Eti Maden Kitap

DÜNYA BOR LİDERİ WORLD BORON LEADER

www.etimaden.gov.tr

“

Bir milletin tealisi, yeraltı zenginliklerinin değerlendirilmesine bağlıdır.

A nation’s rice depends on the use of its underground wealthiness.

”

Dünya bor rezervinin % 72’sine sahip olan ülkemiz, söz konusu mineralin dünyadaki en büyük ihracatçısıdır.

1920’lerin ilk yıllarında Büyük Önder Atatürk’e yakın arkadaşları, Atatürk’ün ``Beşbin yıllık Türk Vatanı`` dediği Anadolu’nun madenleri önde olmak üzere, bütün varlıklarını ve kaynaklarını yerli ve yabancı sömürücülerin elinden kurtararak Türk milletine yararlı biçimde işletmek azmiyle harekete geçmişlerdir. Bu doğrultuda, Atatürk’ün direktifleriyle,1935 tarihinde kurulan (Etibank)Eti maden İşletmeleri, O’nun ``Bir milletin tealisi yer altı zenginliklerinin değerlendirilmesine bağlıdır.``sözünün ışığında 78 yıldır faaliyetlerini sürdürmektedir.

Dünya bor rezervinin % 72’sine sahip olan ülkemiz, söz konusu mineralin dünyadaki en büyük ihracatçısıdır. Bor minerallerinin çıkarılması, üretimi ve pazarlanması yasayla Eti maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne bırakılmıştır. Teşekkülümüz, kolemanit, üleksit ve tinkal gibi mineraller yanında, boraks pentahidrat, boraks dekahidrat, borik asit ve susuz boraks gibi katma değeri yüksek bir dizi rafine ürün üretimi gerçekleştirmekte ve dünya pazarlarına arz etmektedir.

2

In the early 1920’s National Leader Atatürk and his close friends recevied all resources especially Anatolia’s underground mines which Atatürk describes them as``Turkish motherland for five thosand years``, from the hands of local overseas exploiters and started with the aim of operating them in a benefitable way to theTurkish Nation Eti Maden İşletmeleri (Etibank) is established with the directives of National Leader Atatürk in 1935 and since then, continuing its activities by the light of the expression`` The rise of a nation depends on the use of underground wealthiness.``for 78 years.

Our country posesses 72 % of the world’s boron reserves and is the leader exporter of the mineral in the world.

Our country posesses 72 % of the world’s boron reserves and is the leader exporter of the mineral in the world . The drilling, production and marketing rights of the boron mineral, is given to the ETİ Maden İşletmeleri General Directorate by law. ETİ Maden İşletmeleri is producing colemanite, ulexite and tincal like minerals as well as profitable refinery products such as; boraks pentahidrat , borax decahydrate, boric acid and anhydrous borax and bringing these into the world markets.

3

Kalite Politikamız

Maden, metalürji ve kimya sektörlerinde, gelecek yıllarda bir dünya şirketi olma yolundaki gayretlerimize katkı yapacak, müşteri memnuniyetlerini esas alarak iç ve dış pazardaki rekabet gücümüzü iyileştirecek ve geliştirecek, İşletmeler ve iştiraklerimiz ile ilgili her türlü koordinasyon, üretim değerlendirme, pazarlama, maden arama, satın alma, araştırma geliştirme, mühendislik, müşavirlik ve eğitim hizmetlerinin etkin olarak yapılmasını sağlayacak, çalışanlarımızı memnun kılarak onların her alanda eğitilmelerini ve gelişmelerini sağlayacak, kalite bilincini ve çevre kültürü yerleştirmeye katkı yapacak, bir hizmet anlayışını, kurumumuzda yaygın hale getirerek standartları yakalayıp, standartlara uygunluğu devam ettirmek ve sürekli iyileştirmektir.

Teşekkülümüz başta müşterilerine ve çalışanlarına verdiği önemi belgelendirmek ve lider kurum imajının sürekliliğini sağlamak amacıyla modern ve çağdaş yönetim biçimlerini kendisine adapte etmekte ve sürekli kendini güncellemektedir.

4

Teşekkülümüz Merkez Teşkilatında uygulandığı TS EN ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi dokümantasyon yapısına, Merkez Laboratuvarımıza alınan TS EN ISO / IEC 17025 Laboratuvar Yönetim Sistem belgesi dokümantasyon yapısını adapte etmiş ve uygulamaya almıştır.

Teşekkülün Entegre Yönetim Sistemi Dokümanları, standart gereğince hazırlanmış ve uygulamaya alınmış olup belgelendirme kurulusu (TSE) tarafından gerçekleştirilen tetkik sonucunda Kurumumuz Yönetim Sistemleri belgesi almaya hak kazanmıştır. Kuruluşumuz merkez teşkilatında uyguladığı entegre yönetim sistemleri oluşturma ve uygulama politikasını işletmelerin de de sürdürmüş ve tüm işletmelerinde TSE EN ISO 14001: 2004 çevre yönetim sistemi ve TSE 18001 iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemini içine alan entegre yönetim sistemlerini kurmuştur. Müşteri memnuniyetinin belirlenmesi ve müşteri algısının ölçülmesi amacıyla periyodik entregre yönetim sistemi toplantıları yapılmış ve toplantılarda sürekli iyileştirme modeli belirlenerek entegre yönetim sistemlerinin gelişmesine katkı yapacak kararlar alınmıştır.

Teşekkülün kalite politikası ve hedefleri doğrultusunda memnuniyet odaklı hizmet kalitesinin yükseltilmesi ve standardın gereklerini yerine getiren tüm kalite faaliyetleri, yönetim gözden geçirmesi toplantısında ele alınmış ve gerekli önlemler alınmak üzere birimler talimatlandırılmıştır. İş geliştirme ve sürekli iyileştirme amacıyla çeşitli konularda iyileştirme yapılmış performans ve değerlendirme raporları hazırlanmıştır.

5

Our Quality Policy

Adhere to standarts and continue to upgrade standarts by instilling a service concept all across the board that : benefits our drive to become a global company in the mining, metallurgy and chemical sectors in the years to come ,enhances our competitive edge in the domestic and international markets based on customer satisfaction, ensures that any kind of coordination, product evalution, marketing, mining, purchasing, research and development, engineering, consultancy and training is carried out effectively between our businesses and affiliates, promates the well-being, training and personal development of our human resources, helps to instill quality and environmental consciousness.

Our establishment continues to adapt contemporary management methods and to redefine itself accordingly to certify the importance of its customers and human resources , thus enhancing its image as a leading company.

6

Our establishment continues to adapt contemporary management methods and to redefine itself accordingly to certify the importance of its customers and human resources , thus enhancing its image as a leading company.

ETİ Maden has adapted the TS EN ISO / IEC 17025 Laboratory Management System certificition documentaion structure of its Central Laboratory to the TS EN ISO 9001:2008 Quality Management System documentation structure used in the Head Office.

The lntegrated Management System Documents of the establisment have been prepared and implement according to standards and we have been awarded the management systems certificate from the Turkish Standards lnstitute,

Periodical lntegrated Management System meetings were held to ascertain customer satisfaction and to measure customer awareness and decisions were taken to help develop the lntagrated Management System through continous development models all quality activities increase customer oriendet service qulity and to adhere to standards in parallel with the quality policy and goals of the establishment were evaluated at the managers meetings and related instructions were sent to various units.

A series of new steps were taken in business development and continued development and performance as well as evaluation reports were prepared.

Our establishment has continued to apply the Integrated Management Systems development and implementation policy it utilizes in the head office in all of its companies and we have set up lntegrated management systems that inculides the TS EN ISO 14001:2004 Environmental Management System and the TS 18001 Work Health and Safety Management System.

7

Bor Ürünleri Ve Kullanım Alanları

Bor, ülkemizin sahip olduğu en önemli madenlerden biridir.

Bünyelerinde değişik oranlarda bor oksit (B203) içeren bor minerallerinin en önemlileri; kolemanit, tinkal ve üleksit’tir. Bor mineralleri bazı alanlarda ham olarak kullanılabildiği gibi genel olarak rafine bor bileşiklerine ve uç ürünlere dönüştürüldükten sonra geniş bir kullanım alanı bulmaktadır. Cam endüstrisinden sabun ve deterjanlara, gübre ve tarımsal ilaçlardan aleve dayanıklı malzemelere, nükleer uygulamalara kadar geniş bir kullanım alanı olan bor ürünleri günümüz teknolojisinde önemli bir yere sahiptir.

Bor madenlerinin aranması ve işletilmesi görevi, Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne verilmiştir 1978 yılından bugüne kadar bor sektöründe gerek üretim miktarları ve pazar payı ve gerekse ihracat gelirleri bakımından önemli değerlere ulaşılmıştır.

Cam

%56

Seramik

%15

Temizlik

%6

Tarım

%11

Diğerleri

%12

Yurtdışında piyasalarda Pazar payını artırmak ve rekabet gücünü yükseltmek doğrultusunda, rafine bor ürün kapasiteleri, gerçekleştirilen yatırımlarla üst seviyelere yükseltilmesi, ayrıca uç ürünler portföyünün geliştirilmesi ve ürünlerin kalite standartlarının sağlanmasına yönelik yatırım faaliyetlerinin yanı sıra, uluslararası pazarlama ağının oluşturulması yönündeki çalışmalar da yoğun bir şekilde sürdürülmektedir.

Uzun yıllar konsantre bor ihraç eden ülkemizde, bor madenleri ve bor ürünlerine dayalı sanayilerin geliştirilmesini temin ederek, üretilen katma değerin ülke ekonomisine kazandırılması amacıyla rafine bor ürünleri tesislerine yatırımlar yapılmaktadır.

Grafik 1.Dünya Sektörel Bor tüketimi

8

%56

%15

Boron is one of the most important mineral resources of the country .The most important minerals with different percent (B203) contents are colemanite,tincal and ulexite . Although boron minerals can be employed as raw materials in some industries, the refined boron products and converted edge products are widely used in various industries. Boron products are used in glass, soap, detergent industries, also has wide usage in area, agricultural chemical, flame resistant materials and nuclear applications having significant importance in today’s technology.

Boron Products And Application Areas

The rights for exploration and operation are given to the ETİ Maden İşletmeleri Directorate according government. Since 1978 up today, important assests are achieved in production numbers and market shares and as well as export profits in boron sector,

%12

%6

%11

in order to improve market shares and compettive strength in overseas markets, to achieve upper levels and to improve end products portfolio and investment activities in order to provide quality standarts for products, intense work is continuing for developing a market web. As a concentrated boron products exporting country for long years and assuring development of boron mines and boron product related industries, investments are done on refined boron product facilities in order to gain added value to the country economy.

Glass

56%

Ceramic

15%

Cleaning

6%

Agriculture 11% Others

12%

Graph 1.World Borate Consumption by Industry

9

Önemli Bor Mineralleri

BOR mineralleri; bünyelerinde değişik oranlarda bor oksit (B203) içeren mineraller olup; ülkemizde yaygın olarak bulunan bor mineralleri ; tinkal,kolmanit ve üleksit’dir. Bor ürünlerinin nihai kullanımında asıl işlev bünyelerindeki B2O3 içeriği olduğu için, çeşitli bor ürünlerinin birbirlerini ikame özelliği mevcuttur. Bir başka ifadeyle, bir bor ürünü aynı zamanda başka bir bor ürününün ticari rakibi olabilmektedir.

Dünya Bor Rezervleri Küresel ölçekte bor madeni yataklarının dağılımı, volkanik faaliyetlerle iklimsel durumun uygun kompozisyonuna bağlı olarak gerçekleşmiştir. Bu nedenle bor madeni yatakları dünyanın dört bölgesinde yer almaktadır.

Bu bölgeler ; • Güney-Merkezi Asya’da Alpine kuşağı ( Türkiye’nin yer aldığı) • Güney –Batı ABD’nin Mojave Çölü • Güney Amerika’nın Andean Kuşağı • Doğu Rusya’dır.

En önemli bor rezervine sahip ülkeler ise Türkiye,Rusya,ve A.B.D.’dir.

Asya / Asia Amerika / America Avrupa / Europe

%1,1

%1,3

%19,2

%31,9

%46,5

Afrika / Africa Ortadoğu / Middle East

Grafik 2.Dünya Bölgesel Bor Tüketimi (%) - Graph 2.The World Regional Borate Consumption (%)

10

Boron minerals ; minerals including different percent (B203) boron oxide ; boron minerals widely seen in our contry; tincal, colemanite and ulexite.

Important Boron Minerals

Except sodium perborate which is used as an active oxygen holder, the other boron products can subsitute each other since the main use of them is their B2O3 content. Therefore, boron products can be competitive with each other commercially rival.

Başlıca Bor Mineralleri / Main Boron Minerals Kolemanit / Colemanite

2CaO, 3B2O35H2O

Tinkal / Tincal

Na2B4O710H2O

Üleksit / Ulexsite

Na2OcaO,5B2O316H2O

World Reserves Of Boron The globol distribution of boron mineral deposits depends upon the appropriate combination of volcanic activity and climate that ‘has been fairly arid from the time of formation of the deposit to the present. For this reason, commercial boron mineral deposits are largely confined to four areas of the world : • Alpine Belt in South-Central Asia /Including Turkey) • Mojave Desert of the South-Western USA • Andean Belt of South America • Eastern Russia Turkey,Russia and USA are owners of most important boron deposits.

11

Bigadiç Bor İşletme Müdürlüğü

Balıkesir iline bağlı Bigadiç ilçesi dahilindedir. 1976 yılında faaliyete başlanmış olup, halen üç adet açık işletme maden ocağından yılda 800.000 ton %29-31B2O3 tenörlü tüvenan Kolemanit ve Üleksit cevheri üretilmektedir. Uhdesinde bulunan maden yataklarından çıkardığı tüvenan cevheri 1980 yılında devreye giren ve halihazırda 650.000 ton/yıl kapasiteli konstratör tesisinde zenginleştirerek konsantre kolemanit, konsantre üleksit,1998 yılında devreye alınan ve şu anda kapasitesi 300.000 ton /yıl kapasiteye çıkartılmış öğütme tesisinde öğütülmüş kolemanit ve öğütülmüş üleksit üretilmektedir.

Ayrıca ; Bursa iline bağlı Kemalpaşa ilçesinin Kestelek beldesinde bulunan Başmühendislik açık ocağından yılda 200.000 ton % 29 B2O3 tenörlü tüvenan kolemanit cevheri üretilmektedir.Üretilen tuvenan cevher 100.000 ton / yıl kapasiteli konsantratör tesisinde zenginleştirerek konsantre kolemanit üretilmektedir.

İŞLETMELER 12

Ürünler / Product Bigadiç Kolemanit / Bigadiç Colemanite

2CaO.3B2O3.5H2O

Bigadiç Öğütülmüş Kolemanit / Bigadiç Ground Colemanite

2CaO.3B2O3.5H2O

Bigadiç Üleksit / Bigadiç Ulaxit

Na2O3CaO.5B2O316H2O

Kestelek Kolemanit / Kestelek Colemanite

2CaO.3B2O35H2O

These facilities are situated in Kestelek Village of Kemalpaşa County in Bursa province. Raw colemanite ore production in the plant’s open pit mine is 200.000 tons/year with % 29 B203 grade. The produced ore is enriched in the 100.000 tons/year concentrator facility into concentrated colemanite.

Bigadiç Boron Works

WORKS

The plant is located in Bigadiç County in Balıkesir. Production began in 1976 in the plant, which has three open pit mines that yield 800,000 tons/years of Ulexite and Colemanite 29-31 % B2O3 grade ores. The raw ore mined from the plant’s own mines is being enriched into concentrated colemanite and concentrated ulexite since 1980 in the concentrator facilities that have attained 650.000 tons/year production capacity. Likewise, ground colemanite and ground ulexite are being produced in grinding facility since 1998 where current production capacity stands at 300.000 tons/year.

13

Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları İşletme Müdürlüğü

Balıkesir iline bağlı bandırma ilçesinde 1967 yılından beri üretim faaliyetinde bulunmaktadır. Bor minerallerinin katma değeri yüksek rafine bor ürünlerine dönüştürülmesi amacı doğrultusunda tesislerde, Boraks Dekahidrat, Boraks Pentahidrat, Borik Asit, Sodyum Perborat ( tetra+mono) Bor Oksit ve Zirai Bor(Etidot 67 ) üretilmekte olup, büyük miktarı ihraç edilmektedir. Ayrıca 240.000 ton/yıl kapasiteli Sülfürik Asit Tesisinde de Sülfürik Asit üretilmektedir.

Diğer Bor İşletme müdürlüklerinin ürünleri de Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları İşletme Müdürlüğü bünyesinde bulunan yükleme tesisleri vasıtasıyla ihraç edilmektedir.

İŞLETMELER 14

The plant has been operating since 1967 in the Bandırma county of Balıkesir. The plant transforms boron minerals into high value added boron products and Borax Pentahydare, Borax Decahydrate, Boric Acid and Agricultural Boron (Etidot 67), Sodium Perborate (tetra+mono) and Boron oxide are produced in the plant’s facilities wirh most of the production being exported. In addition, sulphuric acid is produced in the Sulphuric Acid Plant with a total production capacity of 240.000 tons/year.

Bandırma Boron and Acid Plant Works

The products of the other Boron Works are also exported through the loading facilities within the Bandırma Boron and Acid Plant Works.

Boraks Dekahidrat / Borax Decahydrate

Na2B407.10H20

Boraks Pentahidrat / Borax Pentahydrate

Na2B4O7.5H2O

Borik Asit /Boric Acid

H3BO3

Sodyum Perborat / Sodium Perborate Tetrahidrat /Tetrahydrate

NaBO3.4H2O

Monohidrat /Monohydrate

NaBO3H2O

Sülfürik Asit (Teknik-Saf) / Sulphuric Acid (Technical-Pure)

%93-%98,5 H2SO4

Kalsine Pirit Külü / Calcinated Pyrate Ash

Fe2O3-Fe3O4

WORKS

Ürünler / Product

15

Kırka Bor İşletme Müdürlüğü

Eskişehir ili Seyitgazi ilçesi, Kırka beldesinde bulunmaktadır.1970 yılında şantiye faaliyetine geçilen işletmede 1975 yılından itibaren konsantratör tesisinde konsantre tinkal üretimine, 1984 yılında devreye alınan Bor Türevleri Tesisi ile katma değeri yüksek bor ürünlerinin üretimine geçilmiştir. İşletme açık ocağından yılda ortalama 2.600.000 ton %26 B2O3 tenörlü tuvenan tinkal cevheri üretilerek, 700.000 ton/yıl kapasiteye ulaşan tesislerde bor kimyasallarına dönüştürülmektedir.

İŞLETMELER 16

Ürünler / Product Tinkal / Tincal

Na2B4O7.10H2O

Etibor-48 (Boraks Pentahidrat)

Na2B4O7.5H2O

Etibor-68 (Susuz Boraks)

Na2B4O7

Kalsine Tinkal /Calcinated Tincal

Na2B4O7(1-5)H2O

Boraks Dekahidrat /Borax Decahydrate

Na2B4O7.10H2O

These facilities are located in the Kırka region of Seyitgazi county in Eskişehir. Concentrated tincal production in the plant, where construction operations began in 1970, started in 1975 followed by the production of high value added boron products in the Boron Derivatives Plant that became operational 1984.

Kırka Boron Works

WORKS

The plant’s open pit mine produces an avarage of 2,6 million tons of 26% B2O3 raw tincal ore, which is transformed into refined products(Etibor-48)in the plant’s facilities with production capacity reaching 700,000 tons/year.

17

Emet Bor İşletme Müdürlüğü

Kütahya’nın Emet İlçesinde 1958 yılından beri faaliyette bulunmaktadır. İşletmenin Hisarcık ve Espey Açık ocaklarından yılda ortalama 1.000.000 ton % 28-30B2O3 tenörlü tüvenan kolemanit cevheri üretilmektedir. Üretilen tüvenan cevheri rafine bor ürünlerine dönüştürülmesi amacı doğrultusunda konsantrasyon tesislerinde zenginleştirilmektedir. Üretilen ürünlerin çoğunluğu işletmede 120.000 ton/ yıl kapasiteli tesiste, Borik Asit üretiminde kullanılmakla birlikte ,150.000 ton konsantre kolemaniti Bandırma Bor ve Asit Fabrikaları İşletme Müdürlüğü tesislerinde Borik Asit üretiminde kullanılmakta, bir kısmı ise konsantratör tesisinde işlenerek iç ve dış piyasaya konsantre kolemanit olarak da arz edilmektedir.

İŞLETMELER 18

The plant has been operational since 1958 in Emet County of Kütahya. In the facilities open pit mines of Hisarcık and Espey, colemanite ore production with 28-30 % B2O3 grade totals 1,000,000 tons/year.

The raw ore is enriched in the plant ready to be transformed into refined boron products. Although most of the production of the 120,000 tons/year capacity

Emet Boron Works

Ürünler / Product Hisarcık Kolemanit / Hisarcık Colemanite

2CaO.3B2O35H2O

Espey Kolemanit / Espey Colemanite

2CaO.3B2O35H2O

Borik Asit / Boric Acid

H3BO3

WORKS

Plant is used for manufacturing Boric Acid, 150.000 tons of concentrated colemanite is also used for boric acid production in the Bandırma Boron and Acid Factories, and the remainder is processed in the concentrator plant and supplied as concenctrated colemanite to the domestic and international markets.

19

Konsantre Borlar Boron Concantrated KONSANTRE VE RAFİNE BORLAR 20

Konsantre Kolemanit Concentrated Colemanite

2CaO, 3B2O3, 5H2O

Konsantre Tinkal Concentrated Tincal

Na2B4O710H2O

Konsantre Üleksit Concentrated Ulexite

Na2OcaO, 5B2O3, 16H2O

Öğütülmüş Kolemanit Ground Colemanite

2CaO, 3B2O3,5H2O

Öğütülmüş Üleksit Ground Ulexite

Na2OcaO,5B2O3,16H2O

Kalsine Tinkal Calcinated Tincal (Compacted)

Na2B4O7,(1-5)H2O

Zeolit Zeolite

(Na2K2Ca)3.Al6Sİ30O72.24H2O

HEAD OFFICE Ayvalı Mah. Halil Sezai Erkut Cad. Afra Sok. No: 1-A 06010 Keçiören/Ankara-TÜRKİYE Tel/Pho : +90 (312) 294 23 43 Faks/Fax : +90 (312) 232 59 10 etimaden@etimaden.gov.tr

www.etimaden.gov.tr