HIT Profit Magazine #8 by Asega Media & Communication

jaargang 03 - no. 8 - 2014

magazine breaking news bij hit-mkb

art& business

Dom Perignon en Jeff Koons Een creatieve collisie Kunst in Bedrijf Een steeds intensievere samenwerking Hendrikje Crebolder Hoe ook u kunt bijdragen aan het Rijksmuseum Travel San Sebastian Culinair Jonnie Boer van De Librije Roofkunst De Nazischatten achterna Cultural Development kunst in Abu Dhabi hit-sports roda jc

Bouw gestart, reeds 60% verkocht

Na de succesvolle realisatie en opening van Avenida Mountian Lodges Kaprun in december 2013 presenteren wij u graag Avenida Mountain Lodges Saalbach! Luxe alpine design appartementen op een unieke lokatie middenin het vakantieparadijs Saalbach-Hinterglemm met ruim 200 km aan skipistes. De appartementen worden gebouwd met de vertrouwde â&#x20AC;&#x153;Avenidaâ&#x20AC;? kwaliteit; hoog afwerkingsniveau en mooie, luxe materialen. Alpin Rentals zorgt voor een professionele verhuur en beheer op de momenten dat u zelf geen gebruik maakt van uw appartement. Kortom, een vertrouwde investering voor eigen gebruik en een zorgeloos verhuurrendement met als extra winst onbetaalbaar vakantieplezier!

mountain-lodges.at

Pop the Cork 224x297 lofficiel_

_NL.indd 1

#moetmoment

MoĂŤt & Chandon The Netherlands

30/01/14 11

Meer zien van deze keuken?

Alléén in de maand november:

Alle SieMatic keukens 20% extra korting! *

“Wij vonden onze keuken bij CVT in Tilburg.” “Tijdens onze zoektocht naar een nieuwe keuken hebben we verschillende keukenzaken bezocht. Vaak werd dan eerst geïnformeerd naar ons budget. Bij CVT Keukens was de eerste vraag: “Wat zijn jullie wensen?” Vanaf dat moment stond onze keuze voor CVT vast. We hebben er geen moment spijt gehad, want we zijn fantastisch geholpen en hebben nu een schitterende keuken!” Marc Tooten en Jennifer van Leeuwen, Tilburg

Verstand van keukens. Hestiastraat 12 (bij Hornbach) te Tilburg | CVT.nl

* Vraag naar de voorwaarden in de showroom.

HIT voorwoord

breaking

news

We hebben bij HIT-MKB niet stilgezeten afgelopen tijd. Vol trots kunnen we zeggen dat we inmiddels marktleider zijn als het gaat om collectief inkopen. Daarom vonden we het tijd om ons merk te verrijken. De naam van ons bedrijf gaat - tromgeroffel - daarom veranderen: HIT-MKB wordt HIT Profit.

leden. HIT Profit ontzorgt en altijd zo optimaal mogelijk. Dat uit zich in de nieuwe payoff van HIT Profit: Altijd Maximaal. Dat is onze inzet, het financiële voordeel, de ontzorging, de tijdsbesparing en het samen succesvol zijn. Termen die niet alleen HIT Profit, maar ook al onze leden kenmerken.

De reden? We vonden de term MKB niet meer toereikend voor alles wat we te bieden hebben. Door de groei die we de afgelopen jaren doormaakten, ontstonden er diverse takken binnen ons bedrijf. HIT-Energie, HIT-Sports, HIT-Insurance, om er een paar te noemen. Om duidelijkheid te scheppen, kiezen we nu voor één merknaam die precies zegt wat we doen: het leveren van voordeel. Profit.

De kunstenaars van onze ontwerpafdeling zijn aan de slag gegaan om onze uitstraling naar de buitenwereld toe op een dusdanige manier te veranderen dat deze vertrouwd blijft, maar wel duidelijker laat zien waar we voor staan.

Het is dan wel ‘breaking news’, onze visie blijft hetzelfde: hoe groter het collectief, hoe meer voordeel het oplevert voor onze

Over kunstenaars gesproken. Deze editie staat volledig in teken van ‘Business meets Art’. Kunst en het bedrijfsleven vullen elkaar aan en zoeken samenwerkingen op talloze gebieden. En laat dat nu net zijn waar HIT Profit in uitblinkt. Wij houden u uiteraard graag op de hoogte van alle ontwikkelingen binnen HIT Profit. Maar voor nu wensen we u vooral heel veel leesplezier!

jeroen van gaal en colas van de valk

HIT inhoud

inhoud 21

17 45 10 HIT-MKB

21 Interview

U verdient het!

Hoofd Development van het Rijksmuseum Hendrikje Crebolder

12 HIT-Nieuws De laatste weetjes van leden

24 Coverstory

17 Kunst werkt

Kunstenaars Jeff Koons en Dom PĂŠrignon

Bedrijven en hun kunstcollecties

26 Interview Jerome van Dun van Creutzberg/ Van Dun Contemporary Art

31 Business Vergaderen en eten bij Art Centre Delft

32 Travel Ontdek San Sebastian, de culturele hoofdstad van Europa 2016

36 Culinair Kunst creĂŤren in de keuken van De Librije

56 8

54 42 40 Auto

51 Wereldcultuur

58 HIT-Sports

De Pinninfarina Sergio. Het pièce de résistance van Ferrari.

Cultural Development in Abu Dhabi

Actualiteit

54 Travel

61 Interview

Emirates Palace, een zevensterren paleis

Sportfive zet Roda JC terug op de rails

56 Uittips

62 Shopping

De meest boeiende exposities van het moment

Dé musthaves van het moment

42 Interview De ambachtelijke werkwijze van schilder Evert Thielen

45 Achtergrond Roofkunst en rechtvaardigheid

48 Design Adje Verhoeven, de selfmade man

colofon HIT-MKB www.hit-mkb.nl HIT-MKB Magazine is een uitgave van ASEGA Media en verschijnt elk kwartaal. Asega Media Goirkestraat 90, 5046 GN Tilburg, T 013 545 32 98 UN Studio (9th floor), Parnassusweg 819, 1082 LZ Amsterdam, T 020 820 39 76 www.asega.nl

Uitgever: Bob Oostelbos Hoofdredactie: Frank van Bergen Sales manager: Esther van Loon Art direction & vormgeving: Danielle Kool & Fleur van Grinsven Eindredactie: Madelon Baeten Redactie: Lieke Gerards, Juliette van der Smitte, Iris van Iersel, Robbert-Jan van IJzendoorn, Sanne Stenvert, Charlotte Backx, Robbert Timmermans, Katja Tremio Fotografie: Wouter van Ierssel, Camiel Donders, Ingrid Arnou, iStockphoto, De Librije, LayerbyAdje, Eva Posthuma, Kempinksi Fotografie Cover: LVMH Group Ook een advertentie plaatsen? Neem contact op met ASEGA Media

HIT-MKB diensten

U verdient het! HIT-MKB IS EEN TOONAANGEVENDE INKOOPORGANISATIE VOOR groot- en MKB-BEDRIJVEN. HIT-MKB KOPPELT LEVERANCIER EN PRODUCENT MET groot- en MKB-BEDRIJVEN EN ZORGT VOOR INKOOPVOORDEEL. DANKZIJ DE BUNDELING VAN KENNIS EN VOLUME STAAN WIJ SAMEN STERKER EN SLIMMER. INMIDDELS ZIJN ER 4900 BEDRIJVEN AANGESLOTEN OP HET INKOOPNETWERK VAN HITmkb. ZE BESPAREN DAARDOOR VEEL TIJD EN GELD EN WORDEN OP TAL VAN PRODUCTEN EN DIENSTEN ONTZORGD MET BETREKKING TOT HUN INKOOP. 10

Breaking news!

Stop de persen? Nee, juist niet. We willen nu al wereldkundig maken dat HIT-MKB voortaan HIT Profit gaat heten. In de volgende editie van onze glossy gaan we er uitgebreid op in. HIT Profit: Altijd Maximaal. Ook voor u!

Interesse? Maak dan snel een afspraak! zakelijk@hit-mkb.nl 013 571 99 13 www.hit-mkb.nl

HIT-MKB heeft over tal van producten en diensten raamovereenkomsten afgesloten met uitsluitend A-status gelabelde leveranciers en producten. Gezien de jarenlange ervaring en samenwerking tussen HIT-MKB en deze leveranciers en producenten zijn ze bereid gevonden messcherpe prijs- en leveringscondities te geven aan HIT-leden. Uiteraard niet ten koste van levering, service en kwaliteit. Bent u nog geen deelnemer van HIT-MKB maar bent u wel nieuwsgierig naar wat wij voor u kunnen betekenen en besparen? Neem dan contact op met ons en wij plannen op korte termijn een afspraak met een deskundige HIT-medewerker. Dit is geheel vrijblijvend en zonder enige verplichting, maar wel met gegarandeerde besparingen. In een half uurtje tijd geven wij ter plaatse een presentatie en maken wij vervolgens een totale scan op de diensten die HIT-MKB kan aanbieden.

DE DIENSTEN VAN HIT-MKB

DYNAMISCH ENERGIE INKOOP- EN ADVIESBUREAU

VERZEKERINGS INTERMEDIAIR

TOTALE ONTZORGING TELECOM

OFFICE SUPPLIER & ICT

RECHTSTREEKSE KORTING PRODUCENTEN VOOR DE HORECA

SPECIALISTEN IN AFVALBEHEER

PAYROLLING

DRUKWERK

HIT nieuws

HIT Nieuws galerie Van den Doel & van Dun

Een bijzondere ontmoeting met het water Water - in alle facetten, jaargetijden en omstandigheden- gefotografeerd door fotograaf Peter-Jac Steenman (1958): “Ik noem het schilderen met de camera. Het zijn fantastische beelden die meer dan intrigeren naarmate ze abstracter worden. Doordat ze abstracter worden, lijken de beelden meer en meer op schilderijen.” Met deze serie laat Peter-Jac zien en vooral voelen dat het vastleggen van water voor hem een stoïcijnse, bijna religieuze ervaring is, waarbij hij steeds meer details is gaan vastleggen. De expositie Water is vanaf

26 oktober tot en met 7 december te zien bij galerie Van den Doel & van Dun, De Lind 39-41 in Oisterwijk. Bij de opening van de expositie wordt tevens zijn boek Water (uitgeverij Lecturis) Water gepresenteerd. www.galleries-cd.com

R&R Wood Design

Een hart van hout Drie verschillende eetgelegenheden – Moments – in de Jaarbeurs in Utrecht worden geplaatst door interieurbedrijf R&R Wood Design. Eerder vervaardigden zij al het interieur van The Butcher Club in Rotterdam en ontwierpen ze stands voor Grolsch, met tankophangingen en interieuronderdelen als barmeubels en achterkasten. R&R Wood Design verzorgen sinds 2006 persoonlijk maatwerk en vakmanschap op gebied van interieurs. Voor zowel bedrijven als particulieren wordt droom en smaak vertaald in een passend interieur naar wens van de klant. Ze adviseren, ontwerpen, vervaardigen en plaatsen interieurs – allemaal met hun eigen mensen – en de nazorg staat hoog in het vaandel. www.rrwooddesign.nl 12

‘t Stokertje

Warm en gezellig bij ’t Stokertje Een kachel of haard brengt sfeer, warmte en gezelligheid in huis. Dat weten ze bij de grootste leverancier van kachels en haarden in Nederland, ‘t Stokertje, maar al te goed. Diezelfde gezellige ambiance biedt ‘t Stokertje al tijdens de zoektocht naar uw droomkachel. “Wij maken van die zoektocht een belevenis op zich”, legt Ilse Hoogland van het bedrijf uit. “Behalve de honderden houtkachels, gashaarden en pelletkachels die te zien zijn in de vier vestigingen van ‘t Stokertje, hangen er ook wisselende exposities van verschillende kunstenaars uit de regio tussen de brandende vuurtjes in de winkels.” Ook op het gebied van duurzaamheid en kostenbesparingen adviseert ‘t Stokertje u uitgebreid adviseren. Onlangs heeft ‘t Stokertje, als één van de eerste haardenspecialisten, de certificering erkend DE-bedrijf (Duurzame Energie) ontvangen. Hiermee kiest u gegarandeerd voor kwaliteit en betrouwbaarheid, ook op het gebied van installatie. www.stokertje.nl

de tuinen

De Tuinen groeit en bloeit Gezondheids- en wellnessketen De Tuinen is uitgeroepen tot winnaar van één van de FD Gazellen Awards. De keten is de snelgroeiende onderneming in de categorie grote bedrijven in Noord-Holland. In vijf jaar tijd is het aantal winkels meer dan verdubbeld, van 71 winkels in 2008 naar 150 winkels aan het eind van dit jaar. Het is één van de weinige retailers die in tijden van economische teruggang succesvol heeft kunnen groeien. Afgelopen juni viel De Tuinen ook in de prijzen bij de PLMA International Salute to Excellence Awards, waar ze twee trofeeën wonnen. www.detuinen.nl 13

Detron Telefonie

Detron Telefonie en HIT-MKB slaan handen ineen Emile Jongboer: “Ongeveer anderhalf jaar geleden is HIT-MKB gestart met het aanbieden van vaste telefonie aan hun klanten, wij vullen dat nu aan met mobiele telefonie. Die twee werelden van vaste en mobiele telefonie komen steeds meer samen. Het gebruik van of vaste of mobiele lijnen verdwijnt langzaam. Een combinatie van beide, dit heet vast/mobiel intergratie, dat is de toekomst.”

thebe

Detron mobiel is een gespecialiseerd bedrijf met ruim vijftig medewerkers en levert businessto-business mobiele diensten. Detron werkt samen met alle grote providers; KPN, Vodafone en T-Mobile. De online dienst Telecom Management beheert alle facetten van het mobiele verkeer. Een andere dienst heet Fix & Go. Wanneer uw toestel defect is, verzorgen zij de totale coördinatie rond toestelreparaties en bezorgt snel een vervangend toestel. Doordat Detron op zeven locaties in Nederland zit gevestigd, bieden ze lokale service en zijn ze altijd dichtbij.

Thebe en HIT-MKB gaan samenwerken

Thebe is toegetreden tot het inkoopcollectief van HIT. “Na een zorgvuldig procedure hebben we bewust gekozen voor HIT-MKB, zegt Harrie Slangen (directiesecretaris bij Thebe)”. In eerste instantie maakt Thebe gebruik van de dienst Energie. “Als de samenwerking bevalt zullen we zeker overwegen extra diensten af te nemen”. Thebe is een zorgen dienstverleningsorganisatie voor alle inwoners van Midden- en West-Brabant en biedt kort en lang durende zorg aan ouderen en chronisch zieken. Dit gebeurt zowel thuis als in een van de zestien woonzorgcentra. Elke zorgvraag is uniek; met een eigen achtergrond, leefsituatie, verwachtingen en behoeften. Cliënten van Thebe moeten ervaren dat hun zorgvraag centraal staat en ze zelf de regie in handen hebben. Het doel van de zorgorganisatie Thebe is de zelfstandigheid en het welbevinden van hun cliënten te bevorderen. Voorop staat het samenspel tussen hulpverlener en cliënt, om de eigen kracht te versterkten en zo nodig aan te vullen met mantelzorg en vrijwillige hulp. Pas daarna wordt, indien nodig, professionele zorg en ondersteuning ingeschakeld. Thebe biedt ondersteuning altijd in overleg en waar nodig multidisciplinair. Dit alles met dezelfde vertrouwde zorgverleners, de juiste deskundigheid en passie. www.thebe.nl

“Wij geloven in de kracht van HIT-MKB. Een organisatie die leveranciers en bedrijven aan elkaar koppelt en zorgt voor inkoopvoordeel; dat wil Detron graag ondersteunen. De samenwerking verloopt ook heel soepel. Het contact tussen de backoffice van Detron en de frontoffice van HIT-MKB is heel goed. Wij kunnen nu samen de hoogste service bieden, voor de beste prijs.” www.detron.nl

Galamadammen

Het beste terras van Friesland Hotel Restaurant Jachthavens Galamadammen mag haar terras het beste van Friesland noemen. Ze eindigden als zesde in de top 100 van beste Nederlandse terrassen. Vorig jaar was Galamadammen al de hoogste nieuwe binnenkomer bij de competitie. “Het personeel complementeert de uitstraling van het gehele terras”, vermeldt het juryrapport. “Stuk voor stuk keuring verzorgd en gekleed.” Het hotel in Koudum heeft een prachtige ligging direct aan het water van de Elfstedenroute. U kunt er genieten van de lekkerste gerechten, gebruikmaken van de jachthaven of op een inspirerende plek brainstormen in de vergaderzaal. Ook voor familiefeesten is Galamadammen de uitgelezen plek. www.galamadammen.nl

column

Stuur op winst in plaats van kosten

gemzu

De lekkerste kaas van Nederland Nederland, handelsland. Dat bewijst de zuivelhandel, met haar toonaangevende positie wereldwijd. De zuivelhandel is een verzamelnaam voor een grote groep bedrijven die actief zijn in de groothandel, import, export en de dienstverlenende activiteiten voor zuivelproducten als kaas, boter en poedervormige melkproducten. Vrijwel al die zuivelbedrijven zijn lid van de brancheorganisatie voor de zuivelhandel: Gemzu. Dankzij de samenwerkingsovereenkomst met HIT-MKB kunnen de Gemzu leden profiteren van collectieve kostenvoordelen op diverse terreinen. Als secretariaatskoepel verzorgt Gemzu diverse activiteiten voor aanverwante organisaties. Eén heel spannende en bijzondere daarbij is het NEDERLANDS NATIONAAL KAASKEURCONCOURS (NNKC). Een wedstrijd die al ruim een halve eeuw georganiseerd wordt in de kaassector door het NNKC is het nationaal kaaskeursconcours. Niet het product, maar de kennis van de keurders staat bij deze wedstrijd centraal. Vakgenoten en dus kaasliefhebbers afkomstig uit detailhandel, handel, industrie en aanverwante organisaties proeven blind tien kaasmonsters van de meest gangbare Nederlandse kazen. De deelnemers gebruiken hun zintuigen om te bepalen van welke soort en leeftijd de kazen zijn. De deelnemers die dit het beste doen, komen in aanmerking voor medailles met als absolute hoofdprijs, de Oscar onder de kaasprijzen: de Gouden Kaasboor. Daarnaast is er voor het eerst dit jaar ook een kaaskeuring voor de beste en lekkerste nationale, halfharde fabriekskazen: de Holland Kaaskeuring. Bij deze wedstrijd staat wel het product centraal. Ons landje staat wereldwijd bekend om de kwaliteit van zijn kazen en is zelfs de grootste exporteur van kaas naar landen buiten de Europese Unie. In Nederland geproduceerde kazen vallen dan ook geregeld in de prijzen bij diverse internationale kaaswedstrijden, zoals in Nantwich en Wisconsin. Een beloning van het Nederlandse vakmanschap.

Vaak legt men bij (online) campagnes de focus op de kosten per conversie, zoals een lead of verkoop. Maar er is ook een andere benadering mogelijk; benader het niet vanuit een kostenoogpunt, maar zet juist de winst die je kunt behalen met (online) adverteren centraal. De omschakeling is zeker niet makkelijk, maar door bekende marketingaspecten als meten, bieden en budgetteren net iets anders te benaderen, kun je al ver komen. De daadwerkelijke waarde van je online investeringen is meer dan de winst. De waarde van verschillende soorten klanten (bijvoorbeeld eenmalig versus terugkerend), de mond-tot-mond reclame die volgt na een aankoop en de gemiddelde orderwaarde zijn slechts een kleine greep uit de variabelen die de uiteindelijke winst bepalen. Al deze variabelen zijn onderdeel van de uiteindelijke winst, maar hebben ook een eigen waarde die bepaald (=gemeten) moet worden. Consumenten zijn steeds vaker actief op diverse (mobiele) apparaten. Een persoon kan op zijn smartphone een specifiek product zoeken, vervolgens op de PC informatie over het product zoeken en uiteindelijk pas thuis met zijn tablet een aankoop doen. Of in de winkel! Winstgerichte marketing legt de focus niet op het creëren van (meer) vraag, maar op het opvangen van de vraag. Dit betekent dat jouw product/merk alle potentiele klanten op momenten wanneer zij zoekopdrachten uitvoeren moet kunnen bereiken. De hoogte van het budget wordt dan afhankelijk van de vraag. Vragen als “Wat is het jaarbudget voor zoekmachinemarketing?” moeten dus tot het verleden gaan horen. Zolang de campagnes bijdragen aan optimalisatie van de winst, is er budget! Om marketing vanuit een winstoogpunt te benaderen is nog geen gemakkelijke taak. Bedrijven leggen nog te frequent de nadruk op de kosten; die willen zij het liefst zo laag mogelijk houden. Wat men dan vaak niet weet is dat dit ook de winst kan beperken. Door een shift in de mindset (zet winst centraal in plaats van de kosten) kun je het onderste uit de kan halen.

Naar verwachting zullen alle toonaangevende kaasmerken in Nederland deelnemen aan de allereerste Holland Kaaskeuring. Onno Boersma, secretaris van Gemzu en NNKC: “Het zal een heel spannende wedstrijd worden. Belangrijk om te vermelden; de ingezonden kazen worden blanco aangeboden. De juryleden weten dus niet welke merkkaas zij keuren.” De prijsuitreiking voor de lekkerste kazen van Nederland vindt tegelijkertijd plaats met de prijsuitreiking voor de beste kaaskeurders van Nederland, op 9 oktober 2014 in Hilversum. Voor meer informatie zie www.hollandkaaskeuring.nl.

Pieter Voogt Directeur PauwR Internetmarketing, online marketing- en mediabureau. www.PauwR.nl

‘FISCAAL NAVIGEREN’

De kortste route naar ﬁscale optimalisatie: rechtsaf bij het provinciehuis, Pettelaarpark 102!

‘s-Hertogenbosch - Amsterdam - Rotterdam Moskou - Warschau T 073 648 89 90 - F 073 644 19 69 E info@taxperience.nl - www.taxperience.nl

HIT art & business Introductie

Bedrijven en hun kunstcollecties Museum Würth zwitserland

TEKST LIEKE GERARDS EN JULIETTE VAN DER SMITTE foto’s Jan Vorst – ING Collectie

Kunst aan de muur geeft uw bedrijf sfeer en uitstraling, maar het is meer dan een simpele wanddecoratie. Het onderscheidt een bedrijf van anderen, verhoogt de creativiteit en bovendien werkt kunst nog stressverlagend ook. Uw bedrijf verbinden met kunst: het hoe en waarom. 17

Barbara Broekman- Afghanistan Delta Lloyd Kunstcollectie

Jessica Diamond (1957) - Jij ING Collectie

Fiona Tan Rabokunstzone

De oorsprong van de meeste bedrijfscollecties is vrij voor de hand liggend: lege muren hadden decoratie nodig en lobby’s smeekten om een kunstwerk om bezoekers te imponeren. Al snel werd echter duidelijk dat kunst op de werkvloer ook de werksfeer verbeterde en creativiteit bevorderde. Collecties bleken een manier om medewerkers in aanraking te brengen met kunst en zo een menselijk element in de bedrijfscultuur te brengen. Dat is ook hoe de Würth Groep het ziet. Het Duitse concern groeide in bijna zeventig jaar uit van tweemanszaak tot één van de grootste handelsondernemingen ter wereld op het gebied van montageen beveiligingstechniek. Reinhold Würth, die al zestig jaar aan de top van dit imperium staat, is een man met hart voor zaken én voor kunst. De artistieke liefde van Würth startte in de jaren ’60, toen hij zijn eerste schilderij kocht en begon met het verzamelen van hedendaagse en moderne kunst. Zijn hobby leidde uiteindelijk tot een van de grootste bedrijfsverzamelingen van Europa, met ruim 16.000 kunstwerken als schilderijen, sculpturen en grafiek. Het grootste deel van de collectie wordt tentoongesteld in de vijftien Würth-kunstmusea die door heel Europa te vinden zijn.

Art in the Office - Marijn Scheeres 2007

Versobering Ook de collectie van de Rabobank was tot voor kort te bewonderen in hun museum in Utrecht. In de Rabo Kunstzone in Utrecht, een ruimte van 600 vierkante meter, toonde het bedrijf eigen en nieuw werk in een expositieruimte. Twee keer per jaar werd er een tentoonstelling gepresenteerd: een met werken uit de eigen collectie en een solotentoonstelling. De ruimte werd het visitekaartje van de bank genoemd, maar sloot in september haar deuren. De reden: versobering van het kunstbeleid. De Rabobank was de enige bank in Nederland met een gratis tentoonstellingsruimte die vrij toegankelijk was. De bank startte in 1984 met het aankopen van werken, maar gaat nu dus minder geld uitgeven aan kunst. De crisis raakt immers elke branche. In slechtere tijden geldt het aankopen van kunst als onverkoopbaar tegenover de klant. Ook de afname van het aantal werknemers, en daarmee de benodigde kantoorruimte, werd als reden voor versobering opgegeven. De bedrijfscollectie, die uit ongeveer 2000 werken bestaat, blijft wel intact.

Beter worden van kunst Würth wil op deze manier een band met het land opbouwen en kunst dichter bij de mensen brengen – ook voor zijn eigen medewerkers. De zakenman zei ooit: “Ik ben ervan overtuigd dat een levendige en kritische omgang met kunst leidt tot de juiste interpretatie van de bedrijfscultuur bij Würth.” Daarom maakte hij cultuur en kunst al snel een deel van het concern. “Het is zonder meer een investering, want natuurlijk stijgt de waarde van de kunst”, vertelt Mariëlle van Strijp, gastvrouw bij het Würth Museum in Den Bosch. “Maar meneer Würth deelt het wel met de wereld. Alle musea zijn gratis te bezoeken en hij staat erop dat schoolklassen altijd gratis een rondleiding en workshop in het kinderatelier kunnen volgen. Zijn stukken leent hij ook vaak uit aan andere musea. Volgens hem worden mensen beter van het kijken naar kunst en dat draagt hij ook uit.” De gastvrouw vertelt dat Würth een aantal kunstadviseurs aan zijn zijde heeft staan. “Ook heeft elke museumlocatie een kunsthistoricus in dienst. Hij krijgt dus wel hulp bij zijn aankopen, maar koopt alleen wat hij zelf mooi vindt.” 18

Dat er flink wordt bezuinigd, is bij meerdere bedrijfscollecties te zien. Bedrijven investeren minder in kunst of verkopen een deel van hun collectie. De omvang van de bezuinigingen is nooit in kaart gebracht. Veel bedrijven weigeren de hoogte van hun aankoopbudget bekend te maken. Wel is bekend dat de ING-collectie werd teruggebracht van 25.000 naar 15.000 kunstwerken. Er moet bezuinigd worden en ING wil laten zien dat ze dat over de hele linie doet. “Veel bedrijven vragen zich af wat de toegevoegde waarde van kunst is”, vertelt Sabrina Kamstra, voorzitter van Vereniging Bedrijfscollecties Nederland. “Managers zijn geneigd om te kijken naar wat er onder de streep staat. Ze realiseren zich niet dat bijvoorbeeld de hele dure aanschaf van software vaak een veelvoud is van wat een kunstcollectie kost. Het is een relatief klein percentage waarmee je veel effect kunt genereren, want een collectie is heel zichtbaar.” Gelukkig zijn er nog genoeg andere bedrijven die wel kunst aankopen en in hun investeringen minder gevoelig zijn voor conjunctuur.

Art in the Office - Marijn Scheeres ING Collectie

vincent van gogh - le saule van lanschot

Karel appel - figure Van lanschot

Rabo Kunstzone

Vaak is het ondersteunen van de kunstwereld en kunstenaars – het mecenaat – een motivatie voor het investeren in kunst, in de zin van ‘corporate social responsibility’.

Er zijn dan ook talrijke redenen voor bedrijven om wel een kunstcollectie te beginnen. Soms is dat het financiële aspect, puur investeren. Een verzameling wordt natuurlijk altijd meer waard – mits je het goed aanpakt. Vergeet ook niet dat er verborgen kosten kunnen zijn en je rekening moet houden met verzekeringen, opslagkosten en geld voor restauraties.

Imago Een tweede, niet onbelangrijk argument: kunst heeft een positief effect op het imago van een bedrijf. Met goed gekozen kunst kun je naar de klant communiceren waar het bedrijf voor staat. Dat gaat vooral op voor banken en service-georiënteerde bedrijven die geen materiële goederen verkopen. Van Lanschot Bankiers is een voorbeeld van zo’n bedrijf dat een kunstcollectie heeft die het imago van de bank weerspiegelt. De bank bezit de oudste bedrijfscollectie van Nederland en telt op dit moment ongeveer 1200 werken. Van Lanschot vindt, zo is terug te lezen op hun website, dat kunst een vanzelfsprekend onderdeel van hun positionering als bank en als merk is: ‘Onze collectie heeft als doel om de veelzijdigheid en kwaliteit van de Nederlandse beeldende kunst te behouden en tonen. Wij hebben er daarom voor gekozen ons enkel te richten op kunst die een band met Nederland heeft.’ In de collectie van Van Lanschot zitten onder meer werken van Vincent van Gogh, Karel Appel en Rembrandt van Rijn. Daarnaast is Van Lanschot Bankiers vanaf 2015 de sponsor van het Van Gogh Museum. Een andere manier om hun naam aan kunst te verbinden en hun hart voor cultuur te laten zien.

SHV, een gediversifieerd familiebedrijf met activiteiten op het gebied van energie, groothandels, beleggen en zwaar transport, wijdt liever niet uit over hun kunstcollectie. Dat ze zich wel degelijk bekommeren om kunst en cultuur, blijkt uit het fonds dat het bedrijf al in 1961 oprichtte. Het Fentener van Vlissingen Fonds ondersteunt en stimuleert met subsidies en de Fentener van Vlissingen Cultuurprijs kunsten cultuurprojecten in de provincie Utrecht.

Collecties verenigd Bedrijven die wel transparant over hun collecties zijn, kunnen zich aansluiten bij de Vereniging Bedrijfscollecties Nederland (VBCN). De VBCN bestaat uit ruim vijftig leden waaronder ING, DSM, Randstad, verschillende ziekenhuizen, universiteiten en het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Samen bezitten ze ruim honderdduizend werken. Die aantallen zijn sinds de oprichting in 2005 meer dan verdubbeld. Binnen de VBCN wordt veel praktische informatie en ervaring gedeeld tussen conservatoren en kunstadviseurs. In 2006 publiceerde de vereniging een boek waarin kritisch werd gekeken naar de rol van bedrijfscollecties in de kunstwereld. En die rol moet niet worden onderschat. Het VBCN schat dat zo’n tien tot twintig procent van de Nederlandse kunstmarkt door bedrijfscollecties wordt gestimuleerd. Geprikkeld door kunst? Dan is het wel raadzaam om een adviseur in te schakelen. SBK is zo’n adviesbureau voor kunst. Hun klanten bestaan niet alleen uit grote namen als DAS en het St. Lucasziekenhuis, maar ook advocatenkantoren, psychologenpraktijken en restaurants. “Soms is er al een bestaande collectie waar we op voortborduren, of waarmee we een andere weg in slaan”, zegt Manon Funcke van SBK. “Als kleinere bedrijven bij ons komen, moeten ze vaak nog een collectie beginnen. We komen dan op gesprek bij het kantoor zelf, waar we letten op de ruimte en de uitstraling van het bedrijf. Op basis daarvan stellen we een gerichte collectie samen, waarna die door het bedrijf wordt gekeurd.” “Sommige bedrijven hebben al een duidelijke wens. Dan kan op techniek gericht zijn, als fotografie, of op een bepaald thema als sport of abstract werk. Anderen zijn daar wat opener in en willen gewoon dat het een goede uitstraling voor het bedrijf oplevert.” Of het nu rendabel is of niet; kunst bevordert de werksfeer en schept een band met klanten. Het geeft je bedrijf een identiteit. Investeren in kunst levert altijd wat op, voor je bedrijf én de kunstwereld. 19

TIJDELIJK EEN ECHT KUNSTWERK VOOR DE DEUR? Wij leveren in regio Tilburg met een echte Rob van Trier!

VLIEGENSVLUG DRUKWERK

Andromedastraat 2-B 5015 AV Tilburg

Vragen? 013 582 09 68 info@q-promotions.nl

HIT art & business interview

Bedrijven verbinden hun naam graag aan musea of andere culturele instellingen. Toch blijft de erkenning soms wel eens achterwege, terwijl er veel geld wordt neergeteld. ‘Sponsoren verdienen ook applaus’, zei Benno Tempel, directeur van Gemeentemuseum Den Haag ooit eens. Daar is Hendrikje Crebolder het roerend mee eens. HIT-MKB Magazine in gesprek met het hoofd Development van het Rijksmuseum.

Philips, Akzo Nobel en Heineken betaalden allemaal mee aan ons Rijksmuseum

TEKST FRANK VAN BERGEN foto’s WOUTER VAN IERSSEL

Twaalf mensen zitten er maar liefst op de afdeling Development van het Rijksmuseum. Het is op die afdeling waar onder leiding van Hendrikje Crebolder een voor Nederland bijzondere manier van fondsenwerving wordt bewerkstelligd. Vorig jaar haalde de afdeling 11 miljoen euro binnen. Een zeer welkome aanvulling op de inkomsten van het Rijksmuseum, die in datzelfde jaar 74 miljoen euro bedroegen. “We benaderen sponsoren en proberen in de commerciële wereld verbindingen te leggen om zo bedrijven met ons, maar ook met elkaar in contact te brengen”, legt Crebolder haar werkwijze uit. “We zoeken zoveel mogelijk structurele partnerschappen voor langere termijn.”

Van Akzo Nobel tot Tiffany & Co. Foundation Een voorbeeld van zo’n samenwerking is de samenwerking met Philips, die onder meer de belichting voor De Nachtwacht verzorgde. “Maar ook AkzoNobel zocht naar verbindingen”, vertelt Crebolder “Zij zorgden voor de 16000 liter verf waarmee de muren van het Rijksmuseum zijn gekleurd. Als onderdeel van de renovatie, hielp AkzoNobel een kleurpalet te ontwikkelen dat aansloot bij de originele verfkleuren die architect Pierre Cuypers gebruikte toen het museum opende in 1885. Tiffany & Co. Foundation ondersteunt op haar beurt het museum financieel, waarmee de juwelen onderhouden kunnen worden. Zo zijn er nog veel meer samenwerkingen tussen het bedrijfsleven en het museum.” De mogelijkheden zijn eindeloos, blijkt ook uit de samenwerking met koffieproducent Douwe Egberts. Deze ontwikkelde een nieuwe koffie onder de naam D.E. Dutch Master Blend Rijksmuseum, die onder meer geserveerd wordt in het nieuwe museumcafé en in het tuinhuis. Douwe Egberts droeg financieel bij aan de restauratie van het Van Logteren ‘tuinhuis’ in de Rijksmuseumtuinen waar, niet onverwacht, koffie en thee geschonken worden.

MKB Een contract wordt voor minimaal drie jaar vastgelegd. Van daaruit kijkt Development naar manieren waarop beide partijen een lucratieve samenwerking kunnen aangaan. “Het is de toekomst”, zegt Crebolder. “Iedereen is ook welkom, multinationals tot middenen klein bedrijf. Overal is wel een sponsor voor te bedenken. En wij bieden in ruil ook weer mogelijkheden. We zijn dankbaar voor elke gift, hoe groot of klein die ook is. Wij vinden de betrokkenheid van Nederlanders, zowel bedrijven als inwoners, zeer belangrijk. Het was bij het Metropolitan Museum of Art in New York waar het team Development in 2009 haar inspiratie opdeed. Crebolder: “Het Metropolitan had op dat moment al een afdeling Development, wij nog niet. Zij boden kansen voor sponsoren om bijvoorbeeld te dineren tussen de meesterwer-

ken. Dat sprak ons enorm aan.” Toch zijn er grenzen aan de manier waarop bedrijven invloed hebben op het reilen en zeilen van het Rijksmuseum, stelt Crebolder. “Sponsors kunnen en mogen actief bijdragen aan het museum, maar nooit op het gebied van inhoud. Daarvoor is de Code Cultuursponsoring in het leven geroepen.

Director’s Breakfast Dat de tijden veranderen, ook op het gebied van sponsoring, staat buiten kijf. Uiteraard waren er altijd al financiële schenkers. De intrinsieke behoefte van mensen om iets bij te dragen aan een museum is er altijd geweest. Vroeger waren de samenwerkingen tussen bedrijfsleven en musea echter minder intensief dan tegenwoordig. Dat beaamt ook Crebolder. Maar soms moet er van de nood een deugd gemaakt. Financiële crises troffen immers ook de culturele sector. Het is daar dat Development alles uit de kast moet trekken om die gewilde verbindingen te leggen. “Het creëert meerwaarde voor beide kanten - en niet alleen in financieel opzicht”, zegt Crebolder. “Maar we moeten natuurlijk wel met voorstellen komen waarbij ook het bedrijf, de geldschieter, zelf baat heeft. Dit kan op allerlei manieren zijn, zoals het ontwikkelen van producten zoals eerder genoemd, maar ook het organiseren van evenementen.” Op zakelijk front biedt het Rijksmuseum diverse manieren om bedrijven aan zich te binden. Crebolder: “Zakelijk Vriend van het Rijksmuseum worden kan al vanaf € 5000,- per jaar bij de zgn. Rijksclub. Je mag dan 365 dagen per jaar gratis naar binnen, we or-

Hendrikje Crebolder Hoofd afdeling Development Rijksmuseum Hendrikje Crebolder (1970) was van 1997 tot 2007 advocaat bij Baker & McKenzie (werkzaam onder meer in Amsterdam en Madrid) en vervolgde haar carrière bij het Rijksmuseum. In 2009 werd Crebolder hoofd van de nieuw opgerichte afdeling Development van het Rijksmuseum. Onder haar supervisie heeft het Rijksmuseum diverse sponsoren en partners aan zich verbonden, waaronder Philips, ING, KPN, Baker & McKenzie, Heineken, AkzoNobel, Pon, Cisco, Douwe Egberts en KLM. Crebolder spreekt geregeld over de diverse mogelijkheden van ondersteuning van het Rijksmuseum in de vorm van onder meer sponsoring en schenkingen. Verder is Crebolder lid van de Raad van Toezicht van CJP.

ganiseren activiteiten voor de Rijksclubleden zoals privétours of een zogenaamd Director’s Breakfast. Ook kunnen bedrijven eenmaal per jaar het auditorium huren voor een evenement of lezing.”

Betoverend Het binden van de sponsoren aan het Rijksmuseum gebeurde grotendeels toen het museum nog gesloten was voor het grote publiek. Daar was tijdens de jarenlange verbouwing tijd voor. “We hebben met z’n allen hard gewerkt om onze ambities waar te maken”, zegt Crebolder. “Toen het museum haar deuren toen eindelijk opende, voelden we allen gepaste trots. De Trots van Nederland was weer open. Onze collectie was weer toegankelijk.” Die trots overvalt Crebolder nog steeds wel eens, wanneer ze bijvoorbeeld met haar kinderen voor De Nachtwacht staat. “Dat schilderij heeft de aantrekkingskracht van een rockster. Al die mensen die staan te dringen om hem goed te kunnen bewonderen, dat is betoverend. Mijn favoriet? ‘De bocht van de Herengracht’ van Berckheyde. Overigens aangekocht in 2008 met steun van onder meer Shell en de BankGiro loterij. Het schilderij lijkt bijna een hedendaags straatbeeld. U vindt hem op de verdieping met 17e eeuwse kunst.”

Toekomst In april zei directeur Wim Pijbes in het AD dat hij wel zou willen uitbreiden. Het museum was toen een jaar open. De collectie 20e eeuw groeit door, stelde hij. Daar is meer ruimte voor nodig. Wat de nieuwe ontwikkelingen voor het Rijksmuseum zijn, daar wil Crebolder verder geen uitspraken over doen. “We zijn altijd in ontwikkeling. Over honderd jaar is het museum weer anders dan nu. We zijn een dynamisch museum en mogen daarom ook niet stilstaan. Zo opent op 1 november a.s. de Philipsvleugel – de tentoonstellingsvleugel van het Rijksmuseum - met een uitgebreid overzicht van 20e eeuwse fotografie mogelijk gemaakt door Baker & McKenzie”. Ook het Rijksmuseum steunen? Bekijk de link voor meer informatie. www.rijksmuseum.nl/steun

Facts&Figures • Het vernieuwde Rijksmuseum vertelt 800 jaar Nederlandse geschiedenis van 1200-2000 • Een totale collectie van ongeveer 1.000.000 voorwerpen. • Het museum is geschikt gemaakt voor het ontvangen van 1.5 à 2 miljoen bezoekers per jaar • 8.000 objecten van kunst & geschiedenis • 80 zalen • Totale oppervlakte: 30.000 m2 • 300 m2 winkel • 1,5 km looproute • 5,4 km boeken in de bibliotheek • 14.418 m2 tuin • Totale kosten verbouwing: 375 miljoen euro (gefinancierd door Ministerie van OCW en het Rijksmuseum zelf)

HIT art & business Coverstory

‘Eigenlijk was Dom Pierre Pérignon ook een kunstenaar’ 24

TEKST FRANK VAN BERGEN foto’s LVMH /MAISON PR

Over Jeff Koons Jeff Koons, geboren in 1955, is één van de bekendste Amerikaanse hedendaagse kunstenaars. Hij is een ongelooflijk chroniqueur van de hedendaagse wereld, een perfectionistische kunstenaar geobsedeerd door het creëren van kunst die voor iedereen toegankelijk moet zijn. Koons maakt gebruik van de uitingen en de methoden van Popart en vermengd conceptuele kunst met populaire cultuur om op die manier zijn eigen unieke iconografie te creëren.

Dom Pérignon x Jeff Koons

De kunst van champagne Met de ‘Venus Balloon’ zocht champagnehuis Dom Pérignon een unieke samenwerking met Jeff Koons. Het champagnehuis en de kunstenaar bundelden hun krachten om de ‘Power of Creation’, het credo van Dom Pérignon, kracht bij te zetten.

et de ‘Venus Balloon’ die Koons voor Dom Pérignon ontwierp, brengt hij een eerbetoon aan de kracht van voortdurende creatieve energie, in navolging van de erfenis van Dom Pierre Pérignon die tot op de dag van vandaag nog steeds een bron van inspiratie is voor de chef de caves in de hele Champagnestreek. Ontploffende flessen Managing Director van Moët Hennessy Nederland, Bob Bron: “Om deze samenwerking te begrijpen, moeten we terug naar de tijd van Dom Pierre Pérignon, de procurator van de abdij van Hautvillers in Champagne van 1668 tot 1715. Hij wordt onterecht de uitvinder van de Champagne genoemd. Ik zou dat iets meer willen nuanceren.” In zijn tijd was de fermentatie van de wijn in de fles, die de mousserende wijn veroorzaakt, een probleem. Bij koud weer stopte het gistingsproces, waardoor het een tijdbom werd wanneer deze werden gebotteld. Bij warmer weer begon de gist weer te werken, waardoor de kooldioxide in die tijd zwakke flessen vaak deed ontploffen. Kurk en zegel Bron: “Dom Pérignon maakte er zijn levenswerk van om allerlei verbeteringen aan te brengen, waardoor deze onvolkomen fermentatie voorkomen kon worden. Ook werkte hij aan de verbetering van de flessen en werden de flessen voortaan niet alleen afgesloten met kurk (in plaats van houten stoppen), maar werd de kurk ook nog eens vastgezet met een touwtje en een zegel.” Anno 2014 wordt deze techniek nog steeds toegepast in de Champagnestreek.

“Eigenlijk was Dom Pierre Pérignon ook een kunstenaar, maar dan op het gebied van champagne maken”, zegt Bron. “Dom Perignon is een Cuvée de prestige, wat wil zeggen dat dit de beste champagne is binnen een champagnehuis, in dit geval Moet & Chandon. Dom Perignon wordt enkel in de allerbeste jaren geproduceerd met druiven van eenzelfde jaar. De kunst van het champagne maken wordt op deze manier mooi gecombineerd met het werk van Koons. Dit sluit aan op ‘The Power of Creation’, het gedachtegoed van Dom Pérignon.” Kunstwerk Een drank met zo’n reputatie verdient een mooie verpakking. De ‘Venus Balloon’ van Jeff Koons, vertegenwoordigt en begeleidt daarom de Dom Pérignon Rosé Vintage 2003. In het kunstobject, dat fungeert als een soort van beschermengel, huist een limited edition fles Dom Pérignon Rosé Vintage. De Venus Balloon spreekt tot de verbeelding. Dit komt mede doordat het object voor slechts één jaar op de markt is gebracht en voor € 20.000 wordt verkocht. Op dit moment zijn er nog slechts enkele in de omloop. Over collectors items gesproken. Binnenkort lanceert Dom Pérignon de samenwerking met de wereldberoemde Nederlandse modeontwerper Iris van Herpen. Dom Pérignon werkte eerder ook samen met regisseur David Lynch. 25

HIT art & business Interview

TEKST Sanne Stenvert foto’s CAMIEL DONDERS PHOTOGRAPHY

KUNST KAMERADEN Jerome van Dun heeft al sinds zijn kleutertijd geen kwast meer aangeraakt, maar het atelier van Bregje Horsten past hem als een oude jas. Ook Jerome is iemand die zich met kunst omringt. In een oud koetshuis in Oisterwijk biedt zijn galerie ruimte aan ambachtslieden en kunstenaars.

erome van Dun is een voorbeeldige gast. Bij binnenkomst overhandigt hij een goede fles wijn aan de hartelijke Bregje Horsten. Met een kop koffie binnen handbereik en een worstenbroodje voor de trek, wil Jerome eigenlijk eerst meer van de gastvrouw weten. De galeriehouder ondervraagt de kunstenares over haar stijl: “Je ziet een duidelijke ontwikkeling in jouw schilderijen”, merkt hij op. De twee vinden elkaar meteen in hun liefde voor kunst. Ze blijken dezelfde exposities te zien, dezelfde musea en beurzen te bezoeken en ze zijn beiden ondernemer. “Heb je geen slapeloze nachten?”, wil de kunstenares weten. “Zeker wel”, geeft Jerome ruiterlijk toe. “Als je niets verkoopt, zit je in spanning. Maar zodra je wél iets verkoopt, kun je vooruit kijken. Je gaat van zekerheid en een vast salaris, naar onzekerheid en investeren in jouw bedrijf. En dat in een rare tijd. Gelukkig heeft de galerie een geweldige start gemaakt. Ik had niet gedacht dat de opening zo veelbesproken zou zijn. Misschien was dit juist wel de mooiste tijd om te beginnen.”

Voorkeur voor ambacht Ex-soldaat Jerome kreeg na zijn tijd bij Defensie, waarvoor hij in 2006 naar Afghanistan vertrok, zijn kans bij een galerie in Vught. Zeven jaar werkte hij daar, zijn studies aan de Handels- en Hotelschool bracht hij nooit meer in de praktijk. Vorig jaar startte hij Creutzberg | Van Dun Contemporary Art Galleries, samen met John Creutzberg. Zeshonderd m2 aan internationale topkunstenaars in het creatieve centrum van Oisterwijk. Bregje kent de galerie, maar wil graag weten wat de eigenaar zélf mooi vindt. “In de galerie bieden we hedendaagse kunst”, vertelt Jerome. “Uiteenlopend van schilderen glaskunst, tot beeldhouwwerken en fotografie. We proberen veel sferen te combineren. Ik houd zelf van verschillende stromingen, maar vooral van werken waarin je het ambacht terugziet.” Dan wordt het tijd voor de galeriehouder om zelf zijn vakmanschap te tonen. Bregje heeft de schildersezel, het doek en de verf al klaargezet. “Ik heb opzettelijk nog niet nagedacht over wat ik ga maken”, lacht Jerome. “Dit moet een spontaan proces zijn. Ik ga veel kleur gebruiken. Gewoon een beetje hatseflats.” 26

Tijdsgebonden smaak Geduldig legt Bregje aan Jerome uit wat hij met de uitgestalde attributen kan doen. Omdat hij met een vrolijke kleur wil beginnen, mengt de kunstenares rood en geel voor een oranje ondergrond. Optimistisch gaat de galeriehouder aan de slag: “Je raakt weer helemaal kinds.” Vanuit een cirkel komt er ineens een gezicht tevoorschijn. Jerome geeft het gezicht blonde krullen voor hij even afstand neemt en kritisch kijkt. “Nee. Dat gaan we helemaal anders doen.” Met een roller vormt hij het gezicht tot een groot, abstract oranje vlak. “Zo’n kader maakt het geheel wel rustig”, complimenteert Bregje. “Het lijkt wel een Rothko!” Zomaar van smaak of werkwijze wisselen, dat doet Jerome in zijn galerie zeker niet. “Daar moet ik overwegingen maken. Rekening houden met wat de klanten mooi vinden. Ik vind fotografie heel gaaf, maar daar moet ik niet de hele zaak mee volhangen. Ik blijf denken aan mijn doelgroep. Kunst is sowieso tijdgebonden. Én je eigen smaak moet kunnen ontwikkelen. Dingen die ik tien jaar geleden mooi vond, vind ik nu misschien minder goed.”

Stilstaan is niet leuk Ondertussen is er een halve cirkel op het oranje vlak verschenen. “Het lijkt wel een euroteken”, grapt Bregje. “Dat krijg je, als ondernemer”, reageert Jerome. “Ik houd me voor de galerie voornamelijk bezig met de verkoop, inrichting en klantenbinding. Bijvoorbeeld met evenementen. John richt zich op de administratie, is creatief en heeft goede ideeën. We hebben allebei onze kwaliteiten en overlappen soms. Het is wel belangrijk dat we nu onze klanten bedienen. Je zet je op dit moment op de kaart. Je moet je bestaande klantenbestand aanschrijven, actief en benaderbaar zijn. Ik voelde dat het weer liep in de kunst. Mensen durven er weer geld aan uit te geven. Een kunstwerk is immers een investering. Mijn droom is om meerdere, internationale galeries te hebben. Ik wil altijd vooruitgang en groei. Stilstaan is nooit leuk, spanning wel. De spanning van de zaken laten groeien. Dat is net kunst.”

Bouwen aan fascinatie Het schilderij groeit inmiddels ook aardig en de schilder staat niet stil. Bregje raadt Jerome aan om groen of paars te gebruiken, als contrasterende kleur. En om zuinig te zijn met de blauwe verf en tegenbewegingen. “Ik heb nog geen idee wanneer het werk klaar is”, verzucht Jerome. “Als je zelf iets schildert, komt het heel anders over dan je het eerst bedenkt. Misschien moet ik er een nachtje over slapen.” Bregje moedigt haar gast aan. “Je bent goed bezig!” Ze vraagt hem naar zijn inspiratie: wat zou hij in zijn eigen huis ophangen? “Ik werd erg verrast door een kunstenaar in Antwerpen”, vertelt Jerome enthousiast, terwijl hij met een spatel tekeer gaat. “Van oude banden maakt hij dieren en mensen. Met gebruikte materialen creëert hij iets heel moderns. Dat fascineert mij. Ik zou het zo zelf kopen. Hoewel ik kunst nu natuurlijk liever verkoop. Ik bezoek ook veel kunstenaars, op de meest vage, mooie en onbewoonbare plekken. Van Londen en China tot Knokke en jouw werkplaats hier in Berkel-Enschot. Dat is heel inspirerend, ik bouw aan mijn eigen fascinatie.” 27

Advertentie

Bregje Horsten

Hedendaagse schilder Bregje Horsten creëert expressionistische schilderijen; ze vult de doeken met vette penseelstreken verf die bewegen. Zintuigen en emoties worden geprikkeld door dikke lagen verf waarin figuren verschijnen. Hierdoor ontstaan gebieden van volumineuze kleur met organische vormen, abstract dansend te midden van de vraatzuchtige achtergrond van haar poëtische droombeelden. Bregje Horsten exposeert in musea en galeries in onder meer New York, L.A., Wenen, Parijs en Amsterdam.

www.bregjehorsten.com

Wereld in handen Ineens krijgt Jerome een ingeving. Hij staat al een tijdje vanaf een afstandje naar zijn kunstwerk te kijken. Dan loopt hij er naartoe en draait het doek een kwartslag. Van een verticaal werk, verschijnt er nu ineens een horizontale regenboog. “Zo vind ik ‘m af”, zegt Jerome. “Door het omdraaien klopt het weer. Het is een kinderlijke regenboog, maar het hoeft niet goed te zijn, toch?” Bregje wijst hem op de positieve kleuren, het achtergrondvlak en de kleine, contrasterende aandachtspuntjes. “Nu nog het signeren”, bepaalt Jerome. “Ik vind het niet mooi als kunstenaars hun werk te groot signeren.” Na een aantal keer proberen, staan zijn initialen naar tevredenheid rechts onderin. Tijd om te ontspannen met een wijntje, vinden beide ondernemers. Op de bank, met nog een smakelijk worstenbroodje, probeert Jerome te beschrijven wat kunst voor hem betekent: “Kunst opent je ogen. Het kan je iets laten voelen. Je hebt een nieuwe wereld in handen.”

HIT-MKB Heiligdom

‘Het lijkt wel een euroteken’

De wijn maakt de tongen los. Bregje en Jerome praten over hun favoriete werken, over het nieuwe Rijksmuseum, over Oisterwijk als kunstwalhalla, over de combinatie van evenementen en kunst. En over de combinatie van design en kunst: “We zijn straks allemaal Ikea-moe.”, grapt Bregje. “Design is de toekomst.” De werkplaats van de gastvrouw wordt nog eens besproken: “Een heiligdom, waar alleen de kunstenaars van HIT-MKB mogen komen.” Wanneer de wijn op is, is het schilderij ook droog. Bregje wil graag weten waar haar protegé het werk op zal hangen. “Ik twijfel over de hal”, bedenkt Jerome. “En weet je wat, ik regel het ophangsysteem wel zelf.” 29

EEN COMPLETE AVOND UIT MET UW ZAKELIJKE RELATIE VOORSTELLING HERMAN VAN VEEN + DINER- OF BORRELARRANGEMENT Graag maken wij voor u een voorstel op maat. U kunt contact opnemen met Max Prins: 020 – 5249 434 of arrangementen@carre.nl.

arbeidsrecht ondernemingsrecht

HIT art & business culinair

ART CENTRE DELFT Een natuurlijke en inspirerende vergaderplek in het hartje van de randstad

p het terrein van een voormalige boerderij uit de 19e eeuw is een paradijselijke locatie ontstaan waar creatieve processen worden bevorderd. De initiatiefnemers/eigenaren Paula Kouwenhoven en Jeroen van Schie hebben nieuw elan weten te brengen in deze haast arcadische omgeving in het hart van de randstad. De atmosfeer van het landschap is in balans met de gebouwen. De een staat strak in cortenstaal met open zicht op een wandelpad en het beschermde natuurgebied van Midden Delfland, een ander staat gebogen onder een dak van western red cedersingels te midden van noten en fruitbomen. Het hoofdgebouw met de tentoonstellingsruimte op de begane grond en de vergaderruimte op de verdieping met zicht op een de tuin waarin Claude Monet zich gelukkig zou voelen. De gebouwen staan in met de natuur. Juist het constante zicht op deze natuur biedt de nodige rust en inspiratie. Noem het zen in de polder. Zij geeft in ieder geval ruimte aan hoofd en hart. Zij maakt alles rond, waardoor u weer dicht bij u zelf kunt komen. Hier heeft de natuur haar eigen agenda en haar eigen communicatie-rituelen: de wilgen staan in een cirkel en vormen een eigen willowhenge; de moerbeiboom heeft een aantal monumentale stoelen om zich heen verzameld; zwerfkeien hebben zich in een kring in het zachte gras genesteld. En verder alleen het ritselen van het riet, een witte zwaan langs blauwe stengels in het morgenlicht en gedachten die opstijgen aan de rand van het Groen Hart. Te midden van een beeldentuin, is dit een onverwachte en inspirerende ontmoetingsplek. Vergaderen, presenteren, trainen of een congres. De inspiratie en kracht van de plek zal altijd iedere activiteit versterken.

Zoveel te doen Art Centre Delft biedt ruimte voor groepen van 2 tot 200 personen en heeft de afgelopen 12 jaar gefaciliteerd aan vele gasten uit het bedrijfsleven, overheden en universiteiten en trainingsbureaus. Heel belangrijk en onvergetelijk is de keuken van Art Centre Delft. Heerlijke en eerlijke gerechten van verse en seizoens en streek bebonden producten. De mediterrane lunches en diners maken elke bijeenkomst compleet. De keuken van Art Centre Delft kookt alsof zij een feestdis bereidt voor haar beste vrienden. Met liefde en aandacht… de buffetten zijn gevarieerd waarvan de recepten zijn ontstaan uit een gebied tussen bergen en de zee en tussen simpelheid en puurheid. Bovendien geldt de mediterrane keuken als één van de meest gezonde. Wilt u het eerst zien alvorens het te geloven, dan is een afspraak zo gemaakt en staat het team klaar met kop koffie, thee of een koel glas wijn onder de notenboom.

S HIT travel

San Sebastian HIT Travel

Culturele Hoofdstad 2016

San Sebastian is uitgeroepen tot Culturele Hoofdstad van Europa 2016. De Baskische stad ontdeed zich van het oude imago van vergane glorie en vond zichzelf opnieuw uit. San Sebastian - Donostia noemen de Basken het zelf â&#x20AC;&#x201C; was voorheen de plek waar de Spaanse jetset zich verzamelde. Tegenwoordig is het een melting pot van cultuur, muziek, groene heuvels, surfstranden, musea en historische gebouwen. HIT-MKB neemt een kijkje in de stad van de 16 Michelinsterren.

TEKST FRANK VAN BERGEN

La Concha Gekozen tot een van de 12 schatten van Spanje: Playa de la Concha. Het visitekaartje van San Sebastiรกn loopt van de Ayuntamiento (stadhuis) tot en met Palacio Miramar. Het strand bestaat uit een perfecte strook fijn zand in de vorm van een halve maan ingeklemd tussen twee rotsmassieven. 33

M u s e o San Telmo San Sebastián telt meerdere musea, maar dit is het meest opvallende. Het is vooral gericht op etnografie en schone kunsten. Het museum is gevestigd in een voormalig 16e eeuws klooster van de Dominicaanse Broeders.

P a r t e V i e ja Monte Urgul De heuvel Urgull bevindt zich tussen de Parte Vieja en de boulevard Paseo Nuevo. Op de berg zijn onder meer de ruïnes van het Castillio de La Mota, een museum, en een oud kerkhof te vinden. Het dertig meter hoge Christusbeeld is van heinde en verre te zien.

De Parte Vieja, de oude stad, is waar al de (culinaire) magie plaatsvindt. Begin met een drankje in Etxekalte, Bar Ondarra, Herria Bar, Soma 107of Pokhara. Parte Vieja is het oudste en meteen ook mooiste deel van de stad. Een netwerk van smalle straatjes boordevol Pintxosbarretjes, winkels, restaurants en in het midden het Plaza Constitucion met haar terrassen.

C u l i n ai r e ku n s t w e r kj e s La nueva cocina vasca, de nieuwe Baskische keuken, trekt culinair liefhebbers uit heel Europa. De stad, met 200.000 inwoners, heeft maar liefst 16 Michelinsterren te verdelen. De basken eten dan ook de hele dag door. Gosari, amarretaco, amaicataco, bazkari, apaulaurreaudiak en afari; respectievelijk ontbijt, laat ontbijt, vroege lunch, lunch, pre-diner en diner. Tapas heten er Pintxos en zijn kleine kunstwerkjes. Denk aan stokbroodjes met kreeft, pata negra of bacalao. En altijd vergezeld van een fijne Rioja. San Sebastian heeft naast de vele Pintxos-barretjes ook meer dan 200 kookclubs, de zogenaamde Txoko’s. De locals eten zeer graag in restaurant Urepel en La Cuchara de San Telmo. Ook Arzak zit vol met locals. Niet zo gek, want dit restaurant staat op de 8ste plaats op de lijst van lekkerste restaurants ter wereld. 34

Fi l m f e s ti va l Het jaarlijkse filmfestival van San Sebastian is misschien wel de beste periode om de stad te bezoeken. Er zijn dan veel feestjes, festivals en andere bezigheden die de stad nog net iets leuker maken dan deze eigenlijk al is. Eind september vindt de 62e editie plaats in en rondom het El Palacio de Congresos y Auditorio Kursaal.

Michelin restaurants Akelarre*** Paseo del Padre Orcolaga 56, Igueldo, tel. +34 943 311 209 Arzak*** Alcalde José Elosegi 273, Alto de Miracruz, tel. +34 943 285 593

belle Epoque

Sinds koningin Isabel hier vakantie vierde in de belle époque, heet San Sebastian ook wel ‘Madrid aan zee’. Als in hoogzomer de temperatuur in de hoofdstad tegen de veertig loopt, komen de Madrilenen massaal er om af te koelen of te genieten van een prachtige vakantie in eigen land. En terecht, want qua natuurlijke ligging doet San Sebastian niet onder voor Rio de Janeiro.

Martín Berasategui*** Loidi Kalea 4, Lasarte-Oria, tel. +34 943 366 471 Mugaritz** Aldura Aldea 20, Errenteria, tel. +34 943 522 455 Zuberoa** Besokoro 1, barrio Iturriotz, Oiartzun, tel. +34 943 491 228 Alameda* Minasoroeta 1, Hondarribia, tel. +34 943 642 789 Arbelaitz* Paseo Mikeletequi 53, Parque Miramón, tel. +34 943 308 220 Fagollaga* Ereñozu Auzoa 68-69, Fagollaga, Hernani, tel. +34 943 550 031 Kokotxa* Campanario 11, Parte Vieja, tel. +34 943 421 904 Kursaal Martín Berasategui* Avda de la Zurriola 1, Zurriola, tel. +34 943 003 162 Panier Fleuri* Paseo de Salamanca 1, Centro, tel. +34 943 424 205 Urepel* Paseo de Salamanca 3, Centro, tel. +34 943 424 040

Vissershaven

Bij het begin van de Paseo Nuevo ligt een binnenhaven waaraan fotogenieke huizen liggen.

HIT art & business Culinair

‘Je kunt pas goed worden als je van iedereen leert, ook van de afwasser’

Moerasspirea, engelwortel, duizendblad, lookzonderlook. Nee, dit zijn geen onontdekte toverspreuken van Harry Potter, maar de ingrediënten waar een andere tovenaar mee kookt. Chef-kok Jonnie Boer (49) haalt zijn producten niet uit Parijs, maar gewoon uit zijn eigen kas: “Al werd ik uitgelachen toen ik daar dertig jaar geleden mee begon”.

De Librije wordt al dik twee decennia bekroond met een Michelinster. De laatste tien jaar zelfs met drie sterren. Hoe krijg je het voor elkaar om zolang aan de absolute top te blijven staan? “Door te zorgen dat je anders bent. Wat in mijn geval wil zeggen dat ik lekker mezelf blijf. Dertig jaar geleden begon ik met mijn manier van koken, de Librije-keuken, en dat doe ik nog steeds. Dat uit zich in zoveel mogelijk koken met wat er in de omgeving verkrijgbaar is. Tegenwoordig gebeurt dat heel veel, gelukkig maar. Ik zou niet anders willen koken. Ik ontwikkel mezelf natuurlijk wel, door bezig te zijn en gebruik te maken van nieuwe technieken. Als je slim bent, speel je niet in op trends, maar wel op nieuwe technieken die uitgevonden worden. Vroeger bakte je vis bijvoorbeeld standaard in een pan met boter. Nu is er een techniek die het mogelijk maakt om vis op een lagere temperatuur te garen, waardoor die nog lekkerder wordt.” Dus aan zo’n trend als moleculair koken, ingezet door Ferran Adria bij El Bulli, doe jij niet mee? “Zijn keuken, met zijn gerechten, is zeker niet mijn idee van koken. Maar de technieken die hij erop loslaat juist wel, die kan ik goed gebruiken. Ferran Adria heeft ervoor gezorgd dat de strakke regels in de culinaire wereld lekker los werden. Hij heeft ons uit de handboeien bevrijd.” In de vorige editie spraken we met Edwin Vinke van De Kromme Watergang. Die noemt jou de Rembrandt van Rijn van jullie generatie chefs. Nu is het natuurlijk moeilijk om zoiets over jezelf te zeggen, maar kun jij je daarin vinden? “Dat vind ik prachtig om te horen, maar zulke dingen ga ik nooit over mezelf zeggen. Ik krijg al rillingen als ik het hoor.” Steken er voor jou chefs bovenuit? “Ferran Adria, omdat hij vernieuwing bracht. Maar verder heb ik dat niet zo. Het gaat mij om het totaalbeeld. Zo heb ik een halfjaar geleden in een aftandse tent in Hong Kong gegeten. Heel de zaak stond vol met rook, maar de yakatori die daar van de houtskool kwam, was de beste die ik ooit op heb. Of je moet eerst maar eens sushi hier eten en daarna in Tokyo, je weet niet wat je meemaakt. Het gaat erom dat je na een lunch of diner iets gezien hebt, wat je nog nooit eerder gezien hebt. Iets wat echt heel goed is.” De Librije heeft drie Michelinsterren, 19,5 punt bij GaultMillau, hoort bij de Top 30 restaurants wereldwijd. Maar in de Lekker Top 100 staan jullie ‘slechts’ op de vierde plaats, ook na het sluiten van Oud Sluis. Doet dat iets met jou? “Daar ben ik heel uitgesproken in; een ranking met nummers is ouderwets en uiteindelijk zul je er vanaf moeten stappen. Dat zeg ik al jaren. Hoe kun je iemand een bordje voorhangen dat hij nummer één of nummer tien is? Een schaatser kan nummer één zijn, simpelweg omdat hij het hardst schaatst. Maar zeker in de gastronomie kun je geen appels met peren vergelijken. Een goede beschrijving van een restaurant is veel

belangrijker dan een nummer. Het blad Lekker is in nieuwe handen en ik hoop dat zij het beter gaan doen. Lekker zorgt er namelijk wel voor dat er mensen naar ons restaurant komen.” Wat kunnen Michelin en andere critici jou nog leren? “Ik leer van iedereen, zelfs van mijn afwasser. Je kunt pas goed worden als je van iedereen leert. Dan kun je heel lekker leven. Altijd maar stress hebben om de beste te zijn, lijkt me geen pretje. Ik ken van die jongens en wens ze veel succes. Ik wil ’s nachts lekker naar mijn nest kunnen gaan en rustig slapen. Je moet weten wat je doet en je gasten goed in de gaten houden. Als die tevreden zijn, weet je dat je het goed doet.” Is er bij De Librije nog ruimte voor verbetering? “Altijd. Het verbeteren van de kooktechnieken is een continu proces. Daarnaast gaan we in januari de hele tent verbouwen. De logistiek van de keuken wordt verbeterd, zodat de koks hun weg natuurlijker kunnen vinden. En we maken het restaurant meer relaxed, zodat het nog meer van onszelf wordt en dus beter. Gasten krijgen een vernieuwend gevoel bij driesterren uit eten gaan. Let op hè, het gaat niet om een conceptwijziging, wat je tegenwoordig veel ziet. Zo’n opfrisbeurt als dit doen we iedere zeven à acht jaar.” In tegenstelling tot veel van je collega’s straal jij ultieme rust uit in de keuken. Waarom heb jij het niet nodig om te schreeuwen en te schelden? “Omdat ik geen zin heb om op mijn zestigste in een rolstoel te zitten of met een zware depressie rond te lopen. Ik wil gewoon lekker koken, daar ben ik goed in. Met rust kan een mens veel beter presteren. Elkaar het leven zuur maken is nergens voor nodig. Ik heb het altijd zo gedaan en ik zal het blijven doen op deze manier. Ik heb er wel eens over nagedacht waarom sommige chefs zich op momenten niet in de hand hebben en daar ook met bevriende collega’s over gesproken. Maar niemand heeft er echt een verklaring voor. En ik ben ook geen psycholoog, hè.”

Wat is de belangrijkste eigenschap waar een chef-kok aan moet voldoen? “Hij moet een goed karakter hebben. Uitgaan van zichzelf. Niet ergens iets leuks zien en dat dan ook maken. Ik vind dat een kok, op welk niveau hij ook werkt, zichzelf moet kunnen zijn. Alleen dan houd je het vol. Als jij je lekker voelt bij een bepaalde stijl, moet je die uitvoeren. Ben trots op wat je maakt. Pas als de gasten blijven zeggen dat het niet te vreten is, moet je stoppen.”

Waar haal jij je inspiratie vandaan? “De meeste inspiratie krijg ik als ik in de natuur ben. Als ik op mijn boot vaar, op mijn motor rijd of dingen aan het plukken ben. Dan voel ik me vrij en is er veel ruimte voor nieuwe dingen. Ook als ik met Thérèse, de maître en de chef praat, kan het zo zijn dat we binnen een half uur de basis voor een nieuw gerecht leggen. Ik haal veel uit het enthousiasme van anderen. Je hebt een paar mensen in je bedrijf nodig die elke dag gewoon hun ding doen, maar het grootste gedeelte moet altijd op jacht zijn naar verbetering en nieuwe dingen. Soms sta ik echt te kijken van hun inzichten. Dat kan bijvoorbeeld een stagiair zijn die zegt: ‘Waarom doen jullie dit niet op deze manier?’. Ik stel me open voor mijn personeel, luister naar iedereen. Dat is de kracht van een goed bedrijf.” In je gerechten komen vreemde producten en bereidingen voor. Zo zal een gerecht als gepocheerde ganzenlever met slaboon, geitenkaas en onrijpe aardbei, wenkbrauwen doen fronsen. En ook roodbacteriekaas met konijnenniertjes en aardappel uitlek is niet heel gangbaar. Hoe kom je op dat soort combinaties? “Zoiets kan heel toevallig gaan. Ik ben sowieso gek van een beetje experimenteren. Als klein jochie rookte ik al mijn eigen paling. Op een dag kwam ik erachter dat je boter en olie ook kunt roken, al beweerden mensen anders. Dan kun je aardappelvocht dus ook roken en in een gerecht verwerken. Ik heb een schriftje waarin ik dat soort ontdekkingen opschrijf. Al moet ik toegeven dat ik daar al maanden niets in heb geschreven. Vaak doe ik dingen uit mijn hoofd.”

Te drinken

Virgo Portugal

Kunst en wijn smelten samen Het etiket van de spiksplinternieuwe Portugese wijn Virgo omvat bijna de hele fles. Het is dan ook een belangrijk aspect van deze wijn, waarbij het om de totaalbeleving gaat van het drinken van de wijn. Het label is wit en enkel voorzien van de naam van de wijn en het flesnummer. Het etiket is gemakkelijk los te peuteren, waardoor het vervolgens beschrijfbaar is. En daar gaat het producenten om: beschrijf of teken uw beleving op het etiket en bewaar het als herinnering aan een mooie avond. Het is zelfs mogelijk om uw ervaringen of ontwerp te uploaden naar de website van Virgo om te delen met andere liefhebbers. Slimme marketing, gemixt met een goede wijn. Het is wijn maken anno 2014.

Uit de kunst Eten bij De Librije is veel meer dan een prachtig bord met tongstrelend eten voorgeschoteld krijgen. Eten is beleven. Die beleving wordt mede gecreëerd door de smaakvolle kunstwerken die persoonlijk worden uitgekozen door Jonnie en Thérèse in samenwerking met IQ Kunstuitleen & Galerie. Al 20 jaar lang verzorgt IQ Kunstuitleen & Galerie ‘de lusten voor het oog’ in het Nederlandse toprestaurant. Dankzij deze hechte samenwerking tussen de Zwolse bedrijven, kregen al vele bekende kunstenaars zoals: Herman Brood, Ronald Westerhuis en Rob Scholte, om enkelen te noemen, een plaats in het alom geprezen drie-sterrenrestaurant. Jonnie en Thérèse hebben een uitgesproken smaak als het op kunst aankomt, maar laten zich ook graag adviseren, zodat ze de juiste keuzes maken. Kijk smakelijk…

De producent, Torre Do Frado is een van oorsprong boerenbedrijf dat stamt uit 1839. Het landgoed, een voormalig klooster, ligt in Portalegre in de Hoge Alejento, een magische plek in een redelijk ongerept stuk Portugal, waar men granen, kurkbomen en wijngaarden laat groeien. En de wijn? Een jonge wijn, intense rood van kleur, met veel aroma van rood fruit, zwarte bessen, kersen en pruimen. Wie hem even laat liggen, zal een elegante, ietwat rokerige, sensatie ontdekken, waardoor de wijn nog complexer wordt. Elegant in de mond, chique in het begin, met sterke maar ronde tannines. De smaak van rood fruit lijkt bijna niet te eindigen en de afdronk is fris en zoet.

Wat is, op een koud biertje met een bitterbal na, de meest briljante voedselcombinatie ooit? “Ganzenlever met oester. Dat vind ik echt geil lekker.” Wat maakt jou het gelukkigst? “Als ik op zaterdagavond de deur van De Librije sluit en het gevoel heb dat we het goed hebben gedaan. Het meest gelukkig ben ik als dat op een normale manier is gegaan. Zonder problemen met mijn vrouw, het personeel of gasten. Geld is niet mijn drijfveer, daar kijk ik pas naar als er iets niet goed is. Bijvoorbeeld als de boekhouder zegt dat de inkoopmarges niet goed zijn.” Sluit de praktijk van het koksleven aan op je jongensdromen? “Ja, maar wel omdat ik die praktijk zelf zo gecreëerd heb. Er zijn een heleboel jongens en meisjes die ervan dromen om kok te worden. Maar de realiteit is vaak heel anders dan wat ze ervan verwachtten. Dat maak ik hier in de keuken ook mee. Ik zie het als een voorrecht dat ik mijn eigen praktijk kon en nog steeds kan creëren. Toen ik net begon werd ik uitgelachen als ik aan kwam zetten met diklipharder van de Wadden en een Giethoorns lammetje. Dat wij een eigen moestuin hadden, was raar. Toch ben ik daar altijd trouw aan gebleven en daardoor gekomen waar ik nu ben.”

Torre de Frade – Virgo Druiven: Alicante Bouschet, Aragones en Syrah Trincadeira € 11,99 bij de betere wijnhandel

Tekst frank van Bergen

HIT AUTO

Limited edition Pininfarina Sergio

De godfather van het auto-ontwerp. De man die Cadillacs en Maseratiâ&#x20AC;&#x2122;s ontwierp, Alfa en Peugeot redde en van Ferrari de ultieme sportauto maakte. Sergio Pininfarina, directeur van de gelijknamige Italiaanse designstudio, overleed twee jaar geleden op 85-jarige leeftijd. Nu presenteert Ferrari: de limited edition Pininfarina Sergio.

TEKST JULIETTE VAN DER SMITTE

e Sergio maakte vorig jaar zijn debuut op de Geneva Motor Show en is niet alleen een ode aan Sergio Pininfarina zelf, maar ook aan zestig jaar partnerschap van Ferrari en de designstudio. De tweezitter is met de retro-futuristische look een lust voor het oog; modieus minimalistisch en ontworpen voor het circuit. Er is een visueel onderscheid tussen de functionele onderdelen in het zwart en de rode designelementen. De auto heeft op dit moment geen voorruit. In plaats daarvan zorgt het matzwarte oppervlak aan de voorkant – in theorie – dat de luchtstroom naar boven en over het hoofd van de bestuurder gaat. Die luchtstroom wordt naar de achterkant geleid voor downforce en motorkoeling. Pininfarina bouwt de auto’s zelf, maar Ferrari doneert alle mechanische en elektrische onderdelen en het interieur. Maar helaas autoverzamelaars, de zes exemplaren die worden gemaakt, zijn allemaal al verkocht. Van productiewagens tot supercars Pininfarina werd in 1930 in Turijn opgericht door Battista ‘Pinin’ Farina, Sergio’s grootvader. Met het bouwen van carrosserieën en productiewagens bouwde het bedrijf al snel een goede naam op en er ontstond een samenwerking met de grootste Italiaanse automerken. Sinds Sergio in 1961 aan het hoofd kwam, is het assortiment uitgebreid naar treinen, keukens, huizen en sinds kort zelfs een drone.

Het designbureau verwerkte al heel vroeg aerodynamica in hun ontwerp, wat veel invloed heeft gehad op de auto’s van vandaag. Als je je een sportauto voorstelt, zie je Pininfarina. En als je Ferrari zegt, zeg je Pininfarina. Sinds de jaren zestig werden - op twee modellen na - alle Ferrari’s ontworpen door het Italiaanse designhuis. Een paar pareltjes: de 375 MM, de F40 en de breedgeschouderde Testarossa. Geen poespas Van één persoonlijke stijl is bij Pininfarina geen sprake, want er werken tientallen talentvolle ontwerpers. Maar Sergio zorgde voor kernwaarden bij zijn designers: strak, helder en rank ontwerpen met stijl, tijdloosheid, innovatie en ingetogenheid. Of het nu een Frans volksautootje is, of een dikbuikige Cadillac; de sterke groef over de zijkant van een auto is iets wat je vaak terugziet bij Pininfarina’s. Alsof de oorspronkelijke potloodlijn van de eerste schets alle stappen van het ontwerpen heeft overleefd. Ook worden vaak kleine lampen gebruikt, puur en functioneel. Geen detail te veel op de Italiaanse auto’s.

De meest bekende projecten van het designhuis van de laatste jaren zijn onder meer de Ferrari 599 GTB Fiorano, de ‘one off’ Ferrari P4/5, de Chinese Brilliance BS4, de Ford Focus CC en de Maserati GranTurismo.

HIT art & business interview

‘Wat mij betreft schilder ik nog vier keer de wereld rond’

TEKST IRIS VAN IERSEL foto’s EVA POSTHUMA

Is het een foto, of is het een schilderij? De ambachtelijke werkwijze en schildertechniek van Evert Thielen zorgt ervoor dat je twee keer naar zijn werk moet kijken. Met eigen gemengde verf maakt de kunstschilder met Limburgse roots de prachtigste en grootste werken. Binnenkort is het werk van Thielen te bekijken tijdens PAN Amsterdam.

Met het veelluik ‘Het Verlangen’ was u zeven jaar bezig. Hoe is het om zo lang met één werk bezig te zijn? “Ik voel nooit echt vermoeidheid. Er is ook geen dag bij dat ik denk ‘goh, nu heb ik er echt even geen zin in.’ Ik leef elke dag toe naar het moment dat het af is. Het is trouwens ook niet zo dat ik zeven jaar lang, dag in dag uit, met hetzelfde bezig ben. Er komen altijd wel wat opdrachten tussendoor. Dat is maar goed ook, want ik moet ook mijn rekeningen betalen.”

Hoe ziet een gemiddelde dag van Evert Thielen er uit? “Ik heb vier dochters. In de ochtend breng ik één van mijn dochters naar school, vervolgens drink ik een kopje koffie. Rond kwart over negen ga ik aan het werk. Mijn werkdag is tussen vijf en zes uur ’s avonds voorbij. Ik probeer elke dag te schilderen, maar dat kan niet altijd. Er zijn ook andere dingen die moeten gebeuren. Mijn administratie bijvoorbeeld, of het bezoeken van tentoonstellingen.”

Vroeger stond u bekend om uw nette jasje. Hoe is dat tegenwoordig? “Het is niet dat ik een pak sta te schilderen, hoor! Ik draag gewoon een schort. Vroeger, in de tijd dat ik op de Kunstacademie zat, kleedde ik me wel netjes- als enige leerling. In die tijd, rond 1974/1975, waren er veel hippies. Op de academie had ik last van een stereotype: als je schilder bent, moet je er op een bepaalde manier uitzien. Het stoorde me dat de mannen die slonzig gekleed gingen, er ook qua werk een potje van maakten. Ik hoef aan mijn uiterlijk niets te ontlenen. Toen niet, nu niet. Bovendien, hoe ziet een typische schilder er uit? Ik heb geen idee.”

Was u een hoogvlieger op de Kunstacademie? “Het is in elk geval zo dat er tweehonderd tot tweehonderdvijftig mensen toegelaten wilden worden. Ik was één van de dertig studenten die toegelaten werd, dus dat zegt wel iets. Ik was altijd al een goede leerling met hoge cijfers. Toch ben ik na anderhalf jaar gestopt, het was niet mijn ding. Ik wilde het doen ‘zoals vroeger’, terwijl op school iets anders werd geleerd. De abstracte stijl was het toen helemaal. Wat ik wilde, was niet salonfähig.”

Op welk werk ben je het meest trots? “Dat is toch wel het veelluik waarop in drie fases het thema ‘verlangen’ wordt uitgebeeld. Met dat werk heb ik een statement kunnen maken. Toch heb ik de afgelopen vijf jaar nog wel andere werken gemaakt waarvan ik denk dat het wel eens een iconisch stuk kan worden.”

Vrouwen staan vaak centraal in uw werken. Waarom is dat zo? “Het is misschien voor de hand liggend, maar ik vind vrouwen gewoon leuk. Ik zeg ook altijd: het schildert zo lekker weg. Vrouwen hebben een bepaalde manier van bewegen die ik ook over probeer te brengen. Mannen schilder ik ook wel, maar dat zijn vaak portretten of figuren op de achtergrond.”

Is het mogelijk om een eigen Evert Thielen aan de wand te krijgen? “Zeker. Dat gebeurt meestal via een opdracht. Ik maak veel portretten, misschien wel 95 procent van alle opdrachten die ik aanneem. Vaak zijn dit best emotionele opdrachten en momenten, omdat je weet dat dat schilderij over honderd jaar nog in bezit van een familie is. Het is ook mogelijk om een van mijn vrije werken aan te schaffen tijdens een tentoonstelling.”

Wat zou u in de toekomst nog graag willen doen of maken? “Een overzichtstentoonstelling lijkt me wel wat. Dat ik door mijn eigen leven kan lopen, in chronologische volgorde. Ik blijf schilderen tot ik dood ben. Misschien kan dat fysiek gezien niet meer, maar dat is wel mijn doel. Als het aan mij ligt, schilder ik nog vier keer de wereld rond.”

Op school wilde het dus niet slagen. Waar dan wel? “Ik heb les genomen bij een klassieke schilder in Den Haag. Ongeveer drie jaar lang ging ik daar twee keer in de week naartoe. Met een paar werken die ik had gemaakt, vertrok ik vervolgens naar Amsterdam voor een tentoonstelling. Dat was een enorm succes. Vanaf toen ben ik gaan verkopen om verder te kunnen schilderen.”

U bent nu financieel minder afhankelijk. Hoe was dat in uw beginjaren? “Ik vond het een vervelend idee om afhankelijk te moeten zijn. Als je begint als kunstschilder moet je óf een vermogen hebben, óf je moet veel produceren om te verkopen. Ik heb geluk gehad, ik kreeg veel mediaaandacht, waardoor de mensen naar mij toe kwamen. Landelijke bekendheid zorgde ervoor dat ik kon verkopen. Ik kan me bijna niet voorstellen dat je vandaag de dag gemakkelijk kunt starten met schilderen.”

De werken van Thielen zijn van 23 tot en met 30 november 2014 te zien in de RAI Parkhal (hal 8) tijdens PAN Amsterdam. PAN is een eigentijdse beurs voor kunst, antiek en design. Meer informatie? Kijk op www.pan.nl.

HIT art & business Achtergrond

TEKST LIEKE GERARDS

Hoe Nazi-kunstschatten hun weg naar huis vinden

Roofkunst en rechtvaardigheid Duizenden kunstwerken en andere waardevolle objecten werden in de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s buitgemaakt, of gekocht voor spotprijzen. Kunst die nu, bijna zeventig jaar later, in veel gevallen nog steeds niet terug is bij de rechtmatige eigenaar. Zo werd in mei van dit jaar bekend dat Paleis Het Loo en het Rijksmuseum hoogstwaarschijnlijk ook roofkunst hebben hangen. En wie herinnert zich niet de zaak-Goudstikker, de in 1940 gestorven joodse kunsthandelaar van wie in de oorlog honderden werken werden ontvreemd? Hitlers grote liefde Adolf Hitler had eigenlijk maar één grote liefde: klassieke kunst. Al in 1938 had Hitler het plan om in de Oostenrijkse stad Linz een Führermuseum te bouwen dat de grootste kunstcollectie ter wereld moest krijgen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog roofde hij in een snelvaarttrein een geweldige kunstcollectie bij elkaar om het museum te vullen, maar ook voor privégenot werden huizen leeg gejat. Het waren voornamelijk zestiende-, zeventiende- en achttiende-eeuwse kunstwerken waar de nazi’s van hielden. Deze werken werden gezien als promotie voor het Derde Rijk en de ‘Arische’ cultuur. De kunst die de nazi’s niet beviel, voornamelijk moderne kunst, werd in nazi-Duitsland als ‘entartet’ (ontaard) bestempeld en verboden verklaard. De veelal joodse eigenaren moesten hun werken afstaan, de kunst werd verkocht in het buitenland of het verdween in kelders of op zolders, en kregen meestal nauwelijks of geen compensatie.

De kunstbrigade Al tijdens de Tweede Wereldoorlog gingen de geallieerden in tegenaanval. Een in 1943 opgerichte legerafdeling, Het Monu-

ments, Fine Arts, and Archives program (MFAA), werd ingezet om cultuurgoed in oorlogsgebieden veilig te stellen. Het MFAA bestond uit mensen uit de cultuur- en kunstwereld, zoals conservatoren, architecten en archivarissen. De meesten meldden zich vrijwillig aan om op schatzoektocht door Europa te gaan. Vanaf D-day liepen zij in de voorste linies mee om die geroofde kunst terug te vinden. De nazi’s verstopten hun kunstbuit vaak onder de grond in grote depots, mijnen en in de kelders van kastelen zoals Schloss Neuschwanstein in Beieren. De kunstbrigade, die ook wel de Monuments Men (zie kader) werden genoemd, stuitte tijdens hun speurwerk begin april 1945 op een zoutmijn bij het Duitse plaatsje Merkers. De mijn was volgepropt met goud en kunstschatten; schilderijen, beeldhouwwerken, papyrusrollen, Byzantijnse mozaïeken, Romeinse en Griekse kunst. Het is slechts één voorbeeld van de door de Monuments Men teruggevonden kunst. Eén van de grootste schatten werd gevonden in een andere mijn in het Oostenrijkse dorpje Altaussee. Hier werden in totaal 6.577 schilderijen, 137 beeldhouwwerken en circa 1.500 kisten gevuld met boeken ontdekt, waaronder Michelangelo’s ‘Brugse Madonna’ en ‘De Astronoom’ van Johannes Vermeer. 45

Michelangelo’s Brugse Madonna

Rechtsherstel

fragment uit de film Monuments Men

The Monuments Men Over dit onderwerp verscheen afgelopen jaar de film The Monuments Men van en met George Clooney. De film ging op het filmfestival van Berlijn in première. De film vertelt het waargebeurde verhaal van het MFAA, een zeer ongebruikelijke groep militairen die in de Tweede Wereldoorlog meer wisten van kunst dan van oorlog voeren. George Clooney regisseert en speelt een hoofdrol in The Monuments Men. De cast bestaat daarnaast onder andere uit Matt Damon, Bill Murray, Cate Blanchett, Jean Dujardin en John Goodman. George Clooney schreef met Grant Heslov het scenario van de film. Het duo werkte eerder al samen aan het scenario van The Ides of March. De film is gebaseerd op het non-fictie boek The Monuments Men: Allied Heroes, Nazi Thieves and the Greatest Treasure Hunt in History van Robert M. Edsel.

In de zes jaar na de oorlog hebben de Monuments Men ongeveer vijf miljoen kunstschatten teruggevonden, maar het rechtsherstel direct na de Tweede Wereldoorlog is grotendeels mislukt. De geallieerden retourneerden enorme hoeveelheden geroofde kunst aan de landen waar de kunstwerken waren geroofd. Deze kunstwerken werden echter niet teruggegeven aan de rechtmatige eigenaren of erfgenamen, omdat je voor honderd procent moest kunnen aantonen dat je eigenaar was. Lastig te realiseren; wanneer je wordt opgepakt of op de vlucht bent, steek je niet nog snel een bonnetje in je binnenzak. Aankoopbewijzen waren verloren gegaan tijdens de Tweede Wereldoorlog, waardoor veel mensen niet konden aantonen dat ze eigenaar waren van een kunstwerk. Als gevolg werd veel kunst in de staatscollecties opgenomen en verschillende musea kwamen in het bezit van de geroofde kunst.

Terug naar herkomst Vanaf het einde van de jaren negentig is de teruggave van geroofd kunstbezit opnieuw in de aandacht komen te staan. Dit kwam mede door de in 1998 vastgestelde Washington Principles on Nazi Confiscated Art. Het jaar daarop vaardigde de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa een resolutie uit betreffende Looted Jewish Cultural Property. In deze verklaringen wordt gepleit voor een soepel teruggavebeleid van tijdens de oorlog geroofd bezit. In de meeste westerse landen zijn sinds enkele tientallen jaren overheidscommissies ingesteld, die de musea en regeringen adviseren over teruggave van werken. In Nederland bestaat er sinds 2002 de Adviescommissie Restitutieverzoeken Cultuurgoederen en Tweede Wereldoorlog, kortweg de Restitutiecommissie. Zo gaf de commissie in de eerdergenoemde zaak-Goudstikker het advies aan overheid om drie werken uit de Nederlandse-Kunstcollectie terug te geven aan de weduwe van Eduard von Saher, de enige zoon van de joodse kunsthandelaar Jacques Goudstikker.

‘Ik geef niets vrijwillig terug’ Een ander recent voorbeeld over roofkunst is de ‘nazi-kunstschat’ van de inmiddels overleden kunsthandelaar Cornelius Gurlitt. In 2011 werden in het appartement van Gurlittt in München 1400 schilderijen aangetroffen, maar de vondst werd pas eind vorig jaar bekend. Gurlitts vader Hildebrand had de kunstwerken in dubieuze omstandigheden in bezit in 46

De astronoom van Johannes Vermeer

ildebrand Gurlitt, vader van Cornelius Gurlitt

Verschillende musea zijn in het bezit van geroofde kunst de tijd dat de nazi’s in Duitsland aan de macht kwamen. Later werden in het huis van Cornelius Gurlitt in de Oostenrijkse stad Salzburg nog eens zestig werken van beroemde kunstenaars gevonden. “Ik geef niets vrijwillig terug. Dat doe ik in geen geval”, zei een onverbiddelijke Gurlitt tegen een journaliste van Der Spiegel in november 2013. De omvangrijke verzameling die zijn vader had aangelegd, moest in haar geheel bijeen blijven. Het ging er bij Gurlitt niet in dat zijn overleden vader, kunsthandelaar Hildebrand Gurlitt, tijdens de oorlog veel zaken had gedaan met nazi’s. Eind maart werd bekend gemaakt dat hij alle werken teruggeeft aan de erven van de rechtmatige eigenaren, te beginnen met Zittende vrouw van Henri Matisse. Het is mogelijk het duurste werk van de circa 30 procent van de Gurlitt-collectie die tot nu toe openbaar is gemaakt. Het schilderij is miljoenen waard, misschien zelfs wel enkele tientallen miljoenen.

Slechts een begin Sinds de start van de Restitutiecommissie zijn er meer en meer nazaten die op zoek gaan naar hun geroofde erfgoed. Volgens experts was de kunstroof in Nederland voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog veel omvangrijker dan in andere landen, omdat Nederlandse joodse antiquairs en verzamelaars relatief veel kunstschatten bezaten. Naast de Restitutiecommissie zijn er de laatste jaren meer organisaties opgezet om verloren kunst terug te vinden. Zo startte in 2009 het herkomstonderzoek Museale Verwervingen vanaf 1933, een groot onderzoek naar kunstaankopen door musea sinds 1933. De kans is dus groot dat de term kunstroof komende jaren steeds vaker zal opduiken. Nog lang niet alle stukken zijn terug bij de rechtmatige eigenaar.

Het Lams God in de Sint-Baafskathedraal. TE GENT

Het Lams God Eén van de belangrijkste kunstwerken ter wereld, Het Lam Gods van gebroeders Van Eyck, heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog ook verborgen gelegen in een zoutmijn. In 1934 werden twee panelen van het kunstwerk, de Rechtvaardige Rechters en Johannes de Doper gestolen. Johannes de Doper is al langere tijd terecht, maar het paneel van de Rechtvaardige Rechters is tot de dag van vandaag niet teruggevonden. Het kunstwerk bevindt zich in de Sint-Baafskathedraal te Gent.

Layer by Adje

HIT art & business interview

Selfmade man

TEKST LIEKE GERARDS

De collectie, van voornamelijk lichtobjecten en meubel-modules, van designer Adje Verhoeven zijn herkenbaar, handgemaakt en uniek. Dat zijn ontwerpen in de smaak vallen, is duidelijk te merken aan het succes van zijn bedrijf Layer by Adje. Sinds 2008 is Adje bezig met zijn eigen designs. Kleinschalig begonnen, inmiddels klanten in binnen en buitenland.

chter de terrasjes in de gezellige Dorpstraat van Oisterwijk zit het drielaagse atelier van Layer Conceptual Design verstopt. De strakke en witte muren in het pand contrasteren met de robuuste, houten vloer die vol ligt met lampen, stoffen en ontwerpen. De ruimte is niet alleen het atelier van de designer; alles – van het ontwerpen tot de productie – gebeurt vanuit het Brabantse dorp. “En ik doe ook alles zelf, zonder personeel”, aldus Adje. “Zelfs de levering van mijn producten bij bedrijven binnen de Benelux neem ik op me. Zolang het alleen runnen van Layer by Adje haalbaar is, blijf ik het ook zelf doen. Ik vind dat persoonlijk contact met mijn klanten ontzettend belangrijk, daarin onderscheid ik mezelf .”

Signature design Alhoewel alle meubels en verlichting handgemaakt en dus uniek zijn, is de stijl van Adje in elk product te herkennen. “Mijn eigen signatuur is in al mijn designs terug te zien. Natuurlijk kijk ik naar trends, maar ik heb altijd mijn eigen visie en gevoel gevolgd. Naast het persoonlijk contact, is die handtekening een positieve manier hoe ik mezelf onderscheid.” Layer by Adje maakt gebruik van natuurlijke en pure materialen. Ook in het kleurgebruik komt dit terug. “Zelf kies ik voor sobere en basic kleuren, maar wil een klant felroze, dan kan dat uiteraard ook.”

Overal te vinden Opgegroeid in verlichtingszaken van zijn ouders, heeft Adje altijd al iets met licht gehad. Verhoeven: “Ik heb langere tijd in de familiezaak gewerkt, maar kon mijn creatieve ei daar niet kwijt. Zonder enige scholing ben ik toen gestart met het ontwerpen van lampen en lichtobjecten. Kunstzinnig was ik al, de rest heb ik mezelf aangeleerd.” Binnen korte periode groeide de collectie van Adje steeds verder uit. Inmiddels verkopen ongeveer veertig dealers in binnen- en buitenland de producten van Layer by Adje. Grotere projecten, zoals het inrichten van hotels, neemt Adje ook aan.

Primair en strak De producten van Adje zijn minimalistisch en strak. Het uitgangspunt is werken met primaire basisvormen. Door deze opnieuw te ordenen, komt hij tot nieuwe vormen. “Mijn lampen en meubelontwerpen zijn echte items, voor mensen die van interieur houden. Mijn persoonlijke favoriet is de Layer Big Loft. Deze enorme lamp heeft mijn lengte, namelijk 1.76m.”

Adje verhoeven

Ringbaan Oost 148a, 5013 CE Tilburg telefoon 013 5321486 info@havl.nl www.havl.nl

HIT art & business musea

TEKST JULIETTE VAN DER SMITTE

Cultural Development in Abu Dhabi

Verzamelde wereldmusea op een kunstmatig eiland Abu Dhabi heeft een grootse ambitie; culturele hoofdstad van het Midden-Oosten worden. Dat lijkt te lukken, want hun culturele district wordt het grootste ter wereld. Het kloppend hart op het kunstmatige eiland Saadiyat, voor de kust van het emiraat, bestaat uit musea ontworpen door toparchitecten van over de hele wereld. De drie grootste namen: Louvre, Guggenheim en Zayed National Museum.

2 52

1 Guggenheim

Abu Dhabi

De eerste grote naam, Guggenheim Abu Dhabi, zal naar verwachting in 2017 haar deuren openen. Het gebouw beslaat ruim 30.000 vierkante meter, waarvan bijna de helft is vrijgemaakt voor exposities en permanente collecties. Het museum legt de focus vooral op Midden-Oosterse kunst en cultuur sinds 1960. In de rest van het gebouw komtt een centrum voor kunst en technologie, een onderzoekscentrum en een laboratorium. Architect Frank Gehry, die ook het Guggenheim in het Spaanse Bilbao ontwierp, liet zich inspireren door de traditionele Midden-Oosterse binnenplaatsen en windtorens die voor verkoeling in de woestijnzon zorgden. Galleries van verschillende grootte zijn verbonden door catwalks en komen om een centrale, overdekte binnenplaats te liggen. www.guggenheim.org

2 Zayed

National Museum

Het Zayed National Museum wordt het hart van het culturele district van Saadiyat en weerspiegelt de geschiedenis en cultuur van Abu Dhabi. Het ontwerp van Lord Norman Foster bestaat uit vijf enorme stalen torens die doen denken aan vleugels. Ze zijn ontworpen als thermische schoorstenen, die de ondergelegen ruimtes verkoelen en de lobby voorzien van frisse lucht. Het gebouw behelst naast het museum een opleidingscentrum, een theater, een café en winkels. Onderaan het complex komt een heuvel met gallerie-locaties. Het nationale museum zal vanaf 2016 te bezoeken zijn. www.zayednationalmuseum.ae

3 Louvre

Abu Dhabi

In 2009 legde de Franse president Nicolas Sarkozy samen met de kroonprins van het emiraat de eerste steen van het Louvre Abu Dhabi. Dit 24.000 vierkante meter omvattende satellietmuseum, van haar beroemde evenknie in Parijs, is ontworpen door Jean Nouvel. Nouvel zocht in het ontwerp van het museum voor klassieke kunsten naar een mix van islamitische en westerse elementen. Een enorme doorschijnende koepel, die refereert aan een moskee, overdekt een stadje met gebouwen, kanalen, stegen en pleinen. Louvre Abu Dhabi zal volgend jaar haar deuren openen voor bezoekers. www.louvreabudhabi.ae

Saadiyat Island in ontwikkeling In 2004 begon met het megalomane bouwproject Saadiyat Island. Het bestaande eiland, op zo’n 500 meter van de kust van Abu Dhabi, wordt omgetoverd tot een eersteklas centrum voor leisure, business en toerisme. Het ligt op zo’n twintig minuten vanaf Abu Dhabi International Airport en zeven minuten vanaf het centrum van de stad. Het wordt verdeeld in zeven districten: Cultural District, Beach, Retreat, Reserve, Marina, Promenade en Lagoons. De in ontwikkeling zijnde gebouwen van architecten als Gehry, Nouvel, Foster en Ando maken dit tot één van de meest interessante bouwprojecten ter wereld.

HIT art & business travel

TEKST JULIETTE VAN DER SMITTE

Emirates Palace

Een zevensterrenpaleis Voor de cultuurliefhebbers die afreizen naar Abu Dhabi, is Emirates Palace hét hotel voor een prinselijke overnachting. Het meest prestigieuze en indrukwekkendste hotel ter wereld is een luxe oase in de weelderige woestijn.

butlerservice. Ook staan speciale bath butlers klaar om een van de zeven verschillende soorten baden klaar te maken. Voor wie van échte luxe houdt, kan de kuip zelfs worden gevuld met champagne.

Algemeen Het hotel, onderdeel van de Kempinski Group, opende in 2005 haar deuren en de bouwkosten bedroegen meer dan twee miljard euro. Maar het resultaat is er ook naar, want koninklijker dan dit wordt het niet. Of het nu voor business of pleasure is; gasten worden hier royaal in de watten van een decadent sprookje gelegd. Neem alleen al de koffie, die wordt geserveerd op een zilveren dienblad met rozenblaadjes, gekristalliseerde suiker, een linnen servet, marsepeinen croissants en een fles geïmporteerd water. De dames krijgen er een roos bij.

Culinair avontuur Verwen je smaakpapillen met een werelds culinair avontuur in een van de veertien restaurants en lounges van het paleis. Geniet bij het all-day restaurant Le Vendome Brasserie van het internationale buffet of schuif aan bij het Mezlai met meer dan honderd verschillende lokale gerechten. Op elke hoek van het hotel een bekroond restaurant, van de smaak van Italië bij Mezzaluna en het sappige vlees van de grill bij BBQ Al Qasr, tot de verse zeevruchten van Sayad en moderne Chinese gerechten van Hakkasan.

Koninklijk De architecten en ontwerpers die dit paleis ontwierpen, gebruikten goud, marmer en de hulp van de beste internationale kunstenaars om een van de meest indrukwekkende hotels ooit te bouwen. Emirates Palace is van vleugel tot vleugel ruim een kilometer breed en omringd door 85 hectare prachtig aangelegde tuinen. De gasten worden ontvangen in de indrukwekkende lobby met meerdere lounges en een imposante zestig meter hoge koepel, afgewerkt met mozaïek van glastegels en goud. Vlak na zonsondergang, als de fonteinen voor het hotel omhoog spuiten, is het een plaatje om te zien.

Sport en spa Sportliefhebbers kunnen gebruikmaken van het 6,5 kilometer jogging- en fietspad of een van de cricket- en voetbalvelden, tennis- en badmintonbanen en een beachvolleybalveld. Voor wie liever heerlijk wil ontspannen, heeft Emirates Palace het ultieme resort. Langs het kilometerslange privéstrand kronkelen twee zwembaden ter grootte van een paar voetbalvelden, afgewisseld met Jacuzzi’s. De medewerkers van de zwembaden strandservice staan klaar om zonnebrillen te reinigen, gasten te verkoelen met rustgevende watersprays en fruitsticks uit te delen.

een rijke cultuur, kleurrijke tradities en Arabische gastvrijheid

Emirates Palace omarmt de rijke cultuur, kleurrijke tradities en Arabische gastvrijheid van de regio. Om u nog een idee van die luxe te geven: elk jaar wordt vijf kilo puur eetbaar goud verwerkt in de drankjes en desserts van één van de 128 keukens. Zelfs als het hotel vol is, staan per elke gast maar liefst zes medewerkers klaar. Van Grand Rooms tot Palace Suites De 394 kamers en suites, van 55 tot 680 vierkante meter, zijn zorgvuldig ingericht en bieden de gasten superieur comfort en luxe. Ze zijn vaak afgewerkt met goud en marmer, voorzien van state-of-the-art entertainmentsystemen en ingericht naar de standaard van een Arabische sjeik. De kamers worden elke dag aangevuld met vers fruit en water en bieden een 24-uurs

www.kempinski.com 55

HITHIT-sports art & business interview Uitgaan

moet je gezien hebben De meest boeiende exposities van het moment

Voor echte dames en heren Ruisende zijde, adembenemende borduursels, ruches en grote crinolines. Wollen maatkleding voor dandy’s en chique baljurken voor echte dames. Dit najaar sprankelen de kostuums uit de tijd van Jane Eyre, Eline Vere, Jane Austen’s Pride and Prejudice en Downton Abbey in volle glorie in een grote tentoonstelling over mode in de negentiende eeuw. De tentoonstelling wordt 11 oktober verwacht in het Gemeentemuseum in Den Haag en zal tot en met 22 maart 2015 te zien zijn. www.gemeentemuseum.nl

The Art of the Brick De LEGO®-tentoonstelling The Art of the Brick werd door CNN uitgeroepen tot één van de top 10 exposities ter wereld die je gezien moet hebben. Ruim 75 kunstwerken, opgebouwd uit ruim één miljoen LEGO-stenen, vormen een feest van herkenning voor jong en oud. In de Play Zone kunnen kleine (en grote) bezoekers zelf aan de slag met de bekende bouwsteentjes. Wegens groot succes is de tentoonstelling, te zien in Amsterdam EXPO, verlengd tot en met 26 oktober. www.amsterdamexpo.nl

Terug naar de sixties

Building with textiles

In Sufficient Force, te bezichtigen van 11 oktober 2014 tot en met 22 maart 2015, toont het Kröller-Müller museum werk van internationaal gerenommeerde Amerikaanse kunstenaars. Daarbij staan de jaren zestig centraal, met name het roerige kunstklimaat in en rond New York. De zalen staan volop in het teken van de minimal en conceptual art. Er is werk te zien van onder andere Ad Reinhardt, Tony Smith en Bruce Nauman. www.kmm.nl

Het TextielMuseum presenteert werk van internationaal toonaangevende architecten en interieurprojecten met textiel in de hoofdrol. Bouwen met textiel en flexibele materialen heeft esthetische, functionele en milieutechnische voordelen. Textiel wordt daarom al het vijfde bouwmateriaal genoemd naast staal, steen, beton en hout. Bezoekers kunnen aan de slag in de tentoonstelling en het proeflab. De bezoeker ervaart de potentie van textiel door stoffen die verwarmen, oplichten en geur afgeven. De tentoonstelling is een onderdeel van een groter overkoepelend project waar het TextielMuseum en het TextielLab zich voor een langere periode op richten. Kijk voor het volledige programma op www.textielmuseum.nl

Frieze Masters U moet er wel voor naar Londen, maar daar vindt u wel de meest hippe en vooruitstrevende kunstbeurs van Europa: Frieze Masters. De beurs, die plaats vindt van 15 t/m 19 oktober, wordt al jaren beschouwd als dé opening van het kunstseizoen in de Britse hoofdstad. 120 galerieën uit de hele wereld vertonen hier hun kunst, van de oudheid tot late twintigste eeuwse kunst. Op eerdere edities was werk van Calder, Picasso, Brueghel, Velázquez, Pollock en Matisse te bewonderen. www.friezemasters.com

Mondiale blikvangers Voor Global Identity werden ontwerpers en kunstenaars, wonend in verschillende werelddelen, gevraagd om een sieraad te ontwerpen dat onze mondiale identiteit weerspiegelt of reflecteert op mondiale kwesties. Van 27 september 2014 tot 22 maart 2015 zijn de werken van onder andere Atelier Ted Noten, Bertjan Pot en Paolo Ulian te zien in het Stedelijk Museum in Den Bosch. www.sm-s.nl

Over de grens Modeontwerper Marga Weimans is een van de meest opvallende ontwerpers van dit moment. Met haar collecties zoekt ze grenzen op in de mode. Het Groninger Museum verwierf stukken voor de collectie en werd eerder in kleinere presentaties getoond. Deze tentoonstelling ´Fashion House´ is een overzicht van zowel vroeg, recent als nieuw werk. De tentoonstelling is tot en met 23 november 2014 te bezoeken. www.groningermuseum.nl

Een tikje humor Mode-illustrator Piet Paris is tot en met 30 november gastcurator in het Centraal Museum in Utrecht. Uit de collectie van het Centraal Museum kiest Piet Paris meer dan 150 voorwerpen en presenteert ze in een verrassende vorm: als scènes van een musical. Hij combineert mode met voorwerpen en neemt deze in gebruik. Via backstage, de rode loper en het podium leidt hij de bezoeker langs meer dan vijftig looks. www.centraalmuseum.nl

Fotografie: de doorbraak Met Modern Times, te zien van 1 november 2014 tot en met 18 januari 2015, organiseert het Rijksmuseum voor het eerst een grote overzichtstentoonstelling van haar collectie 20ste-eeuwse fotografie. Ontwikkelingen als de doorbraak van fotografie als kunstvorm komen in de tentoonstelling aan bod. Er worden wel 400 foto’s getoond, waaronder werk van wereldberoemde fotografen als Man Ray en Helen Levitt. Modern Times is de eerste tentoonstelling die in de volledig gerenoveerde Philipsvleugel van het Rijksmuseum te zien is. www.rijksmuseum.nl 57

HIT-sports actualiteit

hit-sports ‘We kijken uit naar een succesvolle toekomst’ Het contract tussen RKC Waalwijk en HIT-Sports is voor twee jaar verlengd. RKC Waalwijk was de eerste betaald voetbalorganisatie waarmee HIT-Sports vorig jaar een samenwerking aanging. HIT-MKB geeft het RKC-inkoopplatform in de aankomende jaren verder vorm. Remco Oversier, algemeen directeur bij RKC Waalwijk, is blij met de samenwerking: “Wij behandelen onze sponsoren graag als partners. Door het RKC-Platform kunnen wij onze partners de mogelijkheid bieden een kostenbesparing te realiseren op verschillende facilitaire diensten.” In de businessclub van RKC zijn wel wat dingen veranderd. “De Rabo Lounge heeft nu meer de uitstraling van een woonkamer. Deze is ook af te huren. Daarnaast is RKC Waalwijk een samenwerking aangegaan met Cookaholics, onze nieuwe cateringpartner.” Ondanks de degradatie naar de Jupiler League ziet Oversier de toekomst positief tegemoet. “Met een talentvolle, maar kleinere selectie zijn we de competitie gestart. Met RKC Waalwijk gaan voor een plekje in de play-offs. We kijken uit naar een gezonde en sportief succesvolle toekomst.” remco Oversier

‘Wij vullen Hit-Sports aan, en zij vullen ons aan’ Handbalvereniging KRAS/Volendam tekende onlangs een drie jarig contract bij Hit-Sports. “In één woord fantastisch”, vindt bestuurslid Joost Ooms de nieuwe samenwerking. “Wij hadden meteen een goed gevoel bij het concept, omdat wij graag iets teruggeven aan onze partners en sponsoren past dit helemaal bij de clubvisie: het levert ze direct een besparing op! Wij proberen modern en vooruitstrevend te zijn en dat wordt dankzij Hit-Sports en de deskundigheid van Marcel extra versterkt. Wij vullen hen aan, en zij ons.” Door het sterke netwerk dat de handbalvereniging al reeds had, denkt Ooms dat de betrokkenheid van de achterban dankzij Hit alleen maar vergroot kan worden. “Hit-Sports is commercieel, modern en vooruitstrevend: net als wij!” 58

Joost Ooms EN Marcel van de Rande

Mayworks en HIT:

mooi & sterk Met hun jarenlange ervaring in het vervullen van succesvolle promotie- en evenementenopdrachten weet Mayworks Promotions een product, dienst of evenement altijd onder speciale aandacht te brengen. Mayworks verzorgt de ‘HIT-Babes’ die in de Skybox van HIT-MKB aanwezig zijn om gasten te ontvangen. In gesprek met directrice Mayke van Berlo. Hoe is Mayworks Promotions ontstaan? “Ik heb zelf ontzettend veel ervaring in de promotie-en evenementenbranche, daarnaast heb ik ook enkele programma’s op tv gepresenteerd. Door mijn ervaringen werd ik enthousiast en wilde ik mezelf profileren in de markt. Ik merkte al snel dat me dat goed af ging en zo ben ik op 22-jarige leeftijd mijn eigen bedrijf Mayworks Promotions gestart.” Hoe ziet een gemiddelde werkdag er voor u uit? “Ik begin en eindig mijn dagen meestal op kantoor. In mijn rol als directrice vind ik het erg belangrijk om zelf ook zoveel mogelijk op locatie aanwezig te zijn. Dit om te kijken of alles naar wens verloopt bij de opdrachtgevers, maar ook om betrokken te zijn met onze medewerkers. Zo kan ik altijd nog even de puntjes op de i zetten.” Wat is de kracht van de medewerkers van Mayworks? “Natuurlijk zien al onze personeelsleden er verzorgd uit en zijn ze vriendelijk. Daarnaast is spontaniteit en een goede uitstraling belangrijk. Maar naast ‘het plaatje’ is ook ‘inhoud’ voor Mayworks van cruciaal belang. We streven ernaar dat al onze medewerkers te allen tijde meedenken met de opdrachtgevers. ” Wat vindt u van het vooroordeel dat je voor het doen van promotiewerk heel mooi moet zijn? “Daar ben ik het echt niet mee eens! Ik ben vooral op zoek naar spontane mensen, die flexibel zijn, de juiste uistraling hebben die bij Mayworks Promotions past en willen meedenken met de klant. Je hoeft niet per se heel mooi te zijn, het gaat vooral om hoe je overkomt en wat je uitstraalt.” Hoe is de samenwerking tussen Mayworks Promotions en HIT ontstaan? “In het Jan Louwersstadion van FC Eindhoven verzorgen wij sinds enkele seizoenen promodames, hostesses en horecamedewerkers. HIT-Sports was als bezoeker erg te spreken over onze medewerkers aldaar en wilde dit ook voor hun Skybox bij Willem II. Onze hostesses van HIT-Sports zorgen voor de gastenlijst en een warm welkom. Daarnaast zorgen zij voor een onderlinge introductie en worden alle gasten voorzien van een drankje. Onze dames zien er altijd stijlvol, elegant en vrouwelijk uit, wat dan ook weer de wens vanuit HIT is.” Mayke van Berlo

column

“Het afgelopen jaar stond in het teken van zaaien. Nu is het tijd om te oogsten.” Sport verbindt, het verbroedert en het is een uitgelezen kans om zaken te doen, is mijn ervaring. Als voormalig commercieel directeur en sportliefhebber merkte ik dat de traditionele sportsponsoring voorbij was: de huidige sponsor wil méér. Meer diepgang en samenwerking met de clubs en hun sponsoren, meer mogelijkheden om sponsorgelden terug te kunnen verdienen, meer bekendheid binnen de business club. Het toeval wil dat Colas van de Valk hetzelfde idee had. Zonder dat we het toen van elkaar wisten, waren we beiden bezig met het verbinden van netwerken; Colas via het middenen kleinbedrijf en ik vanuit de Sport, maar met dezelfde gedachtelijn. En zo is de bal gaan rollen. Het afgelopen jaar stond vooral in het teken van zaaien: het werven van clubs, deelnemen aan acties, branding van de HIT-Organisatie, netwerken en vooral heel vaak ons verhaal vertellen. Nu is de tijd gekomen om te gaan oogsten. Een aantal clubs omarmt ons concept, onze organisatie en dàt versterkt mijn enthousiasme om zoveel mogelijk groei te realiseren. Maar er is méér mogelijk. Het afgelopen jaar heb ik me 24/7 volledig ingezet en eigenlijk geen moment stil gezeten. Daar zal de komende tijd ook geen tijd voor zijn. Of ik dat erg vind? Absoluut niet. Er is meer groei te realiseren en dat gaat er komen ook, omdat ik er voor 100% in geloof. Ongeveer een half jaar geleden hebben we samen met een partner een digitaal business 2 business platform ontwikkeld om sponsoren met elkaar te verbinden (een soort “ B2B Marktplaats”). We zien tijdens wedstrijden dat sponsoren elkaar vriendelijk begroeten, zonder dat ze elkaar écht kennen, laat staan dat ze weten wat voor soort ondernemers het zijn, die (ver)binding is noodzakelijk en geeft een meerwaarde aan het sponsorschap. Via dit platform krijgen sponsoren direct toegang tot de businessclub met de mogelijkheid om elkaars diensten aan te beiden en te ontvangen Die behoefte gaat HIT-Sports samen met de clubs nu invullen. Medio september, is het platform operationeel en trappen we af bij de eerste betaald voetbal organisatie in het zuiden van het land, gevolgd door de andere clubs.

Marcel van de Rande Directeur HIT-Sports

TEKST LIEKE GERARDS

HIT-sports interview

Sportfive en RODA JC RODA JC is gedegradeerd uit de Eredivisie en speelt nu Jupiler League. Bijzonder, aangezien de Limburgse club sinds 1973 onafgebroken actief was in de Eredivisie. Verder werd afgelopen februari – dus nog voor de degradatie- bekend gemaakt dat RODA een contract voor maar liefst tien jaar is aangegaan met het internationale marketingbureau Sportfive. Vier korte vragen aan Marco Schumacher, sales manager van Roda JC vanuit Sportfive.

Wat doet Sportfive precies? ‘Wij nemen als groot sportmarketingbureau de gehele commerciële afdeling over van betaald voetbal organisaties. Veel toonaangevend clubs, onder andere HSV, Borussia Dortmund, Chelsea en FC Utrecht, werken met Sportfive. Vanaf maart 2014 neemt Sportfive bij Roda JC met al haar expertise en ervaring de commerciële afdeling over.’

Wat is jullie doel bij RODA JC? ‘Ons doel is om RODA JC weer gezond te maken, de begroting weer op orde te brengen en uiteindelijk de club te laten groeien. Het zou heel mooi zijn als we straks weer Eredivisie spelen, daar horen we thuis.’

Wat is jullie link met HIT-Sports? HIT-Sports ondersteunt RODA JC waardoor de club haar sponsoren iets extra’s kan bieden. Een voorbeeld hiervan is een speciaal inkoopplatform dat RODA JC en Hit-Sports samen hebben ontwikkelt, waar al een aantal sponsoren zeer enthousiast gebruik van maken. De samenwerking met HIT is altijd fijn geweest.

Wat zijn de voordelen van Sportfive? ‘Belangrijkste voordeel; ons sportmarketingbureau reduceert de commerciële kosten voor de club. Ook heeft Sportfive een ontzettend groot netwerk, waardoor je als club een groter bereik aan sponsoren én meer kennis paraat hebt.’

HIT Shopping Musthaves

1 Mode is liefde

Must haves

Goed nieuws voor modeliefhebbers. Modehuis Louis Vuitton komt met een prachtig boek, genaamd Louis Vuitton Fashion Photography. Het boek bevat foto’s van producten tot campagnes van periodes uit de jaren vijftig tot het heden. De foto’s zijn geschoten door ’s werelds bekendste modefotografen, waaronder Patrick Demarchelier en Mario Testino. Het limited edition fotoboek is vanaf 15 oktober verkrijgbaar in de boekhandel met drie verschillende covers, van Demarchelier, McDean of Bert Stern. Prijs: 75,00 euro

De Fridge van Veuve Clicquot is een über-chique metalen box in de vorm van een retro-ijskast. Met de Fridge houdt u een fles champagne maar liefst 2 uur koel. Het goede nieuws: als u een ijskastje aanschaft, zit er een gratis fles Veuve Clicquot Ponsardin Brut in verstopt. Kom daar maar eens mee aan op een feestje... Prijs: 47,95 euro www.veuve-clicquot.com

3 Als een zonnetje Net als Katy Perry het goede doel steunen én met de tijd meegaan, dat kan met het Q&Q SmileSolar horloge van ontwerpster Tomoko Nakatsuka. Het horloge werkt, na een keer in de zon te hebben gezeten, ruim drie maanden op zonne-energie. Er zijn in totaal vijftien verschillende klokjes te krijgen waar iedereen blij van wordt. Prijs: 44,95 euro www.smile-qq.com

2 Stijlvol en koel

7 Prachtig (en) praktisch

Bijzettafel 973 van Rolf Benz heeft een uniek uiterlijk en is daarmee een blikvanger in elke woonkamer. De 973 wordt gekenmerkt door het donkerbruine leren handvat waardoor de tafel eenvoudig te verplaatsen is. Geen gesjouw meer met zware materialen, maar gewoon altijd een tafeltje binnen handbereik. De houten pootjes en het stalen blad zijn verkrijgbaar in verschillende uitvoeringen. Prijs: vanaf 287,00 euro www.rolf-benz.com

Michael Kors introduceert de vernieuwde Large Hamilton Traveler, een variatie op hun iconische tas. Deze grote versie is versierd met het bekende slotje met de merknaam in gouden kleur. De tas is niet alleen een lust voor het oog, hij is ook nog eens praktisch. Er zijn drie open binnenvakken, een binnenvak met rits en een telefoonvakje aanwezig om al je spullen in te bergen. Prijs: 296,00 euro www.michaelkors.com

5 Bellen of zingen

8 Uitblinker

Zingen onder de douche kan luidkeels zonder muziek, maar ook met de Mira Douche Speaker van Braven op de achtergrond. Door middel van bluetooth maakt de waterbestendige speaker verbinding met eigen apparaten, zoals smartphone of iPod. Ook geschikt voor workaholics: telefoongesprekken beantwoorden kan vanaf nu ook in de douche. De speaker gaat door de 1200mAh batterij zo’n tien uur mee en is verkrijgbaar in grijs, roze en zwart. Prijs: 75,00 euro www.braven.com

Voor wie een normale Iphone 6 niet genoeg is, is er de Lux iPhone 6 van Brikk. Deze luxe telefoon is versierd met een flinke laag 24-karaats goud. Dat is helaas wel terug te zien op het prijskaartje, een telefoon kost omgerekend 3360 euro. Graag een diamanten appeltje op de achterkant? Ook dat kan geregeld worden. www.brikk.com

6 Kreukelvrij

9 TATRAGEBERGTE AAN UW VOETEN

Vrouwen hebben voor alles wel een potje crème, terwijl de meeste mannen het liefst zo weinig mogelijk in hun toilettas meedragen. Dat is goed nieuws, want een perfecte mannenhuid komt gewoon uit één flesje. Het Homme Force Supreme Youth Architect Serum van Biotherm werkt revitaliserend, vermindert fijne lijntjes en verbetert de huidstructuur. Ideaal voor als het vannacht weer nét iets te gezellig was. Prijs: 74,00 euro www.debijenkorf.nl

Al sinds 1988 worden aan de voet van het Tatragebergte Pantooz geproduceerd. Volledig met de hand en puur van natuurlijke materialen zoals schapenbont en runderleer. Dus er is geen excuus meer om deze winter koude voeten in huis te hebben! In heel Nederland gratis bezorgd. Vanaf 19.95 euro Verkrijgbaar op www.pantooz.com

4 Lekker lui

3 5