal akım, nominal gerilim, nominal frekans Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinemez ve değiştirilemez nitelikle yazılmış olmalı Ulusal Tip Onay Belgesine sahip sayaçlar Ulusal Tip Onay Belgesi Damga kontrolü TSE işareti ve standart numarası İmalatçı adı veya markası Tipi, seri numarası ve imâl yılı Sayacın sınıfı, sayaç sabitesi Nominal akım, nominal gerilim, nominal frekans Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinemez ve değiştirilemez nitelikle yazılmış olmalı

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

37

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Elektrik Sayaçları

Ek-2 Elektrik Sayaçları Hata Payları 1) TS EN 62053-21 ve TS EN 62053-22 standartlarına göre imal edilmiş ulusal tip onay belgeli Sınıf 2, Sınıf 1 ve Sınıf 0,5 aktif elektrik sayaçlarının ilk muayene hata payları 1.1) Sınıf 1 ve Sınıf 2 Hata payları (%), Tablo 1 ve Tablo 2’de verilen ilgili doğruluk sınıfına ilişkin sınır değerlerini aşmamalıdır.

Sayaç, her iki yöndeki enerji ölçümü için tasarlanmışsa, Tablo 1ve Tablo 2’de verilen değerler, her bir yön için uygulanmalıdır.

Tablo 1 – Hata payları (%) (dengeli yüklere sahip tek-fazlı ve çok fazlı sayaçlar) Sayaç sınıfları için

Akımın değeri Doğrudan bağlanan

Transformatör ile

sayaçlar için

çalışan sayaçlar için

0,05 Ib ≤ I < 0,1 Ib

0,02 In ≤ I < 0,05 In

0,1 Ib ≤ I ≤ Ien yüksek 0,1 Ib ≤ I < 0,2 Ib 0,2 Ib ≤ I ≤ Ien yüksek

Güç faktörü

hata payları (%) Sınıf 1

Sınıf 2

1

± 1,5

± 2,5

0,05 In ≤ I ≤ Ien yüksek

1

± 1,0

± 2,0

0,05 In ≤ I < 0,1 In

0,5 indüktif

± 1,5

± 2,5

0,8 kapasitif

± 1,5

-

0,5 indüktif

± 1,0

± 2,0

0,8 kapasitif

± 1,0

-

0,1 In ≤ I ≤ Ien yüksek

Tablo 2 – Hata payları (%) (gerilim devrelerine dengeli çok-fazlı gerilimler uygulanan ve tek-fazlı bir yükü taşıyan çok fazlı sayaçlar) Sayaç sınıfları için

Akımın değeri Doğrudan bağlanan

Transformatör ile

sayaçlar için

çalışan sayaçlar için

0,1 Ib ≤ I ≤ Ien yüksek

0,05 In ≤ I ≤ Ien yüksek

0,2 Ib ≤ I ≤ Ien yüksek

0,1 In ≤ I ≤ Ien yüksek

Güç faktörü

hata payları (%) Sınıf 1

Sınıf 2

1

± 2,0

± 3,0

0,5 indüktif

± 2,0

± 3,0

1.2.) Sınıf 0,5 Hata payları (%), Tablo 3 ve Tablo 4’de verilen ilgili doğruluk sınıfına ilişkin sınır değerlerini aşmamalıdır. Sayaç, her iki yöndeki enerji ölçümü için tasarlanmışsa, Tablo 3 ve Tablo 4’de verilen değerler, her bir yön için uygulanmalıdır.

38

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Elektrik Sayaçları

Tablo 3 – Hata payları (%) (tek fazlı sayaçlar ve dengeli yüklü çok fazlı sayaçlar) Akım değeri

Güç faktörü

Sayaç sınıfları için hata payları (%) 0,5

0,01 In ≤ I < 0,05 In

1

± 1,0

0,05 In ≤ I < Ienbüyük

1

± 0,5

0,02 In ≤ I < 0,1 In

0,5 endüktif

± 1,0

0,8 kapasitif

± 1,0

0,5 endüktif

± 0,6

0,8 kapasitif

± 0,6

0,1 In ≤ I ≤ Ienbüyük

Tablo 4 – Hata payları (%) (tek faz yükü taşıyan, ancak gerilim devrelerine uygulanmış dengeli çok fazlı gerilimli çok fazlı sayaçlar) Akım değeri

Güç faktörü

Sayaç sınıfları için hata payları (%) 0,5

0,05 In ≤ I ≤ Ienbüyük

1

± 0,6

0,1 In ≤ I ≤ Ienbüyük

0,5 endüktif

± 1,0

2) 15/2/2001 tarihli 24319 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Sayaçları Yönetmeliği (76/891/AT ) kapsamında imal edilen AT Tip Onay Belgeli elektrik sayaçlarının ilk muayene hata payları Nominal koşullar altında tek fazlı sayaçlar ve alternatif akım sayaçları simetrik yükleme durumunda Tablo 5'de belirtilen hataları aşamazlar. Tek taraflı yüklenen alternatif akım sayaçları (simetrik gerilim üçgeni mevcut ise) Tablo 6’da verilen hataları geçemezler.

Tablo 5 - Hata payları ( % ) Yükleme

Güç faktörü

Hata payları (%)

0,05 Ib

1

± %2,5

0,1 Ib < I < Imax

1

± %2

0,1 Ib

0,5 endüktif

± %2,5

0,2 Ib < I < Imax

0,5 endüktif

± %2

Güç faktörü

Hata payları (%)

Tablo 6 Yükleme 0,2 Ib < I < Ib

1

± %3

Ib < I < Imax

1

± %4

Ib

0,5 endüktif

± %3

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

39

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Elektrik Sayaçları

3-) 7 Ağustos 2008 tarihli ve 26960 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ölçü Aletleri Yönetmeliği (MID) kapsamında imal edilen aktif elektrik sayaçlarının ilk muayene hata payları Tablo 7 Nominal çalışma şartlarında, tanımlanan yük akım seviyelerinde ve çalışma sıcaklığında yüzde olarak hata payları Çalışma

Çalışma

Çalışma

Çalışma

sıcaklıkları

sıcaklıkları

sıcaklıkları

sıcaklıkları

+5 °C ...+30 °C

- 10 °C…+ 5°C

- 25

ya da

ya da

ya da

+ 30 °C...+40 °C

+ 40 °C...+55 °C

+55 °C ...+70 °C

A

A

Sayaç sınıfı A

B

C

B

C

° C ...- 10 °C

- 40°C ...- 25 °C

B

C

A

B

C

Tek fazlı sayaç; dengeli yükte çalıştırılıyorsa çok fazlı sayaç Imin ≤ I < Itr

±3,5

Itr ≤ I ≤ Imak 3,5

±2

1

5

2,5

1,3

7

3,5

1,7

9

4

2

2

0,7

4,5

2,5

1

7

3,5

1,3

9

4

1,5

1,3

7

4

1,7

9

4,5

2

Tek fazlı yük ile çalıştırılıyorsa çok fazlı sayaç Itr ≤ I ≤Imak, 4

2,5

1

5

3

aşağıdaki istisnaya bkz.

Elektromekanik çok fazlı sayaçlarda akım aralığı tek fazlı yük için 5 Itr ≤ I ≤ Imak olarak sınırlandırılır.

4) TS EN 62053-23 standardına göre imal edilmiş ulusal tip onay belgeli Sınıf 2, Sınıf 3 reaktif elektrik sayaçlarının ilk muayene hata payları Tablo 8 – Hata payları (%) (tek fazlı sayaçlar ve dengeli yüklü çok fazlı sayaçlar) Sinφ Akım değeri

(endüktif veya kapasitif)

Doğrudan bağlı

Transformatör

sayaçlar için

üzerinden bağlı

Sayaç sınıfları için hata payları (%) 2

3

sayaçlar için

40

0,05 Ib ≤ I < 0,1 Ib

0,02 In ≤ I < 0,05 In

1

± 2,5

± 4,0

0,1 Ib ≤ I ≤ Ienbüyük

0,05 In ≤ I < Ienbüyük

1

± 2,0

± 3,0

0,1 Ib ≤ I < 0,2 Ib

0,05 In ≤ I < 0,1 In

0,5

± 2,5

± 4,0

0,2 Ib ≤ I ≤ Ienbüyük

0,1 In ≤ I ≤ Ienbüyük

0,5

± 2,0

± 3,0

0,2 Ib ≤ I ≤ Ienbüyük

0,1 In ≤ I ≤ Ienbüyük

0,25

± 2,5

± 4,0

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Elektrik Sayaçları

Tablo 9 – Hata payları (%) (tek faz yükü taşıyan, ancak gerilim devrelerine uygulanmış dengeli çok fazlı gerilimli çok fazlı sayaçlar) Sinφ Akım değeri

Sayaç sınıfları için

(endüktif veya

hata payları (%)

kapasitif) Doğrudan bağlı

Transformatör

sayaçlar için

üzerinden bağlı

2

3

sayaçlar için 0,1 Ib ≤ I ≤ Ienbüyük

0,05 In ≤ I ≤ Ienbüyük

1

± 3,0

± 4,0

0,2 Ib ≤ I ≤ Ienbüyük

0,1 In ≤ I ≤ Ienbüyük

0,5

± 3,0

± 4,0

Ek-3 Elektrik Sayaçları Tamir ve Ayar İstasyonu Ani Muayene Kontrol Listesi ELEKTRİK SAYAÇLARI TAMİR VE AYAR İSTASYONU ANİ MUAYENE KONTROL LİSTESİ Firma Adı/Ünvanı

:

Firma Adresi

:

Firma Telefon/Fax Numarası

:

İnceleme Tarihi

:

Elektrik Sayaç İstasyonu Türü (Elektronik/,Elektromekanik)

:

Markası

:

Modeli

:

Sayaç Sayısı

:

Zemin İzolasyonu

:

1- İŞ YERİ İÇİN GENEL KURALLAR İstenilen Şartlar

Olumlu

Olumsuz

Ayar ve muayene yapılacak iş yerinin kullanılabilir alanı (en az 20 m2) Başka bir işyeri veya meskenle ilişkisi olmamalıdır.

Servisin inşaat şekli betonarme/kǎgir yığma olmalıdır.

Yeterli aydınlatma ve tabii/mekanik havalandırma sistemi olmalıdır. İşyeri zemini temizlenebilen, yanmaya karşı dayanıklı malzemeden yapılmış ve statik elektriklenmeye karşı önlem alınmış olmalıdır. İşyerinde 6 kg. lık yangın söndürücü (en az 1 adet) ve gerekli malzemelerle donatılmış ecza dolabı bulundurulmalıdır. İş yerinde müşteri kabul yeri, atölye kısmı, yedek parça kısmı, ölçü aletinin test ve ayar yapıldığı kısım ayrı ayrı olmalıdır.

Bakanlıkça belirlenen tamir ve ayar ücretleri tarifesi müşterinin görebileceği yerde asılı bulundurulmalıdır.

Mevzuatlara uygun şekilde işyeri tabelası bulunmalıdır

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

41

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Elektrik Sayaçları

2-ELEKTRİK SAYAÇLARI AYAR VE MUAYENE MASASI ÖZELLİKLERİ İstenilen Şartlar Ayar ve muayene yapılacak elektrik sayacının teknik özelliğine göre sayaç test ayar masası aşağıdaki gruplardan hangisine uygundur?

1.sınıf ayar masası, 0,2 –0,5 – 1 – 2 sınıf sayaçlar.

2.sınıf ayar masası, 0,5 – 1 – 2 sınıf sayaçlar.

3.sınıf ayar masası, 1 – 2 sınıf sayaçlar.

Bakanlıktan alınan Sicil ve Muayene Kartı bulunmalıdır Elektronik elektrik sayaç test ve ayar masasında güç kaynağı, etalon sayaç/ cihaz, otomatik okuyucu ve karşılaştırıcılar, bilgisayar ve buna bağlı donanımlar bulunmalıdır.

Sayaç ayar masasının bulunduğu mahal en az 2 000 volta dayanıklı yer izalosyonu ile kaplı olmalıdır.

Elektromekanik ve elektronik sayaçların tamir ve ayarları için gerekli takım ve avadanlıklar bulunmalıdır.

Sayaç özelliklerini ve teknik bilgileri içeren formlar ile beyanname bildirim formları ve banka dekontları vs. dokümanların dosyalama sistemi olmalıdır.

Elektrik sayacı test ve ayar istasyonları, Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliğinin (24.07.1994 trh. ve 22000 sayılı R.G.’de yayımlanan) ilgili maddelerine uygun özellikte olmak zorundadır.

Ayar istasyonu masasının bağlantı kablolarının izolasyonları yapılmış, hayati tehlikeye karşı önlemleri alınmış ve çalışmaya engel olmayacak şekilde dizayn edilmiş ve kullanılan maksimum enerjiyi çekebilecek güçte olmak zorundadır.

Ayar ve muayeneye gelecek sayaçların ilk endeks, son endeks ve diğer teknik bilgilerini içeren formları düzenlenir. Bu formlardan bir adedi müşteriye verilir diğer nüshası ise işyerinde muhafaza edilmek zorundadır.

Sayaç ayar masasında en az 5 sayacın birlikte ayarlanabileceği sayaç askı çerçevesi bulunur.

Ayar istasyonu kapasitesi 50 amperden az olmamalıdır.

Akım düzeltme rezistansları kaba ve ince düzeltmelere elverişli olmalı ve akım şiddeti 0.01 amperden en yüksek ampere kadar düzeltilebilme özelliğine sahip olmak zorundadır.

Ayar istasyonun da Bakanlıkça uygun görülen yerlerde acil durdurma butonu bulunmak zorundadır.

Ayar istasyonlarında istasyon sahipleri tarafından bulundurulması gereken; mekanik masalarda ampermetre, voltmetre ve wattmetrelerin, elektronik masalarda ise etalon sayacın, UME veya akredite edilmiş kalibrasyon laboratuvarları tarafından verilmiş geçerli sertifikaları olmalıdır 42

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Elektrik Sayaçları

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

43

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Elektrik Sayaçları

BÖLÜM 3

GAZ SAYAÇLARI

44

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Elektrik Sayaçları

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

45

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Gaz Sayaçları

1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi

Gaz sayacı İçinden geçen yanıcı gazın (hacim ya da kütle) miktarının ölçülmesi, hafızaya alınması ve gösterimi için tasarımlanmış olan ölçü aletidir.

1.1 Gaz sayacı İçinden geçen yanıcı gazın (hacim ya da kütle) miktarının ölçülmesi, hafızaya alınması ve gösterimi için tasarımlanmış olan ölçü aletidir.

Doğal gaz kullanımı, tüketicilerin tüketim miktarlarına ve tesisatların özelliklerine göre farklı sayaçları gerektirmektedir.

Körüklü sayaçlar genellikle evsel kullanımlar gibi küçük debilerde kullanılırken, orifis sayaçlar şehir giriş istasyonları gibi yüksek basınç ve büyük debi gerektiren yerlerde kullanılır. Ortalama yük ağırlıklarında ise çeşitli tipte sayaçlar kullanılmaktadır. Bu yük ağırlığı ticari ve birçok endüstriyel tüketimlerden oluşur. Bu bölgede körüklü sayaç kapasiteleri yetersiz kalır, rotari, türbin, orifis ve ultrasonik sayaçlar kullanılır.

1.2 Gaz Sayacı Çeşitleri ve Çalışma Prensipleri 1.2.1 Körüklü (Diyaframlı) Sayaçlar: Körükler vasıtasıyla gaz hacminin ölçüldüğü bir gaz sayacıdır.

Domestik (konut) tipi sayaçlardır. Geniş ölçüm aralıklarında doğru ölçümler yapabilirler.

46

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Gaz Sayaçları

Bu sayaçların çalışma prensibi; bilinen hacimdeki bir sayaçtan geçen gazın hacminin sayılmasına bağlıdır. İki diyafram odacıklı ölçüm birimi bulunmaktadır. Tüm mekanizma gaz sızdırmaz koruyucu bir kutu içerisindedir. İki diyafram birimin ikisi de esnek ve gaz sızdırmaz diyaframa sahiptir. Bu diyaframlar, giriş ve çıkış arasındaki diferansiyel basınç farkı ile hareket eder ve mekanik yardımcı parçalar sayesinde bu hareketler gösterge tertibatına yazılır.

1.2.2 Rotari (Döner Yer Değiştirmeli) Gaz Sayaçları: Sayaçlardan

geçen

gazın

ölçülmesi,

döner

ayırıcı cidarları olan ölçme hücreleri yardımıyla gerçekleştirilir. Büyük debi gerektiren ticari ve endüstriyel uygulamalarda kullanılırlar.

Sayaç gövdesi, iki adet uç plakası ve muhafaza kutusu arasında yer alan ölçüm hücresi ve kumanda dişlileriyle ters bağlantılı zıt yönlerde dönen iki adet piston ve iki adet yağ karterinden oluşur.

Bu sayaçların çalışma prensibi; “8” şeklindeki iki adet kanatçığın ölçüm odası içinde serbest olarak dönmesi sırasında belli hacimde gazın hapsedilip bırakılması esasına dayanmaktadır.

1.2.3 Türbin Tipi Sayaçlar: Türbin sayaçlar, hız ölçen cihazlardır ve akışkan akışını saptamak için bir rotor kullanır. Türbin sayaçlar, pislik ve diğer kalıntılar rotorun düzgün çalışmasını bozabildiğinden en iyi şekilde temiz akışkanlarla çalışırlar.

Gaz akışıyla oluşan türbülansı azaltmada kullanılan sabitlenmiş akış düzenleyicisi, dönen bir şafta monte edilmiş, çok sert kanatlardan ve dengeleyici aerodinamik parçadan oluşan türbin çarkı, yataklar, primer redüktör, manyetik kavrama ve numaratör türbin sayacı oluşturmaktadır. Türbinli sayaçlarda

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

47

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Gaz Sayaçları

boru hattı boyunca akan gazın eksenel hareketi kanatçıklı türbin rotorunun dönmesine neden olur.

Rotor hızı hacimsel debi ile doğru orantılıdır. Böylece gaz hacmi rotorun dönüş sayısının sayılmasıyla saptanır.

Rotorun dönme hareketi bir dişli mekanizması vasıtasıyla kolaylıkla numaratöre aktarılabilir. Gaz akışı silindirik gövdedeki şafta merkezlenmiş türbin çarkını döndürür. Kanatçıkların açısal hızı gaz debisiyle doğru orantılı olarak değişmektedir. Gazın bu hareketi, dönüş sayısını mekanik olarak hesaplayarak geçen debi miktarını “m3” cinsinden okuyan numaratöre manyetik kavrama vasıtasıyla iletilir.

1.2.4 Ultrasonik Sayaçlar Bir akış sistemindeki ortalama bir hızı ölçer. Akan akışın hızı ile değiştirilen ya da yansıtılan ultrasonik bir sinyal esasına dayanmaktadır. Sayacın doğruluğu, sayaç gövdesinin hidrolik kesitinden geçen akıştaki ortalama hızı gösterecek sistemin kabiliyetine bağlıdır. Bu kabiliyet, yerleşim ihtiyaçlarını ve elde edilen sonuçların doğruluğunu etkiler.

Bir geçiş zamanı ünitesi direk akan akış içine yerleştirilir ve ortalama hızı belirlemek tekli ya da çoklu transducer’lerle yapılır. Çoklu transducer üniteleri, girdap dahil hız profili bozukluklarını da kontrol edebilir. Çok yollu sayaçlar, akış eksenine bir açıyla yerleştirilmiş transducer’lar kullanırlar. Bir çiftteki her bir transducer aynı yol uzunluğunda, dönüşümlü olarak transmitter (sinyal üretici) ve alıcı olarak çalışırlar. Ana geçiş zamanını belirlemek için “giriş” ve “çıkış” geçiş zamanları için denklemler kullanıldığında ortamdaki ses hızı dışarı çıkar. Sonuç olarak, sayaçtaki gaz hızı geçiş zamanlarından ve gövdenin fiziksel ölçülerinden elde edilir.

1.2.5 Orifismetre Fark basınç transmitterleri bir orifis plakası ya da bir ortalama pitot tüpü gibi asıl elemana iliştirildiğinde sayaç (akış ölçer) olurlar. Fark basınç transmitterleri hat üzerinde bir daralma oluşturan ana elemanın giriş ve çıkışı arasındaki basınç farkını ölçerler. Akış miktarı daha sonra basınçtaki bu farka göre hesaplanır.

Bir orifismetre; bir orifis plaka, bir taşıyıcı gövde, giriş ve çıkış sayaç boruları ve basınç tapalarından oluşur.

48

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Gaz Sayaçları

1.2.6 Islak Sayaçlar İlk gaz sayaçlarıdır.

Bunların asıl parçası dört eşit gaz ölçüm odacığına bölünmüş ve yatay bir mile monte edilmiş ve böylelikle gövde içerisinde serbest hareket edebilen boş bir davuldur. Bu sayaçlara “ıslak sayaç” denmesinin nedeni gazın ölçüm esnasında su üzerinde hapsedilmesidir. Doğru ölçüm için sayaç içindeki su seviyesi sabit olarak sağlanmalı ve sayaç düz olarak muhafaza edilmelidir. Islak sayaçlar en basit ve en doğru sayaçlardan biridir.

1.3 Piyasaya Arzına, Muayenesine, Tamir ve Ayar İstasyonlarına İlişkin Mevzuat Piyasaya Arzına İlişkin Mevzuat Gaz sayaçları, 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu kapsamında bir ölçü aleti olup piyasaya arzı ile ilgili olarak 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun hükümlerine tabidir.

Gaz sayaçlarının piyasaya arzı ile ilgili işlemler; Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT)’nin yürürlüğe girdiği tarih olan 1/1/2009’dan öncesi ve sonrası olarak iki süreçte incelenmesi gerekir.

1.1.2009’dan önce piyasaya arz işlemleri : 2004 yılında Avrupa Birliği mevzuatlarından uyumlaştırılan klasik yaklaşım direktiflerinin yürürlüğe girmesiyle birlikte, Gaz Sayaçları Yönetmeliği (71/318/AT) hükümleri gereğince gaz sayaçlarına Bakanlığımız tarafından AT Tip Onay Belgesi verilmiştir. Ancak bu yönetmelik, Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT)’nin yürürlüğe girmesiyle birlikte yürürlükten kaldırılmıştır.

1/1/2009 tarihinden önce verilen AT Tip Onay Belgeleri, üzerlerinde belirtilen süre kadar geçerli olup; Bakanlık, belgelendirildikleri tarihteki mevzuata uygun olarak bunların kullanıma sunulmasına ve piyasaya arz edilmesine izin verir. Ancak bu süre hiçbir şekilde 29/10/2016 tarihini geçemez.

01.01.2009’dan sonra piyasaya arz işlemleri - Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT); yasal metroloji kapsamındaki ölçü aletleri için çerçeve bir yönetmelik olup söz konusu Yönetmeliğin MI-002 ekinde Gaz Sayaçları ve Hacim Dönüştürme Cihazlarına ilişkin hükümler yer almaktadır. Bu nedenle gaz sayaçlarının uygunluk değerlendirme işlemleri, onaylanmış kuruluşlar tarafından yürütülmektedir. Bu kapsamda üretilen gaz sayaçlarının üzerinde; CE işareti, metroloji işareti, muayene yılının son iki rakamı ve onaylanmış kuruluş numarası bulunmaktadır. Ölçü ve Ölçü Aletleri Tip Onay Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde tip onay belgesi alınan gaz

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

49

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Gaz Sayaçları

sayaçları, ilgili mevzuatına uygun olarak muayene işlemleri, muayene işareti ve/veya damgalama işlemleri tamamlanmış olarak piyasaya arz edilir.

Muayenesine, Tamir Ve Ayar İstasyonlarına İlişkin Mevzuat Gaz sayaçlarının muayenesi, ayarlanması ve damgalanması 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu hükümlerine göre yapılır.

Gaz sayaçlarının periyodik muayenelerinin on yılda bir yaptırılması zorunluluğu ve ilk, periyodik ve ani muayenelerle şikayet ve stok muayenelerinin usul ve esaslarının tespiti ve bunların kimler tarafından, ne şekilde ve ne suretle yapılacaklarını ve muayeneye tabi sayaçların sahiplerinin veya bunları kullananların görev ve sorumlulukları ile tabi olacakları yükümlülüklerinin nasıl olacağı 24/07/1994 tarihli ve 22000 sayılı Resmi Gazete yayımlanan Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği hükümlerinde belirtilmiştir. İlk, periyodik ve stok muayeneleri yapılan gaz sayaçlarının damgalanması, damgaların iptal edilmesi ve damgaların şekli ile ilgili usul ve esaslar 11/1/2007 tarihli ve 26400 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Ölçü ve Ölçü Aletleri Damga Yönetmeliği hükümlerinde yer alır.

Gaz sayaçlarının tamir ve ayar hizmetlerini yapacak kişilere verilecek yetki belgesi ve işyeri uygunluk belgesi ile ilgili işlemler yapılırken 20/03/2012 tarihli ve 28239 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Tamir ve Ayarını Yapacak Kişilere Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik hükümlerinden faydalanılır. Gaz sayaçları tamir ve ayar istasyonlarının ilk ve periyodik muayeneleri Bakanlık tarafından yapılır. Gaz sayaçları tamir ve ayar istasyonları, muayene edildikleri yıldan başlanarak hesaplanmak üzere üç yılda bir periyodik muayeneye tabi tutulur.

3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanununun 11 inci maddesi uyarınca gaz sayaçlarının tamir ve ayarları için ayar istasyonları tarafından, sayaç sahibi şahıs veya müesseselerden alınacak ücretler 17/12/2005 tarihli ve 26026 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su, Elektrik ve Doğalgaz Sayaçlarının Tamir ve Ayar Ücretleri Tarifesi Tebliğinde belirtildiği şekilde yeniden düzenlenmiştir.

2. Denetim Çeşitleri 2.1 PGD 2.1.1 Denetimin Gerekçesi Gaz sayaçlarının piyasaya arzı veya dağıtımı aşamasında ilgili teknik düzenlemesine uygun olarak üretilip üretilmediğinin, güvenli olup olmadığının kontrolü amacıyla bu denetim yapılmaktadır.

2.1.2 Denetim Alanı 2015 yılı denetim planı çerçevesinde gaz sayaçlarının denetimi imalatçılarda yapılacaktır. Bu nedenle gaz sayaçları imalatı yapan firmaların bulunduğu illerimizde denetim yapılması planlanmıştır.

50

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Gaz Sayaçları

2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Denetimler Bakanlık personeli tarafından 2.1.5 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman başlığında yer alan “Gaz Sayacı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Kontrol Listesi” nde belirtilen kriterlerin sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilmesi suretiyle gerçekleştirilir.

Buna göre sayacın; a) Tip onayının bulunup bulunmadığı, b) Etiket bilgilerinin ve işaretlemelerinin uygun olup olmadığı, c) Damgasının uygun olup olmadığı, ç) Damgasına ve/veya kendisine müdahale edilip edilmediği, kontrol edilir. Ayrıca bu kontrollere ilave olarak ilgili mevzuatında bahsedilen ve gerekli görülen diğer kontroller de yapılır/yaptırılır.

Denetçinin gerekli görmesi halinde gaz sayacı tamir ve ayar istasyonuna takılarak doğruluk muayenesine tabi tutulabilir. Hata payları EK 1’de verilmiştir.

Herhangi bir güvensizlik şüphesi halinde, TSE ile Bakanlığımız arasında imzalanan protokol kapsamında numune alınarak TSE’ye gönderilir.

Gaz sayaçlarının işaretlemelerine ilişkin açıklamalar aşağıda verilmiştir: Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT)’ne göre üretilen bir gaz sayacında yer alması gereken işaretler:

M Ek Metroloji işareti (Tüm cihazlarda bu şekilde yer almalıdır)

09

0000

Sayacın üretim yılının son iki rakamı

Gaz sayacına tip onayını veren onaylanmış kuruluşun numarası

71/318/AT Gaz Sayaçları Yönetmeliği’ne göre üretilen bir sayaçta yer alması gereken işaretler:

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

51

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Gaz Sayaçları

Cihazın tip onayı aldığı ülke kodu

TR 02

Gaz sayacının tip onayı testlerinin yapıldığı muayene kuruluşunun kodu

01 71/318

Gaz sayacının tip onayı aldığı son iki rakamı

Gaz sayacının hangi mevzuata göre üretildiğini gösterir işaret.

71/318/AT Gaz Sayaçları Yönetmeliğine göre üretilen tüm cihazlarda bu işaret aynıdır.

AT Tip Onay İşareti Cihazın ilk muayenesinin yapıldığı ülkenin tanıtıcı kodu Gaz sayacının muayenesinin yapıldığı yılın son iki rakamı

TR

08

1046

Cihazın muayenesini yapan muayene kuruluşunun numarası

AT ilk muayene işaretleri 71/318/AT’ye göre üretilen gaz sayaçlarının üstündeki damganın iki yüzünde yer alması gerekir

Not: Yukarıda belirtilen damga şekli Bakanlığımıza aittir. Ancak, gaz sayaçlarının piyasaya arz edilmeden önceki muayenelerinde kullanılan damgalar imalatçı/tip onayının alındığı onaylanmış kuruluşça belirlenir.

2.1.4 Uygunluk Değerlendirme İşlemleri Gaz sayaçlarının uygunluk değerlendirme işlemlerinde kullanılan modüller B+F, B+D veya H1’dir.

2.1.5 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman

52

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Gaz Sayaçları

GAZ SAYACI PİYASA GÖZETİMİ VE DENETİMİ KONTROL LİSTESİ Denetim Bilgileri Tarih : Yer : Denetçi : Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT) kapsamında AT Tip İnceleme Belgesi / AT Tasarım İnceleme Belgesine sahip sayaçlar Örnek İşaretleme

M06

0102 Uygun

Uygun Değil

Açıklama

AT Tip inceleme belgesi/AT tasarım inceleme belgesinin numarası

CE işareti Metroloji işareti Onaylanmış Kuruluş numarası Yıl işareti Damga kontrolü İmalatçının adı veya markası Ölçme aralığı Sayacın doğruluğu ile ilgili bilgi Ölçme kapasitesi Kullanım şartlarına yönelik bilgi Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinemez ve değiştirilemez nitelikle yazılmış olmalı TR

AT Tip Onay Belgesine sahip sayaçlar ...

AT Tip Onay belgesi AT Tip Onay İşareti Damga Kontrolü İmalatçı adı, adresi ve markası Tipi, seri numarası ve imal yılı Sayacın sınıfı Ölçme kapasitesi ((Qmin,(m3/saat(veya dm3/saat), Qmax,(m3/ saat), P (MPa( Pa/kpa/bar/mbar)) ve V(m3/dm3)) Nominal çalışma şartları Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinemez ve değiştirilemez nitelikle yazılmış olmalı Ulusal Tip Onay Belgesine sahip sayaçlar Ulusal Tip Onay Belgesi Damga kontrolü TSE işareti ve standart numarası İmalatçı adı, adresi ve markası Tipi, seri numarası ve imal yılı Sayacın doğruluk sınıfı Ölçme kapasitesi ((Qmin,(m3/saat(veya dm3/saat), Qmax,(m3/ saat), P (MPa( Pa/kPa/bar/mbar)) ve V(m3/dm3)) Nominal çalışma şartları Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinemez ve değiştirilemez nitelikle yazılmış olmalı

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

53

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Gaz Sayaçları

2.2 Tamir ve Ayar İstasyonları 2.2.1 Denetimin Gerekçesi Gaz sayaçlarının tamir, bakım, ayar ve muayene işlemleri, Bakanlığımızca yetkilendirilen tamir ve ayar istasyonlarında yapılır. Söz konusu tamir ve ayar istasyonlarının işletmeye açılmaları ve vizeleri yine Bakanlığımız tarafından yapılır ve vize süresi 3 yıldır. Ayar istasyonları, yürütülen faaliyetlerin mevzuat hükümleri çerçevesinde yürütülüp yürütülmediğinin tespit edilmesi amacıyla denetlenecektir.

2.2.2 Denetim Alanı 2015 yılı denetim planı çerçevesinde belirtilen illerin merkezlerinde ve ilçelerinde bulunan tüm gaz sayaçları tamir ve ayar istasyonlarına gidilerek denetim yapılacaktır.

2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Gaz sayaçları tamir ve ayar istasyonlarının 17.12.2005 tarihli ve 26026 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Elektrik, Su ve Gaz Sayaçları Tamir ve Ayar İstasyonlarına Dair Kriterler Hakkında Tebliğ” hükümlerine göre Bakanlığımız tarafından yetkilendirilmesi gerekmektedir. Yetkilendirilen bu istasyonlara “ Sicil ve Muayene Kartı” düzenlenir. Bu istasyonlarda çalışacak personele “Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Tamir ve Ayarını Yapacak Kişilere Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik” (RG 20.03.2012/28239) gereğince Bakanlığımız tarafından yetki belgesi verilir.

Tamir ve ayar istasyonlarının denetimi 2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman başlığında yer alan Gaz Sayaçları Tamir ve Ayar İstasyonu Ani Muayene Kontrol Listesinde belirtilen kriterleri sağlayıp sağlamadığının kontrol edilmesi suretiyle yapılır 2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman GAZ SAYAÇLARI TAMİR VE AYAR İSTASYONU ANİ MUAYENE KONTROL LİSTESİ Firma Adı / Unvanı

:

Adres : Telefon/Faks : Markası : Muayene edilebilen Sayaç Sayısı

:

Müracaatın Konusu

:

Müracaat Tarihi

:

İnceleme Tarihi

:

Yeterlilik

Yukarıda adı, unvanı ve adresi yazılı firmada yapılan incelemede;

54

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

Periyodik

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Gaz Sayaçları

1-İŞ YERİ İÇİN GENEL KURALLAR İstenilen Şartlar

Uygun

Uygun Değil

Uygun

Uygun Değil

Ölçü ve ölçü aletlerinin tamir ve ayarını yapacak işyerleri; En az 20 m2 alana sahip olmalı Kâgir yığma/betonarmeden yapılmış olmalı Yeterli aydınlatma bulunmalı Tabii veya mekanik havalandırma sistemi bulunmalı Zemin Kolay temizlenebilen malzemeden yapılmış olmalı Yanmaya karşı dayanıklı malzemeden yapılmış olmalı Statik elektriklenmeye karşı önlem alınmış olmalı En az 1 adet 6 kg'lık standardına uygun yangın söndürücü bulunmalı En az bir adet ecza dolabı bulunmalı İşyerinde müşteri kabul yeri, atölye kısmı, yedek parça kısmı, ölçü aletlerinin test ve ayarının yapıldığı kısım ayrı olmalı Aşağıdakiler müşterinin görebileceği yerde asılı bulunmalı Ölçü ve Ölçü Aletleri Tamir ve Ayar Yetki Belgesi Ayar İstasyonuna ait Sicil ve Muayene Kartı Bakanlıkça belirlenen tamir ve ayar ücretleri tarifesi Ayar istasyonunun bağımsız olması durumunda mevzuata uygun şekilde işyeri tabelası Ayar istasyonunda, konusuyla ilgili olarak Bakanlığımızdan tamir ve ayar yetki belgesini almış en az bir eleman bulunmalı

GAZ SAYAÇLARI İstenilen Şartlar

Ölçü ve ölçü aletlerinin tamir ve ayarını yapacak işyerleri; Ayar istasyonları, sıcaklık 20 ± 50 C, bağıl nem %50-60 olacak şekilde düzenlenmeli.

Cihazlar güneş ışını, ısıtıcı ve ısı kaynaklarına maruz kalmamalı, rüzgar ve hava akımı tesirlerinden korunmalıdır. Mümkünse pencere bulunmamalı veya kuzey yada doğuya bakan çift camlı pencereler bulunmalı. İstasyon kapısı çiftli olmalı. İstasyon yeterli kapasitede bir hava sirkülasyon tertibatı ile gerekli şekilde havalandırılmalı ancak, havalandırma sıcaklık değişimine yol açmamalı.

Gazla muayene yapılan istasyonlarda, acil durumlarda tahliyeyi sağlamak için ayrı bir acil çıkış kapısı bulunmalı ve yangın söndürme ekipmanı hazır tutulmalı.

Büyük ölçüde hava geçirerek yapılan muayenelerde gerekli hava, ortam sıcaklığında olmalı ve 10 C'den fazla değişmemelidir. Açık havadan veya bitişik odalardan hava alınması durumunda, emilen havanın sıcaklığını ölçen ve istenilen derecede ayarlayabilen cihazlar bulunmalı.

Ayar istasyonları, ayar tertibatları yerleştirildikten sonra en az 50 sayacın bekletilmesine uygun büyüklükte olmalı.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

55

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Gaz Sayaçları

Gaz sayaçları tamir ve ayar istasyonlarında tamir ve ayarı yapılacak olan sayaçların çeşidine göre test ve ayarlarını yapacak nitelikte ayar masası ve tamir ve ayar ekipmanları bulunmak zorunda.

Tamir ayar istasyonlarının bir akreditasyon kuruluşu tarafından TS EN ISO/ IEC 17025 standardına göre akredite edilmiş olmalı. veya TS EN ISO/IEC 17025 standardının; 4.1 Kuruluş, 4.13 Kayıtların kontrolü, 5.2 Personel, 5.3 Yerleşim ve çevre şartları, 5.4 Deney ve kalibrasyon metotları ve metodun geçerli kılınması, 5.5 Cihazlar 5.6 Ölçümlerin izlenebilirliği maddelerine uygunluğunun Türk Standardları Enstitüsü tarafından raporlandırılmış olması gerekir.

Referans sayaçların Kalibrasyon belgesi Referans sayaçların Kalibrasyon belgesindeki :

Cihaz üzerindeki:

Seri numarası: Sayaç tipi: Markası: Ölçme aralığı (Qmin - Qmax): V(hacmi) İstasyona ait; Proje(*) Şema(*) Teknik resim (*) Kullanma kılavuzu(*) Teknik dokümanları(*) VEYA Uluslararası Yasal Metroloji Teşkilatı (OIML) ve Avrupa Topluluğu tarafından onaylandığı belgelenen ayar istasyonları doğrudan onaylanır.

Ayar istasyonu sahipleri, bu yönetmelikte belirtilen hükümlere uyacaklarına dair noterden onaylı bir yüklenme senedi NOT: İstenilen belgelerin yabancı dilde olması durumunda bu belgelerin yeminli tercüme bürosundan yaptırılmış Türkçe tercümeleri olmalıdır. (*) Sadece yeterlilik muayenesinde talep edilmelidir.

56

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Gaz Sayaçları

Maksimum izin verilebilir hatalar (MİH'ler) Doğalgaz Sayaçları İlk Muayene Hata Payları 1. İlgili standartlara göre imal edilmiş Tip Sistem Onay Belgeli doğalgaz sayaçlarının ilk muayene hata payları Körüklü (Diyaframlı) Sayaçların (TS 5910 EN 1359 sayılı Gaz Sayaçları –Diyaframlı) İlk Muayene Hata Payları Debi Q(m3 /h)

Hata Payı

Qmin ≤ Q < 0,1 Qmax 0,1 Qmax ≤ Q < Qmax

±% 3 ±% 1,5

Döner Pistonlu (TS EN 12480 sayılı Gaz Sayaçları –Döner Deplasmanlı Gaz Sayaçları) Gaz Sayaçlarının İlk Muayene Hata Payları Debi Q(m3 /h)

Hata Payı

Qmin ≤ Q < Qt

±% 2

Qt ≤ Q< Qmax

±% 1

Akış Aralığı

Qt (Geçiş Hızı)

≤ 1:20

0,20 Qmax

1:30

0,15 Qmax

1:50

0,10 Qmax

> 1:50

0,05 Qmax

Türbin Çarklı Gaz Sayaçlarının (TS 5477 EN 12261 sayılı Gaz Sayaçları – Türbin Tipi Sayaçlar) İlk Muayene Hata Payları Debi Q(m3 /h)

Hata Payı

Qmin ≤ Q< Qt

±% 2

Qt ≤ Q < Qmax

±% 1

Debi Aralığı

Qt (Geçiş Hızı)

≤ 1:20

0,20 Qmax

1:30

0,15 Qmax

1:50

0,10 Qmax

≥ 1:50

0,05 Qmax

2. 05/05/2002 tarihli ve 24749 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gaz Sayaçları Yönetmeliği (71/318/AT) kapsamında imal edilen AT Tip Onay Belgeli doğal gaz sayaçlarının ilk muayenedeki hata payları Körüklü (Diyaframlı) Sayaçların İlk Muayene Hata Payları

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

57

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Gaz Sayaçları

Debi Aralığı

Hata Payı

Qmin ≤Q<2 Qmin

%3

2 Qmin≤Q<Qmax

%2

AT ilk muayenesinde, hepsi aynı şekilde işaretli ise, 2 Qmin ve Qmax arasındaki Q debilerle ilgili bir sayacın hataları, tamamında %1’i aşmamalıdır.

Müsaade edilen en büyük hatalara dair özellikler, aşağıda belirtilen debileri sağlarsa, bir sayacın, bu özelliklere uygun olduğu kabul edilir: a) Qmin debisinde, b) Yaklaşık 1/5 Qmax debisinde, c) Qmax debisinde, İnceleme, farklı şartlara göre yapılırsa, en az yukarıda belirtilen deneylerle elde edilen değerlere eşdeğer bir sonuç garanti edilmelidir.

Döner Pistonlu ve Türbin Çarklı Gaz Sayaçlarının İlk Muayene Hata Payları Debi Q(m3 /h)

Hata Payı

Qmin ≤ Q < 0,2 Qmax

%2

0,2 Qmax ≤ Q < Qmax

%1

Müsaade edilen en büyük hatalarla ilgili özellikler, aşağıda belirtilen debilerde sağlanıyorsa, sayaç, bu hatalarla ilgili özellikleri sağladığı kabul edilmelidir .

Qmin, 0,10 Qmax (bu değer, Qmin’den daha büyükse) , 0,25 Qmax, 0,40 Qmax, 0,70 Qmax ve Qmax. İnceleme, farklı şartlar altında yapılırsa, en az yukarıda belirtilen deneylerle elde edilen değerlere eşdeğer sonuçları vermesi garanti edilmelidir.

3. 7 /8/2008 tarihli ve 26960 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ölçü Aletleri Yönetmeliği (MID) (2004/22/AT) kapsamında imal edilen Gaz Sayaçlarının ilk muayene hata payları

Sınıfı

Qmak / Qmin

Qmak / Qt

Qr / Qmak

1,5

≥ 150

≥ 10

1,2

1,0

≥ 20

≥5

1,2

Sınıfı 1,0 ve 1,5 olan Gaz Sayaçlarının hata payları

58

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Gaz Sayaçları

Sınıfı

1,5

1,0

Qmin ≤ Q < Qt

%3

%2

Qt ≤ Q ≤ Qmak

% 1,5

%1

4. Yukarıda belirtilen sayaçlar dışında kalan doğal gaz sayaçları 24/07/1994 tarihli ve ve 22000 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliğindeki hata pata payları alınır.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

59

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Gaz Sayaçları

BÖLÜM 4

EGZOZ GAZI EMİSYON ÖLÇME CİHAZLARI

60

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Gaz Sayaçları

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

61

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları

1.Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi

Egzoz gazı analiz cihazı Analiz edilen numunenin nemi seviyesinde kıvılcım ateşlemeli motorlu taşıt egzoz gazının belirli bileşenlerinin hacimsel oranlarını belirleyen ölçü aletidir.

1.1 Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları Egzoz gazından çıkan kirletici partiküllerin ve gazın ölçümünün yapıldığı cihazlardır. Egzoz gazı emisyon ölçme cihazları 3 ayrı grupta değerlendirilmektedir.

- Egzoz gazı analiz cihazları - Egzoz gazı duman koyuluğu ölçme cihazları - Egzoz gazı analiz cihazı ile egzoz gazı duman koyuluğunu ölçme cihazından oluşan kombine sistemler 1.2 Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları Çeşitleri ve Çalışma Prensipleri 1.2.1 Egzoz gazı analiz cihazı Analiz edilen numunenin nemi seviyesinde kıvılcım ateşlemeli motorlu taşıt egzoz gazının belirli bileşenlerinin hacimsel oranlarını belirleyen ölçü aletidir. Bu gaz bileşenleri karbonmonoksit (CO), karbondioksit (CO2), oksijen (O2) ve hidrokarbonlardır (HC).

Hidrokarbonların içeriği, yakın kızıl ötesi emme teknikleri ile ölçülen n-hegzan (C6H14) konsantrasyonu olarak tanımlanır.

Gaz bileşenlerinin hacim oranları, CO, CO2 ve O2 için yüzde (% hacim) ve HC için milyonda bir (ppm hacim) olarak tanımlanır.

Bunun yanı sıra, bir egzoz gazı analiz cihazı, egzoz gazı bileşenlerinin hacim oranlarından lambda değerini de hesaplamaktadır.

62

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları

Bu cihazlarla, benzinli ve LPG’li araçların egzoz gazı ölçümü yapılabilmektedir.

1.2.2 Egzoz gazı duman koyuluğu ölçme cihazı Sıkıştırarak ateşlemeli içten yanmalı motorların egzoz gazlarının opaklıklarını/ koyuluğunu ölçen cihazlar olup opasimetre olarak da adlandırılır.

Bu cihazlarla, dizel motorlu araçların egzoz gazı ölçümü yapılabilmektedir.

1.2.3 Kombine sistemler Egzoz gazı analiz cihazı ve egzoz gazı duman koyuluğu ölçme cihazından oluşan birleşik sistemlerdir.

Bu kombine cihazlarla, hem benzinli hem de dizel motorlu araçların egzoz gazı ölçülebilmektedir.

1.3 Piyasaya Arzına, Muayenesine, Muayene Servislerine, Tamir İstasyonlarına İlişkin Mevzuat

ve

Ayar

Piyasaya Arzına İlişkin Mevzuat Egzoz gazı emisyon ölçme cihazları, 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu kapsamında bir ölçü aleti olup piyasaya arzı ile ilgili olarak 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun hükümlerine tabidir.

Egzoz gazı emisyon ölçme cihazlarının piyasaya arzı ile ilgili işlemler; Ölçü Aletleri Yönetmeliği’nin (MID) yürürlüğe girdiği tarih olan 1.1.2009’dan öncesi ve sonrası olarak iki süreçte incelenmesi gerekir.

1.1.2009’dan önce piyasaya arz işlemleri : Bu dönemde egzoz gazı emisyon ölçme cihazlarına Ulusal Tip Onay Belgesi verilmiştir.

1.1.2009’dan sonra piyasaya arz işlemleri : - Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT); yasal metroloji kapsamındaki ölçü aletleri için çerçeve bir yönetmelik olup söz konusu Yönetmeliğin MI-010 ekinde egzoz gazı analiz cihazlarına ilişkin hükümler yer almaktadır. Bu nedenle egzoz gazı analiz cihazlarının uygunluk değerlendirme işlemleri, onaylanmış kuruluşlar tarafından yürütülmektedir. Bu kapsamda üretilen egzoz gazı analiz cihazlarının üzerinde; CE işareti, metroloji işareti, muayene yılının son iki rakamı ve onaylanmış kuruluş numarası bulunmaktadır.

- Egzoz gazı duman koyuluğu ölçme cihazları, Ölçü Aletleri Yönetmeliği kapsamına girmemektedir.

Bu nedenle bu cihazlara Bakanlığımız tarafından ulusal tip onay belgesi verilmektedir.

- Egzoz gazı analiz cihazı ve egzoz gazı duman koyuluğu ölçme cihazından oluşan kombine sistemler için ise egzoz gazı analiz cihazı için onaylanmış kuruluştan alınan tip onay belgesi ile egzoz gazı duman koyuluğu ölçme cihazı için alınan muayene ve deney raporları ve birbiriyle uyumlu çalıştığına Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

63

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları

dair onaylanmış kuruluştan veya muayene kuruluşundan alınan rapora istinaden Bakanlığımız tarafından ulusal tip onay belgesi düzenlenir. Ölçü ve Ölçü Aletleri Tip Onay Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde tip onay belgesi alınan egzoz gazı emisyon ölçme cihazları, ilgili mevzuatına uygun olarak muayene işlemleri, muayene işareti ve/ veya damgalama işlemleri tamamlanmış olarak piyasaya arz edilir.

Muayenesine, Muayene Servislerine İlişkin Mevzuat Egzoz gazı emisyon ölçme cihazlarının muayenesi, ayarlanması ve damgalanması 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu hükümlerine göre yapılır.

Egzoz gazı emisyon ölçme cihazlarının periyodik muayenelerinin yılda bir yaptırılması zorunluluğu ve ilk, periyodik ve ani muayenelerle şikayet ve stok muayenelerinin usul ve esaslarının tespiti ve bunların kimler tarafından, nerelerde ve nasıl yapılacağı ile tamir ve ayar hizmetlerini yapacak kişilerde aranan kriterler ile servis kriterleri ve bu kişilere ve servislere verilecek yetki belgeleri ile ilgili işlemler 19/07/2013 tarihli ve 28712 sayılı Resmi Gazete yayımlanan Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları Muayene Yönetmeliği hükümlerinde belirtilmiştir.

Egzoz gazı emisyon ölçme cihazları servis hizmetleri yetki belgesinin geçerlilik süresi veriliş tarihinden itibaren üç yıldır. Belgenin üç yılda bir vize ettirilmesi gerekir. Vize işlemleri, belgelerin ilk verilişindeki şartların sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilerek yapılır.

Cihazların muayene ve damgalama işlemlerinden alınacak ücretler, 8/2/1989 tarihli ve 20074 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ölçü ve Ölçü Aletlerinden Alınacak Muayene ve Damgalama Ücret Yönetmeliği ile Bakanlıkça her yıl yeniden belirlenir.

2. Denetim Çeşitleri 2.1 PGD

2.1.1 Denetimin Gerekçesi Egzoz gazı emisyon ölçme cihazlarının piyasaya arzı veya dağıtımı aşamasında ilgili teknik düzenlemesine uygun olarak üretilip üretilmediğinin, güvenli olup olmadığının kontrolü amacıyla bu denetim yapılmaktadır.

2.1.2 Denetim Alanı 2015 yılı denetim planı çerçevesinde egzoz gazı emisyon ölçme cihazlarının denetimi kullanıcılarda yapılacaktır. Bu nedenle egzoz gazı emisyon ölçme cihazlarının kullanıldığı araç muayene istasyonlarının yoğun olarak mevcut olduğu düşünülen illerimizde denetim yapılması planlanmıştır.

2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Denetimler Bakanlık personeli tarafından 2.1.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman başlığında yer alan “Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Kontrol Listesi”nde belirtilen kriterlerin sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilmesi suretiyle gerçekleştirilir.

Buna göre cihazın; a) Tip onayının bulunup bulunmadığı, b) Etiket bilgilerinin ve işaretlemelerinin uygun olup olmadığı, 64

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları

c) Damgasının uygun olup olmadığı, ç) Damgasına ve/veya kendisine müdahale edilip edilmediği, kontrol edilir. Ayrıca bu kontrollere ilave olarak ilgili mevzuatında bahsedilen ve gerekli görülen diğer kontroller de yapılır/yaptırılır.

Egzoz gazı emisyon ölçme cihazları üzerindeki işaretlemeler şu şekilde olmalıdır: - Ölçü Aletleri Yönetmeliği’ne (MID) göre üretilen bir egzoz gazı analiz cihazlarında yer alması gereken işaretler:

Egzoz gazı duman koyuluğu ölçme cihazları ve kombine sistemlerin ilk muayene damgasının üzerinde olması gereken işaretler:

- Not: Yukarıda belirtilen damga şekli Bakanlığımıza aittir. Ancak, gaz sayaçlarının piyasaya arz edilmeden önceki muayenelerinde kullanılan damgalar imalatçı/tip onayının alındığı onaylanmış kuruluşça belirlenir.

Ayrıca; - 1/1/2009 tarihinden önce piyasaya arz edilmiş egzoz gazı analiz cihazları için tip onay şartı aranmaz.

Ancak söz konusu cihazların muayene ve damgalama işlemlerinin yapılmış ve cihazlarla birlikte Bakanlıkça onaylanan damga planları ile kayıt kartları bulunması gerekmektedir.

- 19/07/2013 tarihli ve 28712 sayılı Resmi Gazete yayımlanan Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları Muayene Yönetmeliği yayımlandığı tarihten önce piyasaya arz edilen egzoz gazı duman koyuluğu ölçme cihazları için de tip onay şartı aranmaz. Ancak söz konusu cihazların muayene ve damgalama işlemlerinin yapılmış ve cihazlarla birlikte Bakanlıkça onaylanan damga planları ile kayıt kartları bulunması gerekmektedir.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

65

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları

2.1.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman EGZOZ GAZI EMİSYON ÖLÇME CİHAZI PİYASA GÖZETİMİ VE DENETİMİ KONTROL LİSTESİ Denetim Bilgileri Tarih : Yer : Denetçi : Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT) kapsamında AT Tip İnceleme Belgesi / AT Tasarım İnceleme Belgesine M06 0102

sahip cihazlar (Egzoz gazı analiz cihazı) Örnek İşaretleme

Uygun

Uygun Değil

Açıklama

AT Tip inceleme belgesi/AT tasarım inceleme belgesinin numarası CE işareti Metroloji işareti Onaylanmış Kuruluş numarası Yıl işareti Damga kontrolü İmalatçının adı veya markası Seri numarası Cihazın doğruluk sınıfı Ölçüm aralığı Cihazın doğruluğu ile ilgili bilgi Çalışma şartları Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinemez ve değiştirilemez nitelikle yazılmış olmalı Ulusal Tip Onay Belgesine sahip cihazlar (Kombine sistemler ve egzoz gazı duman koyuluğu ölçme cihazı)

Ulusal Tip Onay Belgesi Damga kontrolü TSE işareti ve standart numarası İmalatçı adı, adresi ve markası Tipi, seri numarası ve üretim yılı Etkin optik yol boyu Opasite çözünürlüğü ve skalası Çalışma şartları Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinemez ve değiştirilemez nitelikle yazılmış olmalı 66

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

67

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları

BÖLÜM 5

SU SAYACI

68

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Egzoz Gazı Emisyon Ölçme Cihazları

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

69

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Su Sayacı

1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi

Ürün/Cihaz Tanımı Su sayacı; ölçü şartlarında, ölçüm çevirisinden geçen suyun hacminin ölçülmesi, hafızaya alınması ve görüntülenmesi için tasarlanmış ölçü aletidir.

1.1 Su Sayacı Su sayacı; ölçü şartlarında, ölçüm çevirisinden geçen suyun hacminin ölçülmesi, hafızaya alınması ve görüntülenmesi için tasarlanmış ölçü aletidir. Su sayacı, su tesisatının girişine bağlanarak, belli bir zaman dilimi içerisinde konut, işyeri veya sanayide kullanılan suyun miktarını ölçer ve bu miktarı üzerinde bulunan bir ekranda hacim (m3) cinsinden göstererek, belli zaman aralığında tüketilen suyun bedelinin ilgili belediyenin su idaresi tarafından faturalandırılmasını sağlar.

Resim 1: Su sayacı

70

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Su Sayacı

1.2 Su Sayacı Çeşitleri ve Çalışma Prensibi Ölçüm prensibine göre su sayaçları şu şekilde sınıflandırılmaktadır. a) Mekanik su sayacı Bu tip sayaçlar içerisinden geçen suyu piston, çark ve dişli gibi mekanik ünitelerle ölçmektedir. b) Woltman tipi su sayacı Bu sayaçlarda çok dişli bir helezon oluşturan bir dizi geniş kanat takılı bir motor vardır. Motor düşey veya yatay olabilir. Kanat bir dişli takımına bağlıdır ve döndüğünde, dişli takımı döner ve hareketi sayacın içindeki mekanik gösterge bölümüne, yani kadrana iletir. c) Ultrasonik su sayacı Ultrasonik sayaçlar içinden geçen suyun hacmini ultrasonik ses prensibine göre ölçen sayaçlardır.

Transformatör ultrasonik ses dalgasının akış yönündeki ortalama hızını belli bir zaman aralığında ölçebilmektedir. d) Elektromanyetik su sayaçları Elektromanyetik sayaçlar Faraday prensibine göre çalışırken manyetik ölçüm yapan sayaçlardır.

1.3 Piyasaya Arzına, Muayenesine, Tamir ve Ayar İstasyonlarına İlişkin Mevzuat Su sayaçları 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu kapsamında bir ölçü aleti olup, piyasaya arzı ile ilgili olarak 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun hükümlerine tabi bulunmaktadır. Su sayacının üretimi ve piyasaya arzı ile ilgili olarak Avrupa Birliği mevzuatından uyumlaştırılan Ölçü Aletleri Yönetmeliği mevcuttur. Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT): Cihazların piyasaya arz edilmesi ve/veya kullanıma sunulması halinde taşıması gereken özellikler 07/08/2008 tarihli ve 26960 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT)’nin MI-001 Su Sayaçları ekinde verilmektedir. Bu yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile 5/5/2002 tarihli ve 24746 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan Sıcak Su Sayaçları Yönetmeliği (79/830/AT) ve 26/4/2002 tarihli ve 24737 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan Soğuk v zvv Yönetmeliği (75/33/AT) yürürlükten kaldırılmıştır.

Su sayaçlarının piyasaya arzı ile ilgili işlemler; Ölçü Aletleri Yönetmeliğinin (MID) yürürlüğe girdiği tarih olan 1.1.2009 ‘dan öncesi ve sonrası olarak iki süreçte değerlendirilir.

01.01.2009 tarihinden önce yapılan piyasaya arz işlemleri: Ölçü Aletleri Yönetmeliğine göre (2004/22/AT), 1/1/2009 tarihinden önce, Sıcak Su Sayaçları Yönetmeliği (79/830/AT) ve Soğuk Su Sayaçları Yönetmeliklerine (75/33/AT) uygun olarak Bakanlığımızca düzenlenen AT tip onayları, üzerlerinde belirtilen süre kadar geçerli olup; Bakanlık,

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

71

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Su Sayacı

belgelendirildikleri tarihteki mevzuata uygun olarak bunların kullanıma sunulmasına ve piyasaya arz edilmesine izin verir. Ancak bu süre hiçbir şekilde 29/10/2016 tarihini geçemez. Süresiz tip onaylarına sahip ölçü aletlerinin piyasaya arz ve kullanıma sunulma süreleri de 29/10/2016 tarihinde sona erer.

Resim 2: Su Sayacı Tip Onay Belgesi 01.01.2009 tarihinden sonra yapılan piyasaya arz işlemleri: Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT); su sayaçlarının tip onay işlemleri onaylanmış kuruluşlar tarafından yürütülmektedir. Piyasaya arz edilmeden önceki muayene işlemleri de onaylanmış kuruluşlar veya bu kuruluşlarca yetkilendirilmiş imalatçılar tarafından yapılmaktadır. Söz konusu yönetmelik kapsamındaki ürünlerin ilgili teknik düzenlemesine göre tip onayları alınmış, muayene işlemleri ve / veya damgalama işlemleri yapılmış ve onaylanmış kuruluş ile işlemleri tamamlanmış olarak piyasaya arz edilmesi gerekir.

Su sayaçlarının muayenesi, ayarlanması ve damgalanması 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu hükümlerine göre yapılır.

72

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Su Sayacı

Su sayaçlarının periyodik muayenelerinin 10 yılda bir yaptırılması zorunluluğu ve ilk, periyodik ve ani muayenelerle şikayet ve stok muayenelerinin usul ve esaslarının tespiti ve bunların kimler tarafından, ne şekilde ve ne suretle yapılacaklarını ve muayeneye tabi sayaçların veya bunları kullananların görev ve sorumlulukları ile tabi olacakları yükümlülüklerinin nasıl olacağı Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği hükümlerinde belirtilmiştir. İlk, periyodik ve stok muayeneleri yapılan su sayaçlarının damgalanması, damgaların iptal edilmesi ve damgaların şekli ile ilgili usul ve esasları belirlemek amacıyla Ölçü ve Ölçü Aletleri Damga Yönetmeliği hükümleri esas alınır.

Su sayaçlarının muayeneleri tamir ve ayar istasyonlarında yapılır. Tamir ve ayar istasyonlarının Elektrik, Su ve Gaz Sayaçları Tamir ve Ayar İstasyonlarına Dair Kriterler Hakkında Tebliğ hükümlerine göre Bakanlığımız tarafından yetkilendirilmesi gerekmektedir. Su sayaçlarının tamir ve ayar hizmetlerini yapacak kişilere verilecek yetki belgesi ve işyeri uygunluk belgesi ile ilgili işlemler yapılırken Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Tamir ve Ayarını Yapacak Kişilere Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik hükümlerinden faydalanılır. Su sayaçları tamir ve ayar istasyonlarının ilk ve periyodik muayeneleri Bakanlık tarafından yapılır. Su sayaçları tamir ve ayar istasyonları, muayene edildikleri yıldan başlanarak hesaplanmak üzere üç yılda bir periyodik muayeneye tabi tutulur. 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanununun 11 inci maddesi uyarınca su sayaçlarının tamir ve ayarları için ayar istasyonları tarafından, sayaç sahibi şahıs veya müesseselerden alınacak ücretler 17/12/2005 tarihli ve 26026 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su, Elektrik ve Doğalgaz Sayaçlarının Tamir ve Ayar Ücretleri Tarifesi Tebliğinde belirtildiği şekilde yeniden düzenlenmiştir.

2. Denetim Çeşitleri 2.1 PGD 2.1.1 Denetimin Gerekçesi Denetim, milli ekonominin ve ticaretin gereklerine ve kamu yararına uygun olarak su sayaçlarının ilgili mevzuatta belirtilen taşıması gereken şartlarla piyasaya arz edilmesi ve kullanılmasını sağlamak amacıyla yapılır.

2.1.2 Denetim Alanı Denetim planı çerçevesinde ve gerekli görüldüğü durumlarda su sayacı imal veya ithal eden işyerlerinde yapılacaktır.

2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Su sayacı imal veya ithal eden işyerlerinde habersizce Bakanlık denetçilerince yapılır. Denetim yapılırken ilgili işletmenin ticari işlerini aksatmayacak tarzda olmasına dikkat edilir. Bir su sayacının Ölçü Aletleri Yönetmeliğinde belirtilen temel gerekleri ve su sayacına özgü Ek MI-001’de belirtilen şartları karşılaması gerekmektedir. Su sayaçlarının ilgili teknik düzenlemesine göre tip onayları alınmış, muayene işlemleri ve/veya damgalama işlemleri yapılmış ve onaylanmış kuruluş ile işlemleri Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

73

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Su Sayacı

tamamlanmış olarak piyasaya arz edilmesi gerekir. Bu şekilde piyasaya arz edilmiş su sayaçlarının tip inceleme belgeleri / tasarım inceleme belgelerinin istenildiğinde imalatçı / ithalatçı firma tarafından ibraz edilmesi gerekir. Bu nedenle öncelikle su sayacının teknik dokümantasyon kontrolü yapılır. Su sayacı için tip inceleme belgesi alınırken uygunluk değerlendirme modüllerinden B + F veya B + D veya H1 birinin uygulanıp uygulanmadığı kontrol edilir.

Daha sonra sayacın; − Etiket bilgilerinin ve işaretlemelerinin uygun olup olmadığı, − Damgasının uygun olup olmadığı, − Damgasına ve/veya kendisine müdahale edilip edilmediği kontrol edilir. Ayrıca bu kontrollere ilave olarak ilgili mevzuatında bahsedilen ve gerekli görülen diğer kontroller de yapılır/yaptırılır.

Su sayaçlarının piyasaya arzında ilgili teknik düzenlemesine göre cihaz üzerinde yer alması gereken işaret ve bilgiler aşağıda özetlenmiştir:

74

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Su Sayacı

Not: Yukarıda belirtilen damga şekli Bakanlığımıza aittir. Onaylanmış kuruluş veya onaylanmış kuruluştan yetki alan imalatçı tarafından yapılan damganın şekli imalatçı tarafından belirlenir.

Denetçinin gerekli görmesi halinde su sayacı tamir ve ayar istasyonunda Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği ile Ölçü Aletleri Yönetmeliği hükümlerine göre doğruluk muayenesine tabi tutulabilir. Herhangi bir güvensizlik şüphesi halinde, TSE ile Bakanlığımız arasında imzalanan protokol kapsamında numune alınarak TSE’ye gönderilir.

2.1.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Denetim yaparken ilgili mevzuat ve Ek-1’de yer alan “Su Sayacı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Kontrol Listesi”, Ek 2’de yer alan doğruluk muayenesi hata payları ve Ek 3’de yer alan Su Sayacı Tamir ve Ayar İstasyonu Kontrol Listesinden faydalanılır.

2.2 Tamir ve Ayar İstasyonları 2.2.1 Denetimin Gerekçesi Su

sayaçları,

ancak

Bakanlığımızca

yetkilendirilen istasyonlarda Bakanlığımızca yetkilendirilen personel tarafından tamir ve ayar edilebilir. Su sayaçları tamir ve ayar istasyonlarının işletmeye açılmaları ve faaliyetlerinin devamı, 3516 Sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu gereğince Bakanlığımız tarafından yapılacak yeterlik muayenesinden olumlu sonuç alınması ve ayar istasyonu görevlilerinin ilgili yönetmelik hükümlerine uymaları şartına bağlıdır. Tamir ve ayar istasyonları,

yürütülen

faaliyetlerin

mevzuat hükümleri çerçevesinde yürütülüp yürütülmediğinin tespit edilmesi amacıyla denetlenecektir.

Resim 3: Su sayacı tamir ve ayar istasyonu Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

75

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Su Sayacı

2.2.2 Denetim Alanı Denetim planı ve ilgili mevzuat çerçevesinde belediyeler, kurumlar tüzel veya özel kişiler tarafından kurulan tüm su sayacı tamir ve ayar istasyonlarında yapılacaktır.

2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Su Sayacı Tamir ve Ayar İstasyonu Elektrik, Su ve Gaz Sayaçları Tamir ve Ayar İstasyonlarına Dair Kriterler Hakkında Tebliğ, Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Tamir ve Ayarını Yapacak Kişilere Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik, Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği ile Ölçü Aletleri Yönetmeliği hükümlerine göre muayeneye tabi tutulur. Bu muayenede istasyon onayları, istasyon büyüklüğü, istasyon kısımları ilgili yönetmelik hükümlerine göre denetlenir. Öncelikle tamir ayar istasyonunun fiziki koşulları sağlayıp sağlamadığı kontrol edilir, daha sonra tamir ve ayar masasının teknik kriterleri sağlayıp sağlamadığına bakılır. Muayene sonucu sicil ve muayene kartlarına işlenir. Muayene sonunda çalıştırılmasını engelleyici şekilde arıza veya noksanlıkları tespit edilen ayar istasyonu sahibine yahut sahibi durumunda bulunan belediye ve müessese yetkililerine keyfiyet bir yazı ile bildirilir ve bu eksiklik veya arızalar giderilip yeniden yapılacak yeterlik muayenesinden olumlu sonuç alınıncaya kadar ayar istasyonunda sayaç ayarlama çalışmaları durdurulur.

2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Elektrik, Su ve Gaz Sayaçları Tamir ve Ayar İstasyonlarına Dair Kriterler Hakkında Tebliğ hükümlerinden ve Ek 3’de yer alan Su Sayacı Tamir Ve Ayar İstasyonu Kontrol Listesinden yararlanılır.

76

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Su Sayacı

EK 1: SU SAYACI PİYASA GÖZETİMİ VE DENETİMİ KONTROL LİSTESİ Denetim Bilgileri Tarih : Yer : Denetçi : Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT) kapsamında AT Tip İnceleme Belgesi / AT Tasarım İnceleme Belgesine sahip sayaçlar Örnek İşaretleme

M06

0102 Uygun

Uygun Değil

Açıklama

AT Tip inceleme belgesi/AT tasarım inceleme belgesinin numarası CE işareti Metroloji işareti Onaylanmış Kuruluş numarası Yıl işareti Damga Kontrolü İmalatçının adı veya markası Ölçme aralığı Sayacın doğruluğu ile ilgili bilgi Ölçme kapasitesi Kullanım şartlarına yönelik bilgi Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinemez ve değiştirilemez nitelikle yazılmış olmalı AT Tip Onay Belgesine sahip sayaçlar

TR

...

AT Tip Onay belgesi AT Tip Onay İşareti Damga kontrolü İmalatçı ismi, firma ismi veya fabrika markası Seri numarası ve imal yılı Akış yönünü gösteren bir veya iki ok Metrolojik sınıfı, anma debisi, “V” veya “H” işareti Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinemez ve değiştirilemez nitelikle yazılmış olmalı Sayaç 10 bar’dan yüksekse maksimum çalışma basıncı (bar) Ulusal Tip Onay Belgesine sahip sayaçlar Ulusal Tip Onay Belgesi

Damga kontrolü TSE işareti ve standart numarası (Gerektiğinde) İmalatçı adı veya markası Seri numarası ve imal yılı Akış yönünü gösteren bir veya iki ok Metrolojik sınıfı, anma debisi, “V” veya “H” işareti Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinemez ve değiştirilemez nitelikle yazılmış olmalı

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

77

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Su Sayacı

EK 2: MAKSİMUM İZİN VERİLEBİLİR HATALAR Aşırı debi (Q4) ile geçiş debisi (Q2) (dahil) arasındaki debilerdeki hacimler için pozitif veya negatif olarak MİH: ≤ 30 0C'de su için % 2 > 30 0C'de su için % 3‘ dir.

Minimum debi (Q1) ile geçiş debisi (Q2) (Q2 hariç) arasındaki debilerdeki hacimler için pozitif veya negatif olarak MİH, her sıcaklıktaki su için % 5'dir.

SU SAYACI TAMİR VE AYAR İSTASYONU KONTROL LİSTESİ Firma Adı / Unvanı

:

Adres : Telefon/Faks : Markası : Muayene edilebilen Sayaç Sayısı

:

Müracaatın Konusu

:

Müracaat Tarihi

:

İnceleme Tarihi

:

Yeterlilik

Periyodik

Yukarıda adı, unvanı ve adresi yazılı firmada yapılan incelemede; 1-İŞ YERİ İÇİN GENEL KURALLAR İstenilen Şartlar

Ölçü ve ölçü aletlerinin tamir ve ayarını yapacak işyerleri; En az 20 m2 alana sahip olmalı Kâgir yığma/betonarmeden yapılmış olmalı Yeterli aydınlatma bulunmalı Tabii veya mekanik havalandırma sistemi bulunmalı Zemin Kolay temizlenebilen malzemeden yapılmış olmalı Yanmaya karşı dayanıklı malzemeden yapılmış olmalı Statik elektriklenmeye karşı önlem alınmış olmalı En az 1 adet 6 kg'lık standardına uygun yangın söndürücü bulunmalı En az bir adet ecza dolabı bulunmalı İşyerinde müşteri kabul yeri, atölye kısmı, yedek parça kısmı, ölçü aletlerinin test ve ayarının yapıldığı kısım ayrı olmalı Aşağıdakiler müşterinin görebileceği yerde asılı bulunmalı Ölçü ve Ölçü Aletleri Tamir ve Ayar Yetki Belgesi Ayar İstasyonuna ait Sicil ve Muayene Kartı

78

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

Uygun

Uygun Değil

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Su Sayacı

İstenilen Şartlar

Uygun

Uygun Değil

Bakanlıkça belirlenen tamir ve ayar ücretleri tarifesi Ayar istasyonunun bağımsız olması durumunda mevzuata uygun şekilde işyeri tabelası Ayar istasyonunda, konusuyla ilgili olarak Bakanlığımızdan tamir ve ayar yetki belgesini almış en az bir eleman bulunmalı 0-40 mm su giriş çaplı sayaçlar için seri olarak bağlanan en fazla 10 adet sayaç kapasiteli ayar masası bulunmalı 50 mm ve üstünde su giriş çaplı sayaçlar için 1 adet sayaç kapasiteli ayar masası bulunmalı Tamire gelecek sayaçların ilk endeks, son endeks ve diğer teknik bilgilerini içeren formlar düzenlenmeli, bu formlardan bir adedi müşteriye verilmeli diğer nüshası ise işyerinde muhafaza edilmeli Ayar istasyonunda AB Yönetmeliklerini uyumlaştıran Yönetmelikler kapsamındaki sayaçların tamir ve ayarı yapılacaksa, ayar istasyonu ilgili Yönetmelikte belirtilen şartları sağlamalıdır. AB Yönetmeliklerini uyumlaştıran Yönetmelikler kapsamına girmeyen sayaçlarla ilgili ayar istasyonları ise 24 Temmuz 1994 tarih ve 22000 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliğinde belirtilen şartları sağlamalı 50 mm ve üstünde su giriş çaplı sayaçların tamir ve ayarlarının yapılması için gerekli olan su sayaçları tamir ve ayar istasyonlarının periyodik muayeneleri; tamir ve ayar istasyonunun bağlı bulunduğu kişi veya kuruluşlarca temin edilmeli ve UME veya akredite edilmiş kalibrasyon laboratuarları tarafından sertifikalandırılmış referans sayaçlar ile yapılmalı Su sayacı üreticisi ve ithalatçılarının elinde bulunan su sayaçları tamir ve ayar istasyonlarının periyodik muayeneleri: tamir ve ayar istasyonunun bağlı bulunduğu kişi veya kuruluşlarca temin edilmeli ve UME veya akredite edilmiş kalibrasyon laboratuarları tarafından sertifikalandırılmış referans sayaçlar ile yapılmalı Su sayaçları tamir ve ayar istasyonlarında tamir ve ayarı yapılacak olan sayaçların çeşidine göre test ve ayarlarını yapacak nitelikte ekipman bulunmalı Terazi ve/veya elektronik debimetre bulunan ayar istasyonlarında bu cihazlara ait kalibrasyon sertifikası bulunmalı NOT: İstenilen belgelerin yabancı dilde olması durumunda bu belgelerin yeminli tercüme bürosundan yaptırılmış Türkçe tercümeleri olmalıdır.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

79

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Su Sayacı

BÖLÜM 6

TARTI ALETLERİ

80

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Su Sayacı

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

81

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Tartı Aletleri

1.Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi

Tartı Aletleri Bir cismin kütlesini tespit etmek için kullanılan ölçü aletidir.

1.1 Tartı Aleti Bir cismin kütlesini tespit etmek için kullanılan ölçü aletidir.

Bir tartı aletinin çalışması temel olarak, tartılmak istenen yükün yer çekiminden dolayı oluşturduğu kuvvetin elektriksel bilgiye çevrilmesi ve bu bilginin metrolojik gereklilikleri sağlayarak bir göstergede gösterilmesi prensibine dayanır.

Yük

Gösterge

Elektriksel sinyal Uygulanan Kuvvet Yük Hücresi

Tartı Aleti çalışma prensibini gösteren blok şema

82

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

Diğer Elemanları (A/D çevirici, İşlem Tuşları vs.

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Tartı Aletleri

Yük Hücresi (Load Cell): Kullanım yerindeki yer çekimi ivmesi ve havanın özgül ağırlığını hesaba kattıktan sonra; ölçülen büyüklüğü (kütle, kuvvet) ölçülen başka bir büyüklüğe (çıktı sinyali) çevirerek, kütle ölçen güç dönüştürücüsüdür.

Yük hücresi, yük tarafından uygulanan kuvveti elektriksel sinyale (analog ya da dijital) dönüştüren bir çeviricidir. Bu sinyaller daha sonra tartı aletinin diğer devre elemanları tarafından kullanılacağı için, ilk ölçüm parçasıdır. Tartı aletinde birden fazla yük hücresi bulunduğu durumlarda, yük hücrelerinden gelen sinyaller birlikte değerlendirilir.

Gösterge (İndikatör): Tartı aletinin; yük hücresi (load-cell) sinyalini analogdan dijitale çeviren, sonrasında veriyi işleyen ve tartım sonucunu kütle birimi cinsinden gösteren, elektronik aygıtıdır.

1.2 Tartı Aleti Çeşitleri Tartı Aletleri kullanımlarına göre iki ana kategoriye ayrılmaktadır: Otomatik olmayan tartı aletleri, otomatik tartı aletleri.

Otomatik Olmayan Tartı Aleti: Yükün, yük taşıyıcısı üzerine konulmasında, kaldırılmasında ve tartım sonuçlarının alınmasında bir operatörün müdahalesini gerektiren tartı aletini, Resim 2- Kuyumcu ve Eczacı Terazileri

Resim 1- Barkotlu Teraziler

Resim 3- Market Terazileri

Otomatik Tartı Aleti: Yükün, yük taşıyıcısı üzerine konulmasında, kaldırılmasında ve tartım sonuçlarının alınmasında bir operatörün müdahalesini gerektirmeyen tartı aletini, - Kesintili toplayıcı: Dökme bir ürünün kütlesini ayrık yüklere bölerek tespit eden otomatik tartı aletini, - Otomatik gravimetrik dolum terazisi: Dökme üründen, sabit kütle olarak farz edilen ürünü önceden belirlenmiş kaplara dolduran otomatik tartı aletini, - Otomatik kütle belirleme terazisi: Önceden bir araya getirilmiş ayrık yüklerin (örneğin hazır

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

83

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Tartı Aletleri

ambalajlı paketler) ya da parçalardan oluşan malzeme yüklerinin tek tek kütlelerini belirleyen otomatik tartı aletini, - Ray kantarı (demiryolu ağırlık köprüsü): Demiryolu araçlarını taşımaya yarayan raylar da dahil olmak üzere bir yük algılayıcısına sahip otomatik tartı aletini, - Sürekli toplayıcı: Dökme bir ürünün kütlesini, ürünü sistematik olarak bölmeden ve taşıyıcı bandın hareketi kesilmeden, bir konveyör bant üzerinde sürekli olarak ölçen otomatik tartı aletini,

Resim 4- Sürekli Toplayıcı

Resim 7- Kesintili Toplayıcı

Resim 5- Ray Kantarı

Resim 6-Kütle Belirleme Terazisi

Resim 8- Gravimetrik Dolum Terazisi

Şerit Metre: Mesafeleri, yasal uzunluk birimleri olan taksimat işaretlerini ihtiva eden, Ölçü aletidir.

1.3 Piyasaya Arzına,Muayenesine,Muayene Servislerine,Tamir ve Ayar Servislerine İlişkin Mevzuat Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Yönetmeliği (2009/23/AT) Resmi Gazete Tarihi: 09.03.2007 Resmi Gazete Sayısı: 26457 Bu Yönetmeliğin amacı; otomatik olmayan tartı aletlerinin uyması gereken temel gerekler ve bu aletlerin piyasaya arzı için gereken uygunluk değerlendirme prosedürleri ile ilgili usul ve esasları belirlemektir

84

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Tartı Aletleri

Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT) Resmi Gazete Tarihi: 07.08.2008 Resmi Gazete Sayısı: 26960 Bu Yönetmeliğin amacı; ikinci fıkrada belirtilen, bir ölçüm fonksiyonu olan cihaz ve sistemlerin; 4 üncü maddede belirtilen öncelikler çerçevesinde piyasaya arz edilmesi ve/veya kullanıma sunulması halinde, taşıması gereken şartları düzenlemektir.

Bu Yönetmelik; su sayaçları (MI-001), gaz sayaçları ve hacim dönüştürme cihazları (MI-002), aktif elektrik enerji sayaçları (MI-003), ısı sayaçları (MI-004), su haricindeki sıvıların miktarlarını sürekli ve dinamik ölçen ölçme sistemleri (MI-005), otomatik tartı aletleri (MI-006), taksimetreler (MI-007), malzeme ölçerler (MI-008), boyutsal ölçüm cihazları (MI-009) ve egzoz gazı analiz cihazları (MI-010) ile ilgili olarak bu Yönetmeliğin cihaza özgü eklerinde tanımlanan ölçüm fonksiyonu olan cihazları ve sistemleri kapsar.

Yukarıda belirtilen ölçü aletleri; Ölçüler ve Ayar Kanununun 3 üncü maddesinde belirtilen kullanım alanları dışındaki tüm alanlarda, kamu menfaati, kamu sağlığı, kamu güvenliği, tüketicinin ve çevrenin korunması, vergi ve harçların toplanması, adil ticaret gibi sebeplerle yapılacak ölçüm işlerinde bu Yönetmeliğin gereklerini karşılamak şartıyla piyasaya arz edilir veya kullanıma sunulur.

Tartı Aletleri Muayene Yönetmeliği Resmi Gazete Tarihi: 04.09.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28755 Bu Yönetmeliğin amacı; tartı aletlerinin muayene işlemleri ile bu muayeneleri yapanlar ve tartı aletlerini kullananların görev, yetki ve sorumluluklarını düzenlemektir. Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Tamir ve Ayarını Yapacak Kişilere Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik Resmi Gazete Tarihi: 20.03.2012 Resmi Gazete Sayısı: 28239 Bu Yönetmeliğin amacı, 11/1/1989 tarihli ve 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu kapsamında bulunan ölçü ve ölçü aletlerinin tamir ve ayar hizmetlerini yapacak kişilere verilecek yetki belgesi ve işyeri uygunluk belgesi ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.

2. Denetim Çeşitleri 2.1 PGD 2.1.1 Denetimin Gerekçesi Otomatik, Otomatik Olmayan Tartı Aletleri ile Malzeme Ölçerlere AB direktifleri çerçevesinde onaylanmış kuruluşlarca tip onayı verilmektedir. Üretici/İthalatçı tarafından tip onayı alınan bahse konu ölçü aletlerinin Bakanlığımıza bildirilme zorunluluğu bulunmamaktadır.

Bu nedenle; piyasaya arz edilen söz konusu ölçü aletlerinin piyasaya arz koşullarını sağlayıp sağlamadığının tespiti yönünden üretici/ithalatçı ile satıcının yoğun olarak bulunduğu illerde denetim planlanmıştır.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

85

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Tartı Aletleri

2.1.2 Denetim Alanı: Piyasaya arz koşullarını sağlayıp sağlamadığı yönünden, Üretici/ İthalatçı ve Satıcılarda yapılması planlanmaktadır 2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Otomatik, otomatik olmayan tartı aletleri ve malzeme ölçerlerin piyasa gözetimi ve denetimi 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun ve bu Kanunun uygulanmasına yönelik olarak hazırlanan Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik hükümlerine göre Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, yaptığı denetimlerde Yönetmelik hükümlerine uygunsuzluk tespit ederse, bu tartı aletlerinin piyasadan toplatılması, piyasaya arzının yasaklanması veya kısıtlanmasına yönelik olarak kanunlarla verilen yetkiler dahilinde bütün uygun önlemleri alır.

Otomatik Olmayan Tartı Aletlerinin Taşıması Gereken İşaret ve Bilgiler Bu tartı aletleri aşağıdaki tanıtıcı karakteristik bilgileri taşımak zorundadırlar; a) Ek 6 da tanımlanan CE sembolünden oluşan CE uygunluk işareti ile beraber bu işaretin tatbik edildiği yılı ifade eden rakamın son iki hanesi; – AT gözetimini veya AT doğrulamasını yapan onaylanmış kuruluşun ve kuruluşlarının kimlik kayıt numaraları. Burada değinilen işaret ve tanıtım yazıları, belirgin bir şekilde gruplanmış halde tartı aletine yerleştirilmelidir. b) Yeşil zemin üzerinde siyah renkte "M" harfi olan 12,5 mm x 12,5 mm ebatlarında bir etiket. c) Ayrıca aşağıdaki bilgiler; 1 - Gerekli hallerde AT tip onay belgesinin numarası, 2 - İmalatçının markası veya adı, 3 - Oval ya da iki yarım dairenin üstten ve alttan birleştirilmesi suretiyle oluşmuş çerçeve içine alınmış doğruluk sınıfı, 4 - "Max" şeklinde maksimum kapasite, 5 - "Min" şeklinde minimum kapasite, 6 - "e= ...." şeklinde doğruluk skala aralığı (muayene sabiti), 7 - CE Uygunluk işaretinin yerleştirildiği yılın son iki rakamı; Ayrıca bu bilgilerin dışında tartı aletinin özelliğine göre aşağıdaki bilgiler, – Seri numarası – Birbirinden ayrı ancak bağlantılı birimlerden oluşan tartı aletleri için, her birim üzerine tanıtım işareti.

– "e" değerinden farklı ise "d" şeklinde bölüntü değeri, – T = +......... şeklinde artırmalı maksimum dara yükü,

86

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Tartı Aletleri

– T = - .......... şeklinde eksiltmeli maksimum dara yükü, (T, Max’dan farklı ise) – "d" den farklı ise "dT" şeklinde dara tertibatının aralığı, – "Max" dan farklı ise "Lim" şeklinde maksimum taşıma kabiliyeti, – Özel sıcaklık sınırları ........°C / ........ °C şeklinde, – Yük taşıyıcı ve yük arasındaki oran.

Tartı aletleri CE uygunluk işareti ve tanıtma yazılarının konulması için uygun tertibatlara sahip olacaktır. Bunlar, tartı aletinin normal kullanım pozisyonunda CE uygunluk işaretinin ve diğer işaretlerin görülebilmesini sağlayacak şekilde olmalı ve işaret ve yazıların bu tertibatlar tahrip edilmeden çıkarılmasının mümkün olmayacağı şekilde yapılmış olmalıdır.

Tahrip edilmeden çıkarılabilen bir veri plakası kullanılıyorsa, bu plakanın damgalanması mümkün olmalıdır. Tanıtım plaketi, damgalanabiliyorsa bir kontrol işareti uygulamak mümkün olmalıdır.

Max, Min, e ve d ifadeleri, ayrıca göstergenin yakınında da bulunmalıdır.

Bir veya daha çok yük taşıyıcısına bağlı veya bağlanabilir her bir denge tertibatı bu yük taşıyıcılarına tekabül eden ilgili bilgileri taşımalıdırlar.

1

Üreticinin adı veya işareti

2

Model/ Tip Onay Kodu

3

Tip Onay Belge Numarası

1

Seri numarası

6

Doğruluk sınıfı

7

Muayene işareti

8

(Yeşil zemin üzerinde M harfi) AT tarafından yetkilendirilmiş muayene yetkisine sahip kuruluşun numarası; örneğin, Sartorius’un numarası 0111

4

Sartorus AG 00 Ttncen

M

99 0111

sıcaklık aralığı değer yok ise 4 Cihazın kullanılabileceği aralık 10 0C / 40 0C dır 5

3

2

10

9

8

7

9

AT muayenesinin yapıldığı yıl

10

CE işareti

1

12345680

6

5

Not: Etiket üzerinde daha fazla bilgi yer alabilir fakat zorunlu değildir. 2’den 6’ya kadar olan bilgiler cihazın modeline göre değişir

Şekil 1: Otomatik Olmayan Tartı Aleti Örnek etiket bilgisi TARTI ALETİ; Muayenesi yapılmış ise : 1 den 10 numaraya kadar zorunlu.

Muayenesi yapılmamış ise : 7 ve 8 bulunmaz.

Tip onayı gerektirmiyor ise: 7 ve 8 numaralara ilave olarak 2, 3 ve en önemlisi 6 numara bulunmaz.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

87

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Tartı Aletleri

Şekil 2: Otomatik Olmayan Tartı aleti üzerinde örnek bir etiket bilgisi Uygunluk Değerlendirmesi Otomatik olmayan tartı aletleri için uygunluk değerlendirmesi, üretici tarafından seçilecek aşağıdaki işlemlerden birisiyle belgelendirilir. a) Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Yönetmeliğinin (2009/23/AT) ekinde yer alan EK-2’nin 1 inci maddesinde bahsedilen ‘AT tip incelemesi’ ve 2 nci maddesinde bahsedilen ‘AT tip uygunluk beyanı’ veya 3 üncü maddesinde belirtilen AT doğrulaması, b) Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Yönetmeliğinin (2009/23/AT) ekinde yer alan EK-2’nin 4 üncü maddesinde bahsedilen ‘AT birim doğrulaması’.

Otomatik Tartı Aletleri İçin PGD denetiminde; görsel olarak ürünün taşıması gereken işaretler, etiket bilgileri ile damgasının bulunup bulunmadığının kontrolü yapılır.

Bakanlık, metrolojik kontrole tabi olan ancak Ölçü Aletleri Yönetmeliğine (2004/22/AT) uygun olmayan otomatik tartı aletlerinin piyasaya arz edilmesinin ve kullanıma sunulmasının yasaklanması için gerekli önlemleri alır. İşaretleme Otomatik tartı aletinin Ölçü Aletleri Yönetmeliğinde (2004/22/AT) belirtilen hükümlerin tamamına uygunluğu, söz konusu Yönetmeliğin 16 ncı maddesinde belirtilen "CE" işareti ve ona ek olarak metroloji işaretinin aletin üzerindeki varlığı ile gösterilir.

"CE" işareti ve ek metroloji işareti, ölçü aletine imalatçı tarafından ya da onun sorumluluğu altında iliştirilir. Bu işaretler gerektiğinde imalat sürecinde iliştirilebilir.

88

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Tartı Aletleri

Otomatik tartı aleti üzerine, "CE" işareti ve ek metroloji işaretinin anlamı ve/veya şekli konusunda üçüncü tarafları yanıltacak işaretlerin iliştirilmesi yasaktır. "CE" işareti ve ek metroloji işaretinin görünürlüğü ve okunabilirliği engellenmeyecek şekilde başka bir işaret iliştirilebilir.

Otomatik tartı aletinin, "CE" işaretinin iliştirilmesini gerektiren AB direktiflerini uyumlaştıran başka yönetmelikler kapsamındaki tedbirlere de tabi olması durumunda, işaret söz konusu ölçü aletinin diğer yönetmelik gereklerine de uygun olduğunu gösterir. Bu durumda, ölçü aletinin beraberinde verilen doküman, uyarı ve talimatlarda, söz konusu yönetmeliklerin Resmî Gazete’de yayımlanması ile ilgili referanslara veya Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde yayımlanan direktiflerin referanslarına yer verilir. Ölçü Aletleri Yönetmeliğinin (2004/22/AT) 7 nci maddesinde belirtilen "CE" işareti, 17/1/2002 tarihli ve 24643 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan CE Uygunluk İşaretinin Ürüne İliştirilmesine ve Kullanılmasına Dair Yönetmeliğin 5 inci maddesinde tanımlanan "CE" sembolünden oluşur. "CE" işaretinin, en az 5 mm yüksekliğinde olması gerekir.

Ek metroloji işareti; büyük "M" harfini ve iliştirildiği yılın son iki rakamını içerecek şekilde bir dikdörtgen ile çevrelenir. Dikdörtgenin yüksekliğinin "CE" işaretinin yüksekliğine eşit olması ve ek metroloji işaretinin "CE" işaretinin hemen yanında bulunması gerekir.

Uygunluk değerlendirme prosedürü gerektiriyorsa Ölçü Aletleri Yönetmeliğinin (2004/22/AT) 11 inci maddesinde belirtilen onaylanmış kuruluşun kimlik numarası, "CE" işaretini ve ek metroloji işaretini takip eder.

Otomatik tartı aleti, alt montaj cihazı olmayan bir grup cihazla birlikte çalışıyorsa, işaretler ana cihaza; çok küçük ya da çok hassas ise, Yönetmeliğin gerektirdiği dokümanlara ve varsa ambalajına iliştirilir.

"CE" işareti, ek metroloji işareti ve onaylanmış kuruluşun kimlik numarası, silinemez, çıkarılamaz, açıkça görülebilecek ya da kolayca erişilebilecek şekilde iliştirilir.

1

M

12

2

3

0102

1- CE İşareti 2- Metrolojik “M” İşareti 3- Piyasa Arz Yılının Son İki Rakamı 4- Onaylanmış Kuruluş Numarası

4

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

89

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Tartı Aletleri

2.1.4 Uygunluk Değerlendirme İşlemleri Modüllerin Açıklaması: B: Tip İncelemesi D: Üretim Kalite Güvencesini Esas Alan Tipe Uygunluk Beyanı D1: Üretim Kalite Güvencesini Esas Alan Uygunluk Beyanı E: Nihai Ürünün Muayene Ve Testine Dair Kalite Güvence F: Ürün Doğrulamasının Esas Alan Tipe Uygunluk Beyanı F1: Ürün Doğrulamasını Esas Alan Uygunluk Beyanı G: Birim Doğrulamasını Esas Alan Uygunluk Beyanı H1: Tam Kalite Güvencesi ve Tasarım İncelemesini Esas Alan Uygunluk Beyanı Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT) kapsamında olan otomatik tartı aletleri için imalatçının seçebileceği uygunluk değerlendirme prosedürleri; a) Mekanik sistemler için: B + D veya B + E veya B + F veya D1 veya F1 veya G veya H1. b) Elektromekanik otomatik tartı aletleri için: B + D veya B + E veya B + F veya G veya H1. c) Elektronik sistemler veya yazılım içeren sistemler için: B + D veya B + F veya G veya H1.

90

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Tartı Aletleri

Şerit Metre için Üretici Logo Model

Marka Logo Şekil 4- Üzerinde işaretlemesi bulunan örnek şeritmetre İşaretleme Malzeme ölçer üzerine nominal değer işaretlenmelidir. Milimetre taksimatlarından oluşan her santimetre ve 2 cm'den büyük taksimat aralığı olanlarda bütün taksimat işaretleri numaralandırılmalıdır.

Uygunluk Değerlendirmesi Bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde atıfta bulunulan ve imalatçının aralarından seçim yapabileceği uygunluk değerlendirmesi prosedürleri F 1 veya D 1 veya B + D veya H veya G’dir.

2.1.5 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Ek-1 Otomatik olmayan tartı aleti kontrol listesi.

Ek-2 Otomatik tartı aleti kontrol listesi.

Ek-3 Şeritmetre kontrol listesi.

2.2 Ani Muayene 2.2.1 Denetimin Gerekçesi Otomatik Olmayan Tartı Aletleri; - Tartım kapasitesi 2000 kg’a kadar (2000 kg dahil) okuma, çıktı verebilme veya başka elektronik cihazlarla bağlantılı çalışabilme özelliğine sahip III ve IV üncü sınıf otomatik olmayan elektronik tartı aletleri, - I ve II nci sınıf otomatik olmayan tartı aletleri.

Tartım kapasitesi 2000 kg’a kadar (2000 kg dahil) okuma, çıktı verebilme veya başka elektronik cihazlarla bağlantılı çalışabilme özelliğine sahip olmayan III ve IV üncü sınıf otomatik olmayan elektronik tartı aletleri, ticarette yoğun olarak kullanılmaktadır. Ayrıca bu tartı aletlerinin periyodik muayeneleri 04.09.2013 tarih ve 28755 sayılı resmi gazetede yayımlanan tartı aletleri yönetmeliği gereği Yetkili Muayene Servislerine verilmiştir söz konusu denetim ile yetkili muayene servislerinin görevlerini yerine getirilip getirilmediğinin tespiti yapılması planlanmaktadır.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

91

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Tartı Aletleri

2.2.2 Denetim Alanı Kuyumcu, Eczane ile yerel marketlerde yapılması planlanmaktadır.

2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Denetim görsel ve duyusal olarak; - Etiket Bilgileri Kontrolü, - Damga Kontrolü, Tekrarlanabilirlik Testi (Ani Muayenenin seri olarak yapılabilmesi için diğer testlerin uygulanması öngörülmemiştir.) yapılacaktır.

2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Ek-4 Otomatik olmayan tartı aleti muayene test formu ve kontrol listesi Tekrarlanabilirlik Testi ➣ 0,8*Max değerinde bir yükün tartı aletine yerleştirilip kaldırılması suretiyle test gerçekleştirilir. ➣ III ve IIII üncü sınıf tartı aletleri için 3 tartım, I ve II inci sınıf tartı aletleri için 6 tartım gereklidir. ➣ İlave yüklerle hata belirlenir, (E). ➣ En büyük hata ile en küçük hata arasındaki farkın (Emax – Emin) ve teker teker hataların (E), MİH sınırları içerisinde olduğu doğrulanır.

Damga Kontrolü: Aşağıda resimlerde belirtilen şekilde damga planına uygun olarak tartı aleti damgalanmış olmalıdır.

Resim 9- Damga Yeri

Resim 10- Damgası yapılmış bir örnek

2.3 Muayene Servis Denetimleri 2.3.1 Denetimin Gerekçesi Tartı aletlerinin periyodik muayeneleri 04.09.2013 tarih ve 28755 sayılı resmi gazetede yayımlanan Tartı Aletleri Muayene Yönetmeliği gereği Yetkili Muayene Servislerine verilmiştir. Söz konusu denetim ile yetkili muayene servislerinin Muayene Yönetmeliğine uygun olarak periyodik muayene yapıp yapmadığının tespiti yapılması planlanmaktadır.

92

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Tartı Aletleri

2.3.2 Denetim Alanı İl sınırları içerisinde faaliyet gösteren Tartı Aletleri Yetkili Muayene Servislerinin tümü denetlenecektir.

2.3.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Mahallinde doküman kontrolü, muayenesi yapılmış olan tartı aletinin kullanım yerinde incelenmesi ve damga kontrolü yapılacaktır.

2.3.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Ek 5- Yetkili muayene servisi kontrol listesi kullanılacaktır.

2.4 Tamir ve Ayar Servis Denetimi 2.4.1 Denetimin Gerekçesi Ölçü Ve Ölçü Aletlerinin Tamir ve Ayarını Yapacak Kişilere Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik 20.03.2012 tarihli ve 28239 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanmıştır. Söz konusu denetim ile tamir ayar servislerinin verilen görev ve sorumluluklarını mevzuata uygun olarak yerine getirip getirmediklerinin tespiti yapılacaktır.

2.4.2 Denetim Alanı İldeki Tartı Aletleri Tamir Ayar Servislerinin tümü denetlenecektir.

2.4.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Mahallinde doküman kontrolü yapılır.

2.4.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Ek 6- Tartı aletleri tamir ve ayar servisi kontrol listesi kullanılacak.

2.5 Grup Merkezi Belediye Ölçüler ve Ayar Memurları Uhdesinde Olan Otomatik Olmayan Tartı Aleti Denetimi 2.5.1 Denetimin Gerekçesi Grup merkezi belediye ölçüler ve ayar memurları uhdesinde olan otomatik olmayan tartı aletlerinin kamu menfaati, kamu sağlığı, kamu güvenliği, tüketicinin ve çevrenin korunması, vergi ve harçların toplanması, adil ticaret gibi sebeplerle yapılacak ölçüm işlerinde doğru ayarlı ve damgalı olarak kullanıldığının tespiti amacıyla bakkal, kasap ve manav gibi küçük ölçekli işletmelerde denetiminin yapılması planlanmıştır.

2.5.2 Denetim Alanı Bakkal, kasap ve manav.

2.5.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Denetim görsel ve duyusal olarak;

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

93

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Tartı Aletleri

- Etiket Bilgileri Kontrolü, - Damga Kontrolü, Tekrarlanabilirlik Testi (Ani Muayenenin seri olarak yapılabilmesi için diğer testlerin uygulanması öngörülmemiştir.) yapılacaktır.

2.5.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Ek-4 Otomatik olmayan tartı aleti muayene test formu ve kontrol listesi Tekrarlanabilirlik Testi ➣ 0,8*Max değerinde bir yükün tartı aletine yerleştirilip kaldırılması suretiyle test gerçekleştirilir. ➣ III ve IIII üncü sınıf tartı aletleri için 3 tartım, I ve II inci sınıf tartı aletleri için 6 tartım gereklidir. ➣ İlave yüklerle hata belirlenir, (E). ➣ En büyük hata ile en küçük hata arasındaki farkın (Emax – Emin) ve teker teker hataların (E), MİH sınırları içerisinde olduğu doğrulanır.

Damga Kontrolü: Resim 9 ve 10’ da belirtilen şekilde damga planına uygun olarak tartı aleti damgalanmış olmalıdır.

EK 1: OTOMATİK OLMAYAN TARTI ALETLERİ PGD KONTROL LİSTESİ 2009/23/AT Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Yönetmeliği 4703 Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun Tartı aletinin tip onay belgelendirme tarihine göre;

Tartı aleti ile ilgili bilgiler

01/01/2006 tarihi öncesi (klasik yaklaşım) *

❑

01/01/2006 tarihi sonrası (yeni yaklaşım)

❑

Uygun

Uygun Değil

Açıklama

Üreticinin, adı ve işareti Tip Onay Belgesi Seri Numarası Doğruluk Sınıfı Muayene İşareti (Örneğin Yeşil zemin üzerine M harfi) Onaylanmış Kuruluş Numarası AT Muayenesinin Yapıldığı Yılın Son İki Rakamı CE İşareti Minimum Kapasitesi Maksimum Kapasitesi e muayene sabiti d taksimat aralığı Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinmez ve değiştirilmez nitelikte olmalıdır.

Minimum sıcaklık aralığı *Klasik yaklaşıma göre belgelendirilmiş ise CE ve muayene işaretine bakılmaz.

NOT: Yukarıda belirtilen hususların dışında teknik düzenlemelere aykırı bir durum mevcut mu ?

Varsa açıklayınız: ........................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................

94

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Tartı Aletleri

Ek-2 OTOMATİK TARTI ALETLERİ PGD KONTROL LİSTESİ 4703 Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun 2004/22/AT Ölçü Aletleri Yönetmeliği Tartı Aleti Teknik Bilgileri:

❑

Otomatik Kütle Belirleme Terazisi

❑

Otomatik Gravimetrik Dolum Terazisi

❑

Otomatik Bant Kantarı (Sürekli Toplayıcı)

❑

Kesintili Toplayıcı

❑

Otomatik Ray Kantarı (Demiryolu Ağırlık

Sınıfı I

II

(a)

(b)

0.2

0.5

1

2

0.2

0.5

1

2

0.2

0.5

1

2

0.2

0.5

1

2

Köprüsü)

Karakteristik Özellikler Min Max d e Min Max d Max d Qmax Qmin ∑min Min Max dt d ∑min Min Max d Vmax Vmin

Etiket Bilgileri: Tartı Aleti Üzerinde Bulunan Bilgiler

Uygun

Uygun Değil

Açıklama

Üreticinin, adı ve işareti Tip Onay Belge Numarası Seri Numarası Doğruluk Sınıfı Metrolojik ” M” İşareti Onaylanmış Kuruluş Numarası AT Muayenesinin Yapıldığı Yılın Son İki Rakamı CE İşareti Minimum Kapasitesi Maksimum Kapasitesi e muayene sabiti d bölüntü değeri Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinmez ve değiştirilmez nitelikte olmalıdır.

Minimum sıcaklık aralığı

NOT: Yukarıda belirtilen hususların dışında teknik düzenlemelere aykırı bir durum mevcut mu ?

Varsa açıklayınız: .................................................................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................................................................

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

95

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Tartı Aletleri

EK-3 ŞERİT METRELER PGD KONTROL LİSTESİ

4703 Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun 2004/22/AT Ölçü Aletleri Yönetmeliği Şerit Metre üzerinde bulunan bilgiler

Uygun

Uygun Değil

Açıklama

Üreticinin, adı ve işareti Markası Modeli Doğruluk Sınıfı Metrolojik ” M” İşareti Onaylanmış Kuruluş Numarası AT Muayenesinin Yapıldığı Yılın Son İki Rakamı CE İşareti Minimum sıcaklık aralığı Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinmez ve değiştirilmez nitelikte olmalıdır.

NOT: Yukarıda belirtilen hususların dışında teknik düzenlemelere aykırı bir durum mevcut mu ?

Varsa açıklayınız: ................................................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................

96

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Tartı Aletleri

EK 4: OTOMATİK OLMAYAN TARTI ALETLERİ ANİ MUAYENE KONTROL LİSTESİ 3516 Ölçüler ve Ayar Kanunu 2009/23/AT Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Yönetmeliği OIML R76-1 Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Üzerine Tavsiye Dokümanı TS EN 45501 Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Metrolojik Özellikleri Tartı aletinin tip onay belgelendirme tarihine göre;

Tartı Aleti Üzerinde Bulunan Bilgiler

01/01/2006 tarihi öncesi (klasik yaklaşım)

❑

01/01/2006 tarihi sonrası (yeni yaklaşım)

❑

Uygun

Uygun Değil

Açıklama

Üreticinin, adı ve işareti Tip Onay Belge Numarası Seri Numarası Doğruluk Sınıfı Muayene İşareti (Yeşil zemin üzerine M harfi Onaylanmış Kuruluş Numarası AT Muayenesinin Yapıldığı Yılın Son İki Rakamı CE İşareti Minimum Kapasitesi Maksimum Kapasitesi e muayene sabiti d bölüntü değeri Öngörülen tüm işaretler ve bilgiler açık, net, silinmez ve değiştirilmez nitelikte olmalıdır.

Minimum sıcaklık aralığı Kurulum Damga Kontrolü Yukarıda belirtilen hususların dışında teknik düzenlemelere aykırı bir durum mevcut mu ?

Varsa açıklayınız:

NOT: Yukarıda belirtilen hususların dışında teknik düzenlemelere aykırı bir durum mevcut mu ?

Varsa açıklayınız: ................................................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

97

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Tartı Aletleri

TEKRARLANABİLİRLİK TESTİ Yük Değeri Gösterge, I

İlave yük, ∆L

E

1 2 3 4 5 6 Emax – Emin (tartım 1-10) MİH a) E ≤ MİH (3.6 of R 76-1) b) Emax – Emin ≤ |MİH| (3.6.1 of R 76-1) olup olmadığını kontrol edin.

Geçti

Kaldı

Açıklamalar:

EK 5: YETKİLİ MUAYENE SERVİSİ KONTROL LİSTESİ

Firma Adı / Unvanı : Adresi : Telefon/Faks Numarası : Denetim Tarih : Yetkili Muayene Servisi Numarası : Uygun

Yetkili oldukları tartı aletlerine ilişkin yapılan müracaatlar yıl içerisinde sonuçlandırılmış olmalıdır.

Servislerin kullandığı damgalar İl Müdürlüğüne bildirilenle aynı olmalıdır.

Muayenesini yapmış oldukları tartı aletleri ile ilgili tüm işlemlere dair bilgi ve belgeleri muhafaza edilmelidir.

Yetkili muayene servis belgesi ve personel yetki belge/belgeleri servis içerisinde görülebilecek bir yerde asılı olmalıdır.

Muayene hizmeti veren personel, muayene yapacağı tartın aletinin mevzuatında yer alan temel gerekler ve yükümlülükleri hakkında yeterli bilgiye sahip olmalıdır.

Müracaatlar, Şubat ayı sonundan itibaren beş iş günü içerisinde tartı aletinin bulunduğu il müdürlüğüne elektronik ve yazılı ortamda bildirilmelidir.

Muayenesi gerçekleştirilen tartı aletlerinin sınıf, marka, tip, seri numarası, kullanım yeri bilgileri veri tabanına veya her ayın sonuna kadar il müdürlüğüne yazılı veya elektronik ortamda bildirilmelidir.

98

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

Uygun Değil

Açıklama

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Tartı Aletleri

MUAYENESİNİ YAPTIĞI TARTI ALETİ KONTROL LİSTESİ TARTI ALETİ

KULLANICI ADI VE ADRESLERI

ETİKET BİLGİLERİ

“CE” VE “M” İŞARETİ TİPİ MARKASI SERİ NUMARASI SINIFI KAPASİTESİ YETKİLİ MUAYENE SERVİSİ DENETÇİLER Adı Soyadı : Ünvanı : İmza : Kaşe : EK 6: TARTI ALETLERİ TAMİR VE AYAR SERVİSİ KONTROL LİSTESİ

Firma Adı / Unvanı : Adresi : Telefon/Faks Numarası : Denetim Tarihi : İşyeri Uygunluk Belgesi Numarası : Uygun

Uygun Değil

Açıklama

Bakanlıkça belirlenen tamir ve ayar ücretleri tarifesi, ölçü ve ölçü aletlerinin tamir ve Ayar yetki belgesi, işyeri uygunluk belgesi müşterinin görebileceği yerde asılı bulundurulmalıdır İşyeri Uygunluk Belgesinin Vizesi yapılmış olmalıdır.

Yetki Belgesinin Vizesi yapılmış olmalıdır.

Tamir ve ayar işlemlerinin yapıldığı tartı aletlerinin kaydedildiği servise ait ve İl Müdürlüğünce tasdik edilen defter bulunmalıdır Kütle etalonlarının kalibrasyonu yapılmış olmalıdır.

Geçici damganın bulunması halinde damganın şekli ile ilgili belgenin bir sureti ölçü aletinin bulunduğu il müdürlüğüne süresinde gönderilmelidir.

Geçici damganın bulunması halinde, yetki belgesi ve iş yeri uygunluk belgesi numarası geçici damgada bulunmalıdır. İşyerinde 6 kg' lık Yangın söndürücü (en az 1 adet) ve içi gerekli malzemelerle donatılmış ecza dolabı bulundurulmalıdır

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

99

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Tartı Aletleri

100

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Tartı Aletleri

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

101

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Tartı Aletleri

BÖLÜM 7

TAKOGRAF

102

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Tartı Aletleri

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

103

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi

Tanımı Ülkemizde yaşanan trafik kazalarının nedenlerinden biri de yolcu ve yük taşıyan araç sürücülerinin çalışma sürelerine uymamasıdır.

Sürücülerin sürüş sürelerini kaydeden takograf cihazlarının doğru ayarlı kullanımı için yeterli denetimlerin yapılması can ve mal güvenliği açısından önemlidir.

1.1 Takograf Takograf cihazı, karayolunda yük ve yolcu taşımacılığı yapan araçların hareketini ve sürücülerinin belirli çalışma sürelerinin detaylarını otomatik veya yarı otomatik olarak göstermek ve kaydetmek amacıyla bu tür araçlara monte edilmesi için tasarlanan kayıt cihazıdır. Takograf kelimesi takometre veya motor hızının grafiksel kaydedilmesinden gelmektedir. İcadı demiryolu şirketleri tarafından düzensizliklerin kaydedilmesine dayanan takograf cihazı, günümüzde yük ve yolcu taşımacılığı yapan araçların hız bilgisini ve sürücünün sürüş sürelerini kaydetmek ve istenildiğinde bu kayıtlar ile ilgili raporlama yapmak için kullanılmaktadır. Ülkemizde, karayolunda yük/yolcu taşımacılığı yapan otobüs, kamyon ve çekicilerin Karayolları Trafik Kanunu gereği takograf cihazı kullanması gerekmektedir. Ancak, resmi taşıt olarak tescil edilmiş ve edilecek olanlar ile şehir içi ve belediye mücavir alanı içerisinde yolcu ve yük nakliyatı yapanlarda ise takograf kullanma ve bulundurma zorunluluğu aranmayacağı belirtilmiştir.

1.2 Takograf Çeşitleri ve Çalışma Prensibi Takograf cihazları analog, elektronik ve dijital olmak üzere üç türe ayrılmaktadır. Analog ve dijital takograflar Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde de kullanılan, AB’nin ilgili mevzuatına uygun şekilde üretilmiş; elektronik takograflar ise sadece ülkemize özgü ve Türk Standardları Enstitüsü (TSE)’nün ilgili kriterine göre üretilmiş cihazlardır.

104

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

Analog Takograf Cihazı Karayolu taşımacılığı yapan araçlarda kullanılan ve verileri kayıt sayfasına mekanik veya elektromekanik olarak kaydeden, 21/5/2010 tarihli ve 27587 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Araçlarda Kullanılan Takograf Cihazları Hakkında Yönetmelik”in Ek I’ine uygun olan ve AT tip onayı olan takograf cihazıdır. Şekil 1’de mekanik ve elektromekanik analog takograf cihazları görülmektedir. a

b

Şekil 1 (a) mekanik-saat tipi, (b) elektromekanik-radyo tipi Takograf cihazı içine yerleştirilecek olan ve kaydedilen veriyi kabul etmek ve saklamak için tasarımlanmış olan ve takograf cihazının işaretleme aksamının kaydedilecek bilgilerin sürekli bir kaydını üzerinde bulundurduğu sayfaya, kayıt sayfası denir. Bu kayıt sayfasının “Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Araçlarda Kullanılan Takograf Cihazları Hakkında Yönetmelik”in Ek I’ine uygun olarak AT tip onayının alınmış olması gerekmektedir. Şekil 2’de analog takograf cihazlarında kullanılan kayıt sayfası görülmektedir.

Kayıt sayfası Hız Oranı

Kayıt sayfası Tip Onay İşareti

Kayıt sayfası tipine bağlıdır Şekil 2 Kayıt sayfası Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

105

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

Dijital Takograf Cihazı Karayolu taşımacılığı yapan araçlarda kullanılan ve verileri dijital ortamda kaydeden, akıllı kart (sürücü kartı, şirket kartı, servis kartı ve denetim kartı) ile çalışan, Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Araçlarda Kullanılan Takograf Cihazları Hakkında Yönetmeliğin Ek IB’sine uygun olan ve AT tip onayı olan takograf cihazıdır. Şekil 3’te genel olarak bileşenleriyle birlikte bir dijital takograf görülmektedir.

4

1

3

4 1- Digital takograf cihazı 2- Akıllı Kart

2 3- Hareket Sensörü

4- Çıktı Kağıdı

Şekil 3 Dijital takograf cihazı ve bileşenleri Akıllı kart: Sürücü kartı, denetim kartı, servis kartı ve şirket kartı olmak üzere dört çeşittir. Sürücü kartı, araç sürücüsüne ait olan ve sürücünün faaliyetlerinin kaydedildiği; denetim kartı, denetim yapmaya yetkili personelin denetim sırasında kullandığı; şirket kartı, araç sahiplerine veya hamillerine verilen ve takograf cihazında hafızaya alınan verilerin görüntülenmesinin, yüklenmesinin ve yazdırılmasının sağlandığı; Servis kartı ise, dijital takograf cihazının muayenesi sırasında Bakanlığımız tarafından yetkilendirilmiş olan servislerin kullandığı karttır. Bu kartlar için “Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Araçlarda Kullanılan Takograf Cihazları Hakkında Yönetmelik”in Ek IB’sine uygun olarak AT tip onayı alınması gerekmektedir.

Hareket sensörü: Şanzımandan aldığı araç hareket bilgisini kriptolu bir şekilde takograf cihazına ileten ve “Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Araçlarda Kullanılan Takograf Cihazları Hakkında Yönetmelik”in Ek IB’sine uygun olarak AT tip onayı alınması gereken cihaz. Çıktı kağıdı: Takograf cihazının kaydettiği verileri gerektiğinde raporlamak için yazdırılan ve “Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Araçlarda Kullanılan Takograf Cihazları Hakkında Yönetmelik”in Ek IB’sine uygun olarak AT tip onayı alınması gereken kağıt.

106

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

Elektronik Takograf Cihazı Karayolu taşımacılığı yapan araçlarda kullanılan, analog veya dijital takograf cihazından farklı olan, araç hareket bilgisini ve sürücünün sürüşe ait bilgilerini elektronik ortamda kaydederek yazılı çıktı verebilen, sürücü belgesine entegre edilmiş çip ile birlikte çalışan, yazıcı, gösterge ve tuş takımı donanımına sahip ve TSE ÜBM-03-BK-006 kriterine uygun üretilen takograf cihazıdır. Şekil 4’te elektronik takograf cihazları için bir örnek ve cihaza entegre edilen çipin bir örneği görülmektedir.

Şekil 4 Elektronik takograf cihazı

Çalışma Prensibi Aracın şanzımandan alınan hareket bilgisi takograf cihazına iletilir. Bu bilgi işlenerek takograf cihazı aracın hızını hesaplar ve aracın hız ile sürüş sürelerine ait bilgileri anlık olarak kaydeder. Kaydedilen bu veriler istenildiğinde rapor olarak takograf cihazından alınabilir. Takograf cihazının genel çalışma prensibini gösteren şema Şekil 5’te verilmiştir.

Şekil 5 Takograf cihazının genel çalışma prensibi Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

107

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

1.3 Piyasaya Arzına,Muayenesine,Muayene Servislerine İlişkin Mevzuat Piyasaya Arzına İlişkin Mevzuat Takograf cihazları, 2006 yılında Bakanlar Kurulu Kararı ile 11/1/1989 tarihli ve 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu kapsamına alınmış olup Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü (MSGM) sorumluluğuna girmiştir. İlgili teknik düzenlemesine uygun olarak üretilen analog veya dijital takograf cihazı ve aksamlarının piyasaya arz edilmeden önce bir AT Tip Onay Belgesine sahip olması gerekmektedir. Üreticiler bu belgeyi herhangi bir AB ülkesinin tip onay otoritesinden ya da ülkemizde tip onay otoritesi olarak görevlendirilmiş olan Bakanlıktan alabilmektedirler. AT Tip Onayı Belgesi alınmış bir cihaz piyasaya arz edilmekte ve cihaz ilgili yönetmelikler kapsamında kullanılmadan önce Bakanlık tarafından takograf cihazlarının muayene ve damgalama işlemleri için yetkilendirilmiş servislerde ilk muayene işlemlerine tabi tutulmaktadır. İlk muayene işlemleri yapılmış bir takograf cihazı yasal olarak kullanıma hazır bulunmaktadır.

Muayenesine ve Muayene Servislerine İlişkin Mevzuat Karayolu taşımacılığı yapan araçlarda kullanılması zorunlu olan takograf cihazlarına verilecek servis hizmetleri ile takograf cihazları kullanıcılarının sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla 12/1/2012 tarihli ve 28171 sayılı Resmi Gazetede “Takograf Cihazları Muayene ve Damgalama Yönetmeliği” yayımlanmış ve bu yönetmelik 15/3/2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Takograf cihazları muayene servislerine ilişkin hükümler ise, 14/2/2012 tarih ve 28204 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Takograf Cihazları Servis Hizmetleri Hakkında Yönetmelik” te yer almaktadır.

Söz konusu yönetmelik ile; karayolu taşımacılığı yapan araçlarda kullanılan takograf cihazlarının montajı, muayenesi, faal hale getirilmesi, kalibrasyonu, tamiri veya gerektiğinde kullanım dışı bırakılması için hizmet verecek servislerin belirlenmesi, bu servislerin denetlenmesi, onaylanması ve serviste görev yapacak teknik personelle birlikte belgelendirilmesinde esas alınacak usul ve esasları belirlenmiştir.

Takograf servislerince gerçekleştirilen istisnai haller dışında geçerliliği 2 yıl olan muayeneler sonucunda uygun bulunan takograflar için üzerinde muayene ve araç bilgilerinin yer aldığı “Takograf Cihazı Kalibrasyon Belgesi ” düzenlenmektedir. Bu belgedeki bilgilerin özetini içeren “Montaj Etiketi” de ayrıca araca iliştirilmektedir.

3 Bakanlık tarafından verilen AT Tip Onay Belgesi 21/5/2010 tarihli ve 27587 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Araçlarda Kullanılan Takograf Cihazları Hakkında Yönetmeliğine göre verilmektedir.

108

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

2. Denetim Çeşitleri 2.1 Ani Muayene

2.1.1 Denetimin Gerekçesi Takograf Cihazlarının doğru ayarlı şekilde kullanımının karayolu güvenliğine katkı sağlayacağından hareketle, kamu düzeni ve yararı açısından bu cihazların kullanım alanında doğru çalışıp çalışmadığının kontrolü için denetim yapılmaktadır.

2015 yılı denetim plânı çerçevesinde; yol kenarında denetim yapılabilecek illerimiz belirlenerek bu illerde takograf cihazları ile ilgili ani muayene yapılması planlanmıştır. Takograf cihazlarının mobil cihazlar olması ve Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile yapılan istişareler neticesinde belli noktalarda denetim yapılmasının ana ulaşım güzergâhlarına sahip iller belirlenmiştir.

Ayrıca Ramazan ve Kurban Bayramı süresince yurt genelinde yaşanan ve takograf kullanması gereken araçlardan kaynaklı kazaların önüne geçmek amacıyla yolcu taşıma trafiğinin yoğun olduğu iller belirlenerek bayram öncesine denk gelen aylarda otogarlarda takograf cihazı denetimi planlanmıştır.

Denetim sayıları belirlenirken ortalama bir denetimin ne kadar süreceği ve denetim koşulları göz önünde bulundurulmuştur. Denetim planında belirlenmiş olan bu denetim miktarları asgari değerler olup daha fazla takograf da denetlenebilecektir. Denetimlerde bu husus göz önünde bulundurulmalıdır.

2.1.2 Denetim Alanı Takograf cihazlarının denetimleri yol kenarı denetim istasyonlarında yapılabilir. Denetim yapılması planlanan illerde yer alan yol kenarı denetim istasyonları ile ilgili olarak Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile yazışmalar gerçekleştirilmiş olup söz konusu Bakanlıkça ilgili denetim istasyonlarının bağlı olduğu Ulaştırma Bölge Müdürlükleri bilgilendirilmiştir.

Takograf cihazlarının otogarlarda gerçekleştirilecek denetimleri il müdürlüğü tarafından İl Emniyet Müdürlüğü ile koordinasyon sağlanarak söz konusu denetimlerinin gününün planlanması ve gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Denetimler Bakanlık personeli tarafından bu dokümanın Ek-1 inde yer alan “Takograf Cihazlarının Denetimine İlişkin Rehber” de belirtildiği şekilde ve söz konusu rehberde yer alan “Ani Muayene Tutanağı ”nda belirtilen kriterlerin o takograf tarafından sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilmesi ve tutanağın doldurulmasıyla gerçekleştirilir.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

109

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

Temel olarak takograf cihazının; muayene kontrolü, takograf cihazına müdahale kontrolü, kalibrasyon belgesindeki bilgilerin kontrolü, montaj etiketinin kontrolü yapılmak suretiyle gerçekleştirilir. Denetim sonucunda ilgili rehberde yer alan “Yol Kenarı Denetim Sonuçlarına İlişkin Tablo” doldurularak ivedilikle elektronik ortamda ve resmi yazıyla Bakanlığa iletilmelidir.

2.1.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Denetim yaparken kullanılması gereken doküman, bu bölümün Ek-1 inde yer alan rehberde belirtilmiştir.

2.2 Muayene Servis Denetimleri 2.2.1 Denetimin Gerekçesi Takograf Cihazları Muayene ve Damgalama Yönetmeliğinin 18 inci maddesinin birinci fıkrasında “Bakanlık veya il müdürlüğü, bu Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilip getirilmediğini kontrol etmek için, servislerin ve üreticilerin faaliyetlerini ve bunlara ait her türlü evrak ve kayıtları denetlemeye yetkilidir.” hükmü uyarınca muayene servislerinin denetimlerinin yapılması gerekmektedir.

Takograf Cihazı muayene servisi bulunan tüm iller için 2015 yılı denetim planında servis denetimi planlanmıştır. 2014 yılı takograf servisi denetimlerinin 2014 yılı başında gerçekleşmesi sebebiyle 015 yılı takograf denetimlerinin Ekim, Kasım, Aralık aylarında gerçekleştirilmesi uygun görülmüştür.

Denetim planlanan ilde servis sayısısın 3 ten az olması durumunda denetimin 2015 yılı Ekim ayında, servis sayısının 3 ten fazla olması durumunda denetimlerin il müdürlüğünce planlanarak söz konusu 3 aya paylaştırılarak gerçekleştirilmesi planlanmıştır 2.2.2 Denetim Alanı Her il müdürlüğünün kendi ilinde faaliyet gösteren yetkilendirilmiş takograf servislerini denetime tabi tutması gerekmektedir.

2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Denetimlerin bu bölümün Ek-2 sinde verilen “Takograf Servislerinin Faaliyetlerine İlişkin Denetim Rehberi’nde belirtildiği şekilde ve söz konusu rehberde yer alan “Denetimde Kullanılacak Kontrol Listesi ”nde belirtilen kriterlerin o takograf servisi tarafından sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilmesi ve listenin doldurularak taraflarca imza altına alınmasıyla gerçekleştirilir.

Denetim sonucunda ilgili rehberde yer alan “İl Genelinde Yapılan Denetim Sonuçlarına İlişkin Denetim Tablosu” doldurularak ivedilikle elektronik ortamda ve resmi yazıyla Bakanlığa iletilmelidir.

110

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

Temel olarak servisin fiziksel koşullarının Yönetmelik gerekliliklerine uygunluğu ile düzenlediği belgelerin uygun olup olmadığının kontrolü yapılır.

2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Denetim yaparken kullanılması gereken doküman, bu bölümün Ek-2 inde yer alan rehberde belirtilmiştir.

EK-1 Takograf Cihazlarının Denetimine İlişkin Rehber 1 - GİRİŞ Takograf cihazları 2006 yılında Bakanlar Kurulu Kararı ile 11/1/1989 tarihli ve 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu kapsamına alınmıştır. Bu kanun hükümlerine göre ölçü ve ölçü aletlerinin doğru ayarlı kullanılması esastır. Bu çerçevede takograf cihazlarına yönelik, anılan kanun kapsamında, gerçekleştirilmesi gereken muayene ve damgalama işlemleri 12/1/2012 tarihli ve 28171 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Takograf Cihazları Muayene ve Damgalama Yönetmeliği hükümlerine göre, Bakanlığımız tarafından yetkilendirilmiş servislerce, yürütülmektedir.

Anılan yönetmelikte takograf cihazlarının doğru çalışır durumda olduğunun tespiti için Bakanlığımızın veya il müdürlüklerimizin ani muayenede bulunabilecekleri belirtilmektedir. Takograf cihazlarına yönelik, belirli periyotlar halinde gerçekleştirilecek bu denetimler ve denetim sonucunda uygunsuzluk tespit edilmesi halinde uygulanacak yaptırımlar sistemin işleyişi bakımından önem arz etmektedir.

Takograf cihazlarının denetimine ilişkin rehber, ticari amaçla yük ve yolcu taşımacılığı yapan yurt içi kayıtlı araçlarda kullanılan takograf cihazlarına yönelik olarak il müdürlükleri tarafından yapılan ani muayenelerde ve yol kenarı denetimlerinde uygulama birliğinin sağlanması amacı ile hazırlanmıştır.

Bu rehber, denetime giderken bulundurulması gerekenleri, denetim sırasında kontrol edilecek hususları içeren ani muayene tutanağını, bu tutanak ile ilgili açıklamaları ve yol kenarı denetim sonuçlarına ilişkin tabloyu içermektedir.

Denetim sırasında bu rehberde verilen ani muayene tutanağında bulunan kontrol listesine ait yapılacak işlemlerde, ilgili açıklama ile birlikte değerlendirmeler yapılmalıdır. Bu rehberde belirtilmemiş olsa bile ilgili mevzuat kapsamında takograf cihazlarına ilişkin tespit edilen uygunsuzluklarda da gerekli işlemler uygulanmalıdır. Ayrıca bu rehber sadece kılavuz olması amacıyla hazırlandığından yürürlükteki mevzuat hükümleri ile çelişkili durumlarda mevzuat hükümlerinin geçerli olacağı unutulmamalıdır.

Denetim tamamlandıktan sonra ani muayene tutanağı ilgililerce imza altına alınarak denetim sonlandırılmalıdır. Tespitlere ilişkin değerlendirmeler yapılarak ilgili mevzuat hükümlerine göre

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

111

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

gerekli işlemler uygulanmalıdır. Bu rehberde belirtilen denetim tutanağı sadece bir tespit tutanağı olup, uygunsuz durumlarda ve cezai işlem gerektiren durumlarda ayrıca ceza tutanağı ile ilgili işlemler de yapılmalıdır.

Denetim sırasında yapılan kontroller sonucunda, servislerin yaptığı işlemler ile ilgili herhangi bir uygunsuzluğun tespit edilmesi durumunda; servis, denetimin yapıldığı il sınırları içinde ise ilgili serviste, uygunsuzluğa yönelik denetimler gerçekleştirilebilir. Eğer muayeneyi yapan servis, başka bir il sınırı içinde ise ilgili il müdürlüğüne resmi yazı ile bilgi verilip konuyla ilgili denetim yapılması istenebilir.

Ayrıca bu denetim rehberinde bulunan “Yol Kenarı Denetim Sonuçlarına İlişkin Tablo”ya uygun olarak düzenlenen excel dosyası elektronik ortamda tutularak il müdürlüğünce her ay sonunda Bakanlığa e-posta yoluyla iletilmelidir.

Yeni onaylanan takograf servislerine ait bilgiler ile faaliyette olan servislerde meydana gelen değişikliklere ait bilgiler il müdürlüklerince Bakanlığımıza bildirilmekte ve bu bilgilere yönelik gerekli kontroller yapıldıktan sonra Bakanlığımız internet sayfasında mevcut olan “Onaylanmış Takograf Servisleri” adlı excel dosyası, bu bilgiler doğrultusunda periyodik olarak güncellenmektedir. Bu çerçevede denetim yapılırken tarihe bağlı olarak bilgi ve belgelerde bir inceleme yapılıyorsa, yukarıda bahsedilen excel dosyasında ilgili tarihe karşılık gelen servis bilgilerinin göz önünde bulundurulması gerektiği hususuna dikkat edilmelidir. Denetim esnasında bilgisayar ve internet bağlantısı bulundurulması denetimlerin daha verimli şekilde yapılmasını sağlayacaktır.

2 - DENETİME GİDİLİRKEN BULUNDURULMASI GEREKENLER 1. 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu 2. 14/2/2012 tarihli ve 28204 sayılı Takograf Cihazları Servis Hizmetleri Hakkında Yönetmelik 3. 12/1/2012 tarihli ve 28171 sayılı Takograf Cihazları Muayene ve Damgalama Yönetmeliği 4. Ticari Amaçla Yük ve Yolcu Taşımacılığı Yapan Araçlara Yönelik Yol Kenarı Denetim Hizmetlerinin Ortak Yürütülmesi Hakkında Protokol 5. Bu denetim rehberi 6. Bakanlığımız resmi internet sayfasındaki onaylı takograf servislerini gösteren güncel “Onaylanmış Takograf Servisleri” excel dosyası (elektronik ortamda).

7. Yeterli sayıda, bu rehberde bulunan “Ani Muayene Tutanağı”

112

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

3 - ANİ MUAYENE TUTANAĞI Genel Bilgiler

Tarih: ….. / ….. / ………

Ruhsat Sahibinin Adı Soyadı/Unvanı

:

Adresi : T.C. Kimlik/Vergi Numarası

: Araç Plakası

Takograf Cihazının Türü: ❑ Dijital

❑ Analog

❑ Elektronik

Seri No (varsa) : Markası : Modeli :

Kontrolü Yapılacak Olan Hususlar

Evet

Hayır

1- Takograf Cihazının Muayene Kontrolü 1.1. Takograf cihazının muayenesi yapılmıştır.

1.2. Kalibrasyon belgesinin geçerliliği devam etmektedir.

1.3. Muayene işlemleri, yetkili servis tarafından yapılmıştır.

❑ ❑ ❑

❑ ❑ ❑

❑ ❑

❑ ❑

❑ ❑

❑ ❑

❑ ❑

❑ ❑

❑

❑

2- Takograf Cihazına Müdahale Kontrolü 2.1. Takograf cihazının gözle muayenesinde herhangi bir uygunsuzluk yoktur.

2.2. Damgalara müdahale edilmemiştir.

3- Kalibrasyon Belgesindeki Bilgilerin Kontrolü 3.1. Kalibrasyon belgesi ile araç tescil belgesinde belirtilen plaka numarası aynıdır.

3.2. Kalibrasyon belgesi araçta kullanılmakta olan takograf cihazı için düzenlenmiştir.

4- Montaj etiketinin kontrolü 4.1. Montaj etiketi mevcuttur.

4.2. Montaj etiketinde herhangi bir tahrifat yoktur.

4.3. Adaptörün kullanılması durumunda montaj etiketine ilaveten bulunması gereken ikinci etikette herhangi bir tahrifat yoktur.

5- Tespit Edilen Diğer Uygunsuzluklar (Varsa): 1) Bu tutanak iki nüsha halinde düzenlenerek biri il müdürlüğünde muhafaza edilir diğeri araç sürücüsüne verilir.

2) Bu tutanak sadece tespit tutanağıdır. Cezai işlem gerektiren durumlarda bu tutanakla birlikte ceza tutanağının da tutulması gerekmektedir.

3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu, 12/1/2012 tarihli ve 28171 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Takograf Cihazları Muayene ve Damgalama Yönetmeliği ve 14/2/2012 tarihli ve 28204 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Takograf Cihazları Servis Hizmetleri Hakkında Yönetmelik kapsamında yukarıda bilgileri verilen araçta kullanılmakta olan takograf cihazı ve aksamları ile ilgili yapılan denetim sonucunda yukarıda belirtilen durumlar tespit edilmiş olup iş bu tutanak taraflarca imza altına alınmıştır. Denetim sonrasında herhangi bir uygunsuzluğun tespit edilmesi durumunda araç sahibinin, denetimin yapıldığı tarihten itibaren 30 gün içerisinde; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş bir takograf servisine giderek uygunsuzluğun giderilmesine yönelik işlemlerinin gerçekleştirilmesini sağlaması ve uygunsuzluğun giderildiğine dair denetimi yapan Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü’ne bilgi vermesi gerekmektedir. …… /……/……

İMZA Denetimi Yapan Personelin Adı, Soyadı, Unvanı

İMZA Denetimi Yapan Personelin Adı, Soyadı, Unvanı

İMZA Araç Sürücüsü Adı, Soyadı, TC Kimlik No

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

113

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

4 - KONTROL YAPILACAK HUSUSLARA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR 4.1. TAKOGRAF CİHAZININ MUAYENE KONTROLÜ Takograf cihazlarının, “Takograf Cihazları Muayene ve Damgalama Yönetmeliği” hükümlerine göre muayene ve damgalama işlemlerini yapılmış bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Bu bölüm, takograf cihazlarının muayenesinin yapılıp yapılmadığının kontrolü, bu muayenelerin geçerlilik sürelerinin kontrolü ile muayeneyi gerçekleştiren tüzel ve gerçek kişilerin yetkilerinin kontrolü işlemlerini içermektedir.

4.1.1. Takograf Cihazının Muayenesinin Olup Olmadığının Kontrolü Takograf cihazının muayene ve damgalama işlemlerini Bakanlığımız tarafından yetkilendirilmiş takograf servisinde yaptıran kullanıcının kalibrasyon belgesini ve montaj etiketini araç içinde bulundurması gerekmektedir. Örnek kalibrasyon belgesi ve montaj etiketi Şekil 1’de açıklamalı olarak gösterilmiştir. Kalibrasyon belgesinin üzerinde takograf üreticilerine ait logolar bulunabilir ancak bu durum kalibrasyon belgesinin başka bir takograf markasına yönelik düzenlenemeyeceği anlamına gelmez. Araç sürücüsünün kalibrasyon belgesini ibraz etmemesi durumunda ani muayene tutanağında bu maddeye ait hayır kutucuğu işaretlenir ve diğer maddelere geçilmeksizin denetim sonlandırılır.

4.1.2. Kalibrasyon Belgesindeki Muayene Süresinin Kontrolü Takograf cihazının muayene süresinin geçerliği, kalibrasyon belgesi üzerindeki muayene tarihinden itibaren iki yıldır. Ancak, Takograf Cihazları Muayene ve Damgalama Yönetmeliği’nin 8. maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan aşağıdaki istisnai durumlar oluştuğu anda kullanıcının, en yakın yetkili servise giderek muayene ve damgalama işlemlerini yaptırması gerekmektedir. Denetim sırasında muayene süresinin geçerliliğinin dolmuş olduğu tespit edilirse ani muayene tutanağında bu maddeye ait hayır kutucuğu işaretlenir ve diğer maddelere geçilmeksizin denetim sonlandırılır. Zamanında yaptırılmamış muayene ve damgalama işlemlerinden araç sahibi sorumludur. İstisnai Durumlar: 1. Araç üreticisi tarafından, aracın teknik belgelerinde tanımlanmış araçta kullanılacak lastik ebadındaki değişiklik, şanzıman onarımı ve şanzımana bağlı hareket sensörü damgasının bozulmasına bağlı olarak meydana gelecek bir değişiklik sonrası, aracın karakteristik katsayısı “w” de değişiklik, 2. Araca iliştirilmiş mevcut montaj etiketindeki değerle kıyaslandığında, araç lastiklerinin etkin çevresi “l” de ±%4 oranında meydana gelmiş bir değişiklik, 3. Araç tescilinin yapıldığı plaka numarasında “VRN” değişiklik, 4. Dijital takograflar için koordine edilmiş evrensel zamanda “UTC saatinde” yirmi dakikadan daha fazla sapma olması durumunda.

114

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

Şekil 1. Kalibrasyon belgesi* ve montaj etiketi* 1 Örnek Kalibrasyon Belgesi 2 Hologram 3 Servis Onay Numarası

4 Muayenenin yapıldığı tarih 5 Montaj etiketi 6 Yetkili personel bilgileri

* 14/02/2012 tarihli ve 28204 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Takograf Cihazları Servis Hizmetleri Hakkında Yönetmelik’in EK4’ünde belirtilen bilgilere sahip.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

115

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

4.1.3. Muayene ve Damgalama İşlemlerinin Yetkili Servis Tarafından Yapılıp Yapılmadığının Kontrolü Muayene ve damgalama işlemleri sadece, Bakanlığımız tarafından belgelendirilmiş yetkili takograf servislerince yapılmaktadır. Belgelendirilen servislere ve bu servislerde çalışan personele ait bilgiler Genel Müdürlüğümüz internet sayfasında güncel olarak yayımlanmaktadır. Yayımlanan bu dosyada servislere ve bu servislerde çalışan personele ait bilgiler yer almaktadır.

Muayene ve damgalama işlemlerinin yetkili servis tarafından yapılıp yapılmadığının kontrolü aşağıda adım adım anlatılmıştır.

1- Genel Müdürlüğümüzün internet sayfasında yer alan onaylı takograf servislerin bilgilerinin olduğu “Onaylanmış Takograf Servisleri” dosyası açılır ve sorgu sayfasından “Eski Tarihli Servis Bilgileri” butonuna basılır(Şekil 2).

Şekil 2. Eski tarihli servis bilgileri sorgulama ekranı 2- Şekil 2’deki sorgulama ekranı açıldıktan sonra “Onay Numarasını Giriniz” kutucuğuna kalibrasyon belgesinde yer alan “Servis Onay Numarası” kutucukta belirtildiği şekilde girilir(Şekil 3.a). Servis onay numarası girişi onaylandıktan sonra açılan “Tarih Giriniz” kutucuğuna kalibrasyon belgesinde bulunan “Muayene Tarihi” girilir(Şekil 3.b).

116

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

Şekil 3. Servis onay numarası ve tarih bilgilerinin girilmesi 3- Kalibrasyon belgesinde yer alan servis onay numarası ve muayene tarihi girildikten sonra programda açılan servise ait bilgilerin yer aldığı sayfadan; muayenenin yapıldığı tarihte servisin aktif durumda olup olmadığı, servisin hangi cihazlara hizmet verebildiği, muayeneyi yapan personelin o tarihte yetkili olup olmadığı kontrol edilir(Şekil 4).

Şekil 4. Muayenenin yapıldığı tarihteki servis bilgilerinin kontrol edilmesi Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

117

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

Yukarıda belirtilen kontroller sonucunda, muayene ve damgalama işlemlerinin yetkisiz servisçe yapıldığı ya da muayene ve damgalama işlemlerini yetkili bir servisin yaptığı ancak muayene ve damgalamanın yapıldığı tarihte bu servisin aktif durumda olmadığı tespit edilirse ani muayene tutanağında bu maddeye ait hayır kutucuğu işaretlenir ve diğer maddelere geçilmeksizin denetim sonlandırılır. Muayene ve damgalama işlemlerini yapan servisin Bakanlığımızca yetkilendirilmiş ve muayene ve damgalamanın yapıldığı tarihte de aktif durumda olması ancak muayene ve damgalama işlemlerini yapan personelin yetkisiz olması durumunda, bu durum servisin yaptığı yanlışlıktan kaynaklandığı için, hayır kutucuğu işaretlenmez, araç sahibine ceza verilmez.

4.2. TAKOGRAF CİHAZINA MÜDAHALE KONTROLÜ Bu bölüm, takograf cihazının doğru çalışmasını engellemek maksadıyla yapılabilecek müdahaleleri tespit etmek için takograf cihazının ve aksamlarının bütünlüğünün kontrolü işlemlerini içermektedir.

4.2.1. Takograf Cihazının Gözle Muayenesinde Herhangi Bir Uygunsuzluk Olup Olmadığının Kontrolü Takograf cihazının ve aksamlarının fonksiyonları yerine getirip getirmediği ve herhangi bir fiziki müdahalenin bulunup bulunmadığı gözle muayene edilerek anlaşılabilecek durumların tespiti sağlanmaya çalışılır. Herhangi bir uygunsuzluk tespit edilmesi durumunda ani muayene tutanağında bu maddeye ait hayır kutucuğu işaretlenir ve diğer maddelerdeki kontrollere geçilir.

4.2.2. Damgalarda Herhangi Bir Müdahalenin Olup Olmadığının Kontrolü Araç üzerindeki takograf cihazı ve aksamlarının, aşağıda belirtilen yerlerinde olan ve denetçi tarafından kontrol edilebilecek damgaların bulunup bulunmadığı ve bunlara yönelik herhangi bir müdahalenin olup olmadığı kontrol edilir. Damgalara yönelik herhangi bir müdahalenin tespit edilmesi durumunda ani muayene tutanağında bu maddeye ait hayır kutucuğu işaretlenir ve diğer maddelerdeki kontrollere geçilir.

Araç üzerindeki takograf, analog takograf cihazı ise; • Üzerindeki bilgiler sökülürken hasarlanmayacak şekilde iliştirilmişse montaj etiketi, • Takograf cihazı ile araç arasındaki bağlantı noktaları, • Adaptörün kullanıldığı durumlarda, adaptörün kendisi ve devreye irtibatlandırıldığı bağlantı noktası, • Dingil oranı iki veya daha fazla olan araçlarda anahtar mekanizması, • Adaptör ve anahtar kullanıldığı durumlarda, adaptör ve anahtar mekanizmasını cihazın diğer kısımları ile birleştiren bağlantı noktaları, • Takograf cihazı sabitini “k”, aracın karakteristik katsayısına “w” uyarlayan cihazlara erişimin sağlandığı kapaklar, • Tamir işleminin gerektiği durumlarda cihazın mahfazasının açılarak içerisine müdahaleye imkan vermeyecek şekilde damga planında gösterilen damgalanacak yerler.

118

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

Araç üzerindeki takograf, dijital takograf cihazı ise; • Takograf cihazı ile elektriksel bağlantı noktaları, • Hareket sensörü ile takograf bağlantısı ve hareket sensörü ile şanzıman bağlantıları, • Tamir işleminin gerektiği durumlarda cihazın mahfazasının açılarak içerisine müdahaleye imkân vermeyecek şekilde damga planında gösterilen damgalanacak yerler, • İşaretlemeler sökülürken tahrip edilmeyecek bir şekilde iliştirildiği sürece montaj etiketi, • Bağlantısı koparıldığında, tespit edilemeyen değişikliklerin yapılmasına veya tespit edilemeyen veri kaybına ya da takograf cihazının yanlış çalışmasına neden olabilecek herhangi bir bağlantı noktası, • Pil değişimi gereken cihazlar için sadece pile erişimin sağlandığı nokta, • Adaptörün kullanıldığı durumlarda, adaptörün kendisi ve devreye irtibatlandırıldığı bağlantı noktası.

Araç üzerindeki takograf, dijital takograf cihazı ise; • Elektronik takograf cihazı ile elektriksel bağlantı noktaları, • Hareket sensörünün mahfaza ve bağlantı noktaları, • Bağlantısı koparıldığında, tespit edilemeyen değişikliklerin yapılmasına veya tespit edilemeyen veri kaybına ya da elektronik takograf cihazının yanlış çalışmasına neden olabilecek herhangi bir bağlantı noktası, • Üzerindeki bilgiler sökülürken hasarlanmayacak şekilde iliştirilmişse montaj etiketi.

Yukarıda belirtilen maddelerde belirtilmemiş olsa bile, takograf cihazının tip onayında belirtilen damgalanacak yerlerin de damgalanmış olması gerektiği unutulmamalıdır.

4.3. KALİBRASYON BELGESİNDEKİ BİLGİLERİN KONTROLÜ Bu adımda yapılan kontrollerin amacı; muayene ve damgalama işlemleri yapıldıktan sonra düzenlenen kalibrasyon belgesi ve montaj etiketindeki bilgiler ile araç üzerindeki bu bilgilere karşılık gelen mevcut durumların kontrol edilmesidir.

4.3.1. Kalibrasyon Belgesi ile Araç Tescil Belgesinde Belirtilen Plaka Numarası Aynı Olup Olmadığının Kontrolü İbraz edilen kalibrasyon belgesinin, o araca düzenlenip düzenlenmediğini anlamak için kalibrasyon belgesinde belirtilen ile araç tescil belgesinde belirtilen plaka numarasının aynı olup olmadığı kontrol edilir, aynı değilse ani muayene tutanağında bu maddeye ait hayır kutucuğu işaretlenir ve diğer maddelerdeki kontrollere geçilir.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

119

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

4.3.2. Kalibrasyon Belgesinin Araçta Kullanılmakta Olan Takograf Cihazı İçin Düzenlenip Düzenlenmediğinin Kontrolü İbraz edilen kalibrasyon belgesinin, araçta kullanılan takograf cihazına yönelik olarak düzenlenip düzenlenmediğini anlamak için takograf cihazı üzerinde seri numarası mevcut ise; bu numara ile kalibrasyon belgesinde belirtilen takograf cihazının seri numarasının aynı olup olmadığı karşılaştırılır.

Eğer seri numarası mevcut değilse yada okunamıyorsa araçta kullanılmakta olan takografın model, tip ve yıl bilgileri ile kalibrasyon belgesinde belirtilen bu bilgilerin aynı olup olmadığı kontrol edilir.

Kontroller sonucunda, ibraz edilen kalibrasyon belgesinin araçta kullanılmakta olan takograf cihazına yönelik olarak düzenlenmediği tespit edilirse ani muayene tutanağında bu maddeye ait hayır kutucuğu işaretlenir ve diğer maddelerdeki kontrollere geçilir.

4.3.3. Araç Üzerindeki ile Kalibrasyon Belgesindeki Lastik Ebadının Aynı Olup Olmadığının Kontrolü Araç üzerinde bulunan lastiklerin ebatlarında olacak bir değişiklik takograf cihazının kalibrasyon parametrelerini değiştireceği ve cihazın doğru çalışırlığını etkileyeceğinden; araç üzerinde bulunan lastiğin ebadı ile kalibrasyon belgesinde belirtilen lastik ebadının aynı olup olmadığı kontrol edilir.

Aynı olmadığı tespit edilirse ani muayene tutanağında bu maddeye ait hayır kutucuğu işaretlenir ve diğer maddelerdeki kontrollere geçilir.

4.4. MONTAJ ETİKETİNİN KONTROLÜ Bu bölümde, takograf cihazının kalibrasyonunun yapılmasına müteakip, araç sürücü kabini içerisinde kolayca görünebilecek bir yere servis tarafından iliştirilmiş olan montaj etiketine yönelik aşağıdaki kontroller gerçekleştirilir.

4.4.1. Montaj Etiketinin Mevcudiyetinin Kontrolü Montaj etiketinin araç içerisinde var olup olmadığı kontrol edilir. Montaj etiketi mevcut değilse ani muayene tutanağında bu maddeye ait hayır kutucuğu işaretlenir ve diğer maddelerdeki kontrollere geçilir.

4.4.2. Montaj Etiketinde Herhangi Bir Tahrifatın Olup Olmadığının Kontrolü Montaj etiketi de damga ile aynı öneme sahiptir. Bu yüzden montaj etiketinde bilgilerin okunmasını engelleyici herhangi bir tahrifatın olup olmadığı kontrol edilir. Montaj etiketi üzerindeki bilgilerin okunamayacağı düzeyde bir tahrifatın olması durumunda ani muayene tutanağında bu maddeye ait hayır kutucuğu işaretlenir ve diğer maddelerdeki kontrollere geçilir.

4.4.3. İkinci Etikette Tahrifatın Olup Olmadığının Kontrolü Adaptör kullanılan araçlarda, Takograf Cihazları Servis Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin Ek-4’ünde yer alan montaj etiketine ilişkin bilgilerin bu etikete sığmaması durumunda, bu bilgilerden asgari olarak ilk üç ve son dört bentte belirtilenlerin bulunduğu ikinci bir etiket kullanabilir. Bu etiket montaj etiketi ile aynı güvenlik özelliklerini sağlar ve montaj etiketinin bulunduğu yere iliştirilir.

120

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

Araçta adaptör bulunup bulunmadığı, kalibrasyon belgesinden kontrol edilebilir. Adaptörün bulunmaması durumunda evet/hayır kutucukları boş bırakılarak bu madde atlanır ve tespit edilen başka bir uygunsuzluk yok ise denetim sonlandırılır.

Araçta adaptörün ve yukarıdaki özelliklere sahip ikinci bir etiket kullanılması durumunda bu etiket üzerindeki bilgilerin okunmasını engelleyici herhangi bir tahrifatın olup olmadığı kontrol edilir. İkinci etiket üzerindeki bilgilerin okunamayacağı düzeyde bir tahrifatın olması durumunda ani muayene tutanağında bu maddeye ait hayır kutucuğu işaretlenir ve tespit edilen başka bir uygunsuzluk yok ise denetim sonlandırılır.

4.5. TESPİT EDİLEN DİĞER UYGUNSUZLUKLAR Bu bölümde, buraya kadar belirtilen hususlar dışında, denetimi yapan kişi tarafından, ilgili mevzuat hükümlerine aykırı bir durum olduğu tespit edilirse bu husus ifade edilir.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

121

122

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

Örnek

06BT7985

Aracın Plaka Numarası

2003

Aracın Modeli Yılı

Kamyon

Aracın Cinsi (Otobüs, Kamyon, Minibüs)

Mercedes

Araç Markası

Şirket

Aracın Sahibi (Şahıs, Şirket)

5 - YOL KENARI DENETİM SONUÇLARINA İLİŞKİN TABLO

Uluslararası

Taşimacılık Türü (Ulusal, Uluslararası)

Dijital

Cihazın Türü (Analog/Dijital Elektronik) Denetim Tarihi

AD-/34/12-001 10.08.2014

Muayeneyi Yapan Servisin ONay Numarası

2.2

Uygunsuzluk varsa “Yol Kenarı Denetim Tutanağın”da Belirtilen Maddesi (1.1., 1.2, 1.3, 2.1, 2.2, 3.1, 3.2, 3.3, 4.1, 4.2, 4.3)

c

Uygunsuzluk varsa 3516 Sayılı Kanunun 15. Maddesinin Hangij Bendine Göre İşlem Yapıldığı (a, b, c, d, e, f, g)

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü

Takograf

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

EK-2 Takograf Servislerinin Faaliyetlerine İlişkin Denetim Rehberi 1 - GİRİŞ Bilindiği üzere, takograf cihazlarının muayene ve damgalanmasına ilişkin işlemler Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş özel servisler tarafından yapılmaktadır. Bu bağlamda yetkili servislerde yapılan işlemlerin belirli aralıklarla denetlenmesi ve gerekli yaptırımların uygulanması sistemin işleyişi bakımından önem arz etmektedir.

Takograf Cihazları Muayene ve Damgalama Yönetmeliğinin 18 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında “Bakanlık veya il müdürlüğü, bu Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilip getirilmediğini kontrol etmek için, servislerin ve üreticilerin faaliyetlerini ve bunlara ait her türlü evrak ve kayıtları denetlemeye yetkilidir. Takograf cihazı üreticisi veya servis sorumlusu, denetimde bulunan kişilere uygun çalışma ortamını sağlamakla, gerekli bilgi ve belgeleri gerçeğe uygun ve eksiksiz olarak vermekle, incelemelere yardımcı olmakla ve doğru beyanda bulunmakla yükümlüdür.” ifadesi ve ayrıca Takograf Cihazları Servis Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin 11 inci maddesinin dördüncü fıkrasında “Bakanlık veya il müdürlüğü; servis hizmetlerinin yürütülmesinde bu Yönetmelik gerekliliklerinin sağlanması için servislerin denetimini yapar.” ifadesi yer almaktadır. Bu bağlamda takograf servislerinin denetimlerinin yapılması gerekmektedir.

Bu rehber, ülke genelinde yetkilendirilmiş takograf servislerinin il müdürlükleri tarafından yapılan denetimlerinde uygulama birliğinin sağlanması ve servislerde verilen hizmet kalitesinin artırılması amaçlanmıştır. Bu rehberde belirtilmemiş olsa bile ilgili yönetmelikler kapsamında servis faaliyetlerine ilişkin tespit edilen uygunsuzluklarda gerekli işlemlerin tesis edilmesi de gerekmektedir.

Bu rehberde, denetime giderken bulundurulması gerekenler, denetim sırasında kontrol edilecek hususlar ve tutulacak tutanak ve denetimi yapılacak hususla ilgili açıklamalar ve kontrollerin nasıl yapılabileceğine dair kılavuz bilgiler yer almaktadır.

Denetim yapılırken, servis sahibi ve servis sorumlusu istenilen belge ve bilgileri sağlamakla ve denetim görevlisine beyan edeceği bilgileri doğru olarak beyan etmekle yükümlüdür. Denetim sırasında bu rehberde verilen kontrol listesine ait yapılacak işlemlerde ilgili açıklama ile birlikte değerlendirmeler yapılmalıdır.

Denetim tamamlandıktan sonra tespit tutanağı ile ekine iliştirilmiş kontrol listesi ilgililerce imza altına alınarak denetim sonlandırılmalıdır. Tespitlere ilişkin değerlendirmeler yapılarak gerekli görülen işlemler ilgili mevzuat hükümlerine göre (servis faaliyetlerinin askıya alınması veya cezai hükümler) tesis edilmeli ve ilgililere resmi bir yazı ile iletilmelidir. Denetim sonunda uygunsuzluklarla ilgili tesis edilen işlemler sonucunda Bakanlığımız resmi internet sitesinde yayımlanan onaylı takograf listeleri ile ilgili değişikliklerin olması gerektiği durumlar var ise bu bilgilendirme Bakanlığa resmi bir yazı ile ivedilikle bildirilmelidir. Ayrıca bu denetim rehberinde bulunan İl Genelinde Yapılan Denetim Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

123

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

Sonuçlarına İlişkin Denetim Tablosu, ilde bulunan tüm yetkili takograf servislerinin denetiminin tamamlanmasından sonra eksiksiz şekilde doldurularak Bakanlığa iletilmelidir.

2 - DENETİME GİDİLİRKEN BULUNDURULMASI GEREKENLER 1) Denetime gidilirken aşağıda belirtilen dokümanların bulundurulması gerekmektedir.

1. 14/2/2012 tarihli ve 28204 sayılı Takograf Cihazları Servis Hizmetleri Hakkında Yönetmelik ve bu yönetmelikte değişiklik yapan diğer yönetmelikler (Bu yönetmelik bundan sonra S.Y. şeklinde kısaltılarak kullanılacaktır.)

2. 12/1/2012 tarihli ve 28171 sayılı Takograf Cihazları Muayene ve Damgalama Yönetmeliği ve bu yönetmelikte değişiklik yapan diğer yönetmelikler (Bu yönetmelik bundan sonra M.Y. şeklinde kısaltılarak kullanılacaktır.)

3. Bu denetim rehberi, 4. Servislerin başvuruda ibraz ettikleri başvuru dosyası, 5. Yetki ve onay belgeleri (servistekilerle karşılaştırılmak üzere), 6. Bakanlığımız resmi internet sayfasında hizmetler bölümünde yer alan yetkili takograf servisleriyle ilgili bilgiler. (http://msgm.gov.tr) 2) Denetim sonunda tespit edilen uygunsuzluklarla ilgili tutanak tutmak ve bu tutanağın ekine iliştirmek üzere kullanacağı bu rehberde yer alan kontrol listesi.

3) Denetim yapılırken tarihe bağlı olarak bilgi ve belgelerde bir inceleme yapılıyorsa, Bakanlığımız resmi internet sayfasındaki listede servisin ilgili tarihlerdeki durumunun da belirlenmesine dikkat edilmelidir.

Eski tarihli bilgi ve belgelerle ilgili denetim yapılırken işlem tarihinde servisin yetkili olup olmadığı aşağıdaki adımlar uygulanarak tespit edilebilir.

4- Genel Müdürlüğümüzün internet sayfasında yer alan onaylı takograf servislerin bilgilerinin olduğu “Onaylanmış Takograf Servisleri” dosyası açılır ve sorgu sayfasından “Eski Tarihli Servis Bilgileri” butonuna basılır (Şekil 1).

Şekil 1. Eski tarihli servis bilgileri sorgulama ekranı.

124

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

5- Şekil 1’deki sorgulama ekranı açıldıktan sonra “Onay Numarasını Giriniz” kutucuğuna denetim yapılan servisin “Servis Onay Numarası” kutucukta belirtildiği şekilde girilir(Şekil 2.a). Servis onay numarası girişi onaylandıktan sonra açılan “Tarih Giriniz” kutucuğuna tarih girilerek eski tarihli servis bilgileri kontrol edilir (Şekil 2.b). a

b

Şekil 2. Servis onay numarası ve tarih bilgilerinin girilmesi.

6- Kalibrasyon belgesinde yer alan servis onay numarası ve denetim yapılmak istenilen tarih girildikten sonra programda açılan servise ait bilgilerin yer aldığı sayfadan; ilgili tarihte servisin aktif durumda olup olmadığı, servisin hangi cihazlara hizmet verebildiği, muayeneyi yapan personelin o tarihte yetkili olup olmadığı kontrol edilebilir (Şekil 3).

Şekil 3. Denetim esnasında eski tarihli servis bilgilerinin kontrol edilmesi.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

125

126

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

Servisin Unvanı

Servisin Onay Numarası

Denetim Tarihi/Denetim yapılamadıysa Gerekçesi

Servisin Son 2 Yılda Yaptığı Muayene Sayısı

Servisin Son 1 Yılda Düzenlediği Dijital Takograf Tespit Tutanağı Sayısı

3 - İL GENELİNDE YAPILAN DENETİM SONUÇLARINA İLİŞKİN DENETİM TABLOSU Uygunsuzluk Var/Yok

Uygunsuzluk Varsa Yapılan İşlem

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü

Takograf

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

4 - İŞ YERİ DENETİM TUTANAĞI 12/1/2012 tarihli ve 28171 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Takograf Cihazları Muayene ve Damgalama Yönetmeliği ve 14/2/2012 tarihli ve 28204 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Takograf Cihazları Servis Hizmetleri Hakkında Yönetmelik kapsamında ……/……/………… tarihli ve ……… , ……… sayılı görevlendirmeye istinaden ……………………………………………………………………………………..…

adresinde bulunan

…………………………………………………………………..…………… unvanlı iş yerinde yapılan denetim sonucunda ekte bulunan kontrol listesinde belirtilen durumlar tespit edilmiş olup iş bu tutanak taraflarca imza altına alınmıştır. …… /……/…………

İmza İmza İmza Denetimi Yapan Personelin Denetimi Yapan Personelin Servis Yetkilisinin

Unvanı, Adı Unvanı, Adı Adı 5 - DENETİMDE KULLANILACAK KONTROL LİSTESİ SERVİSİN UNVANI

:

SERVİSİN ONAY NUMARASI : DENETİM TARİHİ

:

No

Kontrolü Yapılacak Olan Hususlar

1.

Muayene için alınan ücretler yönetmelik hükümlerine uygundur.

2.

Takograf cihazı kalibrasyon belgesi yönetmelik hükümlerine uygundur.

3.

Uygunsuzluk durumlarında tutulan tutanaklar yönetmelik hükümlerine uygundur.

4.

Servis hizmetlerinde kullanılan cihazların kalibrasyonları geçerli ve seri numaraları beyan edilene uygundur.

5.

Servis alanı, bina, park alanı için kira sözleşmesi ve/veya kullanım hakları beyan edildiği şekilde geçerliliğini korumaktadır.

6.

Muayenelerde kullanılan damgalar beyan edilen ölçeklendirilmiş çizime uygundur.

7.

Servis onay belgesinde belirtilen adreste hizmet vermektedir.

8.

Kalibrasyon belgelerinin seri numaraları il müdürlüğüne bildirilenler ile aynıdır.

9.

Kullanılan montaj etiketi yönetmelik hükümlerine uygundur.

10.

Servis, Takograf Servis Hizmetleri Onay Belgesinde; Teknik Personel, Yetki Belgesinde belirtilen takograf türüne uygun hizmet vermektedir.

11.

Askıda olduğu tarihler arasında servis hizmeti verilmemiştir. (Askıya alma durumu varsa)

12.

Montaj etiketine ilaveten kullanılan ikinci etiket yönetmelik hükümlerine uygundur. (Adaptör kullanılan durumlarda ikinci bir etiket kullanılabilir)

13.

Servis, S.Y. Ek-1’indeki teknik hükümlere uygundur.

14.

İlan panosunda yönetmelikte belirtilen bilgi ve belgeler mevcuttur.

15.

Servis sahibi, servis sorumlusu ve teknik personel beyan edilen organizasyon şemasına uygundur.

16.

Tespit Edilen Diğer Uygunsuzluklar (Varsa):

İmza Denetimi Yapan Personelin

Unvanı, Adı

Evet/Hayır

İmza Denetimi Yapan Personelin Unvanı, Adı

İmza Servis Yetkilisinin Adı

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

127

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

6 - KONTROL LİSTESİNE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR Aşağıdaki açıklamalar kısmında koyu ve eğik yazı şeklinde yazılan kısımlar Yönetmeliklerde geçen ifadeler, açık ve düz yazı şeklinde yazılmış olan kısımlar ise Yönetmelikte geçen hususların yorumlarına ilişkin ifadelerdir.

1.

“M.Y. Madde 19 (2) Takograf cihazları için muayene ücreti 40 tl dir.”

Yönetmelikte belirlenen muayene ücretinden fazla bir ücretin tahsil edilip edilmediği muayeneler için düzenlenen faturaların kontrol edilmesiyle tespit edilir.

“M.Y. Madde 19 (4) Muayene ücretleri, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere, her yıl sonunda o yıl için 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranında arttırılarak Bakanlıkça belirlenir.”

2.

S.Y. Madde 4 (1) j) Takograf cihazı kalibrasyon belgesi: Takograf cihazının kalibrasyonunun yapılmasını müteakip, servislerce düzenlenecek olan; montaj etiketiyle aynı seri numarasını haiz, taklit edilmeyi önleyici hologram bulunan belgeyi ifade eder.”

“S.Y. Madde 9 (3) Takograf cihazı kalibrasyon belgesi ve montaj etiketi üzerinde bulunması gereken asgari bilgiler Ek-4’te düzenlenmiştir.”

Verileri girilmemiş boş bir kalibrasyon belgesinde S.Y. Ek-4‘te belirtilen bilgilerin bulunup bulunmadığı kontrol edilir, kalibrasyon belgesi üzerinde taklit edilmeyi önleyici hologramın olup olmadığına veya nasıl uygulandığına (bazı durumlarda hologram, belge üzerine sonradan iliştirilerek uygulama yapılabilir) dikkat edilir.

“M.Y. Madde 5 (3) Takograf cihazının serviste yapılan montaj, muayene ve damgalama işlemlerini, gereğine uygun olarak yapmaktan yetkili teknik personel, servis sorumlusu ve servis sahibi müteselsilen sorumludur.”

“S.Y. Ek-4 TAKOGRAF CİHAZI KALİBRASYON BELGESİ VE MONTAJ ETİKETİNDE BULUNMASI GEREKEN BİLGİLER (1) e) 7. Servis sorumlusunun adı soyadı imzası ile servis kaşesi (1) e) 5. İşlemi yapan teknik personel adı soyadı yetki belgesi numarası” Düzenlenen kalibrasyon belgelerinde servis sorumlusunun imzası ve teknik personelin yetki belgesi numarası bulunup bulunmadığı kontrol edilir, kalibrasyon belgesinin düzenlendiği tarihte imzası bulunan teknik personel ve/veya servis sorumlusunun yetkili olup olmadığı araştırılır. (Bu tarihteki onaylı takograf listesinde servise ait servis sorumlusu ve teknik personel bilgileri kontrol edilmelidir.)

128

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

3.

“M.Y. Madde 9 (5) Servisler kırık damgalar veya müdahale aletleri ile ilgili bulguları bir tutanakla kayıt altına alarak, en az iki yıl saklar.”

Servis tutanak tutacağı herhangi bir durum ile karşılaşılmış ise durumu açıklayıcı bulgu, bilgi ve belgelerin tutanak ile birlikte muhafaza edilip edilmediği kontrol edilir.

“M.Y. Madde 10 (2) Servisler tarafından birinci fıkra uyarınca tespit edilen uygunsuzluklarda, ilk muayene veya periyodik muayene süresinin geçirilmiş olması durumlarında bu Yönetmelikle belirlenen esaslara uygun şekilde işlem tesis edilir ve EK-1’de yer alan forma uygun tutanak tutulur.”

“M.Y. Madde 10 (3) Servis, tutanak ve eklerin, servis kaşesi ve servisin imza yetkilisinin ıslak imzasını haiz bir suretini, gereği için bir yazı ekinde servisin bulunduğu il müdürlüğüne, diğer bir suretini ise şirkete, iadeli taahhütlü olarak tutanağın hazırlandığı tarihi takip eden yedi iş günü içinde gönderir.”

Servis tutanak tutacağı herhangi bir durum ile karşılaşmış ise tutulan tutanak ile M.Y. Ek1’de bulunan tutanak karşılaştırılıp uygun olup olmadığı tutanak ekleri ile birlikte kontrol edilir, servis sorumlusu ve teknik personel imzaları ve imzaların atıldığı tarihte yetkili olup olmadıkları araştırılır. (Bu tarihteki onaylı takograf listesinde servise ait servis sorumlusu ve teknik personel bilgileri kontrol edilmelidir.)

“M.Y. Madde 10 (4) Servis, tutanak ve eklerinin aslı ile posta bilgilerini serviste güvenli olarak muhafaza eder ve elektronik ortamda kayıt altına alır.”

Servisin daha önceden İl Müdürlüğüne gönderdiği tutanaklar denetim esnasında servistekiler ile kontrol edilir, daha önceden tutulan fakat İl Müdürlüğüne gönderilmeyen bir tutanak olup olmadığı ve İl Müdürlüğüne gönderilen tutanağın serviste muhafaza edilip edilmediği kontrol edilir.

4.

“M.Y. Madde 5 (6) ç Takograf cihazının muayenesinde kullanılan ve akredite laboratuvardan kalibrasyonu gereken cihazların kalibrasyonlarını en fazla bir yıl süreli olacak şekilde yaptırır ve kalibrasyon süresinin geçerliliği bitmemiş şekilde kullanır.”

“S.Y. EK-1 SERVİSLERLE İLGİLİ TEKNİK HÜKÜMLER Serviste asgari olarak aşağıda belirtilen malzemeler, cihazlar ve donanımlar bulunur.

Bunlardan; 1, 2, 3, 4 ve 5 numarada yer alan cihazlarda akredite bir laboratuvardan alınmış kalibrasyon belgesi aranır.

1) Pals simülatörü veya bu yeteneğe sahip cihaz.

2) 0-30 V DC ayarlı güç kaynağı.

3) Multimetre.

4) Mesafe ölçüm aleti veya şeritmetre (asgari 20 m ölçüm yapabilen).

5) Lastik basınç ölçüm cihazı (hizmet verilecek araçların lastik basınçlarına uygun olan).”

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

129

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

Yapılan incelemede ilgili yönetmelikte belirtilen cihazların kalibrasyon tarihleri kontrol edilir, servis hizmetleri için kullanılan bahse konu cihazların kalibrasyonlarının üzerinden 1 yıl geçmemiş olması gereklidir.

NOT: 2/10/2010 tarih ve 27717 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Takograf Cihazları Servis Hizmetleri Hakkında Yönetmelik kapsamında onaylanıp hizmet vermeye başlayan servisler için pals simülatörüne ait kalibrasyon belgesi aranmaz. 14/02/2012 tarihli ve 28204 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürülüğe giren Takograf Cihazları Servis Hizmetleri Hakkında Yönetmelik hükümleri kapsamında onaylanan servislerde pals simülatörü ayrı bir cihaz olarak bulunuyor ise kalibrasyon belgesine bakılır, eğer el terminalinde bu özellik var ise el terminaline ait kalibrasyon belgesi aranır.

Yeniden kalibrasyonu yapılmış cihazlarda kalibrasyon belgelerinin akredite laboratuvarlardan alınmış olması gereklidir, akreditasyon bu belgelerde ‘TÜRKAK’ logosu bulunduğuna dikkat edilerek anlaşılabilir.

“S.Y. Ek-3 SERVİS BAŞVURU DOSYASINA EKLENECEK BELGELER 7. Servis hizmeti verilecek takograf cihazının test ve kalibrasyonu için kullanılacak olanların marka, model ve seri numaralarını içeren ve Ek-1’de belirtilen cihazların listesi ile bu cihazların Ek-1’de belirtilen teknik hükümlere uygun olduğunu gösteren belgeler.”

5

6

7

Belirtilen cihazların başvuru dosyasında beyan edilen seri numaraları ile denetim sırasında tespit edilen seri numaralarının aynı olup olmadığı kontrol edilir.

“S.Y. Madde 8 (1) a) Servise ait araç park alanı ve betonarme veya çelik karkas veya kagir bina ile servisin adının bulunduğu iş yeri tabelası.”

Servis alanına, binasına ve/veya park alanına kiralama yolu veya kullanım hakkını yazılı beyan ile alarak sahip olan servislerin bu sözleşmeleri, kontratları, anlaşmaları vs. halen geçerli olmalıdır.

“S.Y. Madde 9 (6) Servisler, başvuruda ibraz ettikleri işaretlemeleri içeren damga dışında damga kullanamaz.”

Servisin, başvuru dosyasında bulunan ve Bakanlık internet sayfasında yayımlanan ölçeklendirilmiş damga işareti ile denetleme sırasında serviste mevcut bulunan mühür pensesindeki damga işaretinin aynı olması gereklidir.

“S.Y. Madde 9 (8) Servisler; damgaların, servis kartlarının, el veya masa terminallerinin, pin kodu bilgilerinin, araç bilgilerinin, takograf cihazı kalibrasyon belgelerinin, montaj etiketlerinin, veri kablolarının, hareket ve hız sensörlerinin, test ve kalibrasyon cihazlarının ve bilgilerinin güvenliğini; çalışma sırasında kullanılmadıklarında teknik ofiste bulunan kilitli çelik bir dolapta, kullanımda ise kontrol altında tutulmasını sağlar. Bu bilgi, belge, kart veya malzemelerin çalınması, kaybolması veya kullanılamaz duruma gelmesi halinde, hemen, ilgili kurum ve kuruluşlar ile il müdürlüğünü yazılı olarak bilgilendirir.”

Denetleme esnasında yönetmelikte belirtilen cihazların teknik ofiste bulunması gereklidir, söz konusu cihazların başka bir yerden getirilmesi, o an için başka herhangi bir yerde bulunmaları yönetmeliğin ilgili maddesine aykırılık teşkil eder. Yönetmeliğe göre servis sadece onay almış olduğu adreste hizmet verebilir. Başka bir yerde hizmet verdiği ile ilgili herhangi bir bulgu var ise bu bir uygunsuzluktur.

130

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

8

9

10

“S.Y. Madde 9 (5) Servisler, kullanacakları; montaj etiketi ve takograf cihazı kalibrasyon belgelerinin seri numarasını, etiket ve belgeleri kullanmaya başlamadan önce, il müdürlüğünde bulunan dosyasında muhafaza edilmek üzere il müdürlüğüne gönderir.”

Servisin İl Müdürlüğüne bildirdiği ve başvuru dosyasında muhafaza edilen kalibrasyon belgesi seri numaralarının denetim esnasında serviste mevcut bulunan kalibrasyon belgelerindeki seri numaralar ile aynı olması gerekir.

“S.Y. Madde 4 (1) g) Montaj etiketi: Takograf cihazının kalibrasyonunun yapılmasını müteakip, araç sürücü kabini içerisine ve kolayca görünebilecek bir yere servis tarafından iliştirilecek olan; takograf cihazı kalibrasyon belgesi ile aynı seri numarasını haiz, taklit edilmeyi önleyici hologram bulunan etiketi ifade eder.”

Montaj etiketi ile üzerinde bulunduğu kalibrasyon belgesinin seri numarasının aynı olup olmadığı kontrol edilir, taklit edilmeyi önleyici hologramın olup olmadığına veya nasıl uygulandığına (bazı durumlarda hologram etiket üzerine sonradan iliştirilerek uygulama yapılabilir) dikkat edilir.

“M.Y. Madde 5 (6) a) Takograf cihazının tamir işlemlerinde, Takograf Cihazları Servis Hizmetleri Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre verilen takograf servis hizmetleri onay belgesinde belirtilen takograf türü ve markası için hizmet verir.”

Tespit edilen tamir işlemleri yalnızca Takograf Servis Hizmetleri Onay Belgesinde belirtilen tür (analog veya dijital) için olmalıdır. Çünkü servis sadece onay aldığı türe tamir hizmeti verebilir.

Elektronik takografların tamir işlemleri herhangi bir marka sınırlaması olmaksızın yapılabilir.

(Elektronik takograflara ilişkin hükümler için M.Y. Geçici 2 inci maddeye bakılmalıdır.

“M.Y. Madde 5 (6) b) Takograf cihazının tamiri dışındaki işlemlerde, takograf servis hizmetleri onay belgesinde belirtilen takograf türü için marka sınırlaması olmaksızın hizmet verir.”

Servis tespit edilen, tamir dışındaki tüm işlemlerinde (düzenlenen kalibrasyon belgelerinden tespiti yapılabilir) sadece Takograf Servis Hizmetleri Onay Belgesinde belirtilen türde hizmet verebilir ancak bu hizmetleri marka sınırlaması olmaksızın verebilir. Örneğin analog türünde onay almış bir servis analog türünde tüm markaların muayenesini yapabilmektedir.

Elektronik takografların muayene işlemleri herhangi bir marka sınırlaması olmaksızın yapılabilir. (Elektronik takograflara ilişkin hükümler için M.Y. Geçici 2 inci maddeye bakılmalıdır.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

131

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

11

”S.Y. Madde 7 (8) Bakanlık veya il müdürlüğü, servis hizmetlerinin verilmesinde bu Yönetmeliğe aykırı bir durum tespit ederse servisin belgelerini derhal askıya alır ve ilgililere aykırılığın giderilmesi için resmi yazı ile bilgi verir. Bu durumda servis, onaylanmış servis faaliyetlerinde bulunamaz, teknik personel yetki belgesine konu görev yapamaz. Aykırılığın giderildiği talebiyle ilgililerce il müdürlüğüne başvurulması ve il müdürlüğünce yapılan kontrolde aykırılığın giderilmiş olduğunun tespiti halinde, il müdürlüğü tarafından resmi yazı ile askıya alma işleminin sonlandırıldığı ilgililere bildirilir. İl müdürlüğü hangi sebeple olursa olsun altı ay boyunca askıda kalan servisin belge veya belgelerini tebligat yapılmaksızın iptal eder.”

Servis askıya alınmış ise, askıya alındığı tarihler arasında işlem yapıp yapmadığı düzenlenen kalibrasyon belgelerindeki tarihlerden ve/veya tamir için kesilen faturanın tarihinden tespit edilebilir.

12

13

“S.Y. Madde 9 (4) Servisler, adaptör kullanılan araçlarda, Ek-4’te montaj etiketine ilişkin belirtilen bilgilerin bu etikete sığmaması durumunda, bu bilgilerden asgari olarak ilk üç ve son dört bentte belirtilenlerin bulunduğu ikinci bir etiket kullanabilir. Bu durumda bu etiket montaj etiketi ile aynı güvenlik özelliklerini sağlar ve montaj etiketinin bulunduğu yere iliştirilir.”

Böyle bir etiketin bulunması halinde ilgili yönetmelik hükümlerine uygun olup olmadığı kontrol edilir.

“S.Y. EK-1 SERVİSLERLE İLGİLİ TEKNİK HÜKÜMLER” Yönetmelik ekinde belirtilen cihazların bulunup bulunmadığı kontrol edilir.

14

NOT: Analog ve dijital takograf cihazlarına hizmet verebilmek için onay almış bir servis, S.Y. Ek-1 14. ve 15. maddede belirtilen bilgisayar sistemi ve yazıcıyı bu cihazlar için ortak kullanabilir. ”S.Y. Madde 8 (2) Aşağıda belirtilen bilgi ve belgelerin güncellenmiş olarak yer aldığı, boyutları asgari 100 santimetre x 80 santimetre, camlı ve kilitli olan ilan panosu servis içerisinde görülebilecek bir yere yerleştirilir: a) Yetki belgesi veya belgeleri. b) Takograf servis hizmetleri onay belgesi. c) Servis hizmetleriyle ilgili olarak, Bakanlık tarafından yapılan yasal düzenlemeler. ç) Servis hizmetleri için ücret tarifesi.” İlan panosunda yer alan ve yukarıda a), b), c), ve ç) bentlerinde belirtilen bilgi ve belgelerin ilan panosunda yer alıp almadığı incelenir.

132

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

15

“S.Y. Madde 5 (1) Takograf servis hizmetleri onay belgesi için aşağıda belirtilen belge ve bilgileri içeren ve Ek-3’te bulunan listedeki sıraya uygun olarak hazırlanmış bir dosya ile il müdürlüğüne başvurulur; e) Servis sorumlusu ve teknik personelin belirtildiği servise ait organizasyon şeması.

Başvuru dosyasında bulunan organizasyon şeması ile serviste bulunan teknik personel ve servis sorumlusu kontrol edilir. İlk başvuru sırasında ibraz edilen organizasyon şeması daha sonra değişmiş olabilir, bu durumda değişikliğin İl Müdürlüğüne de bildirilmiş olması gerekir, dolayısıyla değişiklik yapılmış olsa dahi başvuru dosyasında güncel organizasyon şemasının bulunması gerekir.

“S.Y. Madde 7 (9) 5 inci maddede belirtilen bilgi, beyan veya belgelerde bir değişiklik olması halinde ilgililer bu değişikliği on beş gün içinde yazılı olarak il müdürlüğüne bildirir ve değişikliğe konu işlem için gereğini il müdürlüğünden talep eder. İl müdürlüğü otuz gün içerisinde bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yapacağı değerlendirme neticesinde; a) Değişiklik belge veya belgeler üzerinde yeni bir düzenleme gerektiriyor ise il müdürlüğü mevcut belge veya belgeleri iptal eder, yeni belge veya belgeleri düzenler. Bu durumda belirtilen her türlü değişiklik, bu değişiklik ile ilgili işlemlerin Bakanlık resmî internet sayfasında yayınlanmasını müteakip geçerlilik kazanır. b) Değişiklik bilgi mahiyetinde olup, belge veya belgeler üzerinde yeni bir düzenleme gerektirmiyor ise il müdürlüğü bu değişikliğe konu bilgi, beyan veya belgeleri ilgili servisin dosyasında muhafaza eder.”

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

133

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

134

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

135

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Takograf

BÖLÜM 8

TAKSİMETRE

136

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Takograf

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

137

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Taksimetre

1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi

Ürün/Cihaz Tanımı Taksimetre; takıldığı taksinin özellikleri ve ayarlandığı tarife esas alınarak yolcunun ödemesi gereken ücreti, taksimetre ücret hesaplama yöntemine göre sürekli olarak hesaplayabilen ve ücret göstergesinde gösterebilen cihazdır.

1.1 Taksimetre Taksimetre; takıldığı taksinin özellikleri ve ayarlandığı tarife esas alınarak yolcunun ödemesi gereken ücreti, taksimetre ücret hesaplama yöntemine göre sürekli olarak hesaplayabilen ve ücret göstergesinde gösterebilen cihazdır.

1.2 Taksimetre Çeşitleri ve Çalışma Prensibi Taksimetrelerin mekanik ve elektronik olmak üzere iki tipi bulunmaktadır.

Mekanik taksimetreler; hareket bilgisini aracın dişlilerinden alarak ücret hesaplaması yapmaktadır. Gelişen teknoloji ile birlikte artık mekanik taksimetre hemen hemen hiç kullanılmamaktadır. Elektronik taksimetre ise; hareket bilgisini tekerleklerin dönüşünün ürettiği sinyalleri kullanarak hesaplama yapma yöntemiyle çalışmaktadır.

Taksimetreler, araçtan aldıkları hareket verisinin sonradan girilen ve her il için yetkili kurum/ kuruluşlarca açıklanan tarife değerleri ile çarpılması ve gerektiğinde diğer ilave ücretlerin elle girilmesi sonucu yolculuk ücretini hesaplar. Bu işlem sırasında doğrudan aracın mesafesi ölçülmez.

Günümüz araçlarında tekerleklerin her dönüşü bir sinyal üretir ve taksimetreler bu değeri referans alır. Bunun için aracın bir kilometre gitmesi halinde üretilen sinyal sayısı anlamına gelen “k sabiti” kavramı ortaya konmuştur.

138

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Taksimetre

Taksimetrelere tarife değerlerinin yüklenmesi sonrasında aracın tekerlek çapı değiştiğinde aynı mesafeyi daha farklı tur sayısı ile tamamlayacağından k sabiti gerçek değeri göstermeyecektir. Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus; tarife ayarı yapıldıktan sonra taksinin lastik çapının aynen korunmasıdır.

07/08/2008 tarih ve 26960 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ölçü Aletleri Yönetmeliği(2004/22/ AT)’nin yürürlüğe girmesiyle birlikte taksimetrelerin S ve D modu olarak isimlendirilen iki tip hesaplama yöntemi kullanılabilir halde üretilmesi zorunluluğu getirilmiştir.

Bu hesaplama yöntemleri ile ilgili bazı temel kavramları açıklamak gerekirse; aracın bir saatlik yolculuğunun ücreti zaman tarifesi, aracın bir km’lik yolculuğunun ücreti de mesafe tarifesi olarak adlandırılmaktadır. Dönüşüm hızı zaman tarifesi değerinin mesafe tarifesi değerine bölünmesiyle elde edilen bir referans hız değeridir.

S

modu,

araç

dönüşüm

hızının

altında

seyrettiği zaman tarifesinin, dönüşüm hızının üstünde seyrettiği zaman da mesafe tarifesinin uygulanmasına dayanan bir hesaplama yöntemidir.

D modu ise zaman ve mesafe tarifelerinin eşzamanlı olarak uygulanması esasına dayanır. Buna göre araç, hangi hızda seyrederse seyretsin hem yolculuk süresi hem de yolculuk mesafesi aynı zamanda hesaplanır. Örnek olarak Ankara ilinin tarifesi ele alındığında Açılış ücreti : 2,70 TL Zaman tarifesi : 24 TL/saat

Birim zaman : 1 dk

Mesafe tarifesi 2,4 TL/km

Birim mesafe : 1 km

Yukarıda belirtilen bu değerler aynı zamanda ülkede tarife belirlemekten sorumlu tüm kurum/ kuruluşların açıklaması gereken 5 temel değeri oluşturmaktadır.

Bu tarifeye göre dönüşüm hızı : 24 TL/sa = 10 km/saat’dir.

2,4 TL/km Ankara’da bir taksinin seyahatinin ilk 10 dk’sını 6 km/saat hızla, sonraki 20 dk’sını 60 km/saat hızla tamamladığını varsayarsak : İlk 10 dk’da aldığı yol :

10 km =1 km saat x 6 60 saat

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

139

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Taksimetre

Son 20 dk’da aldığı yol :

20 km = 20 km saat x 60 60 saat

yol almıştır.

Bir taksimetre S modunda çalışıyorsa; 10 dk’lık süre zarfından dönüşüm hızı değeri olan 10 km/ saat’in altında gittiği için zaman tarifesini, 20 dk’lık süre boyunca da dönüşüm hızı değerinin üstünde gittiğinden mesafe tarifesi dikkate alınmalıdır. Bu durumda müşterinin ödeyeceği ücret: (

20 TL saat x 24 )+ 60 saat

TL ( 20km x2,4 saat ) =52TL

olacaktır.

Taksimetre D modunda çalışıyorsa dönüşüm hızı değeri dikkate alınmaksızın hem toplam mesafeyi hem de toplam zamanı dikkate alarak bir hesaplama yapacaktır. Bu durumda müşterinin ödeyeceği ücret: TL TL ] =62,4TL ] + [(20+1) km x 2,4 Km ([( 6020 )saat x 24 saat olacaktır.

03/09/2013 tarihli ve 28754 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Taksimetre Muayene Yönetmeliği uyarınca ülkemizde faaliyet gösteren taksimetreler S moduna göre çalışmak zorundadır.

1.3 Piyasaya Arzına, Muayenesine, Muayene Servislerine, Tamir ve Ayar İstasyonlarına İlişkin Mevzuat Piyasaya Arzına İlişkin Mevzuat Taksimetre, 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu kapsamında bir ölçü aleti olup piyasaya arzı ile ilgili olarak 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun hükümlerine tabidir.

Taksimetrenin üretimi ve piyasaya arzı ile ilgili olarak Avrupa Birliği mevzuatından uyumlaştırılan iki yönetmelik mevcuttur: - Ölçü Aletleri Yönetmeliği(2004/22/AT): Yasal metroloji kapsamındaki ölçü aletleri için çerçeve bir yönetmelik olup söz konusu Yönetmeliğin MI-007 ekinde taksimetrelere ilişkin hükümler yer almaktadır. Bu Yönetmelik kapsamında üretilen cihazların

uygunluk

değerlendirme

işlemleri, onaylanmış

kuruluşlar tarafından yürütülmektedir. Ayrıca bu cihazların üzerinde

“M” işaretleriyle onaylanmış kuruluş kimlik kayıt

numarası bulunması zorunludur.

140

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Taksimetre

- Taksimetre Yönetmeliği(77/95/AT): Bu Yönetmelik, Ölçü Aletleri Yönetmeliği (2004/22/AT)’nin yürürlüğe girmesiyle birlikte yürürlükten kalkmıştır. Ancak, Ölçü Aletleri Yönetmeliğinin Geçici 1. maddesinde belirtildiği üzere tip onayları, üzerlerinde belirtilen süre kadar geçerli olup; Bakanlık, belgelendirildikleri tarihteki mevzuata uygun olarak bunların kullanıma sunulmasına ve piyasaya arz edilmesine izin verir. Ancak bu süre hiçbir şekilde 29/10/2016 tarihini geçemez. Süresiz tip onayına sahip ölçü aletlerinin piyasaya arz ve kullanıma sunulma süreleri de 29/10/2016 tarihinde sona erer.

Ayrıca TS EN 50148 sayılı standarda uygun olarak üretilip piyasaya arz edilen taksimetrelere Bakanlığımızca ulusal tip onay belgesi verilmiştir.

Muayenesine ve Muayene Servislerine İlişkin Mevzuat Taksimetrelerin muayeneleri ve bu muayeneleri yapacak servislere ilişkin hükümler, 03/09/2013 tarih ve 28754 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Taksimetre Muayene Yönetmeliği’nde yer almaktadır. Söz konusu yönetmeliğe göre taksimetrelerin muayene işlemlerinin yetkilendirilmiş muayene servislerinde yapılması gerekmektedir.

Bununla birlikte muayene

servisi olmayan illerde muayeneler, o ilde muayene servisi açılıncaya kadar il müdürlüklerince yapılmaya devam edecektir.

Bu Yönetmelikle muayene servislerinin kullanacağı mühürler ve üzerinde yer alacak bilgiler belirlenmiş durumdadır. Ancak yukarıda belirtilen gerekçelerle il müdürlüklerimizin muayeneyi gerçekleştirmeleri durumunda damgalama işlemlerinde Ölçü ve Ölçü Aletleri Damga Yönetmeliği hükümleri uygulanmakta ve mevcut mühürler kullanılmaya devam edilmektedir.

Hali hazırda ülkemizde taksimetre muayenelerini gerçekleştirmek üzere 34 ilde 66 servis yetkilendirilmiş bulunmaktadır.

Yapılan muayeneler sonucunda uygun bulunan taksimetreler için üzerinde muayene ve araç bilgilerinin yer aldığı “Metrolojik Muayene Belgesi” düzenlenmektedir. Bu belgedeki bilgilerin özetini içeren küçük bir etiket de ayrıca araca yapıştırılmalıdır. Taksimetrenin, takılı olduğu araç da doğru ayarlı çalışmasını etkilediğinden taksimetre ve aracın aynı anda kayıt altına alınması önem arz etmektedir.

Tamir ve Ayar İstasyonlarına İlişkin Mevzuat Tamir ve ayarları yapacak işyerleri ve burada çalışacak personele ilişkin hükümler Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Tamir ve Ayar İşlemlerini Yapacak Kişilere Verilecek Yetki Belgesi Hakkında Yönetmelik’te yer almaktadır. Ülkemizde şu an taksimetre konusunda 171 tamir ve ayar servisi hizmet vermektedir.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

141

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Taksimetre

2. Denetim Çeşitleri 2.1 Ani Muayene 2.1.1 Denetimin Gerekçesi Kamu düzeni ve yararı açısından mevzuatla düzenlenmiş ölçü aletinin kullanım alanında doğru çalışıp çalışmadığının kontrolü için denetim yapılmaktadır.

2015 yılı denetim plânı çerçevesinde; büyükşehir belediyesi hüviyetine sahip illerimizde taksimetrelerin ani muayene yapılması planlanmıştır. Bu illerde denetlenecek taksi sayıları belirlenirken taksilerin yoğun olarak kullanıldığı illerimiz göz önüne alınmıştır: Bunlarla birlikte denetim planında belirtilen bu denetim miktarları asgari değerler olup daha fazla taksi de denetlenebilecektir. Denetimlerde bu husus göz önünde bulundurulmalıdır.

2.1.2 Denetim Alanı Yol Kenarı veya il müdürlüğünce uygun görülen bir ortamda taksimetrelerin kontrolü yapılabilir. Ayrıca Taksimetre Muayene Yönetmeliği’nin 10 uncu maddesinin beşinci fıkrası “ Bakanlık ve İl Müdürlükleri ani muayenelerde muayene servislerini kullanabilir. Bu hizmetler için muayene servisleri tarafından Bakanlık, İl Müdürlüğü veya kullanıcıdan ücret talep edilemez.” uyarınca ani muayenelerde taksimetre muayene servisleri de kullanılabilir.

2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Denetimler Taksimetre Muayene Yönetmeliği’nin Ek 4’ünde yer alan Ani ve Şikayetli Muayene Formunda belirtilen kriterlerin o taksimetre tarafından sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilerek gerçekleştirilir.

Temel olarak taksimetrenin üstündeki damganın geçerliliği üzerinde bulunan işaretlemelerin nizami olup olmadığının kontrolü ile Metrolojik Muayene Belgesinin geçerliliği ile üstündeki bilgilerin tutarlılığı kontrol edilerek belge kontrolü gerçekleştirilir.

Sonraki aşamada ise aracın dönüşüm hızının altında gittiğinde (veya durduğunda) birim zaman aralığında göstergesindeki olması gereken değişiklikler ile dönüşüm hızının üstünde gittiğinde birim mesafe aralığında göstergesindeki olması gereken değişikliklerin gerçekleşip gerçekleşmediği kontrol edildikten sonra bu değerlerin aşağıda belirtilen MİH sınırları içinde kalıp kalmadığı kontrol edilerek metrolojik kontrol tamamlanır: a) Ölçülen zaman için ± % 0,2, b) Katedilen mesafe için ± % 2,

142

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Taksimetre

2.1.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Bu dokümanının 1.3 bölümünde bahsedilen mevzuat dışında yine bu bölümün Ek-1 inde yer alan “ Ani ve Şikayetli Muayene Formu” rehber doküman olarak kullanılacaktır.

2.2 Muayene Servis Denetimleri 2.2.1 Denetimin Gerekçesi Taksimetre Muayene Yönetmeliği’nin 15 inci maddesinin birinci fıkrası “İl Müdürlüğü, bu Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilip getirilmediğini kontrol etmek için yılda en az bir kez muayene servislerinin faaliyetleri ile bunlara ait evrak ve kayıtları, kontrol ve denetime yetkilidir.” hükmü uyarınca muayene servislerinin denetimlerinin yapılması gerekmektedir.

Muayene servisi bulunan illerin yanı sıra açılmayan illerde de, yıl içinde servis açılması ihtimalinden dolayı 2015 yılı denetim planında tüm iller için servis denetimi planlanmıştır. Diğer taraftan, yeni muayene servislerinin açılması ile birlikte düzgün bir sistem işleyişinin tesis edilmesi ve servislerde denetim olgusunun yerleşmesi içinbu denetimler önem arz etmektedir.

2.2.2 Denetim Alanı O ilde bulunan tüm taksimetre muayene servisleri denetime tabi olacaktır.

2.2.3 Denetim Nasıl Yapılır?

Denetimlerin bu bölümün Ek-2 sinde verilen “Taksimetre Muayene Servisleri Denetim Rehberi” esas alınarak yapılması gerekmektedir.

Temel olarak servisin fiziksel koşullarının Yönetmelik gerekliliklerine uygunluğu ile düzenlediği belgelerin “Taksimetre Muayene Yönetmeliğine” uygun olup olmadığının kontrolü yapılır.

2.2.4 Denetim Yaparken Kullanılması Gerekli Doküman Bu dokümanın Ek-2 sinde verilen “Taksimetre Muayene Servisleri Denetim Rehberi” dokümanın yanı sıra 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu ve Taksimetre Muayene Yönetmeliği’nin yanı sıra konuyla ilgili diğer tüm mevzuatlar rehber olarak kullanılacaktır.

Denetimler sırasında pist uzunluğunun doğrulanması için şeritmetre ve zaman doğrulaması için de bir kronometre bulundurulmalıdır.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

143

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Taksimetre

Ek 1 Ani Ve Şikayetli Muayene Formu Muayeneyi yapan İl Müdürlüğü

: ………………………………

Muayenenin yapıldığı servis (muayene serviste yapılmışsa)

:……………………………….

Servis hizmetleri onay belgesi numarası (muayene serviste yapılmışsa) : ………………………………

Tarih

: …../.…../……..

Başvuruda bulunanın;

Konu : Adı Soyadı : İlgi : …../.…../…….. tarihli ve ……….. sayılı yazı

Adres / Tel

:

TAKSİ BİLGİSİ Marka

Model

Plaka

Şasi no

Lastik ebadı …….. /……. R……..

Bağlı olduğu durak:

Taksi sahibinin adı: TAKSİMETRE BİLGİSİ

Marka

Model

Üretim yılı

Piyasaya arzına ilişkin mevzuatı:

Seri no

77/95/AT

❑

k sabiti 2004/22/AT

Taksimetrenin teknik düzenlemesinin gerektirdiği tip onayına uygun etiket ve işaretlemeler

2

Taksimetre üzerindeki damgaların ve geçerlilik sürelerinin uygunluğu

3

Motorlu araç trafik belgesi ve taksimetreye ilişkin bilgilerin, metrolojik muayene belgesindeki bilgilerle uyumluluğu

4

TS EN 50148

❑

MADDE 1

Tarife yılı ve ili/ilçesi

Taksimetre üzerinde tip onayına esas olmayan aparatların kullanılmadığı

5

Taksimetre fonksiyonlarının işlevini yerine getirip getirmediği

6

Taksimetrenin takside müşteri tarafından görünür bir yerde konumlandırıldığı ve göstergesindeki rakamların

❑

Uygun

Uygun değil

❑

❑

❑

❑

❑

❑

❑

❑

❑ ❑

❑ ❑

❑ ❑

❑ ❑

okunabilirliği 7

Taksimetrenin tarih ve saati

8

Taksimetrenin, üreticinin belirttiği şekilde doğru olarak montajı

144

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Taksimetre

9

Sinyal kabloları doğru takılmış ve muhafaza içine alınmış

10

“k sabiti” uyumluluğu (bir önceki metrolojik muayene belgesindeki değer ile)

11

İl/ilçenin tarife değerlerine göre taksimetrenin, Yönetmelikte belirtilen hesaplama yöntemine göre zaman tarifesi

❑ ❑

❑ ❑

❑

❑

❑

❑

❑

❑

değerlerinin MİH sınırları içinde yer alması 12

İl/ilçenin tarife değerlerine göre taksimetrenin, Yönetmelikte belirtilen hesaplama yöntemine göre mesafe tarifesi değerlerinin MİH sınırları içinde yer alması

13

İlgili mevzuatında bahsedilen ve gerekli görülen diğer hususlar

3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu ve Taksimetre Muayene Yönetmeliği hükümleri gereğince yapılan muayene sonucunda taksimetrenin; hatalı / doğru çalıştığı anlaşılmıştır.

Muayeneyi Yapan Servisin; etki Belgeli Personeli Y Adı Soyadı ve İmzası

Servis Yetkilisi Adı Soyadı ve İmzası

Muayeneyi Yapan İl Müdürlüğü Personeli Adı Soyadı ve İmzası

Ek 2 Taksimetre Muayene Servislerinin Faaliyetlerine İlişkin Denetim Rehberi Bilindiği üzere Bakanlığımızca, yolcu taşıyan ticari taksilerde kullanılan taksimetrelerin muayene işlemleri ile bu muayeneleri yapanlar ve taksimetreleri kullananların görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları düzenleyen Taksimetre Muayene Yönetmeliği 3/9/2013 tarihli ve 28754 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanmıştır. Bu bağlamda yetkili servislerde yapılan işlemlerin belirli aralıklarla denetlenmesi ve gerekli yaptırımların uygulanması sistemin işleyişi bakımından önem arz etmektedir.

Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin 15 inci Maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında “İl Müdürlüğü, bu Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilip getirilmediğini kontrol etmek için yılda en az bir kez muayene servislerinin faaliyetleri ile bunlara ait evrak ve kayıtları, kontrol ve denetime yetkilidir. İl Müdürlükleri yaptıkları denetimlerin sonuçlarını on beş gün içerisinde Bakanlığa bildirir.

Bakanlık gerekli gördüğü durumlarda muayene servislerini denetler. Muayene servisi, denetimle ilgili bilgi ve belgeleri, istenildiğinde denetimde bulunan kişilere göstermek, incelenmesine yardımcı olmak, istenilen bilgileri gerçeğe uygun, eksiksiz olarak vermek ve doğru beyanda bulunmakla yükümlüdür. Yapılan denetimlerde, bu Yönetmelik hükümlerine veya yürürlükteki mevzuata aykırı

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

145

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Taksimetre

bir durumun tespit edilmesi halinde, ilgili mevzuat hükümlerine göre işlem yapılır.” ifadesi yer almaktadır. Bu çerçevede taksimetre muayene servislerinin denetimlerinin yapılması gerekmektedir.

Bu rehberle, ülke genelinde yetkilendirilmiş taksimetre servislerinin denetimlerinde uygulama birliğinin sağlanması ve servislerde verilen hizmet kalitesinin artırılması amaçlanmıştır. Rehberde belirtilmemiş olsa bile ilgili yönetmelikler kapsamında servis faaliyetlerine ilişkin tespit edilen uygunsuzluklarda gerekli işlemlerin tesis edilmesi de gerekmektedir.

Bu rehberde; denetime giderken bulundurulması gerekenler, denetim sırasında kontrol edilecek hususlar, tutulacak tutanaklar, ilgili açıklamalar ve kontrollerin nasıl yapılabileceğine dair kılavuz bilgiler yer almaktadır.

Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin 17 nci Maddesinde belirtildiği üzere; denetim yapılırken servis, Bakanlıktan veya İl Müdürlüğünden denetim için gelen görevli/görevlilere gerekli bilgi ve belgeleri gerçeğe uygun ve eksiksiz olarak vermekle, incelemelere yardımcı olmakla ve doğru beyanda bulunmakla yükümlüdür.

Denetim tamamlandıktan sonra tespit tutanağı ile ekine iliştirilmiş kontrol listesi ilgililerce imza altına alınarak denetim sonlandırılmalıdır. Tespitlere ilişkin değerlendirmeler yapılarak gerekli görülen işlemler ilgili mevzuat hükümlerine göre (servis faaliyetlerinin askıya alınması veya cezai hükümler) tesis edilmeli, ilgililere ve Bakanlığa resmi yazı ile iletilmelidir.

Denetime Giderken Bulundurulması Gereken Bilgi, Belge ve Ekipmanlar Denetime giderken aşağıda belirtilen dokümanların ve ekipmanların bulundurulması gerekmektedir.

• 03/09/2013 tarih ve 28754 sayılı Taksimetre Muayene Yönetmeliği.

• 08/02/1989 tarih ve 20074 sayılı Ölçü ve Ölçü Aletlerinden Alınacak Muayene ve Damgalama Ücret Yönetmeliği.

• Bu rehber doküman.

• Servise ait bilgi ve belgelerin bulunduğu başvuru dosyası ile diğer tüm bilgi ve belgelerin bulunduğu dosya.

• Pistin uzunluğunu ve servisin alanını ölçmek için şeritmetre

146

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Taksimetre

DENETİMDE KULLANILACAK KONTROL LİSTESİ MUAYENE SERVİSİ BİLGİLERİ Denetim Yapılan Servisin İl / İlçe

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . /. . . . . . . . . . . . . . . . .

Unvanı Servis Hizmetleri Onay Belge Numarası

T/. . . . . /. . . . .

Telefonu Adresi Denetim Tarihi : ……/..…/ 20….

Denetim Saati : . . . . . . . : . . . . . .

Denetimi Yapılacak Servisin Fiziki Şartları

Değerlendirme

1

Servis binası betonarme veya çelik karkas veya kâgir yığma yapıda mı?

❑ Evet

❑ Hayır

2

İş yeri tabelası görünür bir yerde asılı mı?

❑ Evet

❑ Hayır

3

Taksimetre muayene servisi en az 40m2 alana ve aracın kapıdan rahatça girip çıkabileceği bir girişe sahip mi?

❑ Evet

❑ Hayır

4

Servis binası yeterli aydınlatmaya ve uygun bir havalandırma tertibatına sahip mi?

❑ Evet

❑ Hayır

5

Serviste 1 adet 6 kg’lık yangın söndürücü ve ecza dolabı bulunuyor mu?

❑ Evet

❑ Hayır

6

Serviste donanımsal yeterliliğe sahip bir bilgisayar, bu bilgisayara bağlı yazıcı, tarayıcı ve internet bağlantısı var mı?

❑ Evet

❑ Hayır

7

Bilgi, belge ve gerekli ekipmanların muhafazası için kilitli bir dolap var mı?

❑ Evet

❑ Hayır

8

Muayene yapılacak pist, o İl’e ait birim mesafe aralıkları ile çizilmiş en az 200 m. uzunluğunda ve pist düz beton ya da asfalt yapıda mı?

❑ Evet

❑ Hayır

9

Muayene esnasında kullanılan cihazlar, serviste mevcut ve çalışır durumda mı ?

❑ Evet

❑ Hayır

10

Muayene hizmetinde kullanılacak olan şeritmetre, basınçölçer ve kronometrenin kalibrasyon süreleri, Yönetmelik hükümlerine uygun mu?

❑ Evet

❑ Hayır

❑ Evet

❑ Hayır

11

Muayene hizmetinde kullanılacak olan şeritmetre, kronometre, basınçölçer ve hava kompresörünün seri numaraları başvuru dosyasında beyan edilen numaralarla aynı mı ?

12

Muayene hizmetinde tamburlu test ölçüm sistemi kullanılıyorsa, bu cihaza ait kalibrasyon belgesi var mı?

❑ Evet

❑ Hayır

Açıklama

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

147

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Taksimetre

Muayene servisi, Servis Hizmetleri Onay Belgesinde belirtilen adreste faaliyet göstermekte midir?

❑ Evet

❑ Hayır

Serviste muayene hizmetlerinde çalışan ve başvuru dosyasında beyan edilen personelin yetki belgesi var mı ?

❑ Evet

❑ Hayır

15

Servis yetkilisi muayeneler esnasında serviste bulunuyor mu?

❑ Evet

❑ Hayır

16

Servis Hizmetleri Onay Belgesi ve Personel Yetki Belgesi ile muayene ücreti, uygun boyutlardaki görülebilir bir panoda güncel olarak asılı mı ?

❑ Evet

❑ Hayır

17

Muayenede kullanılan damga beyan edildiği bilgileri içeriyor mu, belirtilen ölçekli çizim ile aynı mı?

❑ Evet

❑ Hayır

18

Beyan edilen damga dışında damga kullanılıyor mu ?

❑ Evet

❑ Hayır

19

Kullanılan damgaların sayısıyla düzenlenen metrolojik muayene belgesinin sayısı uyumlu mu?

❑ Evet

❑ Hayır

20

Muayene için alınan ücret, Yönetmelik hükümlerine uygun mu?

❑ Evet

❑ Hayır

21

Serviste tamir-ayar işlemleri yapılıyor mu?

❑ Evet

❑ Hayır

22

Uygunsuzluk durumunda tutulan tutanak, Yönetmelik hükümlerine uygun mu?

❑ Evet

❑ Hayır

23

Düzenlenen metrolojik muayene belgesi Yönetmelikte belirtilen şekilde mi?

❑ Evet

❑ Hayır

24

Yapılan muayeneler için düzenlenen belgeler elektronik ortamda kayıtlı mı?

❑ Evet

❑ Hayır

25

Servis askıya alındığı sürede muayene hizmetine devam etti mi? (Daha önce askıya alındıysa denetlenir)

❑ Evet

❑ Hayır

❑ Evet

❑ Hayır

26

Serviste yetki belgeli personel bulunmadığı sürelerde muayene hizmetine devam edildi mi? (Yetki belgesinin askıya alınması, personelin hastalık ve izin sürelerinde denetlenir)

27

Tespit edilen diğer bir uygunsuzluk var mı?(Varsa açıklamalar kısmına yazılacak)

❑ Evet

❑ Hayır

13

14

DENETİM YAPAN BAKANLIK/ İL MÜDÜRLÜĞÜ PERSONELİ

148

SERVİS SORUMLUSU

Adı Soyadı

Adı Soyadı

Adı Soyadı

Unvan

Unvan

Unvan

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

Adı Soyadı

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Taksimetre

KONTROL LİSTESİNDE BULUNAN HUSUSLARA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR AÇIKLAMA 1 ve 2: Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin; 16 ncı Maddesinin birinci fıkrasında “Muayene servisleri aşağıdaki kriterleri sağlar. a) Servis binası betonarme veya çelik karkas veya kâgir yığma yapıda olmalı ve işyeri tabelası görünür bir yere asılı olmak zorundadır.” denilmektedir. Buradaki kontrollerle servis binasının yapısı kontrol edilir. İşyeri tabelasının görünür bir yerde asılı olması durumu ile işyerinde taksimetre muayene hizmetinin yürütüldüğünün bilinmesi amaçlanmıştır.

AÇIKLAMA 3 ve 4 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin; 16 ncı Maddesinin birinci fıkrasında “Muayene servisleri aşağıdaki kriterleri sağlar b) Taksimetre muayenesinin yapılacağı servis hizmet alanı, muayene işlemlerinin yapılabilmesine izin verecek büyüklükte olmak zorundadır. Bu alan taksinin rahatça giriş çıkış yapabileceği en az 40 m2 büyüklüğe sahip olmak zorundadır. Hizmet alanı ölçüsüne en fazla yüzde 10 tolerans uygulanabilir. c) Servis binası yeterli aydınlatmaya ve uygun bir havalandırma tertibatına sahip olmak zorundadır.” olduğu belirtilmiştir. Burada aracın servis kapısından rahat bir şekilde servise girip çıkması sağlanmalı ve alanın en az 40m2 olduğu ölçülmelidir. Tolerans oranı ile birlikte servis en az 36m2 alana sahip olabilir. Ayrıca işyerinde uygun bir havalandırma tertibatının ve yeterli aydınlatma sisteminin olduğunun kontrolü yapılacaktır.

AÇIKLAMA 5 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin; 16 ncı Maddesinin birinci fıkrasında; “d) Serviste, en az 1 adet 6 kg’lık standardına uygun yangın söndürücü ve ecza dolabı bulunması gerekir.” denilmektedir. Ecza dolabının içinde ilk müdahale yapılacak yeterlilikte tıbbi malzeme bulunup bulunmadığı, yangın tüpünün 6 kg standardında olup olmadığı, doluluğu ve gerekli dolum sürelerinde olduğunun kontrolü yapılacaktır.

AÇIKLAMA 6 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin; 16 ncı Maddesinin birinci fıkrasında; “ğ) Serviste yapılan işlemler için donanımsal yeterliliğe sahip, sadece yetkili personel erişimine açık bir bilgisayar, internet bağlantısı, tarayıcı ve yazıcı bulunması gerekir.” olarak belirtilmektedir.

Yönetmeliğin Ek-1’inde verilen ve yapılan her periyodik muayene sonunda doldurulacak olan Metrolojik Muayene Belgesi, Bakanlığımız tarafından sağlanacak olan veri tabanı sistemine internet ile erişim sağlanıp, düzenlenerek belgenin çıktısı alınacaktır. Bu hizmetleri yürütmek için ilgili maddede belirtilen ekipmanların bulunup bulunmadığı ve ilgili maddedeki gerekleri sağlayıp sağlamadığının kontrolü yapılacaktır.

AÇIKLAMA 7 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin; 16 ncı Maddesinin birinci fıkrasında “g ) Serviste; bilgi, belge ve muhafaza altında tutulması gereken ekipmanların korunacağı yeterli büyüklüğe sahip kilitli bir dolap bulunması gerekir.” olduğu belirtilmiştir. Burada yapılacak kontrolde; yeterli büyüklükte kilitli bir dolabın olup olmadığı kontrol edilecektir.

AÇIKLAMA 8: Taksimetre Muayenesi yapılacak pistin başlangıç ve bitiş noktalarının en az 200m olduğunun ölçülmesi gerekmektedir. Ayrıca pistin, ait olduğu İl’e ait yayımlanmış birim mesafe aralıklarında görünür bir şekilde çizilmiş olduğunun ve pistin muayene hizmetini yapabilecek uygun beton ya da asfalt bir zemin üzerinde olduğunun denetiminin yapılması gerekmektedir.

AÇIKLAMA 9-10-11 : Taksimetre Muayene Yönetmeliği; Ek-6’ da verilmiş olan Taksimetre Muayene Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

149

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Taksimetre

Hizmeti Veren Servis İnceleme Raporu dipnot (d) ‘de belirtildiği gibi muayene hizmetinde kullanılacak olan Şeritmetre, Basınçölçer ve Kronometrenin kalibrasyon süreleri 1(bir) yıldır. Bu cihazlara ait kalibrasyon belgelerinin tarihleri kontrol edilir. Ayrıca başvuru beyan formunda verilen kalibrasyon belgelerinin seri numaraları ile muayene servisinde bulundurulan kalibrasyon belgelerinin seri numaraları; aynı cihaza ait olup olmadığının tespiti için karşılaştırılır. Bu cihazların TURKAK tarafından akredite olmuş bir kuruluş tarafından süresi dolmadan kalibrasyonlarının yapılması gerekmektedir.

AÇIKLAMA 12 : Taksimetre Muayene Yönetmeliği; Tamburlu Test Ölçüm Sisteminde “Ek-6’ da verilmiş olan Taksimetre Muayene Hizmeti Veren Servis İnceleme Raporu dipnot (b) ‘de üreticisinden alınan teknik özelliklerini ve yapılacak işlere uygunluğunu gösteren dokümanı ile kalibrasyon belgeleri ibraz edilmelidir.” denilmektedir. Burada cihaza ait olan belgelerin var olup olmadığı kontrol edilir. (Bu denetim bu cihazın kullanılması durumunda yapılacaktır.)

AÇIKLAMA 13 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin; 17 nci Maddesinin beşinci fıkrasında “ Verilen servis hizmetleri onay belgesi ile ilgili bilgi ve belgelerde bir değişiklik olması halinde en geç 1(bir) ay içerisinde İl Müdürlüğüne bildirilir”, denilmektedir. Bu kapsamda muayene servisinin belirtildiği adreste faaliyet gösterip göstermediğinin denetimi yapılmalıdır.

AÇIKLAMA 14-15 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin 7 nci Maddesinin dokuzuncu fıkrasında “Taksimetrelerin muayene işlemlerini yapan muayene servislerinin ve bu muayene servislerinde çalışan personelin bu Yönetmelik hükümlerine göre İl Müdürlüklerince belgelendirilmiş olması gerekir.” Ayrıca 16. Maddesinin birinci fıkrası e) bendinde “Serviste bu Yönetmelik hükümlerine göre en az bir, en fazla iki servis yetkilisi ve personel yetki belgesi almış en az bir personel çalışmalıdır. Servis yetkilisi, personel yetki belgesini haiz ise ayrıca personel yetki belgesine sahip başka bir personel şartı aranmaz. Muayene servis hizmeti verilirken en az bir servis yetkilisi serviste hazır bulunur”. denilmektedir. Servisin bu hususlara uygun hizmet verip vermediği kontrol edilir.

AÇIKLAMA 16 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinde 17 nci Maddesinin altıncı fıkrasında “ (6) serviste; İl Müdürlüğü tarafından düzenlenen servis hizmetleri onay belgesi ve personel yetki belgesi ile muayene ücretinin uygun boyutlardaki görülebilir bir panoda güncel olarak asılı olması gerekir.” , diye belirtilmiştir. Bu kapsamda uygun ölçülerde, istenilen belgelerin bulunduğu bir panonun, işyeri içerisinde herkesin görebileceği bir noktada asılı olduğunun denetimi yapılır.

AÇIKLAMA 17-18-19: Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin 13 üncü Maddesinin birinci fıkrasında; “1) Muayene servisleri tarafından yapılacak muayenelerde kullanılacak damgalar servis hizmetleri onay belgesi başvuru dosyasında beyan edilen damga dışında olamaz.” ve aynı maddenin beşinci fıkrasında “Damgalamada kelebek mühür kullanılmalı, bağlantı elemanı çelik tel olmalı ve taksimetrenin tüm marka ve modellerine uygulanabilmelidir.” Ayrıca 17 nci maddenin ikinci fıkrasında “Servis başvuruda ibraz ettiği işaretlemeleri içeren tek tip damga dışında damga kullanamaz.” ifadesi yer almaktadır. Yönetmeliğin Ek 5/A’sının 2 nci maddesinde “Bu Yönetmeliğin 13 üncü Maddesinde belirtilen muayene servisi tarafından kullanılacak damganın ölçeklendirilmiş çizimi ve kodlamalar” denilmektedir. Damga ile ilgili yapılacak kontrollerde öncelikle başvuru dosyasında beyan edilen kelebek damga ile aynı olup olmadığı kontrol edilir. Kullanılan damganın

150

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Taksimetre

istenilen ölçülerde olup olmadığı ve üzerinde servis tanıtıcı kod numarası, damga seri numarası ve muayenenin yapıldığı yıl kontrol edilir.

AÇIKLAMA 20 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinde 14 üncü Maddenin ikinci fıkrasında; “(2) Taksimetreler için muayene ücreti 40 Türk Lirasıdır.” olduğu belirtilmiştir. Belirlenen bu ücret KDV(Katma Değer Vergisi) hariç alınan tutardır. Yönetmelikte belirlenen muayene ücretinden fazla bir ücretin tahsil edilip edilmediği muayeneler için düzenlenen faturaların kontrol edilmesiyle tespit edilir. Muayene ücretleri, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere, her yıl sonunda o yıl için 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranında arttırılarak Bakanlıkça belirlenir.

AÇIKLAMA 21 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin 18 inci maddesinin dördüncü fıkrasında “ Üreticiler, taksimetre tamir ve ayar servisleri, ilgili esnaf odaları ve onaylanmış kuruluşlar bu Yönetmelikte tanımlanan muayene servis hizmetlerini vermek üzere başvuruda bulunamaz. Bu Yönetmelikte belirtilen muayene servis hizmetlerini vermek üzere yetkilendirilen işyerleri; taksimetre tamir ve ayar servisi, ilgili esnaf odası veya onaylanmış kuruluş olarak aynı anda hizmet veremez, üretici olamaz.” denilmektedir. Ayrıca Yönetmelikte, “ Muayene servisi” Taksimetrenin muayene işlemlerinin yapıldığı ve bu Yönetmelik hükümlerine göre İl Müdürlüğü tarafından belgelendirilen işyerleri olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle servisin taksimetre tamir ayar işlemlerini yürütmediği tespit edilmelidir.

AÇIKLAMA 22 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin 7 nci Maddesinin onbirinci fıkrasında “ Taksimetrelerin muayene işlemlerine başlamadan önce 9 uncu maddenin ikinci fıkrasına göre yapılan ön incelemede uygun olmayan durumların tespit edilmesi halinde, taksimetrenin muayenesi yapılmaz. Bu durumda muayene servisi, Ek-2’de yer alan Uygunsuzluk Tutanağı’nı üç nüsha düzenler.

Bu tutanağın bir nüshasını bulunduğu ilin İl Müdürlüğüne, bir nüshasını kullanıcıya tutanağın düzenlendiği tarihi takip eden beş iş günü içinde posta yoluyla iadeli taahhütlü olarak gönderir veya elden verir ve bir nüshasını da muayene servisinde muhafaza eder.” denilmektedir. Bu nedenle servis tarafından düzenlenen tutanakların, Yönetmeliğin Ek-2’sinde verilen tutanağa uyumluluğu kontrol edilecektir.

AÇIKLAMA 23 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinde Metrolojik muayene belgesi: “Muayene işlemi sonunda düzenlenen, muayene bilgileri ile taksimetre ve takılı olduğu taksiye ait bilgileri içeren, üzerinde kendinden yapışkanlı metrolojik muayene etiketi olan Ek-1’de yer alan elektronik ortamdan çıktısı alınan belge” olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle düzenlenen belgelerin, Yönetmeliğin Ek-1’inde bir örneği verilen belgeye uygunluğu ve imzalar kontrol edilir.

AÇIKLAMA 24 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin GEÇİCİ 3. MADDESİNDE “ (1) Muayene servisleri; 7 nci maddenin yedinci fıkrasında belirtilen Bakanlığın tahsis edeceği veri sistemi oluşturuluncaya kadar, yapılan muayene işlemlerine ilişkin metrolojik muayene belgelerini elektronik ortamda düzenleyerek kaydeder ve bu belgelerin birer nüshasını üçer aylık dönemler halinde bağlı bulunduğu İl Müdürlüğüne iletir.” denilmektedir. Servisin bu hususa uyup uymadığının kontrolü sağlanır.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

151

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Taksimetre

AÇIKLAMA 25 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin 20 nci Maddesinin birinci fıkrası (c) bendinde “ Servis hizmetleri onay belgesi askıya alınan muayene servisinin, (a) bendinde tespit edilen durumlar için eksikliklerini tamamlayana kadar, (b) bendinde belirtilen durumlar için ise soruşturma ve kovuşturma sonuçlanıncaya kadar servis hizmetleri onay belgesi geçerli sayılmaz. Bu süre içerisinde muayene servisi tarafından taksimetrelerin muayene işlemi yapılamaz.” denilmektedir. Eğer servis denetim tarihinden önce askıya alınmışsa askı süresince muayene hizmeti yürütüp yürütmediği kontrol edilir.

AÇIKLAMA 26 : Taksimetre Muayene Yönetmeliğinin 20 nci Maddesinin ikinci fıkrası (c) bendinde “Personel yetki belgesi askıya alınan kişinin, (a) bendinde tespit edilen durumlar için eksikliklerini tamamlayana kadar, (b) bendinde belirtilen durumlar için ise soruşturma ve kovuşturma sonuçlanıncaya kadar personel yetki belgesi geçerli sayılmaz. Bu süre içerisinde belge sahibi tarafından taksimetrelerin muayene işlemi yapılamaz.” denilmektedir. Ayrıca Yönetmeliğin 5 inci maddesinin dokuzuncu fıkrasında “ Taksimetrelerin muayene işlemlerini yapan muayene servislerinin ve bu muayene servislerinde çalışan personelin bu Yönetmelik hükümlerine göre İl Müdürlüklerince belgelendirilmiş olması gerekir.” ifadesi gereğince yetki belgeli personelin olmadığı durumlarda muayene hizmeti verilip verilmediği kontrol edilmelidir.

AÇIKLAMA 27 : Denetimi yapılan servislerin Taksimetre Muayene Yönetmeliğinde belirtilen diğer hükümlere uygun hizmet verip vermediği kontrol edilir. İŞ YERİ DENETİM TUTANAĞI 03/09/2013 tarihli ve 28754 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Taksimetre Muayene Yönetmeliği ve …………………………………………………………………………… kapsamında Valilik Makamının ……/……/………… tarihli ve …… , ……… sayılı görevlendirmelerine istinaden ……………………………………………………………………………………..… adresinde bulunan ………………………………………………………………..…………… unvanlı iş yerinde yapılan denetim sonucunda ekte bulunan kontrol listesinde belirtilen durumlar tespit edilmiş olup iş bu tutanak taraflarca imza altına alınmıştır. ……/……/…………

DENETİM YAPAN BAKANLIK/ İL MÜDÜRLÜĞÜ PERSONELİ

152

SERVİS SORUMLUSU

Adı Soyadı

Adı Soyadı

Adı Soyadı

Unvan

Unvan

Unvan

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

Adı Soyadı

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Taksimetre

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

153

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Taksimetre

BÖLÜM 9

HAZIR AMBALAJLI MAMÜLLER

154

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Taksimetre

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

155

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Hazır Ambalajlı Mamuller

1. Ürün Hakkında Tanıtıcı Bilgi Ürün Tanımı Bir ürün ile bu ürünü icinde taşıyan ambalajdan oluşan, icerisinde belirli miktarda ürün bulunan, dolum işletmesinden cıkışlarında önceden belirlenmiş belirli değerler taşıyan, üzerlerine ağırlık ve/veya hacim birimleri basılmış olan, satın alanın bulunmadığı bir yer ve zamanda ambalaj icerisine doldurulan ve ambalajı değiştirilmedikçe bu değerin değiştirilemediği paketlenmiş ve/veya kapatılmış ambalajlar içerisinde bulunan madde veya ürünler hazır ambalajlı mamul olarak tanımlanmaktadır.

1.1. Hazır Ambalajlı Mamul Hazır ambalajlı mamullerin metrolojik kontrollerini kavramak için öncelikle hazır ambalajlı mamul tanımının bilinmesi oldukça önemlidir. Dolayısıyla, bir ürün ile bu ürünü içinde taşıyan ambalajdan oluşan, içerisinde belirli miktarda ürün bulunan, dolum işletmesinden çıkışlarında önceden belirlenmiş belirli değerler taşıyan, üzerlerine ağırlık ve/veya hacim birimleri basılmış olan, satın alanın bulunmadığı bir yer ve zamanda ambalaj içerisine doldurulan ve ambalajı değiştirilmedikçe bu değerin değiştirilemediği paketlenmiş ve/veya kapatılmış ambalajlar içerisinde bulunan madde veya ürünler hazır ambalajlı mamul olarak tanımlanmaktadır. Şişe olarak adlandırılan camdan veya cam ile aynı ölçme tekniği garantilerini veren değişmez sağlamlık ve biçime sahip diğer malzemelerden üretilen kapatılmış veya kapatılabilir şekilde tasarımlanan sıvıların depolanması, taşınması veya teslimi için geliştirilen, dahili nominal hacimleri 0,05 litre ile 5 litre arasında değişen ölçü kabı olarak kullanılabilecek şekilde tasarımda ve üretimde ölçüm özellikleri taşıyan, başka bir deyişle belirli bir seviyeye veya limit hacimlerinin belirli bir oranına kadar doldurulduklarında içerdikleri miktarın yeterli doğrulukta ölçülebilmesini sağlayan kaplar ölçü şişesi olarak ifade edilmektedir.

1.2 Hazır Ambalajlı Mamul Çeşitleri Hazır ambalajlı mamul tanımı itibariyle, günlük hayatımızda tüketilen hazır gıdalardan temizlik ürünlerine kadar birçok ürün hazır ambalajlı mamuller olarak karşımıza çıkmaktadır. Aslında, büyük alışveriş merkezlerinin artmasıyla ve toplumun tüketim anlayışındaki değişimlerle birlikte ambalajlı 156

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Hazır Ambalajlı Mamuller

ürünlere olan talep sürekli artmaktadır. Ayrıca, paketlenerek piyasaya sunulan ürünlerin sağlık ve hijyen açısından da insanların taleplerinde önemli bir yere sahip olduğu yadsınamaz bir gerçektir.

Hepimizin bildiği gibi renkli ve güzel ambalajlara sahip hazır ambalajlı mamuller tüketicilerin alışverişteki ilgisini çekmektedir. Görüldüğü üzere günlük hayatımızda hazır ambalajlı mamullerin tercihinde birçok sebep bulunmaktadır ve bu özellikleri sebebiyle hazır ambalajlı mamuller sektörü halkın büyük bir çoğunluğu tarafından bilinmektedir.

1.3 Piyasaya Arzına,Muayenesine İlişkin Mevzuat Piyasaya Arzına İlişkin Mevzuat Hazır ambalajlanmış ürünlere uygulanan mevzuat , üç klasik yaklaşım direktifini içermektedir.

AB Mevzuatı 75/107/EEC

Türk Mevzuatı Mevzuat Adı

Resmi Gazete Tarihi

Yürürlük Tarihi

75/107/AT

11.04.2002/24723

31.12.2005

10.04.2002/24722

31.12.2005

04.08.2010/27662

04.08.2010

Ölçü Kapları Olarak Kullanılan Ölçü Şişelerine Dair Yönetmelik

76/211/EEC

76/211/AT

Hazır Ambalajlı Mamullerin Ağırlık ve Hacim Esasına Göre Net Miktar Tespitine Dair Yönetmelik

2007/45/EC 2007/45/AT

Hazır Ambalajlı Mamullerin Nominal Dolum Miktarı İle İlgili Kuralların Belirlenmesine Dair Yönetmelik

Birinci sırada yer alan 75/107/AT Yönetmeliği, dahili nominal hacimleri 0,05 litreden az 5 litreden fazla olmayan, tasarımında ve üretiminde ölçüm özellikleri taşıyan, belirli bir seviyeye veya limit hacimlerinin belirli bir oranına kadar doldurulduklarında içerdikleri miktarın yeterli doğrulukta ölçülebilmesini sağlayan ölçü şişlerinin piyasaya arzı ile duyusal kontrollerinin ve nominal kapasitelerinin belirlenmesine ilişkin usul ve esasları kapsamaktadır. 75/107/AT Yönetmeliği, ölçü kaplarının tanımlarını ve genel kurallarını, metrolojik ve duyusal kontrollerini, referans test yöntemlerini, kontrol esaslarını ve piyasaya arz koşullarını içermektedir.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

157

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Hazır Ambalajlı Mamuller

2007/45/AT Yönetmeliği, hazır ambalajlı mamullerin nominal dolum miktarlarına ilişkin usul ve esasları kapsamaktadır. Bu Yönetmelik, nominal dolum miktarlarına ilişkin miktar serilerini, çoklu ambalajlar ve ayrı satılamayan tekli ambalajlardan oluşan hazır ambalajlı ürünlerin, aerosol kaplarda nominal kapasite gösterimlerini ve alkollü içeceklerin piyasa arz koşullarını belirlemektedir.

76/211/AT Yönetmeliği ise hazır ambalajlı mamullerin piyasaya arz koşulları ile ilgili usul ve esasları konu almaktadır. Hazır ambalajlı mamullerin metrolojik kontrollerine esas teşkil eden ana yönetmeliktir.

Bu Yönetmeliğin kapsamına, 5 g veya 5 ml'den daha az 10 kg veya 10 L' den daha fazla olmayan nominal dolum miktarına sahip hazır ambalajlı mamuller girmektedir. Ayrıca bu yönetmelik, dolum işletmecisine yönetmelikle belirtilen etiketleme ve miktar gerekliliklerini karşılama zorunluluğu getirmektedir. Yönetmelikte, hazır ambalajlı mamullerin metrolojik kontrollerine ilişkin istatistiksel referans test yöntemleri ile ilgili ayrıntılı ve kapsamlı bilgiler verilmekte olup hazır ambalajlamada kullanılan tanımlar, genel kurallar, metrolojik ve duyusal kontroller, dolum işletmecisinin ve ithalatçıların sorumlulukları ile kontrol ve dolum esaslarını içeren ayrıntılı bilgiler yer almaktadır.

2. Denetim Çeşitleri 2.1 Odaklı Denetim 2.1.1 Denetimin Gerekçesi Hazır ambalajlı mamuller, MSGM’nin önemli faaliyet alanlarından birini oluşturmaktadır. Bu çalışma alanına yönelik olarak gerçekleştirilen PGD faaliyetlerinin yasal dayanağı 635 sayılı KHK’nın 10 uncu maddesinin (b) fıkrasında " ... hazır ambalajlama alanında teknik düzenlemeler ile ilgili standart listelerini hazırlamak ve uygulamaya koymak, bu alanda piyasa gözetimi ve denetimi yapmak veya yaptırmak." şeklinde ifade edilmiştir.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı hazır ambalajlı ürünlerle ilgili her yıl piyasa gözetimi ve denetimi planı hazırlanmakta olup bu kapsamda hazır ambalajlanmış gıda ve gıda dışı ürünlere odaklanarak her ay düzenli olarak İl Müdürlükleri tarafından odaklanmış denetim faaliyetleri yapılmaktadır.

Hazır ambalajlı mamullerin denetiminde amaç haksız rekabetin önlenmesi, tüketici hakkının korunması, üretimde kalite standardının yükselmesine katkıda bulunmaktır. Üretici nezdinde yapılan kontrollerde kullanılan ölçü aletlerinin ve hazır ambalajlı mamullere ilişkin yapılan denetimlerin ülke ekonomisine ve ihracata olumlu katkı sağlayacağı muhakkaktır.

2.1.2 Denetim Alanı Bir hazır ambalajlı mamul, bir ürün ile ambalajın paketlenmiş bir biçimi olarak ifade edilebilir (WELMEC 6.0, 2004). Dolayısıyla, hazır ambalajlama sektörü birden fazla alana hitap etmektedir. Çünkü hazır ambalajlama sektörü, ürünü imal eden üretici ve dolum işletmecisi ile ambalajlama ve etiketleme sektörlerinin kombinasyonundan oluşan bütünleşik bir yapıya sahiptir. Ülkemizdeki hazır ambalajlı mamullere ilişkin Yönetmelikler Avrupa Birliği mevzuatından uyumlaştırılarak yürürlüğe girmiştir. Bu nedenle, 5 g – 10 kg ile 5 ml – 10 L arasındaki gıda ve gıda dışı 158

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Hazır Ambalajlı Mamuller

hazır ambalajlı mamullerin ağırlık ve hacim yönünden miktar kontrolleri ile etiketleme kontrolleri, ölçü kapları olarak kullanılan ölçü şişelerinin ise kapasite kontrolleri yapılmaktadır. Diğer taraftan, hazır ambalajlı mamullere yönelik denetim faaliyetleri mevzuat gereği üreticinin veya dolum işletmecisinin üretim tesislerinde ya da deposunda yapılması gerekmektedir.

2.1.3 Denetim Nasıl Yapılır?

635 sayılı KHK’nın 10 uncu maddesinin (d) fıkrası gereğince MSGM, hazır ambalajlı mamuller ile yasal metroloji alanındaki denetimlerden sorumludur. MSGM, PGD faaliyetlerinin izlenmesi, değerlendirilmesi ve programlanması ile ilgili iş ve işlemleri “Denetim Şubesi”

marifetiyle

yürütmektedir. 81 il müdürlüğü tarafından yasal metroloji ile hazır ambalajlı mamuller alanında yapılan denetimler Bakanlık sanayi-net veri tabanında işlenerek takibi yapılmaktadır.

Denetimler Bakanlık personeli tarafından 76/211/AT Yönetmeliğinde belirtilen kriterlerin o dolum işletmecisi tarafından sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilerek gerçekleştirilir.

Piyasaya arz edilen hazır ambalajlı ürünlere ilişkin olarak “76/211/AT sayılı Hazır Ambalajlı Mamullerin Ağırlık ve Hacim Esasına Göre Net Miktar Tespitine Dair Yönetmelik” 2002 yılında yayımlanmış ve 2005 yılı sonuna kadar ilgili sektöre geçiş süresi verilmiştir. Bu tarihten sonra yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle beraber denetimlere başlanmıştır. Söz konusu Yönetmelik, hazır ambalajlı mamullerin etiketlenmesi, işaretlenmesi ve miktar kontrolleriyle ilgilidir. Üreticiler, bu yönetmelikte belirtilen etiketleme ve miktar gerekliklerini karşılamakla sorumludur.

Hazır ambalajlı mamullere yönelik yürütülen PGD faaliyetlerinde: • Hazır ambalajlı mamuldeki nominal dolum miktarının kontrolü ile, • Ambalaj üzerinde yer alan etiket bilgileri kapsamında ürünün nominal dolum miktarı ve bunu takip eden birim işaretinin yazı büyüklüklerin kontrolü ile üretici firmanın iletişim bilgilerinin açıkça kolay okunabilecek ve rahatlıkla görünebilecek bir şekilde gösterilmesinin denetimi yapılmaktadır.

Hazır ambalajlı mamullerin metrolojik kontrolleri ise numune alma yöntemleri ile yapılmaktadır. Bu kontrol iki kısımdan oluşmaktadır: 1) Numunedeki her bir hazır ambalajlı mamulün gerçek dolum miktarını kapsayan kontrol.

2) Numunedeki bütün hazır ambalajlı mamullerin gerçek dolum miktarlarının ortalamasına ilişkin diğer bir kontrol.

Elde edilen sonuçlar kabul kriterini karşılıyorsa kontrolü yapılan ürüne ait parti kabul edilir. Kontroller için iki çeşit numune alma planı vardır.

1) Tahribatsız muayene (Ekonomik nedenlerden dolayı) 2) Tahribatlı muayene Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

159

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Hazır Ambalajlı Mamuller

• Numune üretim bandından toplanacağı zaman muayene partisinin büyüklüğü, üretim bandının saatlik çıktısına eşit olacaktır.

• Muayene partisinin büyüklüğünde bir kısıtlama yoktur.

• Diğer hallerde parti büyüklüğü 10.000 adet hazır ambalaj mamul sayısı ile sınırlandırılmıştır.

Genellikle, tahribatsız muayene tercih edilmektedir. Parti büyüklüğü 100 birimden az olan parti büyüklerinde tahribatlı muayene uygulanmaz. Parti büyüklüğüne göre numune sayısı 30, 50, 80 adet olmak üzere hazır ambalajlı ürünün numunesi alınır.

• İlk numunedeki hatalı bulunan hazır ambalajlı mamullerin sayısı kabul kriteriyle aynı yada düşükse parti kabul edilir.

• İlk numunedeki hatalı bulunan hazır ambalajlı mamullerin sayısı red kriteriyle aynı yada fazla ise bu parti red edilir.

• İlk numunedeki hatalı bulunan hazır ambalajlı mamullerin sayısı kabul ve red kriteriyle arasında ise bu durumda ikinci bir numune alınarak kontrol edilir. Birinci ve ikinci numunelerde hatalı bulunan hazır ambalajlı mamullerin sayısı birlikte toplanır ve toplanan hatalı hazır ambalajlı mamullerin sayısı ikinci kabul kriteriyle aynı ya da düşük ise: ✓ Parti kabul edilir. ✓ Toplanan hatalı ambalaj sayısı red kriteriyle aynı yada fazla ise: ✓ Kontrol edilen parti red edilir.

Hazır ambalajlı mamullere yönelik denetim faaliyetleri mevzuat gereği üreticinin veya dolum işletmecisinin üretim tesislerinde ya da deposunda yapılması gerekmektedir. Ambalaj üzerindeki etiket bilgileri kontrolünde denetçi, ürünün etiket bilgilerinin mevzuata aykırı olduğunu tespit ederse uygulamada söz konusu uygunsuzluğu gidermeye yönelik olarak ilgili üreticiye düzeltici süre verilir. Eğer bu süre sonunda aykırılık mevzuata uygun hale getirilmemişse, 4703 sayılı Kanun'un 5 inci maddesinin ihlali sebebiyle aynı Kanunun 12 inci maddesinin (a) hükmü gereğince parasal ceza müeyyidesi uygulanır.

Ayrıca, yine aynı mevzuat gereği üretici/dolum işletmecisi, hazır ambalajlı mamulün içindeki miktarın ürün üzerinde belirtilen nominal dolum miktarına uygunluğunu garanti etmektedir. Hazır ambalajlı mamullere yönelik olarak yapılan bu denetimlerde miktar eksikliği tespit edilirse 3516 sayılı Kanun'un

160

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Hazır Ambalajlı Mamuller

14 üncü maddesinin (f) bendine göre “Ambalajında belirtilen veya yetkili makamlarca tespit edilen miktarlara uymayan bir malın satışa arzı” hükmü gereğince dolum işletmecisine oluşan aykırılıklardan dolayı Kanun’un 15 inci maddesinin (f) bendi uyarınca parasal cezai müeyyide uygulanmaktadır.

2.2 Çapraz Denetim 2.2.1 Denetimin Gerekçesi Çapraz denetim4, herhangi bir ilde yapılacak denetimin başka bir il müdürlüğü personelince veya denetimin yapıldığı ilin personeli ile birlikte denetim yapılan ilin araç ve gereçleri kullanılarak yapılmasını ifade etmektedir. Bu kapsamda, Bakanlığımız hazır ambalajlı mamullerin denetiminde ambalaj üzerinde belirtilen net ürün miktarı ve ambalaj üzerindeki yazı ve birim işaret bilgilerini kontrol etmektedir. Bu denetimlerde amacımız, hazır ambalajlı ürünlerde tüketici hakkının korunması, haksız rekabetin önlenmesi ve üretimde kalite standardının yükseltilmesi için denetim faaliyetlerini aralıksız sürdürmektir. Zira, üretici nezdinde yapılan denetimlerde kullanılan ölçü aletlerinin ve hazır ambalajlı mamullerin denetimi ülke ekonomisine ve ihracata olumlu katkı sağlamaktadır. Bu bağlamda, 2015 yılında 40 ilde gerçekleştireceğimiz çapraz denetimlerimiz ile ülke genelinde denetimlerimiz etkin bir şekilde devam edecektir. Denetimlerin nasıl yapılacağı ile ilgili hususlar bölüm 2.1.3’te belirtilmiştir.

4 Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı PGD Yönetmeliği’nin 4 üncü maddesinde düzenlenmiştir.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

161

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Hazır Ambalajlı Mamuller

162

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Hazır Ambalajlı Mamuller

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

163

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Hazır Ambalajlı Mamuller

BÖLÜM 10

PETROL VE LPG PİYASASI DENETİMLERİ VE UYGULAMALAR

164

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Hazır Ambalajlı Mamuller

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

165

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Petrol ve LPG Piyasası Denetimleri ve Uygulamalar

Bakanlığımız ile EPDK arasında yapılan protokol çerçevesinde petrol piyasasına ilişkin denetim faaliyetleri yürütülmektedir.

Yasal Dayanaklar • Bakanlığımız ile Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu arasında “Petrol Piyasası ve LPG Piyasasında Yapılacak Denetimlere İlişkin İşbirliği Protokolü” • 2007/25 sayılı Ulusal Marker Uygulaması konulu Başbakanlık Genelgesi • 2012/19 sayılı «Akaryakıt Kaçakçılığı ile Mücadele» konulu Başbakanlık Genelgesi • 10.04.2008 tarihli ve 112 sayılı Makam Oluru

Görev, Yetki ve Sorumluluklar Denetimler; • Akaryakıt ve oto gaz bayii satış pompası, tank ve araçları, depolama ve dolum tesisi, rafineri, taşıma araçları ile LPG tüplerinden numune alınması, • Akaryakıttan alınan numunelerde ulusal markerin yeterli şart ve seviyede olup olmadığının kontrolü, • EPDK tarafından üretim ve ithaline izin verilen ürünlerin amacına uygun kullanılıp kullanılmadığının tespiti, • Rafineri, işleme ve madeni yağ tesisleri ile üretimlerinde solvent ve baz yağı kullanan tesislere ilişkin olarak kapasite raporunda belirtilen tesis bilgilerinin kontrolü ve ürünlerden numune alınması, • Alınan numunelerin EPDK tarafından belirlenen laboratuvarlara teslimi, • Akaryakıt ve oto gaz bayileri, depolama ve dolum tesisleri ile taşıma araçlarında lisans kapsamında yer alan diğer işlemlerin mevzuata uygunluğunun tespiti, • Tüplü LPG bayilerinin sözleşmeli olduğu dağıtıcısının tescilli markası ve amblemini taşıyan, teknik

166

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji v e Stan dardizas y on Gen el Mü dü rlü ğü Petrol ve LPG Piyasası Denetimleri ve Uygulamalar

düzenlemelere uygun LPG tüplerini işyerinde bulundurup bulundurmadığının ve eğitimli personel çalıştırıp çalıştırmadığının tespiti, • Dökme LPG' nin amacına uygun kullanılıp kullanılmadığının tespiti, • Denetlenen tesis /kişinin lisans sahibi olup olmadığının tespiti, • Gerekli görüldüğü takdirde bilgi ve belgeleri talep ederek incelemede bulunulması ve gerektiğinde suret alınması, • LPG tüpü, imalatı, muayene, tamir ve bakımı lisansı sahibi kişilerin lisansı kapsamındaki faaliyetlerinin denetiminin yapılması • Akaryakıt kaçakçılığı ve standart dışı akaryakıt satışının önüne geçilebilmesi, bu suretle haksız rekabet ve kazanç imkânlarının ortadan kaldırılması ile vergi kayıplarının önlenmesi için akaryakıt satın alan kamu kurum ve kuruluşlarınca toplu olarak alıcı idarenin tank veya deposuna teslimi esnasında ulusal marker kontrolünün yaptırılması,

Denetim Çeşitleri Denetim Türü Lisans ve Belge denetimi (LPG) Lisans Belge ve Ulusal Marker Denetimi (akaryakıt)

Denetim Şekli Ani/Şikâyet Denetimi Depolama/Dağıtım Tesisleri ve Rafineri Denetimi Kamu Alımları Denetimi Çapraz Denetim Periyodik Denetim Diğer Denetimler Denetimlerde; • Lisans, • Ulusal Marker, • LPG istasyonlarında sorumlu müdür yetki belgesi, • LPG istasyonlarında kaçak tüp dolumuna yarayan aparat, • İstasyonlarda bulunan sayaçlarda damga denetimi, •

İstasyonlarda bulunan sayaçların yasal tolerans değerlerinde çalışıp çalışmadığı konusunda miktar denetimi,

• Akaryakıt istasyonlarında otomasyonların çalışıp çalışmadığı, • Denetlenen Tesislerde sigortasız işçi çalıştırılıp çalıştırılmadığı konusunda denetimler gerçekleştirilmektedir.

Genel Müd ürlük F aali yet leri ne İli şki n D enet i m Rehb eri

167

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü Petrol ve LPG Piyasası Denetimleri ve Uygulamalar

İlgili Mevzuat • 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu.

• 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu.

• 6455 sayılı Gümrük Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun.

• Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliği.

• Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında Yönetmelik.

• Petrol Piyasasında Ulusal Marker Uygulamasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik.

• Petrol Piyasasında Yapılacak Denetimler ile Ön Araştırma ve Soruşturmalarda Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik.

• Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Lisans Yönetmeliği.

• Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında Yönetmelik.

• Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Eğitim Ve Sorumlu Müdür Yönetmeliği.

• Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasasında Yapılacak Denetimler İle Ön Araştırma Ve Soruşturmalarda Takip Edilecek Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik.

• Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Kurul Kararları.

Denetimler Kimler Tarafından Yürütülür?

- EPDK ile imzalanan işbirliği protokolü kapsamında, TÜBİTAK’ta LPG’den Numune Alma Eğitimi, Petrol Sıvılarından Elle Numune Alma eğitimi ve Ulusal Marker Saha Kontrol Cihazlarını Kullanma Eğitimi alan “Petrol ve LPG Piyasası Denetçi Kimlik Kartı’na”sahip personel tarafından yürütülür.

Denetimde Kullanılan Araçlar, Cihazlar ve Numune Alma Aparatları - Bakanlığımızda denetimlerde kullanılmak üzere; akaryakıt numunesi taşımaya müsait 81 araç ve LPG numunesi taşımaya müsait 10 araç, 117 ulusal marker saha kontrol cihazı ile her İl Müdürlüğünde Petrol Sıvılarından numune alma kiti bulunmaktadır.

168

G e n e l M ü d ürl ük Faal iy etl erine İl işk in Denetim Rehb eri

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüðü Necatibey Caddesi No:49 Kızılay/Çankaya/ANKARA http://msgm.sanayi.gov.tr