Athens Voice 947

70 χρόνια Φεστιβάλ Αθηνών

Αυτή είναι η ιστορία του Της Έλενας Ντάκουλα

Αφι έ ρ ω μ α

Παγκράτι

Τα καλύτερα μέρη της αγαπημένης γειτονιάς A.V. team

Τσικνοπέμπτη

Η Αθήνα τιμά το κοψίδι Της Ελένης Ψυχούλη

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑρΙΟΥ 2025 ΤΕΥΧΟΣ 947 210 Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ www.athensvoice.GR free press KAΘΕ ΠΕΜΠΤΗ

Είμαστε ευγενικοί; Πώς φερόμαστε στα ΜΜΜ, στα εστιατόρια, στον δρόμο Των Χ. Γαλανοπούλου, Κ. Καμπόσου, Γ. Νένε, M.Ι. Σιγαλού, Ε. Ψυχούλη

2 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 3

Αthens Voices

Info-diet

Του ΓΙΑΝΝΗ ΝΕΝΕ

Tης ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗ

panikoval500@gmail.com

Λόγια που ακούστηκαν δημοσίως στην Αθήνα

ΣΑ ΝΤΟ Ρ ΙΝΗ Πάνω από 18.400 σεισμοί από τις 26 Ιανουαρίου. Λογικό είναι να εμφανιστεί η «κόπωση κινδύνου». Πιο πολύ και από τους κλυδωνισμούς, φαίνεται ότι κουράζει η αβεβαιότητα.

ΕΜΜΑ ΝΟΥΗΛ Κ Α ΡΑ Λ ΗΣ Ήδη τρίτο πανελλήνιο ρεκόρ μέσα στο 2025 για το πιο γελαστό παιδί της Ελλάδας.

Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙ ΑΣ ΡΟΖΑΚΗ

«Δεν τη βλέπω καλά τη χοληστερίνη σας, κύριε. Ελάτε εδώ να σας τη φτιάξουμε, παρακαλώ». (Πλανόδιος πωλητής, που ψήνει λουκάνικα, σε περαστικό. Έξω από τη Βαρβάκειο, Κυριακή μεσημέρι)

Τρεις ηλικιωμένοι πίνουν τον καφέ τους συζητώντας. Κάποια στιγμή, ελέγχοντας το κινητό του, ο ένας από αυτούς λέει: -Ω ρε, ένα φαγητό που έχουμε σήμερα! Έναν χρόνο έχουμε να το φάμε αυτό το φαγητό. (Κανένας από τους άλλους δεν ρωτάει τι φαγητό είναι αυτό. Νεάπολη, Σάββατο μεσημέρι)

Πελάτισσα: Νεαρέ, μπορείτε να με εξυπηρετήσετε; Πωλήτρια: Σας φαίνομαι για νεαρός, κυρία μου; (Σε κατάστημα της Ερμού, που επικρατεί συνωστισμός, Πέμπτη απόγευμα)

4 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Art Director Φώτης Πεχλιβανίδης Διεύθυνση Web Δημήτρης Αθανασιάδης

Αρχισυνταξία Δανάη Καμζόλα (Podcast & City Guide)

Μετά το «Υπάρχω» και τον Καζαντζίδη, που σάρωσε στα εισιτήρια, φέτος σειρά έχει η ζωή του Μίκη. Τη σκηνοθεσία αναλαμβάνει η Εύα Νάθενα («Φόνισσα»). Της προτείνουμε τον Γιάννη Μπέζο στον ρόλο του πρωταγωνιστή.

ΡΑ ΝΤ ΕΒΟΥ ΣΤ ΗΝ ΕΥΡ Ω ΠΗ Με την Επιστήμη Μπινάζη, τη ραδιοφωνική παραγωγό του Voice 102,5. Τη φίλη που θα ήθελες να ταξιδέψεις μαζί της για πλάκα και βόλτες (και όχι να κάθεσαι σε ένα παγκάκι της Γουαδελούπης και να τρως κρουασάν από την Ελλάδα). (στην ΕΡΤ)

Δ ΗΜΟΤ ΙΚ Η ΠΙΝΑ ΚΟ Θ ΗΚ Η Τ ΗΣ ΑΘ ΗΝΑ Σ Μόλις ξεκίνησε η επαναλειτουργία της. Με ιστορία που ξεκινά από το 1835, παρέμενε κλειστή από το 2023. Τώρα, με την ιστορική της συλλογή με 25.000 βιβλία, πολύτιμα αρχεία, μοναδικούς θησαυρούς και με καινούργια φωτεινά αναγνωστήρια, μας περιμένει να την αγαπήσουμε ξανά. (Δομοκού 2, Σταθμός Λαρίσης)

T-SHI RT ΜΕ ΜΗΝΥΜΑ Η νέα εμμονή της μόδας.

Λ ΙΑ ΝΑ-ΖΩ Η Το μεγάλο μας τσίρκο.

(To the theater near you)

Βοηθός αρχισυντάκτη Τόνια Ζαραβέλα Τεχνικός διευθυντής Βάιος Συντσιρμάς Social Media Manager Τάσος Ανέστης Yπεύθυνος ύλης Τάκης Σκριβάνος Επιμέλεια ύλης Δήμητρα Γκρους Διόρθωση κειμένων Φανή Κουλούντζου, Κατερίνα Ασήμου Συντακτική ομάδα: Κ. Αθανασιάδης, Ν. Αμανίτης, Μ. Ανδριωτάκη, Ε. Βαρδάκη, Σ. Βλέτσας, Κ. Βνάτσιου, Ρ. Γεροδήμος, N. Γεωργελέ, N. Γεωργιάδης, Κ.Γιαννακίδης, Κ. Γλυνιαδάκη, Β. Γραμματικογιάννη, B. Γρυπάρης, Γ. Δήμος, Θ. Κ. Ευθυμίου, Γ. Ζερβογιάννη, Μ. Ζουμπουλάκη, Κ. Καϊμάκης, Σ. Καλαμαντή, Μπ. Καλογιάννης, K. Καμπόσου, Δ. Καραθάνος, A. Κασαμπαλή, Λ. Καψάλη, Ν. Κοσκινά, Α. Κοσμοπούλου, Δ. Κουμαριώτης, Σπ. Λαμπρόπουλος, Α. Μανουσάκη, Μ. Μανωλοπούλου, Δ. Μαστρογιαννίτης, Β. Ματζάρογλου, Τζ. Μελιτά, Γ. Μπελεσιώτης, Α. Μπρουντζάκη, Γ. Νένες, Ε. Ντάκουλα, Γ. Χ. Παπαδόπουλος, Δ. Παπαδόπουλος, Π. Παναγιωτόπουλος, Κ. Παναγοπούλου, Γ. Παυριανός, Μ. Προβατάς, Τζ. Ρουσάκη, Μ. Ι. Σιγαλού, Τ. Σκραπαλιώρη, Ζ. Σφυρή, Σ. Tριανταφύλλου, Σ. Tσιτσόπουλος, Γ. Φλωράκης, Ε. Χελιώτη, Κ. Χριστοφόρου, Γ. Ψύχας, Ε. Ψυχούλη

Γραμματεία Σύνταξης Γεωργία Σκαμάγκα info@athensvoice.gr avguide@athensvoice.gr

ΒΑ Λ ΕΝΤ ΙΝΟ Σ 2025

Aτελιέ Sotos Anagnos

«Θέλουν να μας χωρίσουν, αλλά δεν θα τα καταφέρουν». (Τραμπ για Ίλον Μασκ)

Lookmag Κωνσταντίνα Βλαχοπούλου

ΜΕΘΥΣΜΕΝΟ Ι-ΥΠΕΡ ΓΗΡ Ο Ι-Α ΝΗΛ ΙΚΟ Ι ΟΔ ΗΓΟ Ι Ο πραγματικός Μολώχ της ασφάλτου.

ΠΕΔ ΙΟ Η νέα βαρετή λέξη καραμέλα της πολιτικής γλώσσας.

ΕΛ Λ ΗΝΕΣ I NFLUEN CERS Το τρένο της μεγάλης φοροδιαφυγής. Από τους ελέγχους διαπιστώθηκε ότι το 100% του δείγματος ασκούν εμπορική δραστηριότητα και μόλις το 25% το δηλώνει (και όχι πάντα με απόλυτα ξεκάθαρο τρόπο).

EΛ Λ ΗΝΙΔ ΕΣ ΠΩ Λ ΗΤ Ρ ΙΕΣ ΣΕ Κ ΑΤΑ ΣΤ ΗΜΑΤΑ Ρ ΟΥΧ Ω Ν

(Αντροπαρέα, T.G.I.F., Αμπελόκηποι, Τρίτη βράδυ)

Γενική Διεύθυνση Διαφήμισης Λουίζα Nαθαναήλ

ΜΙΚ ΗΣ Θ ΕΟΔ Ω ΡΑ Κ ΗΣ ΣΕ ΤΑ ΙΝΙΑ

(Συζήτηση γυναικών συναδέλφων σε εταιρική εκδήλωση, κόψιμο πίτας. Κολωνάκι, Παρασκευή μεσημέρι)

-Πώς τη λένε αυτήν που μαγειρεύει στην τηλεόραση; Ψυχάκη; -Ψυχούλη.

Διευθύντρια Σύνταξης Aγγελική Mπιρμπίλη

Σύμβουλος Διεύθυνσης Χριστίνα Γαλανοπούλου

Πάρτε το απόφαση πια: Η δυνατή μουσική δεν θα κάνει τους γκουρμέδες να παραγγείλουν κι άλλο μπουκάλι κρασί.

(Πενηντάρα κοκέτα, πολύ βαμμένη, στο κινητό. Φωκίωνος Νέγρη, Σάββατο μεσημέρι)

Σύμβουλος Έκδοσης Σταυρούλα Παναγιωτάκη

Η πιο γυναικεία meta-pop αντίληψη για το ροζ χρώμα. Μην τη χάσετε. (στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη)

«Καλά, όλοι από χωριό είμαστε. Αλλά αυτή είναι “Η” χωριάτισσα. Η κακιά, με αυτό το βλέμμα που σε κοιτάει και πέφτεις κάτω».

«Xρόνια πολλά, φιλενάδα. Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να το γιορτάσουμε!»

Eκδότης-Διευθυντής Φώτης Γεωργελές

ΜΟΥΣΙΚ Η ΣΤΑ ΕΣΤ ΙΑΤΟ Ρ ΙΑ

Κ Α ΔΟ Ι Α ΝΑ Κ ΥΚ Λ Ω ΣΗΣ Ένα ωραίο αθηναϊκό ανέκδοτο, που το ακούν οι Αθηναίοι και οι οδηγοί απορριμματοφόρων και σκάνε όλοι μαζί στα γέλια.

-Αυτό σε τι άλλα χρώματα το έχετε; -Ό,τι βλέπετε.

ΤΟ Ε Ξ Ω ΦΥΛ ΛΟ Μ Α Σ Αυτή την εβδομάδα είναι έργο του Γιώργου Γεωργιάδη. Γεννήθηκε το 1934 στο Μαρούσι. Από το 1954-59 σπούδασε γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, με οικονομική ενίσχυση του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, στα εργαστήρια του Μιχάλη Τόμπρου και του Γιάννη Παππά. Το 1958, με υποτροφία εσωτερικού, μελέτησε λαϊκή τέχνη στη Λέσβο. Το 1959, με υποτροφία του Ιδρύματος Ευγενίδη, παρακολούθησε στη Φλωρεντία την τεχνική του μετάλλου, κοντά στον Μπρούνο Μπεάρτζι. Το 1975 έλαβε χορηγία από το Ίδρυμα Φορντ. Το 1960-1980 δίδαξε σχέδιο στον Αθηναϊκό Τεχνολογικό Όμιλο Δοξιάδη. Πραγματοποίησε 11 ατομικές εκθέσεις και συμμετείχε σε πολλές ομαδικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 1984, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Μπιενάλε Βενετίας. Το έργο του εξωφύλλου είναι από την πρόσφατη έκθεσή του με τίτλο «Επαναφορά 72 αιώνες μ.Χ.», στον Εικαστικό Κύκλο Sianti.

Creative Manager Θάνος Ψυλλίδης Creative Marketing Manager Λαμπρινή Τρούγκου Branded Content Editor Χαρά Αλεξανδροπούλου Εικονογραφήσεις art@athensvoice.gr Φωτό: Θανάσης Καρατζάς, Γιώργος Ζαρζώνης, Τάσος Βρεττός, Έκτορας Δ. Βούτσας, Κώστας Αμοιρίδης, Βαγγέλης Τάτσης, Χρήστος Κισατζεκιάν, Δημήτρης Κλεάνθης, Μαρία Μαρκέζη, Πέτρος Νικόλτσος, Λάζαρος Γραικός Αccount Directors Τίνα Γαϊτανίδου, Βόνη Ζαφειροπούλου Direct Market Advertising Director Άννα Αντωνίου Direct Market Advertising Managers Μιχάλης Δρακάκης, Εύα Βαλαμβάνου, Νώντας Νταμπάνης, Ελεωνόρα Τζεφρόνη Advertising & Marketing Director VOICE 102.5 Κική Μαλέρδου

Συντονισμός Διαφήμισης Μαίρη Κούρτη marketing@athensvoice.gr Digital Traffic Manager Εύη Ταρνάρη Digital Advertising Coordinator Μίνα Γιαννάκη Ψηφιακή Υποστήριξη Nικόλας Αργυρίου, Άγγελος Καραμανωλάκης

Διεύθυνση Λογιστηρίου Έφη Μούρτζη Λογιστήριο Ουρανία Μιχάλη, Μαίρη Λυκούση, Μανώλης Κοττάκης Διαχωρισμοί - Eκτύπωση «Kαθημερινές Εκδόσεις AE» Athens Voice S.A. Xαρ. Tρικούπη 22, 106 79 Aθήνα Σύνταξη: 210 3617.360, 3617.369, fax: 210 3632.317 Διαφημιστικό: 210 3617.530, fax: 210 3617.310 Voice 102.5: 210 3648.213 Aγγελίες: 210 3617.369 Λογιστήριο: 210 3617.170

www.athensvoice.gr

Aν δεν βρίσκετε την A.V. στα σημεία διανομής, επικοινωνήστε: 210 3617.360, 210 3617.369

Κωδικός εντύπου: 7021 ISSN 1790-6164

Εβδομαδιαία εφημερίδα, διανέμεται δωρεάν. Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική ή μερική, η διασκευή ή απόδοση του περιεχομένου της έκδοσης με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή έγκριση του εκδότη.

Τα νούμερα της εβδομάδας

Ιδέες Γνώμες Απόψεις

Tου Σ ταμάτη Ζ α χ αρ ού

649.000 αρχεία, ηχητικά

του προϋπολογισμού 2025.

και βίντεο, κατήγγειλε μητέρα θύματος της τραγωδίας των Τεμπών ότι δεν συμπεριελήφθησαν στη δικογραφία. Αφορούν στο χρονικό διάστημα μεταξύ 28ης Φεβρουαρίου και 1ης Μαρτίου του 2023. Κατασχέθηκαν, παραδόθηκαν στον ανακριτή, αλλά δεν περιλαμβάνονται στη δικογραφία, σύμφωνα με τη μήνυση κατά του ανακριτή.

142,6% θα είναι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας ως ποσοστό του ΑΕΠ στο τέλος του 2025 και θα έχει προσεγγίσει το αντίστοιχο μέγεθος της Ιταλίας, το οποίο θα είναι 140,9%.

171,3% ήταν ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ το 2022 στην Ελλάδα, ενώ στην Ιταλία ήταν 144,4%.

51.000 αρχεία (κατά προσέγγιση) περιλαμβάνει ήδη η –ογκωδέστατη– δικογραφία, σύμφωνα με την έμπειρη δικαστική συντάκτρια Ιωάννα Μάνδρου.

7 χώρες εκλήθησαν στην έκτακτη συνάντηση για την ασφάλεια της Ευρώπης. Πρόκειται για τις Γαλλία, Βρετανία, Γερμανία, Πολωνία, Ιταλία, Ισπανία και Δανία. Ελπίζω στη σύνοδο να μη χρησιμοποίησαν τίποτε πλαστικά καλαμάκια και θέσουν την ασφάλειά μας σε κίνδυνο.

18% των μεταναστών που ήρθαν στην Ευρώπη την περίοδο 1990-2020 ήταν μουσουλμάνοι, έναντι 7% που αντιπροσωπεύουν οι μουσουλμάνοι στον γενικό πληθυσμό.

23 εκατομμύρια άνθρωποι προστέθηκαν στο συνολικό πληθυσμό της Ευρώπης κατά το προαναφερθέν διάστημα, ενώ οι μετανάστες που ήρθαν στην Ευρώπη ήταν 21 εκατομμύρια.

© Victor Serban on Unsplash

3 βίντεο που έδωσε στη δημοσιότητα ο δικηγόρος Καπερνάρος για λογαριασμό πελάτη του, δεν πρέπει να συμπεριληφθούν στη δικογραφία, σύμφωνα με μηνυτήρια αναφορά του Κυριακού Βελόπουλου στον Άρειο Πάγο. Σύμφωνα με όσα καταλάβαμε, η ένταξη των τριών βίντεο θα καθυστερήσει την εκδίκαση της υπόθεσης. Μητέρα θύματος απεφάνθη ότι πρόκειται για πλαστά βίντεο.

53% των μη γηγενών που ζούσαν στην Ευρώπη το 2020, φαίνεται ότι είχε γεννηθεί σε άλλη χώρα της Γηραιάς Ηπείρου, σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσε το κέντρο PEW, με έδρα την Ουάσινγκτον.

4,1 εκατομμύρια άνθρωποι 97 ετών και ανήμερα του Αγίου Βαλεντίνου έφυγε από τη ζωή ο Φραντσέσκο Ριβέλα. Αν το όνομα δεν σας λέει τίποτε, το έργο του θα μείνει στους αιώνες. Θεωρείται ο «πατέρας» της Nutella.

326 δισ. ευρώ ήταν οι αμυντικές δαπάνες των κρατών μελών της ΕΕ το 2024.

2,8% του ΑΕΠ διαθέτει η Ελλά-

σχετική έρευνα του Ευρωβαρόμετρου.

δα για αμυντικές δαπάνες.

74% ήταν το αντίστοιχο πο-

1,2% του ΑΕΠ διαθέτει η Ισπα-

σοστό το 2019. Ο φόβος φυλάει τα έρμα.

νία για τον ίδιο σκοπό. Συνορεύει με τη Γαλλία και την Πορτογαλία βεβαίως.

17% των πολιτών αντιτίθενται

0,2% του ΑΕΠ διαθέτει η Ιρλανδία και 0,9% του ΑΕΠ η Αυστρία.

3,3% του ΑΕΠ της διαθέτει η Πολωνία και είναι η πρώτη χώρα σε αμυντικές δαπάνες εντός της ΕΕ.

79% των Ευρωπαίων πολιτών είναι υπέρ μιας κοινής πολιτικής για την άμυνα και την ασφάλεια της Ευρώπης, σύμφωνα με

σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ίσως πρόκειται για υπερπατριώτες, οι οποίοι θα ήθελαν να κάνουν λίγο ευκολότερη τη ζωή του συντρόφου Πούτιν, και επιζητούν την ελεγχόμενη ελευθερία που μόνο ένας ημιπαράφρων μπορεί να προσφέρει. Μεταξύ τους και οι πολιτικοί, οίτινες αντιλαμβάνονται ότι χωρίς τον έλεγχο των αμυντικών δαπανών, δεν έχει και μεγάλη αξία το επάγγελμα.

20 - 26 Φεβρουαριου 2025

01

verba vOlant

Άκης Τσελέντης «(...) ο φανατισμός που βλέπουμε ώρες ώρες σε κάθε κρίση, είτε σεισμολογική, είτε μετεωρολογική, είτε ιατρική (βλ. τις αθλιότητες που έγιναν με τους υποχρεωτικούς εμβολιασμούς που μας επέβαλαν για τον COVID-19, για να βγάλουν κάποιες εταιρείες δισεκατομμύρια)». Μεστός επιστημονικός λόγος από τον υποψήφιο ευρωβουλευτή της Νίκης. Τα εξηγάει ωραία για το μπόλι; Αν

32 βουλευτές αριθμεί πλέον η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ, καθώς ο Νίκος Ανδρουλάκης βάφτισε «προοδευτική» τη Ράνια Θρασκιά και κατόπιν ανακοίνωσε την προσχώρησή της στο κόμμα με τον πράσινο ήλιο.

2 δισ. ευρώ πρωτογενές πλεόνασμα, έναντι στόχου για 1,4 δισ. ευρώ, καταγράφει ο κρατικός προϋπολογισμός τον Ιανουάριο του 2025.

5,97 δισ. ευρώ ήταν τα έσοδα από φόρους στο ίδιο διάστημα και εμφανίστηκαν αυξημένα κατά 409 εκατ. ευρώ ή 7,3% έναντι του στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση

πιστεύετε πως ναι, καλέστε έναν παθολόγο να σας πει για τους σεισμούς στη Σαντορίνη. Έπειτα καλέστε καλού κακού κάποιον να ψεκάσει για απεντόμωση. Ν ί κος Α ν δ ρ ουλ ά κ η ς «Ή έχουμε ένα επικίνδυνα ανίκανο σύστημα εξουσίας ή έχουμε ένα επικίνδυνα ικανό για όλα σύστημα εξουσίας». Για άλλη μια φορά ο πρόεδρος τοποθετείται ξεκάθαρα στη βάση του

ήταν η αύξηση του πληθυσμού της Γερμανίας στη διάρκεια της προαναφερθείσας περιόδου. Αυτό υποδεικνύει πως ο πληθυσμός της χώρας θα μπορούσε να έχει μειωθεί κατά 5,7 εκατομμύρια, εάν δεν υπήρχαν οι μετανάστες.

20 εκατομμύρια άνθρωποι ηλικίας άνω των 100 ετών εμφανίζονται στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης των ΗΠΑ ως ζωντανοί, σύμφωνα με σχετικό πίνακα που δημοσίευσε στο Χ ο Ίλον Μασκ.

1,3 εκατομμύρια εξ αυτών έχουν ηλικία από 150 έως 159 έτη.

1 εμφανίζεται με ηλικία μεταξύ 360 και 369 έτη. Κορακοζώητος.

20.000 σεισμοί έχουν σημειωθεί από τις 26 Ιανουαρίου μέχρι την περασμένη Δευτέρα, στη ζώνη Σαντορίνης-Αμοργού, σύμφωνα με το ΕΚΠΑ.

6,5 δισεκατομμύρια επιπλέον πληρωμές πραγματοποιήθηκαν μέσω ηλεκτρονικών συναλλαγών το 2024 σε σχέση με το 2023. Στελέχη της ΑΑΔΕ εκτιμούν ότι το 1/3 του συγκεκριμένου ποσού θα «χάνονταν» για το Ελληνικό Δημόσιο, μέσω φοροδιαφυγής.

6,6 δισ. ευρώ ήταν η αξία των ηλεκτρονικών συναλλαγών στην εστίαση το 2024, έναντι 5,9 δισ. ευρώ το 2023.

79 εκατ. ευρώ ήταν η αξία των ηλεκτρονικών συναλλαγών στα ταξί, έναντι 26 εκατ. ευρώ το προηγούμενο έτος.

80,2 εκατ. ευρώ πέρασαν μέσω POS στα πλυντήρια αυτοκινήτων το 2024, έναντι μόλις 11,2 εκατ. ευρώ το 2023.

43o, μεταξύ 274 πανεπιστημίων στη Γαλλία, κατατάσσεται το Sorbonne Paris Nord (το πρώτο πανεπιστήμιο που κατέθεσε αίτηση για λειτουργία στην Ελλάδα), σύμφωνα με τον ιστότοπο University Guru.

19 διαφορετικές αξιολογήσεις ελήφθησαν υπόψιν για την προαναφερθείσα κατάταξη. Η εγχώρια αντιπολίτευση απαξιώνει το πανεπιστήμιο, λέγοντας ότι δεν έχει καλή αξιολόγηση, αν και εν σύνολω η αντιπολίτευση τάσσεται ουσιαστικά κατά της αξιολόγησης.

1.615 μονάδες ήταν το κλείσιμο του Γενικού Δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών τη Δευτέρα.

10% σχεδόν είναι τα κέρδη του ΧΑ από την αρχή της φετινής χρονιάς.

14 έτη είχε να δει αυτά τα επίπεδα ο ΓΔ, γεγονός που σίγουρα δείχνει σε κάποιον βαθμό την εμπιστοσύνη στην ελληνική επιχειρηματικότητα.

97 ετών και ανήμερα του Αγίου Βαλεντίνου έφυγε από τη ζωή ο Φραντσέσκο Ριβέλα. Αν το όνομα δεν σας λέει τίποτε, το έργο του θα μείνει στους αιώνες. Θεωρείται ο «πατέρας» της Nutella.

αξιώματος: ή θα βρέξει ή θα χιονίσει ή καλό καιρό θα κάνει.

κυβέρνηση έχει χάσει τη δεδηλωμένη στην κοινωνία, τότε διαλύεται η Βουλή και πάμε σε εκλογές».

Μ ι λ έ ν α Α π ο στολ ά κ η

Πέτ η (Θ ε ο π ί στ η) Πέ ρ κ α

«Η κυβέρνηση είναι σαφές ότι έχει χάσει τη δεδηλωμένη στην κοινωνία». Δεδομένων όσων είπε η κυρία Μιλένα, ο Μητσοτάκης πρέπει να παραιτηθεί. Αυτό επιβάλλει ο σεβασμός στους θεσμούς. Άλλωστε αναφέρεται ρητά στο σύνταγμα ότι «αν η Μιλένα διαπιστώνει σαφώς ότι η

«Είναι πολύ επικίνδυνο να χαρακτηρίζονται φασιστικά τα τρικάκια του Ρουβίκωνα». Ίσως όντως να είναι επικίνδυνο για όποιον τα χαρακτηρίζει φασιστικά, καθώς μπορεί να υποστεί τη μήνιν και τη δημόσια χλεύη των συντρόφων.

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 5

Ιδέες Γνώμες Απόψεις

Ευρωπαϊκή Ασφάλεια και Φιλελεύθερη Δημοκρατία στη Νέα Τάξη Πραγμάτων

★★★ ΡΩ Φ Α ΙΕ ΜΑ

Μέρος 1ο Του Ρ ωμανόΥ Γ εροδήμοΥ Ας ανακεφαλαιώσουμε αυτά που γνωρίζουμε.

Ευρωπαϊκή ασφάλεια και Νέα Παγκόσμια Αταξία 1) Η ομιλία του Τζέι Ντι Βανς στη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια θα μείνει στην ιστορία, όπως μένουν στην ιστορία κάποια γεγονότα που από μόνα τους είναι μάλλον δευτερεύοντα, περιφερειακά, αλλά λόγω συγκυρίας αποκτούν τεράστια σημασία, επισημοποιώντας μια υπάρχουσα πραγματικότητα και πυροδοτώντας ραγδαίες αλλαγές.

2) Οι Ηνωμένες Πολιτείες υπό την ηγεσία του Ντόλαντ Τραμπ είναι πλέον μια δύναμη παγκόσμιας αποσταθεροποίησης∙ ένας απρόβλεπτος δρων που συντρίβει και τα τελευταία απομεινάρια της μεταπολεμικής και μεταψυχροπολεμικής παγκόσμιας τάξης και της αρχιτεκτονικής ασφαλείας του ευρωατλαντικού κόσμου.

3) Για πρώτη φορά από τον Δεκέμβριο του 1941, οι ΗΠΑ απειλούν ή αρχίζουν να αποσύρουν τη διπλωματική, αμυντική και πολιτική ασπίδα που έσωσε την Ευρώπη από τον Ναζισμό, τον Σοβιετικό ολοκληρωτισμό και αργότερα από μεταψυχροπολεμικές απειλές ασφαλείας. Δεν είναι η πρώτη φορά που η κυβέρνηση των ΗΠΑ ταπεινώνει την Ευρώπη∙ αυτό είχε ξαναγίνει επί Τζορτζ Μπους Τζούνιορ και Ντόναλντ Ράμσφελντ το 2002-03. Ωστόσο, αυτή τη φορά το διακύβευμα δεν είναι το μέλλον του Ιράκ αλλά το μέλλον της ίδιας της Ευρώπης.

4) Για όσο ισχύει το νέο στρατηγικό δόγμα των ΗΠΑ, η Ευρώπη είναι ουσιαστικά μόνη της απέναντι στον Πούτιν. Από εδώ και πέρα, οποιαδήποτε προσπάθεια άρνησης αυτού του γεγονότος θα πρέπει να την ερμηνεύουμε με καχυποψία για τις προθέσεις του ομιλητή. Ο Τραμπ ζητάει διαζύγιο μετά από 84 χρόνια γάμου. Η Ευρώπη μπορεί είτε να πέσει στα πόδια του και να τον παρακαλέσει κλαίγοντας, είτε να του το δώσει και να κοιτάξει τα του οίκου της.

5) Η απόσυρση των ΗΠΑ αναδεικνύει την εξάρτηση της Ευρώπης και τις τεράστιες πολιτικές και στρατηγικές αδυναμίες της. Ο Τραμπ μας είχε προειδοποιήσει εδώ και πολλά χρόνια ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι του ΝΑΤΟ θα πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη της δικής τους ασφάλειας. Τα όρια του ίδιου του εγχειρήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πλέον ορατά: η εδαφική ακεραιότητα της Ένωσης βασίστηκε μέχρι σήμερα σε ξένες ένοπλες δυνάμεις.

6) Επιστρέφουμε, λοιπόν, σε έναν κόσμο του Μεγάλου Παιχνιδιού της γεωπολιτικής, σε έναν κόσμο υποκειμένων και αντικειμένων των διεθνών σχέσεων, με σφαίρες επιρροής, όπου τον λόγο έχουν οι Μεγάλες Δυνάμεις∙ σε έναν κόσμο όπου οι τύχες κρατών και εθνών αποφασίζονται ερήμην τους, σε διασκέψεις των ισχυρών, πίσω από κλειστές πόρτες∙ σε έναν κόσμο όπου πέφτουν στο τραπέζι επισήμως προτάσεις μαζικής εκτόπισης πληθυσμών. Σε έναν κόσμο όπου οι έννοιες της αυτοδιάθεσης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς δικαίου αμφισβητούνται ευθέως και κινδυνεύουν να γίνουν γραφικές.

7) Το ότι στο τιμόνι των αυταρχικών δυνάμεων του κακού βρίσκονται αφηνιασμένοι και ψυχικά διαταραγμένοι νάρκισσοι δεν είναι πρωτότυπο. Η μεγάλη διαφορά με τον κόσμο προ του 1945 είναι ότι πλέον όλοι έχουν πυρηνικά όπλα. Και αυτό που θα πρέπει να έχουμε όλοι υπόψη μας είναι ότι, τα τελευταία 80 χρόνια, η αποφυγή όχι μόνο ενός πυρηνικού πολέμου, αλλά και αδιανόητα πολλών ατυχημάτων και δυστυχημάτων σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης οφείλεται σε τεράστιες και καλά οργανωμένες υποδομές συντήρησης, αποθήκευσης, ελέγχου, επικοινωνίας και συνεργασίας για την πυρηνική ασφάλεια. Οι υποδομές αυτές είχαν ήδη αρχίσει να υφίστανται σημαντική φθορά και διάβρωση, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στη Ρωσία. Μέσα στην τελευταία εβδομάδα ο Έλον Μασκ αποπειράθηκε να απολύσει όλους τους κρατικούς υπαλλήλους που εργάζονται στην πυρηνική υποδομή των ΗΠΑ, ενώ η Ρωσία φέρεται να βομβάρδισε την τσιμεντένια τάφρο που στέκεται ανάμεσα στη ραδιενέργεια του Τσερνομπίλ και στην Ευρώπη.

Η παρακμή της φιλελεύθερης δημοκρατίας 20 - 26 Φεβρουαριου 2025

02

8) Η μεταβίβαση των ΗΠΑ στη «σκοτεινή» πλευρά των αυταρχικών, αναθεωρητικών δρώντων είναι αποτέλεσμα μιας δημοκρατικής διαδικασίας∙ είναι δημοκρατική επιλογή της αμερικανικής κοινωνίας, όπως αυτή εκφράστηκε στις προεδρικές εκλογές του 2024. Η –ανύπαρκτη και μουδιασμένη– άλλη πλευρά στην εγχώρια πολιτική σκηνή των ΗΠΑ έχει μεγάλες ευθύνες, κυρίως επειδή δεν αντιλήφθηκαν ποτέ το μέγεθος της κρίσης και τις ανάγκες και τα συναισθήματα μεγάλων κοινωνικών στρωμάτων.

6 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Ακόμα και σήμερα, αν ακούσει και διαβάσει κανείς αυτά που λέγονται και γράφονται στα echo chambers θα αντιληφθεί πόσο εκτός τόπου και χρόνου είναι αυτοί οι άνθρωποι – σαν ένα ancien régime που το παρασέρνει η ιστορία.

9) H πτώση της φιλελεύθερης δημοκρατίας στις ΗΠΑ δεν ξεκίνησε ούτε σήμερα ούτε χτες. Τα αίτια της είναι πολυπαραγοντικά και έχουν τις ρίζες τους σε βάθος δεκαετιών. Ωστόσο, ορόσημο ήταν ο ανένδοτος πόλεμος που κήρυξε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 ο Νιουτ Γκίνγκριτς και η δεξιά πτέρυγα των Ρεπουμπλικανών ενάντια στον Μπιλ Κλίντον, σε συμμαχία με περιθωριακές ομάδες και συμφέροντα της (ακρο)δεξιάς που χρησιμοποιήσαν το νέο τότε μέσο του διαδικτύου για την καλλιέργεια θεωριών συνωμοσίας και μίσους απέναντι στο «βαθύ κράτος της Ουάσινγκτον». Η διάβρωση της διακομματικής συνεννόησης, των θεσμών και της δημοκρατικής κουλτούρας συνεχίστηκε αμείωτη τα επόμενα 30 χρόνια, ενώ κορυφώθηκε από τον Μιτς Μακόνελ και τον Τραμπ.

10) Τόσο χρονικά όσο και δομικά, η παρακμή της φιλελεύθερης δημοκρατίας ταυτίζεται με την defacto υποδούλωση των κοινωνιών από πέντε-έξι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας με τη μαζική υποκατάσταση δραστηριοτήτων, επαγγελμάτων, σχέσεων και χώρων έκφρασης, ενημέρωσης, επικοινωνίας και ζωής από τα κινητά τηλέφωνα, την ψηφιακή κουλτούρα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πριν από οκτώ χρόνια, γράφαμε ότι υπάρχουν δύο σενάρια για το μέλλον. Το αισιόδοξο σενάριο ήταν ότι η (τότε) εκλογή Τραμπ ήταν απλώς ένας «σπασμός» προσαρμογής του συστήματος σε μια πορεία προς την πρόοδο. Το απαισιόδοξο σενάριο –το οποίο εξέφρασε ωραία ο φιλόσοφος Αλαίν ντε Μποτόν– ήταν ότι: «Είναι τεράστιο και πολύ σπάνιο προνόμιο το να έχουμε ζήσει στις ημέρες της καλής διακυβέρνησης. Ανά τους αιώνες και τα έθνη, λίγοι άνθρωποι έζησαν έτσι. Εξαιτίας μιας σπάνιας τύχης, μερικές ομάδες ανθρώπων σε λίγες γωνιές της γης πήραν μια γεύση από αυτή την ιδιαίτερη, ανώμαλη ευλογία. Είναι μάλιστα πιθανόν (ιδιαιτέρως εάν δεν ταξίδεψαν πολύ ή εάν σπάνια διαβάζουν βιβλία ιστορίας ή αν είχαν πολύ μεγάλη ιδέα για τις ίδιες τις κοινωνίες τους) να άρχισαν να θεωρούν ότι η διακυβέρνηση αυτή ήταν φυσικός ή θεόσταλτος κανόνας. Ωστόσο, η φυσική κατάσταση σχεδόν όλων των κρατών είναι άλλη: είναι ο αυταρχισμός, η τρομοκρατία, η δημαγωγία, η διαφθορά, το μονοπώλιο, ο φυλετικός διαχωρισμός και η κρατική επιθετικότητα και δολοφονίες. [...] Δεν κυλάμε προς μία νέα εποχή του σκότους· επιστρέφουμε στο μέσον. Ο πολιτισμός ήταν πάντα, απλούστατα, μία μάλλον απίθανη έννοια». Τώρα γνωρίζουμε ποιο σενάριο επικράτησε. Με βάση τα όσα βλέπουμε να συμβαίνουν, η πιο λογική εξέλιξη –και εδώ κάνουμε απλώς κάποιες υποθέσεις– είναι να διαταραχθούν μέσα στους επόμενους μήνες οι ευρωατλαντικές σχέσεις, η ασφάλεια της Ευρώπης, το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και η συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Πούτιν και ο Σι Τζινπίγνκ τρίβουν τα χέρια τους και ετοιμάζονται να συνεχίσουν τις εκστρατείες επέκτασης και επιρροής, από τη Δύση μέχρι την Ταϊβάν, και από τη Λατινική Αμερική και την Αφρική μέχρι τη Μέση Ανατολή. Το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη, την πιο υπαρξιακή κρίση της ιστορίας του. Όλη του η ύπαρξη, όλη η ασφάλεια της Δύσης, βασίζεται σε ένα απλό ψυχολογικό τεστ: την πίστη φίλων και αντιπάλων ότι, αν υπάρξει επίθεση σε ένα από τα 32 μέλη του, τότε όλοι –με πρώτες τις ΗΠΑ– θα ενεργοποιήσουν το Άρθρο 5 και θα αντιδράσουν δυναμικά. Αυτό είναι το θεμέλιο της αποτροπής που κράτησε την ειρήνη στην Ευρώπη και στον κόσμο για 80 χρόνια, και αυτό αμφισβητείται ευθέως τώρα. Σύντομα θα διαπιστώσουμε τι ισχύει – η φύση και το διεθνές σύστημα απεχθάνονται το κενό ισχύος, ενώ το ερώτημα αυτό τέθηκε και σήμερα: αν ευρωπαϊκές δυνάμεις όπως η Βρετανία ή η Γαλλία στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία, και αν ο Πούτιν επιτεθεί σε αυτά, θα ενεργοποιηθεί η αμυντική ασπίδα του ΝΑΤΟ; Αν η απάντηση δεν είναι ένα ξεκάθαρο, αυτονόητο, βροντερό «ναι», τότε δεν χρειάζεται να ανοίξει μύτη∙ η αποτροπή έχει καταρρεύσει ήδη. Στη δε Ευρώπη, εκτός αν γίνει κάποιο θαύμα, αργά ή γρήγορα η ακροδεξιά θα επικρατήσει ή θα αποκτήσει ρυθμιστικό ρόλο και στη Γαλλία, και στη Γερμανία, και ίσως στη Βρετανία, ενώ με ένα πέταγμα μιας πεταλούδας μπορεί να εμφανιστεί και στην Ελλάδα. Γιατί; Επειδή το δέντρο έχει ξεραθεί ήδη. A Συνεχίζεται...

Πριν από οκτώ χρόνια, γράφαμε ότι υπάρχουν δύο σενάρια για το μέλλον. Τώρα γνωρίζουμε ποιο σενάριο επικράτησε.

Ο «νέος σερίφης» και η «σοκαρισμένη» Ευρώπη Της Σο φία ς Κ α λ αμαντή Η φετινή Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου (MSC) θα είχε ως κύριους άξονες της ατζέντας τον πόλεμο στην Ουκρανία και την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών των ευρωπαϊκών κρατών μελών. Ωστόσο, μία 20λεπτη ομιλία του Αμερικανού αντιπροέδρου των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, στάθηκε αρκετή για να διαταράξει οποιαδήποτε προγραμματισμένη συζήτηση ή τοποθέτηση. Επιθετικός, κάπως δύσθυμος και υπόρρητα απαξιωτικός, ο Βανς απευθύνθηκε σε κορυφαίους Ευρωπαίους αξιωματούχος των κρατών μελών, όπως ένας σχολικός διευθυντής που κατσαδιάζει τους μαθητές για πράγματα που θεωρεί ότι θα έπρεπε να έχουν εμπεδώσει και ο ίδιος δεν έχει την υπομονή να τα (ξανα)εξηγεί.

οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι». Πόσο όμως δικαιούται η Ευρώπη να είναι «σαστισμένη», «σοκαρισμένη» και άλλα παρόμοια;

Τις τελευταίες δεκαετίες, η πραγματικότητα είναι πως η ΕΕ αφέθηκε σε μια σειρά ενεργειών, οι οποίες, ενώ φαινομενικά της προσέφεραν πρακτικές λύσεις με λίγο κόστος και προσπάθεια, στην πραγματικότητα αποσάθρωναν εκ των έσω την ίδια την πολιτική, οικονομική και αμυντική της αυθυπαρξία. Ο πρώην Γερμανός καγκελάριος Σρέντερ προσέδεσε την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Ένωσης στη Ρωσία, από την οποία ο ίδιος ανταμείφθηκε στη συνέχεια πλουσιοπάροχα με αστρονομικές αμοιβές, ως στέλεχος και μέτοχος της Gazprom. Το μεταναστευτικό λειτούργησε «There is a new sheriff in town», ήταν μία κοντόφθαλμα ως μια εύκολη και φθηνή λύαπό τις πρώτες φράσεις του Αμερικανού ση κάλυψης εργατικού δυναμικού, χωρίς αντιπροέδρου, θέλοντας προφανώς να μακροπρόθεσμο σχεδιασμό ένταξης και αμας προσγειώσει απότομα στη σκληρή φομοίωσης πληθυσμών, που θα έπρεπε να (τραμπική) πραγματικότητα. Πράγματι, αντιληφθούν την πολιτισμική τους, μεταξύ υπάρχει «νέος σερίφης» στην «κομητεία» άλλων, μετάβαση, ως μόνιμοι πλέον κάτοιτης Δύσης, μόνο που ο «σερίφης» Τραμπ κοι φιλελεύθερων δυτικών δημοκρατιών. ελάχιστα ενδιαφέρεται για τη διατήρηση Και η άμυνα; Πάντοτε ένας ευσεβής πόθος, και διαφύλαξη της διεθνούς τάξης. Αντίθεο ευρωστρατός, και κάθε άλλη από κοινού τα, ο ίδιος εναγκαλίζεται με την Ισχύ, απ’ αμυντική πρωτοβουλία. Κάπως έτσι φτάόπου κι αν αυτή προέρχεται. Τη σκληρή σαμε τελικά στην εποχή των «πολυκρίσεΙσχύ, η οποία έχει για εκείνον μεγαλύτεων» και πλέον οι συζητήσεις γίνονται στη ρη αξία έναντι των διεθνών γεωπολιτικών σκιά μιας αιματοβαμμένης γεωπολιτικής ανακατατάξεων, του διπλωματικού κεφασκακιέρας. Η Ευρώπη έμοιαζε μέχρι πρόλαίου, της αποκατάστασης των διεθνών ισφατα, να έχει πνιγεί στην εσωστρέφειά σορροπιών προς ικανοποίηση των συμφετης, να την απασχολεί μονάχα ρόντων της Δύσης συνολικά. το αμαρτωλό παρελθόν της και «Είστε μεγάλα παιδιά και πρέπει ο επανακαθορισμός του αξιανα φτιάξετε τη δημοκρατία σας, η οποία ζέχνει από παντού», μας Η Ευρώπη στο τέλος κού της συστήματος με συγκειδεολογικό πρόσημο, κατσάδιασε χρησιμοποιώντας της εικοσαετίας 2003- κριμένο χωρίς να κοιτάζει τι αλλάζει άλλα λόγια ο Βανς. Ο πρώ2023 ήταν απλώς στην ευρύτερη γειτονιά της. ην Χιλμπίλης, που μεγάλωσε η καρικατούρα Μέχρι που συνέβη η ρωσική βουτηγμένος στην ταξική σήεισβολή στην Ουκρανία. ψη της αποβιομηχάνισης των του εαυτού της Απαλάχιων Ορέων, ανατράΟι σκληρές απαντήσεις της φηκε –χωρίς να το ξέρει– δίΓερμανίας προς τις ΗΠΑ, μετά πλα στη μερίδα των ψηφοφότην τοποθέτηση Βανς, έχουν σαφή στόχο να ρων που θα τον έκαναν αντιπρόεδρο και, ξεκαθαρίσουν ότι η ΕΕ δεν δέχεται υποδείίσως στο κοντινό μέλλον, πρόεδρο της υξεις και μάλιστα σε τέτοιο ύφος. Είναι στη περδύναμης του δυτικού κόσμου. σωστή κατεύθυνση, δεν κάνουν όμως κάποια διαφορά μόνες τους. Το δόγμα Τραμπ Τα βασικά σημεία κριτικής του Βανς προς περνάει με γοργούς ρυθμούς από τον αποτους Ευρωπαίους ήταν πρωτίστως, το ανεμονωτικό προστατευτισμό στην προσπάξέλεγκτο μεταναστευτικό που κατατρώει θεια πρόσδεσης των απανταχού ακραίων την Ευρώπη στους κόλπους της, η προσπάαντισυστημικών ή απολυταρχικών δυνάθεια φίμωσης και λογοκρισίας «ανεξάρτημεων στο τραμπικό άρμα, με στόχο την κατων φωνών» (ασχέτως εάν αυτές διασπείτασκευήμίας «Απολυταρχίας Α.Ε.», όπως ρουν συνωμοσιολογικά ψεύδη, δεν φάνηκε έγραψε και η Αν Άπλμπαουμ στο τελευταίο άλλωστε να συμπαθεί ο αντιπρόεδρος τον της βιβλίο. Κατασκευάζεται μια νέα υβριδιόρο «παραπληροφόρηση») και η συνολική κή υπερδύναμη κοινών οικονομικών συμυπαναχώρηση των θεμελιωδών αξιών, που φερόντων, αντικαθεστωτικού αφηγήματος θα έπρεπε να χαρακτηρίζουν μία ήπειρο με και πορείας προς την κατάκτηση της εξουΙστορία όπως η ευρωπαϊκή. Οι εξωτερικές σίας. «Εκείνος που σώζει τη χώρα του δεν πααπειλές, η αναθεωρητική βλέψη της Ρωσίας ραβιάζει κανέναν Νόμο» έγραψε ο Τραμπ στο για αναγέννηση μιας αυτοκρατορίας άλλης X, μια φράση που μπορεί να πάρει βολικά εποχής, ο υβριδικός πόλεμος ενάντια στη όποια ερμηνεία αυτός αποφασίσει την καΔύση και η εξίσου ανησυχητική απειλή της τάλληλη στιγμή. Η Άπλμπαουμ είχε προειΚίνας με την επίμονη εξόρυξη προσωπικών δοποιήσει με άρθρο της στο Atlantic, πριν ή άλλων δεδομένων, ελάχιστα θίχτηκαν τις εκλογές της 5ης Νοεμβρίου: «Ο Τραμπ από τον Βανς. Αυτά υποβαθμίστηκαν ως θέλει να αρχίσετε να το βλέπετε ως κάτι φυσιο«εξωτερικοί παράγοντες», που δεν προέλογικό όλο αυτό. Μόλις αρχίσετε να το αντιλαμχουν ως ζητήματα προς συζήτηση και εύβάνεστε ως φυσιολογικό, θα αποδεχτείτε και το ρεση πειστικών λύσεων. Την ολοκλήρωση επόμενο βήμα». Όποιο κι αν είναι αυτό το της ομιλίας ακολούθησαν χιλιοπαιγμένοι βήμα, η Ευρώπη οφείλει να είναι έτοιμη δημοσιογραφικοί τίτλοι: «Σαστισμένη η ΕΕ λοιπόν, περισσότερο προετοιμασμένη και από την ομιλία Βανς», «Σοκαρισμένοι οι πα–επιτέλους– λιγότερο «σοκαρισμένη». A ρευρισκόμενοι στο Μόναχο», «Σε αμηχανία 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 7

Ιδέες Γνώμες Απόψεις

Η Ευρώπη σε συνθήκες ελεγχόμενης ευθανασίας

★★★ ΡΩ ΑΦΙΕ Μ Α

Toυ Νίκου Γ εωργιά δη

Τα αποτελέσματα της εσπευσμένης μίνι συνόδου κορυφής στο Παρίσι ήταν πενιχρά. Ανούσια. Ήδη ανήκουν στη γραμματειακή λήθη των ιστορικών αρχείων. Στην ουσία ήταν αποκαρδιωτικά. Οι ηγέτες των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης, με την παρουσία της Ισπανίας και της Ιταλίας, κατάφεραν για άλλη μια φορά να επιβεβαιώσουν την απουσία ειδικού πολιτικού βάρους από το ευρωπαϊκό project. Ένα σχέδιο το οποίο δεν είναι σε θέση να διεκδικήσει την απαραίτητη πολιτική δυναμική που θα του επέτρεπε να διαμορφώσει ιστορική ανατροπή. Οι πολιτικοί ταγοί ήταν αμήχανοι στο προεδρικό μέγαρο των Ηλυσίων. Οι μεταξύ τους διαφωνίες είχαν δομικό χαρακτήρα. Η Γερμανία, η Ισπανία, η Πολωνία και η Ιταλία ούτε που φαντάζονται να στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία. Η Βρετανία και η Σουηδία θα συμφωνούσαν. Η Ρώμη, διά της Μελόνι, συμφωνεί με τον Τραμπ για το ουκρανικό και διαφωνεί με την ευρωπαϊκή νομενκλατούρα. Η Γαλλία, οικοδέσποινα της μίνι συνόδου, υπερχρεωμένη και πολιτικά αποδυναμωμένη, δεν είναι σε θέση να διεκδικήσει ηγετικό ρόλο σε μια ολισθηρή, παρακμιακού χαρακτήρα αποδρομή του ευρωπαϊκού οράματος. Πιο θλιβερή από ποτέ ήταν η παρουσία της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας σε αυτή τη σύνοδο της παρηγοριάς. Άφωνη και άλαλη, η Κομισιόν περιορίζεται κάθε μέρα που περνά στον ρόλο ενός υπέρβαρου τελώνη με αποκλειστική αρμοδιότητα τη συλλογή της συμφωνημένης ταρίφας, η οποία εξασφαλίζει την επιβίωση του γιγαντιαίου γραφειοκρατικού μηχανισμού στις δυσανάλογα πληθωρικές για το πολιτικό ειδικό βάρος τους Βρυξέλλες. Μόνον 90 λεπτά τηλεφωνικής συνομιλίας μεταξύ Τραμπ και Πούτιν ήταν αρκετά για να ακυρώσουν δεκαετίες πολιτικής φλυαρίας και αδυναμίας διαμόρφωσης συνθηκών ουσιαστικής και αποτελεσματικής ευρωπαϊκής δυναμικής. Αυτή η μιάμιση ώρα ήταν συμβολικά αρκετή για να γκρεμίσει και τις ύστατες εφεδρείες αισιοδοξίας πως η Ευρώπη θα μπορούσε να συνδιαμορφώσει τους συσχετισμούς δυνάμεων σ’ αυτόν τον ραγδαία μεταλλασσόμενο κόσμο. Μια Ευρώπη οικονομικά περιορισμένη, στρατιωτικά αποδυναμωμένη, έως και ανύπαρκτη επί του πεδίου (αλλά υπαρκτή επί των εξαγωγών), τεχνολογικά απούσα από την αλματώδη μετάλλαξη της ψηφιακής βιομηχανίας, πολιτικά ανίσχυρη έως και δραματικά ανίκανη να αρθρώσει πολιτικό λόγο με στρατηγικό βάθος και προοπτική. Αυτή η Ευρώπη στο Παρίσι κατέδειξε πως δεν είναι σε θέση παρά να ανακυκλώνει τα αδιέξοδά της και να διαχειρίζεται την αναβολή ανακοίνωσης της ημερομηνίας θανάτου της. Τελικά οι παριστάμενοι ηγέτες συμφώνησαν σε ένα και μοναδικό project, το οποίο, αν το «ψηλαφήσει» κανείς, θα αντιληφθεί πως εκπροσωπεί όλη την παρακμή και τη διολίσθηση στην πολιτική ανυποληψία που χαρακτηρίζει την ευρωπαϊκή μηχανή την τελευταία 20ετία. Αποφάσισαν να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες. Πρόκειται για τον μοναδικό τομέα όπου άπαντες συμφωνούν. Είναι ο τομέας μόνιμης παροχής ρευστού σε όλα τα μαύρα ταμεία πολιτικού χρήματος. Ο ανομολόγητος τρόπος «χορηγίας» προς τον αδηφάγο γραφειοκρατικό μηχανισμό αναπαραγωγής του μορφώματος των Βρυξελλών, ενός μορφώματος που τελικά κατήγαγε στρατηγική νίκη και επικράτησε του ευρωπαϊκού οράματος περί πολιτικής ένωσης.

για λόγους επίσης οικονομίας κλίμακας. Η τεχνολογική έρευνα ακολούθησε την προδιαγεγραμμένη πορεία αποδρομής. Η ποιότητα της πανεπιστημιακής παιδείας υποχώρησε. Πανεπιστήμια όπως της Σαγκάης ή της Σιγκαπούρης ξεπέρασαν κατά πολύ τα standards των ευρωπαϊκών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Φυσικά όλα τα παραπάνω κινούνταν και εξελίσσονταν εντός του θηριώδους μάγματος, αυτού των κοινωνικών ανισοτήτων. Τελικά η Ευρώπη, στο τέλος της εικοσαετίας 2003-2023, ήταν απλώς η καρικατούρα του εαυτού της. Είναι ακόμη νωπή στη δημοσιογραφική μνήμη η αποτύπωση των συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής της Χαλκιδικής, όπου μια άλλη Ευρώπη, και μέχρι τότε μια άλλη Ελλάδα, επιχειρούσαν να διαμορφώσουν έναν οραματικό οδικό χάρτη. Όσο νωπές είναι οι μνήμες, τόσο πιο δραματικές είναι οι τραυματικές επιπτώσεις από τη συντριβή όλων αυτών των προσπαθειών. Να θυμηθούμε απλώς πως, στην Πολωνία, η άρνηση της ευρωπαϊκής συνταγματικής προοπτικής (πολιτικής ένωσης, δηλαδή) πολεμήθηκε από τους ακροδεξιούς εθνικιστές και τα απομεινάρια του σταλινισμού, ενώ στη Γαλλία καταψήφισαν την ευρωπαϊκή προοπτική η Αριστερά και το κίνημα των Λεπέν (μπαμπά και κόρης). Είκοσι χρόνια μετά, η Ουκρανία καλείται να πληρώσει το τίμημα της απουσίας μιας ισχυρής, δημοκρατικής κοινής ευρωπαϊκής φωνής. Είναι τόσο απλό όσο και αποκαρδιωτικό. Είναι ωστόσο και τόσο επικίνδυνο. Για δεύτερη φορά μέσα σε εκατό χρόνια το «Μόναχο» αναδεικνύεται σε «forum» ανάδειξης της ισχύος μιας Νέας Τάξης Πραγμάτων. Και τις δύο φορές, μια αποδυναμωμένη Ευρώπη υποκλίνεται σε μια παγκόσμια απειλή ολοκληρωτισμού. Τότε ο δυνάστης ήταν ο Χίτλερ, το θύμα η Τσεχοσλοβακία και το περίβλημα ο ναζισμός. Τώρα είναι ο Τραμπ, θύμα η Ουκρανία και το νέο ιδεολογικό σχήμα παγκόσμιου ολοκληρωτισμού είναι ο εθνικο-χριστιανισμός, με οικονομικά χαρακτηριστικά ενός ανήθικου, στιβαρού, απάνθρωπου και άτεγκτου καπιταλισμού. Πάντα σε περιόδους κρίσης κέρδους, το σύστημα ανακαλύπτει την προσωρινή έξοδο διαφυγής που θα επιτρέψει την αναπαραγωγή του. Έφτασε η ώρα και γι’ αυτόν τον ιστορικό κύκλο. Σε αυτόν τον νέο κύκλο τρία συστήματα διακυβέρνησης καλούνται να διαμορφώσουν συνθήκες συμβίωσης. Ο τραμπισμός με τα στοιχεία του εθνικο-χριστιανισμού, ο πουτινισμός, μια αναβάπτιση του τσαρισμού σε συνθήκες ψηφιακών υποδομών, και ένα σύστημα εθνικο-κομμουνισμού με χαρακτηριστικά μετάλλαξης των αυτοκρατορικών ιδεοληψιών σε ψηφιακά μοντέλα διακυβέρνησης. Και τα τρία έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: την αποστροφή τους προς τις ανθρωπιστικές αξίες όπως διαμορφώθηκαν τον 19ο αιώνα και αποτέλεσαν το υπόβαθρο του δυτικού, ευρωπαϊκού συστήματος αξιών.

Η Ευρώπη στο τέλος της εικοσαετίας 20032023 ήταν απλώς η καρικατούρα του εαυτού της

20 - 26 Φεβρουαριου 2025

04

Ήταν από τότε που η Γαλλία και η Πολωνία με δημοψηφίσματα απέρριψαν το Ευρωπαϊκό Project Συντάγματος που υπέβαλε ο Ζισκάρ ντ’ Εστέν. Καθοριστική ημερομηνία, που σημάδεψε τα «φυσικά όρια» του ευρωπαϊκού οράματος. Μια χώρα πεισματικά εθνοκεντρική όπως η Γαλλία, με αναμφίβολες τάσεις ιστορικού σωβινισμού, και μια κοινωνία «νεοφώτιστων» χωρίς πραγματική δημοκρατική παράδοση, αυτή της μετασοβιετικής Πολωνίας, καταδίκασαν τότε την Ευρώπη να παραμένει σε έναν μίζερο, απόλυτα ελεγχόμενο, οικονομικό σχεδιασμό, με πλήρη αποδοχή του αποφασιστικού ρόλου των μεγάλων βιομηχανικών holdings και των τραπεζικών ιδρυμάτων. Έκτοτε η Ευρώπη αποβιομηχανοποιήθηκε, η στρατιωτική της ισχύ, ακόμη και αυτή της αποτροπής, απομειώθηκε δραματικά για λόγους οικονομίας κλίμακας, το κοινωνικό κράτος συρρικνώθηκε

8 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Στην άλλη άκρη της Γηραιάς Ηπείρου, η οποία είναι γηραιότερη από ποτέ, στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας, σε μια γωνιά της Γης όπου πρυτανεύει ιστορικά η μόνιμη άρνηση κάθε ανθρωπιστικής αξίας, οι δύο εκπρόσωποι των νεο-ολιγαρχιών, οι υπουργοί Εξωτερικών των ΗΠΑ και της Ρωσίας, συζητούν για τον τεμαχισμό της σορού της Ουκρανίας με όρους σούπερ μάρκετ. Λίγο δυτικότερα, στις ακτές της Μεσογείου, εγκαινιάζεται ένας νέος γύρος βιβλικής Εξόδου, όπως εκείνη των Εβραίων από την Αίγυπτο. Μόνον που η σύγχρονη Έξοδος, θα αφορά τους κατοίκους της Γάζας. Θα είναι μερική ή ολική; Θα είναι σε εθελοντική βάση ή υπό την πίεση των ερπυστριών; Θα ολοκληρωθεί ως Ολοκαύτωμα ή ως διεθνής συνωμοσία συλλογικής αποδοχής; Την ώρα που συμπληρώνονται τα πρώτα 25 χρόνια του 21ου αιώνα, διαμορφώνονται οι συνθήκες για μια παγκόσμια εμπλοκή στις επόμενες δεκαετίες. Όπως ακριβώς στις αρχές του 20ού αιώνα διαμορφώθηκαν οι συνθήκες που οδήγησαν με μια τερατώδη μαθηματική ακρίβεια σε δύο παγκόσμιους πολέμους. Σε κάποιες ανάλογες περιόδους, οι οποίες δυστυχώς είναι αρκετές στην ανθρώπινη ιστορία, οι θεοί πάντα αποτραβιούνται στα δώματά τους, κλείνουν τα αυτιά και τα μάτια τους και αφήνουν τους ανθρώπους να αιματοκυλίζονται. Βλέπετε, οι θεοί δεν φέρουν καμία ιστορική ευθύνη. Μόνο οι άνθρωποι έχουν αυτό το προνόμιο. A

Πώς υπονομ

Η μη αναγνώ και

Όταν η Tulsi Gabbard ορκίστηκε επικεφαλής των Υπηρεσιών Ασφαλείας, μέλη της Επιτροπής Πληροφοριών της Γερουσίας, Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί, τη ρώτησαν αν θεωρούσε τον Έντουαρντ Σνόουντεν «προδότη». Όπως είναι γνωστό, ο Σνόουντεν, ο οποίος δημοσιοποίησε χιλιάδες απόρρητα έγγραφα που αποκάλυπταν μυστικές πηγές και μεθόδους των ΗΠΑ, κατηγορείται για κατασκοπεία και ζει στη Ρωσία από το 2013. Η Gabbard αρνήθηκε να τον χαρακτηρίσει «προδότη»: περιορίστηκε στο να πει ότι ο πρώην συνεργάτης της NSA «έκανε κάτι παράνομο». Ωστόσο, μόνο ο Μίτσελ ΜακΚόνελ, παλαίμαχος Ρεπουμπλικανός στην Επιτροπή Πληροφοριών, διαφώνησε με την τοποθέτηση της Gabbard στην ηγεσία των Υπηρεσιών Ασφαλείας: ίσως επειδή η Gabbard προέρχεται από το Δημοκρατικό κόμμα, αλλά επίσης επειδή, όπως πολλοί παραδοσιακοί Ρεπουμπλικανοί, πιστεύει ότι η διοίκηση του Ντόναλντ Τραμπ δεν κατανοεί τους γεωπολιτικούς κινδύνους. Σ’ αυτό ο ΜακΚόνελ συμφωνεί με τις υπηρεσίες πληροφοριών της Βρετανίας, του Καναδά, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας, οι οποίες συνιστούν, μαζί με τις ΗΠΑ, τη συμμαχία «Πέντε Μάτια» και μοιράζονται πληροφορίες μεταξύ τους. Μέχρι σήμερα, η Five Eyes, που ιδρύθηκε το 1946, επέκτεινε τη γεωγραφική εμβέλεια των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών και αξιολογούσε τα ευρήματά τους· τώρα, καθώς η προεδρία ερωτοτροπεί με τη Ρωσία, με τη Σαουδική Αραβία, ακόμα και με τη Βόρεια Κορέα, επικρατεί κάποια αμηχανία. Το θέμα είναι ότι, χωρίς συνεργασία με τις τέσσερις άλλες χώρες, η Ουάσιγκτον δεν θα μπορεί να συλλέξει και να βαθμονομήσει πληροφορίες. Επιπλέον, ο Ντόναλντ Τραμπ υπονόμευσε την Υπηρεσία προτείνοντας εθελουσία έξοδο σε πολλούς υπαλλήλους, οι οποίοι φεύγοντας θα πάρουν μαζί τους δεκαετίες πείρας στη διαχείριση πρακτόρων, στην κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των ξένων κυβερνήσεων, στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης με τους διεθνείς ομολόγους τους και στον εντοπισμό σημαντικών ανωμαλιών που μπορούν να προκαλέσουν ρωγμές στην ασφάλεια των ΗΠΑ. Οι ανατροπές σ το εργατικό δυναμικό των μυστικών υπηρεσιών θα καθυσ τερήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες όσον αφορά την ικανότητά τους να αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει στον κόσμο και να ενεργούν αποτελεσματικά εναντίον των αντιπάλων τους. Καθώς η αμερικανική κυβερνητική ομάδα βλέπει τον πλανήτη σαν μια σειρά από επιχειρήσεις, μερικές από τις

η αμερικανική κυβέρνηση εύει την ασφάλεια των ΗΠΑ ριση των απειλών από τη Ρωσία, την Κίνα, την Τουρκία το αδικαιολόγητο αίσθημα της παντοδυναμίας Tης Σ ωτης Τριανταφυλ λου οποίες μπορούν να γίνουν αντικείμενο εχθρικής εξαγοράς, άλλες συγχώνευσης, άλλες προσάρτησης, της διαφεύγει εντελώς η διάσταση των πολιτικών και πολιτιστικών συγκρούσεων. Τι θα κάνουν οι ΗΠΑ όταν φύγει από τη ζωή ο 85χρονος Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ και ξεσπάσουν εσωτερικοί αγώνες εξουσίας στην Τεχεράνη, μαζί με τους αναμενόμενους οπορτουνιστικούς ελιγμούς στην περιοχή; Η αμερικανική κυβέρνηση θα χρειαστεί έμπειρα στελέχη, που να μπορούν να εισδύσουν σ’ αυτόν τον αδιαφανή χώρο, και αφού αναλύσουν τις εξελίξεις, να τις επηρεάσουν σε πραγματικό χρόνο. Όμως, όλες οι κινήσεις της κυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ κατευθύνονται εναντίον του Δημοκρατικού Κατεστημένου: το πρόβλημα με αυτή τη διαδικασία είναι ότι το δίδυμο Τραμπ-Μασκ προσπαθούν να το αντικαταστήσουν με τυχάρπαστα άτομα, αγνοώντας ή υποτιμώντας τα παγκόσμια διακυβεύματα. Η μεγαλομανία δεν αφήνει περιθώριο αναγνώρισης των γεωπολιτικών απειλών.

πίζουν, επειδή η δήθεν συναλλακτική διπλωματία και η ταύτιση των διεθνών σχέσεων με τις εμπορικές συμφωνίες, άρα με διμερείς αντί για πολυμερείς διαπραγματεύσεις, αγνοεί βασικούς παίκτες. Αργά ή γρήγορα, αυτοί οι παίκτες θα στραφούν εναντίον των ΗΠΑ. Αντίθετα από ό,τι μπορούν να πιστεύουν οι Αμερικανοί, η χώρα τους δεν είναι παντοδύναμη και η τακτική του πλανητικού Μεσσία —αν και χωρίς οικονομική δαπάνη—, μαζί με την απρόβλεπτη συμπεριφορά θα προκαλέσουν όξυνση του αντιαμερικανισμού· όχι μόνο της αντιαμερικανικής ρητορικής αλλά και των επιθέσεων μίσους εναντίον των ΗΠΑ.

Ακριβώς επειδή οι ΗΠΑ δεν είναι παντοδύναμες, η ένταση που έχει δημιουργηθεί στις σχέσεις με την Ευρώπη και η έμμεση πλην σαφής αμερικανική στήριξη των Ευρωπαίων ακροδεξιών και ευρωσκεπτικιστών θα βλάψουν τους ίδιους τους Αμερικανούς: την αξιοπιστία τους και την άμυνά τους. Λόγω της έλλειψης ιστορικής και θεσμικής κατανόησης, και Στο μεταξύ, οι αντίπαλοι των ΗΠΑ, προπάλόγω του θαυμασ μού του Ντόνα λν τ ντων η Ρωσία και η Κίνα, συμμετέχουν σε Τραμπ για τον πολιτικό αυταρχισμό, τον επιχειρήσεις πληροφόρησης μέσω των οποίον προσπαθεί να εφαρμόσει και στη οποίων επιδιώκουν να πολώσουν την χώρα του, ο πρόεδρος είναι εξαιρετικά αμερικανική κοινωνία και να την οδηαμελής στα ζητήματα εθνικής ασφαλείγήσουν σε ενδόρρηξη. Η διας. Εξάλλου, ως επιχειρημαοίκηση του Ντόναλντ Τραμπ, τίας και μάλιστα σε προχωόπως φάνηκε κι από την ομιρημένη ηλικία, δεν ενδιαφέλία του κ. Βανς στο Μόναχο, Οι Ηνωμένες Πολιτείες ρεται για μεσοπρόθεσμους τους παραχωρεί αυτό το έδακαι μακροπρόθεσμους στόείναι σήμερα πιο φος: η «ελευθερία του λόγου» take the money and ευάλωτες και λιγό- χους: στα social media, την οποία run. Τούτου λεχθέντος, ετερο εξοπλισμένες κτός από τη δοκιμαστική εεξασφαλίζει κραδαίνοντας το μπροστά στις απειλές πιβολή δασμών σε ορισμένα αμερικανικό Σύνταγμα, σημαίνει ελευθερία της Ρωσίας, προϊόντα χάλυβα, η διοίκηση της Τουρκίας και της Κίνας του Ντόναλντ Τραμπ πήρε λινα επηρεάζουν τις μάζες και γότερο εντυπωσιακές αποτις πολιτικές διαδικασίες παντού στον φάσεις από όσο φαίνεται από τον θόρυβο κόσμο. Το πράγμα μπερδεύεται ακόμα που κάνουν τα ΜΜΕ. Μεταξύ αυτών των περισσότερο, επειδή έχει ήδη κλείσει το αποφάσεων ήταν οι απολύσεις στο δηγραφείο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που διαμόσιο —μέρος του προγράμματος περιχειριζόταν την παραπληροφόρηση, η οκοπής των δημόσιων δαπανών κατά 2 ποία προέρχεται από ξένα κράτη, ενώ το τρισ. μέχρι τον Ιούλιο του 2026—, συυπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας έχει μπεριλαμβανομένων των γραμματέων θέσει σε διαθεσιμότητα πολλά μέλη του υπουργείων. Όμως πολλές από αυτές τις προσωπικού που εργάζονται στο πεδίο αποφάσεις μπορούν να ακυρωθούν στα των ξένων επιρροών. Επιπροσθέτως, το δικαστήρια. Μια ακόμα από δαύτες ήταν FBI κατήργησε την ειδική ομάδα «ξένης η αναστολή της ξένης βοήθειας για 90 ηεπιρροής». Τι σημαίνουν όλα αυτά; Με μέρες με προοπτική την κατάργησή της: λίγα λόγια, σημαίνουν ότι κανείς στην υπενθυμίζεται ότι οι ΗΠΑ παρέχουν ανκυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένης της θρωπιστική ή/και στρατιωτική βοήθεια Τούλσι Γκάμπαρντ —από την οποία δεν στο Ισραήλ, στην Αίγυπτο, στην Ουκραλείπει η αξία—, δεν συλλαμβάνει το πώς νία, στο Αφγανιστάν, στην Ιορδανία· σε εχθρικές κυβερνήσεις θέτουν σε κίνδυκαμιά εξηνταριά χώρες της Υποσαχάριας νο τις πολιτικές ελευθερίες και χειραγωΑφρικής, της Νοτιοανατολικής Ασίας και γούν τον δημόσιο λόγο στις ΗΠΑ. της Λατινικής Αμερικής. Κατά τα άλλα, οι «διαταγές» περί απαγόρευσης της ορH μετατόπιση όλων των διαδικασιών της μονοθεραπείας σε ανηλίκους και τα αυχώρας σε ιδιώτες, ιδιαίτερα σε μεγαλοεστηρότερα μέτρα ελέγχου της μετανάπιχειρηματίες —ακόμα και με την αντιστευσης θα μπορούσαν να είναι μέρος οκατάσταση του δολαρίου από κρυπτονοποιαδήποτε αμερικανικής διοίκησης· μίσματα—, αφαιρεί από το «κράτος» τη δεν συνιστούν «τραμπισμό». Αυτό που βασική του λειτουργία: την προστασία συνιστά «τραμπισμό» είναι, πέραν του των πολιτών από εξωτερικούς κινδύνους. άκρως αντιπαθητικού στιλ εξουσίας, η Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι σήμερα πιο αντίφαση ανάμεσα στον υπερπατριωτιευάλωτες και λιγότερο εξοπλισμένες σμό και στην υποβάθμιση των κινδύνων μπροστά στις απειλές που αντιμετωαπό κακόβουλες ξένες δυνάμεις. A 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 9

Lidl Ελλάς: Δημιουργώντας ένα βιώσιμο μέλλον για όλους Η εταιρεία το 2023 συνέβαλε με €1 δισ. στο ΑΕΠ, ενώ υποστήριξε 35.756 θέσεις εργασίας

Η Lidl Ελλάς δεν είναι απλώς μια επιχείρηση. Είναι μια δύναμη που μετασχηματίζει την ελληνική οικονομία και κοινωνία, επενδύοντας διαρκώς στη βιωσιμότητα, την καινοτομία και την κοινωνική ευθύνη. Με την τελευταία Μελέτη Κοινωνικοοικονομικών Επιδράσεων, η εταιρεία καταγράφει τη βαθιά της επίδραση στον τόπο μας. Το 2023, η Lidl Ελλάς συνέβαλε με €1 δισ. στο ΑΕΠ, αποδεικνύοντας πως κάθε επένδυσή της επιστρέφει σχεδόν τέσσερις φορές πίσω στην ελληνική οικονομία. Παράλληλα, υποστήριξε 35.756 θέσεις εργασίας, ενισχύοντας την απασχόληση σε έναν κόσμο που αλλάζει. Η φορολογική της συνεισφορά, που άγγιξε τα €417 εκατ., αντικατοπτρίζει τη δέσμευσή της να στηρίζει την ανάπτυξη της χώρας. Όμως, η Lidl Ελλάς δεν μένει μόνο στους αριθμούς. Είναι ένας στρατηγικός εταίρος των Ελλήνων παραγωγών, βοηθώντας τους να ταξιδέψουν τα προϊόντα τους σε όλο τον κόσμο. Το 2023, ελληνικά προϊόντα αξίας €976,8 εκατ. βρέθηκαν στα ράφια των Lidl σε 31 χώρες, δίνοντας νέα πνοή στην εξωστρέφεια της ελληνικής παραγωγής.

10 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Η βιωσιμότητα βρίσκεται στην καρδιά της εταιρείας. Η Lidl Ελλάς δεσμεύεται για μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα έως το 2050, επενδύει στην πράσινη ενέργεια και πρωτοστατεί στη μείωση του πλαστικού μέσω της πρωτοβουλίας Reset Plastic 2025. Οι αριθμοί αποδεικνύουν τη δέσμευσή της: 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για τις εγκαταστάσεις της και 30% λιγότερο πλαστικό στις συσκευασίες μέχρι το 2025. Αλλά πάνω απ’ όλα, η Lidl Ελλάς επενδύει στους ανθρώπους. Με δράσεις κοινωνικής ευθύνης, όπως η προσφορά 7.900 γευμάτων στις γιορτές και η στήριξη οικογενειών που έχουν ανάγκη, δείχνει πως η επιχειρηματική επιτυχία αποκτά αξία μόνο όταν μοιράζεται. Με ισχυρή πολιτική ισότητας, με υποτροφίες για τη νέα γενιά, με ένα εργασιακό περιβάλλον που προάγει τη διαφορετικότητα και την ενσωμάτωση, η Lidl Ελλάς αποδεικνύει πως το επιχειρείν μπορεί –και πρέπει– να είναι ανθρώπινο. Με όραμα, συνέπεια και δράση, η Lidl Ελλάς δεν ακολουθεί απλώς τις εξελίξεις. Τις διαμορφώνει. Και μαζί της, διαμορφώνει ένα καλύτερο αύριο για όλους.

Η Lidl Ελλάς δεσμεύεται για μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα έως το 2050, επενδύει στην πράσινη ενέργεια και πρωτοστατεί στη μείωση του πλαστικού

Η ιστορία του κορυφαίου πολιτιστικού θεσμού της χώρας Της Ελένας Ντάκουλα

12 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Κοσμοσυρροή έξω από το Ηρωδειο (δεκαετία ’60)

Πριν από 70 χρόνια, στις 24 Αυγούστου 1955 και ώρα 20:40, ο διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, Θεόδωρος Βαβαγιάννης, υψώνει την μπαγκέτα του και οι πρώτοι ήχοι από το «Λάργκο» του Χέντελ γεμίζουν το επιβλητικό ρωμαϊκό Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, εγκαινιάζοντας το πρώτο Φεστιβάλ Αθηνών. Εβδομήντα χρόνια μετά, το Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου εξακολουθεί να είναι ο κορυφαίος πολιτιστικός θεσμός της χώρας, προσελκύοντας κάθε καλοκαίρι καλλιτέχνες και θεατές απ’ όλο τον κόσμο. Την ημέρα των εγκαινίων, ο εμπνευστής του θεσμού, ο τότε υπουργός Προεδρίας Γεώργιος Ράλλης, δήλωνε: «Το Φεστιβάλ Αθηνών, το οποίον εγκαινιάζεται σήμερον με τους λαμπροτέρους οιωνούς και έχει συγκεντρώσει ζωηρότατον το ενδιαφέρον του ελληνικού και του διεθνούς κοινού, αποτελεί την μεγαλυτέραν καλλιτεχνικήν και τουριστικήν προσπάθειαν που εσημειώθη ποτέ εις την χώραν μας». Για εκείνη την ιστορική βραδιά είχε συγκεντρωθεί στο Ηρώδειο σχεδόν όλη η επιχειρηματική, καλλιτεχνική και κοσμική Αθήνα, προκαλώντας το αδιαχώρητο. Παρόντα ήταν μέλη της βασιλικής οικογένειας καθώς και μέλη της κυβέρνησης Παπάγου. Η αρχική σύλληψη του Γ. Ράλλη για το Φεστιβάλ ήταν να δημιουργηθεί ένας θεσμός στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού όμοιος με την Εβδομάδα Αρχαίου Δράματος, που είχε καθιερωθεί από το 1936, αλλά με μουσικό προσανατολισμό, και ο οποίος θα συνέδεε την τουριστική ανάπτυξη μ’ ένα πολιτιστικό προϊόν. Η εστίαση ήταν στις μεγάλες ορχήστρες και στην αναβίωση, με σύγχρονη ερμηνεία, του θεατρικού ρεπερτορίου της κλασικής αρχαιότητας. Ο χορός μπήκε στο πρόγραμμα από τον δεύτερο χρόνο και ύστερα. Για την επίτευξη του στόχου μετακλήθηκε από την Αμερική ο διάσημος σκηνοθέτης της Μητροπολιτικής Όπερας της Νέας Υόρκης, Ντίνος Γιαννόπουλος, ο οποίος ανέλαβε τη διεύθυνση του Φεστιβάλ και το οργάνωσε με απόλυτη ελευθερία. Οι διάδοχοί του, Κώστας Βουρλούμης (1960-1964) και Νίκος Συνοδινός –αδελφός της τραγωδού Άννας Συνοδινού– (1964-1967), κινήθηκαν, χωρίς παρεκκλίσεις, στο ίδιο, εμπνευσμένο πνεύμα του προκατόχου τους, διατηρώντας τις υψηλές προδιαγραφές που είχαν τεθεί απ’ αυτόν. «Η πρώτη δυσκολία την οποία αντιμετώπισα ήταν η άρνηση του πρωθυπουργού Αλέξανδρου Παπάγου, να εγκριθεί πρόσθετη δαπάνη για την οργάνωση του Φεστιβάλ», σημειώνει ο Γ. Ράλλης στην επετειακή έκδοση «50 Χρόνια Φεστιβάλ Αθηνών». Και συνεχίζει: «Η μόνη παραχώρηση που έγινε ήταν το Υπουργείο Οικονομικών να επιστρέψει την απορρόφηση του 5% του προϋπολογισμού του υπουργείου μου, που κανονικά θα έπρεπε να επιστραφεί αδιάθετο κατά τη λήξη της χρήσεως. Το Φεστιβάλ του 1955 ήταν πολύ νοικοκυρεμένο και πολλοί καλλιτέχνες που συμμετείχαν σ’ αυτό, όπως π.χ. ο Δημήτρης Μητρόπουλος και ο Ντίνος Γιαννόπουλος, καθώς και οι κυρίες που ήλθαν από την Ευρώπη και την Αμερική και έλαβαν μέρος στις όπερες και τις συναυλίες, θεώρησαν ότι οι παραστάσεις στο αρχαίο θέατρο κάτω από την Ακρόπολη ήταν τιμητικές και αρνήθηκαν την αμοιβή. Οι παραστάσεις έτυχαν μεγάλης δημοσιότητας, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα, το 1956, τον δεύτερο χρόνο της λειτουργίας του Φεστιβάλ, να έλθουν στην Αθήνα πολλοί ξένοι τουρίστες για να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις και ιδίως τη μεγάλη Ελληνίδα Μαρία Κάλλας, που συμμετείχε και αυτή». Η ίδρυση του Φεστιβάλ, 6 μόλις χρόνια μετά το τέλος του εμφυλίου, με τη χώρα σε μεταβατική κατάσταση, βοήθησε την τότε Αθήνα, με τα λιγοστά χειμερινά και θερινά θέατρα και τις ελάχιστες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, να πάρει μια γενναία γεύση της τέχνης του υψηλού και έφερε στην πόλη έναν αέρα κοσμοπολιτισμού.

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 13

Την πρώτη εκείνη χρονιά του Φεστιβάλ, το θέατρο εκπροσωπήθηκε με δύο παραστάσεις αρχαίου δράματος, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή και με πρωταγωνιστές τον ίδιο, την Κατίνα Παξινού, την Άννα Συνοδινού και τον Παντελή Ζερβό. Η μεγαλύτερη όμως στιγμή ήταν στο φινάλε, στις αρχές Οκτωβρίου, όταν ήρθε στην Αθήνα η Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης, ένα από τα σημαντικότερα μουσικά σύνολα παγκοσμίως, με μαέστρο τον διασημότερο Έλληνα εκείνης της εποχής, με διεθνή ακτινοβολία, Δημήτρη Μητρόπουλο. Λόγω βροχής, οι τρεις προγραμματισμένες συναυλίες δεν έγιναν στο Ηρώδειο, αλλά στον κινηματογράφο Ορφέα. Εκείνη η πρώτη παρουσία του Μητρόπουλου υπήρξε καταλυτική για το μέλλον του Φεστιβάλ, το οποίο έκτοτε αποτέλεσε πόλο έλξης για μεγάλους μουσικούς, αλλά και μια πλειάδα κορυφαίων μαέστρων και σολίστ με τις καλύτερες ορχήστρες του κόσμου. Συγχρόνως, όμως, η αναπόφευκτη σύγκριση της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Νέας Υόρκης με τα ελληνικά σχήματα και ιδιαιτέρως με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, αν και δυσμενής, ουσιαστικά την ωφέλησε και της έδωσε κίνητρο να αντιμετωπίσει τα όποια προβλήματα, στοχεύοντας στο καλύτερο. Είναι χαρακτηριστικό το σχόλιο του αρχιμουσικού Μίνου Δούκα, τον Νοέμβριο του 1955, στην εφημερίδα Καθημερινή: «Μετά την επίσκεψη του Μητρόπουλου και της Φιλαρμονικής του, το έργον (…) της ορχήστρας μας είναι ολοφάνερα βαρύ και αχάριστο (…) Δεν πρέπει να μείνουμε επ’ άπειρον η τελευταία μουσική επαρχία της Ευρώπης…». Το κύρος που απέκτησε το Φεστιβάλ Αθηνών από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του το κατέταξε στα πλέον προβεβλημένα της Ευρώπης και οι χρονιές μέχρι το 1967 θεωρούνται από τις πλέον λαμπρές και ένδοξες του θεσμού. Τα χρόνια της δικτατορίας ήταν περίοδος απόλυτης εσωστρέφειας και απομόνωσης. Το Φεστιβάλ «μπήκε στον πάγο», όπως και όλα τα καλλιτεχνικά δρώμενα, και φυτοζωούσε, διοργανώνοντας ελάχιστες μουσικές εκδηλώσεις διεθνούς ενδιαφέροντος. Μετά τη μεταπολίτευση άρχισε ν' αναγεννιέται από τις στάχτες του, με την οργάνωση, όμως, και τη διεύθυνσή του να ανατίθενται σε παράγοντες του τουρισμού. Εμφανίστηκαν οι «ατζέντηδες», οι οποίοι επέβαλλαν τις επιλογές τους, που γίνονταν βάσει κόστους και εμβέλειας των καλλιτεχνών. Η επεμβατικότητα των εκάστοτε κυβερνήσεων στις επιλογές μάνατζερ της καλλιτεχνικής δημιουργίας είχε ως αποτέλεσμα να αμβλύνονται οι στόχοι, οι εκδηλώσεις να πληθαίνουν μεν, εις βάρος της ποιότητας δε, και το Φεστιβάλ να οδηγείται σ’ έναν θολό υδροκεφαλισμό, χάνοντας κατά κάποιον τρόπο την επαφή του με τον ευρωπαϊκό, κυρίως, μοντερνισμό της εποχής. Ο εκλιπών εξαίρετος κριτικός θεάτρου και από την πρώτη εκδήλωση «θαμώνας» του Φεστιβάλ, Κώστας Γεωργουσόπουλος, σχολίαζε σε μια καλοπροαίρετη, αντικειμενική κριτική: «Στα 50 χρόνια του Φεστιβάλ είδαμε κι ακούσαμε, άλλοτε πυκνά, άλλοτε αραιά, σημαντικά συγκροτήματα. Και στην πρώτη –ακόμη και στην επάρατο επταετία– και στην έσχατη περίοδο. Συχνά, πολύ σημαντικά. Αλλά έλειψε ο στοχασμός, η φιλοσοφία των πρώτων χρόνων, τα λίγα και εκλεκτά και όχι το λίγο απ’ όλα. Ένα φεστιβάλ, για να διατηρήσει το κύρος του, δεν πρέπει να υποκύπτει στη λογική του “σούπερ μάρκετ”, ή στην τηλεοπτική Βαβέλ. Ένα φεστιβάλ δεν είναι θεσμός ποικιλιών. Ένα επίσημο φεστιβάλ, κρατικό, πρέπει να λειτουργεί με το κριτήριο “τι θέλω να προτείνω ως παιδευτικό αγαθό στον κόσμο” και όχι “τι θέλει ο κόσμος”. Όπως και να ’χουν όμως τα πράγματα, ένας συστηματικός θαμώνας των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών υπήρξε τυχερός, αφού μπορούσε κάθε χρόνο να επιλέξει δύο, τρία και τέσσερα σημαντικά γεγονότα στη χώρα μας, σε έναν υπέροχο, σχεδόν μυθικό χώρο και με προσιτό τίμημα. Γιατί πρέπει αυτό να το εκθειάσουμε: Το εισιτήριο των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών είναι το φθηνότερο όλων των ομολόγων φεστιβάλ του κόσμου». Το πρώτο, και μοναδικό για αρκετά χρόνια, «σπίτι» του Φεστιβάλ, εκτός από το Θέατρο της Επιδαύρου, ήταν το Ηρώδειο, το οποίο ταυτίστηκε με τις πολιτιστικές εκδηλώσεις της Ελλάδας κατά τη θερινή περίοδο. Στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του είχε αναστηλωθεί μονάχα μέρος του κάτω διαζώματος, ενώ πολλές κερκίδες ήταν ακόμη ξύλινες. Το άνω διάζωμα ήταν γνωστό ως τα «βραχάκια». Αναμφίβολα όμως, μια παράσταση στο Ηρώδειο, τότε και τώρα, κάτω από τον ιερό βράχο της Ακρόπολης, μια νύχτα καλοκαιριού με 14 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

ή χωρίς φεγγάρι, είναι για τους θεατές εμπειρία ανεπανάληπτη. Ο χώρος και μόνο προσδίδει στην κάθε παράσταση μοναδική γοητεία και προκαλεί ιδιαίτερη συγκίνηση.

Μεγάλα ονόματα Στα 70 χρόνια της λειτουργίας του, το Φεστιβάλ Αθηνών έχει φιλοξενήσει μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της μουσικής, του χορού και του θεάτρου από την εγχώρια και τη διεθνή σκηνή. Όπως ήδη αναφέρθηκε, την αρχή έκανε ο παγκοσμίου φήμης Έλληνας αρχιμουσικός Δημήτρης Μητρόπουλος, διευθύνοντας τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης, αλλά και, τρία χρόνια αργότερα, τη φημισμένη Φιλαρμονική της Βιέννης. Η μεγάλη ντίβα Μαρία Κάλλας (1957), ο Λέοναρντ Μπέρνσταϊν (1959), ο ελληνικής καταγωγής και μόνιμος καθοδηγητής της Φιλαρμονικής του Βερολίνου Χέρμπερτ φον Κάραγιαν (1962, 1963, 1965), ο Φρανκ Σινάτρα (1962), ο Άιζακ Στερν (1967), ο Μστισλάβ Ροστροπόβιτς (1985), ο Λουτσιάνο Παβαρότι (1991, 2004), η Λάιζα Μινέλι (1996), η Μίλβα (1996), ο Πλάθιντο Ντομίνγκο (2000), ο Έλτον Τζον (2000), ο Ζαν-Μισέλ Ζαρ (2001), ο Φίλιπ Γκλας (2004), η Τζίνα Μπαχάουερ, η Μάρθα Άργκεριχ (2017), ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Μάνος Χατζηδάκις, ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Ντέμης Ρούσσος, η Μαρία Φαραντούρη, η Μαρινέλλα, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Σταμάτης Σπανουδάκης, ο Μίμης Πλέσσας, η Νάνα Μούσχουρη, ο Μάριος Φραγκούλης, η Ελευθερία Αρβανιτάκη, η Μόνικα (2020), αλλά και η Λόρι Άντερσον (2022), η Πάτι Σμιθ (2022), ο Sting είναι ενδεικτικά μερικά από τα ονόματα του χώρου της μουσικής που εμπλούτισαν με τις εμφανίσεις τους το πρόγραμμα, αρκετά δε εξ αυτών πάνω από μία φορά. Οι πιο νεαροί σε ηλικία Έλληνες μουσικοί που παρουσιάστηκαν στο Φεστιβάλ ήταν ο πιανίστας Δημήτρης Σγούρος, στην ηλικία των 13 ετών (1982) και ο Λεωνίδας Καβάκος το 1983, μόλις είχε συμπληρώσει τα 15 του χρόνια. Μεταξύ άλλων, αλησμόνητο θα μείνει το ρεσιτάλ πιάνου του Σβιατοσλάβ Ρίχτερ, το καλοκαίρι του 1976, όταν το κοινό τον κάλεσε ξανά στη σκηνή 12 φορές!!!

Εκείνοι που έφυγαν Mετά το 1958, ο Δημήτρης Μητρόπουλος δεν επανήλθε για συναυλία στην Ελλάδα. Πέθανε από καρδιακή προσβολή, κυριολεκτικά με την μπαγκέτα στο χέρι, στις 2 Νοεμβρίου 1960, πάνω στο πόντιουμ της Σκάλας του Mιλάνου, στη διάρκεια πρόβας της «Tρίτης Συμφωνίας» του Γκούσταβ Μάλερ. Είχε εκφράσει προφορικώς αλλά και γραπτώς την επιθυμία η σορός του να αποτεφρωθεί και η τέφρα του να μεταφερθεί στην Ελλάδα, όπως και έγινε, στις 6 Νοεμβρίου. Την υποδοχή της τέφρας με τιμές στο αεροδρόμιο ακολούθησε μεταφορά της με πομπή στο Ηρώδειο για μια μικρή, συγκινητική τελετή και μετά στο Α΄ Νεκροταφείο, σε τάφο που παραχώρησε ο Δήμος Αθηναίων και κατασκεύασε ο γλύπτης Γιάννης Παππάς. Το να πεθάνει πάνω στο πόντιουμ την ώρα που διευθύνει μια ορχήστρα ίσως να είναι ο ωραιότερος θάνατος που ένας μαέστρος ονειρεύεται για τον εαυτό του, αναμφίβολα όμως ένα τέτοιο γεγονός αποτελεί μια από τις πιο δραματικές στιγμές που μπορούν να διαδραματιστούν σ’ έναν συναυλιακό χώρο. Αυτό συνέβη στις 6 Αυγούστου 1971 στο Ηρώδειο, όταν ο διάσημος μαέστρος Φάουστο Κλέβα, λίγα λεπτά μετά την υπόκλιση που είχε κάνει μπρος στους θεατές και μόλις είχε αρχίσει να διευθύνει την ορχήστρα στην εισαγωγή της όπερας του Γκλουκ «Ορφέας και Ευρυδίκη», έπαθε ανακοπή καρδιάς και σωριάστηκε νεκρός. Ακόμη ένα θλιβερό περιστατικό βίωσαν οι θεατές στο κατάμεστο Ηρώδειο στις 22 Αυγούστου 1976, περιμένοντας να υποδεχτούν τη διεθνούς φήμης πιανίστα Τζίνα Μπαχάουερ στη συναυλία με την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της Ουάσινγκτον με αρχιμουσικό τον Αντάλ Ντοράτι. Αντ’ αυτής όμως έφτασε η θλιβερή είδηση του απροσδόκητου θανάτου της, που σκόρπισε θλίψη και συγκίνηση.

Παραστάσεις που άφησαν εποχή Το 1980 ήταν μια σημαντική χρονιά για την ελληνική μουσική, όταν παρουσιάστηκε το «Άξιον εστί» του Μίκη Θεοδωράκη, το οποίο λειτούργησε και σαν

προπομπός για συναυλίες Ελλήνων δημιουργών από διαφορετικά μουσικά ρεύματα και με διαφορετικές επιδράσεις. Από τα πρώτα χρόνια του θεσμού, το θέατρο κατείχε προνομιακό ρόλο σ’ αυτόν και το Ηρώδειο γνώρισε κορυφαίες στιγμές, με συστηματικές παρουσιάσεις παραστάσεων αρχαίου δράματος, αρχικά από το Εθνικό Θέατρο και αργότερα και από το ΚΘΒΕ καθώς και δημοτικά περιφερειακά θέατρα (Κρήτης, Βόλου, Πάτρας κ.ά.), που έφεραν την υπογραφή καταξιωμένων σκηνοθετών, όπως των Αλέξη Μινωτή, Δημήτρη Ροντήρη, Κωστή Μιχαηλίδη, Αλέξη Σολομού, Καρόλου Κουν, Σπύρου Ευαγγελάτου, Σταμάτη Φασουλή, Γιάννη Κακλέα, Νίκου Μαστοράκη κ.ά.. Γνωστά ονόματα από τον χώρο της υποκριτικής τέχνης (Κατίνα Παξινού, Μαίρη Αρώνη, Άννα Συνοδινού, Μάνος Κατράκης, Ελένη Χατζηαργύρη, Αλέξης Μινωτής, Αλέκος Αλεξανδράκης, Τζένη Καρέζη, Παντελής Ζερβός, Νίκος Κούρκουλος, Δημήτρης Χορν κ.ά.), χάρισαν με τις ερμηνείες τους σε τραγικούς ρόλους ξεχωριστές νύχτες στο φιλοθεάμον κοινό. Διεθνείς σκηνοθέτες, όπως ο Ρομέο Καστελούτσι, ο Τόμας Οστερμάιερ, ο Ολιβιέ Πι, Φίλιπ Κεν, άφησαν, τις τελευταίες δεκαετίες, το αποτύπωμά τους. Σταθμός ήταν και η δίγλωσση (ελληνικά και τουρκικά) παράσταση του Θεόδωρου Τερζόπουλου «Πέρσες» το 2006, μια συμπαραγωγή του θεάτρου Άττις, του Διεθνούς Φεστιβάλ Κωνσταντινούπολης, του Φεστιβάλ ΑθηνώνΕπιδαύρου και της 4ης Θεατρικής Ολυμπιάδας, αλλά και η sold out παράστασή του «Ορέστεια», που αποθεώθηκε από κοινό και κριτικούς το καλοκαίρι του 2024. Μια παράσταση που δημιούργησε θόρυβο και σκάνδαλο, ήταν οι «Όρνιθες» του Αριστοφάνη, με την ανατρεπτική σκηνοθεσία του Καρόλου Κουν (Αύγουστος 1959), ο οποίος είχε συνεργαστεί τότε με τους κορυφαίους καλλιτέχνες Γιάννη Τσαρούχη (σκηνικά-κοστούμια), Μάνο Χατζηδάκι (μουσική) και Ζουζού Νικολούδη (χορογραφία). Η εμφάνιση του ιερέα της αρχαίας ελληνικής λατρείας με καλυμμαύχι ορθόδοξου παπά σε μια σκηνή θυσίας ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων και επεισοδίων και ο τότε υπουργός Προεδρίας Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο οποίος αγανακτισμένος αποχώρησε επιδεικτικά από το Ηρώδειο, έδωσε εντολή την επαύριο να ματαιωθεί η δεύτερη παράσταση «ως προσβάλλουσα το θρησκευτικό αίσθημα του λαού». Η κίνηση αυτή προκάλεσε ποικίλα σχόλια από τον Τύπο της εποχής και ο σκιτσογράφος των Νέων, Φωκίων Δημητριάδης, γελοιογραφούσε έκτοτε τον Κωνσταντίνο Τσάτσο συνοδευόμενο από μια κότα. Εν αντιθέσει με το τι συνέβη με το πρώτο ανέβασμα στην Ελλάδα, οι «Όρνιθες» θριάμβευσαν στην Ευρώπη και το 1962 πήραν το βραβείο καλύτερης παράστασης στο Θέατρο των Εθνών στο Παρίσι. Ο Κάρολος Κουν επανήλθε αργότερα στο Ηρώδειο με τους φημισμένους «Πέρσες» (1965) και άλλες παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης («Βάκχες», «Οιδίπους Τύραννος», «Προμηθέας Δεσμώτης» κ.ά.), αποσπώντας θερμό χειροκρότημα. Η προοδευτική ματιά και η νεωτερικότητα που χαρακτήριζε το Θέατρο Τέχνης από την αρχή της ιδρύσεώς του (1942) και ερχόταν σε αντίθεση με την κλασικίζουσα προσέγγιση του Εθνικού Θεάτρου, με πρωτοστάτη τον Δημήτρη Ροντήρη, είχε αρχίσει πλέον να αποκτά φανατικό κοινό. Οι «Όρνιθες» δεν ήταν η μόνη παράσταση που δίχασε κοινό και Τύπο. Στη μακρόχρονη ιστορία του θεσμού, ατέρμονες συζητήσεις για το τι πρέπει ν’ ανεβαίνει και πού, πώς πρέπει να είναι σκηνοθετημένη, ή από ποιους ηθοποιούς πρέπει να παίζεται μια παράσταση αρχαίου δράματος είναι συχνά στο προσκήνιο, όπως συνέβη με τον «Οιδίποδα» του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία του Τόμας Οστερμάιερ, στην Επίδαυρο (2021). Έργα από τη νεοελληνική λογοτεχνική παράδοση, με την υπογραφή ποιητών και συγγραφέων όπως των Νίκου Καζαντζάκη, Άγγελου Σικελιανού, Νικηφόρου Βρεττάκου, Γεωργίου Θεοτοκά, Βιτσέντζου Κορνάρου, επίσης ανέβηκαν στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Όμως δεν έλειψε και η ευρωπαϊκή κλασική δραματουργία, με έργα του Σαίξπηρ να έχουν την τιμητική τους («Ρωμαίος και Ιουλιέτα», «Βασιλιάς Ληρ», «Ριχάρδος Γ΄» κ.ά.), αλλά και το ελληνικό σαιξπηρικό στίγμα σε παραστάσεις σκηνοθεσίας Σπύρου Ευαγγελάτου («Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας»), Λεωνίδα Τριβιζά («Τίμων ο Αθηναίος»), Μιχάλη Κακογιάννη («Αντώνιος και Κλεοπάτρα»). Το Φεστιβάλ Αθηνών, εν αντιθέσει με το τι συνέβαινε

Η βασίλισσα της Ισπανίας Σοφία συγχαίρει την Τζίνα Μπαχάουερ (1965)

Οι «Πέρσες» του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία Κ. Κουν, σκηνικά-κοστούμια Γ. Τσαρούχη (1965)

Η Κατίνα Παξινού με τον Αλέξη Μινωτή στο Ηρώδειο (1959)

«Κάρμεν», με την Αγνή Μπάλτσα και τον Χοσέ Καρέρας (1984)

«Όρνιθες», μια παράσταση που σφράγισε την ιστορία του ελληνικού θεάτρου, από το θέατρο Τέχνης του Κ. Κουν (1959) «Τίμων ο Αθηναίος» του Σαίξπηρ, με τον Δημήτρη Χορν (1978) 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 15

στα αντίστοιχα της Ευρώπης, άργησε να φιλοξενήσει σχήματα ή παραστάσεις που ανήκαν στην ιστορία του ευρωπαϊκού θεάτρου και είχαν αφήσει το στίγμα τους στις πόλεις όπου περιόδευσαν. Ο «Υπηρέτης δύο αφεντάδων» του Γκολντόνι, σε σκηνοθεσία του Τζόρτζιο Στρέλερ, παρουσιάστηκε από το Piccolo Teatro του Μιλάνου, το 1998. Στα προγράμματα του Φεστιβάλ έχει συμπεριληφθεί το παραδοσιακό Θέατρο Νο (1965, 2010, 2024), το οποίο εντυπωσιάζει το κοινό συνδυάζοντας το τελετουργικό ιαπωνικό χοροθέατρο με στοιχεία εξωτισμού. Ο χορός προστέθηκε τον δεύτερο χρόνο στο πρόγραμμα και η πρώτη παράσταση ήταν το χορόδραμα «Μοίρα των Μυκηνών» με τον διάσημο χορευτή-χορογράφο Χάραλντ Κρόιτσμπεργκ, ο οποίος συνεργάστηκε με την Κούλα Πράτσικα και τη Ζουζού Νικολούδη. Από ελληνικής πλευράς, το Λύκειο των Ελληνίδων, το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, το Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου αλλά και η Ομάδα Εδάφους του Δημήτρη Παπαϊωάννου είχαν συχνή παρουσία στα προγράμματα του Φεστιβάλ. Ταυτόχρονα, το ελληνικό κοινό είχε την τύχη να παρακολουθήσει παραστάσεις διάσημων χορευτικών συγκροτημάτων του εξωτερικού, καθώς και κορυφαίους σολίστ του κλασικού μπαλέτου. Το Ηρώδειο ξεχείλιζε από κόσμο όταν ερχόταν ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ, ο «Ιπτάμενος Τάταρος», όπως τον αποκαλούσαν, η αιθέρια Μαργκότ Φοντέιν, ο Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ, ο Μπαλανσίν, η αξέχαστη Πίνα Μπάους, ο Μορίς Μπεζάρ με το Μπαλέτο του 20ού αιώ-

Αξέχαστη θα μείνει για τα πλούσια σκηνικά, τον πολυπληθή θίασο και τις κορυφαίας ποιότητας ερμηνείες, η παράσταση «Πόλεμος και Ειρήνη» του Σεργκέι Προκόφιεφ, που παρουσίασαν τα μπαλέτα Κίροφ, το καλοκαίρι του 1978. Μία από τις παραστάσεις που άφησαν εποχή και για ένα εισιτήριο της οποίας το κοινό ξενύχτησε, όπως λέγεται, μπροστά στα ταμεία του Φεστιβάλ, ήταν η «Κάρμεν» που παρουσίασε το 1984 η Όπερα της Ζυρίχης, με την Ελληνίδα μεσόφωνο Αγνή Μπάλτσα και τον Ισπανό παρτενέρ της, τενόρο Χοσέ Καρέρας. Στο Φεστιβάλ Αθηνών έχουν παρουσιαστεί αριστουργήματα θρησκευτικής και κοσμικής φωνητικής μουσικής, όπως ορατόρια του Χέντελ και του Χάϋδν, λειτουργίες του Μπαχ, το «Ρέκβιεμ» του Βέρντι.

Οι αφίσες του Φεστιβάλ Αθηνών Η προβολή του Φεστιβάλ, από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, γινόταν με αφίσες φιλοτεχνημένες από γνωστούς εικαστικούς (Γ. Ανεμογιάννης, Γ. Τσαρούχης, Α. Βουρλούμης, Ν. Κωστόπουλος, Μ. Κατσουράκης, Φ. Κάραμποτ, Γ. Βακιρτζής, Τάκης, Κ. Τσόκλης, Β. Σκούρα, Γ. Μόραλης, Γ. Ψυχοπαίδης κ.ά.), με πολλές εξ αυτών να χαρακτηρίζονται επάξια ως μουσειακά κομμάτια. Παράλληλα με το Φεστιβάλ Αθηνών υπήρχε το Φεστιβάλ της Επιδαύρου, επικεντρωμένο σε παραστάσεις αρχαίου δράματος και κωμωδίας, τα Επιδαύρια. Οργανωτικά, ενώθηκαν το 1998 με την ίδρυση της ανώνυμης εταιρείας υπό την επωνυμία ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ Α.Ε., η οποία από το 2018 πέρασε στην εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού.

Στο πηδάλιο του Φεστιβάλ Τη δεκαετία του ’90 δημιουργείται ένα κλίμα αμφισβήτησης του θεσμού, με το Φεστιβάλ Αθηνών να αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων και έντονης κριτικής. Το κύρος του έτεινε να απαξιωθεί, κι αυτό οφειλόταν, μεταξύ άλλων, σε ξεπερασμένες αντιλήψεις και αγκυλώσεις, στον έντονο κρατικό παρεμβατισμό, στις πελατειακές διασυνδέσεις με την εξουσία, στις διαδοχικές παραιτήσεις διευθυντών, σε παγιωμένα συμπτώματα του παρελθόντος, που επηρέαζαν το πρόγραμμα, την ποιότητα και την καλλιτεχνική του εξέλιξη.

Αφίσες Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου περασμένων ετών (από πάνω: 1977, 1974, 1994, 1956, 1995, 2002, 2001, 1957, 1961)

να, σε χορογραφίες πρωτοποριακές για την εποχή, τα μπαλέτα Μπολσόι και Στανισλάφσκι, τα μπαλέτα Κίροφ, το αμερικανικό Χοροθέατρο του Άλβιν Έιλι, το χορευτικό συγκρότημα της Μάρθα Γκράχαμ. Από το 2006, στον χώρο του Φεστιβάλ στην Πειραιώς 260, παρελαύνουν κάθε χρόνο γνωστά ονόματα σύγχρονων Ελλήνων και ξένων χορευτών και χορογράφων Η όπερα, ως βαρύ ιδεολογικό οπλοστάσιο κάθε ώριμης εθνικής μουσικής κουλτούρας από τον 19ο αι., κατέλαβε από την αρχή κεντρική θέση στο Φεστιβάλ, και στη σκηνή του Ηρωδείου φιλοξενήθηκαν εντυπωσιακές παραστάσεις, με τον Βέρντι, ως προς το ρεπερτόριο, να κατέχει τα πρωτεία («Ναμπούκο», «Αΐντα», «Οθέλλος», «Ντον Κάρλος», «Μακμπέθ» κ.ά.). Αξίζει δε ν’ αναφερθεί ότι, πριν καν ιδρυθεί το Φεστιβάλ, κατά την περίοδο του μεσοπολέμου αλλά και της γερμανικής Κατοχής, το Ηρώδειο, με χωρητικότητα πολύ μικρότερη της σημερινής, είχε ανεβάσει δύο όπερες στις οποίες είχε τραγουδήσει η Μαρία Κάλλας («Φιντέλιο» του Μπετόβεν και «Πρωτομάστορας» του Καλομοίρη). Το Φεστιβάλ Αθηνών φιλοξένησε οπερατικές παραγωγές, με κύριο συνεργάτη την Εθνική Λυρική Σκηνή και μετακλήσεις μερικών από τους διασημότερους ξένους μονωδούς, όπως ο Καναδός τενόρος Τζον Βίκερς και ο Ιταλός βαρύτονος Τίτο Γκομπ, στον «Οθέλλο» του Τζουζέπε Βέρντι, (1965), ο Κάρλο Μπεργκόντζι, στην «Αΐντα» (1965) κ.ά.

16 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Tη χαμένη του αίγλη ξαναβρήκε όταν από το 2006 έως το 2016 πρόεδρος και καλλιτεχνικός διευθυντής ανέλαβε ο Γιώργος Λούκος, μια καταξιωμένη προσωπικότητα, με τεράστιο έργο, εμπειρία και διεθνή καριέρα (για δεκαετίες καλλιτεχνικός διευθυντής του Μπαλέτου της Όπερας της Λυών). Ο Λούκος έκανε ριζικές μεταβολές αναφορικά με τη δομή και τη φιλοσοφία του Φεστιβάλ, δίνοντάς του νέα ταυτότητα και τοποθετώντας το ξανά επάξια στον παγκόσμιο χάρτη. Αξίζει ν’ αναφερθεί ότι στα χρόνια της κρίσης είχε την ευαισθησία να εργάζεται αμισθί, μην επιβαρύνοντας τον προϋπολογισμό του Φεστιβάλ. Επί των ημερών του, το Φ.Α. αναβαθμίστηκε ανανεώθηκε, εκδημοκρατίστηκε, εκμοντερνίστηκε και απαλλάχθηκε από τους ατζέντηδες, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους τόσο των παραστάσεων όσο και των εισιτηρίων, που έγιναν προσιτά και σε νεαρότερες ηλικίες. Επεκτάθηκε σε πολλές και διαφορετικές σκηνές, με επίκεντρο τον χώρο του πρώην εργοστασίου Τσαούσογλου (Πειραιώς 260), που, ακολουθώντας τα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα, μετατράπηκε σε χώρο πολιτισμού, μετατρέποντας με τη σειρά του και μια ξεχασμένη περιοχή της Αθήνας σε εστία τέχνης. Το Φεστιβάλ ήταν πλέον μια γιορτή διάσπαρτη στην πόλη. Το δε πρόγραμμα της Επιδαύρου διευρύνθηκε με τη μετάκληση διάσημων καλλιτεχνών που παρουσίασαν στην αρχαία σκηνή και νεότερα έργα κλασικών δημιουργών, από Σαίξπηρ έως και Μπέκετ. Ηχηρά ονόματα από το διεθνές καλλιτεχνικό στερέωμα άρχισαν να εμφανίζονται στο Φεστιβάλ, κατόπιν προσωπικής πρόσκλησης του διευθυντή (Μπομπ Γουίλσον, Τόμας Οστερμάγιερ, Πίνα Μπάους, Γουίλιαμ Νταφόε, Ιζαμπέλα Ροσελίνι, Φιόνα Σο κ.ά.). Για πρώτη δε φορά στην ιστορία του θεσμού, παραγωγές του επίσημου φεστιβάλ εκπροσώπησαν τη χώρα μας στα μεγαλύτερα αντίστοιχα φεστιβάλ της Ευρώπης. Αν και η προσφορά του στον ελληνικό πολιτισμό και

στην αθηναϊκή πολιτιστική σκηνή ήταν τεράστια, όπως συμβαίνει πολύ συχνά στη χώρα μας, αυτή δεν εκτιμήθηκε δεόντως, το αντίθετο μάλιστα. Ενορχηστρωμένα δημοσιεύματα του 2015 ενέπλεξαν το όνομά του σε υπόθεση διασπάθισης δημοσίου χρήματος και εξαναγκάστηκε, από τον τότε υπουργό Πολιτισμού Αριστείδη Μπαλτά, σε παραίτηση. Δικαιώθηκε πανηγυρικά το 2023, έπειτα από δικαστικές διαμάχες ετών, αλλά χάσαμε, καλλιτεχνικά ως χώρα και ως θεατές από την αποπομπή του.

O Γ. Λούκος αντικαταστάθηκε από τον διάσημο Φλαμανδό καλλιτέχνη Γιαν Φαμπρ, ο διορισμός του οποίου σηματοδότησε μια από τις πλέον ταραχώδεις περιόδους στον χώρο του πολιτισμού. Η θητεία του κράτησε περίπου δύο μήνες και κατέληξε στην παραίτησή του, μετά τις έντονες αντιδράσεις ανθρώπων του χώρου, που τον είχαν χαρακτηρίσει persona non grata. Τον Γιαν Φαμπρ διαδέχτηκε ο Βασίλης Θεοδωρόπουλος (2016-2019), ο οποίος ανταποκρίθηκε επιτυχώς στο αίτημα «ενός νέου μοντερνισμού» και, μεταξύ άλλων, υποστήριξε τις συμπαραγωγές με διεθνή καλλιτεχνικά σχήματα θεάτρου και χορού, καθώς και τη διεύρυνση του κοινού με ένα σημαντικό άνοιγμα στην πόλη, που εκτείνεται από την Αθήνα ως τον Πειραιά. Από το 2019, στο πηδάλιο του Φεστιβάλ βρίσκεται η σκηνοθέτις Κατερίνα Ευαγγελάτου, η πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει αυτό το πόστο. Αν και η αρχή της θητείας της συνέπεσε με την πολιτιστική ανομβρία της περιόδου της επιδημίας του κορωνοϊου, το 2020, με εφαρμογή αυστηρών πρωτοκόλλων, παρουσιάστηκε ένα μέρος από το πρόγραμμα που αρχικά είχε σχεδιαστεί, το «Υποσύνολο – Fragment», με έμφαση στην ελληνική δημιουργία και προτεραιότητα στους Έλληνες δημιουργούς. Το 2021, το Φεστιβάλ είχε ένα διευρυμένο πρόγραμμα καθώς και μια νέα οπτική ταυτότητα, ένα σήμα, που αποτελεί αναφορά στη μορφολογία και την ιστορική αξία δύο εμβληματικών χώρων: του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου και του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού, δημιουργία του διεθνούς Designer / Creative Director Δημήτρη Παπάζογλου και της ομάδας του DpS / Athens. Η εξωστρέφεια του Φεστιβάλ συνεχίζεται, με στόχο το πρόγραμμά του να απευθύνεται όχι μόνο σε επαγγελματίες ή καταρτισμένους θεατές, αλλά και στο ευρύτερο κοινό και σε ανθρώπους που είναι ανοιχτοί στην τέχνη, έτοιμοι να προσεγγίσουν το καινοτόμο, το άγνωστο, το πρωτοποριακό. Είναι γεγονός ότι συχνά η τόλμη αυτών των εγχειρημάτων δεν γίνεται αποδεκτή από μέρος του κοινού και μερίδα του Τύπου και είναι αφορμή για συζητήσεις και αντεγκλήσεις σχετικά με την ιερότητα των αρχαιολογικών χώρων, τη μυθολογία, τους αρχαίους συγγραφείς. Με γνώμονα πάντα την εξωστρέφεια, το 2023 άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του θεσμού, με τη δημιουργία του GR.A.PE (Greek Agora of Performances), μιας πλατφόρμας προβολής και εξαγωγής του ελληνικού θεάτρου και χορού στη διεθνή σκηνή. Στις 31 Ιανουαρίου 2025, η πρέσβειρα της Γαλλίας στην Ελλάδα, Λοράνς Αουέρ απένειμε, εξ ονόματος της υπουργού Πολιτισμού της Γαλλικής Δημοκρατίας, στην καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ τα Διάσημα του Ιππότη του Τάγματος των Γραμμάτων και των Τεχνών, για την προσφορά της στους τομείς των γραμμάτων, των τεχνών και του πολιτισμού. Η κορυφαία αυτή διάκριση, εκτός του ότι αποτελεί ύψιστη τιμή για την Κατερίνα Ευαγγελάτου, είναι κατ’ επέκταση και μια διεθνής αναγνώριση του θεσμού. Το Φεστιβάλ Αθηνών είναι άμεσα συνδεδεμένο με το ελληνικό καλοκαίρι και αποτελεί σημείο αναφοράς για την πόλη των Αθηνών. Έχει αγκαλιαστεί με ενθουσιασμό από κοινό και καλλιτέχνες και, πέρα από τον ψυχαγωγικό αλλά και εκπαιδευτικό του χαρακτήρα, προσφέρει στους θεατές την ευκαιρία να απολαύσουν, σε εμβληματικούς χώρους, στον τόπο τους, μοναδικές παραστάσεις σπουδαίων προσωπικοτήτων της μουσικής, του χορού, και του θεάτρου, τόσο της εγχώριας όσο και της διεθνούς σκηνής. Ευχόμαστε χρόνια πολλά στο Φεστιβάλ ΑθηνώνΕπιδαύρου και να συνεχίσει να ανταποκρίνεται με επιτυχία στις προσδοκίες που έχει δημιουργήσει στο κοινό του, προσφέροντας κάθε χρόνο πλούσια και ποιοτικά προγράμματα από τον θαυμαστό χώρο των παραστατικών τεχνών. A

Ρεσιτάλ Λουτσιάνο Παβαρότι (2004)

«Ταρτούφο» του Ίβο βαν Χόβε, Πειραιώς 260 (2022)

Ρούντολφ Νουρέγιερ, Μαργκότ Φοντέιν (1963)

«Καφέ Μίλερ», της Πίνα Μπάους, Πειραιώς 260, (2006)

«Αντώνιος και Κλεοπάτρα» του Σαίξπηρ, με την Ειρήνη Παππά και τον Κώστα Καζάκο (1979)

Ο Δημήτρης Μητρόπουλος στο Ηρώδειο στις πρόβες με τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης (1955)

Η πρώτη εμφάνιση της Μονσερά Καμπαγιέ, Ηρώδειο (1992)

«Εnfant» , σκηνοθεσία Μπόρις Σάρματς, Ηρώδειο (2018)

«Νέκυια», με το ιαπωνικό ­Θέατρο Νο, σκηνοθεσία Μ. Μαρμαρινού, Επίδαυρος (2015) 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 17

Πολλή συζήτηση γίνεται τελευταία σχετικά με την ευγένεια ή την αγένεια, τόσο στη δημόσια σφαίρα όσο και στην ιδιωτική. Οι Έλληνες είναι φιλόξενοι και φιλότιμοι, αλλά ευγενικοί; Έίναι γεγονός ότι η ευγένεια (ή η αγένεια) διαφέρει ανάλογα με τον πολιτισμό, την προσωπική εκπαίδευση και τις κοινωνικές συνθήκες, αλλά είναι επίσης γεγονός ότι η αντίληψή μας για τη σωστή συμπεριφορά άλλαξε πολύ στα χρόνια των social media. Συμπεριφορές που θεωρούνταν ευγενικές και «καθώς πρέπει» παλαιότερα, στις μέρες μας μπορεί να θεωρηθούν υποκριτικές ή αγενείς. Η ευγένεια εκφράζεται με τους καλούς τρόπους και την ενσυναίσθηση προς τους άλλους, η αγένεια με έλλειψη σεβασμού, σκοτεινή ενσυναίσθηση (dark empathy), άσχημη συμπεριφορά σε δημόσιους χώρους, ηλεκτρονική αγένεια. Τι είναι λοιπόν αυτό που θεωρούμε σήμερα πραγματικά πληγωτικά αγενές στην καθημερινότητά μας, στα μαγαζιά και τα εστιατόρια, στις συγκοινωνίες, στα τηλέφωνα, τα μηνύματα, τις γραπτές συναλλαγές, και τι σωστό; Μήπως τελικά χρειαζόμαστε ένα μοντέρνο, επικαιροποιημένο σαβουάρ βιβρ για να ξέρουμε πώς να πορευθούμε;

Πρωτόκολλο ή πραγματική ευγένεια; Το «Σύγχρονο εγχειρίδιο εθιμοτυπίας» έχει κάτι να μας πει

Είσαι ευγενικός; 18 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Τ ο υ Γ ι άν ν η Νέ ν ε

01

Ποιoς κάθεται δεξιά τίνος; Τι σερβίρεται στα επίσημα γεύματα; Πότε γίνεται η πρόποση; Χειραψία με γάντι ή χωρίς; Μια επιλογή από τους κυριότερους κανόνες που ισχύουν στο επίσημο κρατικό πρωτόκολλο.

Παλαιότερα πολιτικοί παράγοντες ή πρέσβεις διαγκωνίζονταν για μια θέση προτεραιότητας σε μια τελετή ή σε επίσημο γεύμα ή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συνεχείς «τριβές» ανάμεσα στις διάφορες ευρωπαϊκές αυλές. Το προβάδισμα αποτελούσε στην ουσία επιβεβαίωση της κυριαρχίας τους στην ευρωπαϊκή σκηνή. Από τον 16ο αιώνα τέθηκαν ορισμένοι κανόνες σχετικά με το λεγόμενο «προβάδισμα μεταξύ των κρατών». Αρχικά, επικράτησε το κριτήριο της αρχαιότητας μεταξύ των ηγεμόνων της Ευρώπης. Αργότερα, με το Συνέδριο της Βιέννης (1815), το προβάδισμα αυτό ορίστηκε με πιο αντικειμενικά κριτήρια, αλλά πάντοτε με γνώμονα την ισχύ των Μεγάλων Δυνάμεων. Στη σύγχρονη εποχή, τα Ηνωμένα Έθνη κατήργησαν κάθε διάκριση μεταξύ των κρατών και καθιέρωσαν τη νομική και κυρίαρχη ισότητα μεταξύ όλων των μελών του οργανισμού.

© Ηypokondriak

Οι ακατανόητες επισημότητες και τυπικότητες μπορεί να θεωρούνται βαρετές και απαρχαιωμένες, αλλά στην πραγματικότητα η εθιμοτυπία έχει πολλές φορές παρακάμψει «παγίδες» που θα μπορούσαν να ναρκοθετήσουν τις σχέσεις των κρατών. Βοηθάει στην αρμονικότερη συμβίωση των μελών της διεθνούς κοινωνίας, ξεκαθαρίζει παρολίγον «παρεξηγήσεις» και βοηθάει στην οργάνωση επίσημων προσκλήσεων. Σήμερα οι κανόνες εθιμοτυπίας έχουν επεκταθεί σε όλον τον δημόσιο χώρο, μια και όλα γίνονται με την αρχή των λεγόμενων «δημοσίων σχέσεων». Οι κανόνες αυτοί έχουν σε μεγάλο βαθμό απλοποιηθεί, αλλά πολλές φορές φαίνονται χρήσιμοι ακόμα και στην «καλή συμπεριφορά» στην καθημερινότητα, παρά τον εκδημοκρατισμό της. Συχνά λέγεται ότι το πρωτόκολλο είναι ο καρπός των διεθνών σχέσεων με τον ίδιο τρόπο που η αβροφροσύνη είναι το προϊόν των κοινωνικών σχέσεων. Ο πρέσβης ε.τ. Χάρης Καραμπαρμπούνης, μέλος Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής των Ελλήνων, προλογίζει το «Σύγχρονο εγχειρίδιο εθιμοτυπίας», έκδοση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, που έγραψε η κα. Χριστίνα Βαγενά, εμπειρογνώμων πρεσβευτής σύμβουλος A΄, προϊόν της επαγγελματικής εμπειρίας που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια της θητείας της στην Υπηρεσία Εθιμοτυπίας του Υπουργείου Εξωτερικών, στην Πρεσβεία της Ρώμης και στο Διπλωματικό Γραφείο της Βουλής. Το «Εγχειρίδιο», όπως λέει ο πρέσβης, είναι όχι μόνο ένα χρήσιμο εργαλείο στον δαιδαλώδη κόσμο της εθιμοτυπίας, αλλά παρέχει και ένα κίνητρο για την καθιέρωση και στον τόπο μας ενός ενιαίου και ομοιόμορφου «κανονισμού εθιμοτυπίας», που ασφαλώς απουσιάζει από την ελληνική κρατική τάξη. Αλλά ακόμα και ιδιώτες που αναζητούν συμβουλές για κάποια εκδήλωση μπορούν να προσφύγουν στη βοήθεια του εγχειριδίου.

ΤA H IGH L IGH T S

Επίσημη επίσκεψη προσκεκλημένου προέδρου της Βουλής • Οι αστυνομικές αρχές σε συνεργασία με τις αρμόδιες διευθύνσεις της Βουλής ενημερώνουν το Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας (ΕΚΑΒ), το οποίο θα συνοδεύει τον προσκεκλημένο στις μετακινήσεις του, και τον Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ). Είναι απαραίτητο να είναι γνωστή η ομάδα αίματος του προέδρου, οι διατροφικές του συνήθειες και οι τυχόν αλλεργίες.

Φιλοξενία • Στην περίπτωση των διμερών επισκέψεων, η Βουλή αναλαμβάνει τη φιλοξενία της επίσημης αντιπροσωπείας (περιορισμένου αριθμού ατόμων), λαμβανομένης υπόψη πάντα της αρχής της αμοιβαιότητας και, βεβαίως, του προϋπολογισμού της Βουλής.

•Κατάλυμα και διατροφή: η επίσημη αντιπροσωπεία φιλοξενείται σε ξενοδοχείο υψηλής κατηγορίας. Η φιλοξενία καλύπτει τη διανυκτέρευση με πρωινό και χρήση mini bar (μη αλκοολούχα ποτά).

• Γεύματα: η Βουλή συνήθως καλύπτει ένα επίσημο γεύμα ή δείπνο και ενδεχομένως ένα ακόμη δείπνο που παρατίθεται από την Ομάδα Φιλίας Ελλάδας - φιλοξενούμενου κράτους, λαμβανομένης υπόψη πάντα της αρχής της αμοιβαιότητας και, βεβαίως, του προϋπολογισμού της Βουλής.

Και ένα δωράκι • Κατά τη διάρκεια των επίσημων επισκέψεων συνηθίζεται να προσφέρεται στον προσκεκλημένο και ένα αναμνηστικό δώρο εκ μέρους της Βουλής. Στις ανεπίσημες συναντήσεις προσφέρεται στους προσκεκλημένους αναμνηστικό δώρο ή έκδοση του Ιδρύματος της Βουλής.

• Στις επισκέψεις εργασίας δεν προβλέπεται ανταλλαγή δώρων. Πάντοτε όμως, πριν από κάθε επίσκεψη οποιασδήποτε μορφής, οι αρμόδιες υπηρεσίες πρέπει να διευκρινίζουν αν υπάρχει πρόθεση για ανταλλαγή δώρων, ώστε να μη βρεθεί σε δύσκολη θέση ο προσκεκλημένος ή ο προσκαλών.

• Τα αναμνηστικά δώρα πρέπει να έχουν συμβολική αξία, να είναι πρωτότυπα και καλόγουστα. Η επιμελημένη συσκευασία πολλές φορές έχει ισοδύναμη αξία με τα ίδια τα δώρα.

• Κατά την προσφορά, ο προσκεκλημένοςφιλοξενούμενος επιβάλλεται να προσφέρει πρώτος το δώρο, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την πρόσκληση και τη φιλοξενία. Στη συνέχεια, ο παραλήπτης το ανοίγει και προσφέρει το δικό του δώρο.

• Λόγω περιορισμένου χρόνου, το δώρο προσφέρεται χωρίς περιτύλιγμα και συνήθως, για διευκόλυνση, είναι σκόπιμο να υπάρχει ένα μικρό ενημερωτικό σημείωμα με την περιγραφή του.

• Τα δώρα δεν πρέπει να είναι πολύ προσωπικά, εκτός αν υπάρχει κάποιο ειδικό ενδιαφέρον του επισκέπτη, οπότε μόνο τότε επι-

τρέπεται κάτι ανάλογο. Συνήθη είδη αναμνηστικών δώρων είναι τα αντίγραφα αρχαίων αντικειμένων από τα ελληνικά μουσεία, εκδόσεις του Ιδρύματος της Βουλής κ.λπ.

Τα λουλούδια από μένα στην κυρία • Εάν ο επίσημος προσκεκλημένος συνοδεύεται από τη σύζυγό του ή άλλα μέλη της οικογένειάς του, πριν από την επίσκεψη αποστέλλονται άνθη στο κατάλυμά του, με την κάρτα του προσκαλούντος.

• Τα άνθη πρέπει να είναι πάντα σε μονό αριθμό (1, 7, 11 κ.ο.κ.). Ζυγός αριθμός ανθέων, αποστέλλεται σε δυσάρεστες περιπτώσεις, (π.χ. κηδείες), ενώ δώδεκα (12) άνθη αποστέλλονται με την ευκαιρία του εορτασμού της Πρωτοχρονιάς, για καλή τύχη τους 12 μήνες του χρόνου.

• Γενικότερα, σε μία κοινωνική υποχρέωση, όπως η πρόσκληση σε δείπνο, άνθη μπορούν να αποσταλούν πριν από το δείπνο, τα οποία τοποθετούνται από τους οικοδεσπότες σε εμφανή σημείο, ή την επομένη στην οικοδέσποινα, με ευχαριστίες για την πρόσκληση και την ωραία βραδιά.

Προβάδισμα Η σημασία του προβαδίσματος είναι πολύ μεγάλη. Η σειρά προβαδίσματος στις επίσημες τελετές και εορτές ύστερα από πρόσκληση δημοσίων αρχών, οργανισμών και ιδρυμάτων καθορίζεται με την υπ’ αριθμό 52749 απόφαση του υπουργού Εσωτερικών Στην Αθήνα: 1. Πρόεδρος της Δημοκρατίας 2. Πρωθυπουργός 3. Πρόεδρος της Βουλής 4. Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος 5. Αρχηγός της μείζονος αντιπολίτευσης 6. Πρώην Πρόεδροι της Δημοκρατίας 7. Αντιπρόεδροι της κυβέρνησης 8. Αρχηγοί των αναγνωρισμένων από τον Κανονισμό της Βουλής κομμάτων 9. Πρώην πρωθυπουργοί κυβερνήσεων κοινοβουλευτικών περιόδων 10. Πρώην πρόεδροι της Βουλής 11. Μέλη της κυβέρνησης • Στους διεθνείς οργανισμούς και σε διεθνείς τους εκδηλώσεις ισχύει η αλφαβητική σειρά ονόματος των κρατών, στη γλώσσα που προβλέπεται από την ιδρυτική πράξη του οργανισμού.

• Στα καθολικά κράτη το προβάδισμα έχει ο εκπρόσωπος της Αγίας Έδρας. Στην Ελλάδα, ο αρχιεπίσκοπος έπεται του Προέδρου της Δημοκρατίας, του πρωθυπουργού και του προέδρου της Βουλής. (Στον αρχιεπίσκοπο αποδίδονται τιμές οιονεί πρωθυπουργού, ενώ στον πατριάρχη τιμές οιονεί αρχηγού κράτους.)

• Γενικά, σε περίπτωση ισοβάθμων, το προβάδισμα έχει ο αρχαιότερος στον ίδιο βαθμό ή όποιος φιλοξενείται για πρώτη φορά.

• Σε κάθε περίπτωση λαμβάνεται υπόψη η διπλωματική επετηρίδα και εάν ο πρέσβης έχει τιμηθεί με Μεγαλόσταυρο.

• Σε περίπτωση ατόμων με περισσότερες από μία ιδιότητες (π.χ. υπουργός, βουλευ-

τής, ανώτατος λειτουργός, αλλά και συγγραφέας) λαμβάνεται υπόψη ο χαρακτήρας της εκδήλωσης. Εάν πρόκειται για καλλιτεχνική εκδήλωση, προηγείται η ιδιότητα του καλλιτέχνη και όχι εκείνη του βουλευτή.

• Σε δημόσιους χώρους (εστιατόρια, κινηματογράφους, θέατρα, μπαρ κ.λπ.) το προβάδισμα έχει ο κύριος: εισέρχεται πρώτος στον χώρο και κρατά την πόρτα ανοιχτή για να εισέλθει η κυρία. Κατά την έξοδο, πρώτα εξέρχεται ο άνδρας, ανοίγει την πόρτα και αφήνει την κυρία να εξέλθει.

• Σε δημόσια μέσα μεταφοράς, το προβάδισμα έχουν οι ηλικιωμένοι, ακολουθούν οι έχοντες κάποια σωματική ιδιομορφία και έπονται οι γυναίκες.

• Όποιος εξέρχεται έχει το προβάδισμα έναντι εκείνου που εισέρχεται, εκτός και εάν πρόκειται για σημαντικό πρόσωπο ή ηλικιωμένο.

• Στις σκάλες, στο ανέβασμα, ο κύριος ακολουθεί την κυρία, ενώ στο κατέβασμα η κυρία ακολουθεί τον κύριο. Η κίνηση αυτή τονίζει την υποχρέωση του άνδρα, από παλαιοτάτων χρόνων, να προστατεύει τη γυναίκα.

• Σε κυλιόμενες σκάλες μένουμε πάντα στη δεξιά πλευρά, αφήνοντας ελεύθερη την αριστερή για επείγουσες περιπτώσεις.

Τιμητικές θέσεις • Μεταξύ τριών θέσεων που είναι δίπλα δίπλα, τιμητική είναι η θέση (2), δηλαδή δεξιά του καθήμενου (1) (αριστερά, όμως, για τον όποιον κοιτάζει τις θέσεις από απέναντι), και στη συνέχεια έπεται αριστερά η θέση (3). Δηλαδή: 2 - 1 - 3.

• Στο αυτοκίνητο: η τιμητική θέση είναι η δεξιά του πίσω καθίσματος και έπεται η αριστερή του πίσω καθίσματος, η οποία είναι η θέση του ιδιοκτήτη του αυτοκινήτου ή του προσκαλούντος, και ακολουθεί η μεσαία εάν τα άτομα είναι τρία. Η λιγότερο σημαντική είναι η θέση δίπλα στον οδηγό.

Επίσημες προσκλήσεις Είναι τυπωμένες σε χαρτί πολυτελείας και, ανάλογα με την περίπτωση, περιλαμβάνουν τα εξής στοιχεία: • Τίτλο και ονοματεπώνυμο του προσκαλούντος και το ονοματεπώνυμο του προσκεκλημένου. Εάν η πρόσκληση απευθύνεται στην υπηρεσιακή ιδιότητα του προσώπου, αναγράφεται πρώτη και ακολουθεί το ονοματεπώνυμο. Εάν όμως καλούμε κάποιον απλώς σε δείπνο, με τη φιλική του ιδιότητα, θα γράψουμε: Κον... όνομα και επώνυμο.

• Είδος εκδήλωσης (π.χ. δείπνο, γεύμα, δεξίωση, παρουσίαση βιβλίου κ.λπ.).

• Πλήρη ημερομηνία, ώρα, τόπο και διεύθυνση παράθεσης της εκδήλωσης.

• Επιθυμία του προσκαλούντος, χρησιμοποιώντας τις ανάλογες εκφράσεις: π.χ. «έχει την τιμή» ή «έχει την ευχαρίστηση» ή «με την ευκαιρία».

• Εάν η πρόσκληση προέρχεται από κρατική ή διπλωματική αρχή, τότε στο κέντρο του κειμένου είναι τυπωμένος ο θυρεός.

• Εάν επιθυμούμε ενδυμασία επίσημη ή όχι, κάτω αριστερά πρέπει να αναγράφεται το είδος της ενδυμασίας, π.χ. ένδυμα βαθύχρωμο ή lounge suit.

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 19

• Τηλέφωνα για απάντηση συμμετοχής.

• Εάν η πρόσκληση πρέπει να επιδειχθεί στην είσοδο, είναι αναγκαίο να αναγράφεται στην πρόσκληση.

• Όταν σε μια εκδήλωση παρευρίσκονται σημαντικά πρόσωπα, είθισται να επισυνάπτεται στην πρόσκληση μικρή καρτούλα, στην οποία αναγράφονται περισσότερες πληροφορίες, όπως: Π.Α. (παρακαλούμε απαντήστε), R.S.V.P. (répondez s’il vous plaît), με την ένδειξη του τηλεφώνου στο οποίο θα ενημερώσουμε για τη συμμετοχή ή μη. Στην περίπτωση αυτή, ο προσκεκλημένος είναι υποχρεωμένος να απαντήσει.

• Η ώρα άφιξης, κυρίως αν πρόκειται για μεγάλη εκδήλωση, όπου παρίστανται υψηλοί προσκεκλημένοι. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η άφιξη προσδιορίζεται κάπως νωρίτερα (π.χ. 15-20 λεπτά).

• Η προσφώνηση και η υπογραφή • Αν και θεωρείται εστο τέλος του κειμένου γράφονται θελοντικό, στην ουσία ιδιοχείρως από τον προσκαλούντα. επιβάλλεται (π.χ. στις • Χειρόγραφα, επίσης, πρέπει να είΗΠΑ ο αχθοφόρος δεν ναι γραμμένο το ονοματεπώνυμο αποχωρεί εάν δεν του και ο τίτλος πάνω στην πρόσκληση. δοθεί φιλοδώρημα).

• Σε περίπτωση που το τιμώμεΔίνεται σε άτομα που νο πρόσωπο είναι έγγαμος κυρία, εργάζονται χειρωναστέλνεται ξεχωριστή πρόσκληση κτικά (όπως οδηγοί, στον σύζυγό της. νοσοκόμοι, θυρωροί

Το φιλοδώρημα

ξενοδοχείων κ.λπ.), ενώ δεν συνιστάται η παροχή του σε δημόσιους υπαλλήλους, ακόμη και στο βοηθητικό προσωπικό του οικοδεσπότη, ο οποίος εργάζεται σε δημόσια υπηρεσία.

Επίσημα γεύματα

Υπάρχουν δύο πρακτικές τοποθέτησης καλεσμένων: • Η μία είναι να τοποθετούνται οι επίσημοι προσκεκλημένοι στο κέντρο του τραπεζιού, ώστε όλη η συζήτηση να διεξάγεται στο κέντρο. Αυτό προτιμάται συνήθως στα γεύματα εργασίας.

• Κάθε χώρα έχει τις • Η άλλη είναι να τοποθετούνται οι δικές της συνήθειες επίσημοι προσκεκλημένοι στα άσχετικά με το φιλοκρα του τραπεζιού. δώρημα. Θα πρέπει • Στα επίσημα γεύματα με προσκεκανείς να ενημερώνεκλημένους αλλοδαπούς, όταν ετοιται εκ των προτέρων μάζουμε το πλάνο του τραπεζιού, για το τι ισχύει στη το πρώτο που φροντίζουμε είναι η χώρα που θα επισκεκατάρτιση καταλόγου των προσκεφθεί. Στην Ευρώπη, κλημένων κατά σειρά προβαδίσμαγια παράδειγμα, το τος. ποσοστό του φιλοδω• Δεν τοποθετούνται ποτέ γυναίρήματος κυμαίνεται κες στα άκρα του τραπεζιού, μόνο μεταξύ 5 και 15% σε αν δεν γίνεται διαφορετικά ή είναι σχέση με την τιμή χαμηλόβαθμοι υπηρεσιακοί παράτων προσφερόμενων γοντες. υπηρεσιών. Εάν όμως • Το κριτήριο εναλλάξ άνδρας - γυένας ταξιτζής για μια ναίκα δεν εφαρμόζεται στα υπηρεγνωστή διαδρομή σιακά τραπέζια, δεδομένου ότι υπε(π.χ. αεροδρόμιο - κέρέχει η υπηρεσιακή ιδιότητα. ντρο πόλης) χρεώσει • Οι σύζυγοι δεν κάθον ται ποτέ τη διπλή τιμή, τότε είδίπλα, ούτε ο ένας απέναντι στον ναι λογικό να μη δοθεί άλλο, εκτός αν δεν γίνεται διαφοφιλοδώρημα. Το ίδιο ρετικά. Οι γυναίκες, σύζυγοι επισήισχύει και στα εστιαμων, ακολουθούν το προβάδισμα τόρια. Στην Ιαπωνία του συζύγου. και την Κορέα το φι• Ο οικοδεσπότης έχει απέναντί του λοδώρημα θεωρείται τον τιμώμενο. Δεξιά του τιμωμένου προσβολή. είναι η σύζυγος του οικοδεσπότη και δεξιά του οικοδεσπότη η σύζυγος του τιμωμένου. Οι λοιποί προσκεκλημένοι τοποθετούνται χιαστί, ανάλογα με τη σειρά του προβαδίσματος, εναλλάξ άνδρας - γυναίκα.

• Κεντρικό τραπέζι από τη μία μόνο πλευρά με συζύγους. Ο οικοδεσπότης έχει δεξιά του το τιμώμενο πρόσωπο και αριστερά του τη σύζυγο του τιμώμενου προσώπου. Δεξιά του τιμωμένου είναι η οικοδέσποινα. Η αρίθμηση αρχίζει πάντα από την πλευρά της οικοδέσποινας.

• Όταν ο προσκεκλημένος είναι πάρα πολύ σημαντικός (π.χ. αρχηγός κράτους, εστεμμένος), τότε ο προσκαλών που πρέπει να παραθέσει

03

20 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Τρόποι καλής συμπεριφοράς ● Παρουσίαση. Ίδιον ευγενούς α-

άγαμο.

τόμου είναι η ικανότητά του να παρουσιάζει τους συνομιλητές του ή τους προσκεκλημένους του με ταχύτητα και ακρίβεια. Το αυτό ισχύει και όταν παρουσιάζει τον εαυτό του, αλλά χωρίς αυτοεπαίνους. ● Επαγγελματικές συναντήσεις. Ο οικοδεσπότης παρουσιάζει πρώτος στον επίσημο προσκεκλημένο τους συνεργάτες του, έναν έναν ξεχωριστά, με το όνομά του, το επώνυμό του και την επαγγελματική του ιδιότητα, η οποία θεωρείται απαραίτητη. Στη συνέχεια ο προσκεκλημένος παρουσιάζει τους δικούς του συνεργάτες. * Όποιος παρουσιάζεται δεν τείνει πρώτος το χέρι, περιμένει τη χειραψία από εκείνον στον οποίο παρουσιάζεται, δηλαδή από τον ανώτερό του. Ποτέ μικρότερος στον βαθμό ή την ηλικία δεν τείνει το χέρι. Αντίθετα περιμένει να ανταποδώσει τη χειραψία στον ανώτερό του. ● Στην κυρία παρουσιάζουμε τον κύριο, εκτός αν πρόκειται για επίσημο ή επώνυμο. ● Στον πρεσβύτερο παρουσιάζουμε τον νεότερο. ● Στον ήδη παρευρισκόμενο παρουσιάζουμε τον νεοαφιχθέντα. ● Στον ξένο παρουσιάζουμε τον συγγενή μας. ● Στο ζευγάρι παρουσιάζουμε τον

● Για ζευγάρι, αναφέρουμε το ό-

νομα του συζύγου, το όνομα της συζύγου και στη συνέχεια το επώνυμο του συζύγου. ● Έναν νεοαφιχθέντα κύριο σε ένα σύνολο ατόμων: Παρουσιάζουμε πρώτα τον νεοαφιχθέντα κύριο με το όνομά του και το επώνυμό του και στη συνέχεια έναν έναν τους παρόντες με όνομα και επώνυμο. ● Εάν ο αφιχθείς επισκέπτης είναι κυρία, τότε κάνουμε το αντίθετο, δηλαδή παρουσιάζουμε στην κυρία πρώτα τους παρόντες έναν έναν, με το όνομά τους και το επώνυμό τους, και στο τέλος αναφέρουμε το όνομα και το επώνυμο της κυρίας. ● Καλό είναι να αποφεύγουμε εκφράσεις όπως «χαίρω πολύ» ή «ευτυχής» ή «τιμή μου»· είναι προτιμότερο να λέμε «πώς είστε; τι κάνετε;» (και βέβαια δεν απαντούμε «είμαι χάλια» ή «δεν έκλεισα μάτι όλη νύχτα!»). ● Κοιτάζουμε τον συνομιλητή μας στα μάτια, χωρίς επιμονή. ● Το σφίξιμο του χεριού δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ σφιχτό ούτε πολύ χαλαρό. ● Εάν είναι χειμώνας και φοράμε γάντια, βγάζουμε το γάντι του δεξιού χεριού για να χαιρετίσουμε, εφόσον ο συνομιλητής μας δεν

γεύμα και είναι χαμηλότερα στην ιεραρχία παραχωρεί τη θέση του στον υψηλό προσκεκλημένο, ο οποίος εμφανίζεται ως οικοδεσπότης.

Το χειροφίλημα Είναι μια ευγενική χειρονομία, κάποιας άλλης βέβαια εποχής, αλλά δεν αποτελεί υποχρέωση και πλέον δεν συνηθίζεται τόσο πολύ. Απευθύνεται κατεξοχήν σε κυρίες (εάν είναι έγγαμες ή χήρες), αλλά και σε εκκλησιαστικούς λειτουργούς. Ωστόσο, δεν αρμόζει σε δημόσιους χώρους (π.χ. σε γραφεία, αίθουσες ξενοδοχείων, μπαρ, αεροδρόμια ή σε ανοιχτούς χώρους, όπως στάδια, δρόμους κ.λπ.). Για λόγους υγιεινής, επίσης, αποφεύγεται η επαφή, και γίνεται ένα ελαφρύ άγγιγμα του χεριού με μια ελαφριά υπόκλιση της κεφαλής. Η ενδυμασία είναι στοιχείο που χαρακτηρίζει με τρόπο φανερό και καθημερινό τους διαφορετικούς πολιτισμούς, το περιβάλλον, τον χαρακτήρα του ανθρώπου, την καταγωγή του, την εργασία του κ.λπ., ενώ κάποια εποχή χαρακτήριζε ακόμη και τις πολιτικές ιδέες (π.χ. το ζιβάγκο, το χακί ή το μπλε χρώμα, η έλλειψη γραβάτας κ.λπ.).

Γεύμα - Δείπνο Τοποθέτηση των σκευών στο τραπέζι • Το τραπεζομάντιλο είθισται να είναι λευκό και να πέφτει περίπου 30 έως 40 εκατοστά. Τα λουλούδια ή τα κηροπήγια (τα οποία χρησιμοποιούνται μόνο το βράδυ) δεν πρέπει να είναι πολύ ψηλά, για να μην εμποδίζεται η επικοινωνία μεταξύ των καλεσμένων, ενώ τα κεριά καλό είναι να ανάβονται λίγο πριν από την άφιξη των καλεσμένων. Επισημαίνεται ότι ποτέ δεν τοποθετούνται σημαίες στο τραπέζι φαγητού.

φοράει γάντια. Αντίστοιχα, εάν ο συνομιλητής μας φοράει γάντια, τον χαιρετάμε χωρίς να βγάλουμε το δικό μας. ● Όταν παρουσιάζουμε δύο άτομα της ίδιας επαγγελματικής αξίας, ίδιου φύλου και ίδιας ηλικίας, προς αποφυγήν παρεξήγησης, χρησιμοποιούμε απλούς τρόπους, λέγοντας «γνωρίζεστε;», και αφήνουμε έτσι να παρουσιαστούν οι ίδιοι μεταξύ τους. ● Όταν ο σύζυγος παρουσιάζει τη σύζυγό του, δεν την παρουσιάζει ως «η κυρία μου» αλλά ως «η σύζυγός μου» με το όνομά της. ● Κατά τις παρουσιάσεις, ο άνδρας σηκώνεται πάντα όρθιος, είτε ο συνομιλητής του είναι άνδρας είτε γυναίκα. Η γυναίκα σηκώνεται μόνο κατά την παρουσίασή της σε άτομα μεγαλύτερου βαθμού ή σπουδαιότητας ή προερχόμενα από τον εκκλησιαστικό χώρο. Ποιον παρουσιάζουμε → Σε ποιον ● τον κύριο → στην κυρία ● τον νεότερο → στον πρεσβύτερο ● τον νεοαφιχθέντα → στον ήδη παρευρισκόμενο ● τον συγγενή μας → στον ξένο ● τον άγαμο → στο ζευγάρι ● τον λιγότερο γνωστό → στον γνωστότερο

Το στρώσιμο του τραπεζιού • Η πετσέτα φαγητού τοποθετείται μέσα στο πιάτο ή δεξιά του, μετά τα μαχαίρια και το κουτάλι, εάν σερβίρεται σούπα.

• Τα μαχαίρια (κρέατος ή ψαριού) τοποθετούνται δεξιά του πιάτου, με την κόψη προς το πιάτο.

• Τα πιρούνια τοποθετούνται αριστερά του πιάτου και είναι τόσα όσα και τα φαγητά που τρώγονται με πιρούνι.

• Ξεκινάμε να χρησιμοποιούμε τα μαχαιροπίρουνα με πρώτα εκείνα που βρίσκονται στην εξωτερική πλευρά του πιάτου.

• Το πιατάκι του ψωμιού τοποθετείται λίγο πιο πάνω από τα πιρούνια.

• Το ψωμί και το νερό σερβίρονται πριν καθίσουν οι καλεσμένοι.

• Το πιάτο με τη σαλάτα τοποθετείται αριστερά από την πλευρά των πιρουνιών.

• Η σαλάτα και η σούπα σερβίρονται έτοιμα στο πιάτο κάθε καλεσμένου.

• Τα μαχαιροπίρουνα φρούτου ή γλυκού τοποθετούνται μπροστά από το πιάτο.

• Το μαχαιράκι ή το κουταλάκι τοποθετούνται με τη λαβή δεξιά και το πιρουνάκι με τη λαβή αριστερά.

• Τα ποτήρια τοποθετούνται πίσω από τα μαχαιροπίρουνα του γλυκού, δηλαδή μπροστά από το πιάτο και ελαφρώς δεξιά, με την εξής σειρά: αριστερά το μεγαλύτερο ποτήρι που είναι συνήθως του νερού. Ακολουθεί το ποτήρι του κόκκινου κρασιού και δίπλα το ποτήρι του λευκού (συνήθως, όμως, τοποθετείται μόνο ένα ποτήρι για κρασί). Εάν υπάρχει αφρώδες κρασί, τότε τοποθετείται το ποτήρι flute αμέσως πίσω από τα υπόλοιπα ποτήρια.

• Η ένδειξη θέσης (μικρή καρτέλα με το όνομα) τοποθετείται πίσω από τα μαχαιροπίρουνα του φρούτου ή του γλυκού.

• Το πιπέρι και το αλάτι τοποθετούνται από την αρχή στο τραπέζι, ενώ δεν τοποθετούνται ποτέ από την αρχή μπουκάλια νερού ή κρασιού (ούτε λαδόξυδα), διότι σερβίρονται από τους σερβιτόρους.

Το μενού Τοποθετείται στο τραπέζι, στην αριστερή πλευρά των προσκεκλημένων. Υπάρχουν διαφόρων ειδών σχέδια μενού. Στη Βουλή συνηθίζεται στο εξωτερικό φύλλο να υπάρχει πίνακας από τη Συλλογή Έργων Τέχνης της Βουλής και στο κάτω μέρος το λογότυπο. Στη δεξιά εσωτερική σελίδα, αναγράφεται το ονοματεπώνυμο του προσκεκλημένου προς τιμήν του οποίου παρέχεται το γεύμα ή το δείπνο, το όνομα του καλούντος και κάτω η ημερομηνία. Στη δεύτερη εσωτερική αριστερή σελίδα, κάτω αριστερά, αναγράφεται το όνομα και το είδος του κρασιού. Στην εσωτερική δεύτερη δεξιά σελίδα αναγράφεται αναλυτικά το μενού. Γενικά, τα προσφερόμενα εδέσματα πρέπει να είναι απλά. Συνήθως ο φιλοξενούμενος, πριν δεχθεί την πρόσκληση, είναι σωστό να ερωτηθεί εάν έχει κάποιο διατροφικό πρόβλημα (π.χ. αλλεργία στο ψάρι), εάν είναι χορτοφάγος, εάν η θρησκεία του απαγορεύει κάποια εδέσματα ή αν απαιτεί ειδικό τρόπο μαγειρέματος π.χ. εβραϊκή παράδοση, ινδουιστική, μουσουλμανική κ.λπ.

Και ο διερμηνέας;

Συμπεριφορά στο τραπέζι

Εάν υπάρχει διερμηνέας στο τραπέζι και το δείπνο είναι επίσημο, ο διερμηνέας κάθεται σε καρέκλα ή σκαμπό, μία θέση πιο πίσω και μεταξύ των επισήμων. Δεν σερβίρεται και μεταφράζει όποτε χρειαστεί. Εάν το δείπνο δεν είναι πολύ επίσημο, ο διερμηνέας ή οι διερμηνείς κάθονται κανονικά στο τραπέζι και δίπλα σε εκείνους για τους οποίους απαιτείται η μετάφραση. Η λύση αυτή προσδίδει δημοκρατικό χαρακτήρα, αλλά πολλά κράτη δεν το επικροτούν. Ο διερμηνέας είναι επαγγελματίας και ασκεί εκείνη τη στιγμή τα καθήκοντά του. Όταν όμως είναι στο τραπέζι, σερβίρεται κανονικά, έστω και αν δεν θα πρέπει να καταναλώσει το φαγητό του. Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να ενημερώνεται ο σερβιτόρος ότι πρόκειται για τον διερμηνέα.

• Βασικός κανόνας καλής συμπεριφοράς είναι η συνέπεια του ωραρίου. Ποτέ δεν φθάνουμε στο τραπέζι καθυστερημένοι, ούτε και απεριποίητοι.

• Ο άνδρας δεν βγάζει το σακάκι του (μόνο σε φιλικό ή ανεπίσημο τραπέζι).

• Οι γενικοί κανόνες συμπεριφοράς προβλέπουν να ακολουθείται η σειρά της οικοδέσποινας. Το φαγητό αρχίζει με πρώτη την οικοδέσποινα, ενώ οι συνδαιτυμόνες δεν σηκώνονται από το φαγητό παρά μόνο αφού σηκωθεί η ίδια.

• Δεν ευχόμαστε «καλή όρεξη» στην αρχή του γεύματος.

• Κατά τη διάρκεια δεν ακουμπάμε τους αγκώνες μας στο τραπέζι.

• Κόβουμε το ψωμί με το χέρι Γίνεται με την πιατέλα, πάντομας, δεν το τρίβουμε κομματε από την αριστερή πλευρά τάκια, δεν παίζουμε με τα μακαι ο προσκεκλημένος σερβίχαιροπίρουνα, ούτε χρησιμορεται μόνος του ή επιβοηθείποιούμε οδοντογλυφίδες. ται από τον σερβιτόρο. Μετά • Η σ τάση σ την καρέκ λα την κατανάλωση του φαγηπρέπει να είναι με όρθια την τού, ο σερβιτόρος αποσύρει πλάτη, χωρίς να σκύβουμε το το χρησιμοποιημένο πιάτο πρόσωπό μας μέσα στο πιάαπό τη δεξιά πλευρά και αμέτο· δηλαδή πλησιάζουμε την σως από την αριστερή πλευτροφή στο στόμα και όχι το ρά τοποθετείται νέο πιάτο. αντίθετο. Καλό είναι να μη μένει άδειος • Δεν τσουγκρίζουμε τα ποο χώρος. Τα ποτά σερβίρονται τήρια, παρά μόνο μεταξύ φίπάντα από τη δεξιά πλευρά. λων, μπορεί όμως να σηκώΣτα φαγητά προσφέρεται νουμε το ποτήρι, κοιτάζοντας πάντα και δεύτερος γύρος τους οικοδεσπότες. και εναπόκειται στους φιλο• Οι συζητήσεις είναι καλό ξενούμενους να αποδεχθούν να διεξάγονται σε ήπιους τόή όχι. νους, χωρίς έντονες αντιπαΠρώτα σερβίρονται οι κυρίες. ραθέσεις. (Οι Ιταλοί λένε «άΑρχίζουμε από την κυρία που κου πολύ, μίλα λίγο, σχολίασε κάθεται δεξιά του οικοδεσπόακόμα λιγότερο».) Μιλάμε για τη, συνεχίζουμε με την κυρία απόντες μόνο με θετικά σχόπου βρίσκεται στην αριστερή λια, διότι τα αρνητικά υποδειπλευρά και τελευταία σερβίκνύουν πνευματική μιζέρια ρεται η οικοδέσποινα. Με το και κοινωνική κατωτερότητα. ίδιο κριτήριο σερβίρονται και Αποφεύγουμε να μιλάμε για οι κύριοι. Πρώτος σερβίρεται δικά μας προσωπικά, οικονοο κύριος που κάθεται δεξιά μικά και γενικά πάσης φύσετης οικοδέσποινας, ακολούως προβλήματα που δεν επιθως εκείνος που κάθεται τρέπεται να κοινοποιούνται αριστερά της και τελευταίος ο σε μια ανοικτή συνάντηση. οικοδεσπότης. Εξαίρεση αποΜιλάμε με όλους τους συντελεί το κρασί, το οποίο σερδαιτυμόνες και όχι μόνο με βίρεται πρώτα στον οικοδετους διπλανούς μας. σπότη, ο οποίος το δοκιμάζει • Η χρήση του κινητού πρέπει και το εγκρίνει, στη συνέχεια να αποφεύγεται την ώρα του στην κυρία που κάθεται δεξιά φαγητού. Καλό όμως είναι του, έπειτα σε εκείνη που κάνα το χρησιμοποιήσουμε την θεται αριστερά του κ.ο.κ. επομένη, για να ευχαριστήΣε επίσημα γεύματα με πολλά σουμε την οικοδέσποινα (σε τραπέζια, καλό είναι το σερβίφιλικά δείπνα) ή για να στείρισμα να γίνεται ταυτόχρονα λουμε μια ανθοδέσμη με λίγα σε όλα τα τραπέζια. Αν αυτό ευγενικά λόγια ευχαριστίας. δεν είναι δυνατό, τότε πρέπει • Στο τέλος του φαγητού τονα ακολουθηθεί η σειρά προποθετούμε τα μαχαιροπίρουβαδίσματος. να παράλληλα στο μέσο του πιάτου και ελαφρώς δεξιά.

• Δεν αναδιπλώνουμε τη χρησιμοποιημένη πετσέτα, αλλά την τοποθετούμε τσαλακωμένη στην αριστερά πλευρά του τραπεζιού.

• Η οικοδέσποινα, αφού παρατηρήσει ότι οι καλεσμένοι τελείωσαν το φαγητό, σηκώνεται πρώτη, δίνοντας έτσι το σήμα να σηκωθούν όλοι από το τραπέζι.

• Γενικότερα, εάν υπάρχει σημαντικός καλεσμένος, προσπαθούμε να μη φύγουμε πριν από εκείνον και, συνήθως, πρέπει να περάσει τουλάχιστον μισή ώρα μετά το τέλος του φαγητού. Εάν κάποιος από τους προσκεκλημένους πρέπει να αναχωρήσει νωρίς, το γνωστοποιεί στην οικοδέσποινα και αναχωρεί διακριτικά, χωρίς να χαιρετίσει.

Η πρόποση Είναι προτιμότερο να γίνεται στο τέλος του φαγητού και του γλυκού, πριν από τον καφέ, σε στιγμή χαλάρωσης. Κατά την πρόποση, δεν τσουγκρίζουμε τα ποτήρια, παρά μόνο σηκώνουμε το ποτήρι μας και ο οικοδεσπότης απευθύνει λίγα λόγια στον φιλοξενούμενο. Υπάρχουν περιπτώσεις που η πρόποση γίνεται στην αρχή λόγω παρουσίας δημοσιογράφων κ.λπ., προκειμένου να μεταδοθεί έγκαιρα η συνάντηση των υψηλών προσκεκλημένων στα ΜΜΕ.

Υπάρχουν τρία είδη ενδυμασίας

1_Ενδυμασία εργασίας Εάν κάποιος εκτελεί κάποια εργασία, οποιαδήποτε (είτε είναι εργάτης είτε δημόσιος υπάλληλος, σερβιτόρος, δήμαρχος, στρατιωτικός κ.λπ.), η επαγγελματική ενδυμασία υποδηλώνει όχι μόνο την ιδιότητά του, αλλά και το είδος των υπηρεσιών που προσφέρει στους ανθρώπους με τους οποίους συναλλάσσεται. Είναι επομένως υποχρεωμένος να διακρίνεται για την αξιοπρεπή του εμφάνιση. Πόσες φορές, όμως, υπάλληλοι, γυναίκες σε δημόσιες υπηρεσίες, δεν εμφανίζονται στην υπηρεσία με ένδυμα βραδινού κέντρου ή με τζιν ή εξώπλατο φόρεμα, κάτι ανάλογο με ένδυμα παραλίας, ή άνδρες με ένδυμα τόσο σπορ που δίνουν την εντύπωση ότι μόλις επέστρεψαν από διακοπές στο βουνό; Προτείνεται, επομένως... Για τον άνδρα υπάλληλο: σακάκι, γραβάτα, πουκάμισο με μακρύ μανίκι (καλύτερα να αποφεύγεται το κοντό μανίκι). Επίσης καλό είναι να αποφεύγεται το μαντιλάκι τσέπης σακακιού ακριβώς όμοιο με τη γραβάτα, καθώς και κοντές κάλτσες. Σε ορισμένες χώρες (π.χ. στην Ιταλία), όταν θέλουν να χαρακτηρίσουν κάποιον υποτιμητικά, τον αποκαλούν «mezza calza», δηλαδή «μισή κάλτσα». Σχετικά με το χρώμα, καλύτερες είναι αυτές σε μαύρο, γκρι σκούρο, μπλε ή καφέ, ανάλογα με το παντελόνι, πάντως όχι λευκές (αυτές είναι μόνο για το τένις!). Για τη γυναίκα: κλασικά ταγιέρ ή φορέματα αξιοπρεπή, όχι μίνι και εξώπλατα.

Για τους σερβιτόρους: π.χ. σε δημόσια αρχή, προτείνεται να φορούν μαύρο κοστούμι, άσπρη γραβάτα ή άσπρο παπιγιόν, μαύρα παπούτσια και άσπρο πουκάμισο.

2_Ενδυμασία ελεύθερου χρόνου Πρόκειται για το είδος ενδυμασίας που αποκαλούμε σπορ και επιτρέπει τόσο στον άνδρα όσο και στη γυναίκα άνεση κινήσεων, ελευθερία χρωμάτων και συνδυασμών. Για τη γυναίκα, πουλόβερ ή μπλούζα με παντελόνι ή φούστα ή φόρεμα απλό, με παπούτσια χωρίς πολύ ψηλό τακούνι-στιλέτο. Για τον άνδρα, απλό πουλόβερ ή πουκάμισο χωρίς γραβάτα, με παντελόνι άνετο και απλό και βεβαίως με σωστό συνδυασμό χρωμάτων, π.χ. δεν είναι δυνατόν να φορεθεί πουκάμισο ριγέ με σακάκι καρό.

3_Επίσημη ενδυμασία Για ειδικές επίσημες εκδηλώσεις, και μόνο αν αυτό αναφέρεται στην πρόσκληση, το ένδυμα είναι... Για τους άνδρες • Πρωινό επίσημο ένδυμα (morning coat), που φοριέται μόνο την ημέρα μέχρι αργά το απόγευμα σε επίσημες τελετές και σε τελετές γάμου. Αποτε λείται από μαύρο ή γκρι σκούρο μακρύ σακάκι, γιλέκο ίδιο με το σακάκι ή και γκρι ανοιχτό (αργυρό), καθώς και γκρι ριγέ παντελόνι, λευκό πουκάμισο, γραβάτα ίδιο χρώμα με το γιλέκο.

• Το φράκο, λευκό γιλέκο, λευκό πουκάμισο με σκληρό γιακά, λευκό

παπιγιόν, λευκά γάντια, με τα παράσημα εφόσον προβλέπεται στην πρόσκληση, φοριέται πολύ σπάνια και μόνο σε ελάχιστες συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπου παρίστανται πολύ υψηλές προσωπικότητες – συνήθως παρουσία βασιλέων, αρχηγών κρατών. Με το φράκο δεν φοριέται ρολόι χεριού, αλλά τσέπης.

• Το σμόκιν αποτελείται από μαύρο σακάκι με πέτα μεταξωτά, φαρδιά μαύρη ζώνη, παντελόνι με μεταξωτή τρέσα στο πλάι, λευκό πουκάμισο, μαύρο παπιγιόν και μαύρα παπούτσια, λουστρίνι ή δερμάτινα. Φοριέται μόνο το βράδυ σε επίσημες τελετές, ενώ δεν επιτρέπεται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Το καλοκαίρι το σακάκι μπορεί να είναι λευκό. Με το σμόκιν δεν φοριούνται παράσημα, παρά μόνο ροζέτα.

• Για όλες τις παραπάνω περιπτώσεις η απαιτούμενη ενδυμασία πρέπει να αναγράφεται στην πρόσκληση. Γενικά, όταν αναγράφεται λευκή γραβάτα, εννοείται το φράκο, ενώ για μαύρη γραβάτα εννοείται το σμόκιν. Εάν δεν αναγράφεται κάτι στην πρόσκληση, εννοείται ότι οι προσκεκλημένοι μπορούν να φορούν σκούρο κοστούμι, λευκό πουκάμισο, με γραβάτα κλασική (π.χ. σε περιπτώσεις δεξιώσεων ή άλλων εκδηλώσεων). Στο αριστερό πέτο του σακακιού, στην κομβιοδόχη μπορεί, εάν κάποιος έχει παρασημοφορηθεί, να φέρει τη ροζέτα. Για τις κυρίες • Σε πολύ επίσημες τελετές, ενδείκνυται το βραδινό μακρύ φόρεμα.

• Σε μη επίσημες τελετές, κοντό φόρεμα. Ποτέ όμως καπέλο, το οποίο φοριέται μόνο την ημέρα, δηλαδή μέχρι τη δύση του ηλίου.

Είσαι ευγενικός;

Το σερβίρισμα

04

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 21

Είναι στην κουλτούρα μας η ευγένεια; Τα ήθη της νέας ευγένειας στα ΜΜΜ Τ η ς Κ ατ ερ ίν α ς Κ αμ π ό σ ο υ

Είσαι ευγενικός;

φήμη ότι οι Έλληνες δεν είμαστε ευγενικός λαός, δεν είναι καινούργια. Φιλότιμοι, εγκάρδιοι, καλοπροαίρετοι ναι, αλλά μήπως όχι ευγενείς στο σύνολό μας; Πριν από πέντε περίπου μήνες, στο ελληνικό Reddit κάποιος ρώτησε: «Γιατί οι Έλληνες είναι τόσο αγενείς με τους υπαλλήλους service, σε εστιατόρια/βενζινάδικα/ σούπερ μάρκετ;» Οι απαντήσεις αμέτρητες. Κάποιοι πιστεύουν ότι η ρετσινιά μάλλον μας βγήκε κατά τη διάρκεια της κρίσης. Ο «Άτλαντας Ευτυχίας 2018» άλλωστε, που παρουσιάστηκε στο Αμβούργο τον περασμένο Οκτώβριο, υποστήριζε πως οι Έλληνες βρίσκονταν στην τελευταία θέση στην Ευρώπη (μετά από την Αλβανία) σε ό,τι αφορά τον βαθμό ικανοποίησης από τη ζωή τους. Πώς να είσαι ευγενής αν είσαι δυστυχισμένος; Περίπου 8 χρόνια μετά, και την ώρα που ο διάλογος στη χώρα μας έχει ανοίξει περισσότερο από ποτέ γύρω από τις αρετές της ενσυναίσθησης, της συμπερίληψης και του σεβασμού προς τον άλλο, αναρωτιόμαστε αν η ευγένεια απουσιάζει σε καθημερινές πτυχές του δημόσιου βίου. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι η συμπεριφορά μας στον δρόμο, στην οδήγηση, στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Για παράδειγμα, όταν έρχεται η στιγμή να επιβιβαστούμε στο λεωφορείο, μοιάζει σαν να μην επιβιβαζόμαστε απλώς, παρά τον χρόνο που περιμέναμε, μαζί με 20 ακόμα άτομα, προκειμένου να πάμε στον προορισμό μας, αλλά σε ένα διαφορετικό σύμπαν, όπου ο χρόνος μοιάζει να παγώνει, μαζί του και κάθε ευγενική διάθεση προς τον άλλον. Όλα ξεκινούν όταν ανοίγουν οι πόρτες. Σε σπρώχνουν για να πας μπροστά, σε πατάνε χωρίς να ζητήσουν συγγνώμη και σου φωνάζουν στον ενικό: «Προχώρα, τι περιμένεις;». Εσύ όμως περιμένεις να κατέβει πρώτα ο κόσμος που θέλει να αποβιβαστεί – αυτονόητο για εσένα, όχι όμως για όλους, σε σημείο που βρίσκεις και τον μπελά σου. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχει εκδοθεί κάποια επίσημη χάρτα με κανόνες καλής συμπεριφοράς μεταξύ των επιβατών στα MMM, υπάρχει όμως ένας άγραφος κώδικας για να κάνουμε την παραμονή μας στο λεωφορείο, το μετρό, το τρόλεϊ, τον ηλεκτρικό και το τραμ όσο το δυνατόν πιο βιώσιμη. Για να πάρουμε μια γεύση, συζητήσαμε με τον Φώτη Νικολακόπουλο, Γ.Γ. συνδικάτου εργαζομένων ΟΑΣΑ, για τον κανονισμό δικαιωμάτων των επιβατών αλλά και τους κανόνες τυπικής ευγένειας που «ποδοπατιούνται» κι αυτοί μαζί με εσένα στο εσωτερικό των ΜΜΜ.

Παραχώρηση θέσης Τι συμβαίνει Στην προσπάθειά μας να καθίσουμε, αδιαφορούμε για όλους τους άλλους, ακόμα και για εκείνους που βρίσκονται σε ανάγκη. «Οι επιβάτες αγνοούν τον άνθρωπο που πραγματικά έχει ανάγκη να καθίσει, σε σημείο που οι οδηγοί σηκώνονται και ζητούν οι ίδιοι την κατανόηση, προκειμένου να τους παραχωρηθεί θέση», επισημαίνει ο κ. Νικολακόπουλος. Τι θα έπρεπε να συμβαίνει Υπάρχει μέριμνα ώστε τα μέσα να διαθέτουν ειδικές θέσεις για τους ηλικιωμένους και τους υπερήληκες, τις έγκυες, τα νήπια με τους συνοδούς τους και τους ΑμεΑ. Τα παραπάνω εμποδιζόμενα άτομα, βάσει στατιστικών, ανέρχονται στο 42.5% του ελληνικού πληθυσμού. Πολλές φορές, από λεπτότητα, προτιμούν να ταλαιπωρηθούν παρά να απαιτήσουν τη θέση που τους αναλογεί.

Αποβίβαση

05

Τι συμβαίνει Από την ανυπομονησία μας να επιβιβαστούμε στο μέσο, που ενδεχομένως περιμέναμε για ώρα, αγνοούμε αυτούς που θέλουν να κατέβουν στη στάση και πολλές φορές τους σπρώχνουμε ακόμα πιο μέσα, για να περάσουμε πρώτοι. Τι θα έπρεπε να συμβαίνει Για την ομαλή ροή της εισόδου και της εξόδου, προτείνεται αρχικά να εξέλθουν όσοι βρίσκονται στο εσωτερικό και έπειτα να γίνει η επιβίβαση των υπολοί-

22 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

πων. Χωρίς σπρωξιές, αγκωνιές και φωνές.

Μουσική ή ομιλία στο κινητό Τι συμβαίνει Είναι δεδομένο ότι στο λεωφορείο υπάρχει φασαρία. Έτσι, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, υψώνουμε τον τόνο της φωνής συνομιλώντας στο τηλέφωνο. «Δεν απαγορεύεται να μιλάς στο κινητό, απαγορεύεται όμως η οχλαγωγία και κυρίως όταν αυτό συμβαίνει ακριβώς πίσω από τον άνθρωπο που οδηγεί και θέλει να είναι συγκεντρωμένος στην πορεία του. Πολλές φορές οι οδηγοί έχουν σταματήσει την οδήγηση, ζητώντας από κάποιον επιβάτη που κάθεται ακριβώς πίσω τους να χαμηλώσει τον τόνο της φωνής του», λέει ο κ. Νικολακόπουλος. Τι θα έπρεπε να συμβαίνει Πέρα από τις τηλεφωνικές συνομιλίες και τις συζητήσεις με την παρέα μας, οι ήχοι από παιχνίδια στο κινητό, τραγούδια και βίντεο στο YouTube, ενδέχεται να ενοχλούν, γι’ αυτό και προτείνεται η χρήση ακουστικών.

Φαγητό στα ΜΜΜ Τι συμβαίνει Δεν συναντάς συχνά ανθρώπους να μασουλάνε στα ΜΜΜ. Βέβαια, καθημερινά συναντάς πολλούς με έναν καφέ στο χέρι, που με οποιοδήποτε απότομο φρενάρισμα μπορεί να χυθεί. «Οι άνθρωποι με καφέ και τρόφιμα είναι κυρίως νεαρής ηλικίας, οι οποίοι μπαίνουν από την πίσω πόρτα και δεν γίνονται αντιληπτοί. Όχι απλώς γεμίζουν με ψίχουλα τις θέσεις και φέρνουν σε δύσκολη θέση αυτόν που θα καθίσει αργότερα, αλλά πολλές φορές βάζουν τα πόδια τους πάνω στα καθίσματα». Τι θα έπρεπε να συμβαίνει Η κατανάλωση φαγητού, όπως και το κάπνισμα, απαγορεύονται ρητά στα ΜΜΜ, με βάση τον κανονισμό δικαιωμάτων των επιβατών, που μπορεί να βρει κανείς και στη σελίδα του ΟΑΣΑ. Το λεωφορείο δεν είναι το σπίτι μας αλλά δημόσιο αγαθό και οφείλουμε να το διατηρούμε σε μια αξιοπρεπή κατάσταση. Για τον ίδιο λόγο, δεν πετάμε σκουπίδια στο εσωτερικό του.

Κανόνες υγιεινής Τι συμβαίνει Βήχουμε και φτερνιζόμαστε απροκάλυπτα ανάμεσα στους συνεπιβάτες μας. Ενδεχομένως να είμαστε άρρωστοι, παρ’ όλα αυτά μπορεί να χρησιμοποιήσουμε τα ΜΜΜ, αδιαφορώντας για την υγεία των υπόλοιπων. Τι θα έπρεπε να συμβαίνει Ιδανικά δεν κυκλοφορούμε άρρωστοι, για να μη διασπείρουμε κάποιον ιό. Ωστόσο, αν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε τα μέσα, δεν ξεχνάμε να φορούμε τη μάσκα μας –σωστά τοποθετημένη–, βήχουμε στο εσωτερικό του αγκώνα μας και έχουμε πάντα στην τσέπη μας χαρτομάντιλα.

Απρεπείς εκφράσεις Τι συμβαίνει Η πνιγηρή ατμόσφαιρα εντός του συρμού και το μποτιλιάρισμα στον δρόμο, δεν βοηθούν στη διατήρηση της ψυχραιμίας, με αποτέλεσμα τα πνεύματα να οξύνονται με το παραμικρό. Όπως ισχυρίζεται ο κ. Νικολακόπουλος: «Τέτοιου είδους φαινόμενα τα συναντάμε σε όλη την Αθήνα, ειδικά στις γραμμές τις δυτικής Αττικής, όπου οι επιβάτες δεν διαπληκτίζονται απλώς, αλλά πιάνονται στα χέρια. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουν επιτεθεί και στον οδηγό εν κινήσει». Τι θα έπρεπε να συμβαίνει Οι προσωπικές επιθέσεις, οι βρισιές, τα ειρωνικά σχόλια και προφανώς κάθε ρατσιστικό υπονοούμενο είναι ανεπίτρεπτα. Σε περίπτωση που παρατηρηθεί κάποια μη ασφαλής συνθήκη στο λεωφορείο, ενημερώνουμε με ψυχραιμία τον οδηγό για να πράξει τα δέοντα.

Καρότσια Τι συμβαίνει Καρότσια λαϊκής –που ανήκουν συνήθως σε ηλικιωμένους– διάσπαρτα στο λεωφορείο, στηριγμένα πρόχειρα κάπου, τα οποία σε κάθε στροφή πέφτουν, με τα πορτοκάλια να κατρακυλάνε στον διάδρομο.

ΜΜΜ. Επιβιβάζονται στο τελευταίο βαγόνι, συχνά έχοντας περιμένει να περάσει το κατάλληλο τρένο ώστε να μην ξεπερνούν τον επιτρεπόμενο αριθμό ποδηλάτων στο εσωτερικό. Ακόμα και τότε όμως, ανενημέρωτοι επιβάτες εκφράζουν δυσφορία. Τι θα έπρεπε να συμβαίνει Αυτό που ισχύει είναι ότι επιτρέπονται ως και 2 ποδήλατα, με τους οδηγούς τους να εισέρχονται από την τελευταία πόρτα του βαγονιού κάθε συρμού. Σε λεωφορεία και τρόλεϊ επιτρέπονται μόνο πτυσσόμενα ποδήλατα, τοποθετημένα στην ειδική θήκη μεταφοράς τους (μεγ. διάσταση 33x66x80 εκ.). Αντίστοιχα, όσον αφορά τα ηλεκτροκίνητα πατίνια, επιτρέπονται επίσης έως 2 αναδιπλούμενα, με τους οδηγούς τους να εισέρχονται από την τελευταία πόρτα του βαγονιού κάθε συρμού, ενώ σε λεωφορεία/τρόλεϊ επιτρέπονται μόνο σπαστά πατίνια, τοποθετημένα στην ειδική θήκη μεταφοράς τους (μεγ. διάσταση 110x50x20 εκ.). Σε όλες τις περιπτώσεις, οι οδηγοί θα πρέπει να χρησιμοποιούν το ασανσέρ και όχι τις κυλιόμενες σκάλες και να τα μεταφέρουν πεζοί.

Αποσκευές Τι συμβαίνει Τσάντες στη διπλανή θέση στερούν το δικαίωμα από κάποιον που έχει ανάγκη να καθίσει. Τι θα έπρεπε να συμβαίνει Οι διαστάσεις των αποσκευών δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 100x60x25 εκ. και βάρος 25 κιλών, ενώ τα αντικείμενα το 1,70 μ.

Οι επιβάτες αγνοούν τον άνθρωπο που πραγματικά έχει ανάγκη να καθίσει, σε σημείο που οι οδηγοί ζητούν την κατανόηση, προκειμένου να τους παραχωρηθεί θέση

Ζώα Τι συμβαίνει Συμβαίνει, όχι σπάνια, ιδιοκτήτες κατοικίδιων να δέχονται παρατηρήσεις από ανθρώπους που δεν γνωρίζουν πως τα κατοικίδια επιτρέπονται στα ΜΜΜ, εφόσον τηρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Τι ισχύει Η μεταφορά μικρών ζώων συντροφιάς με οδικά μέσα και μέσα σταθερής τροχιάς επιτρέπεται, με ευθύνη του επιβάτη και κατά την κρίση του οδηγού, αναλόγως και με τις συνθήκες πληρότητας του οχήματος. Σημαντικό είναι τα ζώα να μεταφέρονται σε ασφαλές κλουβί, κλειστού τύπου, διαστάσεων έως 70x40x50 εκ. και ο ιδιοκτήτης τους να φέρει το ατομικό βιβλιάριο υγείας - διαβατήριο του ζώου. Εννοείται πως επιτρέπονται οι σκύλοι οδηγοί τυφλών και οι σκύλοι βοηθοί ατόμων με αναπηρίες.

Κυλιόμενες σκάλες Τι συμβαίνει Μπλοκάρουμε το πέρασμα στην κυλιόμενη ή τοποθετούμε τις αποσκευές δίπλα μας, ακινητοποιώντας όποιον θέλει να μας προσπεράσει. Τι θα έπρεπε να συμβαίνει Στις κυλιόμενες σκάλες η σύσταση είναι να καθόμαστε πάντα δεξιά με την αποσκευή μπροστά μας, δίνοντας το ελεύθερο σε όσους βιάζονται να περάσουν.

ΑΜΕΑ

© Ηypokondriak

Τι θα έπρεπε να συμβαίνει Σχετικά με τα καρότσια λαϊκής, ο μέγιστος επιτρεπόμενος αριθμός είναι τα 2 για κανονικά και αρθρωτά λεωφορεία και τρόλεϊ και 1 για MIDI, πάντα κατά την κρίση και τις οδηγίες του οδηγού. Όσον αφορά τα παιδικά καρότσια, με βάση τον επίσημο κανονισμό δικαιωμάτων επιβατών, επιτρέπεται 1 ανοιχτό καρότσι ανά όχημα ή 2 για αρθρωτά λεωφορεία και τρόλεϊ στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο, διαφορετικά διπλωμένα, και επίσης πάντα κατά την κρίση του οδηγού. Να σημειωθεί πως η κατανόηση στους ανθρώπους που ανεβάζουν το καρότσι τους στο λεωφορείο είναι δείγμα ανθρωπιάς.

Ποδήλατα-πατίνια Τι συμβαίνει Οι ποδηλάτες συνήθως είναι καλά ενημερωμένοι σχετικά με τους κανόνες αστικής ποδηλασίας και χρήσης των

Τι συμβαίνει Οι άνθρωποι με αναπηρίες αποφεύγουν τα ΜΜΜ. Όπως επισημαίνει ο κ. Νικολακόπουλος: «Υπάρχουν περιπτώσεις που όχι μόνο οι επιβάτες αλλά ούτε καν οι οδηγοί δεν έχουν μπει στη διαδικασία να εξυπηρετήσουν τους ΑμεΑ. Συμβαίνει τα λεωφορεία να κάνουν στάση σε σημείο που δεν μπορεί να ανοίξει η πόρτα για να μπει η ράμπα. Ή σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί κάποιος να έχει παρκάρει το ΙΧ του πολύ κοντά στη στάση, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται ο οδηγός του λεωφορείου να πλησιάσει». Τι θα έπρεπε να συμβαίνει Όταν πλησιάσει και σταματήσει το τρόλεϊ, ο οδηγός είναι υποχρεωμένος να χρησιμοποιήσει την επιγονάτηση ή τη ράμπα. Με τη βοήθεια του συνοδού και των επιβατών γίνεται η επιβίβαση. Όλοι οι οδηγοί έχουν ενημερωθεί ώστε να παρέχουν κάθε διευκόλυνση σε άτομα με αναπηρίες. Εάν αυτό δεν συμβεί, ενημερώνουμε αμέσως τον ΟΑΣΑ στο 2108200887 ή καλούμε στο τηλεφωνικό κέντρο του 11185.

06

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 23

Καλή σας απόλαυση!

Τα ήθη της νέας ευγένειας στο εστιατόριο Τ η ς Ε λέ ν η ς Ψ υ χ ο ύλη

Είσαι ευγενικός;

Η εστιατορική φροντίδα είναι ένα ενήλικο υποκατάστατο της μητρικής προσφοράς, μια ηδονή που σου έρχεται «στο πιάτο», χωρίς να κουνήσεις το δαχτυλάκι σου, αλλά και μια νέα κάθε φορά εμπειρία, ένα άνοιγμα στον πλανήτη της γεύσης, που για να λειτουργήσει και να τηρήσει τις υποσχέσεις του, οφείλει να προσαρμοστεί σε κάποιους κανόνες. Της ευγένειας εκατέρωθεν, πρωτίστως. Τη στιγμή που στο σύγχρονο σύμπαν όλα αμφισβητούνται, τώρα που ο παλιός κόσμος γκρεμίζεται μπρος στα μάτια μας και μια νέα, ελλιπώς αρθρωμένη ακόμη, διάλεκτος έρχεται να πάρει τη θέση του, η ευγένεια στο εστιατόριο όπως την όριζε το παρελθόν δεν λειτουργεί πια, σε άλλες περιπτώσεις μας φέρνει γέλια, σε πολλές άλλες μας ξενίζει, ενίοτε μας θυμώνει. Πολλοί φτάνουν στο σημείο να θεωρήσουν την ίδια την ευγένεια δημιούργημα των Γάλλων, μια επίπλαστη συμπεριφορά που στερείται ουσίας, αλήθειας και ενσυναίσθησης, εφεύρεση μιας εγωιστικής ράτσας, που κυκλοφορεί απαξιωτικά και με το φρύδι σηκωμένο. Όπως και να ’χει, την ευγένεια στο εστιατόριο τη χρειαζόμαστε για να περάσουμε καλά και την απαιτούμε το ίδιο, από το σουβλατζίδικο μέχρι το περίλαμπρο εστιατόριο. Επίσης, το εστιατόριο, για να περάσει καλά και αυτό, έχει απόλυτη ανάγκη τη δική μας ευγένεια, καθώς ο πελάτης δεν έχει πάντα δίκιο. Από την πλευρά, του εστιατορίου, αγένεια είναι κυρίως η έλλειψη καθαριότητας, τάξης και νοικοκυροσύνης – τα λεκιασμένα τραπεζομάντιλα, τα φθαρμένα μενού, τα ποτήρια που μυρίζουν αυγουλίλα, τα αμάζευτα τραπέζια των όσων έχουν ήδη φύγει, αλλά και το σερβίρισμα του επιδορπίου πάνω σε ένα τραπέζι με αποφάγια, που δεν έχει συμμαζευτεί πριν περάσουμε στο γλυκό τέλος. Επιπλέον, είναι οι σωματικές οσμές του σερβιτόρου, η λαδωμένη στολή του σεφ-μάγειρα όταν κυκλοφορεί στην αίθουσα, ο ιδρώτας στο μέτωπό του. Η καθαριότης, σε πείσμα των καιρών, επιμένει να είναι μισή αρχοντιά.

07

Στους νέους κανόνες, όταν η χημεία έχει βαθύτατα εισχωρήσει στις γαστρονομικές τεχνικές, ευγένεια είναι να μη μου αναφέρεις μόνον με αστερίσκο τα κατεψυγμένα αλλά και τις χημικές βόμβες που νοστιμίζουν το ριζότο ή τη σάλτσα του ραγού, διότι τυγχάνω αλλεργικός σε πλήθος αόρατων συστατικών, που απαρτίζουν πλέον τη νοστιμιά, και διόλου δεν επιθυμώ να πληρώσω για να καταλήξω στα επείγοντα ή να περάσω μια νύχτα-εφιάλτη ανάμεσα στο Ζω και το Πεθαίνω. Η χαρά μιας εξόδου έχει πολλά να περιμένει από το σέρβις. Για το οποίο, πολλά έχουμε πια να πούμε και άλλα τόσα είναι αυτά που μας προβληματίζουν. Η παλιά ευρωπαϊκή σχολή

24 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

με την ατσαλάκωτη στολή, το ατσαλάκωτο χαμόγελο, το παπιγιόν και την πετσέτα να κρέμεται στον καρπό, αυτή που απευθύνεται στο τρίτο πρόσωπο της μεγαλοπρέπειας στην αυτού μεγαλειότητα, τον πελάτη, φαντάζει πλέον εντελώς πασέ. Όταν ήταν στα ντουζένια του το «τι επιθυμεί ο κύριος;», το ίδιο το εστιατόριο απαιτούσε γραβάτα και ενδυματολογικό κώδικα από τον πελάτη. Μην τα πολυλογούμε, τότε ήταν άλλα χρόνια, πιο σικάτα. Σήμερα, το καλό εστιατόριο έχει γίνει κάζουαλ, δεν νοιάζεται αν πας με το τζιν και τις παντόφλες, και γενικώς διάγουμε μια πιο δημοκρατική εποχή της εστίασης. Ωστόσο, η στολή ή τουλάχιστον ένα γενικευμένο ντρες κόουντ από τους εργαζόμενους επιβάλλεται, αν μη τι άλλο, για να τους ξεχωρίζεις εύκολα σε περίπτωση που κάτι χρειαστείς. Στη δυσκολία τού να περάσει από τον παλιό, υπερ-στημένο κώδικα σε μια νέα φρασεολογία, το ελληνικό εστιατόριο έχει εφεύρει τις πρόσφατες δεκαετίες μια δικιά του γλώσσα και πολύ θα ήθελα κάποτε να γνωρίσω από κοντά τον εφευρέτη του «Καλή σας απόλαυση!», λες και υπάρχει και Κακή απόλαυση, ή του «Τελειώσατε; Να αποσύρω;», όταν η απόσυρση, σύμφωνα με το λεξικό, ορίζει πως αποσύρεται μόνο ένα αυτοκίνητο, ένα νομοσχέδιο, μια προσφορά, μια τροπολογία στη Βουλή, τα νερά της άμπωτης, και ποσώς ένα βρόμικο πιάτο. Μέσα στο ίδιο λεξιλόγιο του παραλογισμού εντοπίζουμε και το «Απολαύσετε!», πιστή μετάφραση του «enjoy» να υποθέσω, το οποίο, όμως, διόλου δεν λειτουργεί στη νεοελληνική. Ένα «καλή σας όρεξη» θα ηχούσε πιο to the point και πιο οικείο. Διότι το σέρβις, το θέλουμε πια πιο οικείο, αλλά ας μην μπερδευόμαστε: στο πλαίσιο αυτής της οικειότητας δεν επιθυμούμε τον σερβιτόρο όλη την ώρα πάνω από το κεφάλι μας, δεν θέλουμε να μας απευθύνεται στον ενικό λες και ήμασταν μαζί φαντάροι, δεν θέλουμε να μας ζαλίζει με τα προσωπικά και την άποψή του για το χιούμορ. Η νέα ευγένεια παίζεται στις λεπτομέρειες, ανάμεσα στις γραμμές: οικειότητα που εκφράζεται με έναν κοφτό, σύντομο λόγο, να είσαι εκεί τη σωστή στιγμή, να παρακολουθείς από μακριά τις ανάγκες μου, να ξέρεις καλά τα πιάτα του μενού και να μη μου λες «πάω να ρωτήσω στην κουζίνα», όταν σε ρωτάω τι πάει να πει «reuben με παστινάκι». Επίσης, να είσαι ζεστός αλλά με απόσταση, μέσα από ένα χαμόγελο, ένα βλέμμα, μια απαλή κίνηση. Αν η νέα εξυπηρέτηση ήταν το ρούχο που θα θέλαμε να της φορέσουμε, θα ήταν το casual chic, που ξέρει στοιχειωδώς να εκφράζεται σε σωστά ελληνικά και να σπάει τον πάγο ανάμεσα σε σένα και την αίθουσα, χωρίς να χρειαστεί απαραιτήτως να παίζουμε σφαλιάρες. Με μια δόση ενσυναίσθησης και πολιτισμού στη συνταγή. Προσέγγιση και απόσταση, πιασμένες χέρι χέρι. Σε μια καινούργια, δύσκολη πραγματικότητα, όλοι χρειαζόμαστε ουσία και καθόλου τύπους. Το νέο σέρβις, ιδανικά θα λειτουργούσε σε μια free style μετάφραση, όπου ο κάθε σερβίρων βάζει κάτι από την ψυχή του, το προσωπικό του στιλ, για να μας κανακέψει και διακριτικά να μας δείξει τη διάθεσή του να μας εξυπηρετήσει από καρδιάς. Στον κανόνα δεν περιλαμβάνεται ο σερβιτόρος στο παλιό μας στέκι, με τον οποίο η όποια φιλικότητα είναι απόλυτο ζητούμενο, εφόσον η σχέση έχει χτιστεί μέσα από χρόνια χρήση. Χρειάζεσαι κάτι αλλά αίφνης, σαν όλο το προσωπικό να το κατάπιε η γης. Ο εξυπηρετητής σου καπνίζει στο πεζοδρόμιο ή έχει πιάσει ψιλό κουβεντολόι σε πηγαδάκι με τους συναδέλφους του. Ακόμη και αν δεν έχει τίποτα να κάνει, η αέναη

© Ηypokondriak

έξοδος στο εστιατόριο δεν είναι μόνο το φαγητό. Κανείς μας δεν ξεσηκώνεται να βγει από το σπίτι του μόνο και μόνο για να πέσει με τα μούτρα σε ένα κοκκινιστό ή έστω σ’ ένα σεβίτσε με γαλάκτωμα από φύκια νόρι και αφρό χλωροφύλλης, αγνοώντας όλα όσα συμβαίνουν στα πέριξ. Το εστιατόριο κάθε λογής, από το ταπεινό ταβερνείο ως τη μισελινάτη κουζίνα, είναι πρωτίστως μια ανάγκη, μια έκκληση και μια σημαντική εκδοχή της κοινωνικότητας. Αν θέλω να χορτάσω, θα τσιμπήσω κάτι, ακόμη και στα όρθια, στον πάγκο της κουζίνας μου. Έξω θα βγω για να συμφάγω με τον συνάνθρωπο, να νιώσω τη ζεστασιά της μοιρασιάς, ακόμη και με τον άγνωστο διπλανό μου, να συναισθανθώ τη νοστιμιά που μου σερβίρεται, σφιχτά αγκαλιασμένη με τη μουσική –ή την απουσία της–, το σέρβις, το ντεκόρ, το σχήμα του πιάτου, την αύρα του χώρου, έξω θα βγω για να δω και να με δούνε και κυρίως, για να με φροντίσουν.

κίνηση του σερβιτόρου ανάμεσα στα τραπέζια δημιουργεί μια κινητικότητα, μια χαρούμενη χορογραφία στην αίθουσα, την αίσθηση μιας ασφαλούς πτήσης, όπως οι χαμογελαστές αεροσυνοδοί στο αεροπλάνο. Επίσης, ένας σημαντικός λόγος που βγαίνουμε είναι για να δούμε και να μιλήσουμε με τους ανθρώπους από τους οποίους συνοδευόμαστε. Η μακροσκελής παραμονή του σεφ/ αφεντικού/διευθυντή στο τραπέζι μας, ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από τις γκρίνιες των κακώς κείμενων στο επαγγελματικό του πεδίο, είναι κάτι που απευχόμαστε, καθώς χαλά τον ρυθμό της παρέας και κόβει μια ιστορία –συνεύρεσης και απόλαυσης– στη μέση. Στην αντίπερα όχθη, του πελάτη, τα μάτια μας έχουν δει πολλά, τα οποία απαιτούν άμεση διόρθωση. Εδώ ουδόλως ισχύει το «Με τον παρά μου και την κυρά μου» ή το «Πληρώνω κι ό,τι θέλω κάνω». Από το χτυπάω με το κουταλάκι το ποτήρι για να καλέσω το σέρβις, λες και απευθύνομαι στον Αζόρ, μέχρι το απαξιωτικό «μικρέ», το διόλου μεγαλειώδες «μεγάλε» ή το λαϊκοπρεπές «κοπελιά», καλύτερα ηχεί ένα χαμογελαστό, ανώνυμο «σας παρακαλώ» ή ένα νεύμα με το χέρι και το χαμόγελο – ξανά. Στη δεδομένη κατηγορία, τα αφτιά μου έχουν πιάσει και το «παιδί!» ή το «φιλαράκι!», το «δικέ μου!» και το «κορίτσι!». Α παπα και στα τέσσερα!

Το σέρβις, το θέλουμε πια πιο οικείο, αλλά ας μην μπερδευόμαστε: στο πλαίσιο αυτής της οικειότητας δεν επιθυμούμε τον σερβιτόρο όλη την ώρα πάνω από το κεφάλι μας

Επίσης, δεν παραλείπουμε να συνοδεύσουμε με ένα «ευχαριστώ», κατά το οποίο έχουμε οπτική επαφή με τον «μικρό» του σέρβις, την άφιξη ή την «απόσυρση» του κάθε πιάτου από το τραπέζι. Και διόλου ευγενικό δεν είναι όταν έρχονται να μας απαγγείλουν το μενού ή τα πιάτα ημέρας για να παραγγείλουμε, εμείς να γυρνάμε την πλάτη, να συνεχίζουμε την κατάδυση στο κινητό ή το καυτό κουβεντολόι με τον διπλανό μας, αγνοώντας τον εξυπηρετητή μας. Το «Δεν άκουσα, ξαναπές τα» δεν είναι τρόπος. Το παιδί δεν είναι η προσωπική μας οικιακή βοηθός, είναι άνθρωπος σκληρά εργαζόμενος και έχει και άλλους να εξυπηρετήσει εκτός από εμάς. Στο «καλό» εστιατόριο, τώρα, καλό είναι, να ξέρουμε τα βασικά του παλαιού σαβουάρ βιβρ. Να έχουμε ξεδιπλώσει την πετσέτα στα γόνατά μας πριν έρθει το πρώτο πιάτο, να ξέρουμε το διαφορετικό νόημα που μεταφέρει κάθε φορά η τοποθέτηση του μαχαιροπίρουνου. Εννοείται, βέβαια, πως και το σέρβις οφείλει να έχει διδαχθεί τον κώδικα Μορς του σερβιρίσματος, για να πιάσει το υπονοούμενο. Αν η αγένεια είχε κλίμακα μέτρησης, στην κορυφή της γαϊδουριάς θα υπήρχε η κράτηση που δεν έκατσε, διότι κάτι άλλο προέκυψε. Πλην όμως, εσύ έκανες τον Κινέζο και δεν μπήκες στον κόπο να πάρεις για να ακυρώσεις. Ξέρω ότι σε πήραν, αλλά εσύ τους γείωσες και ούτε καν σήκωσες το τηέφωνο για να πεις μια συγγνώμη. Ιδιαίτερα τις ημέρες αιχμής, δεν διανοείσαι τι σημαίνει αυτό για επιχείρηση, και σε χρήμα αλλά και σε αναταραχή. Το ίδιο αγενές είναι να κλείσεις για δύο και στο τέλος να έρθεις με όλο σου το σόι και τον κύκλο γνωριμιών, απαιτώντας «να σε βολέψουν κάπου». Και ήρθε η ώρα να ζητήσεις τον λογαριασμό. Εκφράσεις όπως «θα μας φτιάξεις;» –ερώτηση που απευθύνει μόνον ο ναρκομανής στον ντίλερ–, «θα μας φέρεις τη λυπητερή» ή «θα μας ετοιμάσεις;» (για πού αλήθεια; Πόσο μακάβριο ακούγεται αυτό!) δεν είναι ακριβώς πρέπουσες. «Τον λογαριασμό παρακαλώ» αρκεί, σπαρτιάτικα και δωρικά. Τέλος, ευγένεια είναι και το πουρμπουάρ. Το κάτι λίγο, το τόσο ευπρόσδεκτο στη νέα πραγματικότητα των στριμωγμένων μισθών, αυτό που θα δώσει το κουράγιο στα παιδιά του κλάδου να μη σιχτιρίζουν την κάθε μέρα που έρχονται στη δουλειά.

08

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 25

09

Είναι η GenZ ευγενική γενιά;

Ενώ υπάρχει μεγαλύτερη ενσυναίσθηση, απορρίπτεται κάθε μορφής παραδοσιακής ευγένειας Τ η ς Μ αρ ί α ς -Ι ω άν ν α ς Σ ιγ α λο ύ

Η ευγένεια είναι πασέ το 2025; Η GenZ μοιάζει να έχει μια φιλοσοφία: «Οτιδήποτε κομφορμιστικό...

Thank you, next». Μία συμπεριφορά, σαν όλοι να τους χρωστούν. Και επειδή μου χρωστάς, ούτε να σου χαμογελάσω πρέπει, ούτε να σου πω «καλημέρα», ούτε να σου δώσω τη σειρά μου σε κάποια δημόσια υπηρεσία επειδή βιάζεσαι, σε αντίθεση με εμένα. Και έτσι η ευγένεια ανάγεται σε μια παραγνωρισμένη αρετή του περασμένου αιώνα, μια λέξη συντηρητική και πασέ. Ένας χαρακτηρισμός δυστυχώς αδιάφορος, καθόλου spicy. Αν σε ρωτήσουν για έναν τύπο που βγαίνεις «Για πες, καλός;», ποντάρω πως δεν θα απαντήσεις «Ναι, είναι πολύ ευγενικός», και αν το κάνεις τότε πιθανόν ενημερώνεις διακριτικά πως έφυγες για τον επόμενο. Τα ευγενικά σχόλια κριντζάρουν τους GenZ, τους κάνουν να νιώθουν άβολα. Δεν ξέρουν πώς να τα διαχειριστούν και δεν ξέρουν πώς να τα ανταποδώσουν. Και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο γίνονται και πολύ εύθικτοι. Έτσι, οι μεγαλύτεροι φοβούνται πια να τους μιλήσουν, μη τυχών γίνουν εκείνοι οι τυχαίοι ευγενικοί περαστικοί αφορμή να εξωτερικεύσουν όλον αυτόν τον μεγάλο και αγνώστου προελεύσεως θυμό που τους πνίγει.

Ο κώδικας αστικής ευγένειας και η έλλειψη εθιμοτυπίας Συχνά η ευγένεια συνδέεται με την κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά. Κι αυτό που φαίνεται να λείπει από τη γενιά GenZ είναι ο κώδικας αστικής ευγένειας. Δεν είναι λίγες οι φορές που βλέπεις να σπρώχνουν τους μπροστινούς τους στις μπάρες ελέγχου του μετρό για να περάσουν μαζί τους, επειδή δεν έχουν εισιτήριο – σε βαθμό που δεν συζητάμε πια για αγένεια αλλά για βία. Και μάλιστα, το βρίσκουν και αστείο. Άλλωστε πρέπει να το ανεχθούμε, γιατί σε αυτή τη γενιά τα πάντα είναι αποδεκτά. Στις συναυλίες, σε καταστάσεις «πατείς με, πατώ σε», κάποιοι ανάβουν τσιγάρα και χασίς, αδιαφορώντας για το αν οι τριγύρω δυσφορούν. Ή κοιτούν το κινητό –και όχι τον δρόμο και τους περαστικούς– και όταν πέσουν πάνω σε κάποιον συμπεριφέρονται σαν να φταίει εκείνος. Πιθανόν είναι οι ίδιοι που ορμούν στο ασανσέρ ή στο μετρό χωρίς να περιμένουν τους μέσα να βγουν. Στους GenZ, παρατηρείται επίσης «επώδυνο» χάσμα εθιμοτυπίας (etiquette), δηλαδή ο στοιχειώδης σεβασμός σε περιστάσεις, ίσως και η έλλειψη πειθαρχίας, όπως για παράδειγμα η χρήση του κινητού στα εστιατόρια –παρόν σε όλα τα τραπέζια και προέκταση του χεριού μας, η δυσκολία διατήρησης οπτικής επαφής με τον συνομιλητή και η αδιαφορία τήρησης κάποιων κωδίκων ντυσίματος– περισσότερο για «σπάσιμο». Όπως λέει και ο Αμερικανός συγγραφέας και inspirational speaker, Simon Sinek, «το να έχεις το τηλέφωνό σου πάνω στο τραπέζι ενώ μιλάς με κάποιον, στέλνει ένα υποσυνείδητο μήνυμα ότι αυτός είναι λιγότερο σημαντικός από την κινητή συσκευή σου». Ε και; 26 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Αγένεια μεταξύ των GenZ Έλλειψη ευγένειας παρατηρείται και μεταξύ τους, ενώ υποτίθεται πως έχουν κοινή αντίληψη. Ένα απλό καθημερινό παράδειγμα είναι τα αναπάντητα μηνύματα και δη αν μιλάμε για ερωτικό story. Το βρίσκουν οκ να αφήνουν ένα μήνυμα χωρίς απάντηση ή αδιάβαστο, και δεν αναφερόμαστε σε μηνύματα που προσβάλλουν. Τις περισσότερες φορές, το κάνουν είτε για να το παίξουν cool, είτε γιατί αφήνουν τη σιωπή τους να πει την τελευταία λέξη, τονώνοντας τον εγωισμό τους.

Η ενσυναίσθηση ως new age ευγένεια Μήπως όμως τελικά η GenZ βλέπει την ευγένεια σαν έναν κεκαλυμμένο καθωσπρεπισμό, που δεν έχει θέση το 2025; Σαν μια έκφραση τυπολατρίας και ένα προσωπείο που δεν δείχνει αν πραγματικά νοιάζεσαι για τον άλλον; Σαν μια άκαμπτη τήρηση των τύπων και μια κοινωνική νόρμα για να γίνεις απλά αποδεκτός; Ίσως θεωρούν υποκρισία το να είναι με το χαμόγελο και με «το σεις και με το σας» σε άτομα για τα οποία δεν έχουν προλάβει να σχηματίσουν γνώμη, όπως συνεπιβάτες σε λεωφορεία, τον barista που φτιάχνει τον καφέ τους, τον υπάλληλο στα διόδια ή στο εμπορικό κατάστημα, παρ’ όλο που μοιράζονται την ίδια πόλη ή τους εξυπηρετούν. Το παράδοξο (;) είναι ότι οι νέοι αυτής της γενιάς, ενώ στερούνται την ευγένεια με την κλασική έννοια, έχουν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση σε θέματα που αφορούν την κοινωνία. Εκτιμούν την ενσωμάτωση και τον σεβασμό της διαφορετικότητας πολύ περισσότερο από τις προηγούμενες γενιές. Ως η πιο ποικιλόμορφη γενιά στην ιστορία, η GenZ έχει καθιερωθεί ως δύναμη για την κοινωνική δικαιοσύνη και την ισότητα, ενισχύοντας ακούραστα τις φωνές εκείνων που ιστορικά αποσιωπούνταν και περιθωριοποιούνταν. Πιέζουν για μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και δράση σχετικά με θέματα όπως ο ρατσισμός, τα δικαιώματα των LGBTQIA+ και την ψυχική υγεία. Υποστηρίζοντας χώρους όπου οι άνθρωποι αισθάνονται ασφαλείς και ακούγονται, επιδεικνύουν μια μορφή ευγένειας που βασίζεται στη συμμετοχικότητα και όχι στους παραδοσιακούς τρόπους. Για τους GenZ λοιπόν, η ευγένεια πιθανόν δεν μεταφράζεται με την παραδοσιακή της έννοια, αλλά έχει να κάνει με τον σεβασμό των ορίων και της συναίνεσης, την αμφισβήτηση των ξεπερασμένων προτύπων και τη δημιουργία ενός κόσμου με περισσότερη συμμετοχή και συμπερίληψη. Όμως σ’ έναν κόσμο όπου οι πολλοί ενστερνίζονται την ιδέα ότι δεν οφείλουν ευγένεια στους άλλους, αυτό γίνεται προβληματικό, ειδικά όταν ο στόχος είναι η επιδίωξη της κοινωνικής βελτίωσης και της ενσωμάτωσης. Μήπως ήρθε η στιγμή να αποδεχτούν ότι ο τύπος διασφαλίζει την ουσία; Η GenZ ζητά έναν κόσμο καλύτερο και πιο ανεκτικό, αλλά σε μικροκλίμακα. Όταν πρόκειται για τις προσωπικές σχέσεις, το mindset που επικρατεί είναι «ότι δεν χρωστάω τίποτα σε κανέναν», αντιθέτως «μου χρωστάνε». Επειδή θέλουν να κάνουν τα πράγματα διαφορετικά από τις προηγούμενες γενιές (και καλά κάνουν), δεν σημαίνει ότι πρέπει να πετάξουν το εγχειρίδιο του πώς λειτουργεί μια κοινωνία. Ίσως τελικά δεν αρκεί μόνο να φαίνεσαι αλλά και να είσαι, και δεν αρκεί μόνο να είσαι χωρίς να φαίνεσαι.

© Ηypokondriak

όμπι των γενιών; Να επαναστατούν ενάντια στις προηγούμενες. Οι babyboomers άκουγαν προκλητικά ροκ εν ρολ, επαναπροσδιορίζοντας τις παραδοσιακές σεξουαλικές σχέσεις με επανάσταση. Η γενιά Χ υιοθέτησε μια κυνική στάση, που αναδεικνύεται καλύτερα μέσω της ταινίας «Breakfast Club», ενώ οι Millennials απέρριψαν τη νοοτροπία της κουλτούρας του «ratrace» στον εργασιακό χώρο και έδωσαν έμφαση σε μια πιο ευέλικτη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής – όχι απαραίτητα με επιτυχία. Τώρα, η GenZ έρχεται με μια τάση να ανατρέψει τα πάντα, να τα ορίσει εκ νέου και να καταργήσει ό,τι δεν της κάνει πια: η κατάργηση της ευγένειας φαίνεται να είναι η νέα μορφή εξέγερσης. Η GenZ είναι ευγενική; Οι απόψεις διίστανται. Αν ρωτήσεις εκπροσώπους αυτής της γενιάς, θα φωνάξουν «ναι» –παίρνοντας το αίμα τους πίσω για όσα τους έχουν προσάψει ανά καιρούς–, δικαίως ή αδίκως. Αν λοιπόν ανήκεις στους GenZ, αυτές οι ερωτήσεις απευθύνονται σε εσένα. Ποια ήταν η τελευταία φορά που καλημέρισες έναν άγνωστο στον δρόμο; Περιμένεις το επόμενο ασανσέρ για να μη χρειαστεί να πιάσεις κουβέντα σε όσους είναι ήδη μέσα; Πόσες φορές άφησες έναν μεγαλύτερο να καθίσει στο μετρό, αναμένοντας όρθιος μέχρι τη στάση σου; Μπορεί να σε εκνευρίζει ο γενικευμένος «σεβασμός στους μεγαλύτερους», αλλά εδώ μιλάμε για σωματική αντοχή. Αν απαντάς αρνητικά, τότε η κλίμακα της ευγένειας φαίνεται να αγγίζει χαμηλές τιμές.

10

Ευγένεια στις τηλεφωνικές συνομιλίες και στα WC Συναντιούνται κάπου αυτά τα δύο; Ω, ναι!

Η ευγένεια είναι (και) στα μικρά, τα καθημερινά, τα κάποτε δυσώδη και όσα κάνουμε, όταν δεν μας βλέπουν – αλλά μας ακούν Τ η ς Χρ ι σ τ ίν α ς Γ α λαν ο π ο ύλο υ

ρώτη σχολική ηλικία, πρώτες φιλίες και πρώτα τηλεφωνήματα στο σπίτι: η μητέρα μου να σηκώνει το τηλέφωνο, να ζητάνε εμένα και να μου δίνει το ακουστικό με μια έκφραση αποδοκιμασίας ζωγραφισμένη από το πηγούνι μέχρι τ’ αυτιά και από τα φρύδια μέχρι την κορυφογραμμή των μαλλιών. «Καλά, σε βάρκα καλέσανε; Καλημέρα στο σπίτι τους δεν λένε; Τι σημαίνει ‘‘τη Χριστίνα θέλω;’’ Ακούς εκεί!». Η έλλειψη αστικής ευγένειας ήταν σημείο τριβής γι’ αυτές τις γενιές – και τώρα όλοι ξέρουμε γιατί. Τότε ένιωθα φρικτά. Στο σπίτι έπεφτε πολύ κήρυγμα για κάτι τέτοια. Όχι τα γνωστά, τα γλυκερά, τα «πες ευχαριστώ» και «πες καλημέρα και χαμογέλα». Όχι τέτοια. Κήρυγμα επί της ουσίας. «Όταν καλείς στο σπίτι κάποιου, χαιρετάς ευγενικά, λες ποια είσαι και μετά ζητάς αυτήν/αυτόν που θες. Και φροντίζεις να χαμογελάς όταν μιλάς στο τηλέφωνο – το χαμόγελό σου ακούγεται». Επίσης: «όταν μπαίνεις σε ένα μαγαζί, μην είσαι μουντρούχα. Στον φούρνο, στον μανάβη, στα μαγαζιά με τα ρούχα δουλεύουν άνθρωποι που δεν έχουν καμιά υποχρέωση να είναι ευγενείς αν εσύ είσαι αγενής. Χαιρετάς, χαμογελάς, περιμένεις τη σειρά σου, μιλάς στον πληθυντικό, δίνεις τη σειρά σου σε έγκυες ή ηλικιωμένους. Μην είσαι ζώον, παιδί μου».

Είσαι ευγενικός;

Εκείνη την εποχή –παιδάκι του δημοτικού ακόμη–, με κούρδιζε αυτή η περί ευγένειας χριστομάθεια. Εκείνο το «μην είσαι ζώον / γίδι / γαϊδούρι» (όλες οι παραλλαγές, απ’ όλους της οικογένειας: μαμά, μπαμπά, γιαγιά, νονά, θείες, θείους και παππούδες), με θύμωνε, για να μην πω με πλήγωνε. Όπως με πλήγωνε και το να μετράνε τις συμμαθήτριες και τους συμμαθητές, τις φίλες και τους φίλους της πρώτης παιδικής ηλικίας με μια μεζούρα που δεν φαινόταν να κρατάει στο χέρι κανένας άλλος εκτός από τους ίδιους, με ένα μέτρο πολύ δικό τους, που μου την έδινε στα νεύρα. Το άλλο ζόρι εκείνης της ηλικίας ήταν οι τουαλέτες, και κυρίως οι δημόσιες και οι τουαλέτες των ξένων. Αν ταξιδεύαμε (πράγμα πολύ συχνό στην οικογένεια), και μάλιστα οδικώς (ακόμα πιο συχνό), το ζήτημα «τουαλέτα» ήταν μία Οδύσσεια από μόνο του. Όταν ερχόταν εκείνη η ώρα που μέσα στο αμάξι είχα πλέον στριμωχτεί –και η φούσκα μου επίσης– και κάπως έπρεπε να γίνει στάση για τουαλέτα, η μαμά (κυρίως) στραβομουτσούνιαζε και οπλιζόταν με όλη την υπομονή και τα οινοπνεύματα ανά χείρας για να πάμε στο WC. Και κάθε, μα κάθε, φορά τη θυμάμαι να λέει: «Να κοιτάς πάντα πίσω σου. Πώς αφήνεις το μέρος για τους άλλους», και δώσ’ του το οινόπνευμα στις χούφτες και δώσ’ του τα «μην ακουμπάς εδώ / εκεί / παρέκει».

© Ηypokondriak

Ομοίως στα φιλικά σπίτια, το παιδικό «Μπορώ να πάω λίγο στο μπάνιο;» «Ναι, χρυσό μου, στον διάδρομο δεξιά», συνοδευόταν από το (μητρικό / πατρικό) βλέμμα, που τη μετάφραση γνώριζα μόνο εγώ, δηλαδή: «Δεν ψαχουλεύεις τα ξένα ντουλάπια / πλένεις χεράκια πριν και μετά / τραβάς καζανάκι / σηκώνεις καπάκι / αφήνεις τον χώρο το ίδιο καθαρό όπως τον βρήκες». Λεπτομέρειες, θα πει κανείς... Τα χρόνια τσούλησαν σαν κουλουράκια μέσα από το ταψί, και όπως όλοι, μετά τα 40, όση αντίσταση και αναρχίλα κι αν επιστρατεύθηκε, γινόμαστε οι γονείς μας. Εν προκειμένω γίνομαι σταδιακά η μαμά μου, που σημαίνει ότι συνδέω τα ασύνδετα (τηλεφωνικές επικοινωνίες και WC, όταν στην εφημερίδα το βασικό αφιέρωμα είναι η ευγένεια), γιατί είναι αυτά που με ταλαιπώρησαν αφάνταστα στην ενήλικη ζωή μου. Να με παίρνουν τηλέφωνο Δευτεριάτικα και πρώτη του μήνα και, αντί καλημέρας και καλού μήνα, να ακούω σε άπταιστη προστακτική «θέλω το τάδε πράγμα /

τον τάδε άνθρωπο» και με ύφος τύπου «το θέλω τώρα». Να ανοίγω ma i l το οποίο μ παίνει ξέρα κατευθείαν σ το θέμα, τάχα για να μη δαπανήσει τον πολύτιμο χρόνο μου (πάλι με προστακτική) και να ξεχνάει τα βασικά: μια κα λ ημ έρ α , να ρωτήσει αν η παραλήπτρια έχει χρόνο και διάθεση να ασχοληθεί (καμία!).

?

Επίσης, γελάω κάπως πικρά με εκείνη τη συμβουλή της μητέρας μου να χαμογελάω λίγο όταν μιλάω με κάποιον στο τηλέφωνο και του ζητάω κάτι, γιατί –και καλά– το χαμόγελο περνάει στον τόνο της φωνής. Το κάνω ακόμη, αλλά αισθάνομαι λίγο Ούφο, γιατί δεν το κάνει κανείς. Ειδικά αν συναλλάσσεσαι με εκπρόσωπο της Gen Z, σε αντιμετωπίζουν οριακά με περιφρόνηση και ελαφρύ κριντζάρισμα, τύπου «έλα, θεία, μην ξανοίγεσαι». Και για τις τουαλέτες, είτε μιλάμε για το Λονδίνο είτε για το Παρίσι είτε για τη φωτογενή Ελλάδα μας, η κατάσταση είναι (παντού) μια σιχαμένη απελπισία. Η ανωνυμία, η σιγουριά ότι δεν βλέπει κανείς τι (βρομιά κυριολεκτικά) κάνεις στα WC εξηγούν το γιατί στις τουαλέτες πολύς κόσμος αισθάνεται ΟΚ να είναι ο εαυτός του, με ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται. Το ότι τείνουμε τα χεράκια μας (για χειραψία), αγκαλιάζουμε, πιάνουμε το φαγητό, τους ανθρώπους γύρω μας, τα έπιπλα, τους υπολογιστές, ενώ έχουμε βγει από το μπάνιο, τακτοποιώντας μαλλί στον καθρέφτη, αλλά χωρίς να πλύνουμε (καλά) τα χέρια μας, με οδηγεί στην παραφροσύνη. Δεν θα ξεχάσω συμφοιτητή ο οποίος, με γνήσια απορία, με είχε ρωτήσει αν πλένω τα χέρια μου κάθε φορά που πηγαίνω τουαλέτα και όχι μόνο στο Νούμερο Δύο μου. Όταν απάντησα «ναι», νομίζω ότι κάηκαν αρκετά εγκεφαλικά κύτταρά του, και φυσικά πάντα ευχόμουν να απέμειναν μερικά για να την παλέψει –κι αυτός και οι οικείοι του– την περίοδο της πανδημίας. Και για να συνδέσω τα (φαινομενικά) ασύνδετα (γιατί, ναι: τι δουλειά έχουν οι τηλεφωνικές / γραπτές συνομιλίες με τα WC;), όταν μιλάμε για ευγένεια, μιλάμε για πολιτισμό που διατρέχει τα πάντα μας, τα όλα μας, τα καθημερινά και τα σπάνιά μας, τα μικρά και μεγάλα μας. Δεν μιλάμε για τους τύπους (που, ναι, διασφαλίζουν την ουσία) και για περιστάσεις, αλλά για τον τρόπο που ανήκουμε στους άλλους και αυτοί σε εμάς. Για τον τρόπο που «τρέχει» ένα σπίτι / μια γειτονιά / μια πόλη / μια βιοτεχνία / μια πολυεθνική από το πρωί μέχρι το βράδυ. Αυτή την «καλημέρα» και την ακατούρητη καθαρή τουαλέτα, δείτε το σαν μια απειροελάχιστη πράξη πραγματικής αγάπης και πολιτισμού, ένα κάπως οικουμενικό νεύμα νοιαξίματος προς το σύμπαν. Και ως γνωστόν, το σύμπαν επιστρέφει αυτό που του δίνουμε. Ε, ας μη μας επιστρέψει ένα «άει στον διάολο» και μια λεκάνη γεμάτη με αυτό που φαντάζεστε.

Όταν καλείς στο σπίτι κάποιου, χαιρετάς ευγενικά, λες ποια είσαι και μετά ζητάς αυτήν/όν που θες. Και φροντίζεις να χαμογελάς – το χαμόγελό σου ακούγεται

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 27

Γεώργιος

Γεωργιάδης

Ένας αειθαλής καλλιτέxνnς Μια συζήτηση με τον καταξιωμένο γλύπτη για τη ζωή του και την τέχνη του, με αφορμή τα συναρπαστικά γλυπτά πιθηκανθρωπάκια της πρόσφατης έκθεσής του Της Έλενας Ντάκουλα

«Συνύπαρξη» 28 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

φυσικό μέγεθος) σκελετωμένων από την πείνα παιδιών, από την Μπιάφρα και την Αιθιοπία, τοποθετημένα πάνω ή δίπλα σε πολυτελή έπιπλα. Με τη σειρά «Μυθολογία Ανάποδα» (2023) παρουσίασε τη μυθολογία όχι όπως γράφεται, όπως είπε χαρακτηριστικά, αλλά μ’ έναν υπερβατικό τρόπο που κάποιος άλλος δεν θα μπορούσε να φανταστεί. Οι εκθέσεις του, ατομικές και ομαδικές, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, δεν σταμάτησαν ποτέ όλα αυτά τα χρόνια. Το δε διάστημα 1960-1980 δίδαξε σχέδιο σε νέους στο Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο Δοξιάδη. Η δουλειά του συνεχώς εξελισσόταν και ταυτόχρονα εναλλάσσονταν τα νοήματα που περνούσε μέσω αυτής, με τρόπο υπερβατικό και ύφος εξπρεσιονιστικό. Τα έργα του ήταν ένα μέσο έκφρασης άλλοτε μιας κριτικής ή διαμαρτυρίας σε επίκαιρες κοινωνικές ή πολιτικές καταστάσεις, άλλοτε μιας αισιόδοξης διάθεσης που μετέφερε ένα μήνυμα ελπίδας και αισιοδοξίας.

Όλα ξεκίνησαν από μια παλιά μοτοσικλέτα που ο Γεώργιος Γεωργιάδης βρήκε τυχαία σ’ ένα παλαιοπωλείο. Τότε σκέφτηκε να βάλει πάνω της πιθηκανθρωπάκια, σε διάφορες φάσεις της ζωής τους αλλά και της καθημερινότητάς τους, επηρεασμένα από την εκάστοτε περιρρέουσα ατμόσφαιρα, σχολιάζοντάς τη με τον δικό τους τρόπο και με όχημα την τέχνη. Ο λόγος για τα γλυπτά πιθηκανθρωπάκια της έκθεσης «Επαναφορά 72 αιώνες μ.Χ.», που φιλοξενήθηκε πρόσφατα στον Εικαστικό Κύκλο Sianti. «Γι’ αυτή τη δουλειά, δούλεψα με πάθος 10 χρόνια, μέχρι να την ολοκληρώσω», μου λέει. «Όλο αυτό που βλέπετε συνθέτει ένα παραμύθι. Όπως ακούς στα παραμύθια που λένε “μια φορά και έναν καιρό” και αναφέρονται στο παρελθόν, αυτό είναι “μια φορά και έναν καιρό” που αναφέρεται στο μέλλον. Πρόκειται για απομεινάρια ανθρώπων που έχουν μετατραπεί σε πιθήκους. Έχουν επανέλθει, σε βάθος χρόνου, εκεί που τους έφτιαξε ο Κάρολος Δαρβίνος. Μετά από πυρηνικές καταστροφές και εκρήξεις ηφαιστείων, η γη έχει σχεδόν καταστραφεί και αυτά βρήκαν ένα σημείο όπου μπορούν να ζήσουν, κουβαλώντας συνήθειες από τη νοήμονα ζωή τους ως Homo Sapiens. Διατηρούν τη δίποδη όρθια στάση, καθώς και κάποιες ενδυματολογικές προτιμήσεις, αλλά κυρίως λατρεύουν την τεχνολογία και τις μηχανές. Αυτό είναι το αφήγημα. Γενικώς, είναι απαισιόδοξη και θλιβερή σκέψη, όμως το αποτέλεσμα μετράει». Ακούγοντάς τον να μιλάει για τα έργα του, με μια φωνή γεμάτη πάθος και ζωντάνια, νομίζεις ότι έχεις μπροστά σου έναν νεαρό καλλιτέχνη. Ο Γεωργιάδης γεννήθηκε το 1934 στο Μαρούσι. Οι γονείς του επιθυμούσαν να τον δουν αρχιτέκτονα, αλλά, όταν έφτασε η ώρα των σπουδών του, αυτός είχε ένα μόνο δίλημμα ν’ αντιμετωπίσει: γλύπτης ή ζωγράφος. Ως πρότυπο είχε τον πρόσφυγα από τη Μικρά Ασία πατέρα του, έναν βιοπαλαιστή με καλλιτεχνική φλέβα, ο οποίος έπαιζε βιολί και ζωγράφιζε πολύ ωραία. Την αγάπη του για τον κόσμο της γλυπτικής την απέκτησε από μικρή ηλικία, όπως τον ακούμε να λέει σ’ ένα βίντεο με θέμα βιογραφίες από τον χώρο της γλυπτικής. «Το ότι είχα την τύχη να γεννηθώ στο Μαρούσι, που ήταν και είναι ακόμη ένα κέντρο κεραμικής, επηρέασε σημαντικά τη μετέπειτα εξέλιξή μου. Από μικρός είχα μανία να χρησιμοποιώ τον πηλό για να πλάσω διάφορα μικρά αντικείμενα. Πήγαινα στους αγγειοπλάστες του Αμαρουσίου και ζητούσα πηλό, υλικό που ήταν δυσεύρετο τότε, γιατί οι κεραμίστες τον έφτιαχναν μόνοι τους. Οι περισσότεροι ήταν φίλοι με τον πατέρα μου κι έτσι μου έδιναν μια μικρή ποσότητα. Το σπίτι μου ήταν κοντά στα Κανατάδικα, έτσι λεγόταν η περιοχή όπου υπήρχαν οι αγγειοπλάστες. Έπλαθα ζωάκια, ανθρώπινες φιγούρες, και τα δώριζα στους φίλους μου. Σιγά σιγά άρχισα να μεταχειρίζομαι και πιο δύσκολα υλικά. Στην ηλικία των 9 ετών χρησιμοποιούσα τα οξυγόνα που είχε ο πατέρας μου στο μαγαζί του στο Μαρούσι, κι όταν εκείνος έλειπε, έπλαθα αντικείμενα με διάφορα σίδερα και γυαλιά». Εκτός από το ταλέντο, θαυμάζεις την οξύνοιά του, το χιούμορ του αλλά κυρίως, το κέφι και την απίστευτη ενέργειά του για δημιουργία: «Η δουλειά φέρνει καινούργια δουλειά, και η συγκεκριμένη δουλειά μού δίνει την ευκαιρία να κάνω κάτι πιο πέρα. Το πιστεύω αυτό! Μόνο με τη δουλειά εξελίσσεσαι. Όσο δουλεύεις εξελίσσεσαι», μου λέει. Ο Γ. Γεωργιάδης σπούδασε στην ΑΣΚΤ. Μαθητής στο εργαστήριο του Μιχάλη Τόμπρου και του

Μάρω Κερασιώτη, Γεώργιος Γεωργιάδης

Γιάννη Παππά για τη γλυπτική, ενώ στου Γιάννη Μόραλη για τη ζωγραφική. Το 1958, με υποτροφία εσωτερικού, μελέτησε και αποτύπωσε έργα λαϊκής τέχνης στη Λέσβο. Έναν χρόνο αργότερα, με υποτροφία του Ιδρύματος Ευγενίδη, πήγε στη Φλωρεντία για να μάθει την τεχνική του μετάλλου και χαλκοχυτική από τον Μπρούνο Μπεάρτσι. Ενώ τα πρώτα γλυπτά του ήταν παραστατικά, μια σειρά από συμπτώσεις, όπως εξομολογείται, τον οδήγησε στη γνωστή, τυλιγμένη με ύφασμα, καθιστή, εύσαρκη, ακρωτηριασμένη γυναικεία μορφή, η οποία αποτέλεσε για πολλά χρόνια βασικό θέμα της γλυπτικής του. «Πιστεύω ότι στη γλυπτική και στην τέχνη γενικότερα, πολλά πράγματα γίνονται τυχαία, συμπτωματικά. Τα εργαστήριά μου πάντα ήταν χαμηλοτάβανα. Ειδικά τα πρώτα εργαστήρια ήταν πολύ μικρά. Έτσι, όσο αστείο και να φανεί, σκέφτηκα να κάνω καθιστές τις φιγούρες που έφτιαχνα –πάντα η δουλειά μου ήταν ανθρωποκεντρική–, γιατί δεν μ’ έπαιρνε το ύψος! Αυτό ήταν καθοριστικό, γιατί είδα ότι η καθιστή φιγούρα μού έδινε όλα τα στοιχεία που ήθελα για να κάνω μια σύνθεση μέσα στον χώρο. Ένα μεσημέρι σκέπασα μια φιγούρα μ’ ένα βρεγμένο πανί και πήγα να ξεκουραστώ λιγάκι. Όταν γύρισα στο εργαστήριο είδα ότι το βρεγμένο πανί έδινε κάποια άλλα νοήματα και προεκτάσεις στο θέμα που είχα επιλέξει. Έτσι, άρχισα να χρησιμοποιώ τις πτυχές και το δίπλωμα του πανιού για να δώσω διάφορους συμβολισμούς σε κάθε σύνθεση που δούλευα». Το γλυπτό εκείνο το έστειλε στην Μπιενάλε Νέων στο Παρίσι και απέσπασε πολύ καλές κριτικές. Σήμερα, ένα γλυπτό του υπάρχει σε ιδιωτική συλλογή στο Παρίσι και ένα άλλο, στο Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας. Αυτή ήταν η αρχή της συλλογής που ονόμασε «Επινίκια», μια σειρά βασισμένη σε πολλούς συμβολισμούς. Το 1986 παρουσίασε, στην Αίθουσα Τέχνης Νέες Μορφές, το «Homo Sapiens 20 αιώνες μ.Χ.», μια συγκλονισ τική έκθεση με θέμα την αδιαφορία για το δράμα του 3ου κόσμου, με αγάλματα (σε

Πρόκειται για απομεινάρια ανθρώπων που έχουν μετατραπεί σε πιθήκους. Έχουν επανέλθει, σε βάθος χρόνου, εκεί που τους έφτιαξε ο Κάρολος Δαρβίνος.

Σε αυτό το πνεύμα εντάσσονται και οι χαριτωμένοι πιθηκάνθρωποι της έκθεσης, που με τα καμώματά τους, τις στάσεις και τις εκφράσεις τους, προκαλούν πολλά χαμόγελα αλλά και τον θαυμασμό του θεατή για τη σχεδιαστική ποικιλότητα, την απίστευτη λεπτομέρεια στην εκτέλεση, τη γλυπτική δεινότητα, το σαρωτικό χιούμορ, την ευρηματικότητα, τη φαντασία του καλλιτέχνη. Όπως σημειώνει και η επιμελήτρια Ίρις Κρητικού, «έχουν ασύγκριτο στιλ και ακτινοβόλα vintage γοητεία. Ποζάρουν με αυταρέσκεια, στολισμένοι με γυαλιά ηλίου και ανεμιζόμενα κασκόλ. Ερωτοτροπούν και ερωτεύονται. Γεννοβολούν, αγορεύουν, πολιτικολογούν και φωνασκούν, τσακώνονται και παρεκτρέπονται. Ως γνήσια μιμητικά όντα, κλέβουν ρόλους και αναγνωρίσιμες ανθρώπινες συμπεριφορές. Κλέβουν ό,τι τραβά την προσοχή τους και ό,τι γυαλίζει. Κλέβουν γενικώς την παράσταση». Σε αυτά τα γλυπτά ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε ένα ειδικό κεραμικό. «Εδώ, βάζω ένα πραγματικό αντικείμενο –τη μοτοσικλέτα– που σ’ αυτή την περίπτωση αποτελεί ένα αιώνιο σύμβολο της μηχανικής εξέλιξης από τον άνθρωπο, μαζί μ’ ένα κεραμικό που το φτιάχνω, αφού προηγουμένως αυτό υπόκειται σε πολλές μειώσεις, ώστε να τοποθετηθεί πάνω στο προϋπάρχον αντικείμενο. Χρησιμοποιώ ένα υλικό εύπλαστο και ανθεκτικό, το δίπυρο χυτευμένο κεραμικό stoneware». Ήταν η αγαπημένη του Μάρω, η καταξιωμένη γλύπτρια και επί 39 χρόνια σύντροφος της ζωής του, που τον παρότρυνε ν’ αρχίσει να χρησιμοποιεί κεραμικό αντί για μέταλλο, η χύτευση του οποίου είχε γίνει πλέον ασύμφορη και ο καλλιτέχνης δεν μπορούσε, όπως ο ίδιος ομολογεί, «να ξοδεύει τόσο χρήμα για να βγάλει ένα έργο που μπορεί να μην πουληθεί και ποτέ». Έτσι, άρχισε να δουλεύει το stoneware, με το οποίο σμίλευσε όλα τα έργα της έκθεσης. Ο Γ. Γεωργιάδης, έχοντας ήδη συμπληρώσει τα 91 του χρόνια, έχει δει και έχει ζήσει πολλά. Σαν παιδάκι, τα σκληρά χρόνια της Κατοχής, βλέποντας ανθρώπους να πεθαίνουν από την πείνα ή από το κρύο και αδέλφια να σκοτώνονται μεταξύ τους κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Σαν ενήλικας, τα πέτρινα χρόνια της χούντας, γενοκτονίες, πολέμους στη Μέση Ανατολή αλλά και την κρίση, οικονομική και κοινωνική. Οι μνήμες από τα προσωπικά του βιώματα και οι επιρροές από το περιβάλλον, άφησαν μέσα του έντονο το αποτύπωμά τους, διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα του, την αισθητική του και κατ’ επέκταση την τέχνη του. «Ο Θανάσης Απάρτης, δάσκαλος και φίλος μου, μού έλεγε ότι η τέχνη είναι σαν τη μαγειρική. Έχεις διάφορα υλικά που πρέπει να τα συνθέσεις ώστε να’ χεις ένα ωραίο τελικό προϊόν. Η μουσική έχει τις νότες, ο χορός την κίνηση, η ζωγραφική τα χρώματα, η γλυπτική τα σχήματα, τους όγκους, τους άξονες αλλά και την απαίτηση να είναι περίοπτη». A 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 29

«Babygirl»

Το Χόλιγουντ και τα μεγάλα κορίτσια Στο «Babygirl» και σε πολλές άλλες πρόσφατες ταινίες, το Χόλιγουντ δείχνει ένα πρωτόγνωρο ενδιαφέρον για την ερωτική ζωή των γυναικών μετά τα πενήντα. Έγινε σέξι η μέση ηλικία ή συμβαίνει κάτι άλλο; Και, τελικά, γιατί μας αφορά; Της ΕΛΕΝΑΣ ΛΑΝΑΡΑ 30 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Η

Νικόλ Κίντμαν στον ρόλο της Ρόμι είναι μια γυναίκα που μοιάζει να τα έχει όλα – καριέρα, ομορφιά, οικογένεια, χρήματα. Σύντομα ωστόσο διαπιστώνουμε πως κάτι λείπει, κι αυτό είναι η απόλαυση στο σεξ. Η φαινομενικά τέλεια εικόνα της έχει μια ρωγμή, μια χαραμάδα από την οποία θα μπει στη ζωή της ο νεαρός Σάμιουελ, για να φέρει τα πάνω κάτω και να θέσει την ηρωίδα αντιμέτωπη με τις επιθυμίες της και το τίμημά τους. Το «Babygirl» ασχολείται ανοιχτά με την ερωτική ζωή μιας γυναίκας άνω των πενήντα. Και αυτό δεν είναι πλέον ασυνήθιστο. Πέρυσι μόνο, είδαμε πολλές σε αυτό το μοτίβο – το «All About You» (Όλα γύρω από σένα) με την Αν Χάθαγουεϊ, το «L’Été Dernier» (Το περασμένο καλοκαίρι) με τη Λία Ντράκερ, το «A Family Affair» (Οικογενειακή υπόθεση) πάλι με τη Νικόλ Κίντμαν. Στη μικρή οθόνη το ίδιο... τυχαία να διαλέξεις μια σειρά στο Netflix, θα πέσεις πιθανότατα πάνω σε «ώριμες» γυναίκες που φλερτάρουν, συχνά με πολύ νεώτερους άνδρες, βγαίνουν ραντεβού, έχουν ερωτική ζωή και, ναι, συμμετέχουν σε σκηνές σεξ.

«The Graduate»

Τάσεις και μάρκετινγκ Τι μεσολάβησε και άλλαξε γνώμη το Χόλιγουντ; Σίγουρα το γεγονός ότι πίσω από την καρέκλα του σκηνοθέτη, το πληκτρολόγιο του σεναριογράφου και το γραφείο του παραγωγού βρίσκονται πλέον πολλές γυναίκες, συχνά ώριμες. Οι οποίες ενδεχομένως επιθυμούν και μπορούν να αποδώσουν μια πιο αληθινή εικόνα της γυναικείας σεξουαλικότητας, λιγότερο ηδονοβλεπτική, περισσότερο αμερόληπτη και απενοχοποιημένη. Ίσως ακόμη ευθύνεται το γεγονός ότι οι γυναίκες –ειδικότερα οι μεγαλύτερες γυναίκες– είναι πλέον δυνατό αγοραστικό κοινό. Είναι δραστήριες, εργαζόμενες, καταναλωτικές. Είναι ένα καθόλου αμελητέο τάργκετ γκρουπ, στο οποίο το τμήμα μάρκετινγκ του Χόλιγουντ αποφασίζει να απευθυνθεί με προϊόντα που θα του αρέσουν, με ηρωίδες δηλαδή που θα τους μοιάζουν και θα τις εκπροσωπούν. Γι’ αυτό πάμε άλλωστε σινεμά, για να ταυτιστούμε με τον ήρωα και μέσα από το δικό του ψυχόδραμα να επεξεργαστούμε τη δική μας ζωή.

Ταμπού και άλλα σενάρια

© @A24

Το καινούργιο δεν είναι ότι οι πενηντάρες έχουν σεξουαλική ζωή, αυτό πάντοτε συνέβαινε. Το καινούργιο είναι ότι το Χόλιγουντ αποφάσισε να ασχοληθεί με το θέμα, να επενδύσει σ’ αυτό τον χρόνο του και, κυρίως, το πολύτιμο –και συχνά μεγάλο– μπάτζετ του. Κι αυτό είναι εντυπωσιακό, γιατί η γυναικεία σεξουαλικότητα ανέκαθεν ήταν ταμπού, στη μεγάλη οθόνη αλλά και πέρα από αυτήν. Και το Χόλιγουντ ανέκαθεν ήταν συντηρητικό. Το ’50 η λογοκρισία ήταν τόσο αυστηρή, που όταν η Λούσι («I Love Lucy») ήταν έγκυος της απαγορευόταν να πει «είμαι έγκυος». Μπορούσε μόνο να πει «περιμένω παιδί». Στο «Bewitched» (Η μάγισσα), το 1964, η Ελίζαμπεθ Μοντγκόμερι ήταν η πρώτη ηθοποιός που είδαμε με άνδρα στο κρεβάτι. Αλλά, είπαμε, ήταν μάγισσα… Ακόμη κι όταν το Χόλιγουντ έγινε πιο τολμηρό, οι ηρωίδες στις σκηνές σεξ έπρεπε να βρίσκονται στο απόγειο της γονιμότητάς τους. Ήταν σέξι όσο ακόμη μπορούσαν να κάνουν παιδί. Μετά γίνονταν αόρατες, οπωσδήποτε ερωτικά αδιάφορες. «Ζούμε σε πατριαρχική κοινωνία», είπε η σκηνοθέτρια του «Babygirl», Χαλίνα Ρέιν. «Παρότι θεωρούμε ότι έχουμε χειραφετηθεί, υπάρχει ακόμη η πεποίθηση ότι οι γυναίκες μετά τα σαράντα είναι περιττές». Για το Χόλιγουντ, σίγουρα ήταν. Παραδοσιακά, μια σεξουαλικά δραστήρια γυναίκα άνω των πενήντα –ψέματα, άνω των σαράντα, ψέματα, άνω των τριανταπέντε– παρουσιαζόταν ως κάτι σκανδαλώδες, αν όχι θλιβερό και αφύσικο. Όπως στο «All That Heaven Allows» (Μια αγάπη ολότελα δική μας), του 1955, με την Τζέιν Γουάιμαν. Ή το «The Graduate» (Ο πρωτάρης), γυρισμένο το 1967. Ενημερωτικά, η Τζέιν Γουάιμαν στον ρόλο της «ώριμης χήρας» ήταν μόλις τριάντα οχτώ χρονών, ενώ ο Ροκ Χάτσον τριάντα. Αντίστοιχα, η Αν Μπάνκροφτ ως «ώριμη» Μις Ρόμπινσον ήταν ακριβώς τριάντα πέντε χρονών. Ο δε «πρωτάρης» Ντάστιν Χόφμαν ήταν μόλις έξι χρόνια μικρότερός της. Αλλά τις έχουμε δει και ως επικίνδυνες, πειραγμένες ή νυμφομανείς – ή έναν συνδυασμό όλων αυτών. Και για να μην πάμε μακριά, ας δούμε τα ερωτικά θρίλερ της δεκαετίας του ’90. «Ανήθικη πρόταση», «Ολέθρια σχέση», «Βασικό ένστικτο» – όλα λίγο πολύ ηθικολογούν τελικά, λέγοντάς μας τι είναι θεμιτό, τι ηθικά αποδεκτό και τι παρατραβηγμένο. Η γυναίκα, ειδικά η ώριμη, δυνατή και σεξουαλικά δραστήρια, παρέμενε με πρόσημο αρνητικό, λίγο απειλητική, λίγο ημίτρελη, δέκα τοις εκατό αληθινός άνθρωπος και ενενήντα τοις εκατό στερεότυπο. Εναλλακτικά, ήταν κάτι με το οποίο γελάμε – βλέπε Τζένιφερ Κούλιτζ στο «American Pie».

Οι πενηντάρες ηθοποιοί που βλέπουμε σε ερωτικές σκηνές είναι λίγο… εξωπραγματικές. Δεν τις βλέπουμε να έχουν εξάψεις, ρυτίδες, κυτταρίτιδα. Τα όρια παραμένουν στενά: Είσαι λευκή, αδύνατη και ευκατάστατη; Ωραία, θα σου επιτρέψουμε δυο τρεις ερωτικές σκηνές στην οθόνη.

Αλλά το καλό μάρκετινγκ φροντίζει να ευθυγραμμίζεται με τις κοινωνικές τάσεις. Και όλο το ενδιαφέρον για τις σεξουαλικά δραστήριες πενηντάρες μπορεί να είναι μόδα, μια τάση ενταγμένη στην ομπρέλα της συμπεριληπτικότητας, η οποία δίνει φωνή σε ομάδες που παραδοσιακά η ποπ κουλτούρα αγνοούσε και πολύ βολικά προσπερνούσε. Φαντάζεται κανείς τον παραγωγό να λέει στον σεναριογράφο: «Βάλε 15% εθνικές μειονότητες, 10% άτομα με κινητικά προβλήματα, 10% plus size. Α, βάλε και δυο ερωτικές σκηνές με μια 55άρα. Μη μας πουν και ρατσιστές...» Μέχρι να έρθει η επόμενη μόδα.

Για πάντα νέοι Μιλώντας για τάσεις και μάρκετινγκ, δεν είναι τυχαίο ότι η κοινωνία άρχισε (ξαφνικά) να ασχολείται με το τι σημαίνει εμμηνόπαυση. Πρώτα άρχισε να αρθρώνει τη λέξη φωναχτά. Μετά πήρε φόρα, και το ίντερνετ γέμισε γκουρού επί του θέματος. Κι αυτό οι γυναίκες ηθοποιοί το εξαργυρώνουν. Η Ναόμι Γουότς ίδρυσε το Stripes Beauty, μια εταιρεία που προσφέρει «ολιστικές προτάσεις για την εμμηνόπαυση». Η GOOP της Γκουίνεθ Πάλτροου πουλάει ορμονικά συμπληρώματα με ονόματα όπως Madame Ovary. Και η Χάλι Μπέρι λανσάρει το RESPIN, μια διαδικτυακή κοινότητα για την ευεξία μετά την εμμηνόπαυση. Με μπότοξ και υαλουρονικό ή έστω προσωπικό στιλίστα και προσωπικό γυμναστή, έρχονται και μας λένε: «κοίτα, μπορείς να είσαι πενήντα και να είσαι γαμάτη. Δεν το πιστεύεις; Δες εμένα». Παρ’ όλα αυτά, και με ψυχραιμία το λέω, ίσως δεν είναι παράξενο που μας αρέσει να βλέπουμε νέους ανθρώπους στις ερωτικές σκηνές. Το σεξ προϋποθέτει ένα σφρίγος, μια ζωντάνια, όχι χάπια για την πίεση και ορμονικά συμπληρώματα στο συρτάρι του κομοδίνου. Δεν φταίμε εμείς, φταίει που η φύση θέλει να αναπαραγόμαστε. Και μας έχει προγραμματίσει να ελκόμαστε από ανθρώπους σε αναπαραγωγικές ηλικίες. Αλλά για ποια ακριβώς αναπαραγωγική ηλικία μιλάμε; Βιολογικά, λήγει κατά μέσο όρο στα πενήντα δύο μας χρόνια. Με τη βοήθεια της σύγχρονης ιατρικής, ωστόσο, μπορεί να πάρει μεγάλη παράταση.

Βέβαια, οι πενηντάρες ηθοποιοί που βλέπουμε σε ερωτικές σκηνές είναι λίγο… εξωπραγματικές. Δεν τις βλέπουμε να έχουν εξάψεις, ρυτίδες, κυτταρίτιδα. Τα όρια παραμένουν στενά και είναι συγκεκριμένα: Είσαι λευκή, αδύνατη και ευκατάστατη; Ωραία, θα σου επιτρέψουμε δυο τρεις ερωτικές σκηνές στην οθόνη. Αρκεί να έχεις κοιλιά επίπεδη, επιδερμίδα λεία, στήθος στητό. Αρκεί, για να μην το κουράζουμε, να μη δείχνεις πενήντα αλλά τριάντα πέντε. Το πολύ. Όπως φαίνεται, δεν έχουμε πάψει να ελκόμαστε από τη νεότητα – απλώς είμαστε πρόθυμοι να βολευτούμε και με κάτι έστω που να τη μιμείται. Και σήμερα είναι εύκολο να μιμηθείς τη νεότητα. Με επεμβάσεις, με πρόγραμμα διατροφής και γυμναστικής, κι αν όλα αυτά αποτύχουν, με φίλτρο στις φωτογραφίες.

Είναι τώρα αυτό σέξι; Και έχει πλάκα, τελικά, το ότι το Χόλιγουντ αποφάσισε να ασχοληθεί με τις σεξουαλικά δραστήριες πενηντάρες τη στιγμή ακριβώς που το σινεμά, συνολικά, επενδύει στο σεξ λιγότερο από ποτέ. Από το 2000 μέχρι σήμερα, γράφει το Economist, οι σκηνές σεξ στο σινεμά μειώθηκαν κατά 40%. Ενώ σε μελέτη του UCLA, οι νέοι 13-24 χρονών λένε ότι θέλουν να βλέπουν λιγότερες ερωτικές σκηνές στις ταινίες. Πάνω από τους μισούς (51,5%) θα προτιμούσαν περισσότερες σκηνές φιλίας και πλατωνικού έρωτα. Σχεδόν οι μισοί (47,5%) πιστεύουν ότι στα περισσότερα σενάρια το σεξ δεν είναι απαραίτητο και θα μπορούσε να λείπει. Και θα πουν οι κακοί: γιατί να θέλουν τα παιδιά να βλέπουν ερωτικές σκηνές, όταν η ηρωίδα είναι λίγο πριν τα εξήντα; Είναι σαν να βλέπουν σκηνές σεξ με τη μαμά τους – ψέματα, κάποια μεγαλύτερη από τη μαμά τους. Και μπορεί να μην έχουν άδικο. Κι εγώ δεν θα το ήθελα στα είκοσί μου. Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, ούτε τώρα με ενθουσιάζει. Οι σκηνές σεξ στο «Babygirl»; Δεν μου φάνηκαν ιδιαίτερα σέξι. Στις σειρές του Netflix τις προσπερνώ. Αλλά αυτό ίσως είναι το ζητούμενο. Οι ερωτικές σκηνές στο σινεμά δεν έχουν πια στόχο να ερεθίσουν αλλά να θέσουν ερωτήματα. Στο «Babygirl» τα ερωτήματα που τίθενται είναι «ποιος είναι εδώ το αφεντικό;», αλλά και «ποιο είναι το τίμημα της αυτοδιάθεσης;» Ή, όπως είπε η Νικόλ Κίντμαν: «Ο Πολ Βερχόφεν πάντα μου έλεγε πως θα μπορούσα να κάνω μια ταινία μόνο αν είχα μια συγκεκριμένη ερώτηση. Γι’ αυτή την ιστορία, αναρωτήθηκα: (...) Μπορούμε να συνυπάρξουμε με το ζώο μέσα μας; Μπορούμε να αγαπάμε το σύνολο του εαυτού μας χωρίς ντροπή;» Προσπαθούμε. Και το Χόλιγουντ επίσης. «Απόσταση οργασμού» αποκάλεσε αυτή την εξέλιξη η Χαλίνα Ρέιν, και μάλλον δεν το εννοούσε ως σχήμα λόγου. Στη σειρά «The Deuce» του 2017, που μιλάει για την πορνεία στα 70s, η Μάγκι Τζίλενχαλ πάλεψε για να αποδοθεί σωστά η γυναικεία σεξουαλικότητα. «Στη σειρά υπάρχει πολλή πορνεία, πολύ πληρωμένο σεξ, πολλοί ψεύτικοι οργασμοί», είπε. «Είπα (στην παραγωγή) ότι πρέπει να δείξεις και έναν αληθινό γυναικείο οργασμό ώστε να φανεί η διαφορά, να δείξεις ότι όλοι οι άλλοι είναι περφόρμανς». Η σκηνή του αληθινού οργασμού γυρίστηκε. Και μετά κόπηκε. Η γυναικεία απόλαυση δεν ήταν το κεντρικό θέμα. Fast Forward στο 2024 και το «Babygirl» – η γυναικεία απόλαυση είναι το κεντρικό θέμα. Η ταινία αρχίζει με έναν οργασμό. Τελειώνει με έναν οργασμό, ενδιάμεσα περιλαμβάνει πολλούς οργασμούς ακόμη. Αυτό λέει κάτι για το Χόλιγουντ αλλά λέει κάτι και για εμάς. Τι θέλει να βλέπει στο σινεμά η πενηντάρα που πληρώνει εισιτήριο; Τη Νικόλ Κίντμαν να έχει οργασμούς επί ενενήντα λεπτά; Κρίνοντας από τις εισπράξεις της ταινίας, μάλλον ναι. Το θέμα δεν είναι αν αυτές οι ταινίες είναι καλές ή όχι. Αλλά το ότι, τελικά, υπάρχουν ιστορίες που μπορεί κανείς να πει για μια γυναίκα μετά τα πενήντα. Δεν ξέρω αν είναι αίσιο τέλος. Αλλά είναι μια καλή αρχή. A 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 31

Αθήνα id

Η Ζενεβιέβ Μαζαρί μάς ξεναγεί στη δική της Αθήνα

πράγμα που έχω πει εγώ είναι ότι δεν ζηλεύω. Συνήθως χώριζα επειδή ζήλευα πάρα πολύ, οπότε ήταν φρικτό ψέμα. ― Ένα αγαπημένο στιγμιότυπο από το «First Dates» και αγαπημένο ζευγάρι; Τους λατρεύω όλους και έχω αγαπήσει όλα τα επεισόδια. Υπάρχουν πράγματα που δεν ακούω –δεν είμαι συνέχεια Της Μαρίας-Ιωάννας Σιγαλού στα τραπέζια τους–, οπότε μετά κάθομαι στον καναπέ μου Φωτό: Τάσος Ανέστης και το βλέπω με τεράστια λατρεία. ― Υπάρχει κάποιο ζευγάρι που έβλεπες εξ αρχής ότι δεν πήγαινε; Εγώ ζω στο ροζ συννεφάκι ότι όλοι θα «ματσάρουν», ότι κάπως όλοι θα κλικάρουν. Τρώω τεράστια χυλόπιτα μετά. ― Θα πήγαινες στο «First Dates»; Αν ήμουν ελεύθερη, τρέχοντας. Θα πήγαινα να δω ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος που κάπως με περιέγραψε. Δεν θα είχα να χάσω τίποτα. Από το να είμαι σε πλατφόρμα γνωριμιών, θα προτιμούσα το «First Dates». Να τον κοιτάω τον άλλον στα μάτια και να έχει και τον φόβο της τηλεόρασης. ― Στο φλερτ επιτρέπονται όλα; Δεν λένε ότι «στον έρωτα και στον πόλεμο όλα επιτρέπονται»; Αυτό είναι αλήθεια. Πάνω στη στιγμή επιτρέπονται κάποια λευκά ψεματάκια π.χ. να το παίξεις cool. Έτσι κι αλλιώς η αλήθεια πάντα βγαίνει στην πορεία. ― Ο κόσμος φλερτάρει πια; Ναι! Δεν είμαστε ζόμπι, ευτυχώς. ― Πιστεύεις στον έρωτα με την πρώτη ματιά; Χίλια τα εκατό. Με τον άνδρα μου ερωτευτήκαμε έτσι και είμαστε 18 χρόνια μαζί. Κοιταχτήκαμε και γεια σας! Εκείνος κατέβαινε τα σκαλοπάτια του στούντιο και εγώ έμπαινα. Ψάχναμε τρόπους να μιλάμε όλη μέρα. Δεν μας ενδιέφερε τίποτα άλλο. Εκείνος δεν θυμάται καν τη φωτογράφιση για την οποία είχε πάει εκείνη την ημέρα και εγώ δεν θυμάμαι καν γιατί είχα βρεθεί εκεί. ― Σεξ. Φαγητό. Ύπνος. Mε σειρά προτεραιότητας. Αν πεινάς, θα πεις φαγητό. Αν νυστάζεις, θα πεις ύπνος. Το σεξ είναι μόνιμη ανάγκη. Χωρίς σεξ δεν υπάρχει ζωή. ― Ποιο είναι το καλύτερο μέρος της πόλης για να βάλεις τα κλάματα; Πλατεία. Παγκάκι. Κάτω από δέντρο. Πάντα με βροχή. Όσο χειρότερη πλατεία, τόσο το καλύτερο. ― Μία «μόνο στην Αθήνα γίνονται αυτά» ιστορία που σου έχει συμβεί; Η Αθήνα η ίδια. Τα γκράφιτι, το ότι δεν υπάρχει μέρα στο κέντρο χωρίς πορεία, το ότι περπατάς και βλέπεις παντού όλους αυτούς τους τουρίστες. Όλο το vibe της πόλης. ― Ποιος είναι ο μεγαλύτερός σου φόβος; ― Το αγαπημένο σου αντικείμενο στο σπίτι; «Θα έφευγα άνετα για να ζήσω στο εξωτερικό, αλλά Μην πάθουν κάτι τα παιδιά μου. Η πράσινη vintage πολυθρόνα Magistretti από το 1970. θα μου έλειπε η Αθήνα μου. Έχω γυρίσει τον κόσμο, το ― Πότε και πού ένιωσες πραγματικά ευτυχισμένη; ― Η πρώτη σου δουλειά; vibe που νιώθεις εδώ, δεν το έχει άλλη πρωτεύουσα. Η ευτυχία είναι προσωπική και εσωτερική μου υποχρέωBaby sitter, στα 14. Αυτή η πόλη είναι πάντα όμορφη. Γιατί είναι άναρχη, ση. Δεν νιώθω ευτυχία επειδή μου το προκάλεσες εσύ, ο ― Ποια ήταν η καλύτερη δεκαετία της Αθήνας και γιατί; γιατί είναι έφηβη, ακόμη κι αν είναι αρχαία», μου λέει άνδρας, τα παιδιά μου. Είναι κάτι που δουλεύω εγώ με την Η Αθήνα είναι πάντα όμορφη. Γιατί είναι άναρχη, είναι έφηη Ζενεβιέβ –ή Ζεν, όπως μου συστήθηκε– ξεκιψυχή μου, και οφείλω να το κάνω. Δεν είναι κανείς υποβη, ακόμη και αν είναι αρχαία. Έχω γυρίσει τον κόσμο, το νώντας να μου μιλάει για τη δική της Αθήνα. Αυχρεωμένος να με κάνει ευτυχισμένη. vibe που έχει η Αθήνα δεν το βρίσκεις αλλού. θεντική, ειλικρινής, εύστοχη στα σχόλιά της και ― Τι κάνει κάποιον Αθηναίο; ― Τι σου λείπει από την Αθήνα των παιδικών με ενέργεια που εκπλήσσει, τη γνωρίσαμε σε ένα Τίποτα και όλα. σου χρόνων; καφέ στα Εξάρχεια, στην αγαπημένη της άναρχη ― Αν η Αθήνα ήταν ένα πρόσωπο, ποιο θα Μικρή έκανα ποδήλατο χωρίς φόβο. Κάτι που τώγειτονιά. ήταν αυτό; ρα δεν επιτρέπω στα παιδιά μου. Όταν βλέπω παΗ Ζενεβιέβ είναι το πρόσωπο που λατρεύαμε ή τίνια ή ποδήλατα αγχώνομαι πάρα πολύ, γιατί δεν Αυτή η πόλη Ο Sid Vicious των Sex Pistols. μισούσαμε να λατρεύουμε στο «GNTM» και τώυπάρχουν υποδομές. Αν είσαι στην Κηφισίας με είναι πάντα ― Τα 3 πράγματα που αν έλειπαν θα έκαναν ρα η παρουσιάστρια του «First Dates», η «καλή η την Αθήνα λίγο ομορφότερη; ποδήλατο, παίζεις ρώσικη ρουλέτα τη ζωή σου. προξενήτρα» και ο βασικός λόγος που ξεκίνησα όμορφη. ― Μπορείς να μας προτείνεις δύο μέρη για κανα το βλέπω. Εκείνη που παροτρύνει τον κόσμο Γιατί είναι Αμάξια, αμάξια, αμάξια. ― Τα 3 πράγματα που σου αρέσουν περισσόλό και φτηνό φαγητό; να φλερτάρει, γιατί, όπως πιστεύει, χωρίς τον άναρχη, τερο στην πόλη; Ο Κίτσουλας στο Χαλάνδρι και το Wine is Fine. έρωτα, δεν υπάρχει ζωή. Η βασική της ιδιότητα γιατί είναι Γκράφιτι, αναρχία, Αθηναίοι. ― Ποιο είναι το πιο φρικτό άγαλμα της πόλης; είναι creative και art director, μα πάνω από όλα έφηβη, ― Ποιο είναι το χειρότερο είδος γείτονα; Όταν θα κάνουν την προτομή μου, θα είναι αυτό. είναι μαμά δύο ninja, της Ροζαλίας και του Μιχάακόμη κι Αυτός που δεν ξέρει τα όριά του. Όλα τα αγάλματα μου αρέσουν. Μακάρι να είχαμε λη – αδιαπραγμάτευτος ρόλος και όρος. Ας την ― Το καλύτερο σύνθημα που έχεις δει σε απερισσότερη τέχνη στους δρόμους, ας ήταν κι αν είναι ακούσουμε. θηναϊκό τοίχο; άσχημη. Αρκεί να τη βλέπαμε και να μας ερέθιζε αρχαία. «Βασανίζομαι»... Είναι μαύρο και τεράστιο. Πιο τον εγκέφαλο. ― Περίγραψέ μας τον εαυτό σου. «Αθήνα», δεν πάει. ― Ποιος μουσικός θα ήθελες να γράψει το σάΜε λένε Ζεν και ενίοτε είμαι ζεν. ― Ποιο ήταν το καλύτερο club που είχε ποτέ ουντρακ της πόλης; ― Τρία βασικά χαρακτηριστικά στο ντύσιμο. η Αθήνα; Η Patty Smith.

Attitude, attitude και extra attitude. Θα πω τρία: Rebound, Plus soda, Factory. ― Ο αγαπημένος σου αθηναϊκός ήχος; ― Ένα αντικείμενο που δεν λείπει ποτέ από την τσάντα ― Ποιος σκηνοθέτης θα ήθελες να γυρίσει μία ταινία Η βαβούρα. της Ζενεβιέβ. για την Αθήνα; ― Η καλύτερη θέα στην Αθήνα; Κραγιόν. Ο Γιώργος Λάνθιμος. Οπουδήποτε ψηλά. Όλο αυτό το νταμάρι, το άναρχο, με αυ― Το άρωμά σου; ― Πού θα έπινες έναν καφέ και πού θα έτρωγες σουτό τον συγκλονιστικό ήλιο και τον ουρανό, που τις καθαρές New Look από Dior. βλάκια με τον Τζόνι Ντεπ; μέρες βλέπεις μέχρι τον Πειραιά, δεν το βρίσκεις πουθενά. ― Η τελευταία κλήση στο κινητό σου και το τελευταίο Για καφέ θα τον πήγαινα παντού. Μαζί να είμαστε και δεν με ― Μια συναυλία που δεν θα ξεχάσεις ποτέ; μήνυμά σου; νοιάζει. Θα καταλήγαμε όμως σίγουρα για τσίπουρα στου Των Rolling Stones, το 1998. Προσωπικά δεδομένα! Τα κρατάω καλά φυλαγμένα. Ψυρρή. Για να «στανιάρει» με σουβλάκια θα τον πήγαινα ― Πού έδωσες το πρώτο σου ραντεβού; ― Η καλύτερη φωτογραφία που έχεις βγάλει; στον Κώστα στη Μητροπόλεως. Στον Κίτσουλα. Έχω έρωτα με αυτή την ταβέρνα. Όλες των παιδιών μου. Πάνω απ’ όλα, είμαι μαμά. ― Πώς φαντάζεσε την Αθήνα σε 50 χρόνια; ― Ποια ήταν η χειρότερη ατάκα που σου έ― Αγαπημένο μοντέλο του «GNTM». Ίδια και απαράλλαχτη. Δεν αλλάζει η Αθήνα. A χουν πει σε ραντεβού και η χειρότερη ατάκα Ήταν, είναι και θα είναι πάντα ο Αιμιλιάνο Μάρκου. www.athens voice.gr που έχεις πει εσύ; ― Πού ήταν το πρώτο διαμέρισμα στην Αθήνα όπου Διαβάστε όλη Κάποιος μου είπε ότι θα παραγγείλει και για τους έζησες μόνη σου; *Ευχαριστούμε τον πολυχώρο Gonia στα Εξάρχεια για τη συνέντευξη δυο μας. Το άκουσα και έφυγα. Το χειρότερο Στα Εξάρχεια. τη φιλοξενία

32 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

20 26 φεβ .

2025

City Guide

Τέχνη Μου σ ι κή Θέ ατ ρο Γ εύ σ η Βι β λ ιο Σ ι ν εμά

Αχ Αθήνα! Το πρότζεκτ με τα live των Hume Assine σε απρόσμενα σημεία της Αθήνας. Μια σειρά μηνιαίων συναυλιών, με την υποστήριξη του VOICE 102,5. Του Γιάννη Νένε Το «Athens Blues» είναι ένα κομμάτι με πολύ ιδιαίτερο ελληνικό ήχο, από το τελευταίο ομώνυμο άλμπουμ των Hume Assine, την μπάντα/σόλο πρότζεκτ του Βαγγέλη Ορφανίδη. Κάπου μέσα στους στίχους, με τη φωνή του Ζερόμ Καλούτα, ακούμε τη φράση «Αχ Αθήνα», η οποία έμελλε να γίνει και η ονομασία μιας σειράς μηνιαίων συναυλιών έκπληξη, που παρουσιάζουν οι Hume Assine, με τη χορηγία επικοινωνίας του αθηναϊκού ραδιοφώνου-σάουντρακ της πόλης, Voice 102,5. Ο Βαγγέλης Ορφανίδης μάς είπε: «Το “ΑΧ ΑΘΗΝΑ!” είναι μια σειρά μηνιαίων συναυλιών, με επίκεντρο την Αθήνα. Αυτό προέκυψε με αφορμή το άλμπουμ “Athens Blues”, όταν είπαμε να κάνουμε λίγο διαφορετικά το πρόμο, οπότε, αφού βγήκε το βινίλιο, φτιάξαμε μια σειρά με podcasts, για να είμαστε και λίγο trendy, όπου παρουσιάζαμε διάφορους ανθρώπους, με επίκεντρο την κουλτούρα της Αθήνας και τα τραγούδια του δίσκου. Και τώρα, το δεύτερο κομμάτι είναι μια σειρά μικρών συναυλιών, όχι σε στάδια που δεν θα τα γεμίζαμε αλλά σε ιδιαίτερους χώρους της Αθήνας και πάντα με έναν καλεσμένο, ο οποίος είναι και ο πρωταγωνιστής σε κάθε live. Εμείς γινόμαστε η μπάντα του, οπότε παίζουμε με τον δικό μας ήχο προφανώς, τα δικά του κομμάτια. Αλλά παίζουμε και δικά μας κομμάτια και είμαστε όλη την ώρα μαζί στη σκηνή.

www.athens voice.gr Διαβάστε όλη τη συνέντευξη του Β. Ορφανίδη

»Ο Tony Bluebird, που είναι ο πρώτος μας καλεσμένος στην Crust, είναι ο Αντώνης Κωνσταντάρας, γνωστός δημοσιογράφος, Υoutuber και podcaster, με ιδιαίτερο χιούμορ. Έχει περάσει από την εποχή του ελληνικού Vice, οπότε έχει δείξει πάρα πολύ αυτή την πλευρά της Αθήνας. Επίσης κάνει πολύ ιδιαίτερες μουσικές με συγκροτήματα, και τώρα σόλο, που έχουν αφήσει το στίγμα τους. Γνωριζόμασταν καιρό διαδικτυακά, οπότε επιτέλους θα παίξουμε και μαζί».

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 33

Επιλογές

Μη χ ά σετε αυ τή την εβδομ ά δ α Της ΝίκηΣ-ΜΑΡΙΑΣ ΚοσκινΑ

Θέατρο, μουσική, εκθέσεις, προβολές. Πολιτιστικές προτάσεις που μας ιντριγκάρουν αυτό το επταήμερο

➊ Η πολυμορφία του καλλιτεχνικού τοπίου στην Αφρική σήμερα Η έκθεση «Η φωνή της Αφρικής» γιορτάζει τη δυναμική και καινοτομία της σύγχρονης αφρικανικής τέχνης, παρουσιάζοντας έργα καλλιτεχνών όπως οι Aboudia, Adjei Tawiah, Amadou Opa Bathily και Armand Boua. Μέσα από χρώματα, υφές και τολμηρές συνθέσεις, τα έργα εξετάζουν την αφρικανική ταυτότητα, την αστικοποίηση, τη μετανάστευση και τις κοινωνικές δυναμικές. Οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν πρωτότυπα υλικά και τεχνικές για να απεικονίσουν την ποικιλία και την ένταση της σύγχρονης Αφρικής, ενσωματώνοντας παραδόσεις και καινοτομία. Roma Gallery, έως 1 Μαρτίου

Για να καταχωριστείτε στους οδηγούς της A.V., στείλτε δελτία Τύπου 2 εβδομάδες πριν από την προγραμματισμένη ημερομηνία. Ταχυδρομικώς στη διεύθυνση Χαρ. Τρικούπη 22, 10679 Αθήνα ή στο fax 210 3617310 ή στο avguide@athensvoice.gr

➋ Πώς μια ιδέα μετατρέπεται σε έργο τέχνης; Η έκθεση «Προδανεισθείς χρόνος» τιμά τη δημιουργική διαδικασία του Γιάννη Παππά, παρουσιάζοντας σχέδια, γλυπτά, ζωγραφική και φωτογραφίες. Εξετάζει τον χρόνο ως «δανεικό» πόρο που εμπλουτίζει τη δημιουργία και αποκαλύπτει τα στρώματα κόπου και έμπνευσης του καλλιτέχνη πίσω από τα έργα. Οι επισκέπτες καλούνται να μυηθούν στον κόσμο του Γιάννη Παππά και να γίνουν μάρτυρες του κοπιώδους ταξιδιού και της διαδικασίας που μετατρέπει φευγαλέες ιδέες σε διαχρονικά έργα τέχνης. Μουσείο Μπενάκη, Κτίριο Οδού Πειραιώς, 20 Φεβρουαρίου έως 27 Ιουλίου

34 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Στη νέα έκθεσή του «Letterdom», ο Πάρις Κούτσικος δημιουργεί ένα νέο αλφάβητο, συνδυάζοντας υλικά και στοιχεία που παραπέμπουν στη σουρεαλιστική σκέψη και τις παραδοξολογικές κατασκευές. Με αναφορές στο κίνημα του λετρισμού και τις αρχαίες τεχνικές γραμματογραφίας, κάθε γράμμα μπορεί να αποκτήσει απεριόριστη σημασία.

26 γράμματα του λατινικού αλφαβήτου μάς διηγούνται 26 διαφορετικές ιστορίες, προσφέροντας στον θεατή πολλαπλές αναγνώσεις και δημιουργώντας μια ποιητική σύνθεση της ιστορίας της τέχνης. Γκαλερί Ιλεάνα Τούντα, έως 8 Μαρτίου

© Υπατία Κορνάρου

«I can’t be held back», Adjei Tawiah

➌ Ένα νέο αλφάβητο που διηγείται σουρεαλιστικές ιστορίες

➍ Μια μαύρη κωμωδία για τσέλο και φωνές Το νέο έργο του Γιάννη Κεντρωτά, με τον τίτλο «Pigalle», εξετάζει τα σκοτεινά ένστικτα της ανθρώπινης φύσης. Ο Ντίνος και η γυναίκα του περιμένουν το αφεντικό του για να του παρουσιάσουν ένα επιχειρηματικό σχέδιο, αλλά τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως περίμεναν. Με σκηνοθεσία του Μιχάλη Κοιλάκου και υπό τον ήχο του τσέλου επί σκηνής, το έργο αναδεικνύει την έμφυλη βία, την κοινωνική αδιαφορία και την αναζήτηση νοήματος σε μια φαινομενικά ευημερούσα, αλλά εσωτερικά κενή κοινωνία. Olvio, από 24 Φεβρουαρίου

ΜΗΝ ΤΟ ΧΑΣΕΙΣ

#14 Θα πας;

Ανταποκρίσεις από μια πόλη που χορεύει ακόμα

➎ Τουραντό, η γυναίκα που μισούσε τους άντρες Η νέα σκηνοθεσία του Στάθη Λιβαθινού, «Τουραντό», βασισμένη στο έργο του Κάρλο Γκότσι, προσφέρει μια αλληγορική ιστορία γεμάτη ανατροπές. Με θέμα τη γυναικεία χειραφέτηση, την αυτονομία και τον έρωτα, η παράσταση αναδεικνύει τον αγώνα ενός νέου άντρα να βρει την ταυτότητά του, μέσα σε μια σκοτεινή και μυστηριώδη ατμόσφαιρα. Η αφήγηση συνδυάζει το παραμύθι με το τραγικό και το κωμικό.

© Χριστίνα Φυλακτοπούλου

Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας, έως 2 Μαρτίου

➏ Όταν οι αδικημένοι αποφασίζουν να πάρουν εκδίκηση Ποια είναι τα όρια της δικαιοσύνης, της τιμωρίας και τις εκδίκησης; Πιο επίκαιρο από ποτέ, το κοινωνικοπολιτικό δράμα «New Order» του Σέρτζι Πομπερμάγιερ έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα για να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα. Το έργο, σε μετάφραση Μαρίας Χατζηεμμανουήλ και σκηνοθεσία Δημήτρη Καρατζιά, εστιάζει στην ιστορία τριών καθημερινών ανθρώπων που, έχοντας χάσει τα πάντα λόγω οικονομικής κρίσης, απαγάγουν μια πρώην υπουργό και την εκβιάζουν για να σταματήσει τις κατασχέσεις.

© Αναστασία Γιαννάκη

Θέατρο Εν Αθήναις, έως 13 Απριλίου

➐ Μα, ή αλλιώς η πρωταρχική λέξη επικοινωνίας ενός αυτιστικού παιδιού Το «Μα» της Ρηνιώς Κυριαζή εξερευνά την πρώτη λέξη, το μα, ως το πρωταρχικό κανάλι επικοινωνίας ενός αυτιστικού παιδιού με την οικογένειά του. Μέσα από τέσσερα γεύματα, παρακολουθούμε την εξέλιξη του Οδυσσέα και της οικογένειάς του σε έναν σκληρό κόσμο. Στο πλαίσιο της παράστασης έχουν προγραμματιστεί παράλληλες εκδηλώσεις για τον αυτισμό, προσφέροντας μουσικά δρώμενα, εργαστήρια και συζητήσεις, ενώ παρέχονται υπηρεσίες προσβασιμότητας για άτομα με αναπηρίες. Από Μηχανής Θέατρο, έως 15 Απριλίου

Κύτταρο, 21 Φεβρουαρίου & 2 Μαρτίου

 Οι 40 Fingers για πρώτη φορά στη Ελλάδα Μετά την επιτυχία τους στις ΗΠΑ, οι 40 Fingers επιστρέφουν στην Ευρώπη για περιοδεία, ξεκινώντας από την Ιταλία και με σταθμό την Ελλάδα, όπου θα εμφανιστούν στο Θέατρο Παλλάς. Οι τέσσερις κιθαρίστες, με διαφορετική μουσική ιστορία ο καθένας, παρουσιάζουν διασκευές γνωστών ποπ και ροκ κομματιών για τέσσερις κιθάρες αλλά και αυθεντικές συνθέσεις. Το ρεπερτόριο τους περιλαμβάνει μουσική από τις ταινίες «Star Wars», «Ο τελευταίος των Μοϊκανών» και «Χάρι Πότερ». Θέατρο Παλλάς, 21 Φεβρουαρίου

© Στέλιος Παπαρδέλας

Oι Locomondo επιστρέφουν στο Κύτταρο για δύο αποκριάτικα πάρτι γεμάτα χορό, τραγούδι και κέφι, με μείξη reggae, ska, latin και rock ρυθμών. Γιορτάζοντας 20+ χρόνια στην ελληνική μουσική σκηνή, το αγαπημένο συγκρότημα υπόσχεται να μας ξεσηκώσει με τις μεγάλες του επιτυχίες. Παράλληλα, η Ματούλα Ζαμάνη έρχεται να μας μαγέψει με τα τραγούδια της την Κυριακή (23 Φεβρουαρίου), ενώ προγραμματίστηκε και έξτρα εμφάνιση στις 7 Μαρτίου.

Tου Γιάννη Χ. Παπαδόπουλου

➑ Ο «Εχθρός του λαού» στο σήμερα Μια νέα εκδοχή του έργου του Χένρικ Ίψεν «Εχθρός του λαού» ανεβαίνει στην Πειραματική Σκηνή Νέων Δημιουργών. Ο Κωνσταντίνος Βασιλακόπουλος σκηνοθετεί αυτή την παράσταση, η οποία τοποθετεί το έργο στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Εξετάζει τον ρόλο των ΜΜΕ ως μηχανισμού συγκάλυψης, την πολιτική διαπλοκή και την αδυναμία της δικαιοσύνης μπροστά σε ισχυρά συμφέροντα. Μέσα από τη σύγκρουση της δημάρχου με την αδιαφορία των αρχών, τίθεται το κρίσιμο ερώτημα: Πώς αντιδρούμε όταν η αλήθεια χειραγωγείται; Εθνικό Θέατρο, από 26 Φεβρουαρίου

To clubbing έκατσε σπίτι Το ήξερα πως θα ερχόταν κι αυτή η στιγμή. Άλλωστε, όταν ξεκίνησα τη στήλη, πριν από δεκαοχτώ εβδομάδες, είχα επίγνωση ότι κάποια έξοδος δεν θα μου έβγαινε και κάποιο Παρασκευοσάββατο θα ήθελα να κάτσω σπίτι. Και να που έγινε. Δεν έψαξα κάποιο καινούργιο μπαρ, δεν άνοιξα group chat για να οργανώσω την παρέα, δεν φόρεσα το δερμάτινο παντελόνι μου και το αγαπημένο μου τζιν τζάκετ. Δεν ήταν θέμα διάθεσης – ή ίσως να ήταν ακριβώς αυτό. Γιατί η διάθεση αλλάζει μορφές, κυλάει σαν την πόλη γύρω σου, σαν τους ανθρώπους που ξοδεύουν τις νύχτες τους στα μπαρ της Αθήνας, ψάχνοντας τον ρυθμό τους. Εγώ αυτή τη φορά είπα να ακολουθήσω έναν άλλον ρυθμό. Να αφήσω τα φώτα να με αγκαλιάσουν, χωρίς να πρέπει να τα κυνηγήσω.

© Γιώργος Καλφαμανώλης

© Ελίνα Γιουνανλή

 Το αποκριάτικο πάρτι των Locomondo

➒ 4 τελευταίες παραστάσεις για τις Λύκαινες Το έργο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, σε σκηνοθεσία Νικαίτης Κοντούρη, αφηγείται την ιστορία πέντε γυναικών που συναντιούνται, συγκρούονται αλλά και αγαπιούνται σε ένα απομονωμένο διαμέρισμα, με αφορμή την αγοραπωλησία του. Συνδυάζοντας χιούμορ και σασπένς, εστιάζει στις ανθρώπινες σχέσεις και τις αόρατες δυνάμεις που μας καθορίζουν. Στη σκηνή συμπράττουν 5 γυναίκες ηθοποιοί: Ράνια Οικονομίδου, Αγλαΐα Παππά, Βίκυ Βολιώτη, Νικολέττα Καρρά και Ισιδώρα Δωροπούλου. Θέατρο Εμπορικόν, έως 25 Φεβρουαρίου

Το δωμάτιό μου φωτίστηκε από τα πολύχρωμα λαμπάκια στη βιβλιοθήκη. Τα βιβλία παρέμεναν στοιχισμένα, ήσυχα, όπως και οι σκέψεις μου. Πλάι στα κόμικς μου, στοιβάζονται δέκα ή δεκαπέντε φωτεινά βραχιολάκια από άλλα πάρτι, ένα αυτοκόλλητο από το Bequeer, ένα περίτεχνο καλαμάκι ποτού, που κράτησα για ενθύμιο, δυο εισιτήρια ΟΑΣΑ ληγμένα. Απομεινάρια μιας νύχτας (ή και περισσότερων), για να παραφράσω και λίγο Καζούο Ισιγκούρο. Μια μελωδία έπαιζε από τα ηχεία, γεμίζοντας τον χώρο, το «Slave to the rhythm» της Grace Jones. Δίνει σάουντρακ στο βράδυ μου. Προσέχω τους στίχους, ίσως για πρώτη φορά: Breathe to the rhythm / Dance to the rhythm Work to the rhythm / Live to the rhythm Love to the rhythm / You slave to the rhythm Κάνω μια προβολή του εαυτού μου πάνω τους. Το fomo με έκανε και μένα σκλάβο του ρυθμού της πόλης. Είναι ωραίο να χάνεσαι στα φώτα της, στους καπνούς και στα χνώτα, αλλά είναι εξίσου ωραίο να βρίσκεις μια γωνιά και να τ’ αφήνεις να έρθουν σε σένα. Να βλέπεις την αντανάκλαση της κίνησης στον δρόμο να διαπερνά το τζάμι σου και να αποτυπώνεται δειλά στον τοίχο. Να ανασαίνεις δίχως βιασύνη.

 Ο βιρτουόζος βιολονίστας ερμηνεύει Δημήτρη Παπαδημητρίου Ο κορυφαίος Λιθουανός βιολονίστας Julian Rachlin ενώνει τις δυνάμεις του με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του Γιώργου Μπαλατσινού, σε μια συναυλία αφιερωμένη στον Δημήτρη Παπαδημητρίου. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει το «Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα», έργο που συνδυάζει ελληνικές μυθολογικές εικόνες με τη ζωντανή, σύγχρονη μουσική γλώσσα, αλλά και τη «Συμφωνία αρ. 1», που θα παρουσιαστεί σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση. Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 22 Φεβρουαρίου

Στην Αθήνα, οι νύχτες σε ρουφούν μέσα τους σαν αδίστακτοι εργοδότες, και κάθε Σάββατο νιώθεις ότι «αν το αφήσεις, θα το χάσεις». Όμως όχι αυτή τη φορά. Κλείνω τα μάτια και σκέφτομαι ότι δεν χρειάζεται να κυνηγήσω κάτι αυτή τη φορά. Έτσι, αυτό το Σαββατοκύριακο δεν χρειάστηκε να μπλέξω με τη βραδινή έξοδο. Έμεινα μέσα, τακτοποίησα λίγα βιβλία που είχαν ξεμείνει σε μια κούτα από την πρόσφατη μετακόμιση και άφησα την πόλη να μου θυμίσει ότι δεν χρειάζεται πάντα να είσαι εκεί για να νιώσεις κομμάτι της.

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 35

Τα διαφορετικά κοψίδια μιας

Τσικνο

πέμπτης Η Αθήνα τιμά το κοψίδι και σου το προσφέρει απλόχερα και καλοψημένο σε κάθε γωνιά της Της ΕΛΕΝΗΣ ΨΥΧΟΥΛΗ Η Τσικνοπέμπτη συμβολίζει την αρχή της Αποκριάς αλλά και το ξεκίνημα της Σαρακοστής. Το μεγάλο φαγοπότι πριν τη νηστεία, την περισυλλογή και την εγκράτεια. Η ιστορία της χάνεται πίσω στις Βακχικές γιορτές, μια επίκληση στις καλές σοδειές, την αφθονία, το ευ ζην. Σήμερα οι θεοί σε θέλουν ελεύθερο, διονυσιακό, ερωτικό, αποχαλινωμένο. Από αύριο ξεκινά νηστεία και προσευχή. Σήμερα γιορτάζει η ιερή τσίκνα, που είναι το μερίδιο των θεών. Αυτή τη μέρα, ακόμη και τα θυσιασμένα ζώα χαίρονται τη μοίρα τους και οι θεοί θέλουν τον καπνό πλούσιο, ευωδιά από κάρβουνο και καμένο λίπος, το δικό τους μεζεδάκι. Όσο πιο ψηλές οι φωτιές, όσο πιο γεμάτες οι σχάρες, τόσο πιο εύκολα θα εισακουστεί η δέηση, αυτή που τόσο έχουμε ανάγκη στις δύσκολες εποχές. Να ξεχάσουν ότι τους ξεχάσαμε και να κάνουν το θαύμα τους. Η Τσικνοπέμπτη δεν τρώει απλώς κρέας. Το κοκκινιστό ή ένα γιουβέτσι στον φούρνο δεν την αφορούν. Ό,τι μαγειρεύεται διακριτικά στην εσωστρέφεια μιας κουζίνας, δεν είναι της μέρας τούτης. Η Κρεατινή θέλει κάρβουνα, θέλει φωτιά, θέλει καπνό, θέλει εξωστρέφεια. Αυτή τη μέρα θα την ήθελα στη Θεσσαλονίκη, εκεί που τα κάρβουνα παίρνουν φωτιά από το πρωί, η θέα χάνεται μέσα σε ντουμάνια ορεκτικά, οι δρόμοι γεμίζουν κοψίδια και νταούλια, χορούς και τραγούδια, μεταμορφώνονται σε πίστες και βλέπεις τον Βάκχο να προσγειώνεται μεσημεριάτικα στην Τσιμισκή. Η Αθήνα το γιορτάζει πιο κομψά, πιο πρωτευουσιάνικα. Αν χαθείς όμως στις γειτονιές, κάπου ανάμεσα στον Ταύρο, τον Βοτανικό και το Μεταξουργείο, θα τον συναντήσεις τον Διόνυσο. Υπαίθριο, χωρατατζή, γλεντζέ και μασκαρά. Εφοδιάσου πείνα για σάρκα, κονφετί και σερπαντίνες. Η Αθήνα τιμά το κοψίδι και σου το προσφέρει απλόχερα και καλοψημένο σε κάθε γωνιά της.

Το καλύτερο παϊδάκι Περισσότερο ακόμη από μια χοιρινή ή μια σπαλομπριζόλα, το παϊδάκι είναι η ονείρωξη του Έλληνα, που στην πλειοψηφία του αποδεικνύεται εραστής της αιγοπρόβειας νοστιμιάς, ιδιαίτερα όταν συνοψίζεται σε ένα τραγανό λιπάκι, που, χρυσαφένιο και καπνιστό, στάζει στην έξοδό του από τη φωτιά. Το σωστό παϊδάκι έχει τα μυστικά του: να ’ναι ό,τι λέει η λέξη και όχι χεράκι, μπουτάκι ή κάτι άλλο της αρνίσιας μορφολογίας. Να ’ναι λεπτοκομμένο και ει δυνατόν από βασιλική ράτσα: καλαρρύτικο, σαρακατσάνικο, ηπειρώτικο, φλωρινιώτικο ή ριφάκι από τα Ανώγεια. Και να ’χει από δίπλα και μια αρχόντισσα τηγανητή πατάτα. Στον Σπανό (Αριστείδου Οικονόμου 2, Κάτω Πατήσια, 2108327381, 6932661140) θα έρθεις πρωτίστως για την ποιότητα στο κρέας, το οποίο έρχεται αποκλειστικά από το χωριό, το Αγρίνιο, για να ψηθεί με τη συνταγή του κύρη της οικογένειας, όπως τη διδάχτηκε από τα μικράτα του, σε μια περιοχή που φημίζεται για τα κοψίδια της. Το παϊδάκι είναι η φήμη του μαγαζιού, λεπτοκομμένο επιτόπου τη στιγμή της παραγγελίας, μόνο από πλευράκια, ολόσωστα ψημένο στα κάρβουνα, να μυρίζει φίνο άρωμα από ανοιξιάτικο γρασίδι, όσο πρέπει λιπαρό, με το σωστό αλάτι και επικά νόστιμο. Στο πιο φολκλόρ σκηνικό με μεμοραμπίλια από όλες τις παιδικές μας ηλικίες, δεν θα παραλείψεις και το

36 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

ζουμερό χοιρινό κοντοσούβλι, που ψήνεται μέσα σε αρνίσια μπόλια. Στο πιο ζεστό σκηνικό παλιάς ταβέρνας, με τα μωσαϊκά και τα καρό της τραπεζομάντιλα, τα βαρέλια και τα λαϊκά όργανα κρεμασμένα στους τοίχους, το Ρεμούτσικο (Αγίου Δημητρίου 120, Άγιος Δημήτριος, 2109704515) μαζεύει κάθε παϊδακολάτρη της Αθήνας. Δεν έχει σημασία αν το προτιμάς από τρυφερό αρνάκι ή ρουστίκ και βαρβάτο από προβατίνα: η γεύση είναι εκεί, το κάθε παϊδάκι βγαίνει χρυσατράγανο, χωρίς ούτε ένα τόσο δα κάψιμο στην επιφάνειά του, λεπτοκομμένο, με το ιδανικό αλάτι και την όση τόση ρίγανη. Έτερον κλου, το χοιρινό κοντοσούβλι από λαιμό και πανσέτα, με μουστάρδα, σκόρδο και ρίγανη. Το παϊδάκι σπεσιαλιτέ του Κορομηλά (Ελ. Βενιζέλου 72, Χαλάνδρι, 2106510496) συνοψίζει την απόλυτη ισορροπία: ζουμερό ψήσιμο, όσο λιπάκι χρειάζεται, τρυφερό κρέας, καθόλου έντονη μυρωδιά του ζώου, με τη ριγανίτσα του, τρώγεται ωραιότατα ακόμη και κρύο. Για τη συνοδεία, γαλοτύρι σαν βούτυρο, ζεστό, φρυγανισμένο χωριάτικο αληθινό ψωμί, τηγανητό, κρατσανιστό κολοκυθάκι. Το ταλέντο του ψήστη διαπρέπει ακόμη και σε ένα άρτιο φιλέτο κοτόπουλου. Στο ταιριαστό σκηνικό με τα ραμποτέ, φωτογραφίες από παλιούς ρεμπέτες, πηγάδι στην αυλή, κάτω από τον ίσκιο της μουριάς.

Το ντουέτο του Σπύρου-Αντώνη (Γαβριηλίδου 24, Άνω Πατήσια, 2102022358), κατά κόσμον ο Παναγιώτης και ο Δημήτρης, επιμένει φανατικά στην ακριβότερη και καλύτερη πρώτη ύλη για να «μη ρεζιλευτούν στον πελάτη». Σε μια ταβέρνα που αγαπούν χίπστερς, καλλιτέχνες, νέοι και γέροι, το παϊδάκι-μεγαλείο, κόβεται επιτόπου, λεπτοκομμένο από αρνάκι γάλακτος. Η πεμπτουσία της καλής κοπής και του άψογου ψησίματος. Με τις υπέροχες τηγανητές του πατάτες. Και κρέμα καραμελέ στο τέλος! Μερικά πράγματα θα μείνουν για πάντα ανεξήγητα μυστήρια: άλλοι κόβουν επιμελώς και λεπτό το παϊδάκι, άλλοι διαλέγουν ωραίο κρέας κι άλλοι είναι μάστορες στο ψήσιμο. Πώς γίνεται, όμως, του Αξώτη (Παπαρσένη 15, 2106459130) να βγαίνει πιο νόστιμο από όλων των υπολοίπων; Η συγκίνηση εντείνεται και από τη μαγική, κομμένη στο χέρι, άπαιχτη πατάτα. Σε σκηνικό παλιάς ταβέρνας, με τα βαρέλια της, λες και θα ανοίξει η πόρτα να μπει ο Ορέστης Μακρής. Αν εμπιστεύεστε τα δικά μου προσωπικά καλλιστεία, θα σας διαβεβαιώσω πως παϊδάκια έχω φάει πολλά, κανένα όμως σαν της Ωραίας Ρούμελης (Θράκης 1, Ν. Σμύρνη, 2109341748), που εκτός από ωραία είναι και νοστιμότατη. Ο κύριος Σπύρος επιλέγει ο ίδιος καθημερινά το κρέας του εδώ και ένα τέταρτο του αιώνα, μανιώδης οπαδός της καλύτερης πρώτης ύλης. Παϊδάκι λεπτοκομμένο, τραγανό και ζουμερό, το πιο καπνιστό της Αθήνας, με το κάρβουνο να αφήνει τη βαθύτερη σφραγίδα του βαθιά, ως το τελευταίο μόριο της κάθε μπουκιάς. Συνοδεύεται ιδανικά από φρυγανισμένο, ζεστό ψωμί, που ρουφά τη λιπαρότητα στον πιο θεϊκό συνδυασμό αλλά ταιριάζει και με την αληθινή πατάτα, που εδώ εμφανίζεται απολύτως κρητικιά και χοντροκομμένη όσο πουθενά αλλού. Ο Ηλίας (Το Στέκι του Ηλία, Θεσσαλονίκης 7, Θησείο, 2103422407) ή αλλιώς ο άνθρωπος που μας έκανε να ταυτίσουμε το Θησείο όχι με τον ήρωα Θησέα αλλά με το παϊδάκι, πλέον καταλαμβάνει όλο τον ανθισμένο πεζόδρομο πλάι στις γραμμές, με δύο οικογενειακά μαγαζιά. Με ιστορία από το 1981, παϊδάκι τρυφερό, από αρνάκι γάλακτος, ριγανάτο και με ωραία πετσούλα, χειροποίητες τηγανητές πατατούλες και χόρτα. Γιατί λιτότητα στο μενού σημαίνει ποιότητα. Εδώ το παϊδάκι έχει ιστορία από το 1954, τότε που ο Τσομπανάκος (Ανακρέοντος 2, Καισαριανή, 2107248441) παππούς Θεόφιλος έβοσκε εδώ γύρω τα προβατάκια του. Στο δωμάτιο που φιλοξενεί την ίδια παλιά θράκα, θα δεις ολόκληρο το ζώο, από όπου θα κοπεί το καλλιτεχνικό παϊδάκι, που έχει χτίσει την ταβέρνα με το πιο τρελό ντεκόρ σε όλη την Αττική. Το τιμούσε ο Τσιτσάνης και η Μπέλου, εσύ θα το συνδυάσεις και με ζουμερό κοντοσούβλι στη λαδόκολλα και ωραιότατο, αφράτο κεμπάπ στα κάρβουνα.

Το πιο ζουμερό μπιφτέκι

PHOTO victoria shes

Δίπλα στις βαρβάτες νοστιμιές, το μπιφτέκι, με τον ήπιο χαρακτήρα του, έρχεται να ρίξει τους τόνους της βαρβατίλας και να μη λείψει από κανένα τραπέζι, για τα παιδιά, για τη λεπτεπίλεπτη της παρέας που απεχθάνεται την προβατίνα. Τα Σκαλάκια των Ιλισίων (Αιγινήτου 32, Ιλίσια, 2107229290) φημίζονται για το μπιφτέκι τους, που γίνεται μόνο από εξαιρετικής ποιότητας μοσχαρίσιο κρέας και ψήνεται ιδανικά. Όμως και για τι δεν φημίζονται Τα Σκαλάκια; Με τον κύριο Γιάννη μια ζωή κέρβερο στην αναζήτηση του εκλεκτότερου, θα ευχαριστηθείς ζουμερό κοντοσούβλι κοτόπουλο, με λαχανικά ανάμεσα στα κομμάτια του, λεπτοκομμένο παϊδάκι που μοσχοβολά ανοιξιάτικο λιβάδι, σπαλομπριζόλα και φυσικά, μπον φιλέ, που θυμίζει αστική Αθήνα της δεκαετίας του ’70. Στου Ψυρρή, την αρχή της Αποκριάς τη νιώθεις

πολύβουη, να γεμίζει τους δρόμους με ρόπαλα πλαστικά και τόνους σερπαντίνες. Στον Νικήτα (Αγ. Αναργύρων 19, 2103252591) έχεις την περαντζάδα, έχεις και το διάσημο, αφράτο μπιφτέκι: αυτό που μοσχοβολά καλό μοσχάρι και μαϊντανό και κυρίως, ζωντάνια και φρεσκάδα. Κάνει και λουκούμι κοντοσούβλι, με πιπεριά και κρεμμύδι, και αληθινή μαμαδίσια πατάτα. Με τη γνώση που περνά από τον παππού στον εγγονό, το μαγαζί που προτιμούν οι παλιοί της γειτονιάς. Το αντέχεις μισόκιλο και γεμιστό; Μην απαντήσεις αρνητικά πριν δοκιμάσεις το διάσημο μπιφτέκι του Ζάχου (Κομοτηνής 37, Καμίνια, 2104813325). Γεμιστό με φέτα και πιπεριές κέρατο ή με γραβιέρα Αμφιλοχίας, αφράτο και ευχάριστα τραγανό απέξω, φτιαγμένο με μείγμα από χοιρινό και μοσχαρίσιο κιμά.

Κοκορέτσι αμάν! Κοκορέτσι έτρωγαν και οι αρχαίοι μας πρόγονοι, κοκορέτσι και οι βυζαντινοί, κοκορέτσι τρώνε όλα τα Βαλκάνια, η Τουρκία και η Μέση Ανατολή. Καθένας με τη δική του συνταγή, αφού είναι απίστευτο πόσες διαφορετικές εκδοχές μπορούν να προκύψουν από μια απλή αρνίσια συκωταριά. Όλη η Ελλάδα δεν το τρώει πανομοιότυπο, αλλά και ο καθένας από μας έχει τη δική του προτίμηση. Άλλος το προτιμά χοντρό, όπως το κάνουν στη Ρούμελη, άλλος λεπτό, όπως το κάνουν βορειότερα, άλλος μόνο με συκώτι, με ή χωρίς γλυκάδια, με ή χωρίς πνευμόνι. Διάσημο και ένα από τα μπεστ οφ του Λεκανοπεδίου, στα Πλατάνια (Μπουμπουλίνας 31, Αγ. Παρασκευή, 2106510156), που αστράφτουν από καθαριότητα και νοικοκυροσύνη: Διαυγές, καθαρό, με στρώσεις από εντεράκια, ζουμερά νεφράκια και συκώτι, λιγοστό πνευμόνι, όλα να ξεχωρίζουν με απόλυτη ευκρίνεια, καραμελωμένη, τραγανή κρούστα, μέσα ούτε σταλιά από περιττό λίπος, μόνο εντόσθια στο πιο άψογο ψήσιμο, αλάτι, πιπέρι και διακριτική ριγανίτσα. Εξίσου όνειρο το κοντοσούβλι, η προβατίνα από την Ελασσόνα, η μοσχαρίσια με κρέας από την Τρίπολη και το θεϊκό μπιφτέκι, φτιαγμένο με μαστοριά, μόνο με μοσχαρίσιο κρέας. Το κοκορέτσι του Μαγγίνα (πλ. Εθν. Αντιστάσεως 1, Άνω Μελίσσια, 2108046143) αξίζει όλα μαζί τα αστέρια Michelin της κλασικής κρεοφαγίας. Τραγανό ψήσιμο απέξω, έντερα σε λεπτή στρώση, κι από μέσα ζουμερό και αχνιστό το συκωτάκι με τα γλυκάδια, την άφθονη ριγανίτσα και το πιπεράκι. Ένα κοκορέτσι που σε φέρνει πίσω στην αυθεντική συνταγή με όλη την πλούσια γεύση της, αυτή που έχουμε ξεχάσει στην εκδοχή της νεοταβέρνας, όπου το κορέτσι τρώγεται λάιτ, χωρίς γλυκάδι, και γι’ αυτό στεγνό και άνευρο. Κόλαση και το γουρουνόπουλο στη σούβλα, με την καραμελωμένη, ολόχρυση κρούστα και τη γεμάτη χυμούς και νοστιμιά σάρκα του. Το ιδανικό γουρουνόπουλο συνοδεύει ένα εξίσου πολύ καλό αρνάκι στη σούβλα, με την ωραία, τραγανή πετσούλα του. Έπος και το φινετσάτο κοκορέτσι του Σπανού, του οποίου το παϊδάκι ήδη σας εκθειάσαμε. Φτιαγμένο με αγρινιώτικη συνταγή, λεπτό ρολό, τυλιγμένο με περίσσια μαεστρία, μόνο με συκωτάκια και όσο λιπάκι απαιτεί η αιθέρια πλευρά της νοστιμιάς, αγρινιώτικο ποιοτικό κρέας, αλάτι και πιπέρια. Και η πιο τραγανή πατάτα, για το ολοκληρωμένο έγκλημα. Αν το προτιμάς ελαφρώς παχουλό, μόνο με εντεράκια και συκώτι και χωρίς πνευμόνι και πάρα πολλά γλυκάδια, Τα Σκαλάκια (Μαραθωνομάχων 57, Ακαδημία Πλάτωνος, 2105155367) το φτιάχνουν και το ψήνουν με τραγανή κρούστα, όπως το ονειρεύεσαι. Στο σκηνικό μιας παλιάς ταβέρνας με οικογενειακή ιστορία, με τα βαρέλια της ρετσίνας και την πέργκολα στην υποδοχή.

Θέλω να τσικνίσω, αλλά να μην τσικνιστώ Η παράδοση της ημέρας παραπέμπει σε λαϊκό ξεσάλωμα και πρωτόγονες χαρές, όμως υπάρχουν και αυτοί που το παϊδάκι τους θέλουν να το κόψουν με το σωστό μαχαίρι, να το συνοδέψουν με μια καλή ετικέτα, το θέλουν σερβιρισμένο σε κολλαριστό τραπεζομάντιλο και την Τσικνοπέμπτη τους την ποθούν χωρίς πολλά αμάν αμάν και με το παλτό τους βγαίνοντας να μοσχοβολά Ombre Nomade Vuitton κι όχι τον νομάδα τον ίδιο. Ολόψυχα σου εύχομαι να βρεις τραπέζι, γιατί, αν το πετύχεις, η βραδιά αυτή θα σου μείνει αξέχαστη: πού αλλού θα βρεις νεφράκια ζουμερά πάνω σε χειροποίητη πιτούλα με κρεμμύδι, ένα συκώτι ποίημα από βελούδο λεπτοκομμένο μέσα στη σαλτσούλα του από φρέσκο ελαιόλαδο και ξίδι ντομάτας, παϊδάκι πρόβειο και αρνίσιο, υπέροχο μπιφτεκάκι πάνω σε φέτες ντομάτας με ψημένο λεμόνι ή το ακόμα πιο κολασμένο προβατίσιο μπιφτέκι που περνάει από σούβλα και τυλίγεται σε μπόλια πάνω σε βρασμένο σταμναγκάθι. Ο Άρης Βεζενές ξέρει να σε φροντίσει σαν να είσαι το Mανάρι του (πλ. Αγίων Θεοδώρων 3, Αθήνα, 2152153804). Πικάνια, t-bone, ειδικές κοπές, ελληνικός μαύρος χοίρος, rib-eye ελληνικό αλλά και από την Αργεντινή, την Ισπανία ή την Πορτογαλία, σπαλομπριζόλα με το κόκαλό της, flap steak, λουκάνικα μοσχαρίσια από παλιά ελληνική ράτσα, σέρβις με μαύρες ποδιές και παπιγιόν, το Basegrill (Λ. Κωνσταντινουπόλεως 64, Περιστέρι, 2105757455 / Ζησιμοπούλου & Λαζαράκη, Γλυφάδα, 2108985848) και οι δίδυμοι αδελφοί Λιάκου είναι από τους πρώτους που μας καλόμαθαν στην κρεοφαγία επιπέδου. Όμως τίποτα δεν συγκρίνεται με το ψήσιμο του συκωτιού, όταν έρχεται φιλεταρισμένο, με λίγο ελαιόλαδο και χοντρό αλάτι. Και εννοείται πως εδώ, η φωλιά της πατάτας με τα τηγανητά αυγά θα ’ναι αυτό που θα σου μείνει όταν θα ’χεις ξεχάσει τι μπριζόλα παρήγγειλες τελικά.

Tα Δώδεκα Πιάτα (Ο. Ανδρούτσου 36, Κουκάκι, 2109242514) είναι η πιο πρόσφατη άφιξη για μια ψησταριά με ελληνική γεύση και γαλλικούς τρόπους. Ο Παύλος Κυριάκης, με ένα αστέρι Michelin στο μανίκι του και σε σκηνικό που θυμίζει κομψή Αθήνα του ’50, ψήνει όσα αγαπήσαμε στην παράδοση, με μια ποιότητα παραπέρα: διάφραγμα με ανθό αλατιού, μπιφτέκι με κιμά χοιρινό, πρόβειο και μοσχαρίσιο, συκώτι, μοσχαρίσιος γύρος και χοιρινό κοντοσούβλι με κρέας από φάρμα στις Λιβανάτες. Το μόνο που τηγανίζεται εδώ είναι η πατάτα ροδέλα. Όταν όλη η Ελλάδα ήξερε μόνο τη χοιρινή της ταβέρνας, ο Γιώργος Τσιλιγκίρης ή αλλιώς Τηλέμαχος (Πανεπιστημίου 10, στη Στοά, 2103613300 / Φραγκοπούλου 19, Κηφισιά, 2108074015) ήρθε να διαμορφώσει ένα φρέσκο τοπίο στο κρέας. Μέγας γνώστης και με τριών γενεών οικογενειακή παράδοση, ξέρει να σου εγγυηθεί μια αξέχαστη, high end Τσικνοπέμπτη, με το δικό της μοναδικό μπιφτέκι, το μόνο που ψήνεται παχουλό, μέχρι να πιάσει μια εξωτερική κρούστα, παραμένοντας με το αιματάκι του στο εσωτερικό: η διαφορά, στον κιμά που γίνεται από ξεκοκαλισμένα dry aged ελληνικά και εισαγωγής μοσχαράκια, που του εξασφαλίζουν την ιδιαίτερη νοστιμιά του. Σπληνάντερο και κοντοσούβλι χοιρινό, σπιτικό λουκάνικο και πίτσα προβατίνας, γλυκάδια μοσχαρίσια στη σχάρα, φρυγαδέλι και κοκορετσάκι αλλά και σιδηρόδρομος, ο Βασίλης Ακρίβος στο Γίδι του (Τατοΐου 17, Μεταμόρφωση, 2102828848) βγάζει το άχτι και τη γνώση του πάνω στην αγαπημένη του προβατίνα, που εδώ αξιώθηκε τη μεταχείριση που δεν της επιφυλάσσει καμιά παραδοσιακή ταβέρνα, αναδεικνύοντάς την στο πιο φίνο πιάτο ενός μενού με διαφορετικό στόρυ για το κρέας, σαν παραμύθι στα κάρβουνα. A

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 37

Της ΝατασΣΑΣ Καρυστινού

Παγκράτι, Ζωγράφου, Καισαριανή οι παραδοσιακές αθηναϊκές γειτονιές με τα μικρά «μυστικά» τους. Τις περπατήσαμε και σου προτείνουμε 10 στάσεις, που κι εσύ θα θέλεις να κάνεις.

38 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Στην πλατεία του Προφήτη Ηλία στο Παγκράτι βρίσκεται ο Profitis, η πασίγνωστη πλέον spritzeria με όνομα εμπνευσμένο από την ομώνυμη εκκλησία και ατμόσφαιρα που παραπέμπει σε μοναστήρι. Στο εσωτερικό, την industrial αισθητική συμπληρώνουν ινσταγκραμικές γωνιές που σίγουρα έχεις πετύχει στα social media. Την προσοχή σου κερδίζουν αμέσως τα δύο φωτεινά κουτιά με φράσεις από το τραγούδι «Ταξίδι» της Μαρίνας Σπανού που δίνουν και τον τόνο για τις μουσικές επιλογές στον Προφήτη. Η γνωστή επιβλητική τοιχογραφία με το χέρι και ακριβώς απέναντι τα δεκάδες κεράκια που χαρίζουν ατμοσφαιρικό φωτισμό παραπέμπουν σε ναό και κάνουν τον Προφήτη τόσο ξεχωριστό. Το ίδιο μοναδικός είναι και ο κατάλογος, όπου με βυζαντινή γραμματοσειρά θα βρεις όλα τα κλασικά spritzes καθώς και αρκετά signature με ονόματα προφητών από τις Γραφές. Εκτός από spritzes υπάρχουν και εξαιρετικές επιλογές σε κρασί. Την ενημερωμένη wine list που περιλαμβάνει ετικέτες τόσο από ελληνικούς αμπελώνες όσο και από διεθνείς, έχει επιμεληθεί ο γνωστός σομελιέ Γιώργος Καραμπίνης. Και για μια ολοκληρωμένη εμπειρία μπορείς να συνοδέψεις το ποτό σου με ένα custom made πλατώ τυριών-αλλαντικών, προσεκτικά επιλεγμένα, με τις προτάσεις να ανανεώνονται τακτικά. Ανάμεσα στα άλλα θα βρεις προσούτο San Daniele, παστράμι μοσχαρίσιο ή γαλοπούλας, σαλάμι από αρνί, chorizo και finocchiona (ιταλικό σαλάμι με φινόκιο Τοσκάνης), καβουρμά, καρπάτσιο από black angus και άλλα πολλά, ενώ εξίσου μεγάλη είναι και η ποικιλία στα τυριά, ανάμεσά τους ελληνικό brie, κατσικίσιος κορμός chevre, manchego από την Ισπανία, πεκορίνο με τρούφα, Οccelli di Castagno (πιεμοντέζικο τυρί που τυλίγεται σε φύλλα καστανιάς), αλλά και αρσενικό Νάξου.

Profitis Η ατμοσφαιρική spritzeria στο Παγκράτι

Ο Προφήτης δεν θα σου υποσχεθεί ότι φεύγοντας από τον ιδιαίτερο χώρο του θα είσαι ένας… άγιος, σίγουρα όμως θα είσαι γεμάτος από εικόνες, αισθήσεις και ξεχωριστές γεύσεις που δεν θα συναντήσεις αλλού. Βάλτο στο πρόγραμμα, λοιπόν, είτε για ένα χαλαρό ποτό το απόγευμα μετά τη δουλειά είτε για μια βραδινή έξοδο! Από Δευτέρα έως Σάββατο 16.30 με 12.30 και Κυριακές από 15.00 έως 12.30.

INFO Πλατεία Προφήτη Ηλία 5, Παγκράτι 6984508530 www.linktr.ee/ profitisspritzeria Profitis Spritzeria profitis_spritzeria 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 39

Μονόκερος Ο σύγχρονος φούρνος που ξυπνά το Παγκράτι

Η μυρωδιά που ξεχύνεται κάθε πρωί από την πόρτα του Μονόκερου κάνει τους περαστικούς να κοντοστέκονται και να χαζεύουν τη βιτρίνα με λαχτάρα. Είναι το άρωμα του φρεσκοψημένου ψωμιού που κάνει τα πρωινά αυτής εδώ της γειτονιάς λίγο πιο ευτυχισμένα και σίγουρα πολύ πιο νόστιμα. Ο Μονόκερος είναι ένα σύγχρονο bakery, που πέρασε σε καινούργια χέρια κι έγινε αμέσως γνωστό σε όλη την Αθήνα, χάρη στις λιχουδιές του. Πρώτα απ’ όλα, εδώ θα βρεις αληθινό ψωμί αργής ωρίμασης, αποκλειστικά φτιαγμένο με προζύμι. Καθημερινά σε περιμένουν 7-9 δι-

αφορετικά είδη ψωμιού, από τα οποία το πιο δημοφιλές είναι το σύμμεικτο, ένα υπέροχο ψωμί με μαλακή ψίχα και τραγανή κόρα. Και φυσικά, δεν γίνεται να μην αναφέρουμε το ψωμί με ελιά, καρύδι και κεχρί, που φτιάχνεται με βιολογικό αλεύρι, αλλά και τη Focaccia με ελαιόλαδο και ανθό αλατιού, που σύντομα θα προσφέρεται (και) με διάφορα toppings. Μεγάλο κεφάλαιο στον Μονόκερο αποτελούν επίσης τα ακαταμάχητα χειροποίητα κρουασάν, σε αλμυρές και γλυκές εκδοχές, που ξεφεύγουν από τα συνηθισμένα (σ.σ. να δοκιμάσεις οπωσδήποτε το κρουασάν με μανιτάρια, σχοινόπρασο κι έμενταλ!), αλλά και οι πίτες (θα ανακαλύψετε μία παραδοσιακή τραχανόπιτα με χειροποίητο τραχανά από το Μέτσοβο, αλλά και μία ασύγκριτη μπατζίνα με κολοκύθι). Επίσης, ο Μονόκερος είναι στάνταρ στάση και για όσους αγαπούν το Βάσκικο cheesecake – είναι από τα καλύτερα της Αθήνας.

Extra tip: Τα Σάββατα ο Μονόκερος ψήνει το μοναδικό του σοκολατόψωμο, ένα γλυκό ψωμί με καφέ, κακάο, σοκολάτα και βύσσινα – μην το χάσεις!

INFO Φαίδρου 4 Παγκράτι 2107510887 Monokeros Bakery monokerosbakery

Το Καπλάνι Η καρδιά της Κρήτης χτυπά στο Παγκράτι

Στο Καπλάνι η κρητική κουζίνα παίρνει νέα διάσταση, με συνταγές που ξεχειλίζουν από νοστιμιά και ποιότητα. Στην καρδιά του Παγκρατίου, αυτό το φημισμένο εστιατόριο έχει καταφέρει να μαγέψει τους θαμώνες του με τη σοφία και την απλότητα της ελληνικής κουζίνας, αποδεικνύοντας ότι η μαγεία κρύβεται στα απλά, αγνά υλικά. Αυτή είναι και η φιλοσοφία του ιδιοκτήτη και μάγειρα Μανώλη Ρωμανάκη, που με τον Δημήτρη Σκαφίδα και την ομάδα του βρίσκονται καθημερινά εδώ για να μας ταξιδέψουν στον κόσμο της λεβεντογέννας. Αυτό το γευστικό ταξίδι ξεκινά με τη χο40 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

χλιδομακαρονάδα, μοναδική και αυθεντική, μαγειρεύεται με χοχλιούς, κολοκυθάκι και μάραθο –είναι πανελλαδική πατέντα του κυρ Μανώλη–, ενώ το οφτό αρνί, που σιγοψήνεται με μυρωδικά και πατάτες, θα σας αφήσει άφωνους. Συνεχίζουμε με δύο νέες λαχταριστές προσθήκες: τα γαρδουμπάκια με πατάτες ψητές, γιαούρτι με άνηθο και κόκκινη σάλτσα ντομάτας, και το μαγγίρι σίζουμο, τα μακαρόνια του φτωχού, όπως έλεγαν στη Μεσσαρά, βρασμένα σε ζωμό από ζυγούρι, με ξεψαχνισμένο κρέας και τριμμένο ανθότυρο – δοκιμάστε τα οπωσδήποτε. Και φτάσαμε στο γλυκό φινάλε. Αγαπημένο είναι το κέικ τυριού, με βάση από χαρουποπαξιμάδι, κρέμα τυριών και γλυκό βύσσινο. Στο Καπλάνι, η φιλοσοφία είναι απλή: εξαιρετική πρώτη ύλη, νοσταλγικές γεύσεις και μια φιλοξενία που μας κάνει να αισθανόμαστε σαν στο σπίτι μας. Με εξαιρετικά κρητικά κρασιά από ντόπιους οινοποιούς και παραδοσιακή έντεχνη μουσική να γεμίζει τον αέρα, κάθε γεύμα εδώ είναι μια εμπειρία που ξεπερνά το φαγητό.

INFO Ευφρονίου 47 Παγκράτι 2107211161 2107211191 tokaplani Το Kaplani

ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΠΡΟΒΑΤΟ ΤΟΥ PRESS CAFÉ

Αγαπημένη ελληνική δημιουργική κουζίνα

Νέα πιάτα, υπέροχες γεύσεις με φαντασία και μαγεία, μαγειρεμένα άψογα στον ίδιο αγαπημένο χώρο. Το «Μαύρο Πρόβατο του Press Café», το εστιατόριο που άλλαξε τον χάρτη της γεύσης στο Παγκράτι και σήμανε μια νέα εποχή γι’ αυτό το κέντρο συνάντησης της πόλης, ξεκίνησε τη φετινή χρονιά με πολλές νέες εκπλήξεις. Η ιδέα και η φιλοσοφία πάντα ίδιες – σεβασμός στην πρώτη ύλη, έμπνευση από τη σοφία και τη γνώση της ελληνικής κουζίνας, ένα βήμα εκσυγχρονισμού με άποψη και ασφαλώς, πάντα value for money. Στις νέες προτάσεις για τα περίφημα πιάτα

ημέρας επικρατούν σιγομαγειρεμένες συνταγές και λιχουδιές που έχεις χαρεί οικογενειακώς, έχεις επιθυμήσει και εδώ πια θα τα βρεις ανανεωμένα. Πολλά και νόστιμα θα απολαύσετε σε αυτό το απόλυτα φιλόξενο εστιατόριο, όπως ρολό κοτόπουλο γεμιστό με άγρια μανιτάρια και σάλτσα αρωματισμένη με ρούμι, ψαρονέφρι γεμιστό με μυζήθρα Κρήτης, αρωματικά χόρτα και πιπεριές, αλλά και παπαρδέλες με μοσχάρι, σιγομαγειρεμένο σε σάλτσα λαχανικών, με πάπρικα και φέτα! Κι ακόμη, αραντσίνι γεμιστό με πρόβειο κιμά, τηγανητό ρύζι και σάλτσα ψητής ντομάτας, χορτοκεφτέδες με σος φέτας και λάδι από τσίλι, κανταΐφι πατάτας, γεμισμένο με ελληνικά τυριά, σε μανιτάρια porto bello και πέστο καρυδιού, αλλά και χοιρινό κότσι σιγομαγειρεμένο σε μπίρα, θυμάρι και μέλι, κριθαράκι με ποικιλία μανιταριών και κρέμα γραβιέρας. Αγαπημένες γεύσεις σ’ έναν χώρο που καταφέρνει όλα αυτά τα χρόνια να κρατάει τη φιλοσοφία του ζωντανή: κάθε επίσκεψη εδώ να είναι σαν επίσκεψη στο σπίτι του καλύτερού μας φίλου! Δευτέρα έως Σάββατο 13.00 με 24.00, Κυριακή 13.00 με 19.00.

INFO Αρριανού 33, Παγκράτι 2107223466 www.tomauroprovato.gr tomavroprovato Pagrati tomavroprovato

Lazy Athens Το all day χαλαρό στέκι έξω από την Πανεπιστημιούπολη

Ο Δημήτρης Μανιός και ο Μάριος Ηλιόπουλος αποφάσισαν να φτιάξουν έναν χώρο όπου θα μπορεί κανείς να απολαμβάνει τον καφέ, το φαγητό και το ποτό του χαλαρά, χωρίς έγνοιες. Κάπως έτσι γεννήθηκε το Lazy Athens, ένα all day μαγαζί που μετρά μερικούς μήνες λειτουργίας, με κύριο μέλημα να ικανοποιεί τις επιθυμίες μας. Έξω από την Πύλη της Πανεπιστημιούπολης, είναι ιδανικό φοιτητικό στέκι. Αλλά δεν απευθύνεται μόνο σε φοιτητές. Άλλωστε, τα τραπεζάκια στην ηλιόλουστη πλατεία είναι ό,τι πρέπει για τις ημέρες όλου του χρόνου.

Τι θα βρείτε εκεί; Σερβίρουν specialty coffee από τη June Coffee Roasters, μια καινούργια ελληνική εταιρεία, με ποικιλίες από Αιθιοπία, Βραζιλία και Ρουάντα. Η σεφ Χριστίνα Tαγγούλη έχει επιμεληθεί το μενού, που βασίζεται σε απλές, νόστιμες γεύσεις, ενώ ο κατάλογος έχει και πολλά γλυκά. Το highlight –κυρίως στο πρωινό– είναι το pistachio cinnamon roll, που θα το βρείτε μέχρι το μεσημέρι, γιατί γίνεται ανάρπαστο. Στο brunch περιλαμβάνονται και πιο παραδοσιακές γεύσεις, όπως ο καγιανάς. Αξίζει όμως να δοκιμάσετε και το κρουασάν με scrambled eggs. Από τα πιάτα τους, το πιο λαχταριστό είναι το katsu burger, με μαριναρισμένο κοτόπουλο, σος φιστικοβούτυρο, coleslaw και πίκλα αγγουριού. Στα γλυκά ξεχωρίζει το toffee caramel brownie. Για όσους επιθυμούν κάτι σε αλκοόλ, υπάρχει μια λίστα περίπου 20 κρασιών από τον ελληνικό και διεθνή αμπελώνα, που έχει επιμεληθεί ο sommelier Γιώργος Καραμπίνης. Επίσης, το Lazy φτιάχνει το δικό του Spritz με Prosecco, που συνοδεύεται από μια λίστα πιάτων to share: τάκος, μίνι μπέργκερ, χειροποίητα νάτσος.

INFO Υμηττού 39, Καισαριανή 2107298075 Lazy.athens lazy.ath 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 41

Κατσούρμπος Αυθεντική κρητική κουζίνα Από τα πρώτα εστιατόρια που μας έμαθαν την αυθεντική κρητική κουζίνα, ο ιστορικός Κατσούρμπος συνεχίζει από το 2005 έως και σήμερα, να τιμά την παράδοση, δημιουργώντας αυθεντικές γευστικές εμπειρίες αλλά και trends. Στον φιλόξενο και ζεστό του χώρο, θα απολαύσετε πεντανόστιμα πιάτα, μαγειρεμένα με επιλεγμένες πρώτες ύλες από την Κρήτη: αγνό παρθένο ελαιόλαδο, κρητικά τυριά, φρέσκα κρέατα και χειροποίητα ζυμαρικά. Να δοκιμάσετε οπωσδήποτε το ξακουστό τσιγαριαστό αρνάκι, το μοναδικό αρνάκι με σταμναγκάθι αλλά και το φημισμένο γαμοπίλαφο. Κι ακόμη, το χειροποίητο εφτάζυμο ψωμί με κουνενό ρεβυθιού, το κάστανο στιφάδο αλλά και ο χειμωνιάτικος μουσακάς με λάχανο. Το μενού ημέρας ανανεώνεται πολύ συχνά, ανάλογα πάντα με τις πρώτες ύλες που έρχονται από την Κρήτη.

INFO Αμύντα 2, Παγκράτι, 2107222167 www.katsourbos.gr

Koi

Sushi Bar Το απόλυτο sushi στέκι στο Παγκράτι Αν ψάχνεις το απόλυτο sushi spot στο Παγκράτι, το Koi Sushi Bar είναι η απάντηση! Από το 2016 έχει γίνει το go-to μέρος για λαχταριστές ιαπωνικές γεύσεις, όχι μόνο στη γειτονιά αλλά και σε όλη την Αθήνα, χωρίς φυσικά να αδειάζει το πορτοφόλι σου. Τι θα βρεις; Φρέσκα και δημιουργικά sushi rolls, από κλασικά maki και nigiri μέχρι funky inside-out combos. Αν λατρεύεις τις πιο τολμηρές γεύσεις, το Rock Shrimp Tempura Roll, με τραγανές γαρίδες και πικάντικη mayo, είναι must. Κι αν θες κάτι εκτός από sushi, δοκίμασε αφράτα bao buns, με γέμιση που λιώνει στο στόμα. Για τους λάτρεις των noodles, υπάρχουν επιλογές με κοτόπουλο, σολομό, γαρίδα ή veggie. Delivery ή dinein, το Koi είναι εγγύηση.

INFO Ευτυχίδου 10, Παγκράτι 2107010033 www.koisushibars.com

Katsourbosgr

Koi Sushi Bar (Pagrati)

katsourbos

koisushibarpagrati

The Omnia Collection Pagrati Χαλάρωση, άνεση και ζεστή ατμόσφαιρα, γιατί σου αξίζει ρίσματα που συνδυάζουν αισθητική και λειτουργικότητα, έχοντας ως επίκεντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του. Σχεδιασμένα με προσοχή σε κάθε λεπτομέρεια, προσφέρουν όλα όσα αναζητάς για μια άνετη διαμονή. Cozy vibes: on!

Η μέρα ξεκινάει σε μια ήρεμη αθηναϊκή γειτονιά, με τη μυρωδιά του καφέ από τα τριγύρω μαγαζιά να σου λέει καλημέρα. Ανοίγεις τις κουρτίνες και το δωμάτιο λούζεται από τις ακτίνες του ήλιου. Ετοιμάζεις το πρωινό σου, βάζοντας στον ξύλινο πάγκο της κουζίνας όλα όσα θα χρειαστείς, με την αγαπημένη σου playlist να σου κρατάει παρέα. Καλώς ήρθες στα The Omnia Collection Pagrati, καλώς ήρθες στο σπίτι. Τα The Omnia Collection Pagrati δεν είναι ένα ακόμα μέρος διαμονής αλλά πολλά περισσότερα. Είναι τα διαμε42 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Εδώ, σε μια από τις πιο όμορφες περιοχές της πόλης, μακριά από τη βουή της αλλά και τόσο κοντά, με δεκάδες μπαράκια, εστιατόρια, σινεμά και ό,τι άλλο θελήσει κανείς, σε πραγματικά value for money τιμές. Είτε βρίσκεσαι στην Αθήνα για δουλειά είτε για διακοπές, ξέρεις πως στα διαμερίσματα αυτά θα νιώσεις τη θαλπωρή και την ξεγνοιασιά που σου είχε λείψει τόσο καιρό. Άλλωστε, το σημαντικότερο δεν είναι το πού μένεις, αλλά το πώς αισθάνεσαι όσο είσαι εκεί.

Extra info: Αν ψάχνεις κάτι πιο κοντά στη θάλασσα, τα The Omnia Collection θα σε υποδεχτούν σύντομα και στον Πειραιά!

INFO Χρεμωνίδου 30 Παγκράτι 2107001426 omnia-pagrati.com Omnia.Pagrati theomnia_pagrati

ORMYLIA Θησαυροί της μοναστηριακής διατροφής

Το κατάστημα Ormylia στο Παγκράτι είναι ο ιδανικός προορισμός για αυθεντικά μοναστηριακά προϊόντα εξαιρετικής ποιότητας, φυσικά, εποχικά και χειροποίητα. Παράγονται σε μικρές ποσότητες από τις μοναχές του Ιερού Κοινοβίου Ευαγγελισμού στην Ορμύλια Χαλκιδικής, σε έναν αγνό και ήσυχο τόπο, με παραδοσιακές μεθόδους, φυσικές διαδικασίες και αφοσίωση. Tα προϊόντα έχουν βραβευτεί για την ποιότητά τους και φέρουν πιστοποιήσεις ISO & BΙΟ. Το Μοναστήρι της Ορμύλιας είναι το πρώτο στο οποίο απονεμήθηκε το σήμα «Κανών», επιβεβαιώνοντας τη γνησιότητα των προϊόντων του. Στο κατάστημα, οι επισκέπτες θα βρουν το βραβευμένο ελαιόλαδο, πλούσιο σε πολυφαινόλες, βιολογικές ελιές, φυ-

σικές εποχικές μαρμελάδες, καλλυντικά με αγουρέλαιο και μελισσοκέρι και πολλά άλλα αυθεντικά μοναστηριακά προϊόντα που αναδεικνύουν την ποιότητα των φυσικών συστατικών και τις παραδοσιακές τεχνικές παραγωγής. Ο χώρος του καταστήματος αποπνέει αίσθηση ηρεμίας και γαλήνης, δημιουργώντας μια μοναδική εμπειρία. Εκεί, οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν αγιορείτικα ροφήματα και να δοκιμάσουν ελαιόλαδο και ελιές, ζώντας την αυθεντική φιλοξενία του Μοναστηριού. Τα Χριστούγεννα, το Ormylia προσφέρει τα «Χριστουγεννιάτικα Πακέτα Χαράς», ιδανικά για προσωπικά και εταιρικά δώρα, γεμάτα αυθεντικά μοναστηριακά προϊόντα. Το Πάσχα, θα βρείτε λαμπάδες από αγνό μελισσοκέρι, προσεκτικά ζωγραφισμένες στο χέρι από τις μοναχές της Μονής, καθώς και παραδοσιακά κεράσματα για εσάς και τα αγαπημένα σας πρόσωπα. Το Ormylia δεν είναι απλώς ένα κατάστημα, αλλά μια εμπειρία που συνδυάζει την αυθεντικότητα, τη βιωσιμότητα και την υψηλή διατροφική αξία. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα & Τετάρτη: 9.30 - 15.00, Τρίτη, Πέμπτη & Παρασκευή: 9.30 - 14.30 & 17.30 - 20.30 Σάββατο: 9.30 - 14.30. Επισκεφθείτε το για μια αυθεντική γευστική εμπειρία και γαλήνη μέσα στην πόλη.

INFO Υμηττού 87 Παγκράτι 2121212376 ormyliamonastery.com Ormylia Shop

Καγγέλης

Ζαχαροπλαστείο Τα γλυκά που άφησαν εποχή!

Η φήμη αυτού του παραδοσιακού ζαχαροπλαστείου έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα «σύνορα» του Ζωγράφου, καθώς άνθρωποι απ’ όλη την Αθήνα αναζητούν τους γλυκούς πειρασμούς του, που με μεράκι και αγάπη μας προσφέρει ήδη από το μακρινό 1982! Όλα τα θαυμαστά που θα ανακαλύψετε στο πάντα φιλόξενο Ζαχαροπλαστείο Καγγέλης είναι χειροποίητα, φτιαγμένα με τις καλύτερες πρώτες ύλες, εδώ στο εργαστήριό τους.

Όσοι δοκίμασαν τα μακαρόν είπαν πως δεν είχαν φάει πιο νόστιμα, αλλά και τα σιροπιαστά έχουν αφήσει εποχή: κανταΐφι, γαλακτομπούρεκο, μπακλαβάς, σαραγλί, ζουμερά και πεντανόστιμα, όπως πρέπει να είναι! Βεβαίως, από αυτόν τον μαγικό τόπο του γλυκού δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι λογής λογής πάστες, προφιτερόλ, σοκολατίνες, εκμέκ και άλλες λιχουδιές, αλλά και οι εντυπωσιακές τούρτες – τις οποίες μπορείτε να παραγγείλετε είτε για κάποια δική σας γιορτή είτε για ένα αξέχαστο δώρο. Και δίπλα σε όλα αυτά, εξαιρετικά βουτήματα, αμυγδαλωτά, διάφορα κουλουράκια, ενώ δεν θα αντισταθείτε στα μικρά γλυκά ποιήματα: εκλεράκια, κοκάκια, παστάκια, σουδάκια, ταρτάκια, φλορεντίνες, χιονούλες, όλα όσα λατρεύουν μικροί και μεγάλοι γλυκατζήδες. Σημειώστε ότι από το Ζαχαροπλαστείο Καγγέλης μπορείτε να απολαύσετε και εξαιρετικό καφέ, καθώς και ότι είναι το ιδανικό ζαχαροπλαστείο για να γλυκάνει κάθε ιδιαίτερη περίστασή σας, γάμους, βαπτίσεις, γενέθλια, εταιρικές εκδηλώσεις κ.λπ. Ανοιχτά κάθε μέρα 06.00 με 22.00.

INFO Χλόης 37 & Λεωφόρος Κουσίδη Γρηγορίου 30 Ζωγράφου, 2107756729 www.kaggelis.gr zaxaroplasteio kaggelis zaxaroplasteio kaggelis 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 43

Της Νατασσας Καρυστινού Να ενυδατώνεις συχνά την περιοχή Η ενυδάτωση θα ανακουφίσει το ερεθισμένο σου δέρμα και θα βοηθήσει στην επούλωση της πληγής. Μην ξεχνάς να βάζεις αντηλιακό Καλό είναι, τον πρώτο μήνα ειδικά, να αποφεύγεις τη θάλασσα και γενικά να «βλέπει» ο ήλιος το τατουάζ σου. Προτείνεται το προστατεύεις με αντηλιακό, ακόμη κι αν το καλύπτουν τα ρούχα σου. Μην το ξύνεις και μην αφαιρείς το ξεφλούδισμα Μπορεί το τατουάζ σου να σου δημιουργήσει φαγούρα, μην το ξύσεις, μπορεί να χαλάσει το σχέδιο – ίσως ανακουφιστείς περνώντας ένα παγάκι από επάνω του. Επίσης, μην αφαιρείς το ξεφλούδισμα που μπορεί να εμφανιστεί όταν το τατουάζ αρχίζει να επουλώνεται, γιατί και πάλι μπορεί να χαλάσει το σχέδιο.

Μην πας στη θάλασσα και στην πισίνα Τη θάλασσα να την αποφύγεις όχι μόνο για τον ήλιο, αλλά και γιατί το θαλασσινό αλάτι μπορεί να αλλοιώσει το τατουάζ σου. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με το χλώριο της πισίνας. Μην κάνεις μπάνιο με ζεστό νερό Το καυτό νερό στο ντους δεν βοηθάει στην επούλωση της πληγής. Φρόντισε το νερό να είναι χλιαρό. Μην το τρίβεις Αφού καθαρίσεις το σημείο όπου έκανες τατουάζ, μην ασκήσεις πίεση ή τριβή επάνω του για να το σκουπίσεις. Χρησιμοποίησε μια καθαρή πετσέτα και σκούπισέ το «ταμποναριστά». Απόφυγε τον ιδρώτα Ο ιδρώτας μπορεί να θαμπώσει τα χρώματα του τατουάζ. Προσπάθησε να μη μένεις για ώρα με ιδρωμένα ρούχα.

Sake

Tattoo Crew Η τέχνη του τατουάζ στην κορυφή

Εδώ και 20 χρόνια, το Sake Tattoo έχει διαμορφώσει τη δική του ξεχωριστή πορεία στον χώρο του tattoo στην Ελλάδα. Ανατρεπτικό, δημιουργικό και με απόλυτη αφοσίωση στην τέχνη, το Sake Tattoo δεν είναι απλώς ένα στούντιο – είναι μια εμπειρία, που συνδυάζει την προσωπική εξυπηρέτηση, τη μοναδικότητα και την υψηλή ποιότητα. Αυτό που κάνει το Sake Tattoo να ξεχωρίζει είναι η προσήλωσή του στον πελάτη. Κάθε tattoo δεν είναι απλώς ένα σχέδιο στο δέρμα, αλλά μια ιστορία, μια έκφραση προσωπικότητας. Οι καλλιτέχνες του στούντιο αφιερώνουν χρόνο 44 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

για να κατανοήσουν τις επιθυμίες, προσφέροντας μοναδικά custom σχέδια, τα οποία αντανακλούν τον χαρακτήρα του καθένα μας που θέλει να αποκτήσει ένα μοναδικό σχέδιο πάνω του. Η λεπτομέρεια είναι που κάνει τη διαφορά. Από την καθαριότητα και τον επαγγελματισμό μέχρι τη χρήση των πιο σύγχρονων τεχνικών και υλικών, κάθε τι συντελεί σε μια εμπειρία υψηλού επιπέδου. Παράλληλα, η ομάδα δίνει ιδιαίτερη σημασία στον οικονομικό παράγοντα, προσφέροντας επιλογές που ανταποκρίνονται στις ανάγκες αλλά και στο budget. Για το Sake, η τέχνη του tattoo δεν είναι μόδα – είναι τρόπος έκφρασης. Επενδύοντας διαρκώς στην εξέλιξη των καλλιτεχνών του και υιοθετώντας τις τελευταίες τάσεις και τεχνικές, το στούντιο έχει καταφέρει να αναγνωριστεί τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Η ήδη μεγάλη «οικογένεια» του Sake συνεχώς ανανεώνεται. Νέες συνεργασίες με διακεκριμένους tattoo artists, καινοτόμες υπηρεσίες και ανανεωμένα σχέδια έρχονται να κάνουν την εμπειρία του tattoo ακόμη πιο μοναδική και προσιτή.

INFO Κολοκοτρώνη 9 & Ανδρέα Γκίνη 6 Χαλάνδρι 2106814681 www.saketattoo.com saketattoocrew1 saketattocrew

Φεστιβά λ Ντοκιμ αντέρ Θεσσα λονίκης 2025

Ιστορίες από όλο τον πλανήτη

Αν και το μεγάλο αφιέρωμα του φετινού φεστιβάλ είναι επικεντρωμένο στην Τεχνητή Νοημοσύνη, σε κάποια τμήματα του επίσημου προγράμματος υπάρχουν μερικά γνήσια κινηματογραφικά διαμαντάκια προς ανακάλυψη. Ξεχωρίσαμε πέντε από αυτά και σας τα παρουσιάζουμε. Αποκλειστικό: Κωνσταντίνος Καϊμάκης Ιστορίες ανθρώπινες συναντούν την πολιτική διάστασή τους μέσα από τον αλάνθαστο κινηματογραφικό φακό τεκμηρίωσης. Στο ταξίδι που μας οδηγεί από το Τέξας μέχρι την Κένυα κι από τους Beatles του 1965 έως το σύγχρονο Μπέλφαστ, αποτυπώνονται μερικά από τα πιο συναρπαστικά κεφάλαια της ζωής. Στο «The Flats» της Αλεσάντρα Τσελεσία, που συμμετέχει στο πρόγραμμα Top Docs, μια παραμελημένη πολυκατοικία στο κέντρο του Μπέλφαστ, το NewLodge, δηλαδή μια γειτονιά που εξακολουθεί να στοιχειώνεται από τη σχεδόν τριακονταετή σύγκρουση μεταξύ Καθολικών και Προτεσταντών, μετατρέπεται σε στοιχειωμένο εσωτερικό τοπίο. Εκεί, ο ηλικιωμένος Τζο, στην τελευταία του υπαρξιακή αποστολή, έρχεται αντιμέτωπος με τα φαντάσματα από το παρελθόν. Τον 17χρονο θείο του, που σκοτώθηκε από εκτελεστική ομάδα. Τις μάχες στους δρόμους. Τις απεργίες πείνας και την κηδεία του εμβληματικού αγωνιστή Μπόμπι Σαντς. Η επώδυνη σύγχρονη ιστορία του Μπέλφαστ είναι στενά συνυφασμένη με τις ζωές του Τζο και των υπόλοιπων κατοίκων του New Lodge στη δημιουργία της Τσελεσία, η οποία ξεδιπλώνεται συνειδητά σε ένα άχρονο κενό, που θυμίζει τη δεκαετία του ’70 αλλά είναι αδιαμφισβήτητα σύγχρονη. Με αναπαραστάσεις και εξαιρετική χρήση αρχειακού υλικού, η σκηνοθέτρια δημιουργεί μια υποκειμενική κατάσταση, όπου το παρελθόν δεν έχει ουσιαστικά τελειώσει. Από την άλλη πλευρά, το «Paul» του Καναδού Ντενί Κοτέ, που παρουσιάζεται στις ειδικές προβολές, μας συστήνει έναν άντρα που έρχεται αντιμέτωπος με την κατάθλιψη και το κοινωνικό άγχος. Ο Πολ βρίσκει καταφύγιο και απρόσμενη θαλπωρή στο να υπηρετεί γυναίκες που τον καλούν να καθαρίσει τα σπίτια τους. Ο ίδιος μοιράζεται την εκκεντρική ρουτίνα του στα social media, προσπαθώντας με αυτόν τον τρόπο να αντιμετωπίσει τη μοναξιά του ένα βήμα τη φορά. Το φιλμ, μέσω της μελέτης της συμπεριφοράς του μοναχικού άντρα, παρουσιάζει τις ρωγμές των παρωχημένων στερεοτύπων –κληροδοτήματα της ξεπερασμένης πατριαρχίας– και ανοίγει την κουβέντα γύρω από την επόμενη (σαφώς περισσότερο προοδευτική και γόνιμη) μέρα στις σχέσεις αντρών και γυναικών. Το «Searching for Amani» των Νικόλ Γκόρμλι και Ντέμπρα Αρόκο, αποτελεί μια συμπαραγωγή ΗΠΑ-Κένυας, που προβάλλεται στην ενότητα NextGen. Εδώ, ο 13χρονος Σάιμον Άλι, μαζί με τον καλύτερό του φίλο Χάρον, ερευνούν τη μυστηριώδη δολοφονία του ξεναγού πατέρα του πρώτου, στα όρια μιας από τις μεγαλύτερες προστατευόμενες περιοχές άγριας ζωής στην Κένυα. Καθώς μια καταστροφική ξηρασία πλήττει την περιοχή, η αναζήτησή τους για τον δολοφόνο αποκτά νέα διάσταση. Ντοκιμαντέρ συνεχούς έντα-

σης, που φέρνει τον θεατή πρόσωπο με πρόσωπο με σκληρές αλήθειες, χωρίς να αποφεύγει τις δύσκολες πραγματικότητες του κόσμου μας. Μια γνήσια κινηματογραφική εμπειρία, η οποία αναδεικνύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ένα νεαρό αγόρι σε τούτη την ιδιότυπη ιστορία ενηλικίωσης. Το γαλλοσουηδικό «Trans memoria» της Βικτόρια Βερσό κάνει την πανελλαδική του πρεμιέρα στους Ανοιχτούς Ορίζοντες και έχει για πρωταγωνίστρια μια γυναίκα που κοιτάζει πίσω στον χρόνο, προσπαθώντας να κατανοήσει τη δική της μετάβαση και το τι σημαίνει να ορίζεσαι ως γυναίκα. Έχοντας βιώσει την απώλεια μιας στενής της φίλης, μοιράζεται τον πόνο και τις εμπειρίες της με την Αθηνά και την Ααμίνα, οι οποίες ακολουθούν και εκείνες τις δικές τους πορείες μετάβασης. Μαζί εξερευνούν το ποιοι ήταν στο παρελθόν και ποιες σήμερα, ακούγοντας τα «φαντάσματα» της μνήμης, τα γέλια του παρόντος και τους ψιθύρους του μέλλοντος. Η ταινία είναι μια βαθιά προσωπική εξιστόρηση, που ξεδιπλώνεται ανάμεσα στο τότε και το σήμερα, συνθέτοντας ανασυγκροτημένες αναμνήσεις, ντοκιμαντερίστικα πλάνα από την προσπάθεια των τριών πρωταγωνιστριών να γυρίσουν την ταινία και μυστικά βίντεο-ημερολόγια, που η Βικτόρια είχε γυρίσει το 2012 για προσωπική της χρήση. Μια ταινία φτιαγμένη από και για τους τρανς ανθρώπους, με στόχο μια ειλικρινή απεικόνιση της ζωής τους.

«Trans Memoria»

«Searching for Amani»

«The Flats»

«TWST: Things we said today»

«Paul»

Τέλος, το «TWST: Things we said today» του Ρουμάνου Andrei Ujică, που συμμετέχει στους Ανοιχτούς Ορίζοντες, ξεκινά με την άφιξη των Beatles στη Νέα Υόρκη, για τη θρυλική συναυλία τους στο Shea Stadium τον Αύγουστο του 1965, και αντλεί τον τίτλο του από ένα τραγούδι των Σκαθαριών, το οποίο μιλά για τη στιγμή που το παρόν θα έχει γίνει ένα στοιχειωμένο παρελθόν – μη ανακτήσιμο αλλά ούτε και ξεχασμένο. Η αφήγηση σταδιακά διευρύνεται, φέρνοντας σε αντιπαράθεση τις παράλληλες πραγματικότητες του 1965: τη λαμπρότητα της Διεθνούς Έκθεσης της Νέας Υόρκης και τις ταραχές στο Watts, που έφταναν μέσω της τηλεόρασης στις Ανατολικές Ακτές. Μέσα σε αυτούς τους χώρους περιπλανώνται φαντάσματα μιας χαμένης νιότης, φωνές που συνεχίζουν να αντηχούν, ενώ οι τραχιές φωτογραφικές υφές αποτυπώνουν την ακατέργαστη αλήθεια τους. Η τελευταία ταινία ενός από τους σημαντικότερους Ρουμάνους σκηνοθέτες –που συνυπέγραψε το «Videograms of a Revolution», με τον Χαρούν Φαρόκι, το 1992– είναι το αποτέλεσμα μιας δημιουργικής διαδρομής, που διήρκεσε πάνω από δέκα χρόνια. Ο μάστορας του found-footage δημιουργεί μια νέα «συμφωνία πόλης»: μια ταινία αρχείου, ένα ονειρικό ταξίδι και ένα πολιτικό πορτρέτο. Πάνω απ’ όλα όμως, πρόκειται για μια βαθιά κατάδυση στον κρυφό πυρήνα ενός κόσμου που έχει χαθεί αλλά παραμένει ορατός.

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 45

Σινεμά

* ** *** **** *****

Του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΪΜΑΚΗ

Αδιάφορη Μέτρια Καλή Πολύ καλή Εξαιρετική

☛ Οι ÇΆγριες μέρεςÈ του Βασίλη Κεκάτου στην Μπερλινάλε

The monkey ***

Σκηνοθεσία: Όζγκουντ Πέρκινς Πρωταγωνιστούν: Θίο Τζέιμς, Τατιάνα Μασλάνι, Κόλιν Ο’ Μπράιαν

criticÕs CHOI

CE

Presence ***

Σκηνοθεσία: Στίβεν Σόντερμπεργκ Πρωταγωνιστούν: Λούσι Λιου, Κρις Σάλιβαν, Καλίνα Λιανγκ, Γουέστ Μαλχόλαντ, Τζούλια Φοξ

JUST THE FACTS Presence *** O Στίβεν Σόντερμπεργκ πρωτοτυπεί ξανά The monkey *** Τρόμος από τα τεφτέρια του Στίβεν Κινγκ Τελευταία πνοή ** Υπαρξιακός και συγκινητικός Κώστας Γαβράς Θολός βυθός **1/2 Η πραγματική ιστορία του Γιάννη Ατζακά 2073 ** Το μέλλον είναι εδώ Cleaner * Ο Μάρτιν Κάμπελ και οι κολοσσοί ενέργειας Η νέα χρονιά που δεν ήρθε ποτέ – Μέρες Τσαουσέσκου Κυνήγι – Η δεύτερη ταινία του Χρήστου Πυθαρά

Τετραμελής οικογένεια μετακομίζει σε αμερικανικό προάστιο και επιχειρεί να βάλει την καθημερινότητά της σε νέες, πιο υγιείς και σταθερές βάσεις. Ο βασικός λόγος της μετακόμισης, όμως, είναι για να βοηθηθεί η νεαρή θυγατέρα της φαμίλιας ώστε να ξεπεράσει το σοκ της πρόσφατης απώλειας μιας κολλητής της φίλης. Ο Στίβεν Σόντερμπεργκ («Έριν Μπρόκοβιτς», «Η συμμορία των 11», «Traffic») συνηθίζει να πειραματίζεται όχι μόνο με τις τεχνικές της κινηματογραφικής αφήγησης, αλλά και με τα είδη του σινεμά. Στο «Presence», που αποτελεί ένα διαφορετικό θρίλερ μυστηρίου, το πείραμα αφορά την απόφαση του Αμερικανού σκηνοθέτη να καταπιαστεί για πρώτη φορά στην καριέρα του με το απόκοσμο, αλλά στην πιασάρικη οπτική που υιοθετεί η κάμερά του προκειμένου να αφηγηθεί την ιστορία του. Από την αρχική κιόλας σεκάνς του φιλμ, όπου τα μέλη της οικογένειας μελετούν την επόμενη κατοικία τους, συνειδητοποιούμε ότι η κάμερα κάνει τα... δικά της, καθώς πηγαινοέρχεται ανεξέλεγκτα από το ένα δωμάτιο στο άλλο, ενώ ζουμάρει χωρίς εμφανή λόγο πάνω στα πρόσωπα των επισκεπτών. Όλα ξεδιαλύνονται όταν η τραυματισμένη από τον χαμό της φίλης της ηρωίδα γυρνά ξαφνικά και κοιτά με ένταση την κάμερα. Είναι η στιγμή που συνειδητοποιούμε ότι το «Presence» που εκτυλίσσεται με μεταφυσικούς όρους και έχει για κεντρικό πρωταγωνιστή ένα πνεύμα που κατοικεί στο σπίτι, δεν είναι ένα συνηθισμένο θρίλερ, καθώς το βλέμμα της κάμερας ταυτίζεται με εκείνο του πνεύματος. Όσα ακολουθούν παρουσιάζονται με την κλιμακούμενη αγωνία ενός κλειστοφοβικού φιλμ που κρύβει καλά τα μυστικά του. Εκείνοι που ίσως προσμένουν ένα θρίλερ τρόμου χτισμένο σε γνώριμα κλισέ και κουραστικά jump scares μάλλον θα απογοητευτούν. Αντίθετα, όσοι αρέσκονται σε ασυνήθιστες καταστάσεις, όπου τίποτα δεν δείχνει υπερβολικό ή δήθεν, θα ενθουσιαστούν, καθώς ο πάντα ανήσυχος Σόντερμπεργκ ξέρει να οδηγεί τον θεατή σε λημέρια κινηματογραφικής ψυχαγωγίας και αναζήτησης όπου τα πάντα είναι δυνατά, ακόμη και η παρουσία ενός πνεύματος με αδιευκρίνιστες διαθέσεις που διστάζει να αναλάβει δράση, όμως, όταν τελικά αναγκάζεται να το κάνει, γίνεται κυριολεκτικά το… έλα να δεις! ▶ ▶ ▶ Το «2073» (**) είναι η νέα δημιουργία του Ασίφ Καπάσια και περιγράφει τον δυστοπικό κόσμο του 2073, που κυβερνάται από δικτάτορες, πάμπλουτους επιχειρηματίες αλλά και κολοσσούς της τεχνολογίας. ▶ ▶ ▶ Στο «Cleaner» (*) του Μάρτιν Κάμπελ, η καθαρίστρια Ντέζι Ρίντλεϊ τα βάζει με τη συμμορία του ακτιβιστή Κλάιβ Όουεν, αλλά οι… βρομιές που αφήνει το προσχηματικό σενάριο δεν καθαρίζουν με τίποτα. ▶ ▶ ▶ Η «Νέα χρονιά που δεν ήρθε ποτέ» (-) του Μπογκντάν Μουρεσάνου μάς μεταφέρει στις 20 Δεκεμβρίου του 1989, με τη Ρουμανία στα πρόθυρα της επανάστασης. ▶ ▶ ▶ Το «Κυνήγι» (-) είναι η δεύτερη ταινία του Χρήστου Πυθαρά και αφηγείται τη ζωή ενός μεσήλικα μοναχικού άντρα που βρίσκεται παγιδευμένος σε μια αφόρητη και βασανιστική καθημερινότητα.

Ακόμη

46 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

«Αν δεν γνωρίζεις τα γεγονότα, δεν μπορείς να ξέρεις την αλήθεια» (2073)

Δίδυμα αδέλφια ανακαλύπτουν ένα φαινομενικά ακίνδυνο παιχνίδι –μια κουρδιστή μαϊμού– σε μια παλιά οικογενειακή σοφίτα. Αμέσως μετά αρχίζουν να εκτυλίσσονται διάφορα περίεργα γεγονότα, που βάζουν τη ζωή των δύο αγοριών σε κίνδυνο και προκαλούν τον θάνατο της μητέρας τους. Ο Όζγκουντ Πέρκινς συνεχίζει να πορεύεται στον δρόμο του μεταφυσικού τρόμου με απαράμιλλη δεξιοτεχνία. Η νέα του δημιουργία βασίζεται σε ένα διήγημα του Στίβεν Κινγκ. Ο σκηνοθέτης ξέρει καλά να προσδίδει στην πολυεπίπεδη ιστορία του φιλμ δυνατά στιγμιότυπα τρόμου, τα οποία ενισχύει με ευφυείς σπλάτερ σεκάνς αλλά και απολαυστικό χιούμορ. Ειδική μνεία αξίζει στον πρωταγωνιστή, Θίο Τζέιμς, ο οποίος βρίσκει τη σωστή διαχωριστική υποκριτική γραμμή στην πειστική απόδοση των δύο διδύμων, που βιώνουν με διαφορετικό τρόπο την οικογενειακή κατάρα-κληρονομιά του πατέρα τους.

Τελευταία πνοή (Le Dernier Souffle /Last Breath) ** Σκηνοθεσία: Κώστας Γαβράς Πρωταγωνιστούν: Ντενί Πονταλιντέ, Καντ Μεράντ, Σαρλότ Ράμπλινγκ

Ο φημισμένος συγγραφέας Φαμπρίς Τουσέν σαγηνεύεται από την προσωπικότητα του γιατρού Ογκιστίν Μασέ, ο οποίος αναλαμβάνει ασθενείς σε τερματικό στάδιο. Εκφράζει την επιθυμία να παρακολουθεί από κοντά τον γιατρό στις συζητήσεις του με τους ασθενείς του κι εκείνος δεν έχει αντίρρηση. Με τη νέα του ταινία, ο Κώστας Γαβράς επιχειρεί να φτιάξει ένα είδος φιλοσοφικού δοκιμίου γύρω από τη σχέση ζωής και θανάτου. Όμως οι ιστορίες στο ιδιότυπο τούτο ιατρικό δράμα δεν είναι πάντα ομαλά ενσωματωμένες στο σενάριο, που έχει γράψει ο ίδιος βασισμένος στο ομώνυμο βιβλίο των Ρεζίς Ντεμπρέ και Κλοντ Γκρανζ. Η «Τελευταία πνοή» είναι μεν μια έντιμη προσπάθεια να «ανιχνευτεί» το μυστήριο του θανάτου, αλλά η αφηγηματική γραμμή που ακολουθεί ο σκηνοθέτης, παρότι διαθέτει ικανοποιητικές δόσεις χαρμολύπης, είναι κάπως άνιση και φλύαρη.

Θολός βυθός **1/2

Σκηνοθεσία: Ελένη Αλεξανδράκη Πρωταγωνιστούν: Φίλιππος Μηλίκας, Μάριος-Κωνσταντίνος Γαλετζάς, Σίμος Κακάλας, Στέλιος Μάινας, Εύη Σαουλίδου, Μαρία Καλλιμάνη, Κάτια Γκουλιώνη Η πραγματική ιστορία του συγγραφέα Γιάννη Ατζακά, που είχε περάσει μεγάλο μέρος της παιδικής του ηλικίας στις παιδουπόλεις της Φρειδερίκης. Δοσμένη με τη μορφή παραμυθιού, η ταινία διαθέτει τη γοητευτική γραφή της απλότητας με την οποία ντύνει τα δύο αυτοβιογραφικά βιβλία του («Διπλωμένα φτερά» και «Θολός βυθός») ο συγγραφέας. Η Ελένη Αλεξανδράκη σοφά εστιάζει στη δυναμική αμεσότητα των ιστοριών που επιλέγει από τα δεκάδες κείμενα του Ατζακά και τα μεταπλάθει σε μια ενιαία ιστορία άτυπης ενηλικίωσης, που όχι μόνο συγκινεί, αλλά προσφέρει και μια μοναδική μαρτυρία για την Ελλάδα της μετεμφυλιακής περιόδου και τη λειτουργία των συγκεκριμένων ιδρυμάτων.

2009, όπου γνώρισα τον Λίτση, κι εκείνος ήταν που μου είπε πήγαινε στον Οικονομίδη τώρα που ψάχνει πρωταγωνίστρια για τη νέα ταινία του, που ήταν ο «Μαχαιροβγάλτης». Έπειτα από 15 χρόνια που είχα ήδη κάνει θέατρο, μου αποκαλύφθηκε ένας νέος, συναρπαστικός κόσμος. Το σινεμά κυριολεκτικά με μάγεψε. Σινεμά ή θέατρο; Και τα δύο. Στο θέατρο δοκιμάζεις κάτι νέο κάθε μέρα, προσπαθείς να εμβαθύνεις στον ρόλο σου κ.λπ. Παρότι είναι κουραστικό και πέφτεις σε παγίδες λόγω της επανάληψης, ψάχνεις να βρεις τρόπους για να το φρεσκάρεις. Αλλά στο σινεμά η αδρεναλίνη της κάθε σκηνής και του εδώ και τώρα είναι κάτι το μοναδικό.

Μαρία Καλλιμάνη

«Αφοσιώθηκα στην υποκριτική και δεν το μετάνιωσα ποτέ»

©Marilena Anastasiadou

Του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΪΜΑΚΗ Μιλήσαμε με τη δημοφιλή ηθοποιό, που αυτή την εποχή συμμετέχει σε δύο ελληνικές ταινίες, τον «Θολό βυθό» της Ελένης Αλεξανδράκη και το «Κρέας» του Δημήτρη Νάκου, για σινεμά, θέατρο αλλά και τηλεόραση.

τη χρήση της ασπρόμαυρης φωτογραφίας, αναδείχτηκε όλο το χρώμα της εποχής. Επίσης, οι προσθήκες των κατάλληλων επίπλων, των θρανίων, των ρούχων κ.λπ. ενίσχυσαν έξυπνα την αυθεντικότητα των σκηνικών.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Πότε ξεκίνησε η περιπέτεια του «Θολού βυθού»; Ήταν πριν από τέσσερα χρόνια, όταν η Ελένη Αλεξανδράκη μού μίλησε για το φιλμ, που το είχε καιρό στο μυαλό της, αλλά η πανδημία την πρόλαβε κι έβγαλε πρώτα το ντοκιμαντέρ, τους «Ξεριζωμένους», καθώς είδε ότι δεν θα μπορούσε να προχωρήσει με το φιλμ.

Υπάρχει κάποιο στοιχείο από την εποχή εκείνη που ίσως αγνοούσες; Για να είμαι ειλικρινής, δεν ήξερα καλά την ιστορία των παιδουπόλεων της Φρειδερίκης. Φαντάζομαι ότι κι άλλοι την αγνοούν. Και είναι συγκινητική η ιστορία του παιδιού, που το πήγε εκεί από μόνη της η γιαγιά του, αφενός επειδή δεν μπορούσε να το ζήσει, αφετέρου για να μάθει γράμματα. Επίσης είναι συγκλονιστικό πως το αθώο παιδί, λόγω της προπαγάνδας που υφίσταται, αρχίζει να έχει αισθήματα ντροπής για τον αντάρτη πατέρα του. Και φυσικά μαθαίνει την ιστορία από την πλευρά των νικητών, που καταδικάζουν καθετί που σχετίζεται με τον κομμουνισμό. Είναι μια πολύ χρήσιμη ιστορική ματιά για την Ελλάδα από την εποχή του εμφυλίου, που μας οδηγεί μέχρι τα πρώτα χρόνια του ΠΑΣΟΚ.

Έχοντας δει ολοκληρωμένο το φιλμ πλέον, τι είναι εκείνο που σου αρέσει περισσότερο; Η ιστορία, βέβαια, από μόνη της είναι συγκλονιστική. Όμως εκείνο που με εντυπωσίασε στη δουλειά της Αλεξανδράκη είναι η αξιοποίηση του χώρου. Δεν επιχείρησε να αναπαραστήσει τους χώρους όπως ήταν τότε, αλλά βρήκε τα κατάλληλα μέρη για να φιλοξενήσουν την ιστορία του συγγραφέα και γιου αντάρτη, Γιάννη Ατζακά. Ποια μέρη ήταν αυτά; Τα γυρίσματα έγιναν πριν από δύο χρόνια –καλοκαίρι ήταν– κυρίως στο Λαύριο, ενώ οι δικές μου σκηνές έγιναν στο Μουσείο Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων στον Πειραιά. Χωρίς να πειράξουν τα μέρη αυτά και με

Το «Κρέας», από την άλλη, είναι μια ιστορία για την Ελλάδα τού σήμερα, με φόντο ένα χωριό στην επαρχία… Ναι, είναι ένα διαφορετικό σκηνικό, αλλά πολύ οικείο, καθώς γεννήθηκα κι έζησα στο Αίγιο μέχρι τα 18 μου, πριν έρθω για σπουδές αρχαιολογίας στην Αθήνα.

Αλλά έγινες ηθοποιός αντί για αρχαιολόγος. Υπήρχε κάποιος από την οικογένεια που σε οδήγησε σ’ αυτό; Κανένας. Μάλλον τυχαία έγινε, καθώς είχα πάθος για την αρχαιολογία. Αλλά είχα και αγάπη για το θέατρο (στο σχολείο είχα πάρει μέρος και σε μια παράσταση). Έχοντας τελειώσει τη σχολή, είδα μια αγγελία για θεατρικό σεμινάριο σε φιλολόγους και πήρα την απόφαση να δοκιμάσω. Ως ερασιτέχνης, αλλά έτσι ξεκίνησαν όλα, όταν ο Μπινιάρης με προέτρεψε να δώσω εξετάσεις στη δραματική σχολή. Και παρότι δούλευα για δύο χρόνια σε ένα μουσείο και το βράδυ πήγαινα στη δραματική, μετά αφοσιώθηκα πλήρως σ' αυτό. Και δεν το μετάνιωσα ποτέ. Όμως η μητέρα σου (σ.σ. είναι μία από τις δύο μητέρες- ερασιτέχνες ηθοποιούς του Γιάννη Οικονομίδη στην «Μπαλάντα της τρύπιας καρδιάς») έδειξε πως υπάρχει φλέβα ηθοποιών στην οικογένεια. (γέλια) Ναι, μας εξέπληξε όλους. Όταν την είδα στο μοντάζ, δεν το πίστευα πόσο καλή ήταν! Χωρίς να έχει καμία σχέση με την ηθοποιία, ο Γιάννης τη διάλεξε, καθώς την είχε γνωρίσει μια φορά στο Αίγιο και κάτι είδε πάνω της –του άρεσε πολύ η προσωπικότητά της, όπως μου έλεγε– για να της δώσει τον ρόλο. Του αρέσει του Γιάννη να δουλεύει με ερασιτέχνες. Η πρώτη σου ταινία στο σινεμά ποια ήταν; H «Χώρα προέλευσης» του Σύλλα Τζουμέρκα, το

Τι κοινό έχουν οι δύο χαρακτήρες που υποδύεσαι στον «Θολό βυθό» και στο «Κρέας»; Είναι πρακτικές γυναίκες και οι δύο. Η πρώτη, που είναι η θεία του ήρωα λέει στον άντρα της «Αμάν με αυτά τα πολιτικά» (είναι και η θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή, που δεν πολυασχολείται με την πολιτική) και το μόνο που τη νοιάζει είναι να κάνει ό,τι μπορεί για να μεγαλώσει τα πέντε παιδιά της, σε ένα πολύ φτωχικό σπίτι. Η δεύτερη έχει άλλο ρόλο, πιο ενεργό και καθοριστικό σε σχέση με τα ηθικά διλήμματα της ιστορίας. Όμως κι εκείνη είναι απόλυτα πρακτική και δίνει στην ιστορία, που είναι το χρονικό ενός φόνου, στοιχεία που ξεπερνούν τα όρια του καλού-κακού. Είναι μια γυναίκα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο, που αναγκάζεται να πάρει τα πράγματα στα χέρια της όταν το οικοδόμημα που υπάρχει γύρω της αρχίζει να καταρρέει. Πιστεύεις ότι η ταινία δικαιώνει την ηρωίδα σου; Όχι, σε καμία περίπτωση δεν τη δικαιώνει, ούτε εκείνη ούτε και τον σύζυγό της, που είναι οι τυπικοί γονείς οι οποίοι ευνουχίζουν το παιδί τους. Η μάνα το κανακεύει και το κάνει μαμόθρεφτο, ενώ ο πατέρας δεν σταματά να το υποτιμά συνεχώς και με χίλιους δυο τρόπους. Έτσι, δημιουργούν ένα παιδί χωρίς προσωπικότητα, που δεν παίρνει καμία πρωτοβουλία στη ζωή του και είναι γεμάτο απωθημένα. Κάνεις όμως και τηλεόραση. Το πλατύ κοινό σε γνώρισε μέσα από τις «Άγριες μέλισσες» του Λευτέρη Χαρίτου. Ναι, είναι κι αυτό ένα μέσο που μου αρέσει τελευταία, καθώς το αγνοούσα. Όμως, με πολλούς ανθρώπους του κινηματογράφου να μεταπηδούν στην τηλεόραση, είδα να εμπλουτίζονται οι τηλεοπτικές παραγωγές με στοιχεία από το σινεμά και να αποκτούν μορφή που δεν θυμίζει σε τίποτα τις παλιές τηλεοπτικές δουλειές. Υπάρχει κάτι που σε ενοχλεί στην τηλεόραση; Οι πιεστικοί χρόνοι, που κάποιες στιγμές δεν σου επιτρέπουν να έχεις το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Ο «Θολός βυθός» της Ελένης Αλεξανδράκη βγαίνει στις αίθουσες στις 20 Φεβρουαρίου από την Pomegranate Films 2, ενώ το «Κρέας» του Δημήτρη Νάκου στις 6 Μαρτίου από τη Feelgood.

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 47

KΡΙΤΙΚΗ

Tου ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΣΑΤΣΟΥΛΗ

©Ρωμανός Λιούτας

«Αντικείμενα»

©Πάτροκλος Σκαφίδας

«Ιβάν εναντίον Ιβάν»

«Ιβάν εναντίον Ιβάν» vs «Αντικείμενα» Συγκρίνοντας δύο νεανικές παραστάσεις ταλαντούχων τριαντάρηδων

«Ιβάν εναντίον Ιβάν» Σκηνοθεσία Σωτήρης Ρουμελιώτης Θέατρο του Νέου Κόσμου «Αντικείμενα» Σκηνοθεσία Γ. Κατσής Π. Παπαδόπουλος Θέατρο Ροές

Πρόκειται για δύο νεανικές παραστάσεις τριαντάρηδων, ήδη γνωστών, ταλαντούχων συντελεστών, με κάποια κοινά στοιχεία που επιτρέπουν τη συνεξέταση αλλά και τη σύγκρισή τους. Πρώτα απ’ όλα, το όνομα του Γιάννη Αποσκίτη συναντάται και στις δύο ως συνυπογράφοντος τα κείμενα και τη δραματουργία. Και οι δύο εμπνέονται από κλασικά έργα, παρόλο που στα «Αντικείμενα» αναφέρεται ως πηγή έμπνευσης η πραγματική ιστορία των αδελφών Παπέν και όχι οι «Δούλες» του Ζαν Ζενέ. Και στις δύο, κρουασάν, σοκολάτες ή τα περιτυλίγματά τους πέφτουν στη σκηνή, με μεγάλη συχνότητα όμως μόνο στα «Αντικείμενα», όπου συνοδεύονται και από αναψυκτικά και με μια καθαρά διαφημιστική διάθεση. Τέλος, αυτό που παρατηρείται και στις δύο παραστάσεις, σε μικρό βαθμό στο «Ιβάν εναντίον Ιβάν», σε εξαντλητικό στα «Αντικείμενα», είναι αυτό το παιχνίδι με τις συνεχείς επαναλήψεις μιας ερώτησης που παίρνει ως απάντηση την ίδια αυτή ερώτηση. Το έκανε κάποτε ο Χατζηχρήστος σε ταινίες του ’50, το έχει καθιερώσει ο Μάρκος Σεφερλής στις παραστάσεις του, και μοιάζει να έχει υιοθετηθεί από μια μερίδα της νεολαίας σε καθημερινούς της διαλόγους. Γίνεται κουραστικό, εξαντλώντας την πλάκα του, όταν υπερ-χρησιμοποιείται, όπως στα «Αντικείμενα». Εδώ, όμως, σταματούν τα κοινά στοιχεία των δύο παραστάσεων. Στα «Αντικείμενα», η διαχείριση και επαναπροσέγγιση της υπόθεσης των Κριστίν και Λεά Παπέν, δύο υπηρετριών που το 1933 δολοφόνησαν την κυρία τους και την κόρη της, έγκλημα που ενέπνευσε τον Ζενέ να γράψει τις «Δούλες» του, προσπαθεί να θέσει κάποια ζητήματα, τα οποία εξανεμίζονται πίσω από μια σκηνοθετική και υποκριτική εκτέλεση που τινάζει τα πάντα στον αέρα. Τρεις ικανότατοι ηθοποιοί της νεότερης γενιάς αναλώνονται σε υστερικές κραυγές και υπερκινητικότητα, που καθιστά αδύνατη την όποια παρακολούθηση των λεγομένων, ενώ ακυρώνει τα σοβαρά ζητήματα που πηγάζουν από την υπόθεση. Η υστερία της εκφοράς του λόγου, που καταλήγει στο ακατάληπτο για το μεγαλύτερο μέρος της παράστασης, είναι προφανώς αντιληπτή από τους συντελεστές, καθώς οδηγούνται, κάποια στιγμή, να συνεχίζουν να κραυγάζουν μεταξύ τους, αλλά στα «κορακίστικα», προκαλώντας τα συνεχή γέλια του νεανικού κοινού τους. Κοινό το οποίο συνεχίζει να γελά ακόμη κι όταν ακούγονται τα πλέον δραματικά λόγια, κυρίως από την πλευρά της Κυρίας του Κωνσταντίνου Πλεμμένου, ενός ηθοποιού αξιώσεων, ο οποίος, δημιουργώντας μια εκκεντρική φιγούρα της καταθλιπτικής, κακοποιητικής Κυρίας με περίτεχνη

48 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

κινησιολογία και ωραίους τονισμούς, καταλήγει, από ένα σημείο κι έπειτα, να ακολουθεί κι αυτός τις φωνασκίες που χαρακτηρίζουν την παράσταση. Στους ρόλους των Κριστίν και Λεά οι επίσης σκηνοθέτες της παράστασης Γιώργος Κατσής και Πάνος Παπαδόπουλος αντίστοιχα, οι οποίοι, παρ’ όλο το κομφούζιο λαρυγγισμών που καταστρέφουν τα φωνητικά όργανα, άφηναν να φανούν οι ικανότητες δύο άξιων ηθοποιών σε κάποιες φευγαλέες στάσεις του σώματος, σε κάποιες εκφράσεις τους. Το σκηνικό του Κωνσταντίνου Σκουρλέτη δημιουργούσε την αναγκαία παρακμιακή ατμόσφαιρα με τους σομόν και ρόδινους τόνους των υφασμάτων είτε του κρεβατιού της Κυρίας είτε αυτών που κάλυπταν τα έπιπλα, ακόμη και του χαλιού. Στη μια γωνία, ένα έπιπλο που παρέπεμπε σε μπαρ λειτουργούσε ως κονσόλα μουσικής. Πλείστα όσα αντικείμενα και αγαλματίδια πλαισιώνουν το κρεβάτι της Κυρίας, ενώ απλίκες, ένας πίνακας με γυμνό άντρα κρέμονται από τους επενδυμένους με ξύλο και ροδόχρου «ταπετσαρία» τοίχους. Μια λεπτομερής δουλειά. Παρακμιακά επίσης τα κοστούμια της Βενετίας Long. Μια παράσταση που αδικεί τους δημιουργούς και τις δυνατότητές τους, οι οποίοι θα μπορούσαν να προσφέρουν κάτι ουσιαστικότερο στο ενθουσιώδες κοινό τους. Για την ιστορία, η πρώτη που ανέβασε συγκλονιστικά το έργο του Ζενέ μόνο με άντρες ηθοποιούς ήταν η Άντζελα Μπρούσκου το μακρινό 1995. Αντίθετα, η παράσταση «Ιβάν εναντίον Ιβάν», που στηρίζεται στη νουβέλα του Νικολάι Γκόγκολ «Ο καβγάς των δύο Ιβάν» (1834), την οποία εκσυγχρονίζουν έξυπνα οι Σωτήρης Ρουμελιώτης και Γιάννης Αποσκίτης, δημιουργεί ένα ευχάριστο κλίμα, το οποίο εκκινεί από τη νουβέλα και επεκτείνεται, με απολαυστικές ρωσοποιήσεις λέξεων, στο σήμερα. Πώς θα αντιμετωπιζόταν σήμερα ένας καβγάς μεταξύ δύο καρδιακών φίλων και γειτόνων στη Ρωσία του 19ου αιώνα, ο οποίος συνταράσσει τη μικρή κοινωνία του Μίργκοροντ και οδηγεί τους πάντες να ασχολούνται μαζί του, είτε με όσα πράττουν ο ένας σε βάρος του άλλου οι δύο πρώην φίλοι και νυν μισητοί εχθροί είτε όταν καταφεύγουν στα δικαστήρια; Ο δύο συγγραφείς γενικεύουν τον, για ασήμαντη αφορμή, καβγά των δύο Ιβάν πολλαπλασιάζοντάς τον σε πολλούς Ιβάν, αλλά και, κυρίως, καθιστώντας τον αφορμή για σχολιασμό στα τηλεοπτικά παράθυρα, ως σύγχρονη προέκταση της τότε μικρής κοινωνίας. Έτσι, πέρα από τον Ιβάν Ιβάνοβιτς και τον Ιβάν Νικίφοροβιτς, των οποίων ο καβγάς ξεκινά όταν ο πρώτος ζητά από τον δεύτερο να του δώσει το όπλο του, με αντάλλαγμα τη

γουρούνα του, και ο δεύτερος, αρνούμενος, τον αποκαλεί «χήνα», υπάρχουν επί σκηνής και άλλοι Ιβάν: οι Ιβάν τεχνικοί της σκηνής που ετοιμάζουν την παράσταση και τσακώνονται μεταξύ τους, αλλά και οι Ιβάν που, ως μέλη του πάνελ της πρωινής τηλεοπτικής εκπομπής «Καλημίργκοροντ», σχολιάζουν, μαζί με τον κεντρικό παρουσιαστή, τον καβγά των Ιβάν, υποκινώντας έναν καβγά μεταξύ τους μόνο και μόνο για να αυξήσουν την τηλεθέαση. Τα συγγραφικά ευρήματα που χρησιμοποιούνται εδώ, καυτηριάζοντας την ελληνική τηλεοπτική πραγματικότητα, είναι απολαυστικά στην ανάλαφρη καυστικότητά τους, αλλά απόλυτα αληθινά. Ο Μπάμπης Αλεφάντης (Ιβάνοβιτς) και ο Λάμπρος Γραμματικός (Νικίφοροβιτς) είναι απολαυστικοί σε όλες τις εκδοχές των Ιβάν. Ακολουθώντας εμμέσως και τις οδηγίες της νουβέλας ως προς τα χαρακτηριστικά των βασικών Ιβάν, ο πρώτος είναι αισθητά ευγενέστερος, χαμηλότονος, με λεπτότερες κινήσεις, ενώ ο δεύτερος βροντόφωνος, πιο αγροίκος, επαίσχυντος στην εμφάνιση. Ακούραστοι, αεικίνητοι, εκφραστικοί ακόμη κι όταν φωνάζουν, καθώς τσακώνονται, δεν παύουν να εκφέρουν καθαρότατο λόγο, «παίζοντας» ουσιαστικό θέατρο. Ο τρίτος της παρέας, ο τηλεπαρουσιαστής, αλλά και σε άλλους ρόλους, Άγγελος-Προκόπιος Νεράντζης γεμίζει τη σκηνή με την πληθωρικότητά του, τη σκηνική του άνεση, τον ωραίο λόγο του, χωρίς να ξεπέφτει σε εύκολες κωμικότητες. Τρεις ικανότατοι ηθοποιοί, που ξέρουν να υποστηρίζουν την κωμωδία με πλήρως ελεγχόμενες ερμηνείες. Τα σκηνικά αποτελούμενα από μετακινούμενος κύβους επί σκηνής ή ως οθόνη με παραθυράκια, όπως και τα επιτυχημένα κοστούμια, είναι της Ευαγγελίας Κιρκινέ. Σημαντικό ρόλο παίζουν οι βιντεοπροβολές και ο γραφιστικός σχεδιασμός που δεσπόζουν στην τηλεοπτική εκπομπή (Πέτρος Καλφαμανώλης και Γιάννης Αποσκίτης). Την εύστοχη μουσική, υπογράφει ο Γιώργος Χρυσικός. Η παράσταση «Ιβάν εναντίον Ιβάν» είναι μια απολαυστική κωμωδία, η οποία ταυτόχρονα θέτει επί τάπητος σύγχρονα ζητήματα που ταλανίζουν την καθημερινή ζωή: την άνευ λόγου επιθετικότητα που μας περιβάλλει, την επικρατούσα αγένεια, το εύθραυστο των φιλικών μας σχέσεων, τα τηλεοπτικά σκουπίδια που «κανιβαλίζουν» ό,τι πέσει στην αντίληψή τους, μεγεθύνοντάς το μόνο και μόνο για να εξασφαλίζουν θεαματικότητες. Ο Σωτήρης Ρουμελιώτης, έχοντας ωριμάσει, σκηνοθετεί με μέτρο, αίσθηση του χιούμορ, σωστή ενέργεια και ρυθμό ένα ενδιαφέρον κείμενο, αποδεικνύοντας ότι η σύγχρονη καλή ελληνική κωμωδία έχει το φανατικό κοινό της.

Όπερα Της Άννας Δαμιανίδη

όλη τη διάρκεια της παράστασης, αλλά συμπέρασμα δεν έβγαλα. Προσπάθησα να συγκεντρωθώ στη μουσική, αλλά η απορία με έτρωγε. Παραξένισμα και πάλι παραξένισμα.

© Γ. Αντώνογλου

Είναι, φαίνεται, το πεπρωμένο της όπερας· δεν μπορεί να ανέβει χωρίς το κατιτίς σε παρέμβαση και άποψη του σκηνοθέτη. Ας πιστεύεις εσύ όσο θέλεις ότι μέσα στην εποχή του το έργο είναι πιο αληθινό, η συγκίνηση πιο πειστική· έχεις ξεπεραστεί από τα γεγονότα και τις τάσεις. Να είσαι ευχαριστημένη που η μουσική δεν αλλάζει, που δεν σκέφτηκε κανείς να βάλει μικρόφωνα στη σκηνή ή καινούργια όργανα στην ορχήστρα, να κλείνεις τα μάτια και να απολαμβάνεις.

Το πεπρωμένο της όπερας ου αρέσει η όπερα, πηγαίνω πάντα με λαχτάρα στην αίθουσα της Λυρικής, της παλιάς και της καινούργιας, αφού έχω βγάλει εισιτήρια αμέσως μόλις ανοίγει η προπώληση. Τρέχω, κυριολεκτικά τρέχω, στον πεζόδρομο που πάει από το Γκάζι στο Φάληρο –συνδυάζω έξοδο με γυμναστική σαν να λέμε–, κάνω τη διαδρομή γεμάτη προσδοκία. Θεωρώ πως τα τελευταία χρόνια το επίπεδο των μουσικών και των τραγουδιστών ανεβαίνει, είναι πάντα άψογος ο ήχος, είμαστε προνομιούχοι που σε σχετικά προσιτές τιμές μπορούμε να απολαμβάνουμε το είδος στα καλύτερά του. Ωστόσο, μέσα στην τρεχάλα και την προσδοκία καραδοκεί ένας μικρούλης φόβος, φόβος για τη σκηνοθεσία. Είναι το πεπρωμένο της όπερας τα τελευταία χρόνια να υπόκειται σε διάφορες ιδέες σκηνοθετών που κάτι θέλουν να δείξουν, κάτι βαθύτερο από την πλοκή που η ίδια η όπερα διαθέτει, πιο διαχρονικό, πιο εκτός τόπου και χρόνου, πανανθρώπινο βεβαίως, κάτι που θα μας ευαισθητοποιήσει περισσότερο από την ίδια τη μουσική, την άρια, και τη συγκίνηση που μπορεί αυτή να προκαλέσει. Κι έτσι βλέπουμε σκηνικά περίεργα και κοστούμια αναχρονιστικά και διάφορες επεμβάσεις εικόνας που τονίζουν το μήνυμα που θέλει να δώσει ο σκηνοθέτης. Ας πούμε, στα «Παραμύθια του Χόφμαν» υπήρχε προβολή σε γιγαντοοθόνες σκηνών από κάτι σαν ιδεατό πορνείο (λέω ιδεατό, γιατί δεν νομίζω ότι υπάρχουν τέτοια πορνεία, αλλά δεν είμαι και ειδική) με γκρο πλαν μελών γυναικείων σωμάτων στολισμένων με τα παραδοσιακά αξεσουάρ, τύπου φτερά στρουθοκαμήλου, μαύρα αποκαλυπτικά εσώρουχα και δεν συμμαζεύεται. Έκλεινα τα μάτια κι άκουγα τη μουσική, αλλά, όσο να ’ναι, δυσκολεύτηκα στην παρακολούθηση. Εντάξει, υπάρχει η ιστορία, το παραμύθι μάλλον, του Χόφμαν με την courtisane, αλλά δεν χρειαζόταν να μας περιλούσουν με τόσο γκρο πλαν, θεωρώ προσωπικά.

Οι σκηνοθέτες όπερας μας επιφυλάσσουν πλέον καταστάσεις μπρεχτικές στις παραστάσεις. Μας χαρίζουν παραξένισμα, και δεν αρκούνται σε ένα ή δυο. Στην «Μποέμ» ήταν πολύ παράξενο που, για να ζεσταθούν οι Παριζιάνοι καλλιτέχνες στη σοφίτα τους, αποφάσισε ο ποιητής να κάψει το χειρόγραφό του πετώντας το κατευθείαν στο πάτωμα. Βέβαια, ανέβηκε το σασπένς – θα πάρει φωτιά το σκηνικό, δεν θα πάρει; Δεν πήρε. Καλή δουλειά είχε κάνει ο σκηνογράφος. Στη δεύτερη πράξη ένα κοτετσόσυρμα όριζε δυο χώρους που στάθηκε αδύνατο να καταλάβω τι ακριβώς ήταν ή τι συμβόλιζαν – κρίμα. Στη δε τελευταία σκηνή, όταν η Μιμή, λίγο πριν πεθάνει, ζητάει ένα μανσόν να ζεστάνει τα χεράκια της κι εκείνος από την παρέα των μποέμ που αποφασίζει να πουλήσει το παλτό του για να της το αγοράσουν εμφανίζεται σε λίγο με ένα αγιοβασιλιάτικο σκουφί απ’ αυτά τα απολύτως ψεύτικα και της το δίνει για μανσόν, εκεί νομίζω το ’πιασα το υπονοούμενο: κάτι για τον πληθωρισμό ήθελε να πει: πουλάς παλτό κι αγοράζεις χάρτινο παιδικό σκουφάκι. Η «Δύναμη του πεπρωμένου» με μπέρδεψε ακόμα πιο πολύ. Στην ιστορία υπάρχει ένας πατέρας μ’ έναν γιο και μια κόρη – η πλοκή στηρίζεται σ’ αυτή τη σχέση. Στο πρόγραμμα πληροφορούμαστε ότι η παράσταση θέλει να περάσει αντιπολεμικό μήνυμα, γι’ αυτό μεταφέρεται στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που ήταν χειρότερος από τους άλλους (ή καλύτερος, πάρτε το όπως θέλετε). Εντάξει, αλλά γιατί ο πατέρας από μαρκήσιος γίνεται στην παράσταση καρδινάλιος; Οι καρδινάλιοι δεν τεκνοποιούν, απ’ όσο ξέρω. Και τι ήθελε να πει το βιντεάκι της εισαγωγής, με μια γυναίκα να κρατάει αγκαλιά ένα μωρό, ύστερα να εμφανίζεται ένα κοριτσάκι, ύστερα ένας επίσκοπος με κάτι καλογέρους να την τραβούν με απονιά από τα παιδιά και να δίνουν το μωρό στο κοριτσάκι; Είχε κάνει εξώγαμα ο καρδινάλιος; Έτσι είχε αποφασίσει να παρέμβει στην πλοκή η σύγχρονη σκηνοθεσία; Και γιατί άραγε; Τι μήνυμα περιείχε αυτό; Έσπαγα το κεφάλι μου σε

Αυτό κάνω βέβαια. Εννοείται. Κι όταν ανεβαίνουν παραστάσεις όπως του Αντρέ Σενιέ, με τους όρθιους γιακάδες της περιόδου της Γαλλικής Επανάστασης, είμαι ευγνώμων. Δεν είναι ότι θέλω να βλέπω τις όπερες σαν διαρκείς ιεροτελεστίες του ίδιου μύθου, αν και υπάρχει κάτι τέτοιο στο βάθος της σύλληψής τους, της ιδέας που δημιούργησε τις όπερες κατ’ αρχάς. Είναι πως η συγκίνηση που προκαλεί η μουσική, η ανθρώπινη φωνή, αυτά τα μέσα από μόνα τους, είναι τόσο ισχυρή, που θα περίμενα και οι σκηνοθέτες, πριν μας παραξενέψουν με κάποιο άσχετο εύρημα, να την έχουν νιώσει και να την έχουν σεβαστεί κάπως.

VASILIKON HOTEL 1888 Το 5άστερο boutique hotel που μοιάζει με ζωντανό μουσείο

Στο ιστορικό κέντρο της Καλαμάτας, αυτό το ανακαινισμένο παλιό νεοκλασικό κτίριο - ξενοδοχείο του 1888, διατηρεί την παλιά του αίγλη και εκπέμπει μια ξεχωριστή αύρα, που σε προ(σ)καλεί. Το VASILIKON HOTEL 1888 άνοιξε τις πύλες του, μετά από δεκαετίες, το 2022, για να σας φιλοξενήσει στα ευρύχωρα, φωτεινά, ψηλοτάβανα, αρχοντικά του δωμάτια, που όλα τους φέρουν ονόματα αρχαίων Μεσσήνιων βασιλιάδων και ηρώων της περιοχής. Την ταυτότητα του ξενοδοχείου δίνουν η ιστορία και ο πολιτισμός, η αρχιτεκτονική και τα εικαστικά και όλοι οι χώροι θυμίζουν ένα φιλόξενο ζωντανό μουσείο. Πρόκειται για το μοναδικό 5 αστέρων Hotel Boutique, στο ιστορικό κέντρο της πόλης, με λειτουργία όλο τον χρόνο, 24 ώρες το 24ωρο. Πολυβίου 6 και Αριστομένους 2103218500 www.vasilikonhotel.gr www.calamata.gr insta: vasilikonhotel1888

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 49

Βιβλίο

Ο Λάμπρος Κωνσταντάρας « Έζησε όπως ήθελε» Τα εγγόνια του μεγάλου ηθοποιού, Παυλίνα και Λάμπρος, μιλούν γα τον παππού τους και τη βιογραφία του Της Αθηνάς ΚλΗμη

Επιμέλεια: Αγγελική Μπιρμπίλη

H Παυλίνα Κωνσταντάρα και ο Λάμπρος Κωνσταντάρας με τον παππού τους. Κάτω δεξιά: O Λάμπρος Κωνσταντάρας με τον γιο του Δημήτρη και τα εγγόνια του.

50 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Πώς λέτε να ήταν ο Λάμπρος Κωνσταντάρας ως παππούς; Τι συμβουλή μπορεί να έδινε στα εγγόνια του; Πως είναι η ζωή ενός αστέρα του σινεμά; Και, φυσικά, πώς είναι να κουβαλάς ένα τέτοιο επίθετο; Τα εγγόνια του Λάμπρου Κωνσταντάρα, Παυλίνα και Λάμπρος, ξανάγραψαν με τη δική τους ματιά τη βιογραφία του μεγάλου ηθοποιού, που είχε συγγράψει πριν από σχεδόν 30 χρόνια ο γιος του Δημήτρης. Στο βιβλίο «Έζησε όπως ήθελε», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δίχτυ, γλυκές αναμνήσεις μπλέκονται νοσταλγικά με σπάνια ντοκουμέντα και άγνωστες φωτογραφίες, συνθέτοντας μια νέα, πρωτότυπη βιογραφία του αγαπημένου Λαμπρούκου του ελληνικού σινεμά.

Αναγνώστης με αιτία Aναμνήσεις του μεγάλου σκηνοθέτη Του Άρη Σφακιανάκη

Αν ήταν με τρεις λέξεις να περιγράψετε τον Λάμπρο Κωνσταντάρα ως παππού σας, αλλά και ως προσωπικότητα, ποιες θα ήταν αυτές; Σαρωτικός, αρχοντικός, μικρό παιδί. «Έζησε όπως ήθελε». Πώς γεννήθηκε η ιδέα να προχωρήσετε στην επιμέλεια ενός βιβλίου; Πείτε μας το story time. Ποιος έριξε την ιδέα; Ήταν κάτι που το συζητούσαμε αρκετά χρόνια, αλλά δεν είχαμε βρει ποτέ τον συντονισμό να το κάνουμε. Σιγά σιγά η ιδέα εξελίχτηκε και αντί να ξανακυκλοφορήσει απλά η πρώτη βιογραφία που είχε γράψει ο πατέρας μου το 1997, σκεφτήκαμε να δημιουργήσουμε κάτι εντελώς διαφορετικό. Άλλωστε και οι εποχές έχουν αλλάξει πλέον. Εσείς ουσιαστικά αναθεωρήσατε τη βιογραφία του Λάμπρου Κωνσταντάρα που είχε φτιάξει ο γιος του, δηλαδή ο πατέρας σας. Όταν του ανακοινώσατε πως θέλετε να κάνετε μια νεότερη έκδοση, τι σας είπε; Το ήθελε και ο ίδιος. Πλησιάζουμε στα 30 χρόνια μετά την αρχική κυκλοφορία του πρώτου βιβλίου, οπότε ούτως ή άλλως είχε νόημα να ξαναγραφτεί και να γίνει πιο συλλογικό. Χάρηκε με την ιδέα και ξεκίνησε να το οργανώνει από την αρχή.

δεν προλάβαμε να βάλουμε στην πρώτη. Ποια είναι η πιο έντονη ανάμνησή σας από την παιδική σας ηλικία με τον παππού σας; Αγαπημένη σας ταινία του; Για πολλά χρόνια ήταν ο «Στρίγγλος που έγινε αρνάκι». Μετά όμως, στην πρώτη θέση μονομαχούν το «Υπάρχει και Φιλότιμο» και το «Κάτι κουρασμένα παλικάρια». Ο παππούς σας έζησε όπως ήθελε. Πιστεύετε πως σήμερα ζούμε όπως θέλουμε ή αυτό είναι κάτι που πλέον ο κόσμος το φοβάται; Μακάρι να ζούσαμε όπως θέλουμε! Θεωρώ πως είναι πια μια κατάκτηση το να ζεις όπως πραγματικά θες, γιατί η ζωή έχει γίνει πολύ δύσκολη και ελάχιστα ανέμελη και δυστυχώς εξαρτάται σε υπερβολικό βαθμό από τα χρήματα και τη δουλειά μας. Ενώ θα έπρεπε να εξαρτάται από τις στιγμές και τους ανθρώπους που έχουμε δίπλα μας. Έχετε υλικό κρατημένο μήπως δούμε κα άλλη επανέκδοση στο μέλλον; Φυσικά! Υπάρχει υλικό που ακόμα κι εμείς δεν έχουμε ανακαλύψει, αλλά δεν σταματάμε την αναζήτηση ποτέ! Το πρώτο άτομο που δώσατε το πρώτο draft για να σας πει γνώμη; Οι ανταλλαγές των μέιλ ήταν μεταξύ της οικογένειας, οπότε οι τέσσερίς μας το διαβάσαμε πρώτοι.

Πάντα πίσω από μια φωτογραφία κρύβεται μια ιστοΠοιου άλλου μεγάλου ηθορία. Ποιες φωτογραφίες ποιού από εκείνη την εποχή του παππού σας έχετε ξεΔημήτρης-Παυλίναθα θέλατε να δείτε βιογραχωρίσει από αυτές που είναι Λάμπρος Κωνσταντάρας φία; Νομίζω ότι υπάρχουν στο βιβλίο; Μπορείτε να μας Λάμπρος Κωνσταντάρας άνθρωποι που έχουν κάνει πείτε μια ιστορία για την κάΈζησε όπως ήθελε εξαιρετική δουλειά σε ό,τι θε μια; Οι προσωπικές μας εκδ. ΔΙΧΤΥ αφορά στις βιογραφίες μεφωτογραφίες είναι για μένα γάλων ηθοποιών, όπως π.χ. οι πιο συγκινητικές. Θα ήθελα ο Μάκης Δελαπόρτας. Θα ήθελα να δω όμως τη να έχω αρκετές περισσότερες, αλλά δυστυχώς βιογραφία τους γραμμένη από τους συγγενείς, το 1984 δεν έβγαζαν τόσες φωτογραφίες όσες όπως τη δική μας. Θα είναι σίγουρα από μια άλλη τώρα. Έχω μια συγκεκριμένη που είναι βγαλμέματιά. νη στη Βουλιαγμένη, η περίφημη φωτογραφία με την μπάλα. Αυτό το σπίτι μας υπάρχει ακόμα, Θα βλέπατε τη ζωή του παππού σας στη μεόσα χρόνια κι αν περάσουν – οπότε στέκομαι γάλη οθόνη; Η ζωή του θα ήταν σίγουρα ένα εκεί, είναι να σαν να τον βλέπω να ποζάρει. εξαιρετικό σενάριο και θα μπορούσε να δώσει και αρκετή… μυθοπλασία, οπότε ναι. Υπάρχει κάτι που να θέλατε να βάλετε μέσα στο βιβλίο για τη ζωή του και που τελικά δεν Τι πιστεύετε πως θα σας έλεγε ο Λάμπρος μπήκε; Όχι, δεν θέλαμε να αφήσουμε τίποτα εΚωνσταντάρας, αν έβλεπε το βιβλίο; Ελπίζω κτός βιβλίου. Μάλιστα σιγά σιγά, σε επόμενες να έριχνε ένα πλατύ, πονηρό χαμόγελο. A εκδόσεις, θα προσθέτουμε κι άλλα στοιχεία που

«Τα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής της, η μητέρα μου σιγά σιγά έχασε τη μνήμη της. Όταν πήγαινα να τη δω στη Σαραγόσα, όπου έμενε με τα αδέρφια μου, της δίναμε καμιά φορά ένα περιοδικό, το οποίο ξεφύλλιζε επιμελέστατα, από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα. Κατόπιν της το παίρναμε απ’ τα χέρια και της δίναμε ένα άλλο – που στην πραγματικότητα ήταν το ίδιο περιοδικό. Εκείνη ξανάρχιζε να το ξεφυλλίζει με την ίδια επιμέλεια. Έφτασε στο σημείο να μην αναγνωρίζει τα παιδιά της, να μην καταλαβαίνει ποιοι ήμασταν εμείς, ποια ήταν εκείνη. Έμπαινα σπίτι, τη φιλούσα, περνούσα λίγη ώρα μαζί της –η σωματική της υγεία διατηρούνταν σε άψογη κατάσταση, έδειχνε μάλιστα αρκετά δραστήρια για την ηλικία της–, ύστερα έβγαινα απ’ το δωμάτιο, κι αμέσως μετά ξανάμπαινα· εκείνη με υποδεχόταν με το ίδιο χαμόγελο, μου πρόσφερε να καθίσω, κι ήταν σα να μ’ έβλεπε πρώτη φορά στη ζωή της. Δεν ήξερε ούτε πώς με λέγανε». Έτσι ξεκινάει μια από τις πιο συναρπαστικές αυτοβιογραφίες που έχω διαβάσει στον μέχρι σήμερα αναγνωστικό μου βίο. Την είχα διαβάσει πρώτη φορά όταν είχε κυκλοφορήσει στην Ελλάδα, πριν από σαράντα και βάλε χρόνια, από τις εκδόσεις Οδυσσέας. Στις μέρες μας εκδόθηκε ξανά από το Δώμα, σε μια φρέσκια μετάφραση που υπογράφει ο Θάνος Σαμαρτζής. Από εκείνη την πρώτη φορά που το είχα διαβάσει θυμόμουν ακόμη μέχρι σήμερα κάτι που ανέφερε ο Μπουνιουέλ για τη σχέση του με τον έρωτα. Ήταν το μόνο που μου είχε μείνει από εκείνη την ανάγνωση, αλλά δεν πρόκειται να το αναφέρω εδώ, γιατί αξίζει, αλήθεια, να διαβάσει κανείς το βιβλίο. Όλοι θυμόμαστε, βέβαια, τις ταινίες του. Άλλος περισσότερο τον «Ανδαλουσιανό σκύλο» (εγώ), άλλος την «Κρυφή γοητεία Λουίς Μπουνιουέλ Η τελευταία μου της μπουρζουαζίας» (ο φίλος μου, Πατούπνοή ρας), άλλος την «Ωραία της ημέρας» (ο Ταεκδ. Δώμα τσόπουλος) κι άλλοι, με διασαλευμένο θρησκευτικό φρόνημα, τη «Βιριδιάνα». Όταν έπιασα να διαβάσω ξανά την αυτοβιογραφία του που μόλις κυκλοφόρησε, με τίτλο: «Η τελευταία μου πνοή», έμεινα έκπληκτος για όσα έγραφε για τη μητέρα του και την άνοια. Πώς είχα ξεχάσει κάτι τέτοιο; Είχα αρχίσει κι εγώ να ξεχνάω από τώρα; Αφού ξεπέρασα τον πρώτο πανικό, θυμήθηκα πως, όταν το διάβαζα για πρώτη φορά πριν από σαράντα χρόνια, η δική μου μάνα δεν είχε παρουσιάσει τα συμπτώματα της άνοιας, που εμφανίστηκαν πολύ αργότερα. Γι’ αυτό και δεν μου είχαν κάνει εντύπωση οι πρώτες αυτές αράδες του βιβλίου του ώστε να μου εντυπωθούν, όπως συνέβη τώρα που το έπιανα πάλι στα χέρια μου. Την πρώτη έκπληξη ακολούθησε η ίδια εκείνη απόλαυση με την οποία είχα διαβάσει το βιβλίο αυτό πριν από τόσα χρόνια. Οι αναμνήσεις του από τη ζωή που έζησε αυτός ο μεγάλος σκηνοθέτης έλκουν τον αναγνώστη όπως τα εδέσματα σολομού στα πάρτι που διοργανώνουν κάθε χρόνο οι Νύχτες Πρεμιέρας. Ο Μπουνιουέλ γράφει για τα πάντα: από τις φοιτητικές του εμπειρίες ως την πρώτη μετοικεσία του στο Παρίσι. Από τον υπνωτισμό έως τον σουρεαλισμό. Από τον Νταλί μέχρι τον Λόρκα (πώς αλλιώς, θα μου πείτε). Από τον εμφύλιο στην Ισπανία έως τις μέρες του στο Χόλιγουντ. Και βέβαια για τις ταινίες του. Από τα όπως και δήποτε αναγνώσματα.

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 51

Βιβλίο

—Τι επίδραση είχε το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα, στο πρώτο σου βιβλίο; Πέραν της στιγμιαίας χαράς, του ενθαρρυντικού αισθήματος της αναγνώρισης, που ξεθυμαίνει αρκετά γρήγορα, σ' εμένα το βραβείο επέδρασε κυρίως αγχωτικά. Φυσικά, αυτό έχει να κάνει με τις δικές μου ανασφάλειες. Ένιωσα πως το επόμενο βήμα που θα έκανα θα έπρεπε κάπως να δικαιώσει τη βράβευση, και χρειάστηκε μια κάποια προσπάθεια για να διώξω αυτή τη σκέψη.

—Σήμερα πώς κρίνεις τον «Βορρά»; Βλέπεις ατέλειες, σου αρέσει το ίδιο όπως όταν το τελείωσες; Γενικά, τι αίσθηση έχεις για το πρώτο βιβλίο σου; Για καιρό ένιωθα όπως, νομίζω, νιώθουν οι περισσότεροι για τις πρώτες τους δημιουργίες. Δεν μπορούσα να δω τίποτα εκτός από τις ατέλειες. Πλέον όμως αγαπάω και πάλι τον «Βορρά». Μοιάζει σαν να κρατάει μέσα του το απόσταγμα της πρώτης μου ενηλικίωσης, την πραγματική αίσθηση του να είσαι 22-23 και να συνειδητοποιείς για πρώτη φορά ότι είσαι ζωντανός.

—Πόσο διαφορετικός ήταν ο τρόπος που δούλεψες για τον «Βορρά» σε σχέση με τις «Γιακαράντες»; Εννοώ στην προπαρασκευαστική φάση του βιβλίου. Ήταν εντελώς διαφορετικός. Το πρώτο draft του «Βορρά», άπαξ και πήρε σχήμα η βασική συνθήκη, με τον κομήτη και το πάγωμα των συναισθημάτων, αλλά και ο πρωταγωνιστής, το έγραψα παρορμητικά, σχεδόν ενστικτωδώς. Με τις «Γιακαράντες», αντίθετα, σχεδίαζα την πλοκή, τη δομή της, τους χαρακτήρες και σκάλιζα το θέμα για μήνες. Στην πορεία πολλά σχέδια ανατράπηκαν, αλλά αυτή είναι η διαδικασία.

Φοίβος Οικονομίδης «Υπήρχε κάτι δυσοίωνο που μεγάλωνε μέσα μας…» Ο συγγραφέας μ ιλάει για τις «Γιακαράντες», το δεύτερο μυθιστόρημά του, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εστία Του Γιώργου Φλωράκη

χω συναντήσει ανθρώπους που απορρίπτουν βιβλία επειδή ο συγγραφέας τους έρχεται από μια χώρα που δεν συμπαθούν. Ή από έναν σεξουαλικό προσανατολισμό που δεν έχουν. Ή από μια φυλή στην οποία δεν ανήκουν. Ή επειδή είναι πολύ μεγάλος σε ηλικία. Ή πολύ μικρός σε ηλικία. Ο Φοίβος Οικονομίδης ανήκει σ’ αυτή την τελευταία κατηγορία: είναι πολύ νέος. Αυτό όμως από τη μία πλευρά δεν τον εμποδίζει να γράφει εξαιρετικά κι από την άλλη τον κάνει να θέτει ζητήματα που μερικοί από εμάς –ηλικιακά μεγαλύτεροι– θα αργούσαμε να εντοπίσουμε. Ο «Βορράς» ήταν ένα βιβλίο που αναδείκνυε το πλούσιο ταλέντο του Φοίβου Οικονομίδη. Κι αν σ’ εκείνο το βιβλίο υπήρχαν ακόμη άγουρα στοιχεία, στις «Γιακαράντες» έχουμε ένα πολύ ωριμότερο κείμενο, που μιλάει για όσα δυσοίωνα νιώθουμε στους μοντέρνους καιρούς μας. Όσο για εκείνα που μένει να κάνουμε για να αλλάξει κάτι, ο Φοίβος το θέτει σ’ αυτή τη συζήτηση εξαιρετικά: «Μάλλον θα πρέπει τα πράγματα να πάνε πρώτα ακόμα χειρότερα, για να αναγκαστούμε να συζητήσουμε για ριζικές αλλαγές».

52 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Φοίβος Οικονομίδης Γιακαράντες Βιβλιοπωλείον της Eστίας

—Τι σε γοητεύει στις γιακαράντες; Πώς τις συνδέεις με τις βασικές γραμμές του βιβλίου σου; Ήταν σοκ για μένα, όταν γνώρισα αυτά τα δέντρα. Πρώτα με γοήτευσαν επειδή είναι όμορφα κι εξωτικά, ειδικά όταν ανθίζουν, με τα εξωγήινα βιολετιά τους άνθη. Υπάρχουν σε τόσα σημεία σε όλη την Αθήνα, παρ’ όλα αυτά τόσα χρόνια αγνοούσα πλήρως την ύπαρξή τους. Οι γιακαράντες έχουν πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία, εμένα όμως με συγκίνησαν επειδή, αν δούμε την ασχήμια και το βάσανο της Αθήνας μέσα στον καύσωνα ως μια μεταφορά για την υπαρξιακή αγωνία, τότε οι γιακαράντες τριγύρω μπορεί να είναι μια απάντηση, που δεν μπορεί να εκφραστεί με λέξεις, παρά μόνο να γίνει βίωμα. Είναι η επιστροφή στα θεμελιώδη. Είναι η παύση. Είναι η γείωση. Είναι η σιωπή. Είναι η αναζήτηση της παροδικής ομορφιάς. Είναι το να είσαι παρών. Καθόμασταν σ' ένα παγκάκι με έναν φίλο, είχε σαράντα βαθμούς, και ένας περαστικός τουρίστας ξαφνικά σταμάτησε μπροστά μας, έδειξε τη γιακαράντα πίσω μας και φώναξε το όνομά της. Δεν είχα ιδέα τι εννοούσε. Ο φίλος μου μου εξήγησε ότι είναι ένα δέντρο, υπάρχει παντού στην Αθήνα, και ύστερα είπε μια ατάκα που μπήκε ατόφια στο βιβλίο: «Τι να πω, με τον βλάκα τον τουρίστα. Έρχεται ως την Αθήνα και ψάχνει γιακαράντες». Την ίδια στιγμή που άκουσα αυτή την ατάκα, ήξερα ότι η γιακαράντα θα έμπαινε στο κείμενο, και είχα βρει τίτλο.

—Νιώθω ότι, σε μεγάλο βαθμό, το βιβλίο σου έχει να κάνει με όψεις των θεματικών του Βάλτερ Μπένγιαμιν. Ποια στοιχεία της θεώρησής του πιστεύεις ότι είναι επίκαιρα και πώς βλέπεις να συνδέονται με τη σημερινή πραγματικότητα; Το «Έργο τέχνης στην εποχή της τεχνολογικής του αναπαραγωγιμότητας» είναι συγκλονιστικά επίκαιρο. Κάθε του γραμμή βρίσκει γόνιμο έδαφος στη σύγχρονη εμπειρία. Η μετάβαση από την ακίνητη εικόνα, τη φωτογραφία, στον κινηματογράφο στις αρχές του 20ού αιώνα, και το πώς αυτή σχετίζεται με τον αυξημένο φόβο του θανάτου και την ανάγκη του ανθρώπου για πιο έντονη απόσπαση της προσοχής του έχει εντυπωσιακά σημεία ταύτισης με τη μετάβαση στην ψηφιακή ζωή, τη μετάβαση, ενδεχομένως, από τον κινηματογράφο στο περιεχόμενο μικρής φόρμας, δηλαδή στο TikTok. Το TikTok εξερράγη την περίοδο του κορωνοϊού. Σήμερα η φόρμα του δεν μοιάζει απλώς να έχει κερδίσει τον κόσμο, έχει καθιερωθεί. Στο ίντερνετ έχεις δύο και τρία δευτερόλεπτα για να πείσεις κάποιον να μη σε κάνει skip. Και αυτή η απόσπαση, η τόσο έντονη, είναι και τρομερά εθιστική. Κράτησα τον διαχρονικό φόβο του θανάτου, που βρίσκεται στη βάση κάθε εποχής, και τον συνέδεσα με τον φόβο του θανάτου που συχνά κρύβεται στον πυρήνα του κλινικού άγχους. Τόσο ο πρωταγωνιστής στις «Γιακαράντες» όσο και ολόκληρος ο κόσμος του βιβλίου, που παλεύει με το μυστηριώδες, ανεξήγητο burnout, ίσως κατά βάθος να προσπαθούν διακαώς να αποσπαστούν από αυτόν ακριβώς τον φόβο.

—«Υπήρχε κάτι δυσοίωνο που μεγάλωνε μέσα μας…», γράφεις στη σελίδα 69. Θα μπορούσες να περιγράψεις ποιο είναι αυτό το «δυσοίωνο» που γεννά η σημε-

ρινή κοινωνική πραγματικότητα; Η αίσθηση ότι δεν καταλαβαίνεις τίποτα. Ότι ο κόσμος είναι τεράστιος και ασταμάτητος κι εσύ κατώτερος/κατώτερη των περιστάσεων. Ότι ο κόσμος αποτυγχάνει συλλογικά κι εσύ αποτυγχάνεις προσωπικά. Η συναισθηματική απομόνωση, η ανάγκη να μιλήσεις, να πεις κάτι, και να μη βρίσκεις με τίποτα τις λέξεις.

—«Υπήρχε κάτι, ένα ύψος, μια κορυφή που δεν έφτανα ποτέ», γράφεις επίσης (σελ. 72). Πόσο εγκλωβισμένοι είμαστε σήμερα και σε τι; Νομίζω, πάντα είμαστε εγκλωβισμένοι μέσα στα κεφάλια μας. Αυτό που περιγράφει η συγκεκριμένη πρόταση, το να μην αισθάνεσαι ποτέ αρκετός, ξεκινάει από μέσα. Παράλληλα, το μάρκετινγκ και οι εικόνες που προωθεί η διαφήμιση στοχεύουν και τροφοδοτούν το αίσθημα ανεπάρκειας του καθενός. Ίσως σήμερα, στην οριακή κατάσταση που βρίσκεται ο κόσμος και χωρίς να ξέρουμε ακόμα πώς να ζήσουμε με την τεχνολογία, να προσφέρονται όλο και λιγότερο δραστικά μέσα για να καλύψουμε, δήθεν, το κενό.

—Στη μεγάλη εικόνα, βλέπουμε νέους ανθρώπους να δείχνουν ευτυχισμένοι μέσα σ’ αυτή τη συνεχή ανάπτυξη της τεχνολογίας. Τι νιώθεις ότι συμβαίνει πίσω απ' αυτό; Προσωπικά, δεν μπορώ να τη δω αυτή τη μεγάλη εικόνα. Δεν πιστεύω πως η ανάπτυξη της τεχνολογίας είναι κάτι εγγενώς αρνητικό. Αντιθέτως, χρωστάμε τόσα σ' αυτήν. Ούτε πιστεύω πως έχει κάποιο νόημα να είμαστε καταδικαστικοί απέναντι στην τεχνολογική πρόοδο απλώς και μόνο επειδή συχνά στρέφεται εναντίον μας. Δεν πρόκειται να σταματήσει, όχι μόνο επειδή το προτάσσει το καπιταλιστικό σύστημα, αλλά και επειδή οι άνθρωποι είμαστε φύσει εξερευνητές και δημιουργοί και γεμάτοι ερωτήματα. Όμως, ταυτόχρονα με τα ευτυχισμένα stories και την contentο-ποίηση της ζωής, όλο και περισσότερες έρευνες δείχνουν πως τα social media πιθανότατα βλάπτουν σοβαρά την ψυχική μας υγεία. Και γενικότερα, η ζωή με την τεχνολογία συχνά έχει μια υφή κάπως ανοίκεια. Σαν να εξερευνούμε έναν νέο πλανήτη. Αξίζει να μιλάμε περισσότερο για το πώς μας κάνει να αισθανόμαστε.

—Θα μπορούσε να υπάρξει κάποιος δρόμος για να πάνε τα πράγματα καλύτερα; Πού θα τον αναζητούσες; Πάντα δεν υπάρχει; Δεν ξέρω πού, όμως μάλλον θα πρέπει τα πράγματα να πάνε πρώτα ακόμα χειρότερα, για να αναγκαστούμε να συζητήσουμε για ριζικές αλλαγές.

—Έχεις μια ολότελα αρνητική άποψη για τη σχολή της «θετικότητας», να το πω έτσι. Ξέρεις, καλή διατροφή, καλός ύπνος, θετικές σκέψεις κ.λπ., με την οποία διασκέδασα στο βιβλίο. Θέλεις να μου πεις κάτι περισσότερο για την άποψή σου αυτή; Δεν μπορώ να κρίνω το τι αρέσει και τι ανακουφίζει τον καθένα. Μπορεί το manifesting ή ένα βιβλίο αυτοβοήθειας να αλλάξει τη ζωή κάποιου, υποθέτω. Μιλάμε όμως για ένα ακόμα billion dollar market. Την αγορά του wellness. Μη σκάψεις βαθύτερα, μην κοιτάξεις τον εαυτό σου στον καθρέφτη, μην αμφισβητήσεις τον κόσμο γύρω σου, μην το πολυσκέφτεσαι. Αν νιώθεις σκατά, φταις εσύ, οπότε δοκίμασε να σταματήσεις να νιώθεις σκατά. Χαίρομαι που σε διασκέδασε! Προσωπικά, όντως βρίσκω το όλο πράγμα κάπως αστείο, γιατί είναι απλοϊκό, σαν να παίρνεις αναλγητικό για να αποφύγεις την εγχείρηση.

—Τι διαβάζεις αυτόν τον καιρό; Τι βιβλία προτιμάς; Διάβασα το «Μελαγχολικό κομμάτι της δυτικής ακτής» του Ζαν-Πατρίκ Μανσέτ, που μου το πρότεινε ένας φίλος, και μου άρεσε πολύ. Κινηματογραφικό, πολιτικό νουάρ, βρόμικο. Αγάπησα επίσης το «Σφερδούκλια στο κεφάλι» του Βρασίδα Καραλή. Δεν έχω συγκεκριμένη προτίμηση. Μου αρέσει οτιδήποτε κρατάει το ενδιαφέρον μου.

—Τι μουσικές ακούς; Περνούν αρκετές μέσα από τις «Γιακαράντες»… Έχω αναπτύξει εμμονή με τους Fontaines D.C. Λάτρεψα τον τελευταίο δίσκο του Nick Cave. Μου έχει κολλήσει η διασκευή του «Mean Girls» της Charli XCX με τον Julian Casablancas. Δεν μπορώ να σταματήσω να μιλάω για τον νέο δίσκο του ΛΕΞ. Πόσο όμορφη δουλειά, τι συνεπή κόσμο στήνει και τι στιχάρες έχει γράψει. Μου έχουν κολλήσει επίσης «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο» του Χατζηδάκι, σε εκτέλεση Μαργαρίτας Ζορμπαλά, και ο «Ιδανικός κι ανάξιος εραστής» με τον Κώστα Καράλη.

—Ποιος είναι ο επόμενος στόχος σου; Τι θα ήθελες να κάνεις στο επόμενο διάστημα; Να δώσω έμφαση στο σενάριο. Συμμετέχω σε κάποια κινηματογραφικά πρότζεκτ, με τα οποία είμαι πολύ ενθουσιασμένος. A

Μίλα μου

Βρόμικα - R eload ed ©Mike Lawn/Evening Standard/Hulton Archive/Getty Images

Της ΤΖΕΝΗσ ΜΕΛΙΤΑ

Βγήκα για date με ένα πα λικάρι κ α ι α ρ χ ι κ ά ενθουσιάσ τηκα πάρα πολύ! Δεν μπορώ να πω ότι είμαι ερωτευμένη, αλλά μου αρέσει αρκετά, επιτέλους έπειτα από καιρό γνώρισα κάποιον που είναι φυσιολογικός άνθρωπος. Κι εκείνος, δεν μπορώ να πω, συνέχεια μου κάνει κομπλιμέντα και μου λέει γλυκόλογα! Εγώ μένω με τους γονείς μου, αλλά ευτυχώς αυτός μένει μόνος του. Μόλις μου το είπε, σκέφτηκα αμέσως ότι θα έχουμε τη δική μας ερωτική φωλίτσα και ενθουσιάστηκα. Μια μέρα μού προτείνει να πάω για ταινία σπίτι του, παίρνω τα γλυκά μου και το κρασί μου, κι όταν ανοίγει η πόρτα, αντικρίζω έναν τεράστιο σκύλο και 5 γάτες να με μυρίζουν και να γυροφέρνουν πέρα δώθε! Το σπίτι εν τω μεταξύ μέσα στην τρίχα. Ξαφνιάστηκα και τον ρώτησα, γιατί δεν μου είπες ότι έχεις τόσα κατοικίδια, και μου απάντησε ένα ξερό «το ξέχασα». Δεν έχω θέμα με τα ζώα, ίσα ίσα τα αγαπώ, απλώς εκεί γινόταν χαμός. Νιώθω μια απογοήτευση, να σου πω την αλήθεια!

Nina Simone 92 χρόνια από τη γέννησή της Το «Feelin’ Good» ξεσηκώνει: στα ραδιόφωνα, στα μπαρ, στις μοναχικές ακροάσεις ακόμη. Όμως η Nina Simone είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Είναι –αυτή την ιστορία σκοπεύω να πω εδώ– μια κλασική πιανίστα, που πήρε τον δρόμο της jazz και πάνω στη σκηνή μεταμορφωνόταν σε υπέρτατη θεότητα. Γεννήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου του 1933 και θα γινόταν αυτές τις μέρες 92 ετών… Όχι, το θέμα δεν είναι απλώς ότι λατρεύω το «Feelin’ Good». Στ’ αλήθεια το λατρεύω, αλλά περισσότερο ακόμα αγαπώ το «Baltimore». Το θέμα είναι ότι η Nina Simone θα μπορούσε να έχει περάσει στην ιστορία ως μια από τις μεγαλύτερες σολίστ του πιάνου, στην ιστορία της κλασικής μουσικής. Στο «Love Me or Leave Me» μπορείς να την ακούσεις να περνάει μοτίβα του Bach, στη δεκάλεπτη ζωντανή συγκλονιστική εκδοχή του «Feelings» στο Montreux, μπορείς να τη δεις να κλείνει το κομμάτι με μοτίβα του Beethoven και σε κάθε σημείο που παίζει πιάνο, υποψιάζεσαι ότι κάτι μεγαλύτερο συμβαίνει πίσω από τα προφανή. Όταν, τον Σεπτέμβριο του 1950, μετακόμισε με την οικογένειά της στη Φιλαδέλφεια, στα 17 της, ήθελε να γίνει δεκτή σε μία πολύ σημαντική σχολή μουσικής, το Curtis Institute. Όμως, την απέρριψαν. Εκείνη θεώρησε ότι την απέρριψαν μόνο και μόνο επειδή δεν ήταν λευκή. Στην εξαιρετική αυτοβιογραφία της «I Put A Spell On You», που επιμελήθηκε ο Stephen Cleary, περιγράφει τους λόγους για τους οποίους πήρε τόσο άσχημα αυτή την απόρριψη: «Όταν με απέρριψαν, ένιωσα ότι όλα όσα μου είχαν υποσχεθεί, ο Θεός, η οικογένεια και η κοινότητά μου δεν θα τηρούνταν. Ήταν σαν να έλεγα ακόμα και η ίδια ψέμματα στον εαυτό μου… Η αλήθεια ήταν πολύ απλή: στον πραγματικό κόσμο, τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως τα έχεις φανταστεί, και δεν μπορείς να κάνεις τίποτα γι’ αυτό. Αλλά τότε δεν ήξερα τίποτα για τον πραγματικό κόσμο… Εκείνη η στιγμή ήταν το τέλος των πάντων. Τα χρήματα της υποτροφίας μού τελείωναν. Και τώρα που με είχαν απορρίψει, ποιος θα έδινε χρήματα σε μιαν αποτυχημένη;»

Σε ένα φεστιβάλ που είχε διοργανώσει ο Nick Cave και συμμετείχε η Nina Simone το 1999, ο Warren Ellis βρισκόταν στα παρασκήνια. Η Simone βγήκε στη σκηνή και πριν ξεκινήσει να παίζει, έβγαλε την τσίχλα που μασούσε και την κόλλησε πάνω στο πιάνο. Ο Warren Ellis τη μάζεψε, τη μετέτρεψε σε μουσειακό έκθεμα και σε βιβλίο. Μα πάνω απ’ όλα κόλλησε πάνω της ένα κομμάτι της καρδιάς του. Πράγμα που νομίζω ότι ο καθένας από εμάς θα έκανε…

© JOHN HOLMES

Όμως εκεί ακριβώς που υπάρχει τόσο πολύ ταλέντο συγκεντρωμένο, κανείς δεν μπορεί να το εμποδίσει να βγει στην επιφάνεια. Η φωνή της Nina Simone είναι σπουδαία. Η ερμηνεία της σε τραγούδια όπως το «Wild Is The Wind» είναι συγκλονιστική. Όμως τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με την παρουσία της στη σκηνή. Ας δούμε πώς το τοποθετεί η ίδια: «Ήταν στα μέσα της δεκαετίας του ’60 που το ένιωσα για πρώτη φορά. Ένιωσα τη δύναμη και την πνευματικότητα και μπορούσα να συνδεθώ μαζί τους την ώρα που έπαιζα μπροστά σε κοινό. Έβγαινα στη σκηνή ήδη 10 χρόνια, αλλά τότε ένιωσα για πρώτη φορά ένα είδος χάριτος να με καταλαμβάνει και όλα να τακτοποιούνται με τον καλύτερο τρόπο. Κάθε φορά που συνέβαινε αυτό, όποιος τύχαινε να είναι στο ακροατήριο θα θυμόταν αυτό που συνέβη για χρόνια, θα ένιωθε ότι ήταν κάτι πολύ ιδιαίτερο αυτό που είχε βιώσει. Είναι πολύ δύσκολο να το εξηγήσει κανείς. Είναι όμως σαν κάτι να προσγειώνεται πάνω σου και να σε μεταφέρει αλλού, σαν ένα πνεύμα να σε καταλαμβάνει… Αυτό είναι που έμαθα σε σχέση με το να παίζεις μπροστά στο κοινό, να κάνω τους ανθρώπους να αισθάνονται σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο… Κι όταν ακριβώς βρίσκεσαι εκεί, όταν έχεις αιχμαλωτίσει το κοινό σου, μοιάζει σαν ένα είδος ηλεκτρισμού να υπάρχει στον αέρα… Απέκτησα τη φήμη των σπουδαίων συναυλιών, επειδή ήθελα κάθε ακροατήριο να απολαμβάνει τις συναυλίες μου με τον τρόπο που ήθελα εγώ και αν για κάποιον λόγο το κοινό αντιστεκόταν, ήξερα όλα τα κόλπα για να το μαγέψω: Ξεκινούσα μ’ ένα κομμάτι που δημιουργούσε ένα συγκεκριμένο συναίσθημα και συνέχιζα μ’ ένα άλλο στο ίδιο ύφος, κι ύστερα άλλο ένα που έφερνε την κορύφωση εκείνου του συναισθήματος και τότε πια ήταν όλοι μαγεμένοι. Για να το ελέγξω, σταματούσα και δεν έκανα τίποτα για λίγο. Και άκουγα απόλυτη ησυχία. Τους είχα!».

τα μούτρα μου. Βγαίναμε σχεδόν 2 μήνες, μέχρι που κατάλαβα ότι σιγά σιγά άρχιζε κάπως να απομακρύνεται. Πριν από λίγες μέρες τού έκανα μια σοβαρή κουβέντα και στο τέλος η συζήτησή μας έκλεισε μ' εκείνον να μου λέει ότι πρέπει να χάσω 5-7κιλά και μετά να τα φτιάξουμε. Ε, μόνο που δεν τον έφτυσα κι έφυγα! Και πολύ καλά έκανες! Ο άνθρωπος ήταν μέσα στην ανασφάλεια, κι από τη στιγμή που πήρε την επιβεβαίωση από σένα, έδειξε το πραγματικό του πρόσωπο. Ειδικά μετά το ελεεινό και απαράδεκτο σχόλιό του, για μένα είσαι μόνο τυχερή που έφυγε από τη ζωή σου! Πάμε παρακάτω και γρήγορα!

Αγαπητή φίλη, ο χώρος είναι δικός του και θα φιλοξενήσει όσα κατοικίδια μπορεί και θέλει. Δεν καταλαβαίνω ακριβώς την απογοήτευσή σου. Βέβαια, μια ενημέρωση θα μπορούσε να σ' την είχε κάνει, ώστε να είσαι κι εσύ πιο προετοιμασμένη. Ο άνθρωπος αγαπάει τα ζώα κι αυτό μόνο καλό μπορεί να είναι, κατά τη γνώμη μου την ταπεινή.

Έχω θέμα, τι θέμα δηλαδή, ΘΕΜΑΤΑΡΑ! Το καλοκαίρι δούλευα σεζόν σ την Πάρο και ερωτεύτηκα έναν Κορεάτη. Είναι πραγματικά υπέροχος. Συνεχίζουμε να μιλάμε από το καλοκαίρι μέχρι τώρα και –ενώ πίστευα ότι θα μου περάσει– τα συναισθήματα μου για εκείνον όλο και μεγαλώνουν. Μου είπε πως θα έρθει ξανά το καλοκαίρι, αλλά εγώ δεν κρατιέμαι να τον δω και μαζεύω χρήματα για να πάω στην Κορέα. Από την άλλη, με πιάνουν και οι ανασφάλειές μου, για το ταξίδι που θα κάνω μόνη μου, για την τόσο μεγάλη απόσταση, αν η σχέση μας θα κρατήσει, και τέτοια. Ήδη έχω κατεβάσει εφαρμογή στο κινητό και μαθαίνω κορεάτικα. Θα ήθελα πολύ τη γνώμη σου.

Τζένη μου, έπεσα για χιλιοστή φορά σε μ@@@α και ειλικρινά αρχίζω να το παίρνω απόφαση ότι θα μείνω μπακούρι. Γνώρισα έναν τύπο μέσα από εφαρμογή και τα πηγαίναμε πολύ καλά στην αρχή. Anyway, αυτός δήλωνε τρελά ερωτευμένος μαζί μου κι εγώ προσπαθούσα να είμαι συγκρατημένη όσο μπορώ, για να μη φάω πάλι

Ο έρωτας ήρθε από πολύ μακριά στην περίπτωση σου και σου προτείνω να τον ζήσεις! Μην υπεραναλύεις σκέψεις και γεγονότα, μόνο αρνητικά συναισθήματα θα σου δημιουργήσουν! Αν φοβάσαι να ταξιδέψεις μόνη σου τόσο μακριά, ψήσε καμιά φίλη ή φίλο να έρθει μαζί σου. Γιατί όχι; Σύντομα πάντως προβλέπω ότι κάποιος από τους δύο θα γίνει ερωτικός μετανάστης.

μικα. ου β ρ ό Μίλα μ θινά. η λ α ου Μίλα μ ice.gr

ensvo fo@ath y em ail: in tajenn m : @ eli ins tagram

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 53

Από την Αγγελική Μανουσάκη

Κριός

Ταύρος

Δίδυμοι

Καλή εβδομάδα, αγαπημένε μου Κριέ! Το κλίμα σε καλεί να επαναπροσδιορίσεις τους στόχους σου και να δεις αν όντως πας εκεί που κοιτάς ή κάπου το έχασες. Συμβουλέψου την ανεπτυγμένη διαίσθησή σου. Θέματα του παρελθόντος που θα επανέλθουν στην επιφάνεια σε συμβουλεύω να τα λύσεις μια για πάντα, γιατί you’ve had enough! Δεν πρέπει να τα αφήσεις να σε ρίξουν! Στα ερωτικά σου, αν δεν έχεις ταίρι, ίσως κάποιο άτομο που ξέρεις ήδη και τρέφει αισθήματα για σένα σου αποκαλυφθεί! Αν, πάλι, έχεις ήδη ταίρι, πάρε λίγο χρόνο μόνος για να δεις τι πραγματικά θες, γιατί νιώθω πως σε λίγο, έτσι όπως το πας, θα κάνεις μπαμ!

Καλή εβδομάδα, Ταύρε μου! Άκρως κοινωνικό και ζωηρό σε βρίσκει αυτό το επταήμερο! Γενικά τη βλέπεις αλλιώς και το ρίχνεις στην καλοπέραση! Ανεβάζεις έτσι την ψυχολογία σου μεν, λύσεις δεν βρίσκεις δε! Κάπου το έχεις χάσει σχετικά με το πού πας και πού βαδίζεις. Άρα καλό θα ήταν να μπεις σε τάξη. Αλλιώς κάτσε να ανησυχείς και να προβληματίζεσαι…

That's life, my friend! Στο πεδίο το συναισθηματικό, αν είσαι single, θα κάνεις κάποια αξιόλογη γνωριμία μέσω των κύκλων όπου κινείσαι, απλώς μην εξιδανικεύσεις το άτομο εξαρχής! Αν δεν είσαι single, κοίτα να αποφύγεις παρορμητικές κουβέντες και υποσχέσεις. Πέραν αυτού, όλα κινούνται smooth.

Καλή εβδομάδα, αγαπητό Διδυμάκι! Σου εφιστώ την προσοχή στον τομέα της εργασίας! Δεν θα λείψουν οι διαπληκτισμοί και οι έντονοι προβληματισμοί. Στα καλά νέα τώρα, σε νοιάζει η εικόνα σου, οπότε φροντίζεις γι’ αυτήν. Έτσι, πολλοί και διάφοροι θα θελήσουν να σε προσεγγίσουν! Στα αισθηματικά σου, αν είσαι ελεύθερος, πολύ το φλερτ και αρκετές οι νέες γνωριμίες, αλλά πρόκειται για κάτι το προσωρινό, ξεπέτες, που λέμε. Αν δεν είσαι ελεύθερος, μην τα δώσεις όλα στη δουλειά και μόνο, γιατί βλέπω το ταίρι σου να βγάζει καπνούς απ’ το κακό του. Balance λέγεται και είναι καλό να εξοικειωθείς μ’ αυτό, αν θες να κρατήσεις τη σχέση σου.

20 Μαρτίου - 19 Απριλίου

Καρκίνος

20 Απριλίου - 19 Μαΐου

20 Μαΐου - 20 Ιουνίου

21 Ιουνίου - 21 Ιουλίου

22 Ιουλίου - 22 Αυγούστου

Λέων

Παρθένος

Καλή εβδομάδα, Καρκίνε μου! Μπορείς τώρα να επεκτείνεις τους ορίζοντές σου σε πιο δημιουργικές δραστηριότητες, προκειμένου να αποκτήσεις εμπειρίες που θα σε θωρακίσουν ψυχικά και πνευματικά. Παράλληλα, άνοιξε τις κεραίες σου στα επαγγελματικά. Στα γκομενικά, αν είσαι αδέσμευτος, ο έρωτας σου χτυπάει την πόρτα ίσως σε κάποιο ταξίδι / εκδρομή ή δραστηριότητα. Έχε αυτοπεποίθηση κι όλα θα πάνε καλά. Αν, πάλι, είσαι ήδη δεσμευμένος, θα νιώσεις πως το αμόρε δεν σε καταλαβαίνει και θα επιχειρήσεις να του το εκφράσεις αυτό. Σκέψου πρώτα μήπως φταίει η ανασφάλειά σου.

Καλή εβδομάδα, φίλε Λέοντα! Αν εκκρεμούν γραφειοκρατικές υποθέσεις, συμβουλέψου τους ειδικούς πριν υπογράψεις οτιδήποτε. Γενικώς ό,τι κάνεις αυτές τις μέρες απαιτεί σκέψη και οργάνωση. Μην αναλώνεσαι σε ανούσιες καταστάσεις ή άτομα που σε ξεζουμίζουν. Στα ερωτικά, αν δεν έχεις μόνιμο αμόρε, θα κάνεις γνωριμίες μεν, με άτομα που κινούνται λίγο υπόγεια δε. Δώσε χρόνο και μετά επένδυσε συναισθηματικά. Αν έχεις ήδη αμόρε, θέλεις να έρθετε πιο κοντά και να ζουζουνίσετε. Τον νου σου στις συζητήσεις σας, γιατί καλό το νάζι, αλλά ίσως χρειαστεί να βγάλεις και νύχια!

Καλή εβδομάδα, Παρθένε μου! Αρκετά συναισθηματικός γίνεσαι αυτές τις μέρες. Σε νοιάζει πολύ το πώς κινούνται τα προσωπικά σου, και καλά κάνεις, γιατί απαιτούν αναδιοργάνωση. Αν υπάρχουν σημαντικά άτομα στη ζωή σου, να τους το δείξεις κι όχι μόνο να απαιτείς ή να κρίνεις. Στα προσωπικά σου, αν είσαι ελεύθερος και κάνεις κάποια γνωριμία, δες πράξεις και μετά κρίνε. Αν, πάλι, δεν είσαι ελεύθερος, μπορείς να μονιμοποιήσεις τη σχέση σου, π.χ. με συγκατοίκηση. Παράλληλα, μην είσαι τρομερά απαιτητικός, γιατί θα μείνεις σύξυλος στο τέλος – και καλά να πάθεις, προσθέτω εγώ!

Ζυγός

Σκορπιός 23 Οκτωβρίου - 21 Νοεμβρίου

22 Νοεμβρίου - 20 Δεκεμβρίου)

Καλή εβδομάδα, αγαπημένε Ζυγέ! Πρόσω ολοταχώς για θετικές αλλαγές! Λίγο το σπίτι, λίγο η υγεία σου, λίγο το πρόγραμμα, κάπου θες να τα βάλεις όλα κάτω και να τα οργανώσεις μεθοδικά. Παράλληλα, επειδή όλο και κάποια μαλ@κία θα προκύψει, κοίτα μην κωλώσεις και κάνεις πίσω! Στα αισθηματικά σου, αν είσαι μπακουρομπάκουρο, άνοιξε κεραίες στον χώρο της δουλειάς, καθώς όλο και κάποιο αξιόλογο γκομενάκι υπάρχει. Απλώς μην πέσεις με τα μούτρα, μέχρι να δεις ότι πραγματικά αξίζει. Αν δεν ανήκεις στην κατηγορία του μπακουρομπάκουρου, προσπάθησε να μοιράσεις τον χρόνο σου ανάμεσα σε σχέση και δουλειά, για να φτάσει για όλους.

Καλή εβδομάδα, Σκορπιέ μου! Πολύ ερωτικό επταήμερο! Σκέφτεσαι έντονα το γκομενιλίκι και γενικά το κομμάτι «έρωτας». Θα μου πεις, κάνεις κι άλλη δουλειά; Ωστόσο, καλό είναι να εξετάσεις και κάποια άλλα θέματα που εκκρεμούν, όπως είναι η δουλειά, οι φίλοι ή η καθημερινότητα. Στα αισθηματικά, αν δεν έχεις σχέση, μπορείς να κινηθείς προς αυτή την κατεύθυνση και να φλερτάρεις ασύστολα. Απλώς μην πιστέψεις όσα θα σου πουλήσουν για να σε ρίξουν, έτσι; Αν έχεις ήδη σχέση, κάνε πράγματα που θα αυξήσουν το ρομάντζο και θα ανάψουν τα αίματα. Μην πεις όμως κουβέντες πάνω στα νεύρα σου, γιατί θα τα χαλάσεις όλα.

Καλή εβδομάδα, φίλε Τοξότη! Θα νιώσεις πως θες να αποτραβηχτείς από τα φώτα και τη βαβούρα, να κλειστείς σπίτι, να πας καμιά εκδρομή ή να επισκεφτείς συγγενείς. Έχεις ανάγκη την ηρεμία και τη θαλπωρή όσο και τις συμβουλές. Πες αντίο σε οτιδήποτε το παλιό, γιατί είναι η μεγαλύτερη πηγή του κακού (mood). Στα γκομενικά σου, αν δεν έχεις ταίρι, δεν αποκλείεται να έρθεις σε επαφή με κάποιο παλιό γκομενάκι – αλλά δεν είπαμε πως πρέπει να το αφήσεις πίσω; Αν έχεις ήδη ταίρι, δεν θα λείψουν οι παρεξηγήσεις, αλλά είμαι σίγουρη πως θα βρεις και τρόπους να καλμάρεις την ένταση και να περάσει το δικό σου.

Αιγόκερως

Υδροχόος 20 Ιανουαρίου - 17 Φεβρουαρίου

18 Φεβρουαρίου - 19 Μαρτίου

Καλή εβδομάδα, Αιγοκεράκι μου! Αυτό το επταήμερο θα θελήσεις να γίνεις πρακτικός και άμεσος! Αν εκκρεμούν γραφειοκρατικά, σπεύδεις να τα δρομολογήσεις. Παράλληλα, γέμισε τον χρόνο σου με δημιουργικές δραστηριότητες, όπως καμιά εκδρομή, ή ξεκίνα κάτι καινούργιο (ζωγραφική, yoga, whatever!). Στα ερωτικά, αν είσαι single και με ακούσεις που σου λέω κράτα μικρό καλάθι όταν γνωρίζεις νέα γκομενάκια, θα περάσεις καλά! Αν δεν με ακούσεις, καλή προσγείωση στη σκληρή πραγματικότητα! Αν δεν είσαι single, πρόσεξε το πώς επικοινωνείς με το αμόρε, αν θες να αποφύγεις ανούσιες παρεξηγήσεις. Καλό είναι να αποφύγεις και τις υπερβολές.

Καλή εβδομάδα, καλέ μου Υδροχόε! «Για τα λεφτά τα κάνεις όλα…» είναι το μότο σου γι’ αυτό το επταήμερο, καθώς νομίζεις πως όλα κινούνται γύρω απ’ αυτά. Άκρως σημαντικά –δεν λέω–, αλλά η αξία η δική σου και των γύρω σου είναι πολύ μεγαλύτερη. Σου χτυπάω, λοιπόν, το καμπανάκι, γιατί, αν συνεχίσεις έτσι, θα σε κάνουν όλοι στην άκρη. Στα ερωτικά, αν δεν έχεις μόνιμο δεσμό, θα γνωρίσεις κάποιο γκομενάκι μεν, κάπως αναξιόπιστο δε. Οπότε κράτα μικρό (ή και καθόλου) καλάθι. Απλώς πέρνα καλά and that is just it! Αν έχεις ήδη μόνιμο δεσμό, προσγειώσου στην πραγματικότητα και μην απαιτείς από το αμόρε σου ό,τι σου κατέβει.

Καλή εβδομάδα, αγαπημένο μου Ψαράκι! Βγαίνεις μπροστά και κάνεις πράγματα, απαντάς κατάλληλα και βάζεις όσους πρέπει στη θέση τους, προωθείς ιδέες και ιδανικά! Εύγε, Ιχθύ μου! Πρέπει όμως όντως να πιστεύεις όσα πρεσβεύεις και να μην είσαι μόνο του φαίνεσθαι, γιατί η αλήθεια πάντα έρχεται στο φως! Στα ερωτικά σου, αν είσαι μόνος, τονώνεται η διάθεσή σου κι αυτό προσελκύει μνηστήρες. Όχι μόνο αυτό, αλλά ανάμεσά τους κρύβεται και κάποιο αξιόλογο γκομενάκι με εξαιρετικές προοπτικές. Αν, πάλι, δεν είσαι μόνος, κάνε πράγματα που μπορούν να ανανεώσουν τη σχέση σου. Απλώς κράτα ξεκάθαρη στάση, για να αποφύγεις τις παρανοήσεις.

22 Σεπτεμβρίου - 22 Οκτωβρίου

21 Δεκεμβρίου - 19 Ιανουαρίου

Μη χά σε ις 54 A.V. 20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025

Την καθημερινή αστρολογική σου προβλέψη στο athensvoice.gr/zodia

23 Αυγούστου - 21 Σεπτεμβρίου

Τοξότης

Ιχθύες

* Για πιο ολοκληρωμένη εικόνα των αστρολογικών σου τάσεων

θα πρέπει να διαβάζεις και τον ωροσκόπο σου

20 - 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2025 A.V. 55