1. Mapa
Legenda 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
Kościół Św. Jana Kościół św. Mikołaja Bazylika Mariacka Szpital Św. Ducha Sierociniec Szpital na Łąkowej Żuraw Spichlerze Wydawnictwo Morskie Fontanna Neptuna Dom Schumannów Arkada w Ratuszu Staromiejskim Pomnik księcia Świętopełka Baszta Łabędź Kamienica Browarnika Most Wapienniczy Mural Ozmo i Warasa Witraże Masalskiej mozaiki na ul. Długiej przedproża na ul. Mariackiej Kamienice przy Długim Targu Zielona Brama Kaplica Królewska
2. Kościoły
Piza ma słynną krzywą wieżę, Toruń ma krzywą basztę natomiast Gdańsk ma krzywy kościół! Kościół św. Jana zaczęto wznosić w XIV wieku, na podmokłych terenach blisko Motławy. Niestety otrzymał za słabe fundamenty, dodatkowo dawniej kościoły traktowano jak cmentarze i pod posadzką grzebano zmarłych. Wszystko to sprawiło, że kościół zaczął się przechylać w kierunku rzeki. Wychylenie wynosi prawie metr! Kościół św. Jana jest szczególnym miejscem – służy, bowiem zarówno artystom jak wiernym. Warto tu zajrzeć nie tylko po to, aby zobaczyć wystawę albo posłuchać koncertu, ale także by poznać wspaniałe i wyjątkowe zabytki: kamienny ołtarz ze scenami z życia Jana Chrzciciela wysoki na 12 metrów oraz epitafium Nataniela Schrödera w formie piramidy – obelisku, ozdobione wieloma inskrypcjami i rzeźbami. Kościół Mariacki w Gdańsku jest największym ceglanym kościołem w Europie. Wieża kościoła jest wysoka na 82 metry, a sama świątynia ma 105 metrów długości! Tak duży obiekt długo budowano, prace trwały ponad 100 lat a rozpoczęto je w 1343 r. Wewnątrz znajdują się bezcenne zabytki sztuki: Pięta, zegar astronomiczny, ołtarz główny, Piękna Madonna, nagrobek Judyty i Szymona Bahrów i wiele innych. Piękno tych obiektów sprawiło, że obrosły legendą – szczególnie popularne są podania dotyczące: Pięknej Madonny wyrzeźbionej ok. 1420 r., zegara skonstruowanego w latach 1464-70 oraz grupy Ukrzyżowania z kaplicy Jedenastu Tysięcy Dziewic. Kościół św. Mikołaja, to najstarszy kościół w Gdańsku, jego początki sięgają XII wieku. W 1227 r. książę Świętopełk II przekazał kościół Dominikanom. Świątynia była rozbudowywana, a jej wnętrze upiększane. Kościół nie przeszedł w ręce protestantów, dlatego jego wnętrze wypełnione jest bogatym barokowym wyposażeniem: ołtarzami, obrazami, rzeźbami i epitafiami. Z zakonem dominikanów związany jest jarmark. Prawo organizowania jarmarku, związanego z odpustem, zakonnicy otrzymali od papieża Aleksandra IV w 1260 r. Odpust to darowanie kary za grzechy, dominikanie otrzymali przywilej, według którego, za udział w mszy odprawianej w dniu św. Dominika pielgrzymi otrzymywali 100 dni zwolnienia z czyśćca. Gdański jarmark św. Dominika pozostaje najstarszą i największą tego typu imprezą w Polsce.
Zostań archeologiem Potrzebujesz: + patyczki do szaszłyków + wykałaczki + zapałki
Przy gdańskich kościołach bardzo często znajdowały się cmentarze. Współcześni budowniczy podczas różnych prac remontowych w ziemi, natrafiają na ich pozostałości. Wtedy do współpracy muszą zaprosić archeologów, którzy ze znalezionych kości rekonstruują całe szkielety. Teraz Ty spróbuj zostać archeologiem i za pomocą patyczków zbuduj kościotrupa jak na rysunku obok.
Zeskanuj kod. Znajdź trzy dziki na Plebanii Mariackiej. Czy wiesz czyj to herb?
3. Szpitale Opieka nad osobami chorymi i starszymi w dawnych czasach wyglądała inaczej niż obecnie. Nie było powszechnego systemu opieki, a chorymi zajmować musiała się rodzina. Istniały jednak instytucje niosące pomoc potrzebującym, były one zakładane i utrzymywane przez władze świeckie, kościelne a także zamożne osoby zwane filantropami. Szpitale lokowano często przy kościołach i klasztorach, w przypadku chorób zakaźnych obiekty takie znajdowały się poza murami miejskimi. Najstarszym gdańskim szpitalem jest założony ok. 1311 r. szpital św. Ducha, któremu nazwę zawdzięcza jedna z najważniejszych ulic na Głównym Mieście. Szpital przeniesiono w 1357 r., bliżej murów u zbiegu ulic Tobiasza i U Furty. Kompleks składał się z sali dla chorych i kaplicy, które stopniowo powiększano, kaplice rozbudowano w kościół, a w 1647 zbudowano osobny budynek szpitalny z 25 izbami mieszkalnymi. Niestety obiekt uległ znacznemu zniszczeniu w 1945 r., kościół odbudowano, ale pełni obecnie inną funkcje – jest salą gimnastyczną dla SP nr 50, natomiast dawny szpital odbudowano jako dom mieszkalnym. Warto zwrócić uwagę na portal – czyli dekoracyjne obramienie drzwi – zdobią go rzeźby staruszków – pensjonariuszy, proszących o datek, oraz inskrypcja, czyli napis wyryty w twardym materiale. Wiesz, w jakim języku wykonano inskrypcje na szpitalu św. Ducha? Biały, jednopiętrowy budynek przy placu Obrońców Poczty Polskiej, nie jest zwykłym domem, zbudowano go w 1699 r. z myślą o najuboższych, od 1788 r. służył wyłącznie porzuconym dzieciom i sierotom, stąd nazwa: Dom Dobroczynności i Sierot. Dzieciom oprócz schronienia i wyżywienia zapewniono także wykształcenie, a później pomagano znaleźć odpowiednią pracę. Nazwa placu natomiast pochodzi od polskich pocztowców, którzy 1 września 1939 próbowali odeprzeć atak sił niemieckich. Mało kto pamięta, że budynek, w którym znajduje się obecnie Muzeum Poczty Polskiej, zbudowano jako szpital wojskowy w latach 1838-44, a pocztę ulokowano tu dopiero po utworzeniu Wolnego Miasta w 1920 r. W 1853 r. na Dolnym Mieście, utworzono niewielką placówkę pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, chorymi opiekowały się siostry boromeuszki. Pacjentów początkowo ulokowano w klasycystycznym dworze z ok. 1800 r. u zbiegu ul. Łąkowej i Kieturakisa. Skromną kaplice i szpital z czasem rozbudowano tworząc jeden z największych i najnowocześniejszych szpitali w mieście. Szpital przestał funkcjonować w 2004 r.
Duchacze i głuchy telefon Pierwszymi opiekunami szpitala św. Ducha był zakon duchaczy. Jego członkowie ubierali się w czarne sutanny z wyszytym na lewej stronie białym krzyżem. Przez całe zakonne życie obowiązywał ich nakaz ciszy. Jak więc rozmawiali między sobą? Jak się modlili? Może przez „głuchy telefon” ? Ustawcie się w kółku. Wymyśl hasło, bądź krótką wiadomość. Powiedz ją na ucho osobie stojącej obok Ciebie. Ona musi powtórzyć Twoje hasło swojemu sąsiadowi, i tak kolejne. Ostatnia osoba musi powiedzieć na głos usłyszane słowa. Uwaga! Warto jest się „niechcący pomylić” podczas przekazywania hasła. To sprawi, że zabawa będzie śmieszniejsza!
Zeskanuj kod. Znajdź dwie postacie starców na dawnym Szpitalu Św. Ducha. Jak myślisz jakimi osobami opiekowano się w tym przybytku?
4.Port Gdańsk był i jest największym miastem portowym Polski i jednym z najważniejszych portów nad Bałtykiem. W średniowieczu port znajdował się w sercu miasta, wzdłuż pobrzeży Motławy. Z czasem jednak, gdy budowano coraz większe jednostki pływające, port przesuwano w kierunku morza. Obecnie do Gdańska, dzięki wybudowaniu Portu Północnego, mogą zawijać nawet największe okręty. W sierpniu 2013 r. przypłynął tu największy statek na świecie o długości prawie 400 m i wysokości 73 m – czyli cztery razy dłuższy od kościoła mariackiego i tylko trochę niższy do jego wieży! Port nie może obyć się bez dźwigów, potrzebne są do przeładunku towarów, ale także do podnoszenia masztów. Jeszcze w średniowieczu powstał nad Motławą jeden z największych dźwigów portowych w Europie – żuraw. Obecnie żuraw jest jednym z symboli miasta. Urządzenia dźwigowe kryją się w środkowej, drewnianej części obiektu, pomiędzy dwiema murowanymi basztami. Budynek spełniał bowiem dwie funkcje – portowe i obronne – jest nie tylko dźwigiem, ale jedną z bram wodnych, znajdujących się przy Długim Pobrzeżu – czy znasz nazwy innych? Ogromną ilość towarów, głównie zboża, które trafiało do Gdańska z całej Polski trzeba było przechowywać w odpowiednim miejscu. Zaczęto wznosić budynki, przeznaczone tylko na ten cel – spichlerze. Spichlerze budowano głównie na prawym brzegu Motławy. W 1576 przekopano kanał Nowej Motławy – tak powstała Wyspa Spichrzów. Na początku XIX wieku znajdowało się tu 359 spichlerzy, z czego część miała własną nazwę. Starano się aby były charakterystyczne i niepowtarzalne jak np.: Daleka Droga, Trupia Czaszka, Czerwony Rumak, Woli Łeb, Turek, Książę i Węgier, Kamienny Miś, Arka Noego czy Szara Gęś. O bliskości morza przypominają także kamieniczki przy ul. Szerokiej 38-40 będące do 1992 r. siedzibą Wydawnictwa Morskiego. Ozdobiono je konikami morskimi, rozgwiazdami, muszlami, a szczyt jednej z nich zdobi bogini Wenus narodzona z morskich fal. Dekoracje kamienic wykonano w ciekawej, znanej od wielu stuleci technice sgrafitta. Polega ona na pokryciu ściany dwoma lub więcej warstwami tynku o różnym kolorze a następnie zdrapywaniu według wzoru wierzchnich warstw – dzięki czemu powstaje dwu lub wielo barwne dzieło. Techniką sgrafitta ozdobione są także inne gdańskie zabytki, potrafisz je wskazać?
Zwoduj statek!
Złóż kartkę papieru o formacie A4 zgodnie z instrukcją i „zwoduj” statek na nabrzeżu przy Targu Rybnym.
Statek nie jest jedyną rzeczą jaką możesz złożyć z papieru. Zeskanuj kod, obejrzyj filmik i złóż żurawia!
5. Bóstwa Wszyscy wiedzą gdzie znajduję się fontanna Neptuna. Rzymski bóg mórz i oceanów jest w Gdańsku, jako mieście portowym, szczególnie uhonorowany. Jego wizerunki znaleźć możemy w wielu miejscach. Czy wiesz, że w Gdańsku, liczne dzieła sztuki przedstawiają także inne bóstwa z mitologii grecko-rzymskiej? Za najsłynniejszym gdańskim Neptunem, znajduje się smukła postać Merkurego, boga handlu i opiekuna kupców. Figura wieńcząca kopułkę nad zejściem do piwnic Dworu Artusa, jest kopią rzeźby słynnego włoskiego twórcy Giambologni tworzącego w XVI wieku. Na znajdującej się w pobliżu kamienicy Schumannów (czerwona kamienica naprzeciwko Ratusza pod numerem 45) są aż cztery bóstwa. Szczyt od ulicy Długiej wieńczy Neptun, natomiast w niszach poniżej umieszczono rodzeństwo – Dianę i Apolla. Apollo był bogiem dnia i światła słonecznego natomiast Diana opiekowała się przyrodą i księżycem. Lukarna od strony Długiego Targu ozdobiona jest natomiast figurą Ateny – jest to kopia, oryginał zobaczysz, jeśli wejdziesz do sieni. Piękna figura Ateny, bogini mądrości i wojny sprawiedliwej wieńczy także szczyt kamienicy przy ulicy Chlebnickiej 25, którą możesz obejrzeć w drodze na ulice Mariacką. Na ulicy Mariackiej na jednym z przedproży znajduję się najciekawsze przedstawienie Diany. Ulicę zaczęto odbudowywać w 1957 roku. Trwał wtedy wyścig kosmiczny pomiędzy ZSRR a USA. Pierwszą sondę na księżyc, która szczęśliwie wylądowała w 1966 r. wysłał Związek Radziecki. Lądowanie Łuny 9 zostało upamiętnione na gdańskim przedprożu. Po rogalowatym księżycu, towarzyszącym Dianie pełznie bowiem, przypominający połączenie czołgu i owada, statek kosmiczny! Najpiękniejsza przedstawienia rzymskich bóstw odnaleźć można na pierwszym piętrze sieni Ratusza Staromiejskiego. Umieszczona tu została marmurowa arkada wykonana ok. 1560 r. Zabytek ten znalazł się w Ratuszu w 1912 r., kiedy to przebudowywano znaną już Tobie kamienicę Schumannów przy ulicy Długiej. Arkadę zdobi fryz z płaskorzeźbionymi wyobrażeniami bóstw. Po prawej łatwo rozpoznać Neptuna trzymającego trójząb w otoczeniu morskiej roślinności. Po lewej nie będziesz miał problemu z rozpoznaniem opiekuna handlu trzymającego kaduceusz Merkurego. Pomiędzy nimi znajduję się bogini obfitości i płodności – Junona ze swoim atrybutem - pawiem. Dawni gdańszczanie chętnie otaczali się wizerunkami właśnie tych bóstw, bowiem od morza, handlu i obfitości płodów rolnych zależał ich dobrobyt.
Boska ochłoda! Atrybutem jednego z bóstw, które możemy odnaleźć na gdańskich ulicach jest paw (czy wiesz jak nazywa się ta bogini?). Jego przepiękny ogon jest znakiem charakterystycznym tego ptaka. Inspirując się jego wyglądem stwórz wachlarz na ochłodę podczas zwiedzania miasta. Potrzebujesz: • Patyczki po lodach (bądź podobne) • Kolorowy papier • Confetti bądź wycięte z papieru kolorowe kółka • Klej Złóż patyczki jak na rysunku i przyklej je do kartki papieru. Wytnij papier jak wzdłuż linii wyznaczonych przez patyczki. Naklej pawie oczka.
W Gdańsku możesz znaleźć więcej niż jedną fontannę Neptuna. Zeskanuj kod i odnajdź fontannę w kwartale kamienic przy ul. Tandeta.
6. Zamek Cześć gdańskiego śródmieścia nosi nazwę Zamczysko, nie jest to przypadek. W tym właśnie miejscu stał duży, ceglany zamek, zbudowany przez krzyżaków. Zakon krzyżacki podbił Gdańsk w 1308 r., król Władysław Łokietek próbował odzyskać miasto, jednak bez rezultatu. Krzyżacy, aby umocnić swą władze, zbudowali w miejscu grodu siedzibę. Gród, czyli osada obronna zbudowana z drewna i ziemi, był siedzibą namiestnika polskiego władcy oraz w okresie samodzielności regionu, książąt pomorskich. Na zamku znajdowała się kaplica ze skarbcem, kancelaria z archiwum, zbrojownia, refektarz, czyli jadalnia, dormitorium, czyli sypialnia oraz kapitularz, czyli sala zebrań. Gdańszczanom krzyżackie rządy nie odpowiadały, chcieli znaleźć się pod panowaniem króla Polski. W wyniku wojny trzynastoletniej, Gdańsk wraz z innymi miastami Pomorza został przyłączony przez Kazimierza Jagiellończyka do jego królestwa. Natychmiast po opuszczeniu przez niemieckich zakonników miasta w 1454 r., rozebrano zamek a pozyskaną w ten sposób cegłę wykorzystano przy wznoszeniu innych budowli. Zachował się jednak fragment muru nad Motławą, przy ulicy Wartkiej. Najdalej w kierunku miasta wysuniętym elementem zamku, strzegącym do niego dostępu była baszta Rybacka, z której kontrolowano także ruch statków na Motławie. Po jej rozebraniu gdańszczanie, bardzo szybko wznieśli na jej fundamentach basztę broniącą z kolei dostępu do miasta. Tak powstała baszta Łabędź. Jak się nazywają i gdzie się znajdują inne gdańskie baszty? Teren po zamku długo, bo ponad 200 lat, był opustoszały, dopiero w 1648 r., został zagospodarowany. Obszar zaczęto nazywać Zamczyskiem a o przeszłości przypominały nazwy ulic: Grodzka czy Rycerska. Zamieszkiwała go mniej zamożna ludność, trudniąca się głównierybołówstwem oraz rzemiosłem z nim związanym. Warto przejść się urokliwymi uliczkami Zamczyska i dokładnie przyjrzeć się zachowanej zabudowie. Wśród niej wyróżnia się spichlerz pod Jeleniem oraz dawny browar z domem właściciela przy Rycerskiej 10. Kamienica ta wyróżnia się ozdobnym portalem z rzeźbami pracowników browaru. Nad Kanałem Motławy, przy jego ujściu do Motławy znajduje się jeden z najdłużej używanych bez przerwy gdańskich mostów. Most wapienniczy zbudowano w 1897 r., wyróżnia się formą architektoniczną nawiązującą do rzymskich mostów. Pierwszy remont przeszedł dopiero w 2007 r.! Czy potrafisz znaleźć, w którym miejscu wykuto datę budowy obiektu?
Pieczęć
Tak wyglądały pieczęcie książąt pomorskich. Wymyśl „godło” – znak, który będzie symbolizował twoją rodzinę. Pomyśl o cechach dla niej charakterystycznych. Następnie narysuj ją tutaj:
Na kamiennicy Browarnika znajduję się wizerunek przedstawiciela tego zawodu. Zeskanuj kod i znajdź go!
7. Sztuka Sztuka w Gdańsku jest dosłownie na każdym kroku, wystarczy się rozglądać by ją dostrzec. Czasami trzeba jednak bardziej się postarać, wejść w zaułek albo wysoko podnieść głowę. Za arkadowym przejściem, przy ulicy Kaletniczej, kryje się prawdziwa niespodzianka. Dwaj artyści: Włoch Ozmo Gionetta Gessi oraz Polak Mariusz Waras wykonali, na ścianie kina Neptun w 2010 r., mural – czyli monumentalne malowidło naścienne. W dziele połączono motyw maszyny, charakterystyczny dla twórczości Warasa, a Ozmo malując postacie inspirował się słynnym Sądem Ostatecznym autorstwa Michała Anioła. Mural kryje pełno niespodzianek – są to drobne elementy odnoszące się do czasów współczesnych. Potrafisz je znaleźć? Najbardziej wyróżniającym się obiektem przy Długich Ogrodach jest kościół św. Barbary. Początki kościoła sięgają 1387 r. kiedy stała tu skromna kaplica, połączona ze szpitalem, a później szkołą. Świątynia była rozbudowywana i upiększana, niestety w 1945 r. została niemal całkowicie zniszczona. Warto tu jednak zajrzeć, główną ozdobą są wspaniałe witraże, czyli ozdobne, wykonane z kolorowego szkła wypełnienia okien. Wpadające przez nie światło sprawia, że we wnętrzu panuje niesamowity nastrój. Cztery duże witraże, z przedstawieniami: świętych, apostołów, ewangelistów oraz mistyczek powstały z nieobrobionych brył szkła, które osadzono w betonowej koronce. Dzieło według projektu malarki Barbary Massalskiej ukończono w 1976 r. Sama patronka została przedstawiona na witrażu nad ołtarzem głównym. Rzeźba przedstawiająca św. Barbarę znajduję się natomiast na zewnątrz świątyni, na jednym z budynków z nią związanych, jeśli chcesz ją odnaleźć musisz wysoko podnieść głowę i dobrze się rozejrzeć. Na gdańskich kamieniczkach można odnaleźć niemal wszystkie techniki zdobnicze, jedną z nich jest mozaika. Mozaika polega na łączeniu drobnych, wielobarwnych elementów w pełne obrazy. Mozaika z rycerzem zabijającym smoka, wykonana przez Marię Alkiewicz zdobi szczyt kamieniczki przy ul. Długiej 47. Jest to święty Jerzy, którego wizerunki znajdują się także w innych miejscach: Kościele Mariackim, Dworze Artura, na Dworze Bractwa św. Jerzego. Gdy będziesz szukał rzeźb przedstawiających św. Jerzego, zwróć jeszcze uwagę na statki atakowane przez morskie potwory na mozaikach zdobiących kamienicę przy ul. Długiej 33.
Zbuduj kapsułę czasu! W Gdańsku co chwila odrywamy różne artystyczne artefakty. I Ty pozostaw jakieś po sobie! 1. Znajdź pudełko po butach. 2. Skompletuj zawartość kapsuły. 3. Zabezpiecz kapsułę workiem na śmieci. 4. Zakop kapsułę ogródku lub na działce. 5. Oznacz miejsce ukrycia kapsuły.
Sztuka gdańska bywa przewrotna. Zeskanuj kod i znajdź na przedprożu przy ul. Mariackiej statek kosmiczny!
8. Król Po rozebraniu przez mieszczan zamku krzyżackiego w Gdańsku, nie było odpowiedniej rezydencji dla polskiego króla. Wprawdzie gdańszczanie obiecali wnieść reprezentacyjny budynek dla władcy, ale długo z tym zwlekali. Gdzie, zatem mieszkał król, gdy przybywał do miasta z dworem? Gdańscy mieszczanie byli na tyle bogaci i dumni, że gościli władcę we własnych domach. Na potrzeby dworu królewskiego, przygotowywano odpowiednią ilość kamieniczek przy Długim Targu. Tutaj żona Jana III Sobieskiego, królowa Marysieńka urodziła swojego ukochanego syna Aleksandra. Kamieniczki przy Długim Targu 1-7, po zniszczeniach wojennych odbudowano w nietypowy sposób. Za wiernie zrekonstruowanymi fasadami wniesiono biurowiec z obszerną sienią w socrealistycznym stylu. W eleganckim i przestronnym wnętrzu znajduje się statua dziewczyny karmiącej drób, kamienice odbudowano, bowiem jako siedzibę Polskich Zakładów Zbożowych. Największą i najbardziej reprezentacyjną z gdańskich bram – jest Brama Zielona. Czy nie przypomina trochę pałacu? Bramę zaczęto budować w 1564 r. na miejscu starszej, gotyckiej Bramy Kogi. Miała stać się siedzibą królewską, jednak hałasy i zapachy z portu, były zbyt uciążliwie. Ostatecznie nocowała tu, w 1646 r., jedynie pochodząca z Francji, królowa Ludwika Maria Gonzaga. Ludwika Maria była żoną Władysława IV, a następnie Jana Kazimierza i uznawana jest za jedną z najmądrzejszych polskich władczyń. Wśród kościołów w Gdańsku wyróżnia się Kaplica Królewska. Została wzniesiona z inicjatywy króla Jana III Sobieskiego, dla katolików, którzy w tym czasie stanowili mniejszość w mieście. Świątynie w barokowym stylu, zaczęto budować w 1678 r., głównie dzięki dużej darowiźnie prymasa Andrzeja Olszowskiego. Otrzymała potrójne wezwanie: św. Ducha, św. Andrzeja, św. Jana Chrzciciela. Czym od innych kościołów różni się kaplica?
Zostań królem! 1. Narysuj na brystolu koronę według wzoru, pasującą do rozmiaru Twojej głowy. 2. Pokryj wyciętą koronę klejem, a następnie przyklej do niej folię 3. aluminiową (porwij ją na mniejsze kawałki, by było Ci łatwiej). Końce korony „złap” zszywaczem, lub taśmą dwustronną. Załóż na głowę koronę i zostań Królem Grass’owania!
W kamienicy, w której królowa Maryskieńka urodziła syna Aleksandra znajduję się nietypowa figura. Zeskanuj kod i znajdź ją we wnętrzu kamienicy na Długim Targu 1-7.