Boek 'Gezond van Geest, 175 knipogen'

Gezond van Geest 175 KNIPOGEN

1

Er komt een dag waarop je denkt dat alles ten einde loopt.

Dat zal het begin zijn.

L O U I S L’ A M O U R

Positief in het leven staan kan je leren Voor jou ligt een unieke uitgave: ‘Gezond van Geest – 175 Knipogen’. Ik vind het inspirerend dat een psychiatrisch ziekenhuis naar aanleiding van 175 jaar GGZ Sint-Truiden een boek uitgeeft – waarvoor ik Asster overigens uitdrukkelijk wil feliciteren – met als doelstelling de geestelijke gezondheid met 175 knipogen te bevorderen. Een geestelijke gezondheid die in onze samenleving onder druk staat. We voelen het soms persoonlijk of zien het in onze omgeving. Een geestelijke gezondheid waar we nog altijd moeilijk over kunnen en durven praten, terwijl dit net uitermate belangrijk is. Een geestelijke gezondheid die, bij diegenen met wie het niet zo goed gaat, soms zorgt voor uitsluiting, voor hoongelach, voor discriminatie.

Ik ben verheugd dat het boek zich baseert op de ‘Fit in je hoofd!’-campagne van de Vlaamse overheid. Door de lancering van de ‘Fit in je hoofd!’-tips proberen we er immers voor te zorgen dat mensen, op een toegankelijke, vlotte en begrijpbare manier, opnieuw controle krijgen over hun leven. Je kan immers terug waardering voor jezelf vinden. Je kan het hoofd bieden aan stress en tegenslag. Opnieuw positief in het leven staan kan je leren. Ik doe dus graag een oproep om dit boek effectief ter hand te nemen en door te lezen. De 175 knipogen geven ontzettend veel informatie, maar ook concrete tips en handvaten. Zo is het bijvoorbeeld van belang dat we eerlijk tegenover onszelf én anderen durven zijn. Een eerste belangrijke stap als je beseft dat het eigenlijk niet zo goed met je gaat, is erover te praten met je partner, ouders, vrienden, buren, collega’s, … En soms zal het ook nodig zijn om professionele hulp te vragen. Aarzel dan niet om jouw verhaal te doen bij je huisarts, contact op te nemen met een centrum voor geestelijke gezondheid, een psycholoog, een psychiater of een andere deskundige die je in vertrouwen kan nemen.

Preventie van geestelijke gezondheidsproblemen en promotie van geestelijke gezondheid liggen mij nauw aan het hart. Ik waardeer dan ook de volledige campagne ‘Gewoon Bijzonder Gewoon’ van Asster. Ik ben er zeker van dat op er op deze manier effectief wordt gebouwd aan een betere en sterkere geestelijke gezondheid van alle Vlamingen.

Vriendelijke groet, Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

Rijke traditie De stad Sint-Truiden heeft een rijke traditie op het vlak van geestelijke gezondheidszorg. Al 175 jaar zijn we de zorgstad in Haspengouw. We hebben een groot en uniek netwerk van verschillende zorgmodules en er is een uitstekende samenwerking tussen de residentiële en de ambulante geestelijke gezondheidszorg.

De stad heeft het belang van die zorg allang begrepen.

Onze goede samenwerking is er één van vele jaren. In alle projecten van de stad passen we dan ook de GGZtoets toe: blijven jullie genoeg bereikbaar? Is er voldoende parkeerplaats? Evolueert de infrastructuur van onze GGZ-instellingen mee met de ontwikkelingen in de stad?

Geestelijke Gezondheidszorg is niet alleen een opdracht van en voor Asster, er aan werken is een opdracht van iedereen. Er worden nu meer mensen dan vroeger gedwongen opgenomen. We zijn niet blij dat mensen moeten opgenomen worden. We zijn wel blij dat er in onze stad zo veel mensen kunnen opgenomen worden. GGZ is immers veel te lang een taboe geweest. Nog steeds zal je vaker van iemand horen dat hij of zij de griep heeft gehad, dan dat hij een depressie overwon.

Toen ik minister van Welzijn en Volksgezondheid was, heb ik mee geduwd aan de kar om de GGZ uit het isolement te halen. De ‘Fit in je hoofd’-test lanceerde ik in 2009 als een nieuw onderdeel van de ‘Fit in je hoofd, goed in je vel’-campagne die in 2006 werd opgestart om het belang van een goede geestelijke gezondheid onder de aandacht te brengen en het taboe rond geestelijke gezondheidsproblemen te doorbreken. Nu brengen we in onze maandelijkse interne nieuwsbrief aan het stadspersoneel telkens een item over ‘Fit in je hoofd’. Op die manier le-

veren we ook een bijdrage om het taboe te doorbreken.

Het is een gezamenlijke opdracht om elkaar te steunen en te helpen, hulp te durven zoeken en te durven helpen.

Ook de transformatie die Asster de voorbije jaren onderging, zorgt voor het bespreekbaar maken van geestelijke gezondheidszorg. Zo was er de fusie, en er waren de letterlijke veranderingen met de nieuwe gebouwen. Misschien nog het allerbelangrijkste was de verwijdering van de muur rond het psychiatrisch ziekenhuis en de aanleg van een goed voetpad naar onze binnenstad.

Vandaag heeft Asster naar aanleiding van het 175-jarig bestaan in samenwerking met de stad een belangrijke plaats gekregen in onze toeristische wandeling ‘Sint-Truiden by lights’! In de Abdijstraat, op de plaats waar de psychiatrische zorg ontstond in Sint-Truiden, staat er nu een grote muur met de mooie boodschap: “De muren zijn gesloopt. Het taboe doorbreken kunnen we samen. Praat erover!”

Als zorgstad zal onze stad Sint-Truiden de geestelijke zorginstellingen blijven ondersteunen en permanent in overleg gaan. Zorgen voor maatschappelijk draagvlak in onze stad maar ook daarbuiten, zodat de vermaatschappelijking van de zorg een verantwoordelijkheid is van alle gemeenten. Voor mij als burgemeester vind ik het uiterst belangrijk dat elke inwoner van mijn stad zich goed in zijn vel voelt, ook al is dat vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Het is onze uitdaging om elke dag ons steentje hiertoe bij te dragen.

Met genegen groet Veerle Heeren Burgemeester Sint-Truiden, federaal volksvertegenwoordiger en voormalig Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

Gezond van Geest 175 KNIPOGEN 1841–2016 S I N T- T R U I D E N

Mens sana in corpore sano of een gezonde geest in een gezond lichaam, is een vaak aangehaald citaat uit de Oudheid.

De Romeinse dichter Juvenalis zegt voluit in een Latijnse volzin: Orandum est ut sit mens sana in corpore sano.

Oftewel: Een mens moet bidden voor een gezonde geest in een gezond lichaam.

Voor de gezondheid van ons lichaam is in onze samenleving echt alles voorhanden: van zorg voor gezond eten en drinken, over dagelijks bewegen en regelmatig sporten, tot en met het hele medische apparaat dat in actie treedt als er toch wat misgaat fysiek.

Een gezond lichaam zal de geest zeker ten goede komen. Wie gezond van lijf en leden is, heeft meer kans om ook figuurlijk goed in zijn vel te zitten. Toch mogen wij ons ook rechtstreeks concentreren op die gezondheid van geest. En dan zal bidden voor gelovigen een steun zijn, maar er zijn voor iedereen kleine en grote wegen naar die gezonde geest. Die gezondheid ontstaat niet uit droge boekengeleerdheid. Het zijn overwegend eenvoudige, dagelijkse zaken die een grote rol spelen, gezond verstand en fijne omgang met medemensen. Het zijn ‘bijzonder gewone’ dingen.

Daarover gaat dit boek waarin we evenveel knipogen hebben gestoken als de geestelijke gezondheidszorg in onze regio oud is: 175. We noemen het knipogen, omdat we geen zelfhulpboek wilden maken met enkel instructies of waarschuwingen. Een knipoog is immers, zonder veel uitleg, een warm ogenblik van onderlinge verstandhouding tussen mensen die elkaar kennen en genegen zijn. Het is wijsheid die speels gedeeld wordt.

Deze knipogen zijn smaakmakers of doordenkers, gedachten en beelden die inspireren of troosten.

Ze nodigen ons uit om even stil te staan… En daardoor misschien beter verder te gaan. Beter met onszelf, en beter met anderen.

Waarom een boek ter bevordering van onze geestelijke gezondheid? Daarop inzetten is een verantwoordelijkheid van iedereen. Als gezondheidsinstelling wil Asster hiertoe een belangrijke bijdrage leveren. Uit het rapport van de gezondheidsenquête (2013) is immers gebleken dat het niet zo goed gesteld is met de geestelijke gezondheid van de Belgische bevolking: één op de drie personen van 15 jaar en ouder geeft aan psychische problemen te hebben. Op de één of andere manier zitten zij een tijd ‘slecht in hun vel’. Slechts 16% van de volwassen bevolking zegt te beschikken over optimale energie. Er is dus veel ruimte voor verbetering in onze psychische beleving. De Wereldgezondheidsorganisatie geeft aan dat daarbij veel meer nadruk moet gelegd worden op de self-care en de social care. Voor onszelf zorgen, en voor anderen in onze leefgemeenschap. Dit boek wil daartoe een bijdrage leveren, niet belerend, maar met 175 knipogen.

Als leidraad voor deze knipogen gebruiken wij de 10 tips van Fit in je hoofd (zie www.fitinjehoofd.be), een initiatief van de Vlaamse overheid:

Vind jezelf oké Praat erover Beweeg Probeer iets nieuws uit Reken op je vrienden Durf nee te zeggen Ga ervoor Durf hulp te vragen Gun jezelf rust Hou je hoofd boven water Voor elke van deze 10 tips hebben wij een aantal ‘knipogen’ voorzien. Sommige daarvan geven toelichting of een uitgesproken advies. Andere knipogen willen doen nadenken bij de tip, ernstig of met de glimlach. Verspreid over het boek worden ook gedichten, citaten en foto’s weergegeven die niet aan één welbepaalde tip gebonden zijn, maar evenzeer willen inspireren.

Gezond van Geest is dus geen leerboek, maar eerder een ‘inspiratieboek’. Wij hopen dan ook dat de lezer er met genoegen handvaten in kan terugvinden om te werken aan zijn eigen levenskwaliteit en die van anderen. Daar een uitdaging van maken is ‘gewoon bijzonder’.

Wij willen dank zeggen aan alle mensen – binnen en buiten Asster – die aan het boek hebben meegeholpen en vooral hen die de realisatie ervan mogelijk hebben gemaakt.

Namens het redactieteam, Dr. Marie-Paule Clerinx, hoofdgeneesheer Jaak Poncelet, algemeen directeur

2

De kracht van loslaten Op een dag leer je het subtiele verschil kennen tussen een hand vasthouden en een ziel ketenen dan leer je dat liefde niet betekent: leunen en dat gezelschap niet betekent: veiligheid je ontdekt dat een kus geen contract is en een cadeau geen belofte je begint je nederlagen te accepteren met je hoofd omhoog en ogen open je leert vertrouwen op vandaag omdat morgen te onzeker is voor je plannen na een poos leer je dat zelfs zonneschijn je verbrandt als je er te veel van krijgt dan wordt het tijd je eigen tijd te beplanten en dan zorg je voor je eigen ziel en wacht je niet langer op een wonder van buitenaf en dan weet je echt, dat je het echt kunt volhouden en dat je echt sterk bent en dat je echt waarde hebt en je leert en leert bij ieder afscheid leer je de kracht van loslaten.

Fit in je hoofd, goed in je vel 10 TIPS jezelf okĂŠ

2. Praat erover

3. Beweeg

4. Probeer iets nieuws uit

5. Reken op je vrienden

6. Durf nee te zeggen

7. Ga ervoor

8. Durf hulp te vragen

9. Gun jezelf rust 10. Hou je hoofd boven water

1. Vind

Citaten V O LTA I R E , 1 6 9 4 - 1 7 7 8

11 29 45 63 81 101 119 137 155 173

Gedichten

1

Vind jezelf okĂŠ 3

Wees scherp in je blik, maar mild in je oordeel.

LEV TOLSTOJ 11

Vind jezelf oké

5

Je hoeft niet perfect te zijn

Onszelf ‘goed genoeg’ vinden en tevreden zijn met onszelf, slaat niet enkel op onze persoonlijkheid en relaties met anderen, maar ook op ons lichaam. We moeten daarbij een onderscheid maken tussen het best leefbare, met een goede lichaamshygiëne en gezonde levensstijl, en een onrealistisch ideaalbeeld. De druk van cosmetische reclame en media is op dat gebied niet te onderschatten. Dieet- en andere gezondheidsvoorschriften kunnen ontsporen tot ‘gezondheidsdwang’, waarbij de focus bij een maaltijd niet op de smaak ligt, maar op de samenstelling en het aantal calorieën.

Vind jezelf oké

4

We vinden iemand oké als zijn of haar handelwijze ons voldoening geeft, ‘goed genoeg’ is. We nemen er vrede mee, omdat we weten dat niemand volmaakt is: de ander niet en wij niet.

Wie zichzelf oké vindt, is minder gevoelig voor ‘wat de mensen denken’.

Als we onszelf oké vinden, staan we ook minder kritisch tegenover anderen.

We zullen anderen sneller oké vinden, ondanks eventuele verschillen.

Wanneer we beseffen dat wij, net als de anderen, niet volmaakt, maar toch ‘goed genoeg’ zijn, en we daar genoegen mee nemen, zien we onszelf en de anderen meer waarheidsgetrouw. Tegelijkertijd valt er een grote druk van onze schouders: we hoeven de perfectie niet na te streven. Gezonde ambitie verkrampt onder invloed van perfectionisme al te vaak tot prestatiedruk. De drang om de beste te zijn in competitie met anderen dreigt dan ons leven te beheersen, tot we als het ware buiten adem geraken, en na een teleurstelling deze rol moeten loslaten.

Dit geldt in de eerste plaats op het werk, waar de prestatiedruk uiteraard vrij groot is en een zekere graad van perfectionisme op prijs wordt gesteld.

Dit geldt echter ook in relaties, wanneer we proberen om de ideale partner, de zichzelf opofferende ouder of het voorbeeldige kind te zijn. Dit leidt tot een leven vol onvrede, want volmaaktheid is nu eenmaal niet haalbaar, en dus hebben we vaak het gevoel dat we tekortschieten. Bovendien leeft bij een perfectionist vaak de onderliggende verwachting dat anderen zijn/haar bijzondere toewijding opmerken, en regelmatig hun erkentelijkheid laten blijken. Dat gebeurt echter niet altijd. Opofferingen worden niet altijd opgemerkt en vaak niet gewaardeerd of zelfs opgevat als onnodige bemoeizucht. Het gevolg is dat we op termijn teleurgesteld of verbitterd worden omdat anderen ‘ondankbaar’ zijn.

6

Vraag je niet bij alles af wat anderen zullen denken Jezelf oké leren vinden, is een proces van innerlijke bevrijding, omdat je minder belang gaat hechten aan ‘wat de mensen zullen denken’. De druk om ons te schikken naar wat anderen van ons verwachten, is de laatste tientallen jaren ogenschijnlijk sterk verminderd. Hierin hebben verschillende maatschappelijke evoluties een rol gespeeld, zoals ontkerkelijking, het in vraag stellen of betwisten van gezag over het algemeen, en de toegenomen mobiliteit en verstedelijking. We zien onszelf nu als zelfbewuste, kritische burgers die zelfstandige keuzes maken. Deze evolutie heeft de druk tot conformisme sterk doen afnemen. En toch zijn we er nog niet! Modetrends volgen, niet willen ‘onder doen’ voor de anderen, en

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 3

1

1

Vind jezelf oké

- paradoxaal genoeg - de verplichting om jezelf te zijn, hebben de plaats ingenomen van de vroegere maatschappelijke druk tot gelijkschakeling.

We moeten nu niet minder, maar andere dingen doen om ‘mee’ te zijn. Daardoor zien we al die zogenaamd ontvoogde, zelfstandige mensen zo vaak massaal deelnemen aan allerlei collectieve evenementen en sportmanifestaties.

De bevrijding van ‘wat de mensen wel zullen denken’ moet dus verder gaan, door ons bij alles wat we doen af te vragen of dit wel echt is wat we willen, en of we hiervoor ook zouden kiezen indien er niemand anders dan wijzelf was om hierover te oordelen. Een goed leven leiden, houdt vaak in dat we een evenwicht vinden tussen uitersten.

In dit geval bestaat dit evenwicht erin dat we bewuste keuzes maken voor onszelf, maar wel rekening houden met wat anderen redelijkerwijze van ons mogen verwachten.

7

Zoek het evenwicht tussen zelfstandigheid en samenhorigheid Jezelf oké vinden, impliceert ook wederkerigheid en begrip voor verschillen. Dit wordt treffend geformuleerd in de titel van het nog steeds populaire boek van Thomas Harris ‘Ik ben o.k., jij bent o.k.’ Wie zichzelf oké vindt, staat ook minder kritisch tegenover anderen. Wie aan zichzelf heeft toegegeven dat hij/zij niet volmaakt is, fouten maakt en anderen soms kwetst zonder kwade bedoelingen, begrijpt beter dat dit bij anderen ook zo is. Tot daar de wederkerigheid.

1 4 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

De volgende stap is dat we vanuit die levenshouding gemakkelijk begrip kunnen opbrengen voor verschillen tussen mensen, tussen ons en de anderen. Wederkerigheid en respect voor verschillen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Respect voor de eigenheid van ieder persoon kan enkel indien dit wederkerig is. Dit impliceert trouwens toch weer onderliggende gemeenschappelijke waarden, waarbij men afstand doet van het eigen ‘grote gelijk’.

Jezelf oké vinden zien we als motto opduiken in de psychologische popularisering vanaf de jaren 1960. Het staat voor innerlijke bevrijding van gewetensangsten, gewetensbezwaren, druk van anderen en van de maatschappij, en voor een meer aanvaardende houding ten opzichte van onszelf en anderen. Hoewel we een lange weg hebben afgelegd, blijft er in onze maatschappij, zij het meer verborgen en subtieler, toch een grote druk tot conformisme en competitiviteit bestaan. We hebben de demonen van kerkelijke controle en dorpse mentaliteit achter ons gelaten, maar de zachte druk om mee te zijn en te doen wat anderen fijn vinden, blijft ongemerkt ons leven in hoge mate bepalen. We zien onszelf als verlicht en vrij, maar zijn misschien meer kuddedier gebleven dan we beseffen.

Een gezond leven bestaat erin het evenwicht te vinden tussen zelfstandigheid, waarbij we eigen keuzes maken die we voor onszelf kunnen verantwoorden, en samenhorigheid waarbij we rekening houden met anderen en belangstelling tonen voor hun ‘anders zijn’.

8

Zeeklacht Het water van de zee is altijd zout, hoe men de suikerpot ook mag hanteren, geagiteerd over het strand marcheren, terwijl de wind de brandingkoppen krauwt; een borstbeeld hakken uit scheepstimmerhout, des nachts, in droom, met meerminnen verkeren, tarbot fileren of neptuin vereren: het water van de zee is altijd zout.

Daar helpt geen moederlief, geen vaderstout, geen bokken, dokken, knokken of gekscheren, geen brein van boterkoek, geen hart van goud: of men voor dames voelt of meer voor heren, het water van de zee blijft altijd zout.

CEES BUDDINGH’ Budding’ gebundeld, Nijgh & Van Ditmar, 2010

Vind jezelf oké

9

Het zit vanbinnen CLOUSEAU Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wie is de mooiste van het land?

Da’s niet wat mij interesseert, schoon wordt overgewaardeerd.

Enkel uiterlijk vertoon: Jij bent lelijk, hij is schoon.

Da’s een snelle, zij is knap, iets te dik schijnt niet zo knap.

Wordt het niet tijd voor je ware aard?

Innerlijke schoonheid is het meeste waard, kijk naar wat je hebt vergaard binnenin.

Het zit vanbinnen.

Het zit vanbinnen.

Het zit vanbinnen.

Diep vanbinnen.

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wat is er hier toch aan de hand?

Wie is waar getatoeëerd?

Met extensions geblondeerd?

Tonnen make-up, face gelift, bijna naakt, gewoon geschift.

Valse lippen, vreemde lach, alles kan en alles mag.

Het zit vanbinnen.

Het zit vanbinnen.

Het zit vanbinnen.

Diep vanbinnen.

Wie bepaalt wat mooi is?

Dat ben jij alleen.

Als je van jezelf houdt, dan kan jij (dan kan jij), ja geloof mij (geloof mij).

Je kan dan schitteren als een juweel.

Je hoeft geen glitter meer, integendeel.

Ook zonder ringen aan je hand, ben je een pure diamant.

Het zit vanbinnen.

Het zit vanbinnen.

Het zit vanbinnen.

Diep vanbinnen.

Je kan schitteren als een juweel.

Je hoeft geen glitter meer, integendeel.

Ja, vanbinnen.

Het zit vanbinnen.

Het zit vanbinnen.

Hier vanbinnen.

Wordt het niet eens tijd voor je ware aard?

Innerlijke schoonheid is het meeste waard, kijk naar wat je hebt vergaard binnenin.

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7

1

Vind jezelf oké

10

Wie op zijn tenen staat, zal niet lang OVEREIND blijven.

LAO TSE

11

Vergelijk jezelf niet met andere mensen.

Anders zijn is prima.

ONBEKEND

12

’Afscheid’ De gedroogde aardse resten op deze broche verwijzen naar de veelzijdige talenten en emotionele rijkdom van een overleden zielsgenoot.

LIEVE DEVRIENDT

1

1

Vind jezelf oké

[ G e t ui g e nis s e n ] 13

D

oor wat mij is overkomen, vind ik mezelf lelijk, vanbinnen en vanbuiten. Ik durf mezelf niet te bekijken (ook zonder kleding) en heb daardoor veel angsten die heel eng en onveilig aanvoelen. In zo’n erge mate dat mijn levenskwaliteit enorm is aangetast. Binnenin zit nog altijd dat kleine meisje, heel bang, overstuur en verdrietig, niet wetend hoe ze ‘vrouw’ moet worden. Het voelt allemaal vies, vuil, onveilig en pijnlijk aan. Het mooie beeld van een ‘vrouw’ wordt daardoor helemaal verstoord.

[ G etuigenissen ] 15

Mijn diploma gaf me de nodige bevestiging en dat gaf me een gevoel van vrijheid. Wat ik vooral uit die periode meeneem, is dat je meer bereikt door jezelf te zijn, met fouten en gebreken, dan een ‘perfect’ beeld proberen op te hangen.

Ergens diep verborgen leeft er wel een vrouw. Ze neemt eindelijk de hand van het meisje in de hare om samen de tocht de ondernemen. Stapje voor stapje over het pad van de hulpverlening. Onderweg zijn er nog veel valpartijen en rustpauzes. Door mijn hulpverleners word ik heel subtiel en met veel respect stilletjes verder vooruit geholpen, om zo te groeien naar een vrouw die, met de steun van het team en in een veilige omgeving, op ontdekking kan gaan. Zo wordt me rustig geleerd dat vrouw zijn, niet eng maar mooi is.

E E N V R O U W, S T E E D S M E E R

14

PSYCHOLOOG, 23 JAAR

16

I

k vind mezelf nog niet helemaal oké. Ik heb bijgeleerd, dat zeker. Ik word dit jaar vijftig. Meer dan dertig van die jaren heb ik als verslaafde doorgebracht. Je leert uit opnames, je leert uit herval en er zijn ook best wel ‘goede’ tijden geweest, maar nooit of bijna nooit zonder middelengebruik. Er zijn enkele doch weinig periodes geweest dat ik minder dronk, maar dit ging vaak gepaard met verschuiving van het product (speed, heroïne, wiet, medicatie). Dit ging gepaard met gevoelens van schuld, haat ten opzichte van mezelf, woede tegenover de maatschappij, agressie die ik nooit kwijt kon en daarom ook geen plaats kon geven. Maar nu ik 50 jaar word, beginnen er toch dingen op hun plaats te vallen. Zo is het gemakkelijker om mijn emoties te uiten en een plaats te geven. Hierdoor kan ik mezelf meer aanvaarden. De zorg is nog niet klaar, maar met een beetje hulp van anderen en geloof in mezelf zal ik er wel geraken.

INVALIDE, 50 JAAR

2 0 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

ls stagiaire had ik het heel moeilijk om mezelf oké te vinden. Ik wou altijd de goede, toffe, plezante, lieve psycholoog zijn. Ik was zoveel bezig met een goed beeld van mezelf op te hangen, dat het moeilijk werd om mezelf te zijn en mijn werk te doen zoals het moest. Dankzij mijn supervisors, die dan ook nog psychologen waren, heb ik hier heel veel rond bijgeleerd. Het grote keerpunt kwam toen mijn stage eindigde en het echte werken begon.

T

egenwoordig draait alles op de televisie, radio en het internet rond hoe je je uiterlijk kan aanpassen: vollere lippen, dikkere borsten, een slanke lijn. Het is fijn dat er verschillende mogelijkheden bestaan om aan je uiterlijk te werken, maar uiteindelijk blijf je dezelfde persoon. Of je nu maat 38 of 48 hebt, klein of groot bent, korte piekjes of lange blonde krullen hebt. Ik heb geleerd dat het belangrijkste is dat je je goed voelt in je eigen lichaam, dat je jezelf oké vindt, dik oké!

VERPLEEGKUNDIGE, 21 JAAR

17

J

e hoeft niet perfect te zijn, toch is dit vaak wat ik van mezelf verlang. Mijn probleem is dat ik alles wil of niets. Ik wil veel te grote stappen voorwaarts zetten. Nu probeer ik tevreden te zijn met kleinere stappen. Vele kleine stappen maken uiteindelijk één grote stap.

A D M I N I S T R AT I E F B E D I E N D E , 4 7 J A A R

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 2 1

1

18

Een zeekreeft moet in zijn leven een aantal keren zijn oude schaal afwerpen om te kunnen groeien.

Telkens is het dier dan enige tijd volkomen onbeschermd tot de nieuwe schaal zich heeft gevormd.

Wanneer risico’s je beangstigen, denk dan aan die kreeft:

kwetsbaarheid is de prijs voor groei.

20

Verwondering Door je ogen wil ik de verwondering vaststellen zien wat jij ziet

RICHARD ARMSTRONG

met je hart wil ik de verwondering aanraken voelen wat jij voelt met je geest wil ik de verwondering vastpakken proeven wat jij proeft 19

Als je geen woorden kan vinden, is je zwijgzame aanwezigheid veelzeggend genoeg.

ONBEKEND

Verwonderen wat jou verwondert bewonderen wat jou bewondert overdonderen wat jou overdondert

ANN

21

Je bent zo mooi anders dan ik, natuurlijk niet meer of minder maar zo mooi anders, ik zou je nooit

22

Levenskunst is het vermogen van kleine dingen te genieten en te verdragen.

veel

WILLIAM HAZLITT

anders dan anders willen.

HANS ANDREUS Verzamelde gedichten, Bert Bakker 2004

2

Praat erover 23

Wie verdriet verloochent, maakt troost onmogelijk.

MANU KEIRSE 29

Praat erover

2 25

Praat erover

24

‘Spreken is zilver, zwijgen is goud’, luidt het spreekwoord. Dat klopt misschien als je een ongepaste uitspraak wilt vermijden of iemand niet wil kwetsen. Maar wie altijd de lippen stijf op elkaar houdt, doet zichzelf tekort. Met twee weet je meer dan alleen.

Door over je probleem te praten, verkleint het, ook als het niet helemaal verdwijnt. Het lucht op om de dingen luidop uit te spreken, ze een naam te geven. Mensen kunnen je vaak helpen met verrassende, nieuwe inzichten. Of zoals een ander gezegde stelt: ‘Gedeelde smart is halve smart’.

Praten helpt echt Na een goed gesprek zeggen mensen vaak: “Zo had ik het nog niet bekeken, dit helpt mij verder.

Had ik maar eerder ervaren hoe erover praten werkt”.

Wie zijn gevoelens uitspreekt, lucht op de eerste plaats zijn hart, zodat die krop van verdriet verdwijnt en het gevoel van dreiging en angst vermindert. Omdat je verwarde of vage gevoelens verwoordt, krijgen de dingen een naam. Zo ontrafel je wat warrig is, zet je op een rijtje wat anders een onoverkomelijke puinhoop lijkt en worden je problemen concreter zodat je er meer vat op krijgt.

Praten helpt om evenwichtiger na te denken. Je toehoorder helpt je, fungeert als klankbord. Hij kan begrip tonen voor je pijn, biedt weerwerk voor je al te negatieve gedachtencirkel en weekt misschien je vastgelopen ideeën los.

Veel mensen vinden het moeilijk om op een open manier te praten over kwade of gekwetste gevoelens, of problemen die torenhoog of onoplosbaar lijken. Maar enkel in jezelf praten, wordt algauw piekeren, ronddraaien in kommer en zelfbeklag zonder een uitweg te vinden. Het is dan belangrijk dat er iemand luistert en vragen stelt die opheldering kunnen brengen. Iemand wiens bedenkingen jou doen nadenken over je zienswijze (perceptie) en die jouw beleving van het probleem in proportie kan brengen en bij de kwestie houdt. Iemand die je behoedt voor overhaaste acties en je steunt in de acties die wel gepast zijn. Of gewoon iemand die, ook als het je niet lekker zit, toch met aandacht bij jou wil zijn.

Wij lopen niet graag te koop met onze pijnlijke gevoelens. Je mag ook best kieskeurig zijn in met wie je vertrouwelijke zaken deelt, daar heb je geen publiek bij nodig. Maar als je nergens over praat met een genegen, luisterend oor en dus blijft rondlopen met je probleem, dan raak je steeds verder geïsoleerd. Dit kan op termijn zelfs tot een depressie leiden.

26

Aanspreken is aanpakken Als kind hebben we leren spreken. We kregen voor alles een woord, waarmee we de dingen konden aanwijzen, de wereld steeds ruimer benoemen.

Jezelf uitspreken gaat een stap verder: vragen om aandacht, ons hart luchten, luisteren en terugspreken. Dat leer je al doende. Praten lukt soms niet meteen, maar het ene woord brengt het andere met zich mee. Met elk gesprek neemt je spreekvaardigheid toe.

Maar zelfs wie heel goed met taal is, houdt zich soms in. Bang om niet begrepen te worden, misschien wel uitgelachen. Die angst is geen goede raadgever, want wie zwijgt, geeft zichzelf geen kans om begrip te ervaren, om medeleven en steun te krijgen. Als je de eerste stap tot een gesprek zet, schep je zelf de sfeer om verder te durven praten over wat lastig of verwarrend is. Je doet beroep op de ander en de kans is groot dat de ander dit waardeert en met jou meeleeft.

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 3 1

Praat erover

2

Je probleem bespreken, is een teken van durf.

Het vergt moed om toe te geven dat het al eens niet zo goed met je gaat. Aanspreken is aanpakken, wie aanklopt toont zich ondernemend.

Mensen die eerlijk zijn met zichzelf zullen je zorgen herkennen, je waarderen voor je kwetsbare openheid en je helpen zoeken naar verlichting of indien mogelijk een oplossing. Zij zullen je zo nodig steunen om een hulpverlener op te zoeken, die jou gerichter kan helpen wanneer problemen zwaar, complex of langdurig zijn.

27

Praten schept maten Soms lijkt het wel alsof je er alleen voorstaat.

Maar dat klopt zelden. In je directe omgeving is er vast iemand die wil luisteren naar je verhaal: familie, vrienden, collega’s. Zolang jij maar de stap durft zetten naar hen toe. Soms is een langer gesprek nodig, maar het is ook goed om kort op de bal te spelen en je op het moment zelf uit te spreken. Meteen je mening geven of je gevoel tonen over een gebeurtenis, tegenover de betrokken persoon. Luisteren en elkaar helpen is in feite vanzelfsprekend alledaags, daar zou je niet ver voor moeten lopen. Samen leven is delen, meedelen wat je bezighoudt, ook in korte babbels. In onze drukke maatschappij trekt zoveel de aandacht, dat je weleens uitdrukkelijk moet vragen naar een gesprek met aandacht. Kijk uit naar het gepaste moment voor jou en de ander.

Nu maak jij tijd voor een ander, later maakt een ander tijd voor jou.

3 2 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

Vind je het moeilijk om met familie of bekenden te praten, of laten zij het even afweten? Dan kan je anoniem en in vertrouwen bellen of chatten met Teleonthaal. Daar staan mensen zoals jij klaar om bereidwillig te luisteren naar iedereen die zijn verhaal kwijt wil aan iemand die meedenkt. Je kan ook altijd terecht bij je huisarts, een gezondheidspsycholoog of andere psychosociale hulpverleners. In een of meer gesprekken kunnen zij je problemen helpen verhelderen en je op weg zetten om er beter mee om te gaan, eventueel onder langdurige begeleiding.

Een laagdrempelig opvangcentrum schreef op haar affiche: ‘Praat erover voor het een probleem wordt’. Inderdaad: hoe langer je wacht met uitspreken, hoe moeilijker het wordt. Praten moet overigens niet steeds gaan over problemen of enkel over gewichtige zaken. Praat over wat je bezig houdt, wat je blij of bezorgd maakt, wat je boeiend vindt. Daar bouw je ook contacten mee op, verbondenheid met anderen in goede en mindere dagen. Praten schept maten.

28

ALLES WAT JE

aandacht

groeit.

GEEFT

ONBEKEND

29

Gedachten omsloten door een dikke mist.

Alles grijs, grauw en onscherp.

Zoekend naar een uitweg.

Uitkijken naar dat ene kleine beetje beterschap.

Vastklampend aan elk sprankeltje hoop.

Zo lang, vechtend, tot er een uitweg is gevonden‌ CARLA RUYMEN

30

De vriendschap voor een uitgelezen vrouw, de vriendschap voor het eigen kind en voor de makkers die te goeder trouw vereelte voeten warmen bij mijn schouw De vriendschap voor mijn siamees die spint omdat ik zachtjes op zijn kopje krauw en voor de verzen waar ik troost bij vind.

Een zoen, een hand, een perzik waar we in bijten, hoezeer bemin ik die realiteiten boven de heilsbeloften in de wind!

J. GRESHOFF

Praat erover

2 31

Stamppot-lied

32

Je bent niet alleen THOMAS BERGE Uitgever: Strengholt Music Publishing BV

Men neme in een woedebui gesneden wortels, dito ui.

Breng dit vloekend aan de kook en geschilde piepers ook.

En dan maar stampen stampen stampen dan voel je je al minder rot.

Zo ontstaat in walm en dampen een smakelijke hutsepot.

En is de hutsepot gaar en klaar, men kwakke grote scheppen naar ’t hoofd van wie je woedend maakt, maar vraag beleefd of het hem smaakt.

De hele pan met hutsepot smijten naar die etterstraal zijn kop.

Overlaad hem met verwijten.

Hutsepot, daar knap je van op!

HANS DORRESTIJN

Je hebt een sterke wil De drang om door te gaan Maar vind vandaag geen rust Geen kracht om op te staan

Want je bent niet alleen Ik zal er voor je zijn Als het even veel te veel wordt Ben ik er altijd Ja, je bent niet alleen Je kunt het aan me kwijt Als het leven je te veel wordt Ben ik er altijd Ben ik er altijd

Maar je bent niet alleen Ik zal er voor je zijn Als het even veel te veel wordt Ben ik er altijd Ja, je bent niet alleen Je kunt het aan me kwijt Als het leven je te veel wordt Ben ik er altijd

Want je bent niet alleen Ik zal er voor je zijn Als het even veel te veel wordt Ben ik er altijd Ja, je bent niet alleen Je kunt het aan me kwijt Als het leven je te veel wordt Ben ik er altijd

Je zit alleen in je kamer En voelt je niet goed Denkt te veel aan je zorgen En wat je ermee moet

Als je even wilt praten Zal ik er voor je zijn Kom maar naast me zitten En stort het uit bij mij Je tranen vloeien maar Je kunt ze laten gaan Ik vang ze voor je op ‘t wordt tijd om op te staan

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 3 7

“Zo is het toch. Niet soms?”

Praat erover

33

Erwtjes

2

[ G etuigenissen ]

Toen ze een meisje was van zeventien moest ze een hele middag erwtjes doppen op het balkon. Ze wou de teil omschoppen.

Ze was heel woest. Ze kon geen erwt meer zien.

Toen ging ze maar wat dromen, van geluk, en dat geluk had niets van doen met erwten maar met de Liefde en de Grote Verte.

Dat dromen hielp. Het scheelde heus een stuk.

En dat is meer dan vijftig jaar terug.

Ze is nu zeventig en heel erg fit en altijd als ze ’s middags even zit, mijmert ze, met een kussen in de rug, over geluk en zo… een beetje warrig, maar het heeft niets te maken met de Verte en met de Liefde ook niet. Wel met erwten, die komen altijd weer terug, halsstarrig.

Ach ja, zegt ze. Ik kan mezelf nog zien, daar in mijn moeders huis op het balkon, bezig met erwtjes doppen in de zon.

Dat was geluk. Toen was ik zeventien.

34

I

k heb geleerd dat ik moet praten als ik het even niet zie zitten.

Dit vind ik moeilijk. Wanneer ik dit toch probeerde, merkte ik dat het mij hielp. Erover praten lucht op. Dat klinkt cliché, maar het is echt zo.

A D M I N I S T R AT I E F B E D I E N D E , 4 7 J A A R

35

W

ees niet beschaamd. Alleen door mezelf bloot te geven en erover te praten, ben ik waar ik nu ben. Ik vroeg raad aan familie, professionele hulp, en mijn huisarts. Als je dit niet doet, loop je de kans een weg te bewandelen die je alleen maar verder van je gewenste doel afbrengt.

INVALIDE, 50 JAAR

ANNIE M.G. SCHMIDT Tot hier toe, Querido, 1987

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 4 1

36

TIJD is waardevol: je krijgt ELKE SECONDE maar één keer.

Besteed tijd aan dingen die je echt BELANGRIJK vindt.

ONBEKEND

38

Om succesvol te zijn, heb je fouten nodig; alleen zo kan je leren.

Dat heet ervaring.

ONBEKEND

37

Piekeren vermindert de zorgen van morgen niet, het vermindert de kracht van vandaag.

Succes is een reis, geen bestemming.

ONBEKEND

D E E PA K C H O P R A

39

3

Beweeg 40

Het leven is als het berijden van een fiets.

Om je evenwicht te bewaren, moet je in beweging blijven.

ALBERT EINSTEIN

45

Beweeg

42

Beweeg

“Voldoende bewegen heeft aantoonbare effecten op risicofactoren zoals hoge bloeddruk, overgewicht, te hoog cholesterolgehalte, atherosclerose, de kans om te vallen en het risico op fysieke kwetsbaarheid. Naast fysieke effecten heeft bewegen ook invloed op het concentratievermogen, de snelheid waarmee we informatie verwerken en geheugentaken. Het is aangetoond dat bewegen tot een vermindering van milde en matige vormen van depressie kan leiden bij zowel ouderen als mensen met een chronische aandoening.”

41

Als je elke dag voldoende beweegt, zal je je zowel mentaal als fysiek beter in je vel voelen. Je hebt meer energie en doorzettingsvermogen om je dagelijkse taken tot een goed einde te brengen. Sporten is het beste middel tegen stress. Maar je hoeft niet noodzakelijk een marathon te lopen of elke dag drie uur op een hometrainer te zitten. Beweging kan je gemakkelijk in je dagelijkse leven inbouwen. Neem eens de fiets in plaats van de auto, de trap in plaats van de lift of ga te voet naar de bakker.

Bewegen is een goedkoop medicijn

(Dr. M. De Greef, Centrum Bewegingswetenschappen Rijksuniversiteit Groningen).

43

44

Bewegen is goed voor lichaam én geest 10 redenen waarom bewegen gezond is Gebrek aan fysieke activiteit (een zittend leven) vormt een grotere bedreiging voor de volksgezondheid dan roken. Een bijkomend probleem is dat de negatieve gevolgen van een zittend leven zich pas na enkele jaren laten voelen. Mede daardoor zijn de meeste mensen zich niet of nauwelijks bewust van de risico’s van hun levensstijl.

1. Bewegen is goed voor je hart

De trap zit in de lift...

Regelmatige lichaamsbeweging heeft een gunstige invloed op de meeste risicofactoren voor hart en bloedvaten en meer bepaald op hoge bloeddruk, zwaarlijvigheid en problemen met vetten in het bloed.

Neem de trap…

2. Bewegen is goed voor je longen COPD is de verzamelnaam voor ernstige longziekten. Volgens prof. Prof. dr. Onno van Schayk, hoofdgeneesheer preventieve geneeskunde Maastricht, is stoppen met roken en genoeg bewegen van zeer groot belang.

3. Bewegen voorkomt overgewicht want meer bewegen hoeft niet steeds sport te zijn.

Het begint met minder zitten en je te voet verplaatsen.

Zwaarlijvigheid is een geniepige vijand. Het vormt een risicofactor voor hart en bloedvaten. Bovendien werkt zwaarlijvigheid het optreden van andere risicofactoren in de hand, in het bijzonder de hoeveelheid vetten in het bloed en type 2 diabetes.

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 4 7

3

Beweeg

3

De voornaamste oorzaken van zwaarlijvigheid zijn een te rijke en overvloedige voeding en een gebrek aan lichaamsbeweging. Daarom is het belangrijk om gezond en in redelijke hoeveelheden te eten en drinken en te bewegen wanneer het maar kan.

nine. Deze zorgen voor meer energie, een betere stemming en minder angstgevoelens. Bewegen kan afleiden bij stress of zorgen. Bewegen werkt rustgevend.

4. Bewegen kan diabetes voorkomen

Sport en fysieke activiteit bieden goede mogelijkheden om duurzame, positieve sociale interacties en een hoogstaand moreel gedrag te bevorderen. Voldoende gestructureerde en gepresenteerde activiteiten in een pedagogische context kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de ontwikkeling van prosociaal gedrag. (Samen) bewegen vergroot de kans op ontmoeting.

Bepaalde risicofactoren zijn niet te veranderen (bijvoorbeeld familiale belasting, leeftijd), maar een gezonde levensstijl kan het risico op type 2 diabetes met meer dan de helft verminderen.

Dertig minuten lichaamsbeweging vermindert het risico op type 2 diabetes met 30%.

5. Bewegen kan kanker voorkomen Er is een verband tussen fysieke activiteit (sport-, beroeps- of huishoudelijke en andere activiteiten) en een kleiner risico op bepaalde kankers. Mensen die voldoende bewegen, of die intenser aan sport doen, hebben duidelijk minder kans om te sterven aan kanker dan mensen die inactief zijn.

6. Bewegen kan osteoporose voorkomen Osteoporose vermijden kan je met twee eenvoudige zaken: voldoende calcium innemen en voldoende te bewegen of nog beter: sporten. Calcium wordt gehaald uit melkproducten.

Sporten kan heel ruim zijn: lopen, fietsen, balsporten, tennis, watersporten...

7. Bewegen kan stress, angst en depressie verminderen Als je beweegt, maakt je lichaam bepaalde stoffen aan zoals endorfine, noradrenaline en seroto-

4 8 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

3

8. Bewegen is goed voor je sociale leven

9. Bewegen is goed voor je globaal functioneren Regelmatig bewegen levert niet alleen een gezonder en fitter lichaam op, het is inmiddels ruimschoots aangetoond dat bewegen ook ontspant en een aantal positieve processen in de hersenen op gang brengt, waardoor we ons beter voelen en beter functioneren op heel wat verschillende vlakken.

10. Bewegen is de beste vorm

van pensioensparen Een probleem met de gezondheidseffecten van bewegen is dat ze lang op zich laten wachten. Als je vandaag niet beweegt, ben je morgen niet meteen ziek. Als je niet actief bent, gaan je algemeen functioneren en je fitheid echter langzaam achteruit. Pas na jaren duiken de klachten of ziekten op die mogelijk met het vele stilzitten te maken hebben.

45

Stilstaan is achteruitgaan “Regelmatige matige tot intensieve lichaamsbeweging is een waardevolle alternatieve behandeling bij lichte en matige vormen van depressie (minstens 50% van alle depressies), naast psychotherapie en farmacotherapie.

Deze benadering kan echter enkel werken wanneer de depressieve patiënt op een professionele manier geholpen wordt om meer te bewegen.”

M. Finoulist, P. Vankrunkelsven, Tijdschrift voor Geneeskunde, 69, nr. 21, 2013

Beweeg

47 46

‘Ik’ Slavernij verdraag ik niet ik ben altijd ik is er iets dat mij wil buigen liever breek ik nog.

Komt de hardheid van het lot of de macht van mensen hier ben ik en hier blijf ik en zo blijf ik tot mijn laatste snik.

Daarom ben ik steeds maar één ding ik ben altijd ik stijg ik, dan stijg ik hoog val ik, dan ook helemaal

INGEBORG BACHMANN

Dansliedje H E R M A N VA N V E E N Uitgever: Harlekijn-Music/ Universal Music Publishing B.V.

Ik dans, ik dans, ik huppel en ik spring ik draai een pirouette en ik zing.

Een dans alleen of in een lange rij, heel treurig en dan hopla weer heel blij.

Een rollebol of een flikflak, een duvel uit een doosje, als een grote ronde bonte stuiterbal, een bromtol, als een sprinkhaan, een stuiterende jojo, als een mooie lieve stille witte zwaan, als een mooie rechte danseres.

Ik dans, ik dans, ik huppel en ik spring, draai ik als een molen en ik zing.

Een aapje uit de mouw als een picobella, prima ballerina, een vlinder, als een bengel, een stuiterende knikker, mooie zachte stille witte fee.

Ik dans, ik dans, ik huppel en ik spring draai ik als een vaantje en ik zing ik dans alleen of in een grote kring en als ik moe ben sta ik even stil.

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 5 1

3

48

Je

hoeft

niet de

hele trap

te zien om de

eerste stap

te zetten.

MARTIN LUTHER KING JR.

49

Er zijn maar twee dingen van blijvende waarde die wij onze kinderen kunnen proberen te schenken: wortels en vleugels.

HODDING CARTER

50

Steven Vandervelpen (°1991, Diest), een kunstenaar wonende in Sint- Truiden, is een groot verzamelaar van antieke en niet zo antieke prullaria. Dat alles heeft te maken met zijn passie voor het verleden. De spullen die Steven verzamelt hebben uiteraard te maken met zijn kunstwerken. Het werk van Steven draait namelijk rond nostalgie, het verleden. Zo verzamelt hij gevonden of gekregen voorwerpen van porseleinen beeldjes en tegels over groene vilten kaders, tot familiefoto’s. Nostalgie kwam altijd al terug in zijn werk, net zoals je ziet bij ‘Het meisje met de weegschaal’. Bij het werk van Vandervelpen draait het vooral draait rond de sfeer en de interpretatie van het werk, want iedereen heeft een andere visie hierover. Als we dit werk in de context van geestelijke gezondheidszorg bekijken gaat de toeschouwer vanzelf al in een bepaalde richting denken.

Beweeg

[ G etuigenissen ] 51

52

B

ewegen vraagt veel energie, maar geeft ook veel energie, op mentaal vlak.

3

HUISARTS, 49 JAAR

B

ijna elke dag fiets ik naar mijn werk. Ik profiteer van de buitenlucht, al fietsend merk ik heel veel dingen op en ik kom fris en helder op school toe voor mijn lesopdrachten. Gelukkig moet ik maar zelden de auto nemen. De keren dat het pijpenstelen regent, kan ik echt op één hand tellen. Fietsend naar het werk gaan is leuk en vooral… gezond.

L E E R K R A C H T, 3 9 J A A R

53

N

a een lange, stressvolle werkdag, voel ik me vaak ‘leeg’ en tot weinig in staat. Eerlijk gezegd: het kost me dan soms veel moeite om nog te gaan joggen. Maar… Is het de endorfine? Ik weet het niet, maar in elk geval: na het lopen en douchen ben ik weer in staat om nog snel een moeilijk dossier door te nemen.

MANAGER, 59 JAAR

54

I

k ben nooit echt mager geweest. Mijn overgewicht zorgde ervoor dat ik tot minder fysieke prestaties in staat was. Ik leek niet voorbestemd te zijn voor sport… Ik werd vroeger ook gepest. Ik kwam in een vicieuze cirkel terecht: ik werd fysiek steeds passiever, er kwamen nog meer kilootjes bij en kleine inspanningen zoals een trap oplopen, gingen gepaard met veel gehijg en gepuf. Sinds enkele jaren doe ik aan sport: tweemaal per week joggen en eenmaal per week tennissen. Samen met een beter eetpatroon, zorgde dit voor een ommekeer. Mijn vrienden zijn aangenaam verrast door mijn prestaties. Zelf voel ik mij fysiek veel beter. Vooral mijn zelfbeeld heeft een boost gekregen.

WERKLEIDER, 51 JAAR

X X • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 5 7

55

buig

Doe als het riet:

mee, maar br niet. k e e ONBEKEND

57

Moment Soms hoor ik onverwacht weer achter gewone woorden die je uit een zoveel zuiverder en zachter, adembenemender geluid, dat ik opnieuw naar je moet kijken of ik je nooit tevoren zag.

Laat al die jaren maar verstrijken; zolang ik dit bewaren mag

56

Je wordt niet gewaardeerd omdat je goed bent; je werd goed omdat je gewaardeerd werd.

ONBEKEND

kan jou en mij de tijd niet deren: weer voor het eerst met je alleen hoor ik de harmonie der sferen door alle alledaagsheid heen.

JEAN PIERRE RAWIE Verzamelde verzen, Bert Bakker 2006

59

58

Grond. Niets meer.

Grond. Niets minder.

En dat moet genoeg voor je zijn.

Want op de grond steunen je voeten, op je voeten het rechte bovenlijf, op je bovenlijf het vastberaden hoofd, en daar, onder de hoede van het voorhoofd, de pure idee en op de pure idee de dag van morgen, de sleutel -morgen- van het eeuwige.

Grond. Niets meer of minder.

En dat moet genoeg voor je zijn.

PEDRO SALINAS

Als iets werkt, doe er dan meer van; als iets niet werkt, doe het dan anders.

ONBEKEND

60

Als je de handdoek in de ring werpt, ben je hem kwijt.

ONBEKEND

4

Probeer eens iets nieuws 61

Afwisseling maakt het leven kruidig.

WILLIAM COWPER

63

Probeer eens iets nieuws

63

Probeer eens iets nieuws

62

Nieuwe ervaringen geven ons leven het nodige reliëf om zowel van het verrassend nieuwe als het vertrouwde alledaagse te kunnen genieten. ‘Iets nieuws proberen’ kan ook door afstand te doen van wat sleur is geworden. Nieuwe prikkels en ervaringen activeren onze hersenen, waarin vervolgens nieuwe zenuwverbindingen ontstaan. Dat houdt ons mentaal fit.

Zoek een evenwicht tussen het vertrouwde en ‘eens iets anders’ We hebben allemaal behoefte aan wat ons vertrouwd is. Dat biedt rust, omdat het leven hierdoor voorspelbaar en geordend lijkt. Sommige gewoonten zijn zo sterk met ons verbonden dat ze een deel van onszelf zijn geworden. Ze vormen een ‘rode draad’ doorheen onze levensgeschiedenis, die daardoor een samenhangend geheel vormt, zonder al te veel breuken of hiaten. Vaste gewoonten geven ons een gevoel van stabiliteit.

Ze zijn ook voor anderen herkenbaar, en dragen zo bij tot onze identiteit. Zo weten anderen ‘wat ze aan ons hebben’.

Vaste gewoonten kunnen echter ook verstarren tot eentonigheid en sleur. Dan lijkt het alsof het leven stilstaat. Er is geen beweging meer, alle dagen lijken op elkaar. Het is ook mogelijk dat we ons gaan vastklampen aan datgene wat we al kennen, en dat het nieuwe ons angst inboezemt. Daarom is het goed om ons leven af en toe te kruiden met iets nieuw, iets dat anderen misschien niet meteen van ons verwacht hadden, en dat ook voor onszelf afwijkt van de vaste routine die we ons eigen hebben gemaakt.

Onze hersenen zijn gemaakt om alles wat we ervaren op te nemen, en wat daarbij als betekenisvol en aangenaam of onaangenaam wordt bevonden, te bewaren. Zo leren we elke dag bij, en herkennen we wat belooft plezierig te worden, en wat waarschijnlijk te mijden is. Dit wordt vastgelegd in bepaalde patronen van verbindingen tussen de hersencellen. Op die manier weten we wat we kunnen verwachten van onze omgeving.

Nieuwe prikkels doorbreken dit verwachtingspatroon. We weten niet of iets nieuws gaat meevallen. Als we erop ingaan, nemen we een risico. Dit zet onze hersenen op scherp: gaat het om iets dat interessant genoeg is om nadien opnieuw te ervaren, en dat misschien tot een goede gewoonte kan uitgroeien? In dat geval voelen we de nieuwe ervaring aan als een positieve, belonende stimulus. Dit activeert, je zou zelfs kunnen zeggen ‘verjongt en verrijkt’, onze hersencellen, die nieuwe verbindingen aangaan.

Gezond leven bestaat uit een evenwicht tussen het vertrouwde en ‘eens iets anders’. Dat evenwicht vinden we ook terug in een bepaald levensritme, met afwisseling tussen werk- en weekendactiviteiten, dag en avond, vakanties en werken.

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 6 5

4

Probeer eens iets nieuws

64

4

Probeer eens iets nieuws

Zoek inspiratie voor nieuwe ervaringen niet te ver Wat dat nieuwe inhoudt, verschilt van mens tot mens, en hangt af van wat we tot dan toe gewend waren te doen. Dit kan gaan van kleine dingen, zoals ’s morgens eens vroeger opstaan voor een ochtendwandeling met eigen geuren en geluiden, tot meer ingrijpende plannen. Dan denken we bijvoorbeeld aan ‘een nieuwe taal leren’, waardoor men met meer mensen contact kan leggen, bepaalde televisieprogramma’s beter kan volgen of boeken toegankelijk worden die men vroeger niet begreep. Indien men die taal aanleert samen met anderen, vormt dit op zich al een bijzonder plezierige ervaring. Een ander voorbeeld van iets nieuws kan erin bestaan bepaalde interesses waarvoor men onvoldoende tijd had gemaakt meer te ontwikkelen, zoals de liefde voor de natuur of een sport. Nog een mogelijkheid is vrijwilligerswerk.

Het geeft namelijk ongelooflijk veel plezier om je, samen met andere ‘mensen van goede wil’, in te zetten voor anderen. De beste manier om jezelf te helpen, is door anderen te helpen.

Je leven vernieuwen kan ook betrekking hebben op je relaties. Nieuwe activiteiten brengen nieuwe vriendschappen met zich mee, en dit is zonder meer positief. Op het gebied van persoonlijke, intieme relaties ligt het iets ingewikkelder: op welke manier kan men ook daar sleur doorbreken en de relatie boeiend houden? Als er aanslepende

6 6 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

conflicten zijn: kunnen die nog opgelost worden, of kiezen we eerder voor het stopzetten van de relatie, met de mogelijkheid later met een nieuwe partner een beter leven op te bouwen?

Relaties lopen vast omdat we in elkaar teleurgesteld geraken, omdat verwachtingen vals of onrealistisch bleken. Een goede, vaste relatie steunt niet meer op verliefdheid, zelfs niet enkel op liefde, maar vereist samenwerking, waarbij elk een evenwaardige inbreng heeft. Het samen ondernemen van nieuwe dingen is niet alleen plezierig op zich, maar versterkt ook de relatie.

‘Liefde is een werkwoord’, is de spreekwoordelijk geworden titel van het boek van Prof. Fons Vansteenwegen. Liefde is dus niet enkel een kwestie van gevoel; men moet er ook iedere dag wat voor doen. Wanneer conflicten echter vastlopen en aanslepen, moet je jezelf de vraag stellen hoe en hoelang je je moet inzetten om de relatie alsnog te redden. Soms kan je een verziekte relatie beter stop zetten. Zo kan je hopen op een tweede kans in een relatie waar je meer begripvol bent voor elkaar en waar meer bereidheid is om aan de relatie te werken.

65

Geef het nieuwe kans door het oude los te laten Iets nieuws proberen kan ook door te snoeien in wat we als ballast en sleur zijn gaan ervaren. Als we enkel naar nieuwe ervaringen op zoek gaan, dreigt ons leven vrij chaotisch te worden, en overvol te raken met steeds bijkomende activiteiten en nieuwe vrienden. Af en toe moeten we ons ook de vraag stellen of we ons leven niet kunnen vernieuwen door dingen die tot nog toe vanzelfsprekend waren tijdelijk of definitief stop te zetten. We schakelen even de pauzeknop in, en ondervinden zo of we iets missen of dat we hierdoor net de ruimte vinden om te doen wat we echt willen en wat voorrang verdient. Deze alternatieve kijk op ‘je leven vernieuwen’ is ook weer erg individueel in te vullen.

Verminderen kan echter ook om ingrijpende keuzes gaan, bijvoorbeeld niet meer voltijds werken en zo tijd vrijmaken voor het gezin of voor de zorg voor een familielid. Op andere gebieden kunnen we ons afvragen of we niet te veel activiteiten willen combineren die eigenlijk niet goed samengaan. Multitasken is aan de orde van de dag, maar kent ook zijn grenzen, net als die overvolle vrijetijdsplannen. Snoeien in wat niet echt belangrijk is, neemt veel druk weg.

Al deze bedenkingen zijn opgebouwd rond een evenwicht tussen de behoefte aan het vertrouwde en de frisheid en de uitdaging van iets nieuws dat de sleur in ons leven doorbreekt.

Zo kunnen we proberen om, in plaats van alsmaar te consumeren, ook eens te ‘consuminderen’. Minder hebbedingen, meer doe-belevingen. Moeten we voor alles de auto nemen, of kan het ook per fiets of te voet zodat we onderweg wat meer te zien krijgen, misschien iemand tegenkomen en aan den lijve ondervinden wat voor weer het is? Moet de televisie steevast op, en iedere avond vullen, of volstaat wat muziek? Genieten we niet meer van één glas lekkere wijn bij gelegenheid dan van een halve (of hele) fles als naar gewoonte? Kan de smartphone even rusten en kunnen de Facebookvrienden zich van commentaar onthouden?

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 6 7

4

67

66

Kant verschaft de drager een geheim genoegen; het bedekt, verhult, daagt uit en maakt nieuwsgierig naar de inhoud. Dit geheime genoegen en het gevoel van rijkdom en uitdaging dat kant verschaft, heb ik geprobeerd uit te drukken met mijn sieradencollectie.

Met dit schouderstuk, dat het gevoel van een steeds afzakkend behabandje weergeeft, heb ik het uitdagende daarvan proberen weer te geven.

Schouder/bovenarmband: roestvrij staal, kunststof baleinen en gekloste kant

GERRIE VERMEULEN

Wat is succes?

Vaak en veel lachen; het respect winnen van verstandige mensen en de genegenheid van kinderen; de waardering verdienen van eerlijke critici en het verraad verdragen van onechte vrienden; schoonheid op prijs stellen; het beste ontdekken in anderen; de wereld een beetje beter maken; door een gezond kind, een stukje tuin, of een herwonnen sociale situatie; weten, dat ĂŠĂŠn leven gemakkelijker geademd heeft, omdat u heeft geleefd.

Dat is succes gehad hebben.

RALPH WALDO EMERSON

Probeer eens iets nieuws

[ G etuigenis ] 68

V

ijf jaar geleden werd ik geconfronteerd met het feit dat mijn hobby’s door de jaren heen waren weggevallen. Mijn man deed verschillende activiteiten, maar mijn leven had zich doorheen de jaren verengd tot werken en voor de kinderen zorgen. Ik wilde dan ook graag weer wat tijd voor mezelf inbouwen en meer sociale contacten uitbouwen. Me terug aansluiten bij een sportclub was omwille van verschillende factoren geen optie. Op zoek naar iets nieuws dus… Maar wat?

Creatief ben ik nooit geweest, maar naaien leek me wel wat. Ik heb mooie herinneringen aan mijn moeder die kleding voor mij zat te naaien aan de tafel toen ik kind was. Haar naaimachine stond ondertussen reeds jaren stil en ik mocht hem gebruiken. Eerste hindernis genomen! Maar dan, hoe begin je eraan? Op zoek naar een opleiding dus! Dit leek me een mooie kans om te leren naaien en ook mijn sociale contacten uit te breiden. Ik vond een Femma-naaigroep bij mij in de buurt.

Van een dubbele uitdaging gesproken: van nature ben ik eerder verlegen en om me dan aan te sluiten bij een groep waarvan ik niemand kende... Om dan ook nog eens iets te leren waar ik me nog nooit aan gewaagd had. Ik moet zeggen dat het angstzweet me toch uitbrak voor ik naar de eerste les vertrok.

Het viel allemaal echter reuzengoed mee. Ondertussen zijn we een aantal jaren verder en naai ik nog steeds. Niet dat het steeds vanzelf gaat, ik ben regelmatig aan het knoeien.

Maar ik merk ook dat ik steeds meer vooruitgang maak. Naast simpele projecten zit er af en toe al eens een kledingstuk tussen dat tot de categorie ‘gevorderden’ behoort en waarop ik dan ook erg trots ben. Eens iets nieuwe proberen en uit je vertrouwde comfortzone komen, ik kan het iedereen aanbevelen!

A D M I N I S T R AT I E F B E D I E N D E , 3 7 J A A R

X X • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 7 3

4

Probeer eens iets nieuws

70

Breek uit jezelf WIM DE CRAENE

69

Logica brengt ons van A naar B maar

verbeelding overal. brengt ons

ALBERT EINSTEIN

Daar komt Shanghai in zicht Ons wacht een vrolijke plicht Ik en kapitein Pik Stuurman, kijk niet verbaasd We hebben vreselijke haast Ik en kapitein Pik Kerel, kijk naar omhoog Zing een lied voor de sterren Ga vooruit, achteruit Spring omhoog en omlaag Bekijk het maar snel En doe het liefst nog vandaag Breek uit jezelf Breek uit jezelf Breek verveling en sleur Zet je eigen ouwe ik aan de deur Breek maar uit, breek maar op Breek uit jezelf Breek uit jezelf Oeh, zeven zeeën zijn veel Eén nacht op de hort Wat is het leven kort Na zeven strofen krijgt een stuurman z’n deel Oké, prima tent Hier wordt het lijf verwend Kerel, niet naar omlaag Zing een lied voor de sterren Ga vooruit, achteruit Spring omhoog en omlaag Bekijk het maar snel En doe het liefst nog vandaag

Breek uit jezelf Breek uit jezelf Breek verveling en sleur Zet je eigen ouwe ik aan de deur Breek maar uit, breek maar op Breek uit jezelf Breek uit jezelf Oh, meisje van Shanghai Vang je de maan voor mij Oh, meisje van Shanghai Haal je de hemel Met sterrengewemel En alles erbij, breek Breek uit jezelf Breek uit jezelf Breek verveling en sleur Zet je eigen ouwe ik aan de deur Breek maar uit, breek maar op Breek uit jezelf Breek uit jezelf Breek verveling en sleur Zet je eigen ouwe ik aan de deur Breek maar uit, breek maar op Breek uit jezelf Breek uit jezelf Breek uit jezelf Nu

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 7 5

4

71

Zelfs een tocht van duizend mijl begint met een enkele stap.

LAO TSE

72

Het leven is een reis om mee te maken, geen probleem om op te lossen.

WINNIE THE POOH

73

Laat de woorden stromen daar waar geen woorden zijn.

Laat het hart haar woorden, sommige dingen zijn niet te vertalen.

Laat de gevoelens spreken, spreken zonder woorden.

Hele verhalen stromen zo, stromen zonder woorden.

JEAN-PIERRE KNAEPEN

74

Het lied van de ziel…

Mijn ziel… zingt van vreugde om het leven, omdat ik er gewoon mag zijn zingt van tevredenheid want ik heb vertrouwen en ik zie wel wat de toekomst brengt zingt van schoonheid want ik geniet van de kersenbloesems en een muzikant op straat zingt van dankbaarheid als ik besef hoe goed we het hier hebben mijn ziel huilt van verdriet om het ouder worden van mijn moeder voor mijn onmacht om met haar kwaadheid om te gaan mijn ziel fluistert van verlangen naar rust in mijn hoofd naar een stil bos met groen mos onder de bomen naar mijn vertrouwde zetel thuis voor de tv mijn ziel zingt van weemoed wanneer ik me het kampvuur uit mijn jonge jaren herinner of de tijd met ons gezin samen in een caravan op reis mijn ziel wil zingen van troost zelf zo vaak ontvangen maar ook zo nodig om te geven aan anderen mijn ziel zingt van passie als ik denk aan het ritme van de tango of de kracht van Afrikaanse trommels mijn ziel zingt van eeuwigheid als ik durf te voelen hoeveel melodieën ik in mij meedraag hoe groot en krachtig het lied van mijn ziel is En jij, welk lied zingt jouw ziel?

PA S T O R A L E W E R K G R O E P

75

alles Waar Je kunt niet

?

laten zou je het moeten

STEVEN WRIGHT

hebben.

5

Reken op je vrienden 76

Alleen loop je sneller, maar samen loop je verder.

ONBEKEND

81

Reken op je vrienden

Binnen de menswetenschappen maakt men onderscheid tussen persoonlijke en zakelijke relaties: bij persoonlijke relaties gaat het om wie de ander is, zijn persoon (partner, vrienden, familieleden en kennissen) en bij zakelijke relaties om wat de ander presteert, zijn functie, het nut van het contact met die ander (de bakker, klant of fietshersteller).

Zakelijke relaties hebben hun praktisch nut, ze maken ons bestaan makkelijker. Maar het zijn de persoonlijke relaties die ons doen leven en die een grote impact hebben op ons psychisch welbevinden. Binnen de persoonlijke relaties steekt de partnerrelatie er bovenuit, boven al die andere relaties in ons sociaal netwerk.

Reken op je vrienden Mensen zijn sociale wezens. Relaties zijn voor ons van levensbelang.

Wij hebben elkaars aandacht, hulp, kennis en kunde nodig om goed te functioneren, om ons als kind en ook later te ontwikkelen en zin te vinden in het leven. Goede relaties hebben een gunstige invloed op de gezondheid en het geluksgevoel.

77

78

Koester je relaties Persoonlijke relaties Een sociaal netwerk is een netwerk van betekenisvolle mensen die een bron van ondersteuning vormen voor het welzijn en welbevinden van de personen in dat netwerk. Die steun kan verschillende vormen aannemen:

Emotionele steun: gevoel van liefde, genegenheid, sympathie. Een luisterend oor, een duwtje in de rug, een opbeurend gesprek, een geruststellend woordje.

Waardering: het gevoel dat ontstaat wanneer om advies en raad wordt gevraagd, wanneer men complimenten krijgt of vertrouwen toont.

Gezelschap: het gevoel niet alleen te zijn. Gevraagd worden voor een etentje, zomaar een telefoontje krijgen of bezoek ontvangen.

Informatie: steun die ervaren wordt door het krijgen van informatie. Opbouwende kritiek, informatie waarmee men verder kan.

Praktische steun: concrete hulp van anderen, bijvoorbeeld bij ziekte, een boodschap doen, praktische hulp.

Onderzoek heeft aangetoond dat sociale steun een rechtstreeks, gunstig effect heeft op iemands gezondheid. Mensen die deze steun moeten missen, lopen een hoger risico op ziekte en vroegtijdige sterfte. Vooral in stressvolle situaties zorgt die sociale steun ervoor dat men zijn evenwicht en mentale gezondheid behoudt.

Beroep kunnen doen op een vertrouwenspersoon is van groot belang, iemand aan wie men alles kan vertellen, ook dingen waarover men beschaamd is. Mensen met een ernstige ziekte of verlieservaring hebben vaak ook veel steun aan lotgenoten: mensen die een soortgelijke ziekte of verlies hebben geleden.

Eén van de grote maatschappelijke uitdagingen is steeds meer de eenzaamheid: sociale eenzaamheid (minder mensen ontmoeten) en/of emotionele eenzaamheid (te beperkte intimiteit). Bepaalde mensen lopen een verhoogd risico op eenzaamheid: bijvoorbeeld als de partner overleden is, als de partner lijdt aan dementie, als men zich niet meer goed kan verplaatsen, …. Het verenigingsleven kan een belangrijke rol spelen in de preventie van eenzaamheid: “Het is een werk van verbondenheid,” aldus ouderenpsycholoog’ Luc Van de Ven. “Continu verbonden bijven. Het verenigingsleven biedt mogelijkheden tot georganiseerde bijeenkomsten, maar ook tot informele contacten. Op die manier krijgen mensen het gevoel dat ze erbij horen.”

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 8 3

5

Reken op je vrienden

Sociale netwerken geven vaak ook betekenis aan iemands identiteit. De verbondenheid met een bepaalde groep kan antwoord geven op vragen als: wie ben ik en hoe kijken anderen naar mij?

Wat beteken ik voor anderen? Ontdekken dat anderen niet alleen iets voor jou maar jij ook iets voor hen betekent, kan zin en betekenis geven aan het eigen leven.

79

5

Maak tijd en ruimte voor vriendschap Ware vriendschap Sociale media zijn een zegen voor vriendschappen, maar evenzeer een bedreiging van de ware vriendschap. Zo telt Facebook de ‘vriendschappen’ die al klikkend werden aangemaakt, tot in de honderdtallen. We zich blind staart op de teller van de ‘veelvrienderij’, gaat voorbij aan de waarachtige betekenis van een vriend. Sta eens stil bij dat kleinere groepje mensen die jijzelf in alle eerlijkheid tot je vrienden rekent. Is jullie vriendschap wederzijds? Zijn jullie om beurten elkaars klankbord, vertrouweling of raadgever? Bieden de ontmoetingen plezier, geborgenheid en inspiratie? Wil de ene het beste voor de ander? Word je opgeëist of krijg je ook ruimte voor jezelf en andere vriendschappen?

Maakte jij de laatste maanden tijd voor je echte vrienden, of is het hoog tijd om de banden weer actief aan te halen?

8 4 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

Reken op je vrienden

80

Koester bovenal die bijzondere vriendschap Partnerrelatie Mensen met een goede partnerrelatie lijken psychologisch en fysiek gezonder te zijn dan singles (onderzoek van Francesca Righetti). Zij zijn meer tevreden over hun leven, zijn gelukkiger en lopen een lager risico op depressies.

Er bestaat geen algemeen geldende definitie voor een ‘goede relatie’. De kwaliteit en duurzaamheid van een relatie hangt niet af van de mate waarin twee mensen op elkaar verliefd (geweest) zijn, maar wel van wat er in een relatie belangrijk is voor beide partners, en hun wederzijdse inzet daarvoor. Hebben ze gemeenschappelijke waarden, maken ze samen projecten, zijn er activiteiten die ze graag samen doen, hebben ze een vlotte omgang, voelen ze zich lichamelijk en seksueel comfortabel bij mekaar, gunnen ze elkaar de ruimte, …. Hoeveel belang men hecht en waaraan verschilt van persoon tot persoon en van koppel tot koppel.

Vaak genoemde onderliggende waarden zijn: openheid, eerlijkheid, vertrouwen en wederzijds respect, waarden die nauw met elkaar verbonden zijn.

van de ‘need to belong’: een elementaire behoefte om langdurige relaties aan te gaan met mensen op wie je kunt rekenen en met wie je vaak kunt samenzijn en fijne dingen doen. Een vaste relatie biedt hiertoe vele mogelijkheden. Uit onderzoek (Harry Reis) blijkt dat vooral het bij elkaar ervaren van sociale steun een grote bijdrage levert aan de geestelijke (en lichamelijke) gezondheid. Voor die gezondheid is het belang van wederzijdse steun zelfs groter dan het belang van intimiteit.

Kortom: jij en je partner zullen zelf moeten beslissen wat een goede relatie is voor jullie beiden.

Welk belang hechten jullie aan: • Beide partners zijn gelijkwaardig • Partners verschillen van elkaar, maar ze aanvaarden dat en hebben respect voor het anders zijn • Partners schenken elkaar vertrouwen, en nemen elkaar in vertrouwen • Partners spreken hun gevoelens en wensen uit • Partners brengen graag tijd met elkaar door • Partners delen interesses

81

Waardeer ook je collegiale relaties Collegiale relaties Werk hebben zorgt niet enkel voor een inkomen, maar is op zich ook enorm belangrijk voor de geestelijke gezondheid. Het structureert de dag en de week, het biedt kansen tot ontmoeting en ontplooiing, het geeft zin aan ons leven en het is erg belangrijk voor onze identiteit, voor wie we zijn. We brengen veel tijd door met onze collega’s. Die professionele relaties zijn anders van aard dan persoonlijke relaties, maar ze zijn toch vaak intensiever dan puur zakelijke relaties. We brengen immers veel tijd door met onze collega’s, in goede, spannende en kwade momenten.

Ook professionele relaties kunnen dus een grote invloed hebben op ons welbevinden. Het geeft een aangenaam gevoel om in mogelijkheden te kunnen groeien. Dat wordt vooral mogelijk als de samenwerking met die collega’s fijn verloopt, als we een sterke en genegen professionele relatie weten op te bouwen. Het werk is een belangrijk onderdeel van ons eigen sociaal netwerk. Met de rol die we hierin vervullen, maken we deel uit van een groter plan. Hoe beperkt onze individuele bijdrage ook is: wij zijn er nodig.

Mensen voelen zich doorgaans beter wanneer ze stabiel gezelschap hebben. De Amerikaanse psychologen Roy Baumeister en Mark Leary spreken

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 8 5

5

Reken op je vrienden

83

Je kunt niet zonder de anderen Z J E F VA N U Y T S E L Als je soms denkt aan de pijn en het leed die jouw vrienden jou deden die gisteren nog zegden alles voor je te doen of je denkt aan de woorden van haat die je nog dient te vergeten dan heb je geen zin verder te doen en dan krijg je de lust om terug in je schelp te kruipen om alleen te gaan leven en je voeten te vegen aan de rest en dan zweer je voortaan voor niemand je wil nog te buigen je maakt je eigen wereld je eigen nest

82

Niet loslaten, betekent voor altijd je

hou v a s verliezen.

SĂ˜REN KIERKEGAARD

t

maar denk niet ik ga mijn eigen gang denk niet ik ga het veranderen want alleen ben je te klein en te bang je kunt niet zonder de anderen maar als je op straat even rondloopt en je kijkt naar al die koude gezichten waarop je ziet wat de een voor de ander overheeft of je luistert naar de wereld met haar moord en oorlogsberichten dan vraag je je af waarom je nu leeft en dan krijg je de lust om je eigen eiland te kopen weg van de mensen en weg van hun harteloos gedoe om naar eigen maat je eigen pad op te lopen weg van je vrienden want je bent het moe

maar denk niet ik ga mijn eigen gang denk niet ik ga het veranderen want alleen ben je te klein en te bang je kunt niet zonder de anderen maar dan zie je misschien toevallig een paar fijne dingen twee mensen die elkaar zomaar een pleziertje doen of twee andere die gewoon proberen elkaar te beminnen en dan krijg je weer zin verder te doen en dan krijg je de lust om terug uit je hokje te kruipen omdat je alleen geen haat maar ook geen vriendschap verkrijgt en dan zweer je voortaan voor iedereen je wil te gaan buigen om de mensen te geven wat je van hen niet krijgt maar denk niet ik ga mijn eigen gang denk nooit ik ga het veranderen want alleen ben je te klein en te bang je kunt niet zonder de anderen

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 8 7

5

84

De zaligheden De blauwe zondagen van de lente.

De sneeuw als een witte pruik op de daken.

De wandelingen van de minnaars langs het kanaal.

Brood bakken op zondagochtend.

De maartse regen die de grijze dakpannen geselt.

De blauweregen in bloei tegen de muur.

De witte gordijntjes aan de ramen van het klooster.

De zaterdagse klokken.

De brandende kaarsen voor de relikwieĂŤn.

De verlichte spiegels in de slaapkamers.

De rode bloemen op het witte tafellaken.

De rode lampen die ’s avonds aangaan.

De schemering van bloed die op de muren sterft.

De verwelkte rozen op het ziekbed.

Piano spelen op een feestdag.

De roep van de koekoek in de velden.

De katten op de vensterbanken.

De blanke duiven op de daken.

De heemst in de potten.

De bedelaars die eten op de trappen van de kerken.

De zieken in de zon.

De meisjes die op de dorpel in de zon hun gouddraad kammen.

De vrouwen die zingen bij het raam.

85

CORRADO GOVONI Vertaling.: Frans Denissen

Verschillende soorten aarde met mijn handen gelaagd in vorm gebracht en toch een eigen kronkelend leven leidend naar een nest vol warmte en geborgenheid.

GREET WOUTERS

Reken op je vrienden

Reken op je vrienden

[ G e t u i g enis ] 86

5

T

oen we een aantal jaren geleden aan kindjes wilden beginnen, bleek al gauw dat dat niet vanzelf zou lukken, wat een zware dobber was voor mij om te slikken. Ik had het er erg moeilijk mee dat ik die droom niet zou kunnen beleven zoals bijna iedereen rondom mij dat leek te kunnen doen en voelde me daar ook heel alleen mee. Met mijn man heb ik er altijd goed over kunnen praten, wat ons grote geluk was. Als ik met hem niet had kunnen praten over wat we beiden voelden, hadden we dit waarschijnlijk niet overleefd als koppel.

Ik besliste echter al vrij snel dat ik het ook niet wilde verzwijgen voor mijn omgeving, ook al had ik daar eerst wel over getwijfeld. Het blijft iets persoonlijk en je weet nooit hoe mensen reageren, of wat het teweeg brengt. Op een gegeven moment ben ik het beginnen vertellen tegen mijn vriendinnen.

Eerst niet tegen iedereen, maar wel tegen diegenen die het dichtst bij mij stonden. Ik heb doorheen die hele tijd veel gehad aan de babbels met hen. Ze maakten tijd om naar me te luisteren, lieten me mijn verhaal doen, en lieten zelfs ruimte voor mijn verdriet. Hoewel het moeilijker werd toen zij ook stilaan allemaal zwanger waren, bleef ik hen zien. Dat was zowel voor mij, maar zeker ook voor hen niet gemakkelijk, maar het maakte onze band enkel sterker, zeker ook achteraf bekeken.

Natuurlijk lukte het niet met alle vrienden even goed om open te praten. Ik voelde bij sommigen dat er een afstand groeide omdat ze niet goed wisten hoe om te gaan met mijn verdriet, en met het steeds meer groeiende verschil in onze leefwerelden. Maar toch heb ik geen enkele vriendin verloren in deze periode, integendeel zelfs. Sommige vriendschappen zijn echt verdiept. En voor mij werd de situatie veel leefbaarder. Dankzij het gevoel dat ik kon en mocht voelen, denken en zeggen wat ik wilde, voelde ik me minder alleen, minder eenzaam, ook al maakten mijn vriendinnen niet hetzelfde mee als ik. Het gebeurde vaak dat ik ertegen op keek om af te spreken, omdat ik me slecht voelde, confrontaties wilde mijden. Maar ik deed het toch en vaak had ik erna een beter gevoel, en terug even meer energie, omdat het me hielp alles er eens uit te kunnen gooien. De spanning was eraf, ik had kunnen zeggen wat ik wilde. Ik zat ook heus niet elke keer te wenen of een hele avond te babbelen. Dat hoefde ook niet. Alleen al het gevoel dat het kon en mocht, dat ik en mijn verdriet ook een plekje kregen als ik dat wilde, was soms al genoeg.

Na verloop van tijd begon ik ook contact te zoeken met lotgenoten, vooral online. Daar heb ik ook enorm veel aan gehad. Praten met mensen die dezelfde ervaringen deelden, wisten wat het betekende, deed me heel veel deugd. Ik was niet alleen. Sommige dingen leek ik moeilijker te kunnen zeggen tegen mijn omgeving. Mijn ergste frustraties of kwaadheid, mijn donkerste gedachten, gevoelens van

9 0 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

[ G etuigenis ] onmacht, … Maar door contact met lotgenoten leerde ik dat ook dat niet zo abnormaal was, dat ook dat erbij hoorde. Alleen al het gevoel krijgen dat die hele rollercoaster aan emoties niet zo gek was, dat ik niet compleet abnormaal was, dat ik niet alleen was, heeft me er bij momenten echt doorheen geholpen. Dat maakte dat ik mezelf en alles wat ik voelde beter kon aanvaarden en dat ik milder voor mezelf en anderen kon zijn. Want soms verwachtte ik gewoon te veel van mijn omgeving, omdat ik zo opgeslorpt was door mijn problemen en gevoelens dat ik de dingen niet meer in perspectief kon zien.

Toen ik na een hele tijd zwanger was en deze zwangerschap na drie maanden eindigde in een miskraam, werd het me echt te veel en voelde ik heel snel dat dit m’n petje te boven ging. Toen ben ik professionele hulp gaan zoeken en ben ik naar een psychologe gestapt. Ik ging elke week, en dat uurtje per week was een rustmoment in de rollercoaster van emoties waar nooit een einde aan leek te komen.

Daar kon ik alles zeggen wat ik wilde en hoe ik wilde. Ik kon er mijn gedachten en gevoelens, die me soms helemaal overspoelden, op een rijtje zetten. Even tot mezelf komen om weer een week door te gaan. Toen ik na een hele tijd terug zwanger werd, bleef ik naar de psycholoog gaan, omdat de zwangerschap enorm veel angst en stress bij me teweeg bracht en ik er echt deugd van had om nog steeds alles op een rijtje te kunnen zetten.

Al die tijd ben ik ook blijven praten met mijn vriendinnen, familie, en lotgenoten. Na mijn miskraam heb ik ook gedurende een hele periode een blog bijgehouden. Alles van me afschrijven heeft me enorm geholpen. Praten en schrijven zorgden ervoor dat ik niet bleef piekeren of bleef hangen in wanhoop of verdriet, maar dat er orde kwam in de stroom van gedachten en gevoelens. Door dingen uit te spreken, besef je soms ook beter wat je eigenlijk allemaal denkt. Ik kon me enorm laten meeslepen door mijn gedachten en gevoelens, en als ik ze uitsprak of neerschreef, lukte het soms beter alles te plaatsen, zicht te krijgen op mezelf en hoe ik dacht, waardoor ik soms ook dingen duidelijker zag, of in een ander perspectief. Daarenboven was het medeleven en begrip dat ik kreeg wanneer ik er met anderen over praatte, vaak heel troostend.

Ieder moet doen waar hij of zij zich het best bij voelt, maar voor mij was het een godsgeschenk dat ik steeds mensen had waar ik bij terecht kon, dat ik mijn ervaringen en gevoelens kon en mocht delen.

Het heeft me door de moeilijkste momenten heen geholpen.

AMBTENAAR, 33 JAAR

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 9 1

5

88

87

Soms is het belangrijker om te weten

WAT

je meeneemt dan

WAAR je naartoe gaat.

ONBEKEND

Doorzicht Soms staat een mens stil voor wat hij volstrekt niet bevat of doorziet: een situatie, een vrouw, een gevoel, zichzelf of zichzelf in relatie tot gevoel, vrouw, situatie.

Tot rukkerig als de wisser op een beregende voorruit het brein in beweging komt.

Maar wie doorziet en bevat is niet bij voorbaat wijzer, dankbaarder, gelukkiger als hij optrekt.

De rit gaat verder bij helderder uitzicht en daar is het mee gezegd.

Soms gaat een korte, warme geborgenheid achter de dichte voorruit verloren.

EDDY EVENHUIS

89

Artiestenkind

90

Ik zit op de trap, op de zevende tree.

Niemand die me hier ziet.

Ik luister en ril en het huis rilt mee, of we het willen of niet.

Het huis is hoog en groot en oud.

Niemand die me hier ziet.

Ik zit op de trap, ik heb het koud, en dat wil ik niet.

Ergens hierboven hoor ik Mama tegen een spiegel praten.

Ergens hoor ik Papa oefenen aan een sonate.

Straks slaat de deur dicht en een van de twee gaat naar een zaal vol mensen.

Later krijgen ze bloemen mee, die in dit huis verflensen.

Als ik groot ben koop ik een broer en grote warme honden.

En papa en mama gaan retour naar waar ze zijn uitgevonden.

Als ik groot ben wil ik een zaal vol mensen laten horen hoe een traan op je handen valt als je een huis niet mag storen.

Ik zit op de trap en ik luister maar.

Ik ben een artiestenkind.

Ik zit op de trap, ik ben zeven jaar.

Huis, wees vanavond mijn vrind.

Boven wordt weer iets van buiten geleerd: Shakespeare, dan mag je niet storen.

Ergens beneden wordt Bach gestudeerd, da’s niets voor kinderoren.

Morgen staat een van de twee in de krant prachtig zoals ze weer speelden.

Dan legt papa zijn hand op mijn hand Huis, alsof dat iets scheelde.

MICHEL VAN DER PLAS

Reizen is een manier om vragen te stellen die je thuis niet stelt.

Niet over het land in kwestie, maar over .

jezelf

ONBEKEND

91

Je zal je leven pas veranderen als je iets verandert aan wat je dagelijks doet.

Het geheim van je succes is te vinden in de dagelijkse routine.

JOHN C. MAXWELL

92

GEESTELIJKE GEZONDHEID, IEDEREEN DRAAGT ZIJN STEENTJE BIJ.

6

Durf nee zeggen 93

Wil je geen nee zeggen, wees dan zuinig op je ja’s.

ANNA VALI

101

Durf nee zeggen Nee zeggen op een wens, een verzoek, een vraag.

Nee zeggen tegen alsmaar meer opdrachten.

Nee zeggen tegenover morele druk of chantage.

Nee zeggen tegen verleidingen.

Nee zeggen als iemand over onze grenzen gaat.

Het vraagt kracht om je grenzen aan te geven, om iets te weigeren, zeker tegenover mensen die belangrijk voor je zijn, zoals je partner, vrienden of collega’s.

Durf nee zeggen

94

In de jaren 1970 verscheen het boek: ‘Als ik nee zeg, voel ik mij schuldig’.

De al te brave Vlaming moest dringend leren om meer voor zichzelf op te komen en assertiever te worden. Ondertussen zijn we een pak mondiger en minder gezagsgevoelig geworden, en staan we doorgaans meer op onze rechten. Toch werd het boek meermaals herdrukt, ook nog recent. Het illustreert dat dit een onderwerp is dat actueel blijft: nee zeggen is en blijft voor veel mensen moeilijk.

95

Sta jezelf toe om nee te zeggen

96

Leer hoe je nee kan zeggen

Nee durven zeggen begint met jezelf toelaten om nee te zeggen: ‘Ik mag mijn plaats innemen, ik mag anderen mijn grenzen aangeven’. Daar is een heel goede reden voor: het is namelijk de enige manier om jouw leven zelf in handen te houden. Geen nee zeggen doet opkroppen, inslikken, verzuren. Je wordt kwaad op de ander omdat die je onder druk zet, kwaad op jezelf omdat je geen weerwerk biedt.

En uiteindelijk spuw je vroeg of laat die kwaadheid toch uit. Die nee komt er dan uit als woede, als persoonlijke verwijten. Met een snelle reactie kan je veel aanslepende ergernis voorkomen.

Nee zeggen is ook een omgangskunst, een vaardigheid die je al doende verwerft. Wanneer je opkomt voor je eigenbelang, is het belangrijk om de ander daarbij niet nodeloos te kwetsen. Je wil immers enkel nee zeggen op de gestelde vraag, en wil niet dat de ander zich verweten of verworpen zou voelen. Je wil de band met de persoon behouden. Oefening baart kunst.

Als je wel op tijd nee zegt, schep je eenvoudigweg duidelijkheid. Indien je dat regelmatig doet, zal je je bovendien steeds meer vrij voelen om aan te geven wat je wil, om nu eens nee, dan eens ja te zeggen. En die ja zal dan meer van harte zijn.

Je zal meer durven vertrouwen op je eigen gevoelens, op je eigen wil. Dat vergroot het zelfbewustzijn. Zowel toestemmen als weigeren maken je dan betrouwbaar voor de ander, die weet dat je meent wat je zegt. Anderen zullen je gaan kennen als iemand die een duidelijke mening heeft en die ook laat kennen. Dat roept respect op.

De eeuwige jaknikker moet zeker geen koppige neeschudder worden. Belangrijk is dat je de nee durft boven te halen wanneer je dat nodig vindt.

Weten wat je zelf wil, en handelen naar eigen afweging. Om goed duidelijk te maken dat de nee enkel slaat op de nu gestelde vraag, blijf je best bij de kwestie, en laat je te veel uitleg liever achterwege: geen verwijzing naar eerdere voorvallen of dreigen naar de toekomst, geen opmerkingen over de persoon van de vraagsteller, geen zelfbeklag of andere argumentatie of smeekbede om begrip.

“Nee, nu even niet.”

“Dank je voor het vertrouwen, maar nee, liever niet.”

“Jammer, maar dit ga ik er niet bijnemen.”

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 0 3

6

Durf nee zeggen

Verandering vraagt inspanning en tijd, zowel voor jezelf als voor je omgeving. Wie tot op heden al te inschikkelijk was, altijd maar toegaf, staat voor een dubbele opdracht. Je moet iets gaan doen waar je je ongemakkelijk bij voelt, en al oefenend uitzoeken welke stijl jou best afgaat. In het begin loop je het gevaar om door te slaan in een wat agressieve stijl. Maar al doende krijg je het in de vingers om zelfzeker maar rustig te reageren.

Daarnaast zal je de anderen tijd moeten gunnen om te wennen aan jouw veranderde opstelling.

6

Een nee wordt zelden zonder meer aanvaard en al helemaal niet als er op de gebruikelijke ja gerekend werd. Een nee krijgen is altijd wat frustrerend, teleurstellend. Dat valt niet te vermijden, maar het hoeft niet kwetsend of krenkend te zijn voor de vraagsteller, of een bedreiging voor de relatie te vormen. Dat hang af van de betrokkenen, hun verwachtingen naar elkaar, hun stijl van vragen en antwoorden.

1 0 4 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

97

Zeg ook eens nee tegen verleidingen Leven is geregeld ja kunnen zeggen aan geneugtes. Wie echter geen keuze meer kan maken tussen ja en nee, verliest de controle. De drang naar genot neemt het van jou over, wat zelfs kan leiden tot verslavingen. Een gokje wagen wordt een financiële strop. Te veel wijn in de man, en de wijsheid verdwijnt helemaal in de kan. Gekluisterd aan je computer of smartphone verdwijnen de levende, échte contacten uit je bestaan. Met een krachtdadig nee voorkom je dat het ontspoort.

Als dat niet meer op eigen houtje lukt, vraag je best hulp.

Op tijd nee zeggen is dus onmisbaar om je ‘agenda’ te beheersen, om het overzicht te behouden over je to do-lijst, om maat te houden in je bezigheden en pleziertjes. Zo bewaar je je evenwicht, en hou je je energie op peil die je nodig hebt voor eigen zaken, voor morgen en later.

Durf nee zeggen 98

Dankbaarheid verhoogt het geluksgevoel.

Wees elke dag

dankbaar.

ONBEKEND

99

Wat niet aan de orde mag komen, is niet in orde.

100

Laat me RAMSES SHAFFY Ik ben misschien te laat geboren, of in een land met ander licht.

Ik voel me altijd wat verloren, al toont de spiegel mijn gezicht.

Ik ken de kroegen, kathedralen, van Amsterdam tot aan Maastricht.

Toch zal ik elke dag verdwalen, dat houdt de zaak in evenwicht.

Laat me, laat me Laat me m’n eigen gang maar gaan.

Laat me, laat me, Ik heb het altijd zo gedaan.

Ik zal m’n vrienden niet vergeten, want wie me lief is blijft me lief.

En waar ze woonde moest ik weten, maar ik verloor hun laatste brief.

Ik zal ze heus nog wel ontmoeten, misschien vandaag misschien over een jaar.

Ik zal ze kussen en begroeten, komt vanzelf weer voor elkaar.

Laat me, laat me Laat me m’n eigen gang maar gaan.

Laat me, laat me, Ik heb het altijd zo gedaan.

Ik ben gelukkig niet verankerd, soms woon ik hier, soms leef ik daar.

Ik heb m’n leven niet verkankerd, Ik heb geen bezit en geen bezwaar.

Ik hou van water en van adem, ik hou van schamel en van duur.

Er is geen stuiver die ik spaarde, ik leef gewoon van uur tot uur.

Laat me, laat me Laat me m’n eigen gang maar gaan.

Laat me, laat me, Ik heb het altijd zo gedaan.

Ik zal ook wel eens een keertje sterven, daar kom ik echt niet onderuit.

Ik laat m’n liedjes nou maar zwerven, en verder zoek je het maar uit.

Voorlopig blijf ik nog jouw zanger, jouw zwarte schaap, jouw trouwe fan.

Ik blijf nog lang en liefst nog langer, laat me blijven wie ik ben.

Laat me, laat me Laat me m’n eigen gang maar gaan.

Laat me, laat me, Ik heb het altijd zo gedaan.

Laat me, laat me Laat me m’n eigen gang maar gaan.

Laat me, laat me, Ik heb het altijd zo gedaan.

ONBEKEND

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 0 7

6

Durf nee zeggen

101

[ G etuigenissen ]

Wij twee Twee bomen zijn een bos. Dat klinkt een beetje gek.

Maar haal je er een weg, blijft er een lege plek.

102

Ik kan mijn broer niet missen. Hij kan niet zonder mij.

Hoe groot de draak ook is, hij krijgt mij altijd vrij.

A

ls je eenmaal zo ver bent dat je je verslaving ‘onder controle lijkt te hebben’, is het heel erg moeilijk om te volharden. Het is een lange, moeilijke weg waarbij je duizenden keren nee moet zeggen. Zowel bij euforie als bij tegenslagen. Het wordt na een tijdje wel gemakkelijker, maar je moet toch levenslang op je hoede blijven. Het is mogelijk. Blijf gefocust, hou jezelf scherp en zeg nee!

INVALIDE, 50 JAAR

Hij is agent en rover. Als ik het vraag: prinses.

Soms is hij achtentachtig, al is hij nog maar zes.

We spelen baas en hond. Dan laat ik hem eens uit.

Zijn armen worden poten en hij kwispelt als ik fluit.

103

Is hij de bij, de hommel, word ik vanzelf de bloem.

Mijn handen zijn de blaadjes en mijn broertje het gezoem.

Hij is graag goochelaar met mij als wit konijn Nog voor hij “weg” kan zeggen moet ik verdwenen zijn.

Maar lang mag dat niet duren. Wij horen bij elkaar.

Twee bomen zijn een bos, dat is wel gek, maar waar.

N

ee zeggen is voor mij een groot werkpunt. In heel wat situaties wordt daar misbruik van gemaakt. Bepaalde mensen, zoals mijn ex, profiteren daarvan.

Ik blijf echter oefenen en het lucht wel op als ik nu ‘nee’ kan zeggen.

A D M I N I S T R AT I E F B E D I E N D E , 4 7 J A A R

104

I

k ben nogal verlegen en ik durf niet snel voor mijn mening uit te komen. Als ik het dan toch durf, is het meestal te laat. Het lukt mij nu wel al meer om, als ik het echt meen, nee te zeggen. Ik heb gemerkt dat ik dit moet doen als ik ergens wil geraken. Zeker binnen mijn alcoholverslaving is het nee zeggen heel belangrijk.

INVALIDE, 49 JAAR

B A R T M O E YA E R T Uit ‘Jij en ik en alle andere kinderen’, Querido, 2013 www.bartmoeyaert.com

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 0 9

6

105

Temptation Island Dit is een compositie met houten onderdelen van een oude piano. De demperveer werd een menselijk figuurtje, de contravanger werd een camera en de demper werd een microfoon. Onderdelen van de hamer zijn ineens vier liefdeskoppels geworden die seksueel vastgebonden zijn.

Ondanks het partituur van de dodelijke muziek van E. Lambiotte ‘Aux bord de la Mer’, drukt de statische en mechanische beweging van de sculptuur een soort idyllische parodie uit.

Met dit werk wil ik mijn afkeur voor elke vorm van een talkshow aantonen waarbij de intimiteit openbaar gepresenteerd en besproken wordt.

Houtsculptuur, 40 x 20 x 20 cm,papier

IRINA SOLOVYKH

106

Ontmoeting Dit werk komt tot stand door een duik in het onderbewuste, dat ik mij niet meer zo goed herinner maar door een soort flitsherinnering terugkomt.

Drie delen van één werk betekent dat wij het gehele verleden ons niet volledig herinneren en op die manier bestaat ons geheugen uit ongelijke delen, die gebaseerd zijn op onze eigen emoties.

Het formaat van mijn werk, kleuren, het beeld en zelfs dunne lagen van drie kleuren drukken mijn déjà vu uit.

Driedelig, fileverf op doek, 200 x 225 cm

IRINA SOLOVYKH

“Dank je voor het vertrouwen, maar nee, liever niet.”

108

107

Sommige van de opwindendste uitdagingen vermommen zich heel knap als onoverkomelijke moeilijkheden.

BERNIE SIEGEL

Delen Mijn vrienden zijn zij die me hun tranen tonen zonder zich te verbergen achter stenen handen, die hun zwakte delen met mijn armzaligheid, die mijn woorden kleuren tot zachtgetinte troost.

Mijn vrienden zijn zij die me hun vreugde tonen, hun kleine dwaze blijdschap, hun kwetsbare ontroering.

Mijn vrienden zijn zij die alles willen delen wat zij dag in dag uit verbergen voor de wereld.

SOFIE VAN DER WAAIJ

109

Bandrekorder, eenvoudig Je hoeft niet te praten, ook geknisper van kranten komt duidelijk over of als je slikt, keelschraapt een schoen uitschopt het suizen van het gas de tik van het licht uit de telefoon, buiten de auto’s mijn korte adem maar als je toch iets zegt zeg dan liever iets aardigs iets dat ik nog eens kan afdraaien als je weg bent

110

Herinner je gisteren, droom van morgen, maar

leef vandaag.

ONBEKEND

REMCO CAMPERT Uit ‘Dichter’, De Bezige Bij, 2015

7

Ga ervoor 111

Wie een waarom heeft om voor te leven, kan haast elke hoe verdragen.

FRIEDRICH NIETZSCHE

119

Ga ervoor

113

Ga ervoor

112

Als je het moeilijk hebt, krijgen negatieve gedachten weleens de overhand.

Een goede remedie hiertegen is om ergens voor te gaan. Als je je engageert en dingen onderneemt, alleen of met anderen, vergeet je even je zorgen en heb je het gevoel dat je ten volle leeft. Aanvaard dat het leven ook minder leuke kanten heeft en concentreer je op het positieve, het actieve, dat wat je wel kan en wil doen.

Accepteer dat moeilijke momenten bij het leven horen.

Lastige, moeilijke en pijnlijke momenten horen bij het leven. Hoe hard we als mensen ook ons best doen, niet alles valt op te lossen. Het is niet gemakkelijk om dat te aanvaarden. Negatieve ervaringen kunnen een grote invloed op ons leven hebben, ze kunnen ons meer in beslag nemen dan we zelf zouden willen. Daarom vervallen we vaak in piekeren.

Wat is piekeren?

Er is een belangrijk onderscheid tussen probleemoplossend denken en piekeren. Probleemoplossend denken biedt nieuwe perspectieven en inzichten. Het is gericht op het vinden van een oplossing en dit geeft rust. Piekeren daarentegen vertrekt vanuit veronderstellingen en onrealistische verwachtingen. Het is een negatieve gedachtespiraal, of steeds hetzelfde liedje dat in je hoofd afspeelt.

Piekeren leidt tot spanning, angst en onrust.

nadenken

piekeren

• Negatieve en positieve gedachten

• Vooral negatieve gedachten

• Fases van probleemoplossing lopen door

• Fases probleemoplossing lopen vast,

• Leidt tot activiteit

repetitief karakter

• Leidt tot negatieve en positieve gevoelens

• Leidt gedragsmatig tot inactiviteit

• Gevoel van controleerbaarheid

• Leidt tot negatieve gevoelens

• Gedachtegang gemakkelijk te doorbreken

• Gevoel van oncontroleerbaarheid • Gedachtegang moeilijk te doorbreken

Je kan echter zelf ook actief aan de slag gaan, je niet laten meeslepen door je gedachten. Wie uit zichzelf treedt en zich actief inzet, geeft het piekeren minder ruimte. Een belangrijk aspect hierin is accepteren dat er moeilijke en pijnlijke momenten zijn in het leven.

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 2 1

7

Ga ervoor

114

De oude indiaan en de wolven De oude indiaan gaf zijn kleinzoon onderricht over het leven en het levensgeluk. “Binnen in mij is een gevecht gaande,” zei hij tegen de jongen. “Het is een gevecht tussen twee wolven. De ene wolf is slecht: hij bestaat uit woede, jaloezie, hebzucht, verwaandheid, schuld, wrok, leugens, valse trots, superioriteit en ego. De andere wolf is goed: hij staat voor vreugde, vrede, liefde, hoop, kalmte, nederigheid, vriendelijkheid, vrijgevigheid en compassie. Binnen jou woedt dezelfde strijd en hetzelfde geldt voor alle andere mensen.”

De kleinzoon dacht enkele ogenblikken na en vroeg toen aan zijn grootvader: “Welke wolf zal het gevecht winnen?”

De oude man glimlachte. “Degene die je voedt.”

115

7

Het verhaal van de Oude Vrouw en het Verdriet Er was eens een kleine vrouw die langs een stoffige veldweg liep. Ze was tamelijk oud, maar haar tred was licht en haar lach had de frisse glans van die van een onbezorgd meisje. Ze bleef staan bij een ineengekrompen gedaante en keek naar beneden. Ze kon niet veel herkennen. Het wezen dat daar in het stof op de weg zat, leek bijna vormloos. Het deed haar denken aan een grauwe, flanellen deken met menselijke vormen. Ze bukte zich. “Wie ben jij?”

Twee bijna levensloze ogen keken moe omhoog. “Ik? Ik ben het Verdriet,” fluisterde een stamelende stem zo zacht dat ze het bijna niet kon horen.

“Och, het Verdriet!” riep de kleine vrouw blij alsof ze een oude bekende begroette.

“Je kent mij?” vroeg het Verdriet wantrouwend.

“Natuurlijk ken ik jou. Steeds weer heb je mij op een stuk van mijn weg begeleid.”

“Ja maar”, stotterde het Verdriet, “Waarom vlucht je dan niet voor mij?’

“Waarom zou ik voor je vluchten?” vroeg de oude vrouw. “Je weet toch zelf maar al te goed dat je elke vluchteling inhaalt. Maar wat ik je wilde vragen: waarom zie je er zo moedeloos uit?”

“Ik ben verdrietig” antwoordde de grauwe gedaante met gebroken stem.

1 2 2 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

Ga ervoor

De kleine, oude vrouw ging naast haar zitten. “Je bent dus verdrietig” zei ze en knikte vol begrip met haar hoofd. “Vertel me eens wat jou zo bedrukt.”

Het Verdriet zuchtte diep. Zou dit keer iemand echt naar haar luisteren? Dat had ze al zo vaak gewenst.

“Ach, weet je, het zit zo. Niemand mag mij. Maar het is nu eenmaal mijn lotsbestemming om onder de mensen te gaan en af en toe een tijdje bij hen te blijven. Maar als ik kom, deinzen ze terug. Ze zijn bang voor me en mijden me als de pest.”

Het Verdriet slikte moeizaam. “Ze hebben spreekwoorden uitgevonden waarmee ze me willen verbannen. Ze zeggen: ‘Ach, het leven is een groot feest’. En hun valse lachen leidt tot maagkrampen en ademnood. Ze zeggen: ‘Laat je niet klein krijgen’, en ze voelen het getrek in de schouders en rug. Of ze zeggen dat alleen zwakkelingen huilen. En de opgekropte tranen doen hun hoofd bijna uit elkaar springen. Of ze verdoven zich met alcohol of drugs opdat ze mij maar niet hoeven voelen.”

“Och ja,” bevestigde de oude vrouw. “Zo’n mensen ben ik vaker tegen gekomen.”

Het Verdriet zakte nog verder in elkaar. “En dat terwijl ik de mensen alleen maar wil helpen. Als ik heel dicht bij hen ben, kunnen ze zichzelf ontmoeten. Ik help hen een nest te bouwen waar ze hun wonden op kunnen verzorgen. Wie verdrietig is, heeft een erg dunne huid. Het leed breekt weer op als een slecht genezen wond en dat doet pijn. Alleen wie het Verdriet toelaat en alle ongehuilde tranen huilt, kan zijn wonden werkelijk genezen. Maar de mensen willen helemaal niet dat ik ze help. In plaats daarvan schminken ze een schelle lach over hun littekens. Of ze leggen een dik pantser over hun bitterheid heen.” Het Verdriet zweeg. Haar huilen was eerst zwak, toen sterker en tenslotte erg vertwijfeld.

De kleine, oude vrouw nam de in elkaar gedoken gedaante troostend in haar armen. Wat voelt ze warm en zacht aan, dacht ze en streelde zachtjes het bevende hoopje.

“Huil maar, Verdriet,” fluisterde ze liefdevol. “Rust maar uit zodat je weer nieuwe krachten krijgt. Vanaf nu zal je niet meer alleen zijn. Ik zal je begeleiden, zodat de moedeloosheid niet meer aan de macht is.”

Na een poosje stopte het Verdriet met huilen. Ze ging rechtop zitten en keek haar nieuwe metgezellin ietwat verbaasd aan. “Wie ben jij eigenlijk?”

De kleine, oude vrouw grijnsde. “Ik ben de Hoop.”

Sta even stil

Wanneer je stopt met vechten tegen de pijnlijke momenten van het leven,

ontstaat er ruimte om activiteiten te ondernemen die je echt belangrijk vindt. Dit vraagt echter moed. Laat de wereld niet aan jou voorbij gaan, durf je te engageren. Wees betrokken bij de gebeurtenissen rondom je en kies iets waarvoor jij je wil inzetten.

Ga ervoor!

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 2 3

7

Ga ervoor

116

Doe een gedurfde zet. Wat zou je heel graag doen, maar doe je momenteel niet, omdat je er bang voor bent?

Oefening: de voorraadkast Mijn grootmoeder had een grote voorraadkast vol met lekkere dingen, opgeborgen in verschillende potten.

Kleine en grote voorraadpotten, stenen en glazen potten,… Stel je voor dat je een voorraadkast zou hebben voor jouw waarden. In de voorraadkast van jouw leven kan je grote en kleine dingen bewaren die allemaal deel uitmaken van een waardevol leven.

Schrijf in de onderstaande potten verschillende acties die je zou kunnen ondernemen, acties die een stap kunnen zijn naar een waardegericht leven. Denk eraan om kleine acties te bedenken. Kleine stappen kunnen veel betekenen!

7

1 2 4 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

平和 霊が休憩に来る 発 芽 平 和と平 和の間に白い分 野で選ぶ だから彼ら休むことができる(禅 )で周り休 養 残りのない錆することができます。

117

Rust Geesten komen tot rust tijdens de ontluikende rust bij het rustplukken in de witte velden zodat ze kunnen rusten bij het zijn (zen) rond(om) rust en rust niet roesten kan.

GEERT VANLANGENDOCK

Ga ervoor

118

Je zorgen maken over iets wat nog niet is gebeurd, is als rente betalen voor geld dat je nog niet hebt geleend.

ONBEKEND

120

Dagen van gras, dagen van stro SPINVIS Kleine, domme drenkeling Waar ben je toch geweest We roeien naar de overkant Nu is het nog licht De zomer duurt nog heel erg lang En we komen echt niet terug Kleed jezelf aan Gooi alles weg

119

Je krijgt geen stress omdat je niet perfect bent; je krijgt stress omdat je perfect wilt zijn.

Neem een besluit Doe als het moet Alles opnieuw Je kon het zo goed

Je weet hoe het is Soms is het zacht Je weet hoe ze zijn Dagen van gras Dagen van stro Dansen uit de maat Zo goed als je kan Zo goed als het gaat Als niemand het ziet En doe als het moet Alles opnieuw

7

Beter dan ik Je kan het nog steeds Net zoals toen In het begin

ONBEKEND

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 2 7

Ga ervoor

[ G etuigenis ] 122 121

Wacht niet Wacht niet op zorgeloze dagen om gelukkig te zijn, want altijd zal een probleem je bekommernis geven.

Wacht niet tot ze je “genoeg” betalen om gelukkig te zijn want altijd zal je er minder verdienen dan je meent waard te zijn.

Wacht niet op waardering van iedereen om gelukkig te zijn, want altijd zal er iemand kritiek op je hebben.

Wacht niet tot je bij iedereen gelijk haalt om gelukkig te zijn, want altijd zal iemand denken intelligenter te zijn.

Wacht niet op een dag zonder fouten om gelukkig te zijn, want altijd maak je ergens een blunder.

Wacht niet tot iedereen vriendelijk voor je is om gelukkig te zijn, want altijd zal er iemand jaloers op je zijn.

VALLEER DESCHACHT

E

en leven als ondernemer of zelfstandige stond voor mij niet in de sterren geschreven, want in de familie waren er geen voorbeelden in die zin. Maar ik wou in de media- en communicatiesector gaan werken en dan is een vaste job minder evident. Na zeven jaar freelancewerk, eerst als interim en nadien als zelfstandige, kreeg ik het aanbod om communicatieverantwoordelijke te worden bij een grotere organisatie. Een managementfunctie, en dat voelde aan alsof ik eindelijk op niveau zat en mijn capaciteiten werden gewaardeerd.

Op een bepaald moment was de fut er echter uit. Ik kon me niet meer opladen voor de dagelijkse strijd op het werk. Met een te groot gevoel uitvoerder te zijn in plaats van de lijnen mee te kunnen uitzetten en mijn capaciteiten ten volle te laten renderen, zat ik een tijdje thuis met het begin van een burn-out.

Stilaan rijpte ook de gedachte dat ik andere wegen moest inslaan, aangezien de huidige situatie op het werk niet onmiddellijk zou wijzigen. De vraag was: wat is dan het ideale scenario? Kiezen tussen de zekerheid van een vaste job in dienst of mijn eigen weg gaan met een eigen bedrijf?

Eigenlijk wist ik vrij snel dat ik niet gemaakt was voor een fulltime job in loondienst. Ik verlangde naar vrijheid en creativiteit, niet om minder te werken, maar wel op mijn manier en met mijn persoonlijke aanpak. Ja, ik geef toe, ik zal een sterke eigen wil en visie hebben, waar ik niet gemakkelijk van afwijk.

Maar het heeft mij in het verleden nog nooit problemen opgeleverd, dus waarom zou ik dan nu mijn eigen visie en doel verloochenen?

Er volgden die maanden van onzekerheid veel gesprekken, met vrienden, familie, collega’s, … Eén ding was zeker: als ze mij waren, zouden ze ervoor gaan. Die gesprekken en steun hebben me uiteindelijk over de streep getrokken. Ik nam de beslissing om halftijds te gaan werken (om toch enige zekerheid te hebben), maar legde de focus op een nieuw verhaal: de oprichting van een eigen vennootschap in media en communicatie. Voor mijn omgeving een logische keuze, maar zelf had ik toch dat duwtje in de rug van hen nodig om er definitief voor te gaan.

Ik nam opnieuw contact met enkele professionele relaties uit het verleden en was vertrokken. Ongetwijfeld zal mijn enthousiasme en doorzettingsvermogen in dat nieuwe verhaal duidelijk zijn, want het levert meer dan positieve resultaten op.

Achteraf kijk ik met veel voldoening terug op de keuze die ik een jaar geleden maakte. De zaken gaan goed, ik voel me goed in mijn vel. En ook al werk ik opnieuw meer dan voorheen, ik haal er meer voldoening en energie uit.

M E D I A - E N C O M M U N I C AT I E P R O F E S S I O N A L , 3 3 J A A R

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 2 9

7

123

niet alles Geloof

wat je denkt.

ONBEKEND

125

Verwondering Verwonderd kijk ik naar de vogels in de lucht ik kijk ernaar met een diepe zucht naar de bloemen die weer openbloeien naar het gras dat begint te groeien verwonderd Om de prachtige, mooie lucht gekleurd door de zonsondergang hij geeft hem een speciale rode gloed en dan alsmaar meer beseffen dit alles doet enorm goed! verwonderd

124

cool

Het is om een warm mens te zijn.

ONBEKEND

Om de blije lach van een kind dat aan zijn levensweg begint om alle kleine fijne dingen de lieve mensen die ons hier omringen. verwonderd Om dit mooie, nieuwe leven grote bewondering om alles wat jullie me terug hebben gegeven

DIANE

127

126

De plek Je moet niet alleen, om de plek te bereiken, thuis opstappen, maar ook uit manieren van kijken.

Er is niets te zien, en dat moet je zien om alles bij het zeer oude te laten.

Er is hier. Er is tijd om overmorgen iets te hebben achtergelaten.

Daar moet je vandaag voor zorgen.

Voor sterfelijkheid.

HERMAN DE CONINCK Geef me nu eindelijk wat ik altijd al had, Arbeiderspers, 2009

Uiteindelijk is het beste wat je kan doen als het regent:

he t

l ate n

re g n e e n HENRY WADSWORTH LONGFELLOW

.

8

Durf hulp vragen 128

Om hulp vragen is geen teken van zwakte maar van kracht.

BARACK OBAMA 137

Durf hulp vragen

130

Durf hulp vragen

129

Hulp wordt zelden spontaan aangeboden. We leven in een complexe maatschappij waar iedereen druk bezig is en er weinig tijd overblijft om naar elkaar te luisteren. Daarom is het belangrijk dat je hulp durft te vragen.

Het is een essentiële sociale vaardigheid.

Als we hulp vragen, voelen we ons verbonden met de anderen. Het is de eerste stap in het samen zoeken naar een oplossing die je alleen niet vindt.

Hulp zoeken is een teken van kracht

we bij anderen de moed om zich kwetsbaar op te stellen. Bij onszelf beoordelen we kwetsbaarheid echter eerder als zwak.

We vinden het meestal moeilijk om hulp te vragen of te aanvaarden. We voelen ons beschaamd als we een hulpvraag uitsturen. We zien hulp zoeken als een teken van zwakte, terwijl het net een teken van kracht is. Het getuigt van zelfkennis en sociaal inzicht.

Volgens de Amerikaanse onderzoekster Brené Brown, heeft dit alles te maken met ons gevoel van schaamte. Dat is een universeel gegeven: alle volkeren kennen het. Schaamte is volgens Brown de angst dat we geen verbondenheid waard zijn. Erbij horen is immers een basisbehoefte in ons menselijk bestaan. Velen worstelen met hun schaamtegevoelens en ontwikkelen gedrag om zich te beschermen tegen de pijn ervan. Brown noemt cynisme, onverschilligheid, perfectionisme en zelfverdoving als vaak gehanteerde verdedigingsmechanismen tegen schaamte.

We vrezen voor afwijzing, zijn bang om gekwetst te worden bij een nee of een onverschillige of minachtende opmerking. Vertrouwen in onszelf en in de ander kan ons op weg helpen. In onze competitieve wereld denken we gemakkelijk dat we dom overkomen of onze autonomie verliezen als we hulp vragen. Ook perfectionisme kan maken dat we niet om hulp vragen. We denken dan: ‘Als ik het zelf niet doe, is het niet goed gedaan’. De angst om iemand tot last te zijn, kan ons tevens parten spelen. Wederkerigheid helpt hierbij: de mogelijkheid tot een wederdienst, maakt het stellen van een hulpvraag gemakkelijker.

131

132

Overwin je schaamte

Omarm je kwetsbaarheid

Als je bang blijft voor wat anderen van je zullen denken, je schaamte niet overwint en je kwetsbaarheid niet omarmt, blijft hulp vragen moeilijk.

Daarom is het belangrijk om te onderzoeken wat je tegenhoudt om je kwetsbaarheid te tonen, wat je verdedigingsmechanismen tegen schaamte zijn, om dan vanuit je verbondenheid met anderen toch de moed op te brengen om je in al je kwetsbaarheid te tonen.

Hulp vragen doet ons vertrekken vanuit onze eigen kwetsbaarheid. Dat voelt onzeker en ongemakkelijk aan, maar is onvermijdelijk. Betekenisvolle menselijke ervaringen gaan nu eenmaal hand in hand met kwetsbaarheid. We geven ons bloot en dat ervaren we als risicovol. Meestal bewonderen

Aan wie vraag je nu best hulp? In de eerste plaats aan je naaste omgeving. Met deze mensen - buren, collega’s, familie, kennissen, en vrienden – voel je je het meest verbonden. Als zij niet kunnen helpen, kan je de stap naar een professionele hulpverlener zetten.

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 3 9

8

Durf hulp vragen

133

Wil je me lijmen als ik breek MAAIKE OUBOTER Duw me omver stuur me met tegenzin de kou maar in blaas me maar omver en stoot me om ik kan niet kapot

veracht me om zelf de beste te kunnen zijn scheld me uit je doet me toch geen pijn met wat je doet

kijk me niet aan maar kijk dwars door me heen en laat me verloren laat me alleen

sluit me maar op als je genoeg van me hebt ik vervloek je maar alleen in m’n hoofd en je moet ook niet alles geloven wat ik zeg

ik kan het best zelf ik heb je hulp niet nodig het is heel lief maar overbodig vast een goed bedoeld gebaar vang me niet op als ik naar beneden val het steeds opnieuw verknal ik ga vanzelf vast wel weer staan ik kan het best aan

maar als ik mezelf geen bescherming meer bied als ik op dreig te geven ook al zie je het niet blijf je dan hier, als ik je zachtjes smeek om me te lijmen als ik breek

maar als ik mezelf geen bescherming meer bied als ik op dreig te geven ook al zie je ’t niet blijf je dan hier, laat me niet in de steek wil je me lijmen als ik breek

8

loop van me weg laat me maar achter als je weg wilt gaan

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 4 1

134

Vriendschap Vrienden komen in alle vormen en maten, samen lachen, samen praten.

Vertrouwen, respect en eerlijkheid, de beste remedie tegen eenzaamheid.

Niet zelfonderhoudend en niet enkel om te krijgen, weten wanneer te praten en wanneer te zwijgen.

Het beste met elkaar voor hebben, elkaar verblijden, elkaar vleugels geven in moeilijke tijden.

Echte vriendschap is onvoorwaardelijk echte vriendschap is hartverwarmend

SIRIUS 4

135

Met deze kleurrijke ets die symbool staat voor de menselijke psyche heeft Nadine Potters met één simpele ingreep de fragiliteit en complexiteit ervan willen duiden. Door een transparant vel voor een deel van de prent te hangen, wordt hetzelfde anders weergegeven, … net zoals de onderlinge samenhang van het denken, voelen, willen en handelen dat ieder menselijk individu zo uniek maakt.

NADINE POTTERS

Durf hulp vragen

[ G etuigenissen ] 136

A

ngst, twijfel, onrust. Honderden gedachten in mijn hoofd, ze maken me zo moe, maar ik ga door en door. Ik kan het wel alleen, ik heb alles om gelukkig te zijn, gewoon nog even volhouden, als ik voorbij deze uitdaging ben, dan zal ik gelukkig zijn en energiek, dan gaat alles beter. De geluiden zijn zo hard, mijn ogen zijn zo moe, ik zie streepjes op het plafond, inktvlekken druppelen naar beneden, alles geurt. Mijn hoofd zit vol, er kan niets meer bij. De kinderen, mijn prachtkinderen, vragen aandacht, willen vertellen over hun dag. Ik wil het zo graag horen, ik wil dingen met hen doen, maar ik ben zo moe. Ik zoek structuur, eenvoud en zekerheid, maar alles wordt ingewikkeld en onvatbaar, ik ben bang. Op het werk is het chaotisch, of ben ik dat? Een chaoot? Nee, dat ben ik niet, ik ben een zonnetje voor iedereen, ik doe zo mijn best en iedereen is tevreden. Ik zeg wel dat ik niet meer kan, maar niemand hoort me. Waarom begrijpt niemand mij en grijpt niemand in? Hallooooo, ik kan niet meer!

Tot ik op een dag naar mezelf keek en hoorde wat mijn man en vrienden zeiden: je bent niet meer zoals voorheen. Doelbewust, volhardend, maar ook een flierefluiter, een losbol en een beetje gezond getikt. Je bent zo serieus en afwezig geworden. We missen je. Ik merkte het zelf ook wel, ik weende bij de minste emotie, mijn lijf deed overal pijn. Ik wou gewoon alleen zijn en slapen. Ik was op. Fysiek maar ook mentaal.

Een burn-out? Een depressie? Een onderdrukte burnout die neigde naar een depressie? Het maakte me allemaal niet uit. Ik wilde geholpen worden, ik wilde weer gelukkig zijn en me niet laten leiden door de tijd en door anderen. Heel vreemd, maar eens ik dit zag en toegaf aan mezelf werd ik overspoeld door moeheid en emotie.

En toen gaf ik mijn zwakte en onmacht toe en dat blijkt nu mijn grootste sterkte te zijn geweest.

Ik stapte naar een psychiater, zo eentje die echt luistert, die me echt wilde helpen, die me niet wandelen stuurde met een pilletje, maar me deed inzien dat het anders kan. Ik moest wel luisteren. Ik was te moe voor verzet, een beetje wanhopig, dus ik heb geluisterd. Maanden heb ik gerust en ben ik naar een psycholoog gegaan. Stilletjes aan verdwenen mijn kwaaltjes, was er terug wat ruimte in mijn hoofd om na te denken. Maar ik wilde terug aan het werk, ik kon dit toch niet

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 4 5

8

Durf hulp vragen

Durf hulp vragen

[ G e t ui g enis s e n ] maken, zo rusten terwijl ik niet echt ziek was. Ik deed mijn werk zo graag. Eigenlijk stond ik klaar om er opnieuw in te vluchten, in de chaos, in mijn eigen toegeeflijkheid. Ik geraakte niet uit mijn eigen gedachtenpatroon, ik was niet veranderd. Hoe moest ik dit nu aanpakken? Mijn psycholoog raadde me aan nog niet terug aan de slag te gaan maar nu door te bijten en te zoeken naar een manier om anders in het leven te staan.

Ik ging in dagtherapie, drie maanden lang. Met een open geest haalde ik er uit wat ik kon. Ik was klaar voor de strijd, maar de eerste dag al, merkte ik dat er nog een lange weg te gaan was bij de vraag: wie wil jij zijn, wat vind jij belangrijk? Ik besefte dat ik mijn eigenwaarde uit anderen haalde, dat ik mezelf gaandeweg verloren was. Met de hulp van therapieën en praatsessies met psychologen, hulpverleners en lotgenoten, kwam ik stap voor stap dichter bij mezelf. De sessies waar ik het meeste tegen op keek, bleken net de dingen te bevatten die ik moest leren. Mindfulness vond ik zenuwtergend, maar het deed mijn angsten afnemen, opende mijn ogen voor het nu. Ik moet nu genieten, nu tijd nemen, nu gelukkig en tevreden zijn.

Ik ben goed genoeg, lief genoeg, snel genoeg, slim genoeg. Ik moet het alleen doseren en authentiek zijn. Als het voor mij genoeg is, moet ik dat niet alleen zeggen, maar het ook laten zien. De verhalen van de anderen deden me nadenken, confronteerden me onrechtstreeks met mezelf, plaatsten alles in perspectief. Een mens is veerkrachtig en sterk, maar de veer mag niet te gespannen staan. Daar kan je aan werken, de wolken verdwijnen echt, als je het toelaat, als je hulp vraagt en aanvaardt. Er is goede hulp te krijgen, het is geen schande om toe te geven dat het even niet meer gaat. Ik ben zo dankbaar voor die hulp, voor mensen die zich inzetten voor mensen als ik, die me niet het gevoel bezorgden dat ik zwak of raar was, die me omringden met liefde, begrip en geduld.

8

Ik was aan het fietsen, recht op mijn doel af, maar ik ging snel, te snel. Ik raakte de pedalen kwijt, wilde remmen, maar de rem was stuk. Ik dacht dat ik mijn remmen moest laten maken maar leerde om gewoon trager te fietsen, te genieten van het pad en de omgeving. En soms zal ik de pedalen nog weleens kwijtraken en misschien werkt mijn rem dan ook niet perfect. Maar als je traag fietst, val je niet hard en kan je weer opstaan.

[ G etuigenissen ] 137

O

p jonge leeftijd werd ik geconfronteerd met dramatische gebeurtenissen en zo verdween mijn vertrouwen in de buitenwereld. Na jaren van een bevroren toestand ontdooide ik net genoeg om een klein luikje te openen en op zoek te gaan naar hulp. Ik was ondertussen 30 jaar. Jammer genoeg kwam ik verschillende keren verkeerd terecht in mijn zoektocht en sloot ik het luikje opnieuw.

Ondertussen ben ik 51 jaar en opnieuw heb ik alle moed bijeen geraapt om een nieuwe poging te ondernemen. Eindelijk kwam ik bij de juiste psychologe terecht. Ze hielp me gedurende vier jaar om mezelf terug veiliger te voelen, om meer buiten te komen. Depressies en suïcidale gedachten kwamen echter steeds meer terug en samen met de psychologe besloot ik dat er meer begeleiding nodig was.

Met een klein hartje zette ik de stap naar een verblijfsbehandeling in een psychiatrisch ziekenhuis. Met het team werd overlegd welk therapieprogramma het best bij me paste. Het is zwaar en intens, maar met de nodige steun lukt het me langzaam om me veilig genoeg te voelen.

Eindelijk durf ik met meer kracht de sessies te volgen en zo stilletjes te evolueren. Ik word positief geprikkeld om verder te gaan, niet op te geven. Dit verloopt niet geforceerd, maar met het nodige respect.

Dankzij deze aanpak kom ik eindelijk tot op de plaats van het trauma, laagje per laagje wordt stilletjes losgemaakt om er voorzichtig aan te werken. Zelf speel ik er een grote (hoofd)rol in.

Diep in mijn innerlijk is er altijd een vuurtje blijven branden dat er voor zorgt dat ik hulp ben blijven zoeken om de pijn, het verdriet en de angsten te verzachten. De tranen kunnen eindelijk komen, samen met de woede om wat mij is overkomen. Mezelf terug vinden, innerlijk en uiterlijk, mezelf graag zien, dat wil ik bereiken! Dat kon ik alleen maar door hulp te durven vragen.

IEMAND DIE HULP DURFDE VRAGEN EN DIE OOK KREEG

INGE, AMBTENAAR, 36 JAAR

1 4 6 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 4 7

8

Durf hulp vragen

Durf hulp vragen

[ G e t u i g enis s e n ] 138

I

k heb veel gedronken in mijn leven en ben er alles door kwijtgeraakt. Mijn liefde, onderdak, vrienden, mijn trots… Iets wat zo belangrijk is, daalde als een thermometer. Op dat moment zag ik het even niet meer zitten. Na een tijdje begon ik meer en meer te beseffen dat ik verder moest met mijn leven. Dus heb ik zelf hulp gezocht voor mijn problemen, samen met mijn huisarts. Ik werd ook gesteund door mijn zus, die mij altijd bijstaat in moeilijke momenten.

[ G etuigenissen ] 139

Na een lange bespreking zijn we tot een goed resultaat gekomen. Opname in een psychiatrisch ziekenhuis was voor mij de ideale oplossing. In het begin had ik het moeilijk. Ik zuchtte voortdurend, piekerde en vond het moeilijk om mijn gevoelens te uiten. Maar naargelang de tijd vorderde en ik intensief aan alle activiteiten deelnam begon ik meer en meer open te bloeien. Toch kon ik soms vervelend en gevoelloos reageren, waarvan ik dan meteen spijt had. Maar dankzij de juiste mensen om mij heen verscheen er weer een lach op mijn gezicht en deed ik anderen ook een beetje openbloeien.

M

ijn verhaal begint toen ik 25 jaar oud was. Ik had zware slaapproblemen en ging naar mijn huisarts om iets te vragen om beter te slapen. Hij schreef mij Zolpidem voor en zei dat ik er eentje per avond mocht nemen. Dit ging een half jaartje goed. Nadien ging het van kwaad naar erger. Het bleef niet bij één pilletje.

Het werden er twee, en toen drie. Op het einde nam ik vijftien slaappillen per dag en had ik niets meer. Geen huis, ik was met niets meer in orde.

Ik ben zo nog een half jaar door gegaan, toen ik uiteindelijk inzag dat ik iets aan mijn verslaving moest doen. Nu ben ik 29 jaar en heb ik de stap gezet om hulp te vragen aan een psychiatrisch ziekenhuis. Ik ben blij dat ze mij willen helpen, want alleen kon ik het niet. Ik heb hier geleerd dat het niet erg is om hulp te vragen, want iedereen heeft het recht om te leven zonder verslaving.

LOGISTIEK MEDEWERKER, 29 JAAR

Ik kwam in een heel moeilijke periode terecht van twee maanden rolstoel, één maand krukken en nu nog een revalidatie van een half jaar tot een jaar. Ik ben door de hel gegaan, maar ben er glansrijk door geraakt dankzij veel steun van verschillende mensen. Ik heb veel geleerd over mijn omgang in sessies met de groep. Ook mijn individuele gesprekken met de psycholoog en persoonlijke begeleidster hebben mij door de moeilijke momenten heen geholpen. Nu verblijf ik twee maanden in een doorgangshuis waar ik mij beter en rustiger begin te voelen. Daarbij volg ik nog dagtherapie en sessies thuis. Mijn leven komt stilletjes aan weer op haar plooi. Daarom ben ik enorm tevreden dat ik voor opname gekozen heb.

8

Een ding heb ik geleerd: durf voor jezelf op te komen en zet jezelf op de eerste plaats. Werk aan jezelf, iedereen zit hier met problemen. Kortom: help jezelf en nadien kan je nog iemand helpen op jouw manier. Deze opname is voor mij het keerpunt in mijn leven. Jezelf kunnen bewijzen tegenover anderen, samenleven in groep, opinies leren aanvaarden en niet te snel oordelen. Leer hulp aanvaarden want je staat er niet alleen voor. Met dank aan iedereen voor de steun en raadgevingen.

140

B

ij mijn herval was ik al een paar maanden weer alcohol aan het drinken. Na mijn herval was ik steeds bereid te stoppen, maar het lukte me niet, steeds herviel ik. Na een paar maanden zei ik tegen mezelf dat het zo niet meer verder kon. Ik belde naar een verslavingspsychiater. Ik mocht weer meteen binnenkomen op die afdeling van het psychiatrisch ziekenhuis en zette zo de juiste stap om een halt toe te roepen aan mijn alcoholprobleem.

INVALIDE, 43 JAAR

8

INVALIDE, 46 JAAR

1 4 8 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 4 9

141

Wie geen dromen heeft, heeft ook geen werkelijkheid.

RAMSES SHAFFY

143

De Kennismaking en, vroeg de huisvriend aan het langgetrouwde paar vertel eens, hoe hebben jullie elkaar eigenlijk leren kennen ? helemaal niet, antwoordde de vrouw

142

Mijn mening is de juiste, de jouwe ook.

ONBEKEND

we hebben wel geprobeerd, maar zoiets is niet haalbaar, beaamde haar echtgenoot

GUST GILS Een handvol ingewanden, De Bezige bij, Amsterdam, 1978

144

Als je ooit weggaat Als je ooit weggaat, en die kans bestaat altijd dan zal ik blij zijn om de jaren van ons samen Het was te kort, maar in de grote eeuwigheid is zelfs een leven lang nog een momentopname En jij bent jonger, dus jij wilt misschien nog meer doen Jij hebt nog zoveel jaar meer toekomst voor de boeg Al zal het afscheid dan ook lang en hevig zeer doen We blijven vrienden en die zijn al schaars genoeg Als je weggaat, en dat zou best kunnen zijn dan neem ik afscheid en blijf lachend heel lang zwaaien En dan ontkurk ik voor mezelf een mooie wijn en breng een toost uit op het afscheid: ‘Schat, daar ga je’ En dan pas zeg ik: ‘Hé, ik had op meer gerekend Nou ja, gerekend, ach, ik had op meer gehoopt Samen vergrijzen, hé, daar had ik voor getekend maar ik snap best dat jij daar nou nog niks voor koopt’

145

Je bent verstandig genoeg om te kunnen onthouden, maar ben je ook wijs genoeg om te kunnen vergeten ?

ONBEKEND

Als iemand weggaat, en die kans bestaat altijd dan zal ik blij zijn om de jaren van ons samen Soms vind je iemand en die raak je dan weer kwijt

ROBERT LONG

9

Gun jezelf rust 146

Als je troebel water met rust laat, wordt het vanzelf helder.

LAO TSE

155

Gun jezelf rust

Een beperkte mate van stress, gedurende een korte tijd, heeft een aantal positieve kanten. Aanhoudende stress leidt echter tot verschillende klachten.

Gun jezelf rust

147

Huishouden, kinderen, werk, hobby’s, sociale media. Er zijn zoveel dingen die voortdurend om onze aandacht schreeuwen. We ervaren misschien dat we voortdurend rennen, hebben het idee dat we niet meer kunnen beantwoorden aan de eisen van onze omgeving en ondervinden spanning en stress. Rust en ontspanning inbouwen lijkt niet zo vanzelfsprekend. Toch is dit net essentieel om te voorkomen dat de spanning zich blijft ophopen.

148

Test jezelf: welke stressklachten ervaar jij?

Gebruik de stressmeter (IDEWE) op de volgende bladzijde en ontdek welke stressklachten jij ervaart.

Stress ervaar je wanneer je draaglast (wat je energie kost) als groter wordt ervaren dan je draagkracht (wat je energie/voldoening geeft). Wanneer je draaglast als zwaarder wordt ervaren, is het belangrijk om te zorgen voor meer momenten die je draagkracht herstellen (zie ook tip ‘Ga ervoor’). Jezelf rust gunnen is één belangrijke factor om je draagkracht te vergroten. Dit kan door letterlijk je activiteitenniveau te verlagen en voldoende te slapen, maar het kan ook op een actieve manier.

149

Ga op zoek naar wat jou rust geeft Rust nemen houdt in: je hoofd leegmaken en de dagelijkse zorgen loslaten. Wat dit concreet betekent, is voor iedereen anders. Het is belangrijk om op zoek te gaan naar wat jou helpt om je zorgen even los te laten, wat jou energie geeft. Ontspanning vindt je vaak in kleine, gewone activiteiten waar je plezier aan beleeft. Welke activiteiten of contacten zorgen bij jou dat de spanning afneemt of verdwijnt? Een boek lezen, een dutje doen in de tuin, bellen met een vriendin, het water in of de fiets op, misschien wel vrijwilligerswerk. Denk eens na wat jou in het verleden al geholpen heeft. Probeer elke dag enkele momentjes vrij te maken voor jezelf, om die dingen te doen die jou energie geven.

9

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 5 7

Gun jezelf rust

Gun jezelf rust

Voldoende nachtrust

Test jezelf met de stressmeter van IDEWE

Een gezonde slaaphygiëne bevordert een goede nachtrust. Dit houdt in dat je aandacht hebt voor elementen die je slaap bevorderen en elementen die je slaap negatief beïnvloeden zoveel mogelijk weert.

Enkele aandachtspunten voor het creëren van een gezonde slaaphygiëne: • Zorg voor een vaste avondroutine.

• Probeer zoveel mogelijk structuur te brengen in het uur van slapengaan en opstaan.

• Doe ’s avonds vooral ontspannende activiteiten.

• Schakel één uur voor het slapengaan je tablet, smartphone of computerscherm uit.

• Probeer zware maaltijden, roken en alcohol voor je gaat slapen te vermijden.

• Zorg voor een rustgevende slaapkamer.

1. Welke van onderstaande stress-symptomen heb je afgelopen weken ervaren? In welke mate?

Slaapmythes: waar of niet waar?

9

0: nooit

Lichamelijke signalen

1: soms Gedragssignalen

2: vaak

3: zeer vaak

Emotie en stemming

Hoofdpijn

Knarsetanden / Verkrampte kaken

Angst, gevoel van zenuwen

Slaapklachten

Prikkelbaar, opvliegend

Gedeprimeerd

Lage rugpijn

Meer of minder eten

Frustratie

Gebrek aan energie

Isolement opzoeken

Verhoogde irritatie

Spierpijnen

Huilbuien

Zich alleen voelen

Hartkloppingen

Zichzelf verwaarlozen

Machteloos gevoel

Snellere ademhaling

Nagelbijten

Concentratieproblemen

Transpiratie

Apathie

Vergeetachtigheid

Droge mond

Cynisme

Verminderd libido

Trillen

Klaaggedrag

Snel geëmotioneerd

Duizeligheid

Fouten in het werk

Interesseverlies

Pijnlijke nek of schouders

Gespannen

Onzekerheid

Warmteopwelling

Meer roken / alcohol / medicatie

Vijandigheid

1. De uren slaap voor middernacht tellen dubbel.

waar

niet waar

2. Je moet minstens acht uur per nacht slapen.

waar

niet waar

3. Als je ouder wordt, verandert je slaap.

waar

niet waar

4. Uitslapen tijdens het weekend helpt om slaap in te halen.

waar

niet waar

5. Een glas wijn voor het slapengaan zorgt ervoor dat je beter slaapt.

waar

niet waar

6. Elke avond en ochtend rond hetzelfde uur gaan slapen en opstaan, bevordert de nachtrust.

waar

niet waar

7. Het is niet gezond om elke ochtend om 5 uur op te staan.

waar

niet waar

8. ’s Avonds intensief sporten, bezorgt je een verkwikkende slaap.

waar

niet waar

9. Je valt gemakkelijker in slaap als je vanuit je bed tv kijkt.

waar

niet waar

Verhoogde bloeddruk

Zuchten

Piekeren, rondtollende gedachten

10. Een vliegtuigreis naar het oosten bezorgt je meer jetlag dan naar het westen.

waar

niet waar

Maagklachten

Impulsief gedrag

Ontevredenheid

Constipatie of diarree

Gejaagd gedrag

Minder zelfrespect

Huiduitslag of netelroos

Repetitief gedrag

Fixatie op details

Voor uitleg: zie https://www.cm.be/gezond-leven/leefgewoonten/slapen Antwoorden: 1 niet waar, 2 niet waar, 3 waar, 4 niet waar, 5 niet waar, 6 waar, 7 niet waar, 8 niet waar, 9 niet waar, 10 waar.

150

Vul in:

Benauwdheid op borst

Kom tot rust voor het slapengaan ’s Avonds moeite om tot rust te komen? Doe gedurende enkele minuten deze ontspanningsoefening.

• Ga in een gemakkelijke houding liggen of zitten en sluit je ogen.

• Adem diep in en langzaam weer uit.

• Leg je handen op je buik en voel je buik op en neer gaan.

• Adem in door je neus, alsof je aan een roos ruikt en voel hoe je buik uitzet.

• Adem rustig uit, alsof je een kaars uitblaast en voel hoe je buik weer platter wordt.

1 5 8 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

Zenuwtrekkingen / tics

2. Ga voor jezelf na welke gebeurtenissen of gedachten aan deze signalen voorafgingen?

3. Hoe ga je zelf voornamelijk met stress om?

Door actief problemen op te lossen Door afleiding te zoeken Door af te wachten, passief gedrag, te vermijden Door anderen op te zoeken, sociale steun te zoeken Door ‘depressief’ gedrag te vertonen, down te worden Door gevoelens te uiten Door jezelf geruststellende en troostende gedachtean toe te spreken

Koude handen of voeten

Scores Testmodule: VORM JE EIGEN STRESSBEELD ... (cijfers optellen):

0-29: lager dan gemiddeld, vrij stressbestendig 30-59: gemiddeld, matig stressbestendig 59-79: hoger dan gemiddeld, beginnende stress (pag 2 van 2) 80-99: weinig stressbestendig, best actie ondernemen 100 en meer: stressalarm, dringend iets aan klachten doen

9

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 5 9

2/ Ga voor jezelf na welke gebeurtenissen of gedachten aan deze signalen voorafgingen?

151

Ik zou een ideale moeder zijn, als ik het maar niet zo druk had met de kinderen.

ONBEKEND

152

Verschillen benadrukken hoeveel we op elkaar lijken.

ONBEKEND

Gun jezelf rust

[ G etuigenis ] 153

Wat het is Het is onzin zegt het verstand Het is wat het is zegt de liefde Het is tegenslag zegt de berekening Het is alleen maar pijn zegt de angst Het is uitzichtsloos zegt het inzicht Het is wat het is zegt de liefde Het is belachelijk zegt de trots Het is lichtzinnig zegt de voorzichtigheid Het is onmogelijk zegt de ervaring Het is wat het is zegt de liefde

ERICH FRIED Vertaling: Geert van Istendael Uit: Kwetsbaar door schoonheid in het oog.

Moderne Oostenrijkse poëzie (Point, 2001, p.54-55).

154

W

at is een van de manieren om te leren dat je iets toch best anders aanpakt? Door tegen een muur aan te botsen... In mijn geval was dat helaas zo. Nochtans leek het alsof er niets aan de hand was. Getrouwd, twee jonge kinderen met elk hun hobby’s, beiden een drukke baan, verbouwingen aan ons huis, druk sociaal leven, vele interesses, kortom: altijd wel met iets bezig, maar zeer weinig ‘me time’. Een langer durende, nog drukkere periode op het werk slorpte al mijn aandacht op en toen geraakte het evenwicht wat zoek.

Nu ik er achteraf op terugkijk, zijn er stress-signalen geweest waar ik meer rekening mee had moeten houden. Thuis kon ik weinig verdragen van mijn huisgenoten, kon ik moeilijk in slaap vallen, werd ik vaak en vroeg wakker en had ik geen fut om iets te doen. Op het werk kon ik me moeilijker concentreren, vergat al eens iets terwijl ik doorgaans nauwgezet ben, en kon ik door de veelheid van werk nog maar moeilijk goede prioriteiten stellen. Ik had voortdurend pijn in mijn schouders, voelde altijd een zekere gejaagdheid en kon mijn hoofd niet meer leegmaken. Soms zeiden collega’s me dat ik het rustiger aan moest doen. Tot opeens de energie helemaal op was en ik nergens meer aan toe kwam. Ik herkende mezelf niet meer: best griezelig.

En dan moest ik eigenlijk noodgedwongen net datgene doen wat ik in al die jaren was verleerd: rust nemen. Dat bleek verschrikkelijk moeilijk als je gewend bent om altijd met iets bezig te zijn. Maar ik ontdekte opnieuw hoe rustgevend wandelen kan zijn, of een roman lezen, dat het deugd doet om overdag met een vriendin een tas koffie te gaan drinken en bij te praten zonder op je uurwerk te moeten kijken.

Ik ging te rade bij anderen om mijn eigen kijk te verbreden, en probeerde wat milder voor mezelf en anderen te zijn. Belangrijk in het oefenen om tijd voor mezelf te maken, was om het zorgen voor anderen soms opzij te zetten.

Maar oude gewoonten blijken bijzonder hardnekkig, en het blijkt niet zo eenvoudig om deze te doorbreken. Mij helpt het om met mezelf één momentje per week af te spreken om te evalueren en te kijken of ik voldoende voor mezelf heb gezorgd (waarbij voor mij slaap erg belangrijk is, maar ook ontspannende dingen), en om de komende week vanuit deze bril voor te bereiden. Ik heb aan enkele vrienden en collega’s gevraagd om me feedback te geven als ze de indruk hebben dat het terug de verkeerde kant uitgaat.

Met mijn man overloop ik telkens de week om de to do’s te verdelen (inkopen, koken, klussen,...) i.p.v. het allemaal zelf ter harte te nemen, en zo creëer ik voor mezelf wat ruimte. En ik probeer om goed na te denken welke zaken van alle to do’s nu echt belangrijk en dringend zijn en welke niet, en wie me waarbij kan helpen. Ik neem geen werk meer mee naar huis, en op het werk probeer ik mijn koffiepauze en lunchpauze te nemen. Ik probeer uit mijn automatismen te blijven en er eerst goed over na te denken, i.p.v. eerst te handelen. Want ik ben het waard :-) BEDIENDE IN DE ZORGSECTOR, 43 JAAR

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 6 5

9

Gun jezelf rust

155

De dag wordt stil ABEL Rust je ogen hier Leg je zorgen neer Slaap de dag maar uit Voordat het kouder wordt Als het straks donker wordt Slaap naar een besluit Er is niets Maar dat is niet waar het op lijkt Als je in de spiegel kijkt Zie ik jouw hart Kleuren als het late licht Dieprood en zwart En alles wat er tussen zit De hemel brandt Waar het niet doven wil Ik zie jouw hart En de dag wordt stil Ik kijk naar hoe je ligt Je handen, je gezicht Je adem op de ruit We gaan de avond in De zon daalt uit ons zicht Ze sluipt de wereld uit De wind gaat liggen

In de verte gaat een ster Als je denkt aan wat je wenst Zie ik jouw hart Kleuren als het late licht Dieprood en zwart En alles wat er tussen zit De hemel brandt Waar het niet doven wil Ik zie jouw hart En de dag wordt stil Kan jij me zien Waar jij nu bent Hoe ver van hier Begint de grens Zie ik jouw hart Kleuren als het late licht Dieprood en zwart En alles wat er tussen zit De hemel brandt Waar het niet doven wil Ik zie jouw hart En de dag wordt stil En de dag wordt stil

9

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 6 7

157

156

Als ik mensen had gevraagd wat ze wilden hebben, hadden ze geantwoord:

snellere paarden.

HENRY FORD

Antwoord van mama

Antwoord van papa

Ik wilde wel eens horen waarom ik ben geboren.

Ik wilde wel eens horen waarom ik ben geboren.

Mama keek blij en zoende mij zoende zoende zoende mij en zei na de zoveelste zoen:

Papa zei: ‘Wie, o jij.

Ik schudde jou uit mijn mouw, toen hadden we jou.’

‘Om de wereld een groot plezier te doen.’

Papa keek blij, toen hij dat zei.

Maar ik ben naar mama gegaan.

Papa’s zijn leuk voor grapjes, maar mama’s daar heb je wat aan

ERIK VAN OS EN ELLE VAN LISHOUT

158

159

Gebruik je verleden als

Het krachtigste medicijn tegen ellende is

SPRINGPLANK,

l o s a l t e n.

ha

niet als

ngm ONBEKEND

. t a

ONBEKEND

10

Hou je hoofd boven water 160

Het leven gaat niet over wachten tot de storm voorbij is, maar over leren dansen in de regen.

HENRY FORD 173

Hou je hoofd boven water

Als het moeilijk wordt…

Hou je hoofd boven water

161

Om je balans te bewaren, is het belangrijk om de regie over je leven in handen te houden. Weet wat je energie geeft en wat energie kost. Zo kan je voor jezelf leefregels bepalen die helpen om je energie op peil te houden. Piekergedrag onder controle krijgen, leren nee zeggen en duidelijk communiceren over wat je wel en wat je niet kan of wil doen, zijn belangrijke vaardigheden. Lichter denken loont: zien dat het halflege glas nog voor de helft vol is. Verlies is er om geaccepteerd te worden en een les te leren die helpt om het in de toekomst anders aan te pakken.

162

1. Sta jezelf toe dat het (even) minder goed gaat. Dat overkomt iedereen.

2. Verwen jezelf en onderneem iets wat je goed doet.

3. Zoek steun bij mensen die het goed met je menen.

4. Probeer in het ‘nu’ te leven en er nu het beste van te maken.

5. Doe beroep op professionele hulp als de moeilijke periode blijft aanhouden en je energie dreigt op te raken.

Ga op in wat je doet (flow) ‘Flow’ is dat fijne gevoel van helemaal opgaan in wat je doet en hierbij de tijd volledig uit het oog verliezen. Het geeft je een voldaan gevoel en laat je vol energie stromen. Het gevoel van flow ontstaat als je een duidelijk doel hebt en je je vaardigheden benut, als je je uitgedaagd voelt door de taak en de controle over de situatie hebt, als je geconcentreerd kunt werken.

Hierbij bestaat een relatie tussen uitdaging en vaardigheden. Flow doet zich voor als beide maximaal aanwezig zijn. Zijn deze variabelen uit balans, dan ervaren we stress.

Een overlap tussen moeten, kunnen en willen is ideaal om energie te krijgen van de dingen die je doet. Omgekeerd: te veel dingen moeten die je niet wilt doen of die je niet goed kunt, kan leiden tot stress. De sleutel is zelfkennis en van daaruit je eigen keuzes maken. Probeer uit te zoeken wat je vaardigheden zijn en waar je

talenten liggen. Bereid zijn om te leren en te blijven leren, houdt je vaardigheden op peil en breidt ze verder uit.

‘Willen’ heeft te maken met doelen stellen en plannen maken. Uitstelgedrag legt hier vaak een bom onder. GTD of ‘getting things done’ is een populaire methode geworden om je hoofd en je mailbox leeg te maken. Auteur David Allen stelt dat negenennegentig procent van de mensen hun hoofd gebruiken als kantoor en dat het daar niet voor gebouwd is. Om de wereld om ons heen de baas te blijven en correct te reageren op wat op ons afkomt, moeten we volgens David Allen ‘een geest als water’ hebben. Deze term komt uit de karate. Zelf verduidelijkt hij het als volgt: “Als je een steen in de vijver gooit, reageert het water met volstrekte juistheid op de kracht en de massa van de steen. Het doet niets meer en niets minder.

Het reageert niet te veel of te weinig. Het reageert in zijn geheel niet. Er doet zich gewoon een wisselwerking voor als er iets op het water afkomt, waarna het water terugkeert naar zijn natuurlijke toestand.”

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5

10

Hou je hoofd boven water

163

Krijg dingen gedaan David Allen ontwikkelde een methode om dingen gedaan te krijgen. Deze techniek draait rond het systematisch leeg maken van je hoofd door de taken die je moet doen, meteen te noteren - op papier of digitaal. Je kan dit even succesvol toepassen op een overlopende mailbox.

Stap 1: verzamelen en opslaan Dit geldt niet alleen voor de dagelijkse taken, maar ook voor grotere projecten. Opschrijven in een betrouwbaar opslagsysteem is te verkiezen boven rondslingerende, losse bladen of een post-it.

Stap 2: inventariseren Wat je binnen de twee minuten kan afhandelen, doe je meteen. Wat meer tijd vraagt, delegeer je of plaats je op je to do-lijst. Wat je wil bewaren, plaats je in een map (digitaal of manueel) of berg je op in een archiefdoos. Vergeet niet er een duidelijke naam aan te geven. Allen zegt hierover dat je de dingen die je een naam geeft, ook beheerst.

Dingen die je op een stapel legt, beheersen jou.

Belangrijk is dat je regelmatig de inhoud van mappen of dozen controleert: wat kan weg? Wat ga je nog gebruiken?

Stap 3: actie ondernemen Dit is een essentiële stap: de geplande stappen ook daadwerkelijk uitvoeren.

Eén van de kritische succesfactoren is het wekelijks onderhoud: elke week tijd vrij maken om nieuwe losse eindjes te verzamelen en te verwerken, de in-

10

Hou je hoofd boven water

1 7 6 • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 5 K N I P O G E N

houd van de archiefmappen te bekijken en te evalueren en de to do-lijstjes bij te werken. Eenmaal per jaar voorzie je best een grote opruimactie van al je opberg- en archiefsystemen. Zo maak je weer ruimte in je hoofd en in je omgeving.

164

Denk in lijstjes Journaliste Paula Rizzo past het denken in lijstjes toe op alle domeinen van het leven. Volgens haar zijn de minimaal noodzakelijke lijstjes: 1. Een specifieke, doelgerichte dagelijkse to do-lijst: wat moet er de volgende dag gebeuren, rekening houdend met de tijd die je ter beschikking hebt?

2. Een lijst ‘uit te besteden’: niet alles wat we kunnen doen, moeten we daarom ook zelf doen.

3. Een lijst met langetermijndoelen en dromen: onderzoek toont aan dat als je iets opschrijft, de kans dat het gebeurt met drieëndertig procent stijgt.

165

Opruimen brengt orde en rust in je leven Je kent vast het gezegde: ‘Slordige kamer, slordige geest; opgeruimde kamer, opgeruimde geest’. Een nette leef- en werkomgeving heeft een positieve invloed: het verandert je leven. Het schept helderheid in je hoofd. Je ziet duidelijker wat je wel en niet moet doen. De ‘KonMari-methode’ van Marie Kondo is een eenvoudige en efficiënte manier om rommel voor altijd uit te bannen. Natuurlijk is opruimen maar een middel, geen doel op zich. Het helpt je om je leven in te richten zoals je dat zelf wil.

Marie Kondo leert ons dat opbergen – hoe handig je opbergsysteem ook is – vaak neerkomt op spullen verstoppen. Vroeg of laat zitten alle opbergdozen, laden en kaften vol. Daarom begint voor deze opruimgoeroe opruimen met weggooien. Het is een les in uitzoeken wat je echt wil en moet houden. Denken dat opruimen een dagelijkse klus is, is een fout uitgangspunt.

Het dagelijks opruimen komt gewoon neer op het terug op zijn plaats leggen van wat je net hebt gebruikt.

Haar methode gaat echter om een unieke taak: opruimen doe je maar één keer. Het werk moet voor eens en altijd in één keer worden afgemaakt. Het enige wat je hoeft te doen, is elk ding dat je bewaart bekijken, besluiten of je het wilt houden of wegdoen en dan kiezen waar je de spullen legt die je wilt bewaren.

Opruimtips van Marie Kondo • Geef alles wat je wilt houden een eigen, vaste plek.

• Eerst weggooien, dan pas opbergen.

• Begin met kledij, dan boeken en paperassen en eindig met de dingen waaraan een emotionele waarde kleeft.

4. Een projectenlijst voor gezamenlijke projecten met een opsomming van de verschillende taken en wie hierin welke verantwoordelijkheden heeft.

• Maak nooit stapels. Verticaal opruimen is de beste methode.

• Berg alle spullen van dezelfde soort op dezelfde plek en maak niet her en der opbergplaatsen.

• Ga altijd voor de meest eenvoudige oplossingen.

5. Een lijst met aantekeningen: voor belangrijke ontmoetingen of gesprekken, voor een belangrijke vergadering of telefoongesprek, maak je best een lijstje van de onderwerpen die je wilt bespreken.

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 7 7

10

166

Hou je hoofd boven water

Een ongeluk

167

Trek het je niet aan R AY M O N D VA N H E T G R O E N E W O U D Uitgever: Universal Music Publishing N.V.

Trek het je niet aan Trek het je niet aan, trek het je niet aan Trek het je niet aan, trek het je niet aan

zit in een klein hoekje,

geluk

op alle andere plaatsen.

ONBEKEND

Wel, ze noemen jou een kuttekop En ze noemen jou een lul Je moet op je tanden bijten Ze maken je hoorndul En je wil wel wat interesse Maar ze... ze zien je niet eens staan Je zou verschrikkelijk kunnen janken

Maar ik zeg: trek het je niet aan, trek het je niet aan trek het je niet aan, trek het je niet aan Bij mijn bomma hangt een bordje: trek het je niet aan, trek het je niet aan trek het je niet aan, trek het je niet aan

Maar ik zeg: trek het je niet aan trek het je niet aan, trek het je niet aan trek het je niet aan, trek het je niet aan Wel, ze zeggen, ze zeggen, ze zeggen...

Ze zeggen veel te veel o het zijn toch zulke schatjes Niets laten ze van je heel En ze zeggen: ha! dat kan je niet!

Begin daar maar niet aan En jij denkt dan: dat kan ik niet Ik begin daar maar niet aan

1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 8 1

10

168

Dualiteit Ik sta met mijn hart in de ene en mijn hoofd in de andere hand.

Op de maat van de wind wieg ik heen en weer tussen droom en verstand.

Hoezeer ik mij ook beijver, nooit blijf ik in evenwicht.

Van links gezien ben ik een cijfer, van rechts beschouwd een gedicht.

Mijn schedel steekt vol begrippen, mijn gemoed raakt ze niet aan; en wat mijn hart zegt tegen mijn lippen heeft mijn hoofd nog nooit verstaan.

ANDRIES POPPE

169

Een zelfportret in potlood en woorden in gekleurd garen, drukken persoonlijke solidariteit uit met al wie lijdt onder discriminatie. Vanuit een pak ‘ERVARING’ vloeit de slogan voort: ‘MEISJE BEN JE VAN AARD, AARDIG MEISJE WORD JE’. Rode draden hangen los langs het gelaat en spelen mee in het lijnenspel van de tekening. De toeschouwer kan de geportretteerde een aardig kapsel geven, net als bij typisch meisjesspeelgoed. Tegelijk verbeelden ze als strengen bloed, de pijn van discriminatie. De draden vormen soms een kluwen, rollenpatronen waarin mensen vaak verstrikt raken. De lijnen zijn echter verplaatsbaar, het (zelf)beeld is gelukkig veranderlijk.

HILDE CLAES

Hou je hoofd boven water

[ G etuigenis ] 170

H

et hoofd boven water houden… met lood in je schoenen.

Die avond zaten we gezellig aan tafel: mijn vrouw, de kinderen en ik. ‘Of ze al iets wist’ wou mijn dochter van mijn vrouw weten. Mijn vrouw en ik waren op controle geweest en de dokter had beloofd dat hij iets ging laten weten i.v.m. de tumormarkers, maar daar leek niets van in huis te komen. Nog geen tien seconden later ging haar gsm. Ze waren alweer aan het stijgen. Het werd akelig stil in huis. Angst en machteloosheid beheersten plots de sfeer. Woorden ontbraken. Ik sloeg mijn arm rond haar schouder en zocht iets zinvols om te zeggen. Het bleef een tijdje stil.

‘Laten we een stukje gaan wandelen,’ stelde ik voorzichtig voor. Hand in hand en met het gezicht op oneindig liepen we stilzwijgend de avondzon tegemoet. Het na het vorig herval herwonnen broze evenwicht, kreeg weer een flinke knauw en ons kleine beetje hoop glipte als zand tussen onze vingers.

‘Als je nog iets wilt doen, doe je het best nu,’ had de dokter eraan toegevoegd. In zo’n gemoedstoestand zijn er maar weinig dingen die je absoluut nog wilt doen. Toch stelde ik haar de vraag.

‘Nog eens samen met ons vieren op vakantie of een weekendje weg,’ antwoordde ze. Op zo’n moment wil je vooral bij je geliefden zijn; dicht bij hen die je genegen zijn. Al het andere wordt dan even triviaal.

Hoewel ik de grond onder mijn voeten voelde wegzakken, riep mijn geweten mij tot de orde om er te staan voor haar. Het leven leerde me wel al dingen te relativeren, maar hoe moest ik hier mee omgaan? Tijdens de wandeling spraken we af, na wat ge-kanker over hoe oneerlijk het toch wel is, om ons terug te focussen op het leven, ons leven, op de tijd die we met elkaar nog krijgen, dankbaar voor elke extra dag, dankbaar ook voor het geluk dat we al mochten kennen. Het klinkt cliché en dat is het ook, maar het helpt ons wel.

Het alleen-zijn verdraag ik niet. Op het werk zorg ik dat ik veel tussen mijn collega’s zit, thuis zorg ik dat familieleden of goede vrienden me omringen. En juist in die hoek waar de klappen vallen, ervaar ik ook een intens geluk: de warmte en de genegenheid van mijn omgeving.

‘Bezig zijn is het beste medicijn,’ zong het prille Clouseau ooit op een vrij podium. Bezig zijn, afleiding, houdt me op de been. Als ik te lang alleen ben, sijpelt de angst weer binnen. Dan zoek ik weer iets wat ik kan doen, of waar ik naar toe kan.

We gaan geregeld wandelen. Het is een fijne manier om moeilijke onderwerpen bespreekbaar te maken: schouder aan schouder zonder al te veel oogcontact. Niet zelden eindigt dit op een terrasje waar we even de tijd nemen voor een lekker glaasje. We moedigen elkaar steeds weer aan om blij te zijn met wat we krijgen en dag per dag er toch iets van te maken. En toch nog een klein beetje hopen op een mirakel, mag dat?

VERPLEEGKUNDIGE, 54 JAAR 1 7 5 K N I P O G E N • G E Z O N D VA N G E E S T • 1 8 5

10

171

Als je geen deel bent van de oplossing, ben je een deel van het probleem.

ONBEKEND

172

Vriendschap is...

Soms voel ik mij precies half gaar En lach jij: ‘Da’s al dente’ Prompt tover jij met dat gebaar Mijn herfst weer om naar lente

JUDITH

173

Fit in je hoofd en fris aan je billen of een bruistablet voor binnenpret Een cd, wat olie en een dampend bad zijn de ingrediënten voor mijn helend pad met een lekker deuntje er bovenop en dan languit in het zacht geurend sop.

Mijn intens geliefd privé, mijn eigen stukje zee, waar ik kan drijven en kan dromen tot bij de regenboog kan komen.

Een startbaan voor het zweven en het beschouwen van mijn leven ik kan er schuifaffen tot in Zanzibar en terugkomen in een Jaguar.

174

Als je geluk wilt vermenigvuldigen, ga het dan delen.

ONBEKEND

Ik kan er vliegen op een orchidee en paardje rijen, maar dan in zee het aanbod is echt grenzeloos een goed gevulde truckendoos ‘t Is een schelpje dat gegoten past een trofee in een glazen kast een plekje waar ik mezelf kan zijn en na afloop ruik ik ook nog fijn.

HILDE VANSTIPELEN

Gezond van Geest – 175 knipogen werd gerealiseerd dankzij de inzet van vele medewerkers, gepensioneerde medewerkers, vrijwilligers van binnen en buiten de organisatie en patiënten van vzw Asster. Redactieraad: Jaak Poncelet, Marie-Paule Clerinx, Karel Mampuys, Jos Bollen, Tinne Deboel, Bert Plessers, Wendy Schuppen Fotografie: Ann Jacobs, Erwin Reyskens, Anita Houwaert, Mieke Haesaert, Ingrid Gielen, Amélie Soenen, stad Sint-Truiden

www.asster.be Hartelijke dank aan de stad Sint-Truiden.

Voor de financiële ondersteuning van het boek dankt Asster van harte Soroptimisten Sint-Truiden

Lionsclub Sint-Truiden

www.bijzondergewoon.be Dank ook aan Poëziecentrum voor de logistieke ondersteuning.

Voor de eindredactie van de teksten werd beroep gedaan op Schrijfbureau Teksttype (Leen Raats) en voor de grafische vormgeving op Blikvoer (Luc Schreurs). De cartoons zijn van Kim Duchateau

vzw Asster © 2016 “De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten op de gedichten en songteksten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Diegenen die desondanks menen nog rechten te kunnen doen gelden, kunnen contact opnemen met de uitgever via Asster vzw, Halmaalweg 2, 3870 Sint-Truiden”

175

Niets blijft duren Niets blijft duren niet de vuren niet de muren van het ouderlijk huis niet de kinderen in de straat niet de vrienden ‘s avonds laat niet de tuin in stille pracht niet mijn zoon die gretig lacht niet de vogels in de bomen niet de dag die nog moet komen niets blijft duren tenzij die onrust diep in mij dat onophoudelijk geruis.

GILBERT COGHE

Het boek Gezond van Geest – 1 7 5 K N I P O G E N is een uitgave van het Psychiatrisch Ziekenhuis Asster, ter gelegenheid van het 175-jarig bestaan van de Geestelijke Gezondheidszorg in St.-Truiden.

Het jubileumfeest kreeg als titel:

‘gewoon bijzonder gewoon’.

Een 175-jarig bestaan vieren is gewoon bijzonder.

Werken aan een gezond geestelijk leven zit in vele kleine bijzonder gewone dingen.

De 175 knipogen in dit boek komen uit diverse hoeken.

Het zijn knipogen over die bijzonder gewone dingen die ons ‘gezond van geest’ doen leven.

Samen zorgen voor een gezonde geestelijke omgang met onszelf en de anderen, kan immers onze weerbaarheid verbeteren en psychisch lijden voorkomen of verminderen.

Als symbool koos Asster voor de levensster, een afgeleide van de levensbloem.

De levensbloem is erkend als de perfecte vorm, verhoudingen en harmonie, een perfecte verbinding. De verbinding wordt gecreëerd door cirkels die verbonden zijn met elkaar. Gezond van geest zijn bevat vele aspecten, net als de kleuren van de levensster.

Het heeft ook met verbindingen te maken, verbindingen tussen personen en het gezin, het verenigingsleven, het sociaal netwerk.

Geestelijke gezondheid is een zaak van ieder van ons en van elke dag.

Dit inspiratieboek wil hierbij helpen.