Küre Milli Parkı Projesi SONUÇ RAPORU
ANADOLU SPELEOLOJİ GRUBU Kasım 2010 İstanbul, Türkiye
Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ne verilen proje sonuç raporudur. Çoğaltılamaz ve içindeki bilgiler başka bir yerde kullanılamaz. Raporu Hazırlayanlar: Metin Albukrek, Ali Aytan, Mehmet Sait Taylan, Ender Usuloğlu Katkıda bulunanlar: Ali Hakan Eğilmez, Gülşen Küçükali, Canan Usuloğlu, Ali Yamaç Harita Çizenler: Nuray Ada, Metin Albukrek, Ali Aytan, Emine Azak, Murat Eğrikavuk, Egemen Erkanlı, Sinan Poyraz, Ceyhun Uludağ, Ender Usuloğlu, Ali Yamaç Fotoğraflar: Ali Aytan, Sami Ayhan, Egemen Erkanlı, Gülşen Küçükali, İlker Gürbüz, Murat Şahin, Ender Usuloğlu ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 2
İÇİNDEKİLER Yönetici Özeti 4 Giriş 5 Milli Parkın İçindeki Mağaraların Araştırma Tarihçesi 5 Proje Kapsamında Bölgeye Yapılan Etkinlik Tarihleri Ve Sayısı 5 Proje Kapsamında Araştırmalara Katılan Mağaracıların Listesi 5-6 Proje Kapsamında Araştırmalara Destek Veren Uzmanların Listesi 6 Proje Kapsamında Araştırmalara Destek Veren Kurumların Listesi 6 Sonuç ve Öneriler 1. Speleolojik Bulgular 6-7 2. Biyospeleojik Bulgular 7 3. Mağaraları Koruma Üzerine Öneriler 8 4. Mağaralardan Antropolojik ve Arkeolojik Gözlemler 8 5. Mağara Turizmi Üzerine Öneriler 9-11 6. Araştırması Devam Etmesi Gereken Mağaralar 12 7. Küre Milli Parkının Şu An ki Durumunun İyileştirilmesine Yönelik Düzenleme Önerileri 12 8. Küre Milli Parkı İle İlgili Orta ve Uzun vadeli Öneriler 13 Teşekkürler 14 Abstract 14 Ekler 1. Bölgede Tespit Edilen Mağaraların Listesi 15-17 2. ASPEG Tarafından Çizilen Mağara Haritaları 18-27 3. ASPEG Tarafından Toplanan Biyolojik Numunelerin Dağılımı 28-30 4. Biyolojik Numune Raporlama Sistemi (Örnek) 31-33 5. Toplanan Biyolojik Numuelerden Bazılarının Fotoğrafları 34-36 6. ASPEG Olarak Çalışmalarımızdan Kesitler 37-40 7. Küre Milli Parkı Mağara Biyoçeşitlilik Sunum Raporu Haziran 2008, sayfalar 4-8 41-42 8. Atak Mağarası’ndaki Antropolojik Kalıntılar 43
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 3
YÖNETİCİ ÖZETİ Anadolu Speleoloji Grubu, Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar G.M.’lüğü Mağara Koruma bölümü ile imzaladığı “Küre milli parkı mağara ve mağara biyoçeşitlilik araştırma” projesi ile yaklaşık 27 aydır söz konusu bölgede 21 defa araştırma gezisi düzenlemiştir. Bu gezilere biliminsanlarının yanısıra, ASPEG ve diğer mağaracılık kurumlarından yaklaşık 60’ın üzerinde mağaracı araştırmalara katılmıştır. Yapılan araştırmalarla, proje başlangıç tarihine kadar bölgede araştırılan mağara sayısı 43 iken, proje bitimi ile bu sayı 85’e çıkmıştır. Özellikle, daha ihbarların olduğu ve balta girmez ormanların içlerine doğru derinlemesine araştırma yapılması sonucu mağara sayısının rahatlıkla 100’ü geçebileceğini tahmin etmekteyiz. Hidrojeolojik açıdan, Sorkun ve Eşekçukuru (Çovurmatepe 6) mağaralarının araştırılmasının sonuçlanması önemlidir. ASPEG olarak, proje sonlansa bile bu mağaralardaki araştırmalarımıza devam etmek niyetindeyiz.
yöredeki eski yaşam şekil ve adetlerine ışık tutacaktır. Bölgedeki araştırmalarımızda sıklıkla DEFİNECİ kazılarına rastgeldik. Bölgedeki jandarma kolluk kuvveti defineci olaylarına katı şekilde yaklaşmakla beraber, çözümün yörede yaşayan halkın milli parka olan bakış açısını değiştirmekte yatmaktadır. Bazı mağaraların turizme açılarak korunabileceği kanaati oluşmuştur. Bu mağaralar, zaten bir şekilde turiste açık olan ILGARİNİ ve MEDİL 1 ve 2, BUZLUK ve SİPAHİLER’in detaylı bilimsel çalışmaların yapılmasından sonra KORUNARAK açılması yerinde olur. Sportif veya bilimsel amaçlı mağara girişlerinde milli parklar idaresinden izin alınması ve özellikle sadece bazı mağaraların sportif mağaracılığa açık olması ve bunlarında dayanıklı ve uzun ömürlü dübellerle döşeme hatlarının belirlenmesi, dübel kirliliğini engelleyecektir.
Proje çerçevesinde mağaralardaki biyoçeşitlilik için numune toplama çalışmaları yapılmış ve 24 değişik mağaradan, 198 biyolojik numune toplanmıştır. Bu araştırmaların sonucunda, 26 farklı takson, cins ve tür düzeyinde, 85’e yakın numune ise takson, sınıf ve takım bazında teşhis edilebilmiş ve en az 5 yeni tür bulunmuştur. Detaylar için bakınız ek-3. Biyoçeşitlilik gözönünde bulundurulduğunda, Chilopoda ve Diplopoda grubuna ait yeni türlerin bulunduğu EŞEKÇUKURU ve MANTAR mağaraları, Pesudoscorpionida grubuna ait yeni türün bulunduğu EJDER mağarası, Niphargus cinsine ait yeni türün bulunduğu ILGARİNİ, KAPAKLI mağaralarının yanı sıra, önemli mağara ekosistemlerine ve yüksek derecede biyolojik çeşitliliğe sahip SORKUN, ATAK, BUZLUK ve TOPMEYDANI mağaralarının önemle korunması gerekmektedir. Araştırmalarımızda arkeolojik ve antropolojik bulgulara da rastlanmıştır. Aramızda ilgili uzmanların bulunmaması, araştırmalarımızı sadece gözlemle kısıtlamıştır. Özellikle ATAK, MEDİL 1 ve 2 ve ILGARİNİ’nin arkeolojik ve antropolojik açıdan detaylı bir araştırmaya tabii tutulması, özellikle ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 4
GİRİŞ
kadar 43 mağarayı bulur. Bu proje kapsamında bu sayı 85 mağaraya çıkmıştır. ASPEG 27 aylık proje Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli zamanında yaklaşık 30 yılda araştırılan mağara Parklar G.M.’lüğü Mağara Koruma bölümü sorumsayısı kadar mağarayı literatüre kazandırmıştır. lusu Selim Erdoğan ile geçen olumlu görüşmelerimiz Arazinin zorlu yapısı gözönünde bulundurulduğunda sonucunda, bakanlıkla Küre milli parkı içinde yerailerde bu zorlu araziye yapılacak araştırma gezilerilan keşfedilmemiş mağaraları keşfetmek, varolan ve yle bu sayı rahatlıkla 100’ün üzerine çıkabilir.4 yeni bulunacak mağaralarda elverdiğince yeraltı biyolojik çeşitliliği araştırmak üzere 4 Temmuz 2008’de PROJE KAPSAMINDA BÖLGEYE YAPILAN protokol imzalanmıştır. Bu protokole göre, ASPEG ETKİNLİK TARİHLERİ VE SAYISI yaklaşık 27 ay süre ile milli park koruma ve tampon zonunda mağaraları araştırıp, tespit edip, haritalama 1. Ekim 2007 Pınarbaşı – Kazla Topmeydanı bölgesi 2 yükümlülüğünü üzerine almıştır . 2. Haziran 2008 Bartın - Turanlar Köyü - Zoni Yaylası ve Yaylaköy-Armutlu Yaylası ön araştırma MİLLİ PARKIN İÇİNDEKİ MAĞARALARIN 3. Temmuz 2008 Pınarbaşı - Kazla Topmeydanı 3 ARAŞTIRMA TARİHÇESİ bölgesi 4. Ağustos 2008 Pınarbaşı - Kazla Topmeydanı 1937 yılında bölgeye bir araştırma gezisi yapan bölgesi coğrafya profesörü Cemal Alagöz, 1980 yılında 5. Ağustos 2008 Pınarbaşı - Ilıca bölgesi BÜMAK’a bu bölgenin mağaralar açısından potan6. Eylül 2008 Bartın – Yaylaköy, Armutlu Yaylası siyel olduğunu söylemesi ile mağaracıların dik7. Kasım 2008 Pınarbaşı - Atak Mağarası kati bu bölgeye çevrilir. 1981 yılında BÜMAK, 8. Aralık 2008 Pınarbaşı - Atak Mağarası ve civarı kalker kütlenin kuzeyindeki İnebolu ve Devrekani 9. Nisan 2009 Pınarbaşı - Ilıca Bölgesi yörelerinde mağara araştırmaya başlar. BÜMAK, 10. Nisan 2009 Dağlı Kuylucu “çalışmalarının birkaç sene bu bölgede yoğunlaşması 11. Mayıs 2009 Kuşkayası Bölgesi gerekliliğine” karar verir. Kalker kütle üzerin12. Haziran 2009 Armutlu ve Zoni yaylaları deki Ilgarini mağarasının varlığı öğrenilir ve 1982 13. Eylül 2009 Kuşkayası Bölgesi yılında Ilgarini araştırılır ve haritası çizilir. Aynı yıl 14. Kasım 2009 Arıt Bölgesi Sorkun Kuylucu’nun varlığından haberdar olunur. 15. Kasım 2009 Pınarbaşı - Ilıca Bölgesi 1983 yılında Sorkun Kuylucu araştırılır ve haritası 16. Kasım 2009 Dağlı Kuylucu çizilir. Yine o araştırma esnasında Topmeydanı 17. Aralık 2009 Kurtgirmez Bölgesi Kuylucu’nun varlığından haberdar olunur. 18. Mayıs 2010 Çovurmatepe, Topmeydanı bölgesi 19. Temmuz 2010 Çovurmatepe Eşekçukuru 1985 temmuz ayında, duayen mağaracılardan Mağarası Oral Ülkümen BÜMAK’lı üyeleri Topmeydanı’na 20. Eylül 2010 Sorkun Kuylucu getirdiği zaman: “alın size karstik bölge, burası 4-5 21. Eylül 2010 Arıt, Turanlı, Zoni Yaylası yıl BÜMAK’a yeter” der. Topmeydanı Kuylucu’nun doğu ve batısındaki Döngelyanı ve Kapaklı PROJE KAPSAMINDA ARAŞTIRMALARA Kuyluçlarının varlığı öğrenilir. BÜMAK ve daha KATILAN MAĞARACILARIN LİSTESİ sonra MAD olmak üzere, 1990’lı yıllarda İngiliz (ALFABETİK) ekipler FACC ve LUSS’da dahil olmak üzere birçok dernek ve üniversite kulübü, yeni mağalar Ali Aytan, Ali Ethem Keskin, Ali Yamaç, Ahmet araştırmış ve haritalamıştır. Bu bölgeye gelip gitme- Sücüllü, Ahmet Çoşkun, Anıl Alkan, Ahmet ler sıklaşır ve araştırılan mağara sayısı bu projenin Somuncu, Arda Aydın, Aycan İrican, Ayla Titiz, Baha gayri resmi başlama tarihi olan Haziran 2008 yılına Dinçer, Barbaros Acartürk, Başak Güleken, Bilge Topaç, Birim Doğan, Cansu Yılmaz, Cansu Tosun, 2 Bakınız Ek 6: ASPEG “Küre Milli Parkı Cem Eğrikavuk, Cem Yürek, Ceyhun Uludağ, Çağan Mağara Biyoçeşitlilik Proje Sunum Raporu, sayfa Çankırılı, Çiğdem Midillili, Doruk Dündar, Durmuş 4-8, Haziran 2008 Yarımpabuç, Ebru Caymaz, Egemen Erkanlı, Emine 3 Metin Albukrek, “Eşekçukuru’nu nasıl da göremedik?”, ASPEG e bülteni Cadıkazanı Sayı 13, 4 Mağara sayısı ve araştıran kurumlar için sayfa 8-9, bakınız EK-1 (Mağara listesi) ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 5
Azak, Emrah Dimrit, Emre Kuruçayırlı, Ender Usuloğlu, Engin Selamsız, Erkin Ozan Yıldız, Ertan Köseoğlu, Esra Demirkol, Eşref Kaya, Fatih Şen, Fulya Sezer, Gökçen Fidan, Gökhan Özyaman, Göksu Gürer, Güzden Varinlioğlu, Gülşen Küçükali, Hande Ceylan, Hande Eğrikavuk, Hakan Eğilmez, İlker Gürbüz, Kemal Atakent, Ludmilla Büyüm, Mehmet Sait Taylan, Metin Albukrek, Milena Nikolova, Murat Eğrikavuk, Murat Şahin, Nuray Ada, Oana Chachula, Osman Tunalı, Özgür Özel, Petar Beron, Sami Ayhan, Sebahat Bahadır, Selin Aydın, Simge Duga, Sinan Poyraz, Süha Yararbaş PROJE KAPSAMINDA ARAŞTIRMALARA KATILAN UZMANLARIN LİSTESİ Araştırma görevlisi biyolog ve mağara çekirgeleri uzmanı Mehmet Sait Taylan,- Akdeniz Üniversitesi Biyoloji bölümü, Biyolog Petar Beron- Bulgaristan, Biyoloji öğrencisi Özgür Can Sönmez- Akdeniz Üniversitesi, Doktora öğrencisi ve yarasa uzmanı Oana Chachula- Focul Viu Romanya, Doktora öğrencisi ve mağara su canlıları uzmanı Milena Nikolova- Bulgaristan, Biyolog Yrd.Doç.Dr. Ümit Kebapçı- Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi. Akdeniz Üniversitesi araştırma görevlisi Mehmet Sait Taylan, Türkiye’de çok az olan sayılı mağara biyologlarımızdan birisidir. Halen, kendisi, mağara çekirgeleri konusunda doktora tezi yapmaktadır. 1985’den bu yana Bulgaristan Mağaracılık Federasyonu ve kuruluşundan bu yana Balkan Mağaracılık Birliği başkanı olan Dr. Petar Beron, yayınlanmış yüzlerce makale ve onlarca kitabı ile Balkan mağaracılığı ve özellikle biyospeleoloji konusunda dünya çapında tanınmış bir uzmandır. Şimdiye dek 70 ülkede mağara araştırmaları yürütmüş olan Petar Beron, Rodop Dağları’ndaki mağaralarda bulunan birçok yeni türü bilim dünyasına tanıtmıştır. Bir spor eğitmeni, mağara fotoğrafçısı ve biyolog olan Oana Chachula, Romanya Focul Viu Mağara Kulübünün 12 yıllık üyesi ve yarasa uzmanıdır.. Romanya mağaralarında yaşayan yarasa türlerinin dağılımı ile ilgili doktorası olan Chachula, uluslararası dergilerde yayınlanmış birçok makalenin yazarıdır. Uzun yıllardır Bulgaristan Helictit Kulübüne üye bir mağaracı olan biyolog Milena Nikolova’nın doktora tez konusu ve
uzmanlık alanı bakteriler ve mağara içi mikroskopik canlılardır. Özgür Can Sönmez, hem mağaracı olarak hem de Mehmet Sait Taylan’ın biyoloji öğrencisi olarak numune incelemelerinde katkıda bulunmuştur. ROJE KAPSAMINDA ARAŞTIRMALARA P DESTEK VEREN KURUMLARIN LİSTESİ 1. Çevre ve Orman Bakanlığı Yerel Birimleri 2. Akdeniz Üniversitesi Mağara Araştırma Kulübü 3. Akdeniz Üniversitesi Biyoloji Bölümü 4. Hızlı Alan Değerlendirmesi Projesi Kapsamında görev alan Yrd. Doç. Dr. Ahmet Sıvacıoğlu ve diğer Kastamonu Üniversitesi Öğretim Üyeleri 5. Hacettepe Üniversitesi Mağara Araştırma Grubu, HÜMAK üyeleri 6. Ortadoğu Üniversitesi Mağara Dalgıç Grubu, MADAG üyeleri SONUÇ VE ÖNERİLER 1. SPELEOLOJİK BULGULAR Küre milli parkında araştırılan mağaraların özelliklerine baktığımızda hem uzunluk hem de derinlik açısından çok fazla potansiyel gözükmemektedir. En derin mağara, Ilgarini Mağarasıdır ve -250 m’ye inmektedir. En uzun mağara ise Eşekçukuru 1 mağarası (Çovurmatepe-6) dur ve en fazla 1,5 km ilerlemektedir. Diğer bütün mağaralar irili ufaklı bu iki kıstas arasında dizilmektedir. Bununla birlikte, biz mağaracıları heyecanlandıran kısım ise çok fazla mağaranın nispeten aynı bölgede yoğunlaşmış olmasıdır. Bölgenin en büyük su drenajı olan Sorkun Kuylucu halen yapılan araştırmalara göre devam etmektedir. Yine ikinci en büyük su drenajı olan ve yan yaylada yer alan Eşekçukuru 1 mağarası, sifonla şimdilik bitmiştir. Sifon geçildiği takdirde bu mağaranın daha da ilerlemesini beklemekteyiz. Büyük olasılıkla bu iki mağarada ilerleme sağlayacağımızı ümit ediyoruz. Eşekçukuru 1, Sorkun ve Zoni yaylalarındaki su havzaları mutlaka KİRLENMEYE karşı KORUNMALIDIR. 1983 yılından beri bölgede mağaracılar tarafından yapılan araştırmalar ve eğitim gezilerinden dolayı bazı mağaralarda özellikle dübel hasarları meydana gelmeye başlamıştır. Sonuçta, ne kadar dikkat
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 6
edersek edelim biz mağaracılarda kalıcı hasarlar veriyoruz. Dolayısıyla mağara turizmi başlığı altında sadece mağaracıların gireceği bazı mağaraları tavsiye ediyoruz. Bunlarda uzun yıllara dayanacak döşeme hatlarının oluşturulması, hiç olmazsa verilen zararı asgariye indirecektir. Bu mağaraların haricindeki tüm mağaralara, gerek araştırma gerek eğitim veya gerekse bilimsel amaçlarla yapılacak araştırmaların bundan sonra izinle yapılmasını öneriyoruz. Proje süresi boyunca,zaman zaman balta girmemiş ormana girmeye çalışarak mağara arama faali-yetler inde bulunmaya çalıştık. Çok sık orman bitki örtüsü ve ormanaltı karstik yapılar (dolinler, obruklar, lapyalar v.b.) araştırmaları fazlasıyla kısıtlamıştır. Bulunan 85 mağaranın tampon bölge ve koruma zonunun nispeten ulaşılabilir yerlerde bulunması, sık orman içindeki potansiyel ve bulunmamış daha birçok mağara olduğunun varsayımında rahatlıkla bulunabiliriz. Bartın tarafında yaptığımız çalışmalarda özellikle Armutveren ve Zoni arasında kalan bölgedeki mağaralar Pınarbaşındakiler kadar derinlik ve uzunluk sergilememiştir. Bunun sebebini, kaya yapısının dolomit olmasına bağlamaktayız. 2. BİYOSPELEOLOJİK BULGULAR Çalışma kapsamında, 25 farklı mağaradan (Bkz Ek 3) 198 (birey) biyolojik numune alınmış, uzman biyolog ve biyologlar (Petar Beron, Milena Nikolova, Chachula Oana, Mehmet Sait Taylan, Ümit Kebapçı, Özgür Can Sönmez) tarafından incelenmiş ve 27 farklı takson cins veya tür düzeyinde teşhis edilebilmiştir (Bkz Ek 3). Bunun yanı sıra 85’e yakın takson, sistematik olarak sınıf ve takım bazında teşhis edilebilmiştir (Bkz Ek 3). Proje sonucunda cins ve tür bazında teşhis edilebilen faunistik veriler aşağıda Omurgalı ve Omurgasız Hayvanlar Faunası şeklinde iki ayrı kısımda verilmiştir. A) Omurgalı Hayvanlar (Vertebrata) Faunası Küre Dağları Milli Parkı Projesi kapsamında toplanan örneklerden Vertebrata faunası dahilinde 2 farklı sınıfa ait 4 takson tespit edilmiştir. i) Mammalia (memeliler): Proje kapsamında, Memeliler sınıfına ait Chiroptera (Yarasalar) takımından Myotis myotis (fare kulaklı yarasa) taksonu teşhis edilmiştir.
ii) Amphibia (iki yaşamlılar): Toplanan numunelerin incelenmesi sonucunda Amphibia sınıfına ait Caudata (kuyruklu kurbağalar) ordosuna ait Triturus ve Salamandra salamandra taksonları, Anura (kuyruksuz kurbağalar) ordosuna ait Rana temproraria türü teşhis edilmiştir. Yukarıda verilen omurgalı hayvanlar faunası verilerinin yanı sıra mağaralarda yapılan incelemeler sonrasında Mammalia sınıfına ait Rodentia takımından Glis glis (adi yedi uyur), Felis sylvestris (yaban kedisi), Crocidura leucodon’a (sivri burunlu fare) ait kafatası ve kemik örneklerinden teşhis edilmiştir. Habitatları mağaralar olmayan bu omurgalılar, muhtemelen mağaraya yanlışlıkla düşüp ölmüş ya da kafatası veya kemikler mağaraya dolgu maddesi şeklinde taşınmıştır. B) Omurgasız Hayvanlar (Invertebrata) Faunası Proje süresince toplanan örneklerden Omurgasız Hayvanlar grubundan, Arthropoda, Mollusca ve Annelida şubelerine ait (phylum) taksonlar tespit edilmiştir (Bkz Ek 3). Yapılan araştırmalar sonucunda Pseudoscorpionida (yalancı akrepler), Amphipoda (kabuklu pireler) ordolarına ait iki yeni tür ve Chilopoda ve Diplopoda sınıflarına ait iki yeni tür, ayrıca Orthoptera takıma ait bir yeni tür olmak üzere toplam 5 yeni tür olduğu tespit edilmiş ve uzmanlar tarafından yayın olarak sunulma aşamasına getirilmiştir. Proje sonucunda bulunan taksonları şubeler (phylumlar) alt başlığında gruplayacak olursak; i) Arthropoda (eklem bacaklılar): Proje kapsamında toplanan numuneler incelendiğinde Arthropoda şubesine ait 4 farklı alt şubeye ait oldukları tespit edilmiştir. Chelicerata alt şubesinden 4 farklı takson bulunmuştur. Bunlardan üçü Arachnida (örümcekler) sınıfına ait olup, Ixodes ricinus, Leiobunum ve Paranemastoma silli‘dir. Diğeri ise Pseudoscorpionida ordosunda (takımında) bulunmakta olup, yeni tür olduğu düşünülmektedir ve taksonla ilgi yayın uzmanlar tarafından hazırlanmaktadır. Arthropoda phylumuna ait diğer bir alt şube olan Crustacea grubuna it 3 takson tespit edilmiştir. Bunların üçü de Malacostraca sınıfına ait olup, Trichoniscus, Armadillidium ve Niphargus cinslerine ait türlerdir. Bu taksonlardan Niphargus cinsine
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 7
ait olan türün yeni tür olduğu düşünülmekte ve uzmanlar bu türe ait yayın hazırlamak üzere incelemelerini devam ettirmektedirler. Arthropoda’nın, Mandibulata alt şubesinin Insecta (Böcekler) sınıfına ait 12 takson tespit edilmiştir. Bu taksonlardan ikisi Thysanura (Tüllü kuyruklular) takımına ait Lepismachilis ve Machilus cinsleri, üçü Diptera (İki kanatlılar, Sinekler) takımına ait Limonia nubelucossa, Culex pipiens ve Tarnaria taksonları, 2’si Lepidoptera (kelebekler) takımına ait Triphosa dubitata ve Scoleopteryx taksonları, 2’si Ephemeroptera (Bir gün sinekleri) takımına ait Haproleptoides ve Echyonurus cinsleri, 1’i Coleoptera (Kınkanatlılar) takımına ait Carabus intricatus türü, sonuncusu ise Orthoptera (Çekirgeler) takımına ait Discoptila cinsinin yanı sıra, Rhaphidophoridae familyasından Troglophilus cinsine ait yeni bir tür keşfedilmiştir. Uzman biyologlar incelemeler sonucunda, Arthropoda şubesine ait Myriapoda (çok bacaklılar) alt şubesinden Chilopoda (kırkayaklılar) ve Diplopoda (binayaklılar) sınıfına ait iki yeni tür olduğunu belirtmişlerdir. Bunun yanı sıra teşhisler esnasında Chilopoda sınıfına ait Lithobius cinsi tespit edilmiştir. ii) Mollusca (Yumuşakçalar): Küre Dağları Milli Parkı projesi kapsamında incelenen mağaralardan toplanan numunelerden, 2 taksonun Mollusca şubesine ait olduğu tespit edilmiştir. Bu taksonlardan biri Gastropoda (Karındanbacaklılar) sınıfına ait Oxychillus glaber türü, diğeri ise Bivalvia (iki kapaklılar, midyeler) sınıfına ait Pisidium cinsidir. iii) Annelida (Halkalı solucanlar): Proje kapsamında Annelida şubesinden bir takson tespit edilmiştir. Bu takson Clitellata sınıfına ait Hirudo cinsidir. 3. MAĞARALARI KORUMA ÜZERİNE ÖNERİLER Mağaralar, görsel güzelliklerinin yanı sıra, barındırdıkları endemik canlılarla ve tür, türleşme, doğal seleksiyon vb. bilimsel mekanizmaların ortaya çıkarılmasında önemli derecede potansiyele sahip olmaları nedeniyle benzersiz habitatlardır. Ana popülasyondan ayrılan küçük popülasyonların çok hızlı bir şekilde farklılaştıkları bilinmektedir. Zira mağara canlılarının geniş yayılış gösteren atasal epigian (yüzeyde yaşayan) türlerden ayrılarak mağaralara izole oldukları savunulmaktadır. Bu
açıdan mağaralar, adaptasyon ve doğal seleksiyon mekanizmaları ile bunların tür ve türleşme üzerine olan etkilerini incelemek için benzersiz doğal laboratuvarlardır. Bununla birlikte mağaralar çevresel şartların sabit olduğu ve hızlı kolonileşmeye imkan sağlayan sığınaklardır. Dolayısıyla kolonileşme çalışmaları içinde oldukça önemli ekosistemlerdir. Bütün bu nedenler, mağaraların uluslararası ve ulusal anlaşma / sözleşmelerle korunmasını gerektirmiştir. Ulusal yasa ve yönetmeliklerden, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat varlıklarını koruma yasası, 2872 sayılı, ülkenin bitki, hayvan ve doğal zenginliklerinin korunması yasası, 443 sayılı canlı türleri ile alanların korunması konusunda tedbir alınması ile ilgili çevre genel müdürlüğü kuruluş kanunu vb. kapsamında doğal alanlar ki mağaralar barındıkları doğal ekosistem ile bu gruba dahildir korunma altına alınmıştır. Dolayısıyla Küre Dağları bünyesindeki mağaraların tümünün yasal olarak korunma altına alınması gerekmektedir. Diğer taraftan uluslararası yasalar ve yönetmelikler içerisinde Bern sözleşmesi ve Avrupa Birliği habitatları ve türleri koruma yönetmeliği ile özellikle endemik türler koruma altına alınmıştır. Mağaralardaki canlıların özellikle omurgasızların, bulundukları mağaralara izole oldukları (özellikle Troglofil ve Troglobit canlılar) ve mağara dışındaki diğer canlılarla gen alış-verişleri olmadığı/ya da kısıtlı olduğu için endemiklik oranlarının çok yüksek olduğu bilinmektedir. Bu bağlamda yeni türlerin ve endemik türlerin bulunduğu mağaralar uluslararası sözleşmelerle de korunmaktadır.Proje kapsamında yapılan çalışmalar ve toplanan örnekler sonucunda, uzman biyologlar tarafından teşhisler yapılmış ve koruma stratejileri belirlenmiştir. Toplanan numunelerden en az beş yeni türün olduğu belirlenmiştir. Dolayısıyla Chilopoda ve Diplopoda grubuna ait yeni türlerin bulunduğu EŞEKÇUKURU ve MANTAR mağaraları, Pesudoscorpionida grubuna ait yeni türün bulunduğu EJDER mağarası, Niphargus cinsine ait yeni türün bulunduğu ILGARİNİ, KAPAKLI mağaralarının yanı sıra, önemli mağara ekosistemlerine ve yüksek derecede biyolojik çeşitliliğe sahip SORKUN, ATAK, BUZLUK , TOPMEYDANI ve SİPAHİLER mağaralarının önemle korunması gerekmektedir.
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 8
4. MAĞARALARDAN ANTROPOLOJİK VE ARKEOLOJİK GÖZLEMLER a) ATAK MAĞARASI Pınarbaşı Çavuş Köyünde bulunan ve İngiliz Facc ekibi tarafından 1992 yılında ilk kez araştırılan mağara eksik kalan ölçümünün tamamlanması için araştırıldı. Mağarayı daha önce araştırmaya başlayan İngiliz Facc ekibinin kısıtlı süre içerisinde yaptığı çalışmada da belirtildiği gibi yarım kalan mağara ASPEG tarafından sonuna kadar araştırılmıştır. Tamamının haritası çizilmiş olan mağarada, arkeolojik araştırmalar yapılmasının yerinde olacağı ön görülmüştür. Mağaranın içinde bulunan tahmini 4 kişiye ait olabilecek iskelet yığınları ve diğer bulgular bu bölgede eski tarihlere ait yaşam belirtilerinin çok fazla olduğunu kanıtlar niteliktedir. Bulunan kemiklerin üzerinde oluşmuş doğal dikitlerin kalınlığı ve uzunluğu araştırmalar yapıldığı taktirde minimum tarihi geçmişi bizlere sunacaktır. Mağara özellikle define avcıları tarafından korunmalı, yerel kuvvetler ve yönetimler mağaranın korunmasında hassas davranmalıdır.(Bkz: Ek8) b) ILGARİNİ MAĞARASI Ilgarini mağarasındaki araştırmalarımızda, mağara ağzında yer alan eski yerleşim ve mezar alanlarındaki defineci tahribatı geri dönülemez safhalara gelmiştir. Bu mağaranın ağzındaki arkeolojik yerleşimler ile ilgili tek bilimsel çalışma, bu kalıntılarda kullanılan meşe tahtalarına yapılan yaş tayin çalışmasıdır. Bu çalışmalara göre, ağaçların yaş tayinleri, MS 977 yılına, yani Bizans son dönemlerine gelmektedir.5 c) MEDİL 1 ve 2 İçinde arkeolojik kalıntıları barındıran bu mağaralarda maalesef ağır defineci tahribatı altındalar. İçindeki arkeolojik kalıntılardan elde edilecek bilgiler, hem bu yörede hem de genel Kastamonu bölgesindeki eski yaşam izleri hakkında bilgi verecek hem de, korunarak turizme açılması ile defineci tahribatı duracak ve öncelikle yöre insanı daha sonra turistler, bu bölge hakkında tarihsel bilgiler ile donanacaktır. 5 Ilgarini Mağarası’nda (Pınarbaşı-Kastamonu) Arkeobotanik ve Dendroarkeolojik İncelemeler, Ünal Akkemik, Burhan Aytuğ, Sercay Güzel, TÜBİTAK yayınları, kabul tarihi 21.05.2003, 9 sayfa bilimsel makale
5. MAĞARA TURİZMİ ÜZERİNE ÖNERİLER Küre Milli Parkı, mağara turizmi açısından potansiyel bir bölgedir ve korumacı yaklaşımla bu güzellikler herkesle paylaşılmalıdır. Aşağıdaki önerdiğimiz mağaralar eğer turizme açılırsa mağaralardaki turların mutlaka ve mutlaka, temel mağaracılıkla, mağara jeoloji ve morfolojisi konusunda bilgilendirilmiş yerel rehberler tarafından yapılması çok önemlidir. Önerilerimizi yaparken, yol güzargahları ve milli park içinde günlük etkinlik rotaları düşünülerek öneri getirilmiştir. Aşağıdaki bazı mağaralar, biyolojik açıdan endemik türlere ev sahipliği yapmaktadır, bu yüzden mağaraların bazı yerlerinin korunarak açılması lazımdır. 1. Kategori Mağaralar Bu mağaralar, sıradan bir insanın teknik bilgisi olmadan, bilgili rehberlerle dolaşabileceği mağaralardır. a. BUZ(LUK) MAĞARASI Buz mağarası, Kurtgirmez bölgesinde orman içinde yaklaşık 45 dakikalık çok güzel bir yürüyüşün sonunda yer alan ve çok güzel oluşumları olan bir mağaradır. Bu mağara yarı-fosil durumdadır. Birçok oluşumun oluşması durmuş hatta dökülmeye başlamıştır. Baharda ise çok güzel buzdan sarkıtlara ev sahipliği yapan bu mağaranın ağzı büyük olduğu için a. az maliyetli fakat çok dikkatli bir amenajmanla turizme açılabilir. b. Yakındaki Karafasıllı köyünden eğitilecek bir rehber ile; Mağara, yürüyüş ve ormanda florayı tanıtma turları ile yarım günlük çok güzel bir program yaratılabilir. c. Karafasıllı köyünde, eski ahşap evlerden birisinin bir veya iki odası, yiyecek-içecek hizmeti vermek üzere, köylülerce düzenlenebilir.
Fotoğraf: Buz(luk) mağarası, İlker Gürbüz
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 9
Bu mağara turizme açılmadan evvel mutlaka ASPEG’le temasa geçip, amenajman konusunda fikir alınması ve KORUNARAK açılması lazımdır. Bu mağara hem Pınarbaşı’ndan yapılacak yarım günlük turlar için ideal bir yer olacaktır hem de Azdavay tarafından gelebilecek turistlerin kolayca girip çıkabileceği, bir mağara olacaktır. b. EJDER MAĞARASI Halihazırda Ejder mağarası, Ilgarini’ne giden turistlerin yol üzerinde uğradığı bir mağara konumundadır. Kazla Mahallesi, Topmeydanı yaylasından Ilgarini’ne giden orman içindeki yolda bulunan mağara çok büyük bir boşluktur. Bu mağaranın ağzı yaklaşık 15-20 m’lik 30-40 derecelik açıyla 5 m*10 m bir balkona açılmaktadır. Bu balkondan sonra mağara yaklaşık 70 m’lik dik inişle aşağıda çok büyük bir salona ulaşılmaktadır. Bu balkona yapılacak ufak bir merdiven ve balkonda yapılacak altı kalın camlı, 5m*3m’lik bir platform, mağaradaki boşluk hissini yaratacak bir zemin
mağaraları koruma bilinçlenmesini sağlayacaktır. c. ILGARİNİ MAĞARASI Ilgarini mağarası, halihazırda tabelalarla reklamı yapılan, amenajmanı olmadan bir şekilde turistlerin uğrak yeri haline gelmiştir. Bu mağara yapılan en son biyolojik çalışmalar sonucunda ENDEMİK türleri içinde barındırdığı tespit edilmiştir. Ayrıca erken bizans döneminden kalma ortodoks din adamlarının inzivaya çekildiği yerleşim alanlarını da içinde barındırmaktadır. Bu haliyle Ilgarinini ziyaret eden turistlerin ziyaretinden sadece bir ya da iki köylü kazanç sağlamaktadır. Bu mağara mutlaka KORUNARAK, turizme açık tutulmalıdır. 1. Amenajmanı, speleobiyologların ve arkeologların tavsiyesine göre yapılmalıdır. Ilgarini’nin içindeki eski yerleşim alanları, aslına uygun olarak restore edilmeli ve amenajmanla, zarar verilmeden gezilecek hale getirilmelidir. 2. Ilgarini; “Dünyanın en büyük 4.mağarası “diye değil (çünkü bu tamamiyle yanlış bir bilgidir), arkeoloji ve biyolojik canlılığına vurgu yapılarak reklamı yapılmalıdır. 3. Ilgarini’nde levhalarla veya Pınarbaşındaki milli park merkezinde veya müze’de, Ilgarini’nde bulunan arkeolojik ve biyolojik değerler, poster, fotoğraflar varsa arkeolojik buluntularla anlatılmalıdır. 4. Mutlaka bilgili rehberler eşliğinde gezilmelidir. Bir günlük tur: Pınarbaşı milli park merkezinden kalkış, aküler ve baretler turistlerin yanında olmak üzere (bedelli), Kazla’dan topmeydanı’na gelinir. Piknik yapılır. Piknik’den sonra yürüyüş başlar, Ejder, Ilgarini dolaşılır ve Sorkun yaylası’nda bekleyen arabalara binilir. Buradan Yamanlar’a inilir ve 15-20 dk manzara, yiyecek içecek molası verilir. d. MEDİL-1 MAĞARASI
Fotoğraf: Ejder mağarası, Balkonun olduğu yer, Ender Usuloğlu
oluşturacaktır. Bu balkonda, içinde barındırdığı biyolojik türlerle ilgili bilgilendirici levhalar,
Medil-1 Mağarası maalesef definelerce defalarca talan edilmiş, yer yer eski arkeolojik kalıntılarda gelişi güzel kazılmış veya patlatmalar yapılmıştır. Buna rağmen hem mağara oluşumları açısından
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 10
hem de arkeolojik kalıntılarından dolayı, bu mağara ancak ve ancak turizme açılarak korunabilir. Kastamonu-Azdavay tarafından gelen turistlerin ziyaret edebileceği ve Pınarbaşı merkezli günübirlik turların içine dahil olabileceği bu mağaranın turizme KORUNARAK açılması yerinde olur.
a. Öneri getirdiğimiz mağaraların mutlaka bir kere daha detaylı bilimsel incelemelerden sonra ASPEG tarafından getirelecek amenajman önerileri doğrultusunda açılması önemlidir. Önerdiğimiz bazı mağalarda detaylı biyolojik, jeolojik ve/veya klimatolojik çalışmalar yapılmamıştır. Bunların yapılmasından sonra KORUMA altına alınacak mağaralar olduğu takdirde kesinlikle turizme açılmaması iyi olur. b. Amenajmanın asgari maliyetlerde tutulması ve elektrik tesisatının çekilmemesi iyi olur. c. Turistler, belirlenen yollarda, park merkezlerinden temin edecekleri kask ve akülü ışıldaklarla, belli saatlerde ve gruplar halinde mağaraları dolaşacaktır.
Fotoğraf: Medil 1 içindeki arkeolojik kalıntılar, Murat Şahin
d. Bölgedeki nitelikli gençlerin, genel mağaracılık ve turizme açılmış mağara konusunda bilgilendirilerek rehber olarak yetiştirilmesi lazımdır. e. Rehbersiz hiçbir mağaranın turizme açılmaması ve turistlerin tek başlarına dolaşmaması elzemdir. 2. Kategori Mağaralar Bu mağaralar ancak ve ancak mağaracılığı bilen grup, dernek ve üniversite kulüpleri tarafından sportif olarak girilebilecek mağaralardır. Sonuçta mağaracılarda, gide gele mağaralarda kalıcı zararlar vermektedir. Bunların en başında, fazlaca dübel olması. Aşağıdaki önereceğimiz mağaralara daha uzun dayanabilecek ve yerleri belli olan daimi dübellerin çakılması suretiyle mağaracılar tarafından verilecek hasar asgaride tutulacaktır.
Fotoğraf: Medil 1 içinden bir görüntü, Murat Şahin
e. SİPAHİLER MAĞARASI Bartın Kayadibi’nde bulunan Sipahiler mağarası da definecilerden nasibini maalesef almış bir mağaradır. Sipahiler mağarasını da KORUYARAK turizme açmak, milli parkın Bartın tarafında olacaktır. Bartın’a nisbi olarak yakınlığından dolayı, Bartın tarafından gelebilecek turistler için iyi bir turistik mağara olabilir. TURİZME AÇILMASI İÇİN ÖNERDİĞİMİZ MAĞARALAR İÇİN GENEL NOKTALAR
İstenirse ASPEG olarak seve seve öneri getirdiğimiz mağaralarda kalıcı dübeller yerleştirmeyi ve herkesi bilgilendirecek döşeme bilgilerini sunmayı hazırız. a. DAĞLI KUYLUCU Bu mağara, birçok mağara grupları tarafından eğitim mağarası olarak kullanılmaktadır ama yıllardır çakılan dübellerden duvarlar artık dübel tarlasına dönmektedir. Bu mağara da daimi dübeller kullanılarak uzun süre dayanacak döşeme hattı kurulması iyi olur. b. DÖNGELYANI KUYLUCU Bu mağarada da daimi döşeme hattı yaratılarak,
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 11
mağaracı grupların en azından hasarının asgariye çekileceğini düşünüyoruz. c. SORKUN KUYLUCU
asfaltlanması, turistlerin yaz-sonbahar ve bahar’da ulaşımını kolaylaştıracaktır. En son mahallelere kadar olacak olan bu iyileştirme hem yerel
Bu mağarada da daimi döşeme hattı yaratılarak, mağaracı grupların en azından hasarının asgariye çekileceğini düşünüyoruz. Bu mağaraların haricindeki diğer bütün mağaralara izinli girilmesini öneriyoruz. Yukarıda önerilen fikirlerin hayata geçirilmesinde bir ana (master) planın unsurlarından biri olarak ele alınması ve belli bir plan ve zamanlama çerçevesinde değerlendirilmesi yerinde olur. 6. ARAŞTIRMASI DEVAM ETMESİ GEREKEN MAĞARALAR Her ne kadar proje kapsamında çalışmalar tamamlanmış olsa da, içinde arkeolojik değerler barındıran ILGARİNİ, ATAK, MEDİL 1 VE MEDİL 2 mağaraları arkeolojik ve antropolojik açıdan mutlaka ayrı bir proje olarak ele alınmalıdır. Yine hidroloji açısından, araştırması devam eden SORKUN ve EŞEKÇUKURU 1 (Çovurmatepe-6) mağaralarının speleolojik araştırması mutlaka bitirilmelidir. ASPEG olarak, bu konuda çalışmalarımız devam etmektedir. Eşekçukuru düdeni’ndeki sifonlara dalmak suretiyle ve Sorkun’un halihazırda ulaştığımız son noktasındaki giden ana kolun araştırılmasını mutlaka sonlandırmak arzusundayız.
Harita 1: Kazla-Kerpiçli arası dağ yolu
yönetimler nezdinde hem de mezkur mahalleler de yaşayanlar açısından da olumlu karşılanacaktır. Bununla birlikte, parkın gerçek sınırı ve mahallelerin bitim noktasında itibaren, yolların doğal bir şekilde yani şu anki haliyle bırakılması, tek bir istisna hariç, doğallığı bozmayacaktır. Yukarıdaki kırmızı ile işaretli KAZLA-YAMANLAR-KERPİÇLİ dağ yolunun asfaltlanması, iki milli park merkezi arasında, tam koruma zonun dışında kesintisiz güzel bir asfalt yol imkanı sağlayacaktır.
Ayrıca Bacaksızın Bacağı’nın Koptuğu Mağara’nın haritası çizilecek ve Zoni Düdeni ile bağlantısı araştırılacak. 7. KÜRE MİLLİ PARKININ ŞU AN Kİ DURUMUNUN İYİLEŞTİRİLMESİNE YÖNELİK DÜZENLEME ÖNERİLERİ Bu önerilerimiz, 27 aydır gide gele oluşan ve şu anda planlanan, planlanmış veya hayata geçirilmek üzere bekleyen iş aktivitelerini göz önünde bulundurmadan yapılan bir temenni dizisidir ve Küre milli parkın bütününü kapsamamaktadır. a. Küre milli parkı koruma zonuna kadar olan yerleşim bölgelerinde yolların düzgün bir şekilde
Harita 1: Ulukaya- Kazla-Pınarbaşı bağlantı yolu
Daha açık bir ifadeyle, Pınarbaşı-Ilıca-KazlaYamanlar-Kerpiçli-Ulukaya şelale merkez arası kesintisiz bir asfalt, turistlerin ve milli parkta bilimsel çalışma yapacak olan biliminsanlarının tercih edeceği bir yol olacaktır. b. Bir şekilde turizme açılmış veya turistlerin uğrak yeri haline gelen mağara ve kanyonlara olan yol
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 12
tabelaların kaldırılamayacağını anlamış olmakla beraber, insanları yanlış yönlendiren ve bilgilendiren “dünyanın en büyük 4. mağarası veya dünyanın en uzun kanyonu” gibi ibarelerin gerçeğe yakın ama yine de yerli ,yabancı turistin ilgisini çekecek sloganlarla değiştirilmesi yerinde olacaktır. c. Ulus tarafında, milli parklara ait yeni bir ziyaretçi merkezinin yapımı, mutlaka Pınarbaşı’na da uygulanmalıdır. Pınarbaşı’nın içinde veya yakınında olacak böyle bir merkez turistler için başlangıç merkezi olacaktır. d. Küre milli parkının tanıtımını düşünürken sadece milli parkın ve civarı değil yol güzergahı şeklinde düşünmek lazımdır. Yani, milli parkın doğusundan gelecek olan turist, Kastamonu ve Karadeniz tarafından gelecek ağırlıklı yerli turist, KastamonuAzdavay-Pınarbaşı ve Safranbolu’da bitecek bir güzergah üzerinde konaklamasına elverişli ve zamanını geçirebilecek, sportif, ekolojik, kültürel etkinlikler düşünülmelidir. Yine, batı ve güney güzergahından gelecek olan turist, Istanbul-Bolu güzergahından, Safranbolu-Ulus-Pınarbaşı-Azdavay-Kastamonu hattında aynı şekilde zamanını ve parasını harcayabilecek etkinlikler düşünülmelidir. e. İvedi olarak, küre milli parkının tanıtım levhaları daha geriye çekilerek TEM Gerede-Safranbolu hattına taşınması diğer tarafta ise Kastamonu ve Karadeniz sahil (Amasra-Cide) yolu güzergahına kadar ilerletilmesi lazımdır. f. Yurdumuzda internet ortamı giderek yaygınlaşmaktadır. Özellikle doğasporu, ekolojik veya kültürel turlara çıkan yerli ve yabancı turistler ağırlıkla interneti kullananlardır. Küre milli parkı websitesinde ilan edilecek aktiviteler veya geziler, günlük, 3 günlük veya haftalık program olarak ve harita üzerinde detaylandırılmalıdır. İnternet üzerinden turistler yapılacak olan ziyaretçi merkezlerine yönlendirilmelidir. 8. KÜRE MİLLİ PARKI İLE İLGİLİ ORTA VE UZUN VADELİ ÖNERİLER a. Küre Milli parkı, özellikle bu yoğunlukta mağaraları ve kanyonları ile Türkiye’de ve dünya’da tek veya çok az örneklerden biridir ve mutlaka korunmalıdır.
b. Küre Milli parkını, “Mağara ve Kanyonlar” milli parkı haline dönüştürmek uygun olur. c. Mağaralar, kanyonlar ve vahşi orman bitki örtüsü ile parkın kendine has dokusu, iklimi ve yaban hayatını anlatan, çoklu medya aracılığıyla (daimi ve geçici sergiler, ses ve video gösterileri v.b.) ilgili insanlara bilgi verilebilecek, gelen turistin vaktinin ve harcayacağı paranın en iyi şekilde yönlendireleceği ve değerlendireleceği, biri Bartın biri Kastamonu tarafında kurulacak 2 modern park merkezi olması çok uygun olur. d. Eğitimli park görevlilerin olduğu, yapılabilecek doğa sporlarının rotaları, yerleri tespit edilmiş, yerel eğitimli genç insanların eğitilip rehber olarak görev alabilecekleri bir park kavramı olmalıdır. e. Park sınırları dışında ise, özellikle otantik dokusu korunmuş köyler/mahallelerde, önceden kapasite planlaması yapılmış olarak bazı ahşap evlerin kısmen veya tamamen pansiyona çevrilmesi yerinde olur. f. Tampon bölgede yerleşim alanlarında olabildiğince “otantik” kurtarılmış bölgeler yaratmak yerinde olur. Böyle yerler vardır ve ekolojisi bozulmadan yöre insanın korumacı yaklaşımı ile ekonomik ve sosyal kazanç sağlayacak hale sokulmalıdır. g. Türkiye’nin ilk ve tek mağaracılık-doğasporları müzesinin Pınarbaşı’nda kurulması-yerli yabancı turistleri bölgeye çekecektir. h. Mağaracı ve Kanyoncuların haricinde, diğer doğasporlarından uzman kişilerin bölgeye davet edilerek, parkın potansiyelinin ortaya çıkartılması yerinde olur. i. Özellikle flora ve fauna açısından zengin olan bölgede, turistlere bilgilendirme amaçlı vahşi hayat gözlem turları yaptırılabilir. TEŞEKKÜRLER Çevre ve Orman Bakanı Sayın Prof. Dr. Veysel Eroğlu’na, Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü Yaşar Dostbil ve eski Genel Müdür Sayın Prof. Dr. M. Kemal Yalınkılıç’a,
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 13
Böylesine güzel bir projede yer almamızı sağlayan, her konuda verdiği olağanüstü destek ile araştırmalarımızda bizlere sürekli yardımcı olan, Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Mağara Araştırma Birimi Şefi Sayın Selim Erdoğan’a, Kastamonu Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürü Sayın İsmail Menteşe’ye, Bartın Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürü Sayın Ercan Yeni’ye, Pınarbaşı Kaymakamı Sayın Mehmet Emin Taşçı’ya ve eski Kaymakam Yunus Emre Altıner’e, Küre Milli Parkı “Hızlı Alan Değerlendirme Projesi” ‘ni yürüten Sayın Asistan Prof.Dr. Ahmet Sıvacıoğlu’na Pınarbaşı Belediye Başkanı Sayın Mehmet Yılmaz’a, Pınarbaşı Jandarma Garnizon Komutanı J. Kıd. Başçavuş Veli Kahriman’a ve J. Başçavuş Önder Buzluk’a Gösterdikleri olağanüstü misafirperverlik, yardım ve destek dolayısıyla tüm yöre halkına teşekkürlerimizi sunarız.
ABSTRACT Signing a protocol regarding cave research in Küre National Park with the department of Cave Protection at the ministry of Environment and Forestry, ASPEG started caving trips and discovered more than 40 new caves during the 27 months period of the project. Apart from drawing maps, we collected 198 biological samples from 24 caves and discovered possibly more than 5 new species. Caving activities in the area had started in early 1980’s. Up until the project, the number of caves discovered was 43. Now it is 85 caves. Considering the dense forest and wild karstic area that is very difficult to penetrate, we believe the potential of finding more new caves in the national park is realistic. Ilgarini, Sorkun, Eşekçukuru 1, Mantar, Ejder, Kapaklı, Buzluk, Sipahiler and Topmeydanı caves are rich in biodiversity and should be protected. Despite the lack of expertise of archeology and antropology in our team, we have observed remainings of old settlements and human bones in Ilgarini, Atak and Medil 1 and 2 caves. Should there be such an extensive research, we believe it will shed light on the early settlements in this area. These caves should be protected strictly especially from the treasure hunters. As for the touristic potential of the caves, we believe some of the caves can be protected by opening up to tourism with delicate and careful planning. Ilgarini which is already visited by tourists should be officially opened to tourism carefully bearing in mind that it contains new species and old settlements at the entrance. All proposed touristic caves should be only allowed to be visited by tourists with expert guides. As for the cavers who come to the region for scientific and sportive caving purposes, all of them should be subjected to permission from the department of national parks. Only some caves should be open for the sportive caving trips and those caves should have long lasting boltings for rigging to avoid more bolts placed to the walls. As ASPEG we are ready to do the job if the Department of National Parks asks us to do it.
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 14
EKLER 1. MAĞARALAR LİSTESİ 2. ASPEG TARAFINDAN ÇİZİLEN MAĞARALARIN HARİTALARI 3. ASPEG TARAFINDAN TOPLANAN BİYOLOJİK NUMUNELER VE BULGULAR 4. BİYOLOJİK NUMUNE RAPORLAMA SİSTEMİ 5. BİYOLOJİK NUMUNELERDEN FOTOĞRAFLAR 6. ASPEG TARAFINDAN YAPILAN ÇALIŞMALARDAN KESİTLER 7. KÜRE MİLLİ PARKI MAĞARA BİYOÇEŞİTLİLİK SUNUM RAPORU HAZİRAN 2008, SAYFALAR 4-8 8. ATAK MAĞARASI’NDAKİ ANTROPOLOJİK KALINTILAR
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 15
EK-1 Mağaraların Listesi Ve ASPEG Tarafından Çizilen Haritalar
Mağaraları gösteren krokiyi ve listeyi hazırlayan: Ali Yamaç ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 16
KÜRE MİLLİ PARKI VE CİVARINDA BULUNMUŞ TÜM MAĞARALARIN LİSTESİ-1 Mağara İsmi Araştıran Ekip Yer 1 Alman Mağarası MAD Sümenler 2 Arpatarlası İni BÜMAK Dizdarlı, Zelle 3 Arpatarlası Kuyusu BÜMAK Dizdarlı, Zelle 4 Aşağıçerçi Düdeni MAD Aşağıçerçi 5 Atak Mağarası ASPEG Çavuş 6 Ayakkabı Çukuru BÜMAK Sümenler 7 Ayı Mağarası FACC 8 Bacaksızın Bacağının Koptuğu Mağara ASPEG Çöpbey Arıt 9 Balcak Mağarası ASPEG Ilıca, Esen Mah. 10 Buz Kuyusu BÜMAK Kerte 11 Buzluk İni ASPEG Çuhadar 12 Buzluk Mağarası ASPEG Karafasıl, Sarma 13 Büyük Kaya Mağarası ASPEG Alıçlı üstü, Büyükkaya 14 Cıngırlıkuyu BÜMAK Uluyayla 15 Çatak Ağzı 1 ASPEG Ahatköy 16 Çatak Ağzı 2 ASPEG Ahatköy 17 Çatak Ağzı 3 ASPEG Ahatköy 18 Çengelkuyu Düdeni BÜMAK Kerte 19 Çıkrıkkapı Kuylucu BÜMAK Sümenler 20 Çovurma Tepe Kuylucu BÜMAK Uzla 21 Çovurma Tepe Ma arası 1 BÜMAK Uzla 22 Çovurma Tepe Ma arası 2 BÜMAK Uzla 23 Çovurma Tepe Ma arası 3 BÜMAK Uzla 24 Çovurma Tepe Ma arası 4 BÜMAK Uzla 25 Çovurma Tepe Ma arası 5 BÜMAK Uzla 26 Çovurma Tepe Mağarası 6 ASPEG Uzla 27 Çıngıraklı Düden ASPEG Alıçlı 28 Çingir Kuyusu BÜMAK Kurtgirmez, Örencik 29 Dağlı Kuylucu BÜMAK Dağlı 30 Dikilitaş (Kafatası) LUSS 31 Döngelyanı Kuylucu BÜMAK Sümenler 32 Düşenkaya FACC 33 Ejder Mağarası BÜMAK Yamanlar 34 Eşek Çukuru Mağarası 1 (26 ile aynı mağara) BÜMAK Uzla 35 Eşek Çukuru Mağarası 2 BÜMAK Uzla 36 Gavurini BÜMAK Çovurma Sorkun arası 37 Gökdeli Mağarası ASPEG Pınarbaşı 38 Gölcük Mağarası ASPEG Alıçlı 39 Gurbet tepe Kuylucu BÜMAK Dizdarlı, Zelle 40 Gürlik Mağarası ASPEG Pınarbaşı 41 Ilgarini BÜMAK Yamanlar 42 İğnedeligi ASPEG Yamanlar 43 İnönü Mağarası ASPEG Pınarbaşı 44 İnönü Kovuğu ASPEG Ilıca, Göktepe 45 İntürbesi ASPEG Veray 46 Kadıharmanı Kokurdanı ASPEG Alıçlı 47 Kapaklı Kuylucu BÜMAK Sümenler 48 Karakış Mağarası FACC Pınarbaşı ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 17
KÜRE MİLLİ PARKI VE CİVARINDA BULUNMUŞ TÜM MAĞARALARIN LİSTESİ-2 Mağara İsmi 51 Kayaarkası Mağarası 52 Kayadibi Kuylucu 53 Kılıçlı Mağara 54 Kınakayası Mağarası 55 Kokurdan 1 56 Kokurdan 2 57 Kurtyolu 1 Mağarası 58 Kurtyolu 2 Mağarası 59 Kurtyolu Düdeni 60 Kuşaklı Mağara 61 Kuşkayası 1 62 Kuşkayası 2 63 Küçük Çıkrıkkapı Kuylucu 64 Mantar Mağarası 65 Medil 1 66 Medil 2 67 Mızrak Mağarası (Gökdeli) 68 Mürsili 69 Nalçak Moğarı 70 Sıçan Mağarası 71 Sırt Kokurdanı 72 Sinekli Mağara 73 Sipahiler Mağarası 74 Sorkun Düdeni 75 Şelale Mağarası 76 Topmeydanı Kuylucu 77 Ürkülük Kuylucu 78 Yarasa Mağarası 2 79 Yarasa Mağarası 80 Yumruçal 81 Yukarı Döngelyanı Kuylucu 82 Zoni Subatanı
Araştıran Ekip ASPEG MAD MTA ASPEG ASPEG ASPEG ASPEG ASPEG ASPEG MTA ASPEG ASPEG BÜMAK ASPEG ASPEG ASPEG FACC ASPEG MAD FACC ASPEG ASPEG ASPEG BÜMAK ASPEG BÜMAK BÜMAK FACC FACC ASPEG BÜMAK ASPEG
Yer Armut lu Valla Cide, Çamdibi Köyü Ilıca, Esen Mah. Kerte Kerte Armut lu Armutlu Armutlu Alıçlı üstü, Büyükkaya Göksu Göksu Sümenler Sümenler Kurtgirmez, Mus Mah Kurtgirmez, Örencik Pınarbaşı Horma kanyonu üst sol Yukarıdere Bartın
Krokide gösterilmeyenler 83 Ağzı Büyük Mağara 84 Suini Mağarası 85 Çıngırık Kuyusu
ASPEG ASPEG O’mag
Azdavay Azdavay Cide
Karanfil Köyü Armutlu Bartın, Kayadibi Sümenler Ilıca Sümenler Sümenler Horma kanyonu üst sol Sümenler Zoni
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 18
EK-2 ASPEG TARAFINDAN ARAŞTIRILMIŞ MAĞARALARIN HARİTALARI
1. Atak Mağarası 2. Balcak Mağarası
3. Buzluk İni ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 19
EK-2 ASPEG TARAFINDAN ARAŞTIRILMIŞ MAĞARALARIN HARİTALARI
4. Buzluk Mağarası
5. Büyükkaya Mağarası ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 20
EK-2 ASPEG TARAFINDAN ARAŞTIRILMIŞ MAĞARALARIN HARİTALARI
6-7-8. Çatak Ağzı Mağaraları 1,2,3 ? Devam ediyor
YAN GALERİ SİFONU (2) uzunluk: 20-30 m derinlik: -8 m
? Devam ediyor
Eşekçukuru (Çovurmatepe 6) Mağarası Çovurmatepe mevkii, Uzla köyü, Pınarbaşı, Kastamonu
ANA GALERİ SİFONU (1) uzunluk: 15-20 m, derinlik: -4 m
Ölçüm Ekibi: Metin Albükrek, Anıl Alkan (HÜMAK), Aycan İrican (HÜMAK), Gülşen Küçükali, Ferdi Uğurlu (HÜMAK), Ender Usuloğlu Ölçüm (3c): Uzunluk: 1231 m Derinlik: -29 m Ölçüm Tarihi: 06/07/2010 Çizim: Metin Albükrek, Ender Usuloğlu
PLAN
0m
5,8m
17,4m
29m
YAN GALERİ SİFONU (3)
9. Eşekçukuru (Çovurmatepe 6) Mağarası
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 21
EK-2 ASPEG TARAFINDAN ARAŞTIRILMIŞ MAĞARALARIN HARİTALARI
10. Çıngıraklı Mağara
11. Gölcük Mağarası
13. İğnedeliği Mağarası
12. Gürlik Mağarası ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 22
EK-2 ASPEG TARAFINDAN ARAŞTIRILMIŞ MAĞARALARIN HARİTALARI
14. İnönü Mağarası (Kovuğu)
15. İnönü Mağarası
16. İntürbesi Mağarası
17. Kadıharmanı Kokurdanı ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 23
EK-2 ASPEG TARAFINDAN ARAŞTIRILMIŞ MAĞARALARIN HARİTALARI
18. Kaval Cıngırı Mağarası
21. Kınakayası Mağarası
19-20. Kayaarkası Düdeni ve Mağarası
22. Kokurdan 1 ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 24
EK-2 ASPEG TARAFINDAN ARAŞTIRILMIŞ MAĞARALARIN HARİTALARI
23. Kokurdan 2 24. Kurtyolu 2 Mağarası
25. Kurtyolu Düdeni
26. Kurtyolu 1 Mağarası
27. Sinekli Mağara ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 25
EK-2 ASPEG TARAFINDAN ARAŞTIRILMIŞ MAĞARALARIN HARİTALARI
28. Kuşkayası 1 Mağarası
29. Kuşkayası 2 Mağarası
30. Mantar Mağarası
31. Medil 1 Mağarası
32. Medil 2 Mağarası
33. Mürsili Mağarası
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 26
EK-2 ASPEG TARAFINDAN ARAŞTIRILMIŞ MAĞARALARIN HARİTALARI
34. Sırt Kokurdanı
35. Sipahiler Mağarası
36. Şelale Mağarası
37. Yumruçal Mağarası
39. Ağzı Büyük Mağarası
38. Ayıgölü Düdeni ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 27
EK-2 ASPEG TARAFINDAN ARAŞTIRILMIŞ MAĞARALARIN HARİTALARI
40. Ağzı Büyük Mağarası
41. Sorkun Kuylucu (bitmemiş hali)
42. Gökdeli Mağarası ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 28
EK-3 ASPEG TARAFINDAN ALINMIŞ BİYOLOJİK NUMUNELERİN DAĞILIMI Mağara
Kingdom
Phylum
Atak
Animalia
Annelida
Atak
Animalia
Arthropoda
Atak
Animalia
Arthropoda
Atak
Animalia
Arthropoda
Atak
Animalia
Atak
Animalia
Atak
Animalia
Subphylum
Classis
Subclassis
Ordo
Familia
Subfamilia
Genus
Species
Araştıran
Clitellata
Hirudinea
Arhynchobdellida
Hirudinidae
Hirudinariinae
Hirudo
Hirudo sp.
M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez
Myriapoda
Chilopoda
Anamorpha
Lithobiomorpha
M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez
Mandibulata
Insecta
Pterygota
Diptera
M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez
Chelicerata
Arachnida
Micrura
Araneae
Arthropoda
Chelicerata
Arachnida
Acari
Ixodida
Arthropoda
Mandibulata
Insecta
Apterygota
Arthropoda
Mandibulata
Insecta
Pterygota
M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez Ixodidae
M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez
Coleoptera
M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez
Atak
Animalia
Arthropoda
Chelicerata
Arachnida
Acari
Ixodida
Ixodidae
Ixodinae
Ixodes
Ixodes ricinus (male)
Ümit Kebapçı
Atak
Animalia
Arthropoda
Chelicerata
Arachnida
Dromopoda
Opiliones
Phalangiidae
Leiobuninae
Leiobunum
Leiobunum sp
Ümit Kebapçı
Atak
Animalia
Arthropoda
Chelicerata
Arachnida
Micrura
Araneae
Atak
Animalia
Arthropoda
Myriapoda
Chilopoda
Anamorpha
Lithobiomorpha
Lithobiidae
Lithobiinae
Lithobius
Lithobius sp
Atak
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Insecta
Pterygota
Orthoptera
Atak
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Insecta
Pterygota
Lepidoptera
Atak
Animalia
Chordata
Vertebrata
Mammalia
Theria
Chiroptera
Vespertilionidae
Myotinae
Myotis
Myotis sp.
Atak
Animalia
Chordata
Vertebrata
Mammalia
Theria
Rodentia
Gliridae
Glirinae
Glis
Glis glis (leg bone, nuts)
Ümit Kebapçı
Atak Buzluk
Animalia
Chordata
Vertebrata
Theria
Felinae
Felis
Felis sylvestris (skull)
Arthropoda
Mandibulata
Carnivora Diptera
Felidae
Animalia
Mammalia Insecta
Ümit Kebapçı O.Chachula
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Insecta
Animalia
Chordata
Vertebrata
Animalia
Chordata
Vertebrata
Animalia
Chordata
Vertebrata
Animalia
Chordata
Vertebrata
Animalia
Arthropoda
Chelicerata
Animalia
Arthropoda
Chelicerata
Animalia
Arthropoda
Chelicerata Crustacea
Buzluk Buzluk Buzluk Buzluk Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6 Çovurma Tepe 6
Animalia
Arthropoda
Animalia
Arthropoda
Animalia
Arthropoda
Animalia
Arthropoda
Animalia
Arthropoda
Animalia
Annelida
Animalia
Arthropoda
Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Mandibulata
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Animalia Animalia
Arthropoda Arthropoda
Mandibulata Mandibulata
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Insecta Insecta
Limoniinae
Limonia
L. nubeculossa
Mammalia Amphibia
Theria Lissamphibia
Chiroptera Caudata
Vespertilionidae
Myotis
M. myotis
O.Chachula
Salamandridae
Myotinae Pleurodelinae
Triturus
Triturus sp.
O.Chachula / Milena
Amphibia
Lissamphibia
Anura
Ranidae
Raninae
Rana
O.Chachula
Amphibia
Lissamphibia
Caudata
Salamandridae
Salamandrinae
Salamandra
R. temporaria S. salamandra
Arachnida
Micrura
Aranea
Arachnida
Dromopoda
Opiliones
O.Chachula
Arachnida
Dromopoda Eumalacostraca
Opiliones Decapoda
O.Chachula
Eumalacostraca
Isopoda
O.Chachula
Eumalacostraca
Malacostraca Malacostraca
Trichoniscidae Niphargidae Trichoniscidae
Clitellata Insecta
Hirudinea Apterigota
Arhynchobdellida Thysanura
Hirudinidae Machilidae
Insecta
Pterygota Apterigota
Coleoptera
O.Chachula
Insecta
Collembola
O.Chachula
Insecta
Apterigota
Collembola
Insecta
Pterygota
Diptera
Limoniidae
Limoniinae
Limonia
L. nubeculossa
O.Chachula
Diptera
Culicidae
Culicinae
Culex
C. pipiens
O.Chachula
Culicinae
Culex
C. pipiens
O.Chachula O.Chachula
Larentiinae
Triphosa
T. dubitata
O.Chachula
Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta
Chelicerata Chelicerata Crustacea Crustacea
Animalia Döngelyanı Kuylucu Animalia Döngelyanı Kuylucu Animalia Döngelyanı Kuylucu Animalia Döngelyanı Kuylucu Animalia
Arthropoda Arthropoda
Mandibulata Mandibulata
Arthropoda Arthropoda
Mandibulata Mandibulata
Arthropoda
Mandibulata
Arthropoda
Mandibulata
Insecta
Arthropoda Arthropoda Mollusca
Mandibulata Mandibulata Conchifera Myriapoda
Insecta Gastropoda Diplopoda
Chelicerata
Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia
Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda
Animalia
Arthropoda
Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata Myriapoda Myriapoda
O.Chachula
Isopoda
Mandibulata Crustacea
Eşekçukuru Eşekçukuru Eşekçukuru Eşekçukuru Eşekçukuru Eşekçukuru
O.Chachula
Amphipoda
Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda
Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia
O.Chachula
Isopoda
Arthropoda
Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Ejder Eşekçukuru Eşekçukuru Eşekçukuru Eşekçukuru
O.Chachula
Eumalacostraca
Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia
Chelicerata Crustacea Crustacea Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata Myriapoda Myriapoda Vertebrata Chelicerata Chelicerata Crustacea
O.Chachula
Eumalacostraca
Malacostraca
Animalia
Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Chordata Arthropoda Arthropoda
Pterygota
Malacostraca
Malacostraca
Mandibulata
Arthropoda Annelida Arthropoda
O.Chachula Limoniidae
Mandibulata
Döngelyanı Kuylucu Animalia Döngelyanı Kuylucu Animalia Döngelyanı Kuylucu Animalia Döngelyanı Kuylucu Animalia Ejder Animalia Ejder Animalia
Diptera
Ümit Kebapçı
Brachicera
Arthropoda
Döngelyanı Kuylucu Animalia Döngelyanı Kuylucu Animalia
Ümit Kebapçı
Diptera
Arthropoda
Çöpbey Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu Döngelyanı Kuylucu
Ümit Kebapçı
Diptera
Animalia
Çovurma Tepe 6
Pterygota
Ümit Kebapçı
Pterygota
Animalia
Çovurma Tepe 6
Pterygota
Ümit Kebapçı
Insecta Insecta Malacostraca Arachnida Arachnida Malacostraca Malacostraca Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta
Pterygota Pterygota Pterygota Pterygota
Trichoniscinae
Trichoniscus
O.Chachula
Trichoniscus sp. (yeni tür)
O.Chachula
Hirudo sp. Machilus sp
O.Chachula
O.Chachula Hirudinariinae Machilinae
Hirudo Machilus
O.Chachula
O.Chachula
Diptera
Mycetophylidae
Diptera Diptera
Chironomidae Culicidae
O.Chachula
Diptera
Insecta
Pterygota
Lepidoptera
Geometridae
Pterygota Eumalacostraca
Trichoptera
Lymnephilidae
O.Chachula
Isopoda Opiliones Araneae Amphipoda Isopoda Coleoptera
Staphylinidae
M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula
Coleoptera Coleoptera
Elateridae
O.Chachula O.Chachula
Pterygota
Dromopoda Micrura Eumalacostraca Eumalacostraca Pterygota Pterygota Pterygota Pterygota
O.Chachula
Ephemeroptera Trichoptera
O.Chachula O.Chachula
Pterygota
Trichoptera
O.Chachula
Pterygota Pterygota Pulmonata Chilognatha
Diptera
Limoniidae
Limoniinae
Limonia
L. nubeculossa
O.Chachula
Diptera Stylommatophora Luliformia
Chironomidae Zonitidae
Oxychilinae
Oxychilus
Oxychilus sp.
O.Chachula O.Chachula O.Chachula
Clitellata Arachnida
Oligochaeta Micrura
Araneae
Arachnida Malacostraca Malacostraca Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Chilopoda Diplopoda Amphibia Arachnida Arachnida
Dromopoda Eumalacostraca Eumalacostraca Pterygota Pterygota Pterygota Pterygota Apterygota Pterygota
Pseudoscorpionida Amphipoda Isopoda Coleoptera Diptera Diptera Diptera Thysanura Trichoptera
Lissamphibia Acari Micrura Eumalacostraca
Caudata Hydracarina Araneae Amphipoda
Apterigota Pterygota Pterygota Pterygota
Collembola Diptera Diptera Trichoptera
Insecta
Malacostraca Insecta Insecta Insecta Insecta Chilopoda Diplopoda
Pterygota
(yeni tür) Trichoniscidae
Trichoniscinae
Trichoniscus
Trichoniscus sp.
Chironomidae Culicidae Limoniidae Machilidae Lymnephilidae
Culicinae Limoniinae Machilinae
Culex Limonia Lepismachilis
C. pipiens L. nubeculossa Lepismachilis sp
Salamadridae
Pleurodelinae
Triturus
(yeni tür) (yeni tür) Triturus sp.
Niphargus
(yeni tür)
Limonia Culex
L. nubeculossa C. pipiens
Niphargidae Limoniidae Culicidae Lymnephilidae
Limoniinae Culicinae
(yeni tür) (yeni tür)
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 29
O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula
EK-3 ASPEG TARAFINDAN ALINMIŞ BİYOLOJİK NUMUNELERİN DAĞILIMI Mağara Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini Ilgarini İntürbesi İntürbesi İntürbesi İntürbesi Kapaklı Kapaklı Kapaklı Kapaklı Kapaklı Kapaklı Kapaklı Kaval Cıngırı Kocareis Kokurdan Kurtyolu 1 Kurtyolu 1 Kurtyolu 1 Kurtyolu 1 Kurtyolu 1 Kurtyolu 1 Kurtyolu 1 Kurtyolu 1 Kurtyolu 1 Kurtyolu 1 Kurtyolu 1 Kurtyolu 1 Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kurukafa Kuşkayası Kuşkayası Kuşkayası Kuşkayası 1 Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Mantar Medil 1 Medil 1 Medil 2 Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Sorkun Şelale Mağarası Şelale Mağarası Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Topmeydanı Yukarı Döngelyanı Yukarı Döngelyanı Yukarı Döngelyanı Yukarı Döngelyanı
Kingdom Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia
Phylum Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Chordata Mollusca
Subphylum Chelicerata Crustacea Crustacea Crustacea Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata Vertebrata Conchifera Myriapoda
Classis Arachnida Malacostraca Malacostraca Malacostraca Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Mammalia Gastropoda Chilopoda/Symphyla
Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia
Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Chordata Arthropoda Arthropoda
Myriapoda Myriapoda Mandibulata Mandibulata Vertebrata Crustacea Crustacea Crustacea
Diplopoda Diplopoda Insecta Insecta Mammalia Malacostraca Malacostraca
Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia
Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Chordata Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Mollusca Arthropoda Arthropoda Annelida Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda
Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia
Arthropoda Arthropoda Mollusca Arthropoda Annelida Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda
Animalia
Arthropoda
Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia
Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda
Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia
Chordata Mollusca Mollusca Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Annelida Arthropoda
Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia
Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda
Crustacea Crustacea Crustacea Crustacea Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia
Arthropoda Arthropoda Arthropoda Mollusca Mollusca Arthropoda
Mandibulata Mandibulata Mandibulata
Animalia Animalia
Mandibulata Mandibulata Mandibulata Vertebrata Chelicerata Crustacea Crustacea Mandibulata Chelicerata Crustacea Conchifera Myriapoda Crustacea Mandibulata Mandibulata Mandibulata Chelicerata Mandibulata Chelicerata Chelicerata Crustacea Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata Conchifera Myriapoda Myriapoda Mandibulata Crustacea Chelicerata Chelicerata Crustacea Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata Mandibulata Vertebrata Conchifera Conchifera Myriapoda Myriapoda Chelicerata Crustacea
Malacostraca Insecta Insecta Insecta Mammalia Arachnida Malacostraca Malacostraca Insecta Arachnida Malacostraca Gastropoda Chilopoda Malacostraca Clitellata Insecta Insecta Insecta Arachnida Insecta Arachnida Arachnida Malacostraca Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Gastropoda Diplopoda Clitellata Chilopoda Insecta Malacostraca Arachnida Arachnida Malacostraca Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta Mammalia Gastropoda Gastropoda Chilopoda Diplopoda Arachnida Malacostraca Clitellata Arachnida
Subclassis Dromopoda Eumalacostraca Eumalacostraca Eumalacostraca Pterygota Pterygota Pterygota Pterygota Pterygota Pterygota Pterygota Pterygota Theria Pulmonata
Ordo Pseudoscorpionida Amphipoda Isopoda Isopoda Coleoptera Coleoptera Coleoptera Coleoptera Diptera Diptera Diptera Trichoptera Chiroptera Stylommatophora
Chilognatha Apterygota Pterygota Theria Eumalacostraca Eumalacostraca Eumalacostraca
Julida Diplura Diptera Rodentia Amphipoda Isopoda Isopoda
Pterygota Pterygota Pterygota Theria Micrura Eumalacostraca Eumalacostraca Pterygota Dromopoda Eumalacostraca
Diptera Diptera Trichoptera Soricomorpha Araneae Isopoda Amphipoda Diptera Pseudoscorpionida Amphipoda
Eumalacostraca Hirudinea Pterygota Pterygota Pterygota Micrura Pterygota Micrura Dromopoda Eumalacostraca Apterygota Pterygota Pterygota
Isopoda Arhynchobdellida Lepidoptera Diptera Coleoptera Araneae Orthoptera Araneae Opiliones Isopoda Collembola Diptera Diptera Lepidoptera
Pterygota Pterygota Pulmonata Chilognatha Oligochaeta
Trichoptera Stylommatophora Luliformia
Familia
Subfamilia
Niphargus
Species (yeni tür) (yeni tür)
Carabinae Culicinae Limoniinae
Carabus Culex Limonia
C. intricatus C. pipiens L. nubeculossa
Myotinae Oxychilinae
Myotis Oxychilus
Myotis sp. Oxychilus sp.
Niphargidae
Carabidae Culicidae Limoniidae Mycetophylidae Lymnephilidae Vespertilionidae Zonitidae
Sciaridae Gliridae Niphargidae Onisicidea Trichoniscidae
Glirinae
Genus
Glis Niphargus
Glis glis (nuts) (yeni tür)
Trichoniscinae Trichoniscus Trichoniscus sp.
Culicidae Limoniidae Lymnephilidae Soricidae
Culicinae Limoniinae
Culex Limonia
C. pipiens L. nubeculossa
Crocidurinae
Crocidura
C. leucodon
Hirudinidae
Hirudinariinae
Hirudo
Hirudo sp.
Gryllidae
Gryllomoprhinae Discoptila
Discoptila sp.
Limoniidae Limoniidae Noctuidae
Limoniinae Limoniinae
Limonia Limonia Scoleoptery x
L. nubeculossa L. nubeculossa Scoleopteryx sp.
Zonitidae
Oxychilinae
Oxychilus
Oxychilus sp.
Trichoniscidae
Paranemast oma P. silii Trichoniscinae Trichoniscus Trichoniscus sp.
Pterygota Eumalacostraca Dromopoda
Hymenoptera Isopoda Pseudoscorpionida
Dromopoda Eumalacostraca
Opiliones Isopoda
Apterygota Pterygota Pterygota Pterygota Pterygota
Collembola Diptera Diptera Diptera Trichoptera
Theria Pulmonata Pulmonata
Chiroptera Stylommatophora Stylommatophora
Micrura Eumalacostraca Hirudinea Acari Eumalacostraca
Arhynchobdellida Hydracarina Amphipoda
Phyllopoda Copepoda Eumalacostraca
Decapoda
Astacidae
Pterygota Pterygota Pterygota Pterygota Pterygota
Diptera Diptera Diptera Diptera Ephemeroptera
Simuliidae Culicidae Limoniidae Leptophlebiidae
Chironomidae Culicidae Limoniidae Lymnephilidae Vespertilionidae
Culicinae Limoniinae
Zonitidae Zonitidae
Myotinae Oxychilinae Oxychilinae
Armadillidiidae Hirudinidae
Hirudinariinae
Culex Limonia
C. pipiens L. nubeculossa
Myotis
M. myotis
Araştıran O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula Ümit Kebapçı Ümit Kebapçı Ümit Kebapçı Ümit Kebapçı O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula
Insecta
Pterygota
Ephemeroptera
Heptageniidae
O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez Armadillidium Armadillidium sp. M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez Hirudo Hirudo sp. M. S. Taylan ve Ö.C. Sönmez O.Chachula O.Chachula Niphargus( yeni tür) O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula Culex O.Chachula C. pipiens Limonia L. nubeculossa O.Chachula Haproleptoid Haproleptoides O.Chachula es sp. Echyonurus Echyonurus sp. O.Chachula
Conchifera Myriapoda
Insecta Insecta Bivalvia Gastropoda Diplopoda
Pterygota Pterygota Metabranchia Pulmonata
Plecoptera Trichoptera Veneroida Stylommatophora
Lymnephilidae Sphaeriidae Zonitidae
Pisidium Oxychilus
Arthropoda
Chelicerata
Arachnida
Micrura
Araneae
Arthropoda Nematoda
Chelicerata
Arachnida
Dromopoda
Opiliones
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Animalia
Arthropoda
Animalia
Arthropoda
Chelicerata Crustacea
Animalia
Arthropoda
Animalia
Arthropoda Mollusca
Animalia
Animalia
Chelicerata Crustacea
Crustacea Mandibulata Conchifera
Animalia
Annelida
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Animalia
Arthropoda
Mandibulata
Animalia
Arthropoda Mollusca
Mandibulata Conchifera
Animalia
Malacostraca Branchiopoda Maxillopoda Malacostraca Ostracoda Insecta Insecta Insecta Insecta Insecta
Insecta Insecta Insecta Arachnida Malacostraca Ostracoda Insecta
Pterygota Pterygota Pterygota Micrura Eumalacostraca
Pterygota Pulmonata
Clitellata
Oligochaeta
Insecta
Insecta
Gastropoda
Niphargidae
Cladocera
Culicinae Limoniinae
Oxychilinae
Oxychilus sp. Oxychilus sp. (yeni tür) (yeni tür)
Pisidium sp. Oxychilus sp.
O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula
Diptera
Culicidae
Culicinae
Culex
Diptera
Limoniidae
Limoniinae
Limonia
Trichoptera
Lymnephilidae
Araneae Isopoda
Asellota
C. pipiens L. nubeculossa
O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula O.Chachula
Gastropoda
Insecta
Araneae
Oxychilus Oxichylus
Pterygota
Pterygota
Odonata Stylommatophora
O.Chachula Zonitidae
Oxychilinae
Oxychilus sp.
Tarnaria
Tarnaria sp.
O.Chachula
Limonia
L. nubeculossa
O.Chachula
O.Chachula
Diptera
Mycetophylidae
Diptera
Limoniidae
Limoniinae
Trichoptera
Pterygota Pulmonata
O.Chachula
Oxychilus
O.Chachula
Zonitidae
Oxychilinae
Oxychilus
Oxychilus sp.
O.Chachula
Stylommatophora
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 30
EK-3 ASPEG TARAFINDAN ALINMIŞ BİYOLOJİK NUMUNELERİN DAĞILIMI Mağara Sipahiler Sipahiler Sipahiler
Kingdom Animalia Animalia Animalia
Phylum Chordata Arthropoda Arthropoda
Subphylum Vertebrata Mandibulata Mandibulata
Sipahiler Sipahiler Sipahiler Sipahiler
Animalia Animalia Animalia Animalia
Arthropoda Arthropoda Arthropoda Arthropoda
Sipahiler Sipahiler Sipahiler
Animalia Animalia Animalia
Arthropoda Arthropoda Mollusca
Mandibulata Chelicerata Chelicerata Chelicerata Crustacea Myriapoda Conchifera
Classis Mammalia Insecta Insecta Insecta
Subclassis Theria Pterygota Pterygota
Pterygota Micrura Micrura Micrura Malacostraca Eumalacostraca Diplopoda Gastropoda Arachnida Arachnida Arachnida
Ordo Chiroptera Orthoptera Diptera Diptera Araneae Araneae Araneae Isopoda
Familia
Subfamilia
Genus
Species
Rhaphidophoridae Culicidae Limoniidae
Troglophlinae
Troglophilus
Troglophilus sp (Yeni tür)
sp1 sp2 sp3
Araştıran M. S. Taylan M. S. Taylan M. S. Taylan M. S. Taylan M. S. Taylan M. S. Taylan M. S. Taylan M. S. Taylan M. S. Taylan M. S. Taylan
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 31
EK-4 BİYOLOJİK NUMUNE RAPORLAMA SİSTEMİ (ÖRNEK)
Biospeological observations no. 2 Yukari Dongelyani Kuylucu / 14.07.2008 T entranace of the cave: 18, 4° C / U – 61 % T vestibule area (I pit disfotic zone ): 7, 6 ° C Trophic resource: woo, vegetations, clay
Cls. Gastropoda Cls. Mollusca, Ord. Gasteropoda Fam. Zonitide – Oxychilis glaberglaber ( x 0,8 steremicroscopical view) Fam. Zonitidae Sp. Oxychillus
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 32
EK-4 BİYOLOJİK NUMUNE RAPORLAMA SİSTEMİ (ÖRNEK)
Ord. Diptera Ord Diptera Fam. Fam. Mycethophylidae Mycethophilodae Sp.Tarnaria Tarnaria dziedzickii (*0,8) dziedzickii ( x 0,8 )
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 33
EK-4 BİYOLOJİK NUMUNE RAPORLAMA SİSTEMİ (ÖRNEK)
Ord Diptera. ( x 0,8 stereomicroscopical view)
Cls. Insecta, Ord. Diptera Fam. Mycetophilidae, Tarnaria sp. ( x 0,8 stereomicroscopical view)
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 34
EK-5 FOTOĞRAFLAR Ek 4BİYOLOJİK : Küre Da NUMUNELERDEN ları M illi Park ı• nda 2 0 0 9 yılında
m a aralardan t oplanan örneklerden baz ıları:
çalı ılan
Acari ( At ak)
Acari / I xodes ricinus ( At ak Ma arası)
Gast ropoda (Kurt yolu 2)
Endoptreygot a / Hym enopt era ( Ku kayası 2)
Drom opoda / Pseudoscorpionidae ( Kurtyolu 1)
Arachnida, Ord. Araneae ( At ak)
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 35
Hir udinar iinae / Hirudo m edicinalis ( At ak )
Diplur a ( I nt ür besi)
Chilopoda / Lit hobiom or pha ( At ak)
Lepidopt er a ( At ak)
Endopt ery got a / Dipt era ( Kur t yolu 2)
Chilopoda / Lit hobiom orpha, Lit hobius sp ( At ak )
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 36
Opiliones / Leiobunum sp. ( At ak)
Ord. Orthoptera Ort hopt era ( At ak) Fam. Rhaphidophoridae Sp. Dolichopoda noctivaga
Endopt er ygot a / Lepidopt era ( Kur t yolu 1)
Dipt er a / Sciar idae ( nt ür besi)
Peracar ida / Am phipoda ( Kur t yolu 2)
Dipt era, Fam . Sciar idae ( nt ür besi)
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 37
EK-6 ASPEG TARAFINDAN YAPILAN ÇALIŞMALARDAN KESİTLER
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 38
EK-6 ASPEG TARAFINDAN YAPILAN ÇALIŞMALARDAN KESİTLER
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 39
EK-6 ASPEG TARAFINDAN YAPILAN ÇALIŞMALARDAN KESİTLER
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 40
EK-6 ASPEG TARAFINDAN YAPILAN ÇALIŞMALARDAN KESİTLER
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 41
EK-7 ASPEG TARAFINDAN ÇEVRE BAKANLIĞI DOĞAL HAYATI KORUMA VE MİLLİ PARKLAR MÜDÜRLÜĞÜ, MAĞARA ARAŞTIRMA BÖLÜMÜ’NE HAZİRAN 2008’DE SUNULAN PROJE SUNUM RAPORUNUN 4-8 SAYFALARIDIR PROJE AMACI Batı Karadeniz ve özellikle Küre Milli Parkı mağaralar açısından oldukça zengin bir bölgedir. Milli Park da, yerüstü biyoçeşitlilik üzerine çalışma yapılmakla beraber, yeraltı biyoçeşitlilik üzerine hiçbir çalışma yapılmamıştır. Projenin amacı, bu boşluğu doldurmaktır. Bu proje ile gerçekleştirilecek çalışma sonucunda, Küre Milli Parkı hem yerüstü hem de yeraltı ile bütünüyle incelenmiş olacaktır. Türkiye’de mağara canlıları üzerine bilimsel çalışma yok sayılacak kadar azdır ve hepsi yabancılar tarafından yapılmıştır. Türkiye’de yapılan bilimsel mağaracılık genelde jeoloji, jeomorfoloji, hidrokarst ve arkeoloji ile ilgili çalışmalarla kısıtlı kalmıştır. Bu proje ile biyospeleoloji (mağara-biyoloji) alanında ilk kapsamlı çalışma yapılacak ve diğer çalışmalara ön-ayak olacaktır. PROJENİN HEDEFLERİ Bu araştırma sonucunda Küre Dağları Milli Parkı’nda bulunan mağaralarda yaşayan canlılarının tür tanımlamasının yapılması, bu sayede elde edilen bulguların ileride yapılacak biyospeleolojik çalışmalar için bir veritabanı oluşturması ve mağaralarda bulunan türlerin endemik (bölgeye / mağaraya özgü) olması nedeniyle koruma altına alınmasının sağlanması. PROJE KAPSAMI
tanımlamasının yapılması ve elde edilen bulguların yayımlanması. Bölgede yıllar itibarı ile birçok sportif mağaracılık yapılıp, mağaralar keşfedilmişse de, ihbarı yapılmış daha birçok mağara vardır. Bu mağaralar çoğunlukla dikey olup, araştırılmaları için teknik malzeme gerekmektedir. PROJE GEREKÇELERİ Türkiye mağaralarında daha önce bu kadar kapsamlı bir tür araştırılması yapılmamıştır. Bu durumdan ötürü çeşitli disiplinlerde mağara canlıları ile ilgili araştırma yapmak isteyen bilim adamları veri sıkıntısı çekmektedir. Ayrıca mağaralarda yaşayan endemik türlerin bilinmemesi, mağaraların koruma altına alınmasını güçleştirmektedir. Yeni türlerin tanımlanması üniversitelerin biyoloji bölümlerindeki biyospeleoloji, ekoloji, evrim biyolojisi, populasyon genetiği ve zooloji gibi araştırma sahaları için veri oluşturacaktır. Bilinmeyen mağaraların keşfi jeoloji, jeomorfoloji ve hidrojeoloji disiplinlerine veri sağlayacaktır. Endemik türlerin korunması için Çevre ve Orman Bakanlığı ve diğer çevre örgütleri ile beraber çalışılması ve bilgilendirilmesi amaçlanmıştır. PROJE EKİBİ VE GÖREV DAĞILIMI EKİP
Coğrafi Kapsam: Küre Milli Park sınırları (koyu yeşil alan). Bu projeye, tampon bölge dahil değildir.
Proje Eşbaşkanları Ali Yamaç (ASPEG Yönetim Kurulu başkanı) Selim Erdoğan (Milli Parklar Müdürlüğü, Mağaracılık Bölümü)
Biyolojik Kapsam: Mağaralar da ki omurgalı ve omurgasız canlıların tür tanımlamasının yapılması.
Proje Lideri Çağan Çankırılı
PROJE TEMEL FAALİYETLER
Proje Genel Koordinatör Ender Usuloğlu
Coğrafi kapsamda yer alan bölgede, mağaraların yerlerinin tespiti, keşfi ve haritalandırılması, canlıların örneklenmesi ve örneklerin akademik birimlerce tür
Proje Saymanı Ali Aytan
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 42
Proje Yazmanı Emine Azak Proje Bilimsel Koordinatör Metin Albukrek ve Güzden Varinlioğlu Mağara Araştırma Ekibi Ali Yamaç Çağan Çankırılı Ender Usuloğlu Metin Albukrek Emine Azak Ali Aytan Gülşen Küçükali Ali Ethem Keskin Güzden Varinlioğlu Durmuş Yarımpabuç Simge Duga Can Güloğlu Cansu Yılmaz Kemal Atakent Barbaros Acartürk Cem Yürek Didem Küt İzzet Gürler Fatih Büyüktopçu Oktay Çağlar Murat Eğrikavuk Fatih Şen Engin Zaman
Hedef gruplar üzerinde bu alanda yapılacak çalışmalara örnek teşkil edecektir. Mağaraların haritalanması Türkiye Mağara Envanterini geliştirirken; elde edilen biyolojik sonuçlarda Türkiye’nin mevcut canlı envanterini genişletecektir. Ayrıca bu canlıların varlılığının tespiti mağaraların yanlış bir şekilde turizme açılmasına engel olacaktır. 2 Yayınlar ve Diğer Proje Ürünleri: Projenin sonuçlarının bilimsel bir kitapta toplanması amaçlanmıştır. Ayrıca çalışmaların belgelenmesi amacı çekilen fotoğraf ve hareketli görüntüler derlenerek gazete ve dergi gibi ortamlarda ve/ veya belgesel haline getirilerek televizyonda yayınlanabilecektir. Çalışmaların gidişatı ve sonuçları derneğin küresel ağ bağlantısı üzerinde yayınlanacaktır. 3 Projenin Çoğaltıcı Etkileri: Kastamonu – Bartın Bölgesi Küre Dağları Milli Parkıında yapılan çalışmanın Türkiye genelinde, diğer koruma bölgelerinde devam ettirilmesi düşünülmektedir.
Gerekli görüldüğünde mağaracılık ekibi ve bilimsel ekip, yurtiçi ve yurtdışı mağaracılarla desteklenecektir. PROJE SÜRESİ ve PLANLAMA Projenin, Temmuz 2008’de başlayıp, Ekim 2010 yılında bitirilmesi planlanmaktadır. Toplam 27 ay sürecek bu proje kapsamında, bölgeye 3 büyük gezi (10-20 günlük), yaklaşık 7 orta boy gezi (4-5 günlük) ve yaklaşık 10 kısa gezi (3-4 günlük) olmak üzere, toplam 20 gezi düzenlenmesi planlanmaktadır. Gerektiği durumda geziler arttırılacaktır. PROJE SONUÇLARI 1 Hedef Gruplar Üzerinde Beklenen Etki: ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 43
EK-8 ATAK MAĞARASI’NDA BULUNAN ANTROPOLOJİK KALINTILAR
Fotoğraf: Atak mağarası’ndaki insan kemikleri. Kafatasında ve arka plandaki kemiklerin üstünde oluşan dikitlere göre, bu kemikler 200-300 yıldan eskiler. Ali Aytan
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 44
ASPEG Küre Milli Parkı Mağara Araştırma Sonuç Raporu, Sayfa 45