Kossakowski–Zamoyski. Spotkanie w pracowni

Kossakowski – Zamoyski Spotkanie w pracowni

Wszystkie fotografie pochodzą z kolekcji prywatnej.

Wszystkie opatrzone oryginalną naklejką: © Photographe E. KOSSAKOWSKI | 232, Bd Saint-Germain – 75007 Paris | Tél. : 544.44.17 et 828.87.21 | Mention obligatoire.

Kontakt: Libra dom aukcyjny & galeria złota 48/54, 00-120 warszawa www.artlibra.pl info@artlibra.pl +48 660 299 912

3

W 1968 roku Kossakowski został zaproszony do podjęcia współpracy przy realizacji katalogu rzeźb Augusta Zamoyskiego (1893–1970) – rzeźbiarza, związanego m.in. z formistami. W jego pracowni w Saint-Clar-de-Riviere pod Tuluzą powstało ok. 600 negatywów, uwieczniających rzeźby zarówno we wnętrzu, jak i w plenerze.

Zaowocowało to powstaniem bogato ilustrowanego katalogu (Warszawa 1974).

Eustachy Kossakowski (1925–2001) – właśc. Eustachy Kazimierz hr. Korwin-Kossakowski z Kossaków h. Ślepowron. Związany był z Galerią Krzywe Koło, a następnie z Galerią Foksal. Uwieczniał działania Tadeusza Kantora i Jerzego Grotowskiego. Jedną z najszerzej znanych fotografii tego typu jest zdjęcie dokumentujące „Panoramiczny happening morski” (1967). W 1970 ze względu na nieporozumienia związane z niedoszłą wystawą Kossakowski–Krasiński, która miała mieć miejsce w Galerii Foksal, twórca podjął decyzję o emigracji do Paryża. Rozpoczął pracę fotografa muzealnego – współpracował m.in. z Centre Creation Industrielle w Musèe des Arts Dècoratifs (1973–1978), A.R.C. Muzeum Sztuki Nowoczesnej Miasta Paryża (1982–1985) i Centre Georges Pompidou (1978–1990) oraz wydawnictwami Hachette, Philippe Sers, Jean Claude Lattes, L’Imprimerie Nationale.

Badacze jego twórczości podkreślają, że w tym okresie zauważalna jest zmiana w jego twórczości. Autor miał odejść bowiem od fotografii humanistycznej na rzecz obiektywnej, czego przykładem może być głośny cykl „6 metrów przed Paryżem”.

Archiwum fotografa zostało opracowane przez jego partnerkę, Ankę Ptaszkowską i przekazane do Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Sam artysta przechowywał swój dorobek w pudłach. Czasochłonne prace pozwoliły na wydzielenie trzech kategorii: dzieło, chronologia oraz dokumentacja artystyczna.

4

1

5

Marcoussis był przyjacielem Zamoyskiego. Rzeźbiarz początkowo zrobił odlew gipsowy polichromowany na czarno, który został wystawiony w Salonie Garlińskiego.

Następnie, podczas pobytu w Paryżu wykuł głowę kamienną, którą podarowała Marcoussisowi.

Portret Louisa Marcoussisa (Głowa formistyczna) autorska odbitka z negatywu małoobrazkowego, 30,7 × 23,8 cm opisany na odwrociu p.g.: Portrait de Louis Marcoussis | 1923 | platre (et bronze) 29 cm | col. H. Zamoyska; l.g.: 27 kat. 99 August Zamoyski, Portret Louisa Marcoussisa (1923), kamień le petit bleu belge Reprodukowany: B. Bielawski, Rzeźba formistyczna. Ze studiów nad genezą plastyki nowoczesnej w Polsce, Wrocław 1966, s. 174, il. 36 „Poezja” 1968, nr 1, s. 78 (jako „Głowa kobiety”) Z. Kossakowska-Szanajca, Formizm Augusta Zamoyskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” XXXV, 1973, nr 1 s. 82 Z. Kossakowska-Szanajca, August Zamoyski, Warszawa 1974, il. 29–31 Literatura: „Tygodnik Polski”, vol. 3, 1945, nr 20 Z. Kossakowska-Szanajca, Formizm Augusta Zamoyskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” XXXV, 1973, nr 1, s. 74

6 Rita Sacchetto była tancerką i aktorką, zafascynowaną twórczością Isadory Duncan – stała się jedną z prekursorek tańca współczesnego. Poślubiła młodszego od siebie o 13 lat Zamoyskiego w 1917 roku. Rodzina mężczyzny nigdy jej nie zaakceptowała. Niewątpliwie, do stanu tego przyczynił się fakt, że to właśnie Sacchetto skłoniła Zamoyskiego do oddania się sztuce.

Portret Rity Sacchetto (1990) autorska odbitka z negatywu małoobrazkowego, 30,7 × 23,8 cm opisany na odwrociu p.g.: KAT. 15 August Zamoyski, Portret Rity Sacchetto, 1917

7

2

8

(poz. 3–5) Portret Antoniego Słonimskiego (Głowa formistyczna) autorska odbitka z negatywu małoobrazkowego, 30,7 × 23,8 cm (poz. 3) opisany na odwrociu p.g.: Portrait de A. Słonimski | 1927 d’apres le platre 1923 | diorite 16 × 24 | coll.

H. Zamoyski; p.d.: 9,7 cm | kadr 14 × 9,7 cm; l.g.: Kat. 98 (poz. 4) opisany na odwrociu p.g.: Portrit de A. Słonimski | 1927 d’apres le platre 1923 | diorite 16 x 24 | col.

H. Zamoyska; p.d.: 128 a; l.g.: T. kat. 98 (poz. 5) opisany na odwrociu p.g.: Kat. 98 August Zamoyski, Portret Antoniego Słonimskiego (Głowa formistyczna), 1923–1927, dioryt Wystawiany: Galerie de l’Elysee, Paris Reprodukowany: „Głos Plastyków” 1938, nr 8 – 12, s. 45 „Przegląd Artystyczny” 1958, nr 1, s. 13 B. Bielawski, Rzeźba formistyczna. Ze studiów nad genezą plastyki nowoczesnej w Polsce, Wrocław 1966, s. 170, il. 29 „Wiadomości” 1967, nr 13/14, s. 6 „Poezja” 1968, nr 1, s. 11 Z. Kossakowska-Szanajca, Formizm Augusta Zamoyskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” XXXV, 1973, nr 1, s. 81 Z. Kossakowska-Szanajca, August Zamoyski, Warszawa 1974, Il, 32, 33 Literatura: „Wiadomości Literackie” 1936, nr 52 „Tygodnik Polski” 1945, nr 20 „Wiadomości” 1970, nr 1281, 18.X Z. Kossakowska-Szanajca, Formizm Augusta Zamoyskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” XXXV, 1973, nr 1 s. 74 Z. Kossakowska-Szanajca, August Zamoyski, 1974, s. 36

9

3

10 Portret ten stanowi udoskonaloną wersję dzieła z 1923 (tamta praca wykonana była w gipsie). Sama koncepcja ujęcia pochodzi z 1923 r., ale prace nad rzeźbą rozpoczęte zostały najprawdopodobniej w 1924 lub 1925 w Paryżu.

Z jednej strony stanowi ona ostatnią z formistycznych rzeźb Zamoyskiego, z drugiej jednak to zapowiedź następnego okresu, cechującego się pracami kutymi w twardych materiałach takich jak bazalt, granit czy dioryt.

Znajomość Zamoyskiego i Słonimskiego rozpoczęła się w Zakopanem. Natomiast sam wizerunek powstał w Warszawie w pracowni Romana Kramsztyka. Jak opowiadał Słonimski: „Spojrzawszy kiedyś na mnie Gucio zawołał: «Jajko!

Zupełnie jajko! Będziesz mi pozował!» Nie podobało mi się to określenie mojej głowy, ale co było robić?

Pozowałem.”

4

11

5

12 „Ich dwoje (Les deux, Couple), seria z okresu formizmu, stworzona nie jako cykl, ale jako wielokrotne podejmowanie tematu w poszukiwaniu wciąż nowych rozwiązań formalnych. Owo uporczywe trzymanie się, pogłębianie raz wybranego tematu jest typowe dla Zamoyskiego – to samo odnajdujemy w jego późniejszej twórczości w serii aktów półleżących kobiet, powtarzanych w licznych wariantach, niekiedy niewiele różniących się od siebie.

Seria Ich dwoje to poszukiwanie owej „czystej formy”, będącej wspólnym – może jedynym – celem dążeń wszystkich formistów. Na pozór i Zamoyski traktował temat jako pretekst do czysto formalnych rozwiązań.

W serii tej jednak daje się odnaleźć podobny problem, jaki nurtował artystę w kompozycji Sansara: przenikanie się form ma sens głębszy niż zewnętrzne ich ujęcie – to nie igraszka form, ale próba wyrażenia „dramatu ludzkości” w jej nieustannym beznadziejnym pragnieniu złączenia się, porozumienia wzajemnego, ucieczki w erotyzm w nadziei zatracenia się i odnalezienia.

W większości tych kompozycji artysta problem ten sta- rał się wyrazić poprzez formy splątane – przenikające

się i jednocześnie walczące ze sobą, formy łączące w sobie wyrafinowanie i prymitywizm.

Zamoyski – z perspektywy lat i swoich późniejszych przekonań – był skłonny widzieć w tej serii inny trochę sens: «dążenie do doskonałości, aby połączyć się z absolutem».

«Chciałem tu instynktownie przedstawić dwa upadłe anioły, które chcą się połączyć ze sobą, aby stworzyć ową jedność – unite, w której zatracają się wszelkie różnice płci. To wracanie do źródła, do stanu powstania – doskonałości. Całe życie nurtowała mnie idea pełnego zrozumienia, fraternisation, możliwość przerwania niewidzialnej bariery, między kimś a sobą, może i między Bogiem a sobą.» […]

Te właśnie kompozycje rzeźbione w drewnie lub gipsie, które tu zostały nazwane cyklem Ich dwoje, wzbudzały najwięcej sprzeciwów wśród zwiedzających wystawy formistyczne i wśród krytyków nawykłych do sztuki tradycyjnej, akademickiej; uważano je za nieprzyzwoite, skandaliczne, gorszące.”

Z. Kossakowska-Szanajca, August Zamoyski, Warszawa 1974, s. 30–31.

(poz. 6–7) Ich dwoje autorska odbitka z negatywu małoobrazkowego, 30,7 × 23,8 cm opisany na odwrociu p.g.: KAT. 66 | 47 (przekreślone) | do wyboru

13

14

6

15

7

16

8 9

17

(poz. 8–9) Portret Marii Brydzińskiej autorska odbitka z negatywu małoobrazkowego, 30,7 × 23,8 cm (poz. 9) opisany na odwrociu p.g.: T.Kat. 118 | Brydzińsk | do wyboru August Zamoyski, Portret Marii Brydzińskiej, 1925–1926 Wystawiany: Salon Tuileries w Paryżu 1926 (nr kat 2113) Salon Jesienny w Paryżu 1927 (nr kat. 2197 jako „Potocka”) TOSSPO w Wiedniu 1928 (nr kat 158) Chez Myrbor w Paryżu 1928 XX Biennale w Wenecji 1936 (nr kat 60a) IPS w Warszawie 1936 (nr kat 6 jako r. 1923) Reprodukowany: „Świat” 1926, nr 32, s. 4 „Świat” 1927, nr 53, s. 16 Ch. Aronson, Art polonais moderne, Paris 1929, s. 89 Z. Kossakowska-Szanajca, August Zamoyski, Warszawa 1974, il. 36 Literatura: „Świat” 1926, nr 32, s. 5 „Świat” 1936, nr 50, s. 6 Z. Kossakowska-Szanajca, August Zamoyski, Warszawa 1974, s. 38 Maria Brydzińska była polską aktorką teatralną i filmową. Po poślubieniu w 1927 roku hrabiego Maurycego Potockiego zrezygnowała z pracy.

18

10

(poz. 10–12) Portret kobiety autorska odbitka z negatywu małoobrazkowego, 30,7 × 23,8 cm (poz. 10, 12) opisany na odwrociu p.g.: kat. 222 (poz. 11) opisany na odwrociu śr.: 86 mm | 222b | 58 mm

11

19

12

20

13

14

(poz. 13–14) Portret kobiety autorska odbitka z negatywu małoobrazkowego, 30,7 × 23,8 cm (poz. 13) opisany na odwrociu p.g.: kat. 219 | 83 (przekreślone) | do wyboru; śr.: kat. 219 (poz. 14) opisany na odwrociu śr.: 86 mm | 219 | 58 mm

21

15

22

16 (poz. 15–17) Portret kobiety autorska odbitka z negatywu małoobrazkowego, 30,7 × 23,8 cm (◄poz. 15) opisany na odwrociu p.g.: kat. 223 (poz. 16, 17) opisany na odwrociu p.g.: kat. | 223 | 87 (przekreślone) | do wyboru

23

17

24

18

(poz. 18–20) Portret kobiety autorska odbitka z negatywu małoobrazkowego, 30,7 × 23,8 cm (poz. 18) opisany na odwrociu śr.: 86 mm | 220 | 58 mm (poz. 19) opisany na odwrociu p.g.: kat. 220 | 84 (przekreślone) | do wyboru (poz. 20►) opisany na odwrociu p.g.: kat. 220 | 84 (przekreślone) | do wyboru; śr.g.: kat. 220

25

19

26

27

20

28

21

22

(poz. 21–23) Portret kobiety autorska odbitka z negatywu małoobrazkowego, 30,7 × 23,8 cm (poz. 21, 23) opisany na odwrociu p.g.: kat. 222 (poz. 12) opisany na odwrociu śr.: 86 mm | 222 | 58 mm

23