Art(silence) UGent

ART ( s i l e n ce )

ART ( s i lence) h ed en daagse kunst en k walitatieve ruim te / ar t i n context

opgedragen aan prof. dr. Claire Van Damme • naar aanleiding van haar emeritaat

in ho u d

8 10 18 56 112 154 156

woord van de rec tor kunstenaarsbijdragen een besloten kunstbibliotheek , badend in het daglicht

A RT ( s il e n ce ) • h e d e n d a a g s e k u n s t e n k w a l i t a t i e v e r u i m t e / a r t i n c o n t e x t bij de bezoekers van de Kunstbib werd gepeild naar hun indrukken van de ruimte dank colofon

Norber t Poulain

Benn Deceuninck

J’aurais bien désiré qu’un vaste espace p lanté de grands arbres et décoré de statues fût dis-

henri labrouste

posé devant l’édifice, pour l’éloigner du bruit de la voie publique, et préparer au recueille -

1801 - 1875

ment les personnes qui le fréquentent. Un beau jardin eût été sans doute une introduc tion convenable à un monument consacré à l’étude...

arch i tec t van d e b i b l i oth eek Sai nte - Genevi ève te Pari js

wo o r d va n de rector

Op 19 ok tober 2005 keurde het bestuurscollege van de UGent het logistiek masterplan van de Faculteit Let teren en Wijsbegeer te goed. Dit plan bestaat onder meer uit de renovatie en herinrichting van de gebouwen Blandijn en Rozier en de centralisering van de vakgroepbibliotheken in een Faculteitsbibliotheek Let teren en Wijsbegeer te. De faculteit Let teren en Wijsbegeer te beschik t immers over een bijzonder rijke en uitgebreide bibliotheekcollec tie die tot voor kor t verdeeld was over 48 vakgroep- en seminariebibliotheken in 2 2 2 verschillende locaties op de Blandijnberg, Rozier, Sint-Huber tusstraat, Sint-Pietersplein en het UFO. De nieuwe centrale faculteitsbibliotheek zal worden gehuisvest in de Rozier 4 4 , het oorspronkelijke Institut des Sciences van het Plateau-complex tegenover de Boekentoren.

Eind 2009 werd gestar t met de renovatie en verbouwing van dit deel van het gebouw. Nadien volg t gefaseerd de verhuizing van de collec ties . In 2014 moeten alle bibliotheken zijn verhuisd en gaat de volledige faculteitsbibliotheek plechtig open.

Deze grootschalige ac tiviteit is gericht op de valorisatie van het universitair patrimonium, haar waardevolle collec ties en op een efficiĂŤnte dienst verlening die beant woordt aan de huidige behoeften van onderzoekers en studenten. Het plan impliceer t echter ook dat sommige ruimtes hun oorspronkelijke func tie verliezen. Dit geldt onder meer voor de bibliotheek van het voormalig Hoger Instituut voor Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde in de Sint-Huber tusstraat (H IKO), palend aan de Centrale Bibliotheek . Dit gebouw werd door Henr y van de Velde vanaf 1933 als dusdanig geconcipieerd gericht op de toenmalige gebruikers . Meer dan 70 jaar later zijn de medewerkers van de vakgroep Kunst, Muzieken Theater wetenschappen zo talrijk en vooral het aantal studenten zo omvangrijk , dat ze verspreid zit ten over vier locaties .

De Kunstbib fungeerde de laatste jaren niet enkel als bibliotheek , maar eveneens als cul-

turele ontmoetingsplaats waar geregeld tentoonstellingen plaatsvonden met werk van

prof. dr. Paul Van Cauwenberge

vooral jonge beeldende kunstenaars . De confrontatie van dergelijk werk in een stille, mo-

rec tor Universiteit Gent

dernistische ruimte gevuld met kunstboeken kon rekenen op een bijzondere appreciatie.

De bibliotheek Kunst wetenschappen heeft een drukbezochte website, ca. 1500 Vrienden van de Kunstbib krijgen regelmatig nieuws toegestuurd en op Facebook sympathiseren ca.

1300 vrienden: niet alleen studenten en alumni, maar veel vooraanstaande personaliteiten en organisaties uit de Vlaamse culturele wereld.

In de context va n de renovatieplannen van de Centrale Bibliotheek heeft het architec tenburea u Robbrecht en Daem voor de Kunstbib een nieuwe bestemming voorgesteld die aansluit bij haar huidige func tie als culturele ontmoetingsruimte. Hier komt het cultuurcafĂŠ voor de hel e Blandijnsite.

Deze architec turaal waardevolle ruimte zal hierdoor nog meer studenten en medewerkers kunnen bekoren.

Dit boek wil hulde brengen aan de kunstenaars , wiens werk (in het verleden) een belangrijke meer waarde heeft betekend voor de bibliotheek als f ysieke ruimte en als plaats voor reflec tie.

Onze oprechte dank voor hun groot enthousiasme.

Het boek wordt opgedragen aan collega prof. dr. Claire Van Damme, die op 1 ok tober 2011 met emeritaat gaat. Een hele generatie studenten Let teren en Wijsbegeer te heeft ze ingel eid in de kunstgeschiedenis . Zij heeft met veel inzet de studie van de moderne en he dendaagse beeldende kunst aan de UGent een opmerkelijke plaats gegeven. Ten slot te heeft collega Van Damme zich gedurende meer dan 20 jaar ingezet als diensthoofd van de Kunstbib. Met dit boek uiten de Universiteit Gent, de Faculteit Let teren en Wijsbegeer te en de vakgroep Kunst-, Muziek- en Theater wetenschappen, hun oprechte waardering voor deze bijzondere collega.

Frowkens de geernn hier en daer den offer untfanghen moeten haer mans de blaw huijcke omhanghen.

abt joannes a doetinchum (15e eeuw)

sophie nys Ant werpen 1974 Die blau huicke, detail van een prent van Frans Hogenberg uit 1558

13

We sit silently and watch the world around us . This has taken a lifetime to learn.

giannina urmeneta ottiker Lima (Peru) 1966 zonder titel 2010 Lambdaprint gemonteerd op Dibond 180 x 120 cm

15

Zijn is gezien worden , zei Sar tre, maar soms ben je gezien als je dur ft te tonen. Dat ondervond ik bij De aanschouw, een projec t waarmee ik de erotische spanning tussen de tekenaar en het naak tmodel wou onderstrepen. Ter wijl de ruim honderd jaar eerder geproduceerde erotische tekeningen van Rodin tegenwoordig een massa belangstellenden trek t, werden mijn stoutmoedige modellen ont vangen met hoon en afgrijzen. Niet omdat ze schaamteloos het spoor van Rodin volgden, maar gewoon omdat ze zonder schaamte waren. Om de ge schok te goegemeente het zwijgen op te leggen, kon ik niet anders dan mijn tekeningen te verstillen. Dus borg ik de meeste op in kisten, verzegelde ik mijn schetsboeken en wat overbleef werd zonder meer vernietigd. Een tentoonstelling die

A RT ( s ilen ce) als titel draag t,

lijk t wel ter hunner nagedachtenis bedacht. Geen in memoriam echter, wel een hommage.

william ploegaert Gent 1959 Fragments of a destroyed nude drawing 2010 aquarel en collage op papier 29,7 x 21 cm

17

een b es lot e n kun stb i b l i otheek, ba d e nd in het dag l i cht

Henr y van de Velde (Ant werpen, 1863 – Zürich, 1957) had iets met heel veel dingen. Door zijn veelzijdigheid en internationale uitstraling wordt hij niet alleen een Europees kunste naar genoemd 1 maar ook de eerste designer in Europa. Beeldende en toegepaste kunst, architec tuur, kritische en theoretische geschriften, onder wijs … - het complete oeuvre van Van de Velde beschrijven, inventariseren en analyseren vraag t veel tijd en kan slechts ge realiseerd worden door de gedreven inzet van tal van wetenschappers per discipline. 2 Dit werk is nog steeds onaf en wordt helaas ver traagd of zelfs geblokkeerd door het wereldwijd beknibbelen op geld en mensen in de culturele en wetenschappelijke sec tor, door overheden en sponsors .

Van de Velde had iets met boeken. Hij maak te illustraties en ont wierp boekbanden, layouts en let ters . Hij voorzag ook in opleidingen over boekbanden, boekenverzorging, illustraties en t ypografie in de Kunstgewerbeschule te Weimar en het Institut Supérieur des Ar ts Décoratifs - Hooger Instituut voor Sierkunsten (ISAD La Cambre - H ISK Ter Kameren)

te Brussel. Dit aspec t van zijn oeuvre werd in talrijke publicaties en tentoonstellingen ge -

Norber t Poulain

toond en onderzocht. 3

voorzit ter Interbellum vzw

Van de Velde had ook iets met bibliotheken. In zijn interieuront werpen was de plek voor boeken een belangrijk , vaak zelfs prominent onderdeel. De bekendste foto van het interieu r van zijn eigen woning La nouvelle maison te Ter vuren (1927-‘28) is die van zijn werkkamer met bibliotheek . Toch kreeg Van de Velde weinig expliciete opdrachten om een bibliotheek in te richten, laat staan te bouwen. Bibliotheken maak ten immers vaak deel uit van het totale concept, zoals bijvoorbeeld bij het Nietzsche -Archiv te Weimar (1903). Toen hij in 1933 onder impuls van rec tor August Vermeylen de opdracht kreeg om de Gentse universiteitsbibliotheek – de Boekentoren – te ont werpen, moet dat voor hem een bijzonder aangename uitdaging zijn geweest. Het totale bouwprogramma omvat te ook het Hooger Instituut voor Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde en de uiteindelijk niet- gerealiseerde instituten voor Dierkunde en Farmacie – in een latere fase: Dierkunde en Mineralogie/Geologie. De be perking en ver traging van het bouwprogramma, het niet-af werken van het meubilair en het niet-realiseren van zijn ver vangende ont werp voor de Faculteit Let teren en Wijsbegeer te (194 4) betekenden voor Van de Velde een grote teleurstelling.

4

een bibliotheek met leesz a al voor het hiko Vanaf 1882 doceerde professor Adolf De Ceuleneer een facultatieve cursus kunstgeschiedenis aan de Faculteit Let teren en Wijsbegeer te. Hij voerde het seminariewerk in en legde een a rcheologische verzameling aan, een bibliotheek en een verzameling dia positieven. Cursussen, gewijd aan andere disciplines , volgden en de titularissen van deze

cursussen meenden dat er aan de Gentse universiteit een instituut voor kunstgeschiedenis moest worden opgericht naar het model van de Luik se universiteit. Pas op 31 augustus 1920 werd bij koninklijk besluit het Hooger Instituut voor Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde (H IKO) opgericht en gehecht aan de Faculteit Let teren en Wijsbegeer te. Het leerprogramma werd opgemaak t, de te behalen graden werden bepaald en nieuwe docenten aangesteld, tegen de zin van de Luik se universiteit. Geld loskrijgen voor didac tisch mate riaal, boeken en meubilair was moeilijk – een constante in de geschiedenis van het H IKO. De essentiÍle verbetering van het studieaanbod moest in de komende jaren dringend ge realiseerd worden, maar de denigrerende houding van andere depar tementen in de faculteit maak te dat onmogelijk . Er volgden wel aanpassingen, maar er k wam pas een fundamentele uitbreiding van het studieprogramma in 1943. 5

Het H IKO was op zoek naar een betere huisvesting, maar van de plannen die voorzit ter Leo Van Puyvelde en zijn collega’s in de periode 192 2-‘23 koesterden, k wam niets terecht. De vestiging in het Hotel de Verac (soms Veyrac gespeld) aan de Sint-Pietersnieuwstraat ging niet door en het H IKO moest zich tevreden stellen met enkele ruimtes aan de straatzijde van het complex aan de Universiteitstra at. Eindelijk werd er door de bouw van het H IKO op de hoek van de Rozier en de Sint-Huber tusstraat – naast de Boekentoren – een ruimere behuizing mogelijk , met een leeszaal en een bibliotheek . In 194 2 werden de toen nog onafgewerk te lokalen ingenomen. Zo k wam er meer ruimte en licht voor een jonge wetenschap, die stilaan als volwassen werd beschouwd.

6

Het H IKO bleef echter kampen met een tekor t aan geld om bijvoorbeeld boeken aan te kopen en moest dus moeilijke keuzes maken. Intussen groeide het aantal professoren, docenten, assistenten en studenten. Er werden tal van initiatieven genomen op het vlak van onderzoek en publicaties . Nieuwe, gespecialiseerde cursussen en seminaries werden opgericht, en plaatsgebrek werd opnieuw een probleem. In de loop van de jaren 1950 vroe gen de professoren herhaaldelijk om een nieuw gebouw aan de andere kant van de SintHuber tusstraat. Tevergeefs . Pas vanaf 1961-‘62 konden enkele seminaries met hun boeken verhuizen naar het nieuwe gebouw van de Faculteit Let teren en Wijsbegeer te op de Blandijnberg, een gebouw dat was ont worpen door Eugène Delat te, een gewezen medewerker van Henr y van de Velde. Het ging onder meer om de seminaries van de plastische kunsten in Europa en de Nederlanden, de kunstnijverheid, musicologie, de nationale archeologie, de Griek s-Romeinse archeologie en de archeologie van het Nabije Oosten. Het seminarie van de bouwkunst en middeleeuwse archeologie bleef in apar te lokalen van het H IKO. De afdeling van de etnische kunst beleefde een eigen geschiedenis met splitsingen en onderkomens aan de Sint-Huber tusstraat, het Sint-Pietersplein, de Blandijnberg en de Rozier.

7

De bibliotheek van het H IKO bevat te enkel referentiewerken, reek sen en tijdschriften. Na 1970 werden de bibliotheken van miniatuurkunst, enc yclopedie en methodologie van de kunstgeschiedenis erin geïntegreerd. 8 Een paar professoren wilden hun lokalen uitbreiden en in 1975 rees zelfs het plan om de leeszaal op te delen met een muur. Die k wam er niet, maar er werd wel een brede, visueel storend e trap naar de gaanderij met tijdschriften ge bouwd. De trap werd later ver wijderd. Nieuwe bewegingen in de toewijzing van lokalen binnen de universiteit zorgden er voor dat de bibliotheek van het H IKO de boeken van volgende seminaries ging ver vat ten: de plastische kunsten in Europa en de Nederlanden

(geherstruc tureerd in 197 7-‘78), esthetica en kunstfilosofie (2004), bouwkunst, historisch interieur, kunstnijverheid en monumentenzorg (2007). Een unieke kans werd niet benut: het vormen van een centrale bibliotheek voor kunstgeschiedenis en oudheidkunde door een substantiële uitbreiding in het voormalige museum op de gelijk vloerse verdieping van het H IKO. De bibliotheken die met oudheidkunde te maken hadden, werden geïntegreerd in grote vakgroepen; de bibliotheken van volk skunde en etnische kunst k wamen uiteindelijk in de Boekentoren terecht. De bibliotheek van de nieuwe richting theater wetenschappen verhui sde van een lokaaltje aan de Blandijnberg naar een zaal op de benedenverdieping van het H IKO en werd later gehecht aan de bibliotheek van musicologie, die al verhuisd was naar het Plateaugebouw aan de Rozier. Nu bevinden beide bibliotheken zich opnieuw op de Blandijnberg.

De boeken uit de bibliotheek van het H IKO verhuizen volgend jaar nog maar eens , nu naar de Faculteitsbibliotheek Let teren en Wijsbegeer te aan de kant Rozier van het Plateauge bouw. Volgens de plannen van Robbrecht en Daem architec ten wordt de leeszaal van het H IKO een leescafé. Een positief element is een herstel van het dak terras met een reconstruc tie van de betonnen luifel.

vormgeving en inrichting Henr y van de Velde had als docent en later als hoogleraar aan het H IKO een speciale band met het instituut. Zijn eerste plannen (1933-‘3 4) en de maquet te (193 4) verschillen nogal van de definitieve versie: hij tekende een vrij statisch gebouw met een weinig opvallende

ingang aan de Sint-Huber tusstraat (op het plan: Sint-Huibrechtstraat). Doorheen de verschillende versies van 1935 kreeg het gebouw zijn definitieve vorm. De inkompar tij werd expliciet gemarkeerd door een dieper gelegen, afgeronde en beglaasde traphal op de hoek van de Rozier en de Sint-Huber tusstraat. Het H IKO was een apar t gebouw in het complex, een onafhankelijkheid die werd aangeduid met een halfverheven beeldhouwwerk van Jozef Cantré (1880-1957). Zijn ont werp voor een hardstenen reliëf (1943) k wam er niet, maar een bronzen versie (194 4-‘49) op een iets andere plek – de muur van de handschriftenzaal – uiteindelijk wel. Het reliëf is een allegorische voorstelling van de beeldhouwkunst, de architec tuur, de schilder- en tekenkunst en de studie van de kunstgeschiedenis , en draag t het opschrift: Rijk suniversiteit – Hoger Instituut voor Kunstgeschiedenis .

De wandeling naar de bibliotheek – een besloten schrijn – begint onder een betonnen luifel en leidt via een schit terend vormgegeven trap naar de verdieping. Men moet een gang met hoog geplaatste ramen doorlopen om opnieuw via een trap de bibliotheek te bereiken.

De ruimte van de bibliotheek , die tegelijk als leeszaal dienst doet, is over weldigend: heel hoog en breed, slechts doorbroken met een gaanderij, een paar schermen van metaal en glas en een dito afgerond kamer tje voor de bibliothecaris . Die afronding vinden we terug in de uiterste hoek aan de Sint-Huber tusstraat met de trap naar de conciërgewoning en aan het trapje naar de gaanderij. De beslotenheid van de leeszaal als ruimte voor studie en reflec tie wordt versterk t door de hoge plaatsing van de ramen aan de kant van de SintHuber tusstraat, ter wijl de wand aan het dak terras bijna volledig is beglaasd, wat een fraai uitzicht geeft op de Boekentoren. De oorspronkelijke inrichting was heel sober: geschilderde muren en plafond, parket vloer, lampen voor indirec te verlichting aan de zuilen en grijs geschilderde houten leestafels . Te oordelen naar oude foto’s waren er geen aange paste stoelen naar ont werp van Van de Velde aanwezig. 9

Intussen is er veel veranderd. Door problemen met de wanden van zichtbaar beton werden de toren in 1964 en de rest van het complex begin de jaren 1970 bepleisterd met een be schermende laag. In 19 97 was er een incident met een – gelukkig vrij snel ver wijderd – hellend (!) zinken afdakje op de luifel boven de toegang. 10 Door de terechte bepalingen van toegankelijkheid voor minder valide personen k wam er een ver wijderbaar metalen bruggetje op de trapjes aan de ingang en een lift op de trap in de hal – allebei noodzakelijke, maar visueel storende ingrepen die misschien anders hadden kunnen worden aangepak t. In de bibliotheek werden de lampen van de zuilen ver wijderd en ver vangen door neonlampen met licht dat direc t naar beneden valt. Ook de grijze tafels werden afgevoerd. Eén wordt er nog gebruik t in het secretariaat.

A RT ( s ilen ce)

In 2003 k wam er eindelijk een administratief personeelslid om de bibliotheek behoorlijk te beheren. Onder de vleugels van professor Claire Van Damme, academisch verant woorde lijke voor de bibliotheek , begon Benn Deceuninck – met de schaarse middelen die er waren – aan de materiële opfrissing van de bibliotheek: de uitbreiding van de boekenrekken en hun opstelling in blokken die bovenaan werden geaccentueerd met een houten plank , het herschilderen van het plafond en de muren, het visueel vrijmaken van de trap naar de con ciërgewoning, de ver wijdering van de ver f op het glas van de scheidingswanden en het herschilderen van het metaal in het zwar t, de plaatsing van lichtdoorlatende en warmte werende gordijnen.

Benn werk te tegelijker tijd aan de bekendmaking van de kunstbibliotheek , aan de informatisering, de beveiliging van de boeken en een eigen website. En aan de aanwezigheid en inter ventie van kunst in de kunstbibliotheek . Zijn initiatief om kunstenaars te laten werken in de ruimte van een bibliotheek , te doen inspelen op of de confrontatie te laten aangaan met de architec tuur, een link te laten leggen met boeken en met de dominante Boekentoren, maak te de bibliotheek en de leeszaal van het H IKO bekend in de wereld van de cultuur en de kunstbibliotheken. De eigenheid van kunstbibliotheken werd expliciet naar voren geschoven door een werkgroep in de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek , Archief en Documentatie (VVBAD). 1 1 De tentoonstellingen groeiden organisch, in samenspraak met de kunstenaars en door het aftasten van de ruimte. Geld was er niet, enthousiasme te over ...

En vooral vrijheid. Benn kreeg car te blanche, een droom voor menig curator. Hij ging nog een stapje verder en zorgde bij de Ontmoetingen voor confrontatie, dialoog en interac tie met andere uitingen van kunst en cultuur: filosofie, muziek , per formance, poëzie … 12

A RT ( s ilence) breng t werken van kunstenaars samen die de voorbije negen jaar in de biblio theek van het H IKO hebben geëxposeerd. Wordt dit de laatste tentoonstelling in het H IKO? De plannen voor herbestemming na de restauratie laten het vermoeden. Maar misschien is er een sprankeltje hoop. Als de bibliotheek ooit wordt omgebouwd tot een leescafé blijven tentoonstellingen mogelijk . Wel dan alstublieft met een eigenzinnige en gedreven curator die geen toegevingen doet aan beïnvloedingen van allerlei aard.

1

K.-J. SEMBACH & B . SCH ULTE ( e d. ) , Hen r y

4

B . BAI L L I E U L e.a., Een toren voor b oeken

8

M. PL ANC KE e. a. , Vijfent wint ig jaa r Ku n st-

va n de Velde: een Eu rop e es ku n stenaar in z ijn t i j d.

1935-1985: Hen r y va n de Velde en de b ouw va n de

gesch ie den is en Oud heid ku nde. Ge nt, Ri j kunive rs i -

A nt we rpen, Pa ndo ra, 1 9 93 .

Un iversi tei t sbi bl iot he ek en het Hoger In st i tuut voor

te i t te Ge nt - H. I. K. O. , 1 986 .

Ku n stgesch ie den i s en Oud heid ku nde te Gent. G en t, 2

S.

M.

CAN N IN G,

Hen r y

van

de

Velde

(1863 -1957 ) : schilderijen en teken ingen / Pa i ntings and drawi ngs. A n t we rp e n , Kon i n kli j k Mu se um vo o r Scho ne Ku n ste n , 1 9 87; L . PLO E GA ERTS & P. PUT TEMANS , L’ o euv re ar ch itectu r ale de Hen r y va n de Velde. Bruss el, Ateli e r

Vokae r; Qu ébe c, Les

Presses de l’Unives i té Laval; 1 9 87; K. WE B E R, Hen r y

RU G - Cen tra l e B ib l io t h eek , 1 985; D. L APORTE , De o n t werp en vo o r d e I n stitu ten vo o r Dier ku n d e en Fa rm a c ie a l s o n d erd eel va n d e b o uwp l a n n en o p d e B l a nd ijn b erg, in : N . POU L AI N & L . Z AB EAU -VAN DE R VE RRE N ( red.) : De u n iversi tei t b ouwt 1918-1940.

G en t; Cen tra l e B ib l io t h eek RU G ; I n ter b el l u m , 1 9 91 , p . 91 - 1 00.

9

L. N OVGOROD S K Y , La Bi b li o t hè que ce nt-

ra le et l’Insti tut s upé ri e ur de l’Ar t et d’Arché o logi e de l’Unive rs i té de Ga nd, i n: La Tech n ique des Travaux, 2 4( 1 948) 5- 6 , p. 1 30- 148; G. BE K AE RT , Hommage Bibliothe ek Un iversiteit Gent. Ge nt; P rovi nc i eb e stuur Oo st-Vla a nde re n, A& S Bo o k s ; 2004 ( Vle es & Beton. 6 2) .

va n de Velde: das buch kü n st- lerische Werk. F re i bu rg, Romb ach, 19 94 ; T. F Ö H L & A . N E UMA N N ( e d.) ,

5

J . DUVE RG E R , H et H oger I n stitu u t vo o r

Henr y van de Velde: Rau mku n st u nd Ku n st handwerk

K u n stgesch ied en is en Ou d h eid ku n d e, in : T. LUYC K X

/ Interior Design and Decor at ive Ar t s. 1. Metallku n st

( red.) : Ge den k b oek va n de Ri j k su n iversi tei t Gent na

/ Works in Metal. Le i pzig, E. A . Se e man n , 2 0 0 9 .

e en k wa r te euw ver vlaa m si ng ( 1930-31 – 1953-56) .

10

N. POUL AIN, ‘Le ca b i net des ho rre urs’ o f het

S pi tzne rm us e um va n de stra at, i n: A. DE ME Y ( re d. ) : Inter b ellu ma rch itectuu r en monu mentenzorg. Ge nt, P rovi nc i eb estuur Oo st-Vla a nde re n, 1 9 97, p. 45- 50.

G en t, R ijk su n iversiteit, 1 957, p . 1 31 - 14 0; Un iversi tei t 3

F. VAN DE KE RCKH OVE e. a. , Hen r y va n

de Velde in de collect ies van de Kon in klijke B ibl io -

Gent. Plech t ige op en i ng der le erga ngen, ( 1 923- 2 4 ) –

11

( 1 96 6 - 67 ) .

G. DE ND OOVE N e. a. , Gent se b oekerijen.

Ant we rpe n, VVBAD , 2009.

theek Al ber t I. Bru ss el, Kon i n kli j ke B i bli oth e ek Al ber t I , 19 93; J. D . B RIN KS, Den kmal des Geistes: die

6

Zie n o o t 5.

Buchkunst Henr y van de Veldes. Lau bach , T ri to n , 2007; R. CARPENTIER ( e d. ) , van de Velde, La Ca m bre et le livre. Bru ss el, Ed i ti on s EN SAV-La Camb re, 2007; P . DE SADEL EE R ( e d. ) , Hen r y van de Velde: Ar t Nouveau Bo okbinding in Belg iu m ( 1893 - 1900) .

Brussel, Bib lio the ca Wi t tocki an a, 2 0 1 0 .

12

T . VAN HOY E , De Kunst b i b i n Ge nt: wi j s-

he i d e n s cho o nhe i d ha nd i n ha nd, i n: Info [VVBAD ], 7

RU G . Verslag over de toesta nd va n de u n i-

versi tei t ge d u rende het academ iejaa r … , ( 1 967 - 6 8) – ( 1 9 91 - 92 ) .

36 ( 201 0) 2, p. 1 1 - 1 5; www. kunst b i b. uge nt. b e

Sterke beelden hebben geen woorden nodig.

Ze spreken vanzelf. Dit idee kan ik alleen met woorden uitdrukken.

Met de stilte heb je iets gelijkaardigs . Als je erover praat, is ze verbroken.

luc degryse Roeselare 1 956

32

zonder titel 2011 ink t op papier 17 x 27,6 cm

Tahan meie igapäevaelu täit vas rutus peatuda ja märgata vaikust.

Kuidas võik s inimene jõuda vaikuseni, kui alalõpmata peab kiirustama ja kiirustama; rabama tööd teha, et rohkem raha teenida; meelelahutusi püüdlema, et hoolte ja murede ärevusele unustust saada lühikesek ski ajak s?

Kui leian üsna tavalisest vaik sema paiga, siis otsemaid kasutab seda ära mu igatsus kõike haarava olemise järele. Neil hetkil ma ei pea võõrandaval sunnil tegutsema, pingutama, saavutama. Mus kasvab hinge vaikus . Hinge vaikuses jõuan universumlikku igavikku, aja tusse. Minu meelest niisuguse väega kunst ja luule toimuvad vaatajate -lugejate -kuulajate vaikusehetkedes .

In the rush of ever yday life I want to stop and notice silence.

How can a human being reach silence, when there is a rush around and an urge to work harder in order to earn more. How can he seek to drown his cares , anxieties and sorrows in oblivion, even for a moment, by indulging in ever y kind of amusement?

When I find a place quieter than usual, a yearning for all-embracing realit y develops in me. At these moments I don’t have the alienating driving force to ac t, make an effor t or at tain something. Silence grows within my soul. In the silence of my soul I tr y to reach the eternal universe, timelessness . What makes ar t and poetr y power ful, I think , is what happens in the readers , listeners and viewers moments of silence.

r aul meel Jalase (Estland) 1941

34

zonder titel 2003 potlood op papier 21 x 29,7 cm

De voorstelling is afgelopen.

De ac teurs hebben het toneel verlaten.

Daar heerst nu stilte.

Stilte die volg t op een merk waardige voorstelling.

De ac teurs zijn naar de coulissen, de doden zijn teruggekeerd naar hun plek achter de deur en de poppen liggen achtergelaten op de grond.

In de publiek sruimte heerst er chaos .

En dan is daar de blik van de fotograaf.

Hij kader t deze chaos en geeft hem betekenis .

Mensen zoeken elkaar om de gedeelde er varingen uit te wisselen.

Sommigen zit ten ver weesd naar de ruimte van het toneel te staren.

Stilte in hun ogen, maar lawaai in hun hersenen.

Anderen hebben zich afgekeerd van het toneel, uit schrik voor de confrontatie.

Lege stoelen wachten om opnieuw bezeten te worden. De rand van een schoolbank is nog net te zien.

Maar aan de voeten van de toeschouwers liggen de poppen, de stille getuigen van het lijden dat ze als een vuistslag in hun maag hebben moeten ondergaan.

De blik van de fotograaf is onverbiddelijk .

Hij verstilt het geweld dat bij de toeschouwers heerst.

Hij breng t hen terug tot een tableau vivant, afgeschermd door een touw dat hen tot ar tefac t maak t, tot stilte en stilstand.

andré lefèvre

·

carlos dekeyrel Dik smuide 1951

36

Na de opvoering van Tadeusz Kantors toneelstuk De dodenklas door Cricot 2 in het Gentse Proka 197 7 digitale print 120 x 180 cm

annemie augustijns Brass chaat 1 965 Wijk nr. 1 - Wijk n r. 9 , L u i k 2 01 1 u it d e reek s RE DY E L LOWB LU E , Sa l o n va n H orizo n ta len en Ver tika len 201 1 en sem ble van 9 C- p ri n ts i n ka d e r, 1 05 x 1 50 cm ( elk ka der: 35 x 50 c m)

REDYELLOWBLUE Salon van Horizontalen en Ver ticalen Fotografie als creator van een wereld op zich.

Fotografie als schepper van orde en harmonie.

Fotografie en h et verbloemen van de werkelijkheid.

Fotografie die composities in composities wil weergeven.

Fotografie als organisator van kleur en vrolijkheid.

Fotografie en d e inspiratie van de beper king van het t weedimensionale vlak .

Fotografie als getuige van een verdwijnend verleden.

Fotografie als onderzoeker van een stijl.

Fotografie en d e gelijk tijdigheid van overzicht en detail.

Fotografie en d e ontroering van charmante slijtages .

Fotografie die ver wijst naar schilders als Mondriaan.

Fotografie en h et citeren van Bernd en Hilla Bechers methodiek .

Fotografie als hommage aan een kleurige en modernistische architec tuur.

40

jonathan lyssens Roeselare 1987 Collec ties . Een leven tussen boek en band (stills) 2011 hd-video, 25 min.

Bij het zoeken naar schijnbare stilte in ruimte vind je de liefde voor ruis .

42

gilbert degryse Iep er 1946 zonder titel 2011 20 Post-its , gekleefd op een print op papier 21 x 29,7 cm

...Toch liet het gecreëerde werkje me niet los , en slapeloosheid ging daarmee gepaard.

Ik ben opgestaan die nacht en heb een metafoor opgeschreven: Het geblaat en gemekker verstomde terstond, toen de postduif zwierig neerstreek. ·

Creëer, kunstenaar, en zwijg.

44

j o ha n n wo l fga n g vo n go et h e ( 1749 - 1832 )

Wa nneer, als al haar lawaai is uitgewoed, zink t de wereld weg in stilte?

Kan iemand onder ons die bodemloze ru st verdragen?

karel boullart i n: De sti l te van h et l i ch t, fotog rafi sch e opnamen van vergeten med i tati es .

Of zal het iemand zijn die nooit geweest is?

2008

Als ik van de stilte hou, dan om te mogen luisteren.

b eel d BeN N

ben kockelkoren Hamme 1 952 Vindplaats steen nr. 20030801p (studie uit het Missing Link s? - projec t).

2011 potlood, kleurpotlood en print op papier 32 x 40 cm

Hoeveel boeken zal men nog schrijven en in een bibliotheek opslaan, zij het dan niet meer in de met licht gevulde bibliotheek van Henr y van de Velde? Net zoals vele monumenten verdwijnt dit samengaan van boeken en verhelderend licht onder het gejubel van nieuwe tijden. Zal dit monument ooit herontdek t worden? Zal het opnieuw in volle glorie oprijzen, ontdaan van modder en aanslag?

48

joan hus Oostende 1 957 Hiljaisuus 2011 ink t op papier 21 x 29,7 cm

ar t is the gateway to silence l’ar t est la passerelle vers le silence l’ar te è la por ta d’ingresso al silencio el ar te es la puer ta de entrade al silencio kunst er por ten til tavshed konst är por ten till t ystnaden kunst er inngangspor ten til stillheten kunst ist das Tor zur Stille kunst is de poor t naar de stilte

50

brody neuenschwander Houston (Verenigde Staten) 1958 To hesitate 2011 ink t op papier 21 x 29,7 cm

to hesitate as the meaning becomes clear to hesitate before treading on fresh snow to hesitate at the moment of conception to hesitate while steam rises from the tea to hesitate and then to hesitate again to hesitate so that the dead can speak to stare into space to see clouds wash the moon with thinning ink to see the end of night

Fragment uit Brody Neuenschwanders libret to voor Shadows (2011),

een per formance met muziek en live kalligrafie.

52

martien van beeck Sint-Niklaas 1 957 Studerend meisje in Flagey, Brussel 2009 kleurenfoto op papier, gemonteerd op Dibond 7 7 x 106 cm

Een bibliotheek is een plaats van studie en stilte. De bibliotheek Kunst wetenschappen van het H IKO is bovendien een plaats van beelden. Kunst werken worden er in stilte bestudeerd aan de hand van gewichtige boeken. Deze bibliotheek , met haar uitzonderlijke architectuur, is dan ook de uitgelezen plek voor

A RT ( s ilen ce) , een tentoonstelling met verstilde

kunst werken en kunst werken als subtiele inter venties .

Een meisje studeer t, alleen aan een tafel, gebogen over papieren. Haar concentratie on derdruk t de druk te in het cafĂŠ ; het is stil rondom haar. Het beeld is gemaak t in het cafĂŠ Belga van het Flageygebouw in Brussel. Het mag symbolisch zijn dat dit gebouw, ont worpen door Joseph Diongre, gerealiseerd werd in precies dezelfde periode als de Boekentoren van Henr y van de Velde.

54

A RT ( s ilence)

A RT ( s ilen ce) wil een getuigenis zijn.

Hedendaagse kunst en k walitatieve ruimte:

Van de k walitatieve ruimte, in casu de kunstbibliotheek van Henr y van de Velde.

ar t in context

Deze ruimte, die een merk waardige aantrekkingskracht heeft.

Hier is de architec tuur doordacht.

Het licht is subtiel wisselend.

Lemmata te nto o nstelli nge n :

Hier krijg t de verbeelding mogelijkheden.

boek , b o eko b jec t, s ch ri ftu u r, vi s u ele e n con crete

Topofilie.

poëzie, teken, b ib li oth e ek , ve rzamele n , arch i ef, a rch itec tuur, fo tografi e, abstrac t, con ce p tu e el, ku n st en wete nschap, kunstkri ti ek , vogel, onzi ch tbaar, e roti ek ,

De kennis over kunst is aanwezig.

trouvaille, feuilleton , teke n i ng, kos m i s ch -s p i ri tu eel,

En er zijn wisselende tentoonstellingen, gelieerd aan de ruimte.

l ich t, dans , fo togra fi e, tek st, m od el, sti lte, e ras u re

Op regelmatige tijdstippen worden er ook Ontmoetingen georganiseerd.

/ co py, cut a nd paste, s ch i ld e re n , barcod e, ru i m te l ijkhe id en b egrenzi ng, stu d i estu kke n , muzi ekd ozen ,

Er zijn de vele contac ten binnen de wereld van het boek en de kunst.

s culptuur, natuur e n my th olog i e, ce n s u u r, i n stallatie,

De bibliotheek Kunst wetenschappen is een intellec tuele ontmoetingsplaats en reflec-

mixed me dia, gra ffi ti , kallig rafi e, h ai ku, ci rkelvo r-

tieruimte, een werk- en studieplek .

mige stickers , dia ’s , e e n g rotes ke s ch i j nwe reld, Ra punzel, er va ringen e n d e n koefe n i nge n , h ou ts oor ten , boekento re n, danseres , fotog raaf e n ki n d, glasstru ctuur, de ro ma n P ur loi n e d, tek st als e e n vi s u e el el e ment, sta ppe n, a deme n e n ki j ke n , d e leze n d e m en s , denke n, tekene n is h e ri n n e re n , re d e, ste e n , bes ch adigi ngen van b o eken , ton e n e n ve rbe rge n , ve rs ch ijnen en verdwijnen, s ch rap p e n , ve rs n i j d e n , op zo ek naar

de

esse ntie,

N i etz s ch e -m on u m e n t,

man

en

vrouw, po ëtisch-sa crale ru i mte, Proka, ge man i p u l eerde b o eken, min i mali sti s ch e s cu lp tu u r, Re d N o te book , mise -en-place, m i s e - e n -s cè n e, d e e r fe n i s va n Henr y van de Velde, Van d e Veld es bi j zon d e re vro uw en medewe r k ste r M ari a Sè th e, li j n , m e rk waard ige stenen, spo re n, gehe i m , afs ch e i d n e me n , le eg te …

Hier kan een wetenschappelijk , ar tistiek en poëtisch klimaat gedijen.

Harmonie.

De bibliotheek Kunst wetenschappen bevat een grote collec tie boeken en tijdschriften

Benn Deceuninck

over kunst. In het bestand zit ten algemene enc yclopedieën, disciplineoverstijgende na-

bibliothecaris Kunst wetenschappen

slag werken en gespecialiseerde publicaties . De focus lig t op oude en moderne beeldende kunst, bouwkunst en monumentenzorg, museologie, kunstnijverheid en historisch interieu r en esthetica en kunstfilosofie.

Vele UGent-studenten Kunst wetenschappen bezoeken geregeld de bibliotheek . Talrijke oefeningen en papers , de bachelorproef en de masterscriptie vormen voor hen een be langrijke uitdaging. Het belang van het vakgebied binnen de andere opleidingen van de Faculteit Let teren en Wijsbegeer te is hoog, maar het spreek t voor zich dat elke in kunst geï nteresseerde bezoeker welkom is in de bibliotheek .

De bibliotheek Kunst wetenschappen telt onder haar bezoekers Erasmusstudenten, studenten van andere universiteiten zoals Brussel, Ant werpen en Leuven, studenten van het kunstonder wijs en de Open Universiteit, academici, doc torandi, bursalen, museummede werkers , curatoren, kunstcritici, antiquairs , medewerkers uit het onder wijs en de monumentenzorg, kunstenaars , kunst verzamelaars , journalisten, bezoekers van de tentoonstellingen e.a.

Welke impac t h eeft de Kunstbib als k walitatieve ruimte op de bezoeker?

Wat kunnen kunstenaars met deze ruimte aanvangen?

In de bibliotheek wordt kunst bestudeerd.

Een bibliothecaris is als een gids of een veerman die de zoeker ont vang t en helpt bij de zoek tocht. Toen ik in november 2003 in de Kunstbib arriveerde, had ik de wens om kunst te tonen. Ik wilde voor bibliotheekgebruikers de mogelijkheid creëren om daadwerkelijk met kunst werken geconfronteerd te worden. Én met de maker van kunst: de kunstenaar.

De bibliotheek is een stilteoord.

Een bibliothecaris is als een stille wandelaar. Hij kan luisteren.

En hij wil deze er varing delen.

Dit impliceer t beweging en het willen bewogen worden.

Belangrijk is ook de gemoedsgesteldheid van de bezoeker die zich afkeer t van het lawaai van de straat. Het respec t voor de bibliotheek als een oord van stilte te midden van de be weging, die eigen is aan het leven. De bezoeker/onderzoeker wil ontdekken.

Hij wil verder het spoor volgen.

Het aanwezige licht in deze ruimte staat symbool voor verlichting.

Het betekent het al te ver trouwde herevalueren en tussen de regels lezen.

Het leggen van nieuwe, andere verbanden.

Dur f denken is immers de leuze van onze universiteit.

De tentoonstellingen in deze ruimte zijn stimulerend bij het intellec tuele werk of dragen bij tot de rust en de esthetische er varing.

De stille tentoonstellingen, die in de Henr y van de Velde bibliotheekarchitec tuur ge誰nte greerd zijn, zorgen voor een grotere culturele uitstraling van de Universiteit Gent.

De Kunstbib wordt op de culturele kaar t geplaatst via vakliteratuur, tijdschriften en me dia, zoals Urgent.fm, AVS, Info, het mededelingenblad van de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek-, Archief- en Documentatiewezen en Meta, het tijdschrift voor bibliotheek en archief, Schamper, <H>ar t, De Wit te Raaf, Zone 09, Cultuurdatabank Vlaanderen/UiTdatabank , Facebook en de eigen website.

De Vrienden van de Kunstbib ont vangen regelmatig nieuwsberichten. Ze worden uitgenodigd op alle ac tiviteiten.

De bibliotheek Kunst wetenschappen par ticipeer t aan verschillende ac tiviteiten rond kunst, cultuur en het (kunst)boek , zoals de tentoonstelling Tussenruimte in het Roger Raveel Museum, het initiatief Figures and fac ts waarin het brede beeldendekunstenveld van Gent belicht werd, Boeken om naar te kijken, waar meer dan 20 kunstbibliotheken in Gent in de kijker worden geplaatst met tentoonstellingen, opendeurdagen en een publicatie en de

Open Monumentendag. Hier vond ook de wereldpremière van De Wandelende Jood van August Vermeylen door Her wig De Weerdt plaats .

Er zijn verschillende kunstenaarsinitiati even in samenwerking met Hogescholen: Koninklijke Academie voor Schone Kunsten - Hogeschool Gent, Hogeschool Sint-Lukas Brussel en Sint-Lucas Gent.

Bedoeling van de tentoonstellingen is de kunstenaar een platform te bieden in een ruimte met een geschiedenis , aura en een grote eigenheid, dit in een niet-commerciële ruimte. Een ruimte die geen white cube of black box is . Telkens weer is het een uitdaging om samen met de kunstenaar de werken te plaatsen, zodat zijn werken met andere ogen kunnen bekeken worden: vanuit de context en in relatie tot de iconische Van de Velde -architec tuur, de col lec tie wetenschappelijke kunstboeken, het natuurlijke, binnenvallende licht of de reeds aanwezige kunst werken. Een andere manier van presenteren. Ar t in context, als het ware.

De rode draad in de tentoonstellingen is de liefde voor een historische ruimte, de liefde voor het boek , een onderzoekersgeest en het openstaan voor uitdagingen. Hoe de ruimte er varen wordt, heeft weerslag op wat en hoe werken getoond worden. Dit alles trek t kun stenaars aan. Dit bindt hen. De betrachting is het creëren van een meer waarde voor onderzoekers , bezoekers en kunstenaars . Het is een doorbreken van het monofunc tionele van de bibliotheek .

Er ontstaat een speciale band tussen creatieve geesten. Vreugdevolle momenten.

De selec tie van kunstenaars gebeur t spontaan. Er is de aantrekkingskracht.

Van de ruimte. Van Van de Velde. De boeken. De bibliotheek . De bezoekers die zich buigen over kunst. Noodzakelijk is de ar tistieke vrijheid. Om te kunnen provoceren. Om zich te bezinnen over de toekomst. En zo kunnen kunstenaars verrassen.

Het resultaat van deze positieve samenwerking met de kunstenaars laat zich in dit boek beschouwen. Als een harmonieuze samenwerking.

De tentoongestelde werken worden stille kunst genoemd.

Kunst niet voor slapers . Maar voor de wakkeren van geest.

ART ( s ilen ce) .

Tijde ns de Ontmo eti nge n we rd e n volge n d e th e m a ’ s

De Ontmoetingen willen een andere vorm van authentiek met elkaar omgaan bieden.

aangestipt:

Ze willen een speciaal verbond zijn. We willen ruimte voor reflec tie, subjec tiviteit en

ruimtelijkhe id en beg re nzi ng vi a s ch i ld e ri j e n , d e teke ning als zelfp or tret i n e e n gelad e n ru i m te,

discussie scheppen. Op deze manier wil de Ontmoeting de discussie over kunst stimuleren

Raine r Maria Rilkes eleg i e ë n , h oe onzi ch tbaar i s d e

en zoek t ze hierbij de interdisciplinaire dialoog op tussen nationale en internationale kun-

onzichtb aar he id va n h et zi ch tbare, h et we re n van h et

stenaars , wetenschappers , studenten en kunstminnenden. Verschillende deelwerelden

teveel e n het ve r wij d e re n van ove r v loe d, arch et y p es van tijd en ruimte, ge d i ch te n van Fe rn an d o Pess o a,

en exper tises zoeken elkaar op en hebben elkaar nodig. Er wordt gewezen op de unieke

l ooking at/lo o king th rough th e rh etori c of p oetr y,

k waliteiten van kunst. In de bibliotheek is er iets te beleven. De bezoeker krijg t een stem.

vi s u ele po ë zie in relati e met H e n r y van d e Vel d es

En een kopje thee …

architec tuur, ge dichte n ove r v li ege n e n vogels , h et l andscha p in de muzi ek , voorbi j teke n e n beteke n ing, de visuele en po ë tis ch e s lagkrach t van h et woord a l s grafisch eleme nt b i j d e kallig raaf, muzi kan te n s p el en akoestisch e n ga an i n op d e ru i mte e n d e sfe e r va n de tento o ngestelde we rke n , L’ abî m e d es oi s eaux va n O l ivier Messiae n, vocale i mp rovi sati e, th e releas e o f a captured so und of s i le n ce, bu toh , voorlezi ng va n haiku’s , ka lligrafe re n op glas , ove r mi s e -e n -p la ce versus mise -en-scèn e, sti lte, ge om etri s ch -abstra c t, l ich t, lijn, ruimte e n n i e uwe ru i m tes , an d e re d i m ens i es , imagina ire to p og rafi e ë n , fou te n , frag me n ten van zo ek to chten, l ege blad e n , ge dach te n e n asso c i aties , b e elde n, ve rgan keli j kh e i d, ti j d eli j kh e i d, ve rande r lij kheid,

o rde e n h arm on i e, In F re u n d s ch a f t

van Kar lheinz Sto ckh au s e n , d e colle c ti e van Mu s eu m M or fo logie, studiestu kke n , h et ve rbloe me n van d e wer kelijkhe id, co mp os i ti es i n comp os i ti es , organ i sa tie van kleur e n vro li j kh e i d, d e getu ige van e e n verdwijnend ver le den, ove rzi ch t e n d etai l, on troe ring van cha rma nte slijtages , ve r wi j zi nge n n aar s ch i lders zoals Mo ndriaan, het ci te re n van B e rn d e n H i lla B ech ers metho diek , ee n h ommage aan e e n m od e rn i sti s ch e en kleurige archite c tu u r, d on ke r e n tac ti el m ate ri a a l, vi lt en po lyeste r vlies , Stabat m ate r van A n d ru s Ka l l astu, het b o e ddhisti s ch e con ce p t van d e le eg te.

In de zomer van 2012 verlaat de Kunstbib haar oude, ver trouwde stek op de 1e verdieping van het H IKO. Ter wijl de ruimte, waarin ze decennialang opereerde, heringericht wordt en een andere bestemming krijg t, begint voor de bibliotheek een nieuw hoofdstuk in de ge bouwen van de Rozier.

Deze publicatie

ART (si l e n ce ) wil wijzen op de dynamiek van de Kunstbib tussen 2003 en

2012 . Dit boek wil een getuigenis zijn van de ar tistieke werking van de Kunstbib, ĂŠn het werk van de par ticiperende kunstenaars verder onder de aandacht brengen.

Aan de kunstenaars die hier exposeerden, werd een originele beeldende bijdrage gevraagd, en een persoonlijk statement over wat zij onder

A RT ( s ilen ce) verstaan.

Om en bij de 60 kunstenaars gingen op deze uitnodiging in.

Van 5 september tot 2 2 december 2011 presenteer t de bibliotheek werken van al deze kunstenaars .

Mag de bibliotheek zo een Wunder-, Ku nstkammer of kabinet van curiositeiten zijn!

Om te herinneren.

63

herwig verleyen Dendermonde 1946 4 haikuâ&#x20AC;&#x2122;s 2011 1 haiku gekalligrafeerd door Brody Neuenschwander

met open vleugels zit een vlinder op het open boek plots t wee blaadjes meer

bibliotheek

met wit te ink t

het geruis van bladen

op een blad sneeuwwit papier

een verre rivier

schrijf ik het woord winter

een wit te vlinder zit op een sneeuwwit te muur 64

pik zwar te schaduw

marcel cardon Oudenburg 1940 Zonder titel 2007 potlood, pastel en cellofaan op papier 35,5 x 25 cm

Kunstenaars onderzoeken de mogelijkheden van de stilte, met de stilte komt er kunst.

De stilte is het beginpunt van het creatieve, wat resulteer t in het optekenen er van.

66

evelien boden Bonheiden 1988 Studie naar oogspier 2011 ecoline en acr ylver f op papier 29,7 x 21 cm

Voor mij is de bib een plek van rust, aangenaam en soms ook minder aangenaam. Ik kan er een benauwd gevoel krijgen, want ja, het is een plek van rust en stilte, dus geen plaats om gesprekken of discussies te houden. Toch niet met luide stem. Soms dur f ik nauwelijk s een stap te zet ten en beeld ik me in een vlieg te zijn. Maar het moment dat ik mijn voeten wil laten zweven over de vloer en ongemerk t de gangen vol boeken probeer door te lopen, laat mijn gsm van zich horen, met het nodige lawaai, of laat ik in een mum van tijd iets vallen omdat ik zo gefocust was op de stilte.

68

De cultuur van de stilte is een cultuur va n de tussenruimte, de wachtende tussenruimte.

De openheid voor de Ander bij Levinas , het spoor van h et ongedachte bij Derrida.

Het is de onzichtbare leeg te, waaruit het beeld opdoemt en waarin het zich terugplooit: de onvatbare aanwezigheid van het beeld, dat zich ergens tussen het zichtbare en onzichtbare ophoudt, zich toont en tegelijk ontoonbaar is , tastbaar aanwezig is en toch in een onnavolgbaar mysterie is gehuld.

antoon van den br aembussche beeld BeNN

nicoline van stapele Geldrop (Nederland) 1964 Een zekere vorm in staat van bevinding.

2011 digitaal bewerk te foto 29,7 x 21 cm

Verbeelden en ver woorden zijn t wee verschillende dingen.

Sommigen kunnen verschillende dingen tegelijk , anderen niet.

Ik behoor tot de laatste categorie.

Als ik verbeeld, kan ik niets ver woorden en andersom.

Als ik verbeeld, bevind ik me in een state of mind, een bepaald bewustzijnsniveau. Niets horen, niets zeggen, alleen nog maken, andere verbanden leggen, het geheel overzien.

Een soor t van ... ART(silence).

73

michelle beekman Meise 1953 Studie 2011 Oost-Indische ink t en aquarel op papier 29,7 x 21 cm

ART - silence - de stilte de pen - het papier - de ink t de stilte der getuigenissen die zich tot mij richten neemt de vrijheid om tot zich te nemen de studie die me zal geleiden naar het verdere werk de stilte van de ontmoeting

75

sÊline riquière Poperinge 1987 Touch 2009 bister op papier 29,7 x 4 2 cm

Een intens gevoel geeft me de drang om vorm te geven. Het neig t naar iets f ysiek s . Het vrije gevoel van werken fascineer t me en houdt me in de ban.

Aan de ene kant wordt de k wetsbaarheid van de materie blootgelegd, maar daar tegenover staat de kracht van de materie e n de spanning van de vorm. Enerzijds heb ik de materie onder controle en anderzijds niet, maar telkens opnieuw wordt ze opgevangen, verzameld en vastgehouden.

Sporen van gevoel blijven achter in de materie en drukken zich in alle stilte uit in de vorm.

77

elisabeth van dam Beveren 1986 2011 uitgeknipte tekening op papier, tape, collage 2 4 x 29,7 cm

I could a tale unfold whose lightest word Would harrow up thy soul, freeze thy young blood, Ma ke thy t wo eyes , like stars , star t from their spheres , Thy knot ted and combined lock s to par t, And each par ticular hair to stand an end, Like quills upon the fretful porpentine: But this eternal blazon must not be To ears of flesh and blood.

So, d o n o t list

B ut l o o k t h e n. Look, look,

look!

O,

‘, ’ “ ` LO OK AT MY S H OC KED B O DY Let yo ur gaze b e petri fi e d

ELEC TRIFIED

Hear!

i n h et blackest f l a m e o f my

burni ng holes

MY SI L E N C E I S F I RE

Press i ng i n the

rugge d sh ap e o f my u n n atu ral li mbs My b o dy is a b o o k u n kn own In flammable, te nse, s us pe n de d an d compul s ive

I A M A VO LCAN O

Burning, burning, burning, burning To rea d or not 79

la probabilite

rita reychler Eeklo 1 933 zonder titel 2011 acr ylver f op papier 38 x 29 cm

82

een opper vlak definiĂŤren

emilie de vlam Brugge 1969 zonder titel uit de reek s Emilie danst Benn fotografeer t 2010 per formance

84

Ik ben immatuur. Weet niet welke richting ik uitga.

E茅n en al tussenruimte ben ik .

Tussen de dingen. Tussen zwar t en wit.

Tussen de gedachten. Tussen de bewegingen.

Tussen de regels door.

Ik ben voor eeuwig de beginner, steeds opnieuw. 路

karel fonteyne Schoten 1950 Hora 2005 foto op papier 140 x 100 cm

86

Hora toont een gecensureerde pagina uit een Spaanse enc yclopedie, een verklaring die men onzichtbaar heeft gemaak t.

art

Is Is not Can be Should be Makes Gives Kills Meets Eats

silence

BeNN Veurne 1960 zonder titel 2011 C-print 40 x 30 cm

90

Poëtica van de stilte.

Via de eigenschappen van het medium fotografie wil ik komen tot een esthetiek van de stilte, die zowel het alledaagse als de raadsels van het leven omsluit. · Fotografie zie ik als een meditatieve handeling, een middel om transparantie, licht, stilte en het vluchtige te overdenken, een middel dat de kijker een nieuwe manier biedt om met de wereld om te gaan.

Fotografie als poëtische waarneming, als een half opengespreid boek: door haar spel van verhullen en onthullen creëer t ze subtiel een ander perspec tief op de werkelijkheid. ·

bernard sercu Ieper 1 953 Slag veldkruis 14-18 2011 kleurpotlood en aquarel op collage 29,7 x 21 cm

92

Bernard Omdat het zich confronteer t met sereniteit.

Omdat het zich verblijdt in materie.

Omdat het zich vermeng t met verhouding.

Omdat het zich ontmoet in religiositeit.

Christine Adam

Denmark Ant werpen 1950 Made for Noahâ&#x20AC;&#x2122;s Ark I 1989 metaal en papieren dossiers 295 x 63 x 63 cm foto BeNN

94

multum, non multa

jan dheedene Kor trijk 1979 Bowl 2010 stift op papier en kar ton, gekleefd op een bier viltje 9 x 9 cm

“nik s om weer te geven”

97

moniek darge Brugge 1952 Silent Music Box 19 91 / 19 92 mixed media (hout, plexiglas , papier, ver f, metaal en pluim) 7 x 13 x 14 cm foto BeNN

par tituur van de stilte doorheen gebogen vensterglas glimlachen wit te wolken en valt uitbundig zonlicht in Henr y van de Veldes ruimte waar een par tituur van de stilte liefdevol zelfs voetstappen dempt

99

hugo de smaele Zot tegem 195 4 t wee afleveringen uit de reek s Connaissance exac te des Hommes 2011 kar ton, get ypte ink t, ink t 7,5 x 9,5 cm 6 x 9 cm

Als een plaats tussenin.

Als een tegenruimte.

101

wim nival Gent 1968 zonder titel 2011 get ypte ink t op postkaar t 9,5 x 13,8 cm

De leeg te boven ons denken en onze emoties is zuivere stilte. Dit er varen werk t verkoelend tot in het diepste van ons zijn.

103

BLACK SILENCE

ER IS GEWILDE STILTE & ER IS GEDWONGEN STILTE

GEWILDE STILTE IS ER IN DE KUNST IN DE VISUELE POËZIE IN BLACK SILENCE WORDT DE GEDWONGEN STILTE BIJ MIDDEL VAN DE VISUELE POËZIE UITGESPROKEN

charlotte de smet Bornem 1989 Schets van werk #1: groene stoel 2011 pigment op papier 4 2 x 59, 4 cm

Met mijn schouders onder water liggen.

Mmm, zalig. In het schuine dak voor me, waar ik naar staar, steek t een klein dak venster.

Het blauwe licht en de lichtblauwe sferen komen vanuit het kader naar binnen. Wan neer het licht binnen is , worden het licht en de lucht opnieuw doorzichtig. Onze afbeeldingen komen voor t uit wat we meemaken en wat we zien, uit het kleine raampje.

107

e.v.

Sint-Amandsberg ĂŠ van ĂŠpargner: ontzien a, b 2011 gouache op papier, geper foreerd 18 x 4 2 cm

Jean Coc teau, La machine infernale (193 4), 55 e dr., Parijs: Ă&#x2030;ditions Bernard Grasset, 193 4 , 2010, p. 87.

109

samir a el khadr aoui Leuven 197 7 Atopos (III) toekomstige faculteitsbibliotheek 2011 foto afmetingen variabel

...

In

mijn

werk

dat

ruimtelijke

ingrepen,

video’s en foto’s omvat, ga ik op zoek naar het betekenisloze (non-sens), het onuitgesprokene (non-dit), het plaatsloze (nonlieu). Het moment is altijd dwingend. Ik wil beelden creëren die neigen naar stilte, stilte in zich dragen. Een tijdelijke ruimte, een momentopname, nog ongedefinieerd.

Leeg te ontstaat door het aftasten en het tonen van grenzen. Dat aftasten geeft de in druk van een bewegen, een dwalen met vertraagde blik .

111

Bij de bezoekers van de Kunstbib werd gepeild naar hun indrukken van de ruimte. Dit zijn hun ant woorden:

aangenaam a a n g e n a a m e n r u s t i g i n e e n ze e v a n l i c h t aangenaam klimaat aangenaam, een rustige kleur van de muren a a n g e n a m e ke n n i s m a k i n g m e t d e b i b l i o t h e c a r i s a f zo n d e r i n g e n a n o n i m i t e i t d o o r d e o p s t e l l i n g v a n d e b o e ke n k a s t e n alle elementen spelen een rol in de beleving van d e ze r u i m t e alles maakt de ruimte anders en speciaal a l s b e zo e ke r p o s i t i o n e e r j e j e t e g e n o v e r d e o p g e s t e l d e o b j e c t e n , ze l e i d e n j e n a a r a n d e r e ruimten a l s h i e r ze t e l s zo u d e n s t a a n , d a n zo u i k h i e r d a g e n doorbrengen als men neerzit, heeft men geen contac t met de o m g e v i n g ; d e l u c h t w o rd t d o o r d e r a m e n o m k a d e rd als schrijn, haar onbereikbaarheid a n d e r s d o o r d e i n t e g r a t i e v a n f r a g i e l e k u n s t w e r ke n a rc h i t e c t u u r e n k u n s t ko m e n h i e r s a m e n a rc h i t e c t u u r o p b o e ke n , o p l e c t u u r i n g e s t e l d a r t i s t i e ke i n v u l l i n g d o o r k u n s t e n a a r s authentiek karakter begrip nu? b e w o n d e r i n g v o o r d e a rc h i t e c t u u r, s p i j t d a t e r n i e t m e e r zo rg g e d r a g e n w o rd t v o o r d i t f a n t a s t i s c h e e r fg o e d b i j d e k u n s t w e r ke n s t a a t h u n r e l a t i e t o t d e i d e n t i t e i t v a n d e r u i m t e v a a k c e n t r a a l , w a t d e p e rc e p t i e e n i n t e r p r e t a t i e i n s t e r ke m a t e s t u w t b i j zo n d e r o o rd boeiend boeiende tentoonstellingen b o e ke n o m t e r a a d p l e g e n , ze v o r m e n o o k e e n m o o i beeld b o e ke n z i j n d e b r u g n a a r e e n m e n t a l e r u i m t e w a a r i n intellectuele activiteiten ontstaan b o e ke n r e k ke n a l s s o k ke l s brede gangen b r e n g t b e zo e ke r s e n p e r s o n e e l m e t e l k a a r e n m e t b o e ke n i n c o n t a c t

b r e n g t m e n e e n s u p e r m a r k t o n d e r i n e e n ke r kg e b o u w? d i t s o o r t b l i n d h e i d i s d e d o e m d e r m e n s h e i d concentratie, een schat aan informatie d a n k v o o r d e h e e r l i j ke u r e n i n d e ze b i b l i o t h e e k e n de inkijk in dit kleine paradijs d e a a n w e z i g e ke n n i s o v e r k u n s t de aanwezige objec ten d e a a n w e z i g h e i d v a n k u n s t w e r ke n , p e r f e c t o p h u n plaats d e a fg e r o n d e h o e ke n e n l i c h t i n v a l m a ke n d e r u i m t e speciaal d e a fg e s l o t e n r u i m t e n m e t g l a ze n w a n d e n v e rg r o t e n d e r u i m t e , ze a c t i v e r e n d e h e e n - e n w e e rgaande blik van binnen naar buiten en terug de afscheidingen in glas geven een openheid d e a rc h i t e c t i s e r i n g e s l a a g d o m d e t o e s c h o u w e r d e ruimte in één oogopslag te laten beleven d e a rc h i t e c t s p e e l t m e t p e rc e p t i e , o b s e r v a t i e d e a rc h i t e c t u u r v a n H e n r y v a n d e Ve l d e e n h e t r e s p e c t e r v o o r z i j n e e n a b s o l u t e m e e r w a a rd e de bezieling van de bibliothecaris voor kunst spreek t aan d e b i b l i o t h e c a r i s i s s t r e n g m a a r r e c h t v a a rd i g d e b i b l i o t h e e k l e g t l i n ke n m e t a l l e r l e i k u n s t v o rmen d e b i b l i o t h e e k v a n h e t H I KO i s e e n m i c r o ko s m o s , d o o rd r o n g e n v a n d e g e e s t v a n z i j n s c h e p p e r d e b l e ke g o rd i j n e n l a t e n l i c h t d o o r d e b o e ke n a b s o r b e r e n d e k l a n k v a n v o e t s t a p p e n de combinatie van kunst en natuurlijk licht d e c o m b i n a t i e v a n l e e s z a a l , b o e ke n e n t e n t o o n s t e l l i n g e n w e r k t b i j zo n d e r g o e d de combinatie van rechte en gebogen lijnen d e e r v a r i n g v a n d e ze r u i m t e w o rd t g e s t u u rd d o o r de vormgeving d e g e e s t e n h e t d e n ke n k r i j g e n v l e u g e l s de geladenheid van de ruimte d e g l a ze n r u i m t e n m a ke n h e t g e h e e l p r a c h t i g d e g r o t e h o e v e e l h e i d ke n n i s w e r k t u i t e r s t stimulerend d e h a r m o n i e i s o p e l k m o m e n t e n o p e l ke p l a a t s i n

de bibliotheek voelbaar de inval van natuurlijk licht is een weldaad voor de ogen de kans om schoonheid in al haar eenvoud te er varen de kunst sluit thematisch goed aan bij de stijl van d e a rc h i t e c t u u r d e k u n s t w e r ke n g e v e n d e r u i m t e e e n z i e l d e k u n s t w e r ke n s p r e ke n v o o r z i c h d e l i c h t i n v a l o p d e a rc h i t e c t u r a l e v o r m e n d e m a c h t i g e B o e ke n t o r e n i s zo d i c h t b i j de manier waarop u over de bibliotheek en de r u i m t e s p r e e k t , w e r k t i n s p i r e r e n d o p d e b e zo e ke r s d e m o o i e , p u r e a rc h i t e c t u u r de moraal van het verhaal is de k wetsbaarheid van elk geestelijk streven, wanneer men met beperk te maatstaven de oneindigheid meet d e n a b i j h e i d v a n B o e ke n t o r e n i s v o e l b a a r d e n o d i g e a a n d a c h t v o o r d e o o r s p r o n ke l i j ke a rc h i tectuur d e o n d e r zo e ke r n e e m t a f s t a n d v a n d e d a g dagelijkse beslommeringen d e o n g e l i j ke h o o g t e v a n d e r a m e n zo rg t v o o r b i j zo n d e r e k w a l i t e i t v a n h e t l i c h t de openheid stimuleer t serendipiteit d e o p s t e l l i n g d o e t j e a n d e r s k i j ke n de opstelling van de kasten speelt in op de geometrie van het gebouw d e o p s t e l l i n g v a n k u n s t b o e ke n e n t i j d s c h r i f t e n i n r e k ke n d e o u d e a rc h i t e c t u u r w e r k t n o g s t e e d s v a n d a a g d e p e r f e c t e c o m b i n a t i e v a n a rc h i t e c t u u r, k u n s t e n ke n n i s , g e b u n d e l d i n e e n f y s i e k k r a c h t i g e p l a a t s d e r o n d i n g e n m a ke n d e r u i m t e n i e t b e k l e m m e n d , maar “onbegrensd” d e r u g g e n v a n b o e ke n o m s l u i t e n d e k u n s t geschiedenis de ruimte als Gesamtkunstwerk de ruimte als ruimte = 1 de ruimte baadt in mooi licht d e r u i m t e e n d e s f e e r m a ke n h e t o pzo e k w e r k h e t

sereen gebeuren met voldoende serieux d e r u i m t e i s g e v u l d m e t zo v e e l b o e ke n , ke n n i s spreek t hier voor zich de ruimte is te vol de ruimte ont trek t zich aan de tijd de ruimte roept op tot spiritualiteit de ruimte straalt rust uit de ruimte werk t inspirerend d e r u i m t e , h e t l i c h t e n d e b o e ke n g e v e n e e n g e v o e l van bezinning de rust die uitgaat van de bibliothecaris d e s a c r a l e s f e e r g e e f t n o g m e e r w a a rd e a a n a l l e o u d e b o e ke n d e s c h o o n h e i d v a n d e ze r u i m t e , h a a r w a a r h e i d e n h a a r k w e t s b a r e w a a rd i g h e i d d e s e r e n i t e i t m a a k t h e t m o g e l i j k o m d e g r o t e r i j kdom hier druppelsgewijs op te nemen d e s f e e r a l s h e t e r v a r e n v a n d e s e i zo e n e n de sfeer is als poëzie de sfeer is diepgaand; er schuilt iets achter de sfeer is er een van totale stilte, bijna heilig de sfeer maak t het mogelijk om zich te concentreren de sfeer van een bibliotheek d e s t i l t e i s s f e e r v o l , i d e a a l o m k u n s t w e r ke n t e tonen d e t e n t o o n g e s t e l d e w e r ke n i n t e r a g e r e n m e t d e bibliotheek de tentoonstelling is niet opdringerig maar toch zichtbaar aanwezig de tentoonstellingen zijn interessant, maar een h e r w a a rd e r i n g v a n d e a rc h i t e c t u u r i s n o g b e l a n g r i j ke r de uitgedachte bibliotheekruimte d e u i t l e g i s ze e r v e r zo rg d d e v e l e r a m e n zo rg e n v o o r v e e l s f e e r e n l i c h t details d e t a i l s v a n h e t o o r s p r o n ke l i j ke i n t e r i e u r z i j n b e h o u d e n e n g e r e s p e c t e e rd d e ze p l a a t s e i s t h a a r p l e k o p d e ze r u i m t e a l s c a f e t a r i a ? o p n i e u w s p e e l t h i e r d e entropie van de duivel d e ze r u i m t e h e e f t d e e x t r a d i m e n s i e v a n d e g e e s t , ze z a l s n e u v e l e n m e t d i e ze l fd e g e e s t i n e e n v i j a n dig tijdperk

d e ze r u i m t e i s a f, h e t h o o g t e p u n t v a n h e t s e i zo e n d e ze r u i m t e i s a n d e r s dit is duurzaam opgebouwd charisma d i t m o d e r n i s t i s c h e p a t r i m o n i u m zo u m o e t e n b e h o u d e n w o rd e n d o o r d e (h e r ) s c h i k k i n g v a n d e k a s t e n ko m e n d e lijnen van het gebouw beter uit echt en waar mystiek een aangename sfeer om in te ver toeven e e n a rc h i t e c t u u r m e t h i s t o r i s c h e a c h t e rg r o n d een begeesterende plek e e n b e h u l pz a m e b i b l i o t h e c a r i s een benauwd gevoel, want hier kan men niet luid praten of discussiëren, maar moet men focussen op stilte een bepaalde geladenheid een besloten, positieve sfeer e e n b i b l i o t h e e k e n t e g e l i j ke r t i j d e e n m u s e u m een bibliotheek met een collectie die uitsluitend de beeldende kunsten als onderwerp heeft, is een oerbron voor het visuele geheugen van de mensheid e e n b i b l i o t h e e k w a a r b o e ke n s t e e d s e e n b e e t j e k u n s t h e r b e rg e n e e n b i j zo n d e r a rc h i t e c t u r a a l k a d e r e e n b i j zo n d e r e r o n d l e i d i n g i n e e n f a n t a s t i s c h e b i b liotheek een blik van boven naar beneden een cocon die uitnodig t tot reflec tie en contemplatie een combinatie van kunst en literatuur e e n d e rg e l i j ke i n d r u k v a n r u i m t e k a n a l l e e n d o o r e e n g o e d e a rc h i t e c t w o rd e n b e r e i k t een deskundige uitleg een echt mentale plek e e n e e r b i e d w a a rd i g e p l a a t s e e n e rg l e u ke e n e n t h o u s i a s t e r o n d l e i d i n g een gebouw met een geschiedenis e e n g e v o e l v a n g e b o rg e n h e i d een gevoel van overzichtelijkheid een goed onderhouden, nette bibliotheek een goede zaalschikking een heel eigen sfeer e e n h e e r l i j ke , f u n c t i o n e l e e n w a a rd e v o l l e p o ë tische ruimte

een heldere en heel apar te plek een ingetogen ernst met een knipoog een ingetogen stilte een inspirerende ruimte waarnaar ik hopelijk nog d i k w i j l s k a n t e r u g ko m e n een interessant spel van licht en vorm een interessante collec tie een interessante rondleiding een juweel, uniek in de wereld e e n l a d d e r, s t o e l e n , k r u k j e s , k a a r t e n b a k ke n , o u d e apparaten, een mechanische typemachine, een o v e r h e a d p r o j e c t o r, e e n s n i j m a c h i n e e n e e n d i a apparaat e e n l e e s h o e k m e t ze t e l s zo u l e u k z i j n e e n m e t a m o r f o s e , u i t g e d a c h t e n u i t g e v o e rd een minimalistische, warme ruimte door de gebog e n h o e ke n een mooie fusie van bibliotheek, lees- en tentoonstellingsruimte een oase een oase van rust in de stad een oase, een “binnentuin” van rust en stilte e e n o n m i d d e l l i j k g e v o e l v a n a v a n t- g a rd e e e n o n t m o e t i n g s p l a a t s v o o r d e n ke r s e n k u n s t e n a a r s een ontmoetingsruimte voor de studenten Kunstwetenschappen een open administratieve ruimte e e n o p e n s f e e r, m a a r t o c h i s m e n g e n e i g d o m s t i l t e zijn en stil te praten een openbare ruimte die ook als kunstruimte ge b r u i k t k a n w o rd e n , i s ze e r i n t e r e s s a n t een plaats die moet blijven vanwege haar historische context een plaats om te ontsnappen aan de druk te van de stad e e n p l a a t s w a a r t h e o r i e e n p r a k t i j k s a m e n ko m e n een pleidooi voor het behoud van de haast sacrale s f e e r i n d e ze b i b l i o t h e e k een plek om te verwijlen e e n r i j ke c o l l e c t i e k u n s t b o e ke n een ruimte die een nauwe band houdt met de realiteit e e n r u i m t e m e t a fg e r o n d e h o e ke n een ruimte waar men zich kan concentreren e e n r u i m t e w a a r o n e i n d i g v e e l t e o n t d e k ke n v a l t

een rustige en attractieve ruimte een sacrale sfeer door de stilte en het licht een sereen, warm gevoel een serene, rustige omgeving e e n s f e e r d i e i n a l l e b i b l i o t h e ke n zo u m o e t e n heersen e e n s f e e r v a n n i e u w s g i e r i g h e i d e n zo e ke n d e g e e s t e n , s a m e n g e b r a c h t i n e e n d a a r v o o r o n t w o rpen ruimte e e n s f e e r v a n v e e lz i j d i g h e i d e e n s p e c t a c u l a i r e r u i m t e zo n d e r s p e k t a ke l een steeds wisselend perspectief een streling voor de geest en het oog een tot de essentie herleide inrichting een totaaler varing e e n u i t g e b r e i d a a n b o d b o e ke n een uniek ramensysteem laat steeds wisselend licht binnen e e n v e e lz i j d i g e r u i m t e e e n v e r b o rg e n p l e k e e n w a a rd i g e e n s e r e n e p l e k , d i e n i e t p r e t e n t i e u s ernstig is e e n ze l d z a m e p a r e l i n d e ze d r u k ke t i j d e n e e n v o u d i g e , e e r l i j ke k u n s t w e r ke n e l k k u n s t w e r k d a t t u s s e n d e b o e ke n w o rd t g e t o o n d , heeft zijn eigen verhaal e l ke b i b l i o t h e e k i n c o r p o r e e r t , b e h e e r t e n e x p l o i teer t een stukje geheugen van de mensheid e l ke h o e k , e l ke p l a a t s b i e d t m o g e l i j k h e d e n o m t e o n t d e k ke n : d e l u c h t , d e t o r e n , h e t l i j n e n s p e l , d e kunst, de vele prachtige oude banden engagement er huist moderniteit in het verleden er is steeds iets boeiends te er varen e rg e n s b i n n e n ko m e n b e t e ke n t a l h e e l w a t evenwichtig g e e n d o n ke r e , m u f f e r u i m t e , m a a r e e n k l a r e p l e k met oog voor esthetiek g e ĂŻ n t e g r e e rd e k u n s t w e r ke n gelukkig is de bibliothecaris een gedreven bewon deraar en uitmuntend fotograaf die het gebouw tot in zijn subtielste details begrijpt goede ontvangst g o e d e t i j d e l i j ke t e n t o o n s t e l l i n g e n , h e t l i c h t g o rd i j n e n s l u i t e n , g o rd i j n e n o p e n e n

g r o t e r a m e n , h e t z i c h t o p d e B o e ke n t o r e n harmonieus en evenwichtig helderheid en grote lichtinval h e l d e r h e i d , s t r a k ke l i j n e n H e n r y v a n d e Ve l d e! h e t b a l ko n e n d e r u i m t e v a n d e b i b l i o t h e c a r i s l a t e n de mogelijkheid om rustig te obser veren het doet deugd om een iemand te ontmoeten die g r o t e l i e fd e ko e s t e r t v o o r b o e ke n , c u l t u u r, a rc h i tectuur en kunst het eerste modernisme het gebouw als tijdsdocument het herbeleven van de sfeer toen ik student was het historische aspec t, dat heel direc t er varen w o rd t i n d e a rc h i t e c t u u r v a n d e r u i m t e ze l f, i s e n o r m b e l a n g r i j k v o o r d e w a a rd e n e n d e p r o f i l e ring van het vrijzinnig onder wijs het hoge plafond maak t de ruimte groter het in vraag stellen van wetenschap en kunst, de omgeving, de context het internet blijft een vluchtige vir tuele wereld die je slechts individueel kan beleven h e t i s a l t i j d e e n b i j zo n d e r e r u i m t e g e w e e s t het is een goed idee om de bovenkant van de b o e ke n r e k ke n v a n k u n s t w e r ke n t e v o o r z i e n h e t i s e e n p r i v i l e g e o m h i e r t e z i j n , t e zo e ke n , t e o n t d e k ke n het is een uitdaging om de ruimte te ac tiveren en te h e rd e n ke n v a n u i t e i g e n t i j d s e g e d a c h t e n h e t i s e e n w e e l d e o m i n d i t u n i e ke g e b o u w v a n d e g r o o t s t e B e l g i s c h e a rc h i t e c t t e m o g e n v e r t o e v e n h e t i s h e e r l i j k o m h e t g e b o u w v i a k u n s t t e o n t d e kke n h e t i s j a m m e r d a t h e t s p e c i f i e ke k a r a k t e r v a n d e ze ruimte verloren zal gaan h e t i s j a m m e r, m a a r m i s s c h i e n o o k g o e d d a t h e t zo â&#x20AC;&#x2122; n o n g e ke n d e , v e r b o rg e n p l e k v o o r v e l e n i s het licht dat de gemoedstoestand van de mens positief beĂŻnvloedt het licht, de lichtinval het mooie daglicht van bovenaf h e t o p e n s c h u i v e n v a n g o rd i j n e n a l s i n e e n t h e a t e r: meer licht, minder licht het overschouwen vanop de par terre het plaatsen van kunst in een ander kader abstra-

h e e r t zo w e l d e k u n s t a l s d e o m g e v i n g h e t p l e z i e r v a n h e t t e w o rd e n o m g e v e n d o o r r i j e n v a n ke n n i s h e t r u i k t h i e r zo l e k ke r h e t s a m e n ko m e n v a n v e r h a l e n , o n d e r zo e ke n e n beschouwingen over de mens en over mensen die k u n s t m a ke n h e t s o b e r e k l e u r p a l e t , d e m a t e r i a a l ke u ze het spel met lijnen en materialen versterkt de erudiete inhoud van de bibliotheek h e t t e m p e r e n v a n h e t l i c h t d o o r m i d d e l v a n g o rdijnen h e t t o t a a l k u n s t w e r k v a n Va n d e Ve l d e h o e f t n i e t n o o d z a ke l i j k b e s c h o u w d t e w o rd e n i n z i j n b e grensde totaliteit h e t v e rd w i j n e n v a n d e ze p l e k z a l e e n s p i j t i g e leeg te achterlaten h e t v e r l a n g e n o m o p t e zo e ke n het voelen van de wijsheid h e t z a ke l i j ke i n t e r i e u r i s e e n p l e z i e r v o o r h e t o o g hier heerst stilte h i e r l a a t j e a l l e s l o s e n ko m j e t o t e e n b e t e r, m e e r zuiver inzicht hoe verrassend eenvoudig het kan zijn om kunst een plaats te geven hoge ramen, gebogen in de hoek h o o g t e , r e c h t e ko l o m m e n hopelijk gaat dit niet verloren; heropbouwen is bijna onmogelijk h o r i zo n t a l i t e i t o m t o t r u s t t e ko m e n houten vloer h u i s e l i j k , w a r m , v e r zo rg d ideaal voor rustige overpeinzingen en intellec tuele arbeid i e d e r k a n e r z i j n f a v o r i e t e p l e k j e u i t k i e ze n iets intiems i e t w a t a fg e l e e fd m i s s c h i e n ik benijd de bibliothecaris die zijn dagen mag d o o r b r e n g e n t e m i d d e n v a n d e b o e ke n i n d e ze f a n t a s t i s c h e r u i m t e d i e d o o r H e n r y v a n d e Ve l d e i s ontworpen ik kan niets toevoegen aan het enthousiaste betoog van de bibliothecaris i k ko m h i e r g r a a g n a a r t o e e n h o o p d a t t e b l i j v e n d o e n zo l a n g h e t n o g k a n

i k w i l h i e r o p g e s l o t e n w o rd e n o m i n a l l e r u s t d e b o e ke n t e k u n n e n b e k i j ke n innemend, bezield, uitdagend, rustgevend internationale kunsttijdschriften is er een manier om al die er varingen van de ruimte in een of ander kunstprojec t te vat ten? j a m m e r d a t d e o o r s p r o n ke l i j ke s f e e r n i e t z a l w o rd e n b e h o u d e n jammer van de onesthetische lampen j e o n t d e k t e r v e r b o rg e n e i g e n s c h a p p e n a l s j e d e tijd neemt j e v o e l t h e t g e w i c h t v a n d e ke n n i s j e w o rd t e r o n m i d d e l l i j k g e h o l p e n k a k i k l e u r i g e b o e ke n r e k ke n w o rd e n a l s s t o r e n d er varen kalmte k a l m t e d o o r h e t r u s t i e ke k a r a k t e r k a s t e n v o l v e r b o rg e n b o e ke n s c h a t t e n klein en tegelijk groot: een onbegrensdheid k l e i n e k a n t o o r t j e s m e t g l a ze n w a n d e n kleuren die samen een doffe, warme tint geven, maar toch uitermate fris aanvoelen ko f f i e g e u r kunst als manier van zijn kunst in een bibliotheek over kunst: dat is leren en t e g e l i j k l e r e n k i j ke n k u n s t k r i j g t e e n a n d e r e b e t e ke n i s , d e r u i m t e w o rd t zo m e e r d a n l o u t e r e e n b i b l i o t h e e k k u n s t n a a s t k u n s t b o e ke n , o p d i e m a n i e r l e e f t d e bibliotheek k u n s t w e r ke n g a a n d e d i a l o o g a a n m e t d e o m g e v i n g l e g e t a f e l s e n v o l l e r e k ke n leuk lumineus meditatief meer citaten aan de muren meer esthetiek, frisheid in een kunstbibliotheek ver wacht m e e r o p e n r u i m t e c r e ë r e n : zo n d e r b o e ke n a l s r u s tp u n t , c o n t r a p u n t v o o r t i j d e l i j ke i n i t i a t i e v e n m e n b e v i n d t z i c h i n e e n g e m e e n s c h a p p e l i j ke r u i m t e die men toch individueel kan er varen m e n k a n i n a l l e r u s t g e n i e t e n v a n d e k u n s t w e r ke n m e n k a n k i e ze n o m b o v e n o f b e n e d e n t e z i t t e n m e t zo ’ n b i b l i o t h e e k h o e f t m e n g e e n t h u i s b i b l i o -

theek te hebben m i s s c h i e n b e t e r m e t l a g e b o e ke n r e k ke n t e r h o o g t e van de tafels m o o i e o u d e b o e ke n , m o o i e r u g g e n n i e t a f s c h r i k ke n d o f r e m m e n d o n d a n k s d e z w a r e intellectuele context niets is absoluut, alles hangt samen nieuwe dingen doen o m n a a r t e r u g t e ko m e n , n i e t t e v e rg e t e n onbegrip in die tijd o n d e r d e i n d r u k , e e n o n b e s c h r i j f e l i j ke s f e e r ont vangst, gesprek o p e n , t o e g a n ke l i j k , i n t r i g e r e n d origineel over de integratie is nagedacht overzicht van bovenaf paradijselijk per fec te verhoudingen en rustgevend licht p r a c h t i g i n g e b e d i n d e a rc h i t e c t u u r v a n H e n r y v a n d e Ve l d e prak tische indeling en bronnen zijn eenvoudig te rug te vinden prima integratie van kunst in de bibliotheek van de kunstgeschiedenis pure ruimte recht op recht rechtstreek s daglicht ruim, met de juiste lichtinval ruime ruimte ruimtelijk intelligent rust rust te midden van de stad rustig, intiem schit terend, stimulerend schit terende ziel sereen, een goede studieomgeving sfeer vol, anders, speciaal smaakvol s o b e r, m a a r a a n t r e k ke l i j k sobere wit te muren speciaal is het gebruik van de bovenkant van de k a s t e n a l s s o k ke l s v o o r d e t e n t o o n s t e l l i n g e n , n o o i t elders gezien s p e c i f i e ke s t i l t e v o o r s p e c i f i e ke zo e ke r s stilte, een plek om te verwijlen

s t r a a l t m e e r u i t d a n d e m e e s t e b i b l i o t h e ke n o p d e Blandijn strak s u b l i e m e o p l o s s i n g v o o r a fg e zo n d e rd h e i d e n o p e n heid symmetrisch opgestelde computers t e z a ke l i j ke m e t a l e n r e k ke n m a ke n d a t d e r u i m t e e e rd e r d o o d s o v e r ko m t ter herinnering aan wat er nu is tijdloos tl-lampen zijn misschien wel func tioneel, maar saai uitermate a a n t r e k ke l i j k vanuit a rc h i t e c t u r a a l standpunt uitnodigend v a n a f h e t b a l ko n ko m t d e s t r u c t u u r v a n d e r u i m t e heel goed uit v e l e h o e k j e s o m j e m e t e e n b o e k i n t e r u g t e t r e k ke n vele v e r b o rg e n eigenschappen, ondanks de transparantie v e l e v e r b o rg e n h o e k j e s w a a r j e e e n o n t d e k k i n g k a n doen v e r b o rg e n e i g e n s c h a p p e n v e r b o rg e n w i j s h e i d v e r r a s s e n d b i j e e n e e r s t e ke n n i s m a k i n g v e r r a s s e n d h o e d e r u i m t e o p t i m a a l g e b r u i k t w o rd t om kunst te tonen v e r s c h i l l e n d e k w a l i t e i t e n w o rd e n d i s c r e e t d o o r elkaar geweven ver ticaliteit om de geest te verheffen v e r zo rg d e b e d i e n i n g vlak bij het bureau van de professoren v o l v e r b o rg e n e i g e n s c h a p p e n v o o r a l d e b i b l i o t h e c a r i s m a a k t v a n d e ze p l e k e e n speciale plaats voorbeeldige dienstverlening v o o r w e r p e n d i e b e z i e l d l i j ke n wat ouder wets ze e r g e s t r u c t u r e e rd e , l u c h t i g e r u i m t e d i e n a a r b o e ke n r u i k t ze e r i n s p i r e r e n d e p l e k d i e u i t n o d i g t o m a s s o c i a t i e s te leggen en alles in verband te zien ze ke r t e b e w a r e n a l s b i b l i o t h e e k ze l d e n zo v e e l b e g e e s t e r i n g v o o r k u n s t i n é é n p e rsoon gezien

Tegenwoordig denken velen dat de West- en Midden-Europese cultuur geseculariseerd christelijk is , met invloeden uit de klassieke oudheid. De andere culturen, die zich hier doorheen de tijd gevestigd hebben, worden daarbij bekeken als een ver vuiling van buitenaf of een anekdote die de geschiedenis onwaardig is . Maar cultuur is en was â&#x20AC;&#x201C; hier en el ders â&#x20AC;&#x201C; altijd een samenvloeien van vele invloeden. Een pure, statische cultuur is een illusie.

De bijl van Johannes is een objec t dat referenties naar verschillende historische periodes uit de westerse cultuur in zich draag t. Sommige aspec ten ver wijzen naar het voorchriste lijke tijdvak , andere naar de vroeg- en laatmiddeleeuwse tijd. Het glas waaruit het objec t gemaak t is , draag t emailpatronen die de prechristelijke Europese beschavingen gebruikten, ter wijl het objec t in zijn geheel ook aan een gotisch glasraam doet denken. Deze anachronistische verschijning nuanceer t het beeld van een unieke en autonome cultuur.

De bijl die qua aanblik laatmiddeleeuws aandoet, heeft een t weeledige betekenis: aan de ene kant is ze in de christelijke traditie het vaste at tribuut van heiligen zoals Johannes en Thomas , aan de andere kant ver wijst ze naar de ontheiliging of assimilatie van voorchristelijke gebruiken, heilige plaatsen en objec ten in Europa. Omdat het gekozen thema complex en veelzijdig is , leidt het gemakkelijk tot een eindeloos en al te gevoelsmatig debat.

Dan is het stille objec t een beeldende en veel waardigere getuige.

116

rob buelens Jet te 1989 De bijl van Sint-Johannes 2011 potlood op papier 27 x 36 cm

Aan de basis van het schilderijtje An Englishman for one day lig t een markant gegeven uit het leven van de Duitse dadaïst Kur t Schwit ters (1887 - 1948). Na lang vluchten voor de nazi ’s installeerde de kunstenaar zich in 1941 in Engeland en vroeg er meteen zijn naturalisatie aan. Enkele jaren later trok hij naar het Lake Distric t, waar hij in 1947 een koeienstal kocht om er zij n laatste Merzbau (de Merz Barn) te creëren. Op januari 1948 k wam het ·b ericht dat hij vanaf dan een Engelsman was .

Nog dezelfde dag zou Kur t Schwit ters ster ven.

118

dany deprez Brugge 1957 An Englishman for one day 2011 Oost-Indische ink t op papier 27 x 35 cm

Wit en zwar t kleurloos , geurloos , gekruid, Mozar t, Pin k Floyd, dag en nacht ritmisch figuratief gedreven agressief een rustig motief.

120

axel leijman Gent 1951 zonder titel 2011 zeefdruk , oliever f en vernis op papier 21 x 29,7 cm

Kamer Er was iets .

Er zijn sporen.

De plaats is leeg en wacht.

Niets is ook iets .

De foto toont het.

122

karin borghouts Kapellen 1959 Through the looking glass 2002 C-print 78 x 100 cm

De leeszaal van een bibliotheek is een oord van stilte, een plek van lec tuur, onderzoek en reflec tie. Althans , zo hoor t het. Ook ku nst vraag t om een stille plek van beschouwing en reflec tie. De confrontatie met de architec tuur en de invulling van die plek stimuleer t het denken over kunst en ruimte.

georgette caese Gent 1945 Snapshot 1948 (detail) 2006 mixed media 39 x 29 cm foto BeNN

12 5

un ĂŽlot de paix et de bonheur

leon tuypens Gent 1936 Getekende brief 1987 acr ylver f en zilverstift op papier 18 x 13 cm

127

Het S S S T T T T !

zijn Kunstenaars hebben een stille bezigheid. Ze vechten met zichzelf, op zoek naar ant woorden uit het leven. Het gebruik van stilte in de vrije kunst heb ik altijd geassocieerd met een manier van sam enstellen. De vrije ruimte die men in werken laat, geeft je een zekere rust om een beeldend werk te lezen of om ee n muziek stuk innerlijk te verbinden. Ze houdt een contemplatieve vrijheid in. De tegenpool is een ont warrende puzzel die ook kan begrepen of geïnterpreteerd worden, maar die een grotere zoek tocht naar het juiste ant woord in de communicatie verg t. Eén enkele lijn, één noot of één woord zeg t soms meer dan honderd.

etienne kerkhof Gent 1950 Spiegelend 2007 stift op papier 33,5 x 25,8 cm

129

Een ent wintig c ir kelvo rm ige sti cke rs d u i d e n vers chillen de p la ats en in de kun st-

lies boddaert

bibl io t heek aan. De sti cke rs ve r wi j ze n n a a r een lijst die je a ls bezo eker ka n

Gent

m eenem en. De pl a ats e n o p d i e l i j st wo rd e n p la ats en va n wa a r heid gen o emd.

1986

Hen r y van de Veld e, a rch i te c t va n d e b i b l i o t heek , was steeds o p zo ek n a a r een wa re m anier van l eve n . De a rch i te c tu u r was vo lgen s hem de beste ma n ier o m

Pu nten van waarh ei d i n d e ku nstb i b l i oth eek

de waar heid van h et l eve n u i t te b e el d e n . Zi j n a rchitec tuur mo est da n o o k het

2009

l even van de m en se n e ch te r e n m o o i e r m a ke n .

stickers

De stickers duide n d i e el e m e n te n a a n i n d e a rchitec tuur va n de kun stbiblio -

d i ameter sti ckers: 4 ,5 cm

t heek waar van He n r y va n d e Vel d e vo n d dat die wa a r heid in zich ha dden . Zo wordt bijvo o r beel d d e we rkp l a ats va n d e a d min istratie a a ngeduid, o mdat deze zich t baar m oest zi j n o m a l l e p ro cess e n i n d e biblio theek te o n thullen en zo bij te d ragen aan de e ch t h e i d va n h et geb o uw.

Zijn denken over wa a rh e i d h e ef t Va n d e Velde n eerges chreven in zijn me m oires . O p de li j st sta a n o o k p l a atse n a a ngeduid wa a r memo ires va n kunsten aars in de rekke n sta a n , o n d e r m e e r Gesch ich te m e in es Leb e n va n H en r y va n de Velde zelf. H et zi j n b o eke n wa a ri n h et zo eken n a a r de wa re do elen en wa re gevo elens in h et l eve n zi j n n e e rges ch reven .

Bij elke plaats van wa a rh e i d i n d e l i j st sta a n telken s en kele wo o rden . Ze zijn a f ko m stig uit tek ste n wa a ri n a u te u rs s ch ri j ven over hun ma n ier va n leven en wat belangrijk vo o r h e n i s . A l h o ewel d e l even s va n de a uteurs vers childen , bl ijken ze vaak d ezel fd e wo o rd e n geb ru i k t te hebben o m over hun wa a r heid te spreken.Â

13 0

• • • •

d e st e u n p i l a a r

pio nier, e e n l e e rm e este r, te o n t h o u d e n , gemeen s cha p p elijk

d e li c ht pa rt i j verinner li j ke n , h el d e r, d u i d el i j k , sti l, f un c tio n eel

d o na ld jud d / co m p l et e wr it i ng s 1975 - 1986 bes preekb a a r, tege n e e nzi j d igh e i d, n iet-co mmerc ieel

d e li j n langdurig, n i et te ve rgete n , o rig i n a l i teit, ha rmo n ie,

• • • •

de indust rië le ba l ustr ade dia lo og, tegen l eugens

de o nz icht ba r e a fba ken in g her vo rming maatsch appi j, gewoon

m e m o ires van een sur r ea l ist p ers o o n lijk , toegankel i jk , naak t, zel fb ewu stzi jn

m e m o ir s o f t he l ife of John Con stabl e, composed chiefly of

h is let t e r s

o o rs pro nkel i j k

geen a djec tieven, naar d e natu u r toe, vol k s

•

• • • • • • •

d e z i c ht ba r e a d m i ni st r at i e to o n je wa re gezi ch t, a u t h e n ti ci te i t, wa re bestemming,

eeuwighe i d

•

d e o pe n r ui mt e

G esam t ku n st we rk , wa a r, e e nvo u d ig, het besta a n zelf,

geen aflei d i nge n

•

d e la n ge ga ng een m an m et e e n m i ss i e, s p o n ta n e ï te it, jezelf zijn ,

niet bedri egl i j k

d e o na fg eba k end e r ui mt e niet streve n n a a r wi n st, we i n ig wo o rden n o dig, n atuur lijk

o s k a r Ko ko s ch k a , Ma v i e naak t, weze n l i j k , ste rk

d e b es c he r m e nd e wa nd

niet streve n n a a r ro e m , ge m e e n sch a p p elijk ,

o o rs pro nkel i j ke kra ch t

de ge k ro m de l ijn a r beids in ten s i ef, ongesch ond en, eenh ei d

h e nry van de Vel de, G eschichte mein es Leben s n iet over heersend, si mpel, ongesch ond en

de luif e l p ro fetie, o pva l l end, nu t, b esef van d oel en, zi ch ond ersch ei d en

uitz icht s p eels , verzo e nen, vol k s , geen t wi jfel, i ntu ïti e

besch e ide n inkom ha rmo n ie, bru i kb aar, sch oonh ei d

• • •

taf e ls de le n r uimte in ma ats cha p p elijk nu t tig, al l edaags , sterk , h el d h aftig, noodzakel i jk

Jam es Enso r, Les écr its de Ja mes En sor to ega n kelijk , wei nig woord en, d i rec t

In de kunst kan stilte ons een klankkleur in al zijn facet ten laten er varen. Stilte omkader t als het ware het ar tistieke geluid dat onbereikbaar, onbestemd en ondefinieerbaar lijk t. Ze is een zintuigelijk waarneembare ve randering.

désirée de lust Nieuwpoor t 1965

Stilte is voor mezelf het absolute geluid.

stilte herhaling ritme ritueel 4’33”

Gegenbild IX. Spoor in de kunstbib 2011 Oost-Indische ink t op papier 18 x 29,7 cm

geert de cloedt Torhout 1955 the greater the materialit y, the more lies and truths are hidden

134

Compression 2011 acr ylver f op doek , gescheurd 1, 2 x 29,3 cm

toon delanote een beeld toont zich

de kunstenaar staat achter het werk , hij/zij is het werk de realiteit is echter het mondige tegenbeeld, ter wijl de mond het werk van de kunstenaar zou moeten zijn

136

Poperinge 1987 kunst(stilte) 2011 druk en acr yl 21 x 29,7 cm

Leeg te als stilte na storm veel stillere stilte dan stilte zonder storm.

Volle gevulde veelheid maak t van leeg te stilte, stil, te.

Leeg die meer i s , meer dan veel, leeg, leeg te, stilte, stil, te.

Anna.

138

anneleen de causmaecker Gent 1983 / 500 2011 tape op papier persoonlijk in het boek gekleefd door de kunstenaar

fien van der haegen Brugge 1984 Garantier t dich t und farbecht 2007 houtsnede en textiel op papier 20,7 x 30 cm

De krassen en vlekken van onschatbare schoonheid.

Zeggen hoe ik gruwel van propere laken s .

En toch mijn zakdoeken strijk . Ze zijn zo mooi als ze opgeplooid zijn. Nietszeggend, behalve dat ze mooi opgeplooid zijn.

Wel, ik zeg je.

Ik voel me mooi opgeplooid.

Ik ben gek op jullie.

O, mooie onschatbare krassen en vlekke n.

140

christine marchand Brugge 1953 De beker 2011 Oost-Indische ink t op papier 21 x 29,7 cm

Een zwembad met rimpelloos water een duik de stilte verbroken.

Kunst verleidt ons in beweging te blijven, een sprong in het duister te wagen en door te dringen in een andere wereld. 路

142

beatrijs lauwaert Ant werpen 1953 Venster 1 9 95 oliever f en ink t op zwar t-witfoto 2 2 x 33,5 cm Stilte bestaat niet, tenzij net als kunst, als persoonlijke er varing.

We kennen stilte hoofdzakelijk als minder stil, stiller, stilst en kunst als slecht, middel matig, goed en zelfs geniaal.

Stilte is steeds tijdelijk en plaatsgebonden.

Stilte is een uitsnede in de tijd en in de ruimte.

Liefst loop ik in mijn eentje op een tentoonstelling, zwijgend en in schoeisel met zachte zolen, opdat de ontmoeting met het kunst werk ongestoord kan plaatsvinden, mijn ogen het lichaam van het kunst werk tot op het bot kunnen uitkleden en mijn reflec ties en emoties in hun eigen bedding kunnen stromen. Die voorkeur geldt ook voor mijn werkplekken, voor het vaste en voor het tijdelijke atelier op verplaatsing.

Stilte is een venster.

Voordat bewegende kunst werken, video- en geluidsinstallaties op tentoonstellingen verschenen, was elk kunst werk strik t genomen een ding, een onbeweeglijk ding, een dood ding, had het de eigenschap dat het klare taal sprak vanuit de stilte waarin het gehuld was . Oor verdovend soms .

Stilte daar, nooit hier.

In de kunst liggen leven en dood op elkaar, zoals aan- en af wezigheid in de ruimte van de stil te.

Stilleven. Nature mor te.

14 4

de grenzen tussen zee en land zijn schuimend wit

johan lievens Brugge 1940

zo waren wij liefde waak t over al ons laten zo lagen wij verloren alles is ontstaan

146

zonder titel (uit de reek s Toestanden van het licht rond het rood) 1986 aquarel op papier 21 x 29,7 cm

albert cambeen Het bedachtzame zwar t,

Gent 194 4

het wit van het hier en daar onbedek t gebleven papier.

Hier is de leeg te binnen de h a r m o n i e .

Dat is een heerlijk ogenblik van stilte.

148

Herinnering aan een landschap 2000 ets en aquatint op papier 17,5 x 2 4 ,7 cm

Aangename stilte vind ik in de natuur terug (het ritselen van blaadjes , dieren, de wind, het licht …). Complete stilte zou ik een ondraaglijke gedachte vinden. In de natuur word je automatisch op jezelf teruggeworpen en moet je een beroep doen op je intuïtie en zintuigen, wat tevens onmisbaar is bij het maken van een werk . De natuur staat voor mij gelijk aan de oorsprong. Daarom heb ik voor de afdruk van een houtsnede gekozen, omdat deze techniek oeroud is en rechtstreek s gelink t is aan de natuur. Ik hou van intuïtieve, bewe gende, chaotische beelden die herkenbare elementen in zich dragen, maar toch een mysterieus , dreigend kantje bezit ten. Net zoals de natuur ga ik in mijn werk op zoek naar evenwicht en beelden die blijvend lijken te woekeren.

150

jentel wuytack Sint-Niklaas 1988 zonder titel 2011 houtsnede 21 x 16 cm

ku n st e na a r sbi j d r ag en i n woord en beeld voo r de overige te ch n i sch e gegeve n s va n d e afgebeelde wer ken zie de p agin a va n de res p ec tievelijke ku nstenaarsb i jd ragen

10

hugo de leener

38

oshin albrecht

Oostende 195 4 Adem 2011

gemengde technieken op papier

2x (21 x29,7 cm)

Brugge 1986 2011

fotokopie op papier

2x (21 x29,7 cm)

A projec t of exhibitions with 50 times of only being there.

Brugge / Gent zo’n beetje tussen 19 september 2010 en 19 september 2011 A LIFE PENDING A LIFE SPENT, A LIFE N OT WORTH MENTIONING? A GOOD LIFE, STILL.

12 14 16

sophie nys giannina urmeneta ottiker william ploegaert

40 42 44 47 48 50 52 54

annemie augustijns jonathan lyssens gilbert degryse karel boullart ben kockelkoren joan hus brody neuenschwander martien van beeck

05 / 50 Bibliotheek Kunst wetenschappen Universiteit Gent 1 x per week , 1 jaar lang In bet ween

30

philip van isacker

62

fr ancis bekemans

64 66 68 71 72 74 76 78

herwig verleyen marcel cardon evelien boden antoon van den br aembussche nicoline van stapele michelle beekman séline riquière elisabeth van dam

Mechelen 1949

Brugge 1960

zonder titel 2011

ink t op papier

2x (21 x29,7 cm)

A.L.P. (A life pending) 2011

potlood op bedruk t en

gescheurd papier

21 x 26,5 cm

32 34 36

A.L.P.

A life pending

1960 / 2010

luc degryse r aul meel carlos dekeyrel

80

trees le roy

104

renaat r amon

Ieper 1949

Brugge 1936

Proposition 2008

potlood op fotokopie

2 x (21 x 29,7 cm)

Black silence 2010

ink t op papier

2x (29,7 x 21 cm)

82 84 86

rita reychler emilie de vlam karel fonteyne

88

martine laquiere

Roeselare

106 charlotte de smet 108 e.v.

110 samir a el khadr aoui 116 rob buelens 118 dany deprez 120 axel leijman 122 karin borghouts 124 georgette caese 126 leon tuypens 128 etienne kerkhof 130 lies boddaert 132 désirée de lust 134 geert de cloedt 136 toon delanote 138 anneleen de causmaecker 140 fien van der haegen 142 christine marchand 144 beatrijs lauwaert 146 johan lievens 148 albert cambeen 150 jentel wuytack

Reading through ever y page of

Joseph Kosuth’s Purloined,

number 659 2005 Lambdaprint

80 x 100 cm

90 b e nn bernard sercu 92 94 denmark 96 jan dheedene 98 moniek darge 100 hugo de smaele 102 wim nival

dan k: kunstenaars , collega’s , milde schenkers , deze en alle sympathisanten, vrienden van de Kunstbib en van het boek ... en in het bijzonder dank aan: Albert Cambeen

Elise Sercu

Kurt Defrancq

d r. Pa u l i n e va n d e r Ze e

e m . p ro f. d r. i r. A n d re Va n d e r B e ke n

El s Ve ke m a n

Leen van Remortel

Patrick Florizoone

Anneleen De Causmaecker

Emilie de Vlam

Leon Tuypens

d r. Pe te r D e S m e t

A n n el i es Ve r s ch a e re n

Etienne Kerkhof

Lieve Moors

p ro f. d r. Pa u l Va n C a u w e n b e rg e

Annemie Augustijns

d r s . Eve r t Va n d ewe g h e

p ro f. d r. L i n d a Va n S a n t v o o r t

Ph i l i p Va n I s a cke r

e m . p ro f. d r. A n to o n Va n d e n

Fi e n Va n d e r H a e g e n

Look&Trees

e m . p ro f. d r. F re d r i c x

Braembussche

p ro f. d r. Fi l i p G e r a rd i j n

Luc Callaert

Raul Meel

p ro f. d r. B a r t D e s s e i n

MD PhD. Fransiska Malfait

Luuk Jauram

Regis Cotentin

Bart Doucet

Francis Bekemans

e m . p ro f. d r. L u c D a e l s

Renaat Ramon

p ro f. d r. B a r t Ke u n e n

Geert De Cloedt

Luc Degryse

drs. Rick Coone

Bea Maegerman

Geneviève Hantson

Luc Fierens

Rico Naessens

Beatrijs Lauwaert

Georgette Caese

d r. L u c N i j s

Rita Reychler

Ben Kockelkoren

Gerhard Multerer

L u t D e Vo gel a e re & Vri e n d e n

Rob Buelens

Bernard Sercu

Giannina Urmeneta Ottiker

p ro f. d r. M a rc Le m a n

p ro f. d r. Ro n a l d S o e t a e r t

Bert Jacobs

Gilbert Degryse

Marcel Cardon

Samira El Khadraoui

d r. B ro d y N e u e n s ch wa n d e r

Guido Haudenhuyse

d r s . M a ri j ke Va n Ee ck h a u t

drs. Sarah Willems

B ru n o Va n d e g i n s te

H e n k Ve r vo n d el

Mario Floryn

Séline Riquière

Carine Pintelon

d r. H e r w i g Ve r l e ye n

d r. M a rj a n D o o m

S o n j a Va n d ewa l l e

Carlos Dekeyrel

Hugo De Leener

p ro f. d r. M a rj a n Ste rck x

Sophie Nys

Ce d ri c Ve r h el s t

Hugo De Smaele

M a r ti e n Va n B e e ck

Steve Massagé

Charlotte De Smet

Jan Dheedene

M a r ti e n Ve r s te e g

p ro f. d r. Ste ve n J a c o b s

Chris Smeenk

p ro f. d r. J a n M u y l l e

Martine Laquière

p ro f. d r. Sve n D u p ré

p ro f. d r. C h r i s te l St a l p a e r t

Jan Op de Beeck

d r. M a r t i n e Le j e u n e

Ta n i a S i k e l i a n o u

d r. C h r i s te l Wa u t i e r

Jentel Wuytack

Matthias Mahieu

To m Va n H o y e

Christine Marchand

Johan Lievens

p ro f. d r. M a x i m i l i a a n M a r te n s

Trees Leroy

e m . p ro f. d r. C l a i re Va n D a m m e

Jonatan Leyssens

m e v r. d a Co s t a

Unknown Artists Society

Croxhapox

p ro f. d r. J o o s t va n d e r A u w e r a

m e v r. w e d . V l e r i c k- Ve r b e k e n

Va l e ri e B o u ck a e r t

Da n i ë l Va n Ry ss e l

K. Bender

i r. a rch . M i ch a e l a G e e n e n s

d r. Wa l te r S ch u d e l

Dany Deprez

K a a t Va n d e Ve l d e

Michelle Beekman

Wilfried Onzea

Denmark

Kadri Jauram

Moniek Darge

William Ploegaert

Désirée De Lust

e m . p ro f. d r. K a re l B o u l l a r t

N i co l i n e Va n Sta p e l e

Wim Nival

d r. D i r k M o e l a n t s

Karel Fonteyne

Norber t Poulain

Xavier Hufkens

d r s . El i s a b e t h Va n Da m

Karin Borghouts

Oshin Albrecht

Deze publicatie verscheen naar aanleiding van de tentoonstelling A RT ( s ilen ce) die plaatsvond in de Bibliotheek Kunst wetenschappen van de Universiteit Gent van 5 september tot 2 2 december 2011.

A RT ( s ilence) / de tentoonstelling c u r a t o r B e n n D e c e u n i n c k M e t b i j z o n d e r e d a n k a a n p r o f . d r. M a x i m i l i a a n M a r t e n s , h o o f d d o c e n t i n d e o u d e k u n s t e n v o o r z i t t e r v a n d e v a k g r o e p K u n s t - , M u z i e k- e n T h e a t e r w e t e n s c h a p p e n , e n e m . p r o f . d r.

C l a i r e Va n D a m m e , g e w o o n h o o g l e r a a r i n d e m o d e r n e e n a c t u e l e k u n s t .

A RT ( s ilence) / de publicatie u i t g e v e r v a k g r o e p K u n s t - , M u z i e k- e n T h e a t e r w e t e n s c h a p p e n v a n d e U n i v e r s i t e i t G e n t concept, redactie en fotografie

Benn Deceuninck

t e k s t r e d a c t i e B j Ăś r n S c h e r l i p p e n s v o r m g e v i n g e n z e t w e r k

To o n D e l a n o t e

l e t t e r t y p e DT L P r o k y o n p a p i e r A r c t i c M u n k e n P o l a r R o u g h p a p i e r a f k o m s t i g u i t d u u r z a a m b e h e e r d e b o s s e n ( F S C ) d r u k e n a f w e r k i n g L a n n o o / T i e l t o p l a g e 5 0 0 alle exemplaren handgenummerd door Anneleen De Causmaecker op p. 138 NUR 646 D/2011/10795/1

Š d e a ute urs en de ku n ste n aars www.kunstb ib.ugen t. be Ni ets uit deze uitgave mag ve r ve elvou d igd of op e n b a a r gem a a k t wo rd en , d oor druk , fo to ko pi e, mi crofi lm of welke an d e re wijze, zonder de vo o rafgaan d e toeste m m i ng van d e u i tgever.

schoonheid & wijsheid delen

ART (s ilence) D i t b o ek getu ig t va n d e a r ti sti eke we rki ng va n d e K u n st b i b Un ive rs i te i t Ge n t. Va n h o e de ku n stb i b l i o t h e ek va n H e n r y va n d e Vel d e e e n k wa l i tati eve ru i m te ka n zi j n , e e n ru i mte met a u ra, wa a r ku n st i n co n tex t e n sti l te gel a agd h e i d l eve r t.

M e e r da n 6 0 ku n ste n a a rs stel d en va n 20 03 tot 20 12 h u n we rke n i n d e K u n st b i b te n toon.

Ze l eve re n vo o r d eze u i tgave ee n oors p ron kel i j ke b e el d e n d e b i j d rage e n e e n statement ove r A RT (s ilence) i n wo o rd e n . H et res u l ta at i s e e n ku n ste n a a rs b oek voor l i efh eb b e rs die e r va n h o u d e n o m tra ag te l eze n , te b eg ri j p e n e n est h eti s ch te b el eve n .