Athens Voice 762

19 - 25 ΝΟΕΜβρΙΟΥ 2020 . ΤΕΥΧΟΣ 762 . 210 Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ . www.athensvoice.GR . free press KAΘΕ ΠΕΜΠΤΗ

Οι βοσκοί των Αθηνών

2310 ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ελένη Μουλούδη Aνταπόκριση από την εμπόλεμη ΜΕΘ Ιπποκρατείου

Έχει η Αθήνα κτηνοτρόφους; Κι αν ναι, στα πόσα χιλιόμετρα από το Σύνταγμα; Tης Κατερίνας Καμπόσου

Του Στέφανου Τσιτσόπουλου

Γράφουν Διογένης Δασκάλου Ηλίας Κουτσούκος Λεόντιος Παπαδόπουλος Δημήτρης Καραθάνος

Ο

Τάσος Γιαννίτσης

μιλάει στην ATHENS VOICE

Της Αγγελικής Μπιρμπίλη

Γιατί η Κάμαλα Χάρις συνοδεύει την υπογραφή της με τις αντωνυμίες «η/αυτή» Του Γιάννη Νένε

Σάββας Στρούμπος «Ο Έλληνας σαφώς διεκδικεί τον Πολιτισμό!» Της Ίσμας Μ. Τουλάτου

2 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020

°THENS VOICES

¼Æ¹°¥¶ »ÃË Æ¸ »¶Ä° Eκδότης-∆ιευθυντής Φώτης Γεωργελές Σύµβουλος Έκδοσης Σταυρούλα Παναγιωτάκη

★

∆ιευθύντρια Σύνταξης Aγγελική Mπιρµπίλη

Γενική ∆ιεύθυνση ∆ιαφήµισης Λουίζα Nαθαναήλ

-Έµαθα πως έχει ανοίξει ένα καταπληκτικό καινούργιο µικροβιολογικό εργαστήριο, εδώ στην Αγίου Τρύφωνος, µε φοβερή γιατρό.

-Τι λες; Κάνουµε ένα ραντεβού να πάµε και οι δύο µαζί να κοιταχτούµε;

Τεχνικός διευθυντής Βάιος Συντσιρµάς Yπεύθυνος Ύλης Τάκης Σκριβάνος Επιµέλεια Ύλης ∆ήµητρα Γκρους ∆ιεύθυνση Web ∆ηµήτρης Αθανασιάδης Αρχισυντάκτες Γιάννης Τσάκαλος, Έρρικα Ρούσσου

Γραµµατεία Σύνταξης Γεωργία Σκαµάγκα info@athensvoice.gr Υπεύθυνη οδηγού ∆ανάη Καµζόλα avguide@athensvoice.gr Aτελιέ Sotos Anagnos Εικονογραφήσειςart@athensvoice.gr Φωτό: Θανάσης Καρατζάς, Γιώργος Ζαρζώνης, Τάσος Βρεττός, Έκτορας ∆. Βούτσας, Κώστας Αµοιρίδης, Βαγγέλης Τάτσης, Χρήστος Κισατζεκιάν, ∆ηµήτρης Κλεάνθης, Πέτρος Νικόλτσος Digital Advertising Director Eύα Βαγγέλη Advertising Manager Πέπη Κράλιοβιτς, Digital advertising Manager Βασίλης Ζαφειρούλης

(µÀòóï÷, ºèæéóéÀ, ªÀââáôï áðÞçåùíá) Σε µεγάλο κατάστηµα ηλεκτρονικών, ηλικιωµένος κύριος ζητάει από τον πωλητή να αγοράσει ένα ποντίκι.

Ο έρωτας στα χρόνια της πανδηµίας (Graffiti art στην οδό Μαυροµιλάχη)

∆ιεύθυνση Λογιστηρίου Έφη Μούρτζη Λογιστήριο Ουρανία Μιχάλη, Βασίλης Νάκος, Μαίρη Λυκούση ∆ιαχωρισµοί - Eκτύπωση «Kαθηµερινές Εκδόσεις AE» ∆ιανοµή: Free Sunday Athens Voice S.A. Xαρ. Tρικούπη 22, 106 79 Aθήνα Σύνταξη: 210 3617.360, 3617.369 fax: 210 3632.317 ∆ιαφηµιστικό: 210 3617.530, fax: 210 3617.310 Αthens Voice Radio 102.5: 210 3648. 213 Aγγελίες: 210 3617. 369 Λογιστήριο: 210 3617. 170

www.athensvoice.gr Aν δεν βρίσκετε την A.V. στα σηµεία διανοµής, µπορείτε να επικοινωνήσετε στα τηλέφωνα: 210 3617.360, 210 3617.369

Κωδικός εντύπου: 7021 ISSN 1790-6164

ΤΕ ΑΥΤΟ Τ ΩΣ

ΝΤΥΠΟ ΟΕ

ΑΝΑΚΥΚΛ

Εβδοµαδιαία εφηµερίδα, διανέµεται δωρεάν.

Aπαγορεύεται η αναδηµοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική ή µερική, η διασκευή ή απόδοση του περιεχοµένου της έκδοσης µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό ή άλλο, χωρίς προηγούµενη γραπτή έγκριση του εκδότη.

Πωλητής: Μάλιστα, κύριε.

Το θέλετε για gaming; Πελάτης: Όχι, όχι γκέι. Απλό, µαύρο θέλω.

(ºöôóÞâïìï÷, ¡ìùæÀäá, ªÀââáôï ðòöÝ)

Æà ¶¥¿¼Ë¤¤Ã »°ª

Αυτή την εβδοµάδα το σχεδιάζει η illustrator Jenny Kroik. Γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας, αλλά από το 2016 µένει µόνιµα και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Έχει πτυχίο BFA (Bachelor of Fine Arts) στην Εικονογράφηση από το Art Institute of Boston και MFA (Master of Fine Arts) στη Ζωγραφική από το Πανεπιστήµιο του Όρεγκον. ∆ουλεύει ως free lancer από το 2007. Έργα της έχουν γίνει εξώφυλλο στο «The New Yorker». Instagram: @jkroik

Info DIET ˆ

«Να παρκάρεις στη Μαυροµιχάλη που δεν µπαίνει ποτέ η αστυνοµία και δεν σε γράφουνε». (ªùúÜôèóè æÝìöî óå cafe ôè÷ »áùòïíéøÀìè, ¢åùôÛòá íåóèíÛòé)

Tης ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗ

∆ιεύθυνση Direct Market ∆ηµήτρης Καλαµάρης Direct Market Χρήστος Τριανταφυλλίδης Υποδοχή ∆ιαφήµισης Νίκη Σκαµάγκα marketing@athensvoice.gr Digital Advertorial Coordinator Έφη Ορφανάκου efiorfanakou@athensvoice.gr Digital Traffic Manager Εύη Ταρνάρη

★

Ώριµες (αρκετά) κυρίες συζητούν σε ζαχαροπλαστείο τρώγοντας το γλυκό τους:

Art Director Φώτης Πεχλιβανίδης

Συντακτική οµάδα: Ν. Αµανίτης, Μ. Βελέντζας, Ντ. Βλαχοπούλου, Σ. Βλέτσας, Κ. Βνάτσιου, Ρ. Γεροδήµος, N. Γεωργελέ, N. Γεωργιάδης, Κ. Γιαννακίδης, A. Γκόρου, Β. Γραµµατικογιάννη, B. Γρυπάρης, Θ. Ευθυµίου,Τ. Ζαραβέλα, Μ. Ζουµπουλάκη, Κ. Καϊµάκης, K. Καµπόσου, ∆. Καραθάνος, Β. Κορωναίος, Τζ. Μελιτά, ∆. Μαστρογιαννίτης, Β. Ματζάρογλου, Ελ. Μπεζιριάνογλου, Γ. Νένες, Γ. Πουλιόπουλος, Μ. Νοµικός, Π. Παναγιωτόπουλος, Κ. Παναγοπούλου, Ν. Παπαηλιού, Γ. Παυριανός, Μ. Προβατάς, Τζ. Ρουσάκη, Α. Σκαράκη, Ζ. Σφυρή, Σ. Tριανταφύλλου, Ευ. Τσαβδάρη, Σ. Tσιτσόπουλος, Γ. Φλωράκης, Γ. Ψύχας

¤Ã¡¹° ¦ÃË °ºÃ˪ Ƹº °Á ¢¸»Ãª¹¿ª »¶ª° ª ƸÁ ¦Ã¤¸

ΝΤΕΛΙΒΕΡΑΔΕΣ Οι ήρωες του µήνα και οι καµικάζι των Αθηνών (πηγαίνουν σε όλους τους δρόµους ανάποδα)

Ο ΠΙΤΣΙΡΙΚΑΣ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ Ο µικρός Μανώλης Γκίνης που πρωταγωνιστεί στα «Καλύτερά µας χρόνια» της ΕΡΤ και στις διαφηµίσεις της Cosmote.

TO ΜΠΛΟΥΖΑΚΙ ΜΕ ΤΗΝ ΜΠΛΕ ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ Το βρήκαµε στο Koukoutsi της Σκουφά. (λίγο πριν το lockdown)

AMAZON Έκανε µήνυση σε δύο influencers που πουλούσαν designer προϊόντα-µαϊµού. Να αγιάσει το χέρι της.

THE CROWN Βγήκε την Κυριακή, στο Netflix, ο κύκλος που όλοι περιµέναµε: η Νταϊάνα µπαίνει στη ζωή της βασίλισσας Ελισάβετ. Και η Μάργκαρετ Θάτσερ στη ζωή των Άγγλων.

Η ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ ∆ευτέρα από τις 7 το πρωί έως τις 12 το βράδυ. Με ενοικίαση δωµατίου άνω των 23 ευρώ, δώρο ένα ζευγάρι γυναικεία παπούτσια (!) (σε ξενοδοχείο ηµιδιαµονής)

ΝΕΑ ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ COVID-19 Ανυποµονώ να δω τα επιχειρήµατα των αρνητών.

ΑΤΑΚΑ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΣΤΟ GNTM «Θα πάµε οδοιπορικώς για σούτινγκ». (ας τους ενηµερώσει η Καγιά ότι ξεκίνησε η τηλεκπαίδευση Β’ ∆ηµοτικού στην ΕΤ2)

ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ο κύριος που δίδασκε νοερά µαθηµατικά τη ∆ευτέρα το πρωί, πάντως, χρησιµοποιούσε τράπουλα. (από νωρίς στην επιστήµη της µπιρίµπας, τα µικρά)

ΣΕ ΑΚΡΙΒΟ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Επιβάρυνση delivery 15 ευρώ; Φιλαράκι, άσε, θα έρθω µε τα πόδια να το πάρω.

COVID ΣΤΟ ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟ Για να δούµε τώρα που ο κορωνοϊός µπήκε στους οίκους του θεού, θα συνετιστεί το ποίµνιο;

ΦΙΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΗ Μην τρίβετε µε αντισηπτικό τα χέρια σας και αµέσως ανάβετε τσιγάρο.

ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ ΣΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ «Νοσεί ο “σκληρός” Αµβρόσιος που κόλλησε τον διάδοχό του και εννέα καλόγριες».

«Η κίνηση αυτή τη στιγµή είναι αυξηµένη στη λεωφόρο Κηφισίας και στα Βλάχικα της Βάρης». (¦áîáçéñôè÷ »ðòÝíðï÷ –õåÞ÷– óôï äåìôÝï åéäÜóåöî ôïù Athens Voice Radio 102,5, ¢åùôÛòá ðòöÝ) Νεαρός µε τη µητέρα του περιµένουν σε µεγάλη ουρά έξω από τράπεζα. Ο νεαρός βλέπει τη µητέρα του να δυσανασχετεί και της λέει:

-Πήγαινε σπίτι, θα κάτσω εγώ.

-Τι λες, καλέ; Τόσο καιρό κλεισµένη στο σπίτι δεν αντέχω. Εξάλλου δεν µε βλέπει ο ήλιος κι έχω έλλειψη βιταµινών.

(Alpha Bank, ëÛîôòï °õÜîá÷, ¦áòáóëåùÜ íåóèíÛòé) Υπάρχει ένας αθηναϊκός θρύλος για κάτι που συνέβη µπροστά σε βιτρίνα του Everest. Υπάλληλος: Και τι να έχει µέσα

το σάντουιτς; Πελάτης δείχνοντας: Όλα, µία να πας και µία να γυρίσεις. ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΕΝΕΣ ➜ panikoval500@gmail.com

19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020 A.V. 3

Πολιτική

© ΡΩΜΑΝΟΣ ΓΕΡΟΔΗΜΟΣ

Η φθορά του ονείρου Tου Ρωμανού Γεροδήμου

[Η Τριλογία του Νέου Κόσμου, μέρος 2ο] ε μια αποστροφή του λόγου του, στην ταινία Η Γέφυρα των Κατασκόπων, ο Τζέιμς Ντόνοβαν (Τομ Χανκς) απευθύνεται στον πράκτορα Χόφμαν της CIA: «Το επώνυμό μου είναι Ντόνοβαν. Ιρλανδός, κι απ’ τις δύο πλευρές της οικογένειας. Είμαι Ιρλανδός και είσαι Γερμανός. Αλλά τι μας κάνει και τους δύο Αμερικανούς; Μόνο ένα πράγμα. Ένα. Μόνο ένα. Το βιβλίο με τους κανόνες. Το λέμε Σύνταγμα, και αποδεχόμαστε τους κανόνες, και αυτό είναι που μας κάνει Αμερικανούς».

Σ

Το Σύνταγμα των ΗΠΑ (1787) και η Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που ακολούθησε (1789) είναι παρακαταθήκες του Διαφωτισμού και δύο απ’ τα θεμέλια του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Το ενοποιητικό στοιχείο του πολιτισμού αυτού ήταν, και είναι, η πίστη στην έννοια της αλήθειας και η αέναη αναζήτηση και επιδίωξη αυτής, μέσα από την επιστημονική μέθοδο, τη δικαιοσύνη, τη δημοσιογραφία, την πολιτική σύγκρουση, τον δημόσιο διάλογο, τις τέχνες και τα γράμματα. Ο διάλογος αυτός είναι το οξυγόνο ενός συστήματος: επιτρέπει την κάθαρση, την επιδιόρθωση, την ανάπτυξη. Ιδανική πολιτεία δεν υπάρχει, ούτε ιδανική κοινωνία. Το ερώτημα είναι πώς διαχειρίζεσαι και πώς ενσωματώνεις το λάθος και τη σύγκρουση μέσα στο σύστημα∙ πώς τα χρησιμοποιείς ως καύσιμα για την πρόοδο. Η αμερικανική κοινωνία κάθε άλλο παρά ιδανική ήταν, αλλά μας έδωσε ένα μοντέλο αναζήτησης της αλήθειας και διαχείρισης της συνύπαρξης. Ήταν αυτή ακριβώς η ελευθερία της σκέψης που επέτρεψε την καλλιέργεια μιας κουλτούρας κριτικής και ανάδειξης των μελανών σημείων του συστήματος. Σε αντίστιξη με τις mainstream ταινίες και τηλεοπτικές σειρές που επιβεβαίωναν τη μεταφυσική πίστη στην επικράτηση του καλού, μια σκοτεινότερη, παράλληλη κουλτούρα χαρτογραφούσε συστημικές αποτυχίες, ηθικά διλήμματα και υπαρκτά ρεύματα στο κοινωνικό περιθώριο. Ο Άνω και ο Κάτω Κόσμος –του Twin Peaks και του Stranger Things, μεταξύ άλλων– συνυπάρχουν, αλληλοτροφοδοτούνται. Είναι οι δύο πλευρές της ανθρώπινης φύσης. Ωστόσο, η συμβολική ισχύς του αμερικανικού ονείρου βασίστηκε στη μονοκρατορία του ισχυρού κράτους. Η πολιτική είναι ένα παιχνίδι, ένας χορός, του δικαίου και της ισχύος. Δεν είναι τυχαίο ότι στα περισσότερα αφηγήματα της ποπ κουλτούρας, τα όργανα αυτού του μηχανισμού –το FBI, η CIA, οι Ένοπλες Δυνάμεις, ο Πρόεδρος, εισαγγελείς και δικηγόροι– αναλαμβάνουν είτε τον ρόλο του καλού, είτε αυτόν του κακού. Τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς, οι θεσμοί των ΗΠΑ συγκέντρωσαν ισχύ, και τον φόβο/ σεβασμό των πολιτών, για να επιβάλλουν τους συμφωνημένους 4 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020

κανόνες, είτε αυτοί ήταν το Σύνταγμα και ο «νόμος και η τάξη» (στο εσωτερικό) είτε η φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων (διεθνώς). Οι ΗΠΑ σταδιακά απεμπόλησαν ένα μέρος της δημόσιας προσήλωσής τους στο δίκαιο, όσο και την εσωτερική και εξωτερική ισχύ του κράτους τους. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση Μπους (του νεότερου) ενεπλάκη σε καταστροφικούς πολέμους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, απαξιώνοντας όχι μόνο τον ΟΗΕ και το διεθνές δίκαιο, αλλά και την έννοια της αλήθειας ως ιδανικό. Κατηγορούμε τον Τραμπ για την παρανοϊκή διαστρέβλωση της αλήθειας και τα «εναλλακτικά γεγονότα». Ήταν όμως η κυβέρνηση Μπους που συνέδεσε συστηματικά τον Οσάμα Μπιν Λάντεν με τον Σαντάμ Χουσεΐν προκειμένου να νομιμοποιήσει την επέμβαση στο Ιράκ. Ήταν ο τότε υπουργός Άμυνας, ο αμίμητος Ντόναλντ Ράμσφελντ, που απαξίωσε τη Γαλλία και τη Γερμανία ως «Παλαιά Ευρώπη» και στράφηκε στη «Νέα Ευρώπη» της Ουγγαρίας και της Πολωνίας, που τώρα εκλέγουν ακροδεξιές, αυταρχικές κυβερνήσεις. Οι πόλεμοι αυτοί αποσταθεροποίησαν ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, δημιούργησαν ζωτικό χώρο στο Ισλαμικό Κράτος και –μέσω αυτού– συνετέλεσαν στον εμφύλιο της Συρίας, στην προσφυγική κρίση της Ευρώπης και στην ενίσχυση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας. Η απομάκρυνση των ΗΠΑ από τις αρχές του διεθνισμού, της εμπλοκής και της διπλωματίας του Γούντροου Ουίλσον και του Τζον Κένεντι και η στροφή προς μια κυνική Realpolitik που δεν αναφερόταν καν σε αξίες και ιδανικά, δεν ξεκίνησαν πρόσφατα, αλλά ο Τραμπ τις εμπέδωσε, τις έκανε σημαία. Όταν ο ίδιος ο Νέος Κόσμος απαξιώνει τις αρχές στις οποίες χτίστηκε, τότε τι έχει απομείνει από το Όνειρο;

ναζήτηση της αλήθειας (συνιστώ ανεπιφύλακτα την 3η σεζόν του podcast Serial), τη μόλυνση από εργοστάσια και βιομηχανίες του εδάφους και των υδάτων που οδηγεί στην καταστροφή τοπικών κοινωνιών, τη δημιουργία μιας ολόκληρης τάξης ανθρώπων που σταδιακά απομονώθηκαν και αποκολλήθηκαν από το πολιτικό σώμα, από τον δημόσιο χώρο, από τη φαντασιακή κοινότητα· έχασαν, δηλαδή, την πολιτική τους φωνή και αντιπροσώπευση. Ενώ τα μεγάλα αστικά κέντρα εξακολούθησαν να αναπτύσσονται οικονομικά και πολιτισμικά, το σώμα της κοινότητας σε πολλές περιοχές της ενδοχώρας διαβρώθηκε εκ των έσω, άδειασε, έμεινε μόνο το κέλυφος σπιτιών και ανθρώπων. Υπάρχουν ακόμα εκκλησίες, μαγαζιά με όπλα, βενζινάδικα, καζίνο, τράπεζες, και φυσικά εμπορικά κέντρα (malls). Λείπει όμως η ζωή και, κυρίως, η ελπίδα. Στις εξόδους των αυτοκινητοδρόμων και στα παλιά κέντρα (downtown) των πόλεων υπάρχουν μεγάλα μαγαζιά γεμάτα παλιά αντικείμενα, οικογενειακά κειμήλια, αντίκες, παιδικά παιχνίδια, κούκλες παρατημένες, ξεμαλλιασμένες, σπασμένες. Ένας ολόκληρος κόσμος από το παρελθόν.

Ποια νομιμοποίηση έχουν οι θεσμοί, εάν το μισό εκλογικό σώμα θεωρήσει ότι τις εκλογές τις έκλεψε η άλλη πλευρά, ότι δηλαδή τη χώρα την κυβερνάει μια παράνομη ÇχούνταÈ;

Κι όμως, ο βασικός λόγος παρακμής του Αμερικανικού Ονείρου δεν ήταν η γεωπολιτική κρίση και η στρατηγική απόσυρση των ΗΠΑ στο εξωτερικό, αλλά η φθορά και η παρακμή στο εσωτερικό. Ενώ το Πεντάγωνο ξόδευε, επί πολλά χρόνια, μισό δισεκατομμύριο την ημέρα, κάθε μέρα, για να χρηματοδοτεί τους πολέμους σε Αφγανιστάν και Ιράκ, η ενδοχώρα διαβρώθηκε από την αποβιομηχανοποίηση, την ελλιπή συντήρηση δρόμων και υποδομών (υπάρχει πλέον ολόκληρη βιβλιογραφία που τεκμηριώνει την παρακμή στις υποδομές και τους κινδύνους που αυτή δημιουργεί ακόμη και για πυρηνικά ατυχήματα), την ανεργία, την κρίση των στεγαστικών δανείων, το εμπόριο ναρκωτικών και τα δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος που το υποστηρίζουν (ο καρκίνος των δυτικών κοινωνιών), αλλά και από την εξάρτηση χιλιάδων ασθενών και βετεράνων από τα οπιοειδή φάρμακα (κάτι που τώρα συμβαίνει σε μικρότερο βαθμό και στη Βρετανία), τον εκφυλισμό του νομικού και δικαστικού συστήματος που συχνά έχει μικρή σχέση με την α-

Η άνοδος του Τραμπ και η εκλογική του επίδοση (73 εκατομμύρια ψήφοι) στις εκλογές αυτές επισημοποιεί τη διάσπαση της φαντασιακής κοινότητας και της αφοσίωσης διαφορετικών κοινοτήτων σε ένα ενιαίο σύμβολο που συγκρατούσε όλες αυτές τις αντίρροπες δυνάμεις και λειτουργούσε ως φάρος στο εξωτερικό. Δημιουργούνται δύο κόσμοι, δύο σύμπαντα, που όχι απλώς δεν συνομιλούν μεταξύ τους, αλλά η «γλώσσα» του ενός –οι κώδικες αξιών και επικοινωνίας τους– είναι εντελώς ξένοι στον άλλον. Μπορούν οι θεσμοί του 18ου και 19ου αιώνα να επιβιώσουν; Μπορεί να διατηρηθεί ο καταστατικός πυρήνας του κράτους; Ποια νομιμοποίηση έχουν οι θεσμοί, εάν το μισό εκλογικό σώμα θεωρήσει ότι τις εκλογές τις έκλεψε η άλλη πλευρά, ότι δηλαδή τη χώρα την κυβερνάει μια παράνομη «χούντα»;

Η στιγμή που ζούμε μας φέρνει αντιμέτωπους με θεμελιώδη ερωτήματα όχι μόνο για τη βιωσιμότητα του αμερικανικού συστήματος ή τις τύχες της αποβιομηχανοποιημένης ενδοχώρας, αλλά για τη φύση της αλήθειας στον ψηφιακό 21ο αιώνα και για το ηθικό πλαίσιο στο οποίο πρέπει να λειτουργούμε και να συνυπάρχουμε. Μπορεί να επιβιώσει το Αμερικανικό Όνειρο και υπό ποιες προϋποθέσεις; Τι πρέπει να κάνει ο Μπάιντεν και ποια μαθήματα πρέπει να πάρουμε εμείς, οι Ευρωπαίοι, από την κρίση των ΗΠΑ; Την επόμενη εβδομάδα: το τρίτο και τελευταίο μέρος. A

19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020 A.V. 5

Πολιτική Το παραλήρημα του πλανητάρχη και ο φόβος εκτροπής Όταν ο πολιτικός αναλφαβητισμός γίνεται ιδεολογικό δόγμα Του Νίκου Γεωργιάδη

Η αποχαιρετιστήρια περιοδεία του Μάικ Πομπέο στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή είναι άλλη μία απόδειξη του ευρύτερου αλαλούμ και της ενδημικής πια ασυνεννοησίας η οποία χαρακτηρίζει την αμερικανική διοίκηση ήδη από το δεύτερο μισό της θητείας Τραμπ και πάντως από τότε που άρχισε για τα καλά η προεκλογική εκστρατεία η οποία εξελίχθηκε παράλληλα με την πανδημία.

συνθήματα. Η απόλυτη επιτυχία κάθε είδους ολοκληρωτισμού είναι να καταφέρει να επιβληθεί στις μάζες με τις λιγότερες δυνατές λέξεις. Δηλαδή, αποκλειστικά με συνθήματα. Μία εκ των τελευταίων αναρτήσεων στο Twitter του Ντόναλντ Τραμπ, αυτή του Σαββατοκύριακου που μας πέρασε, είναι ενδεχομένως ενδεικτική της ψυχοπαθολογικής κατάστασης στην οποία έχουν περιέλθει ο «ηγέτης» και οι «πιστοί» του ακόλουθοι. Στην πρώτη του ανάρτηση αποδέχεται τη νίκη του αντιπάλου του, την οποία βεβαίως χαρακτηρίζει ως απάτη. Χωρίς αποδείξεις ή ενδείξεις. Χρησιμοποιεί λέξεις του δρόμου και επίθετα που παραπέμπουν στην αμερικανική slang. Ενώ λοιπόν οπαδοί και αντίπαλοι καταλήγουν στο συμπέρασμα πως ο Ντόναλντ Τραμπ επιτέλους αποδέχτηκε την πραγματικότητα, ο απερχόμενος πρόεδρος επανέρχεται, αναιρεί ανερυθρίαστα όσα είπε και δηλώνει πως νίκησε και πως ο αγώνας θα είναι μακρύς. Δεν ντρέπεται για την παλινωδία. Δεν το ενοχλεί η πρόδηλη αναξιοπιστία του. Δεν δίνει σημασία στην προφανή ανακολουθία. Σμπαραλιάζει τη λογική, όπως ο κάθε λαϊκιστής, επιτείνοντας τη σύγχυση στο ακροατήριό του. Πρόκειται για μια τεχνική η οποία έχει παρελθόν, δυστυχώς και παρόν, και όπως όλα δείχνουν θα έχει και μέλλον.

σης στον Λευκό Οίκο αποτελείται από έναν πυρήνα ο οποίος δεν εξαρτάται από το κομματικό κατεστημένο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Είναι η επέκταση ενός πυρήνα στον οποίο συμμετέχουν άνθρωποι που υπακούουν σε κανόνες και κώδικες που δεν έχουν σχέση με την παραδοσιακή πολιτική του αμερικανικού κατεστημένου. Υπακούουν σε εξωπολιτικούς και εξωκοινοβουλευτικούς κώδικες συνεννόησης με στοιχεία που πολύ συχνά ήταν ή είναι σε σύγκρουση με την κεντρική εξουσία. Πρόκειται για δίκτυα στην πλειοψηφία τους παράνομα τα οποία λειτουργούν εξωθεσμικά – είτε ως προς τις αρχές ασφαλείας και ως προς τους πολιτικούς θεσμούς είτε ως προς τις κυρίαρχες θρησκευτικές αρχές. Τα μέλη αυτών των δικτύων είναι βεβαίως καθημερινοί πολίτες, γνωστοί ωστόσο για την αντιθεσμική τους δράση και τις ακραίες τους απόψεις. Παραστρατιωτικοί, ακραίοι Ευαγγελιστές γνωστά τηλεοπτικά απόβλητα, υστερικοί ακτιβιστές κατά των εκτρώσεων, ενεργά μέλη οργανώσεων για την επιβολή της «Λευκής Δύναμης», μαχητικών αρνητών της κλιματικής αλλαγής, φανατικών ακτιβιστών που αμφισβητούν τον επιστημονικό ορθολογισμό. Θα νόμιζε κάποιος πως όλοι αυτοί αποτελούν μειοψηφίες. Λάθος. Εκφράζουν και εντέλει εκπροσωπούν παρ’ ολίγον πλειοψηφικές μάζες στις ΗΠΑ. Σε κάποιες δε πολιτείες υπερτερούν θεαματικά. Σε μερικές πολιτείες κυβερνούν.

ρόκειται για ανέκδοτο και μάλιστα κακής ποιότητας. Την ώρα που ο Μάικ Πομπέο αρνείται να αποδεχτεί την ήττα του αφεντικού του, σχεδιάζει και υλοποιεί μια περιοδεία σε ξένες πρωτεύουσες όπου οι συνομιλητές του εκλαμβάνουν τις επισκέψεις του ως μία παραδοσιακή αποχαιρετιστήρια περιοδεία, το κλασικό αντίο του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών που συνηθίζεται εδώ και δεκαετίες τουλάχιστον στις πρωτεύουσες των συμμάχων των ΗΠΑ. Μάλιστα, στο Παρίσι, η προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας διατήρησε ένα εξαιρετικά χαμηλό πολιτικό και διπλωματικό προφίλ, δεδομένου μάλιστα ότι στις 10 Νοεμβρίου ο Εμανουέλ Μακρόν συνεχάρη τηλεφωνικά τον Τζο Μπάιντεν για την εκλογική νίκη του. Η συμπεριφορά του Μάικ Πομπέο –ενός φανατικού οπαδού του Τραμπισμού, αλλά και βασικού εκφραστή της ανιστόρητης και επικίνδυνα ανερμάτιστης άποψης ως προς την εξωτερική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ– είναι ένα ακόμη επεισόδιο στο σίριαλ που περιγράφει την προβληματική, επικίνδυνη εξέλιξη της παθολογικά άρρωστης άρνησης του ενοίκου του Λευκού Οίκου να αποδεχτεί την ήττα του.

Τραμπισμός, η αντισυστημική πρόταση

Είναι ηλίου φαεινότερο πως ο ίδιος ο Τραμπ όσο και το άμεσο περιβάλλον του –οικογενειακό, πολιτικό, επιχειρηματικό– καταβάλλουν στο ακέραιο το αντίτιμο για την υιοθέτηση του ιδεολογικού οικοδομήματος του Τραμπισμού, δηλαδή του δομημένου προϊόντος με βασικά υλικά κατασκευής το ψεύδος, την παραπληροφόρηση, τη στοιχειοθετημένα επιθετική αμορφωσιά (αμάθεια). Αυτή η αμάθεια η οποία μέσω της προπαγάνδας –με επίκεντρο τη fake πληροφόρηση και την απαρίθμηση ψευδών ιστορικών αναφορών– αναδεικνύεται σε κυρίαρχο όπλο για την επικυριαρχία στις ασυγκρότητες κοινωνικά και πολιτικά μάζες του αστικού αμερικανικού «τρίτου κόσμου». Βασικό στοιχείο αυτής της πολιτικής είναι η διαρκής ηθική, νομική και πολιτική απαξίωση των αντιπάλων με ευκολόπεπτα επιχειρήματα που εκλαμβάνονται ως αληθοφανή και νομικά αξιόπιστα – αν και στην πραγματικότητα είναι προϊόντα κατασκευής ή εκφράζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να περνούν συνειδητά ψευδή μηνύματα. Το δεύτερο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής της τακτικής είναι ο συνειδητά επαναλαμβανόμενος παραληρηματικός λόγος. Ο Ντόναλντ Τραμπ –του οποίου η γνώση της αγγλικής γλώσσας εξαντλείται στα απολύτως απαραίτητα και χρηστικά– επικοινωνεί με τους οπαδούς του των οποίων η γνώση της αγγλικής γλώσσας είναι εξίσου ανεπαρκής. Η συνεννόηση μεταξύ τους περιορίζεται κατ’ ανάγκη στα κωδικοποιημένα

Παρακολουθώντας τα αμερικανικά ΜΜΕ, μετά από λίγο γίνεται κατανοητή η αδυναμία τους να δώσουν μία πειστική εξήγηση για τον παραλογισμό ο οποίος έχει ενσκήψει στην πολιτική ζωή της χώρας. Πολλά από αυτά τα ΜΜΕ ήταν τα «κλειδιά», ενώ το δίκτυο Fox λειτούργησε επιπροσθέτως στην εκτροπή, ως εφαλτήριο για τη μαζική επιβολή του εάν και εφόσον Πολλοί ανησυχούν, λιγότεροι το παραδέχοπολιτικού μοντέλου του Τραμπισμού ως νται και ελάχιστοι κοινοποιούν τον φόβο ο Ντόναλντ «γνήσια εικόνα του πραγματικού αμεριΤραμπ συνεχίσει τους ως προς την αντικειμενική αδυναμία κανού πολίτη». να αμφισβητεί των δημοκρατιών να αντιμετωπίσουν αποΑυτά τα ΜΜΕ, με ναυαρχίδα το Fox, λειαυτή την απειλή. Στην ισχυρότην ήττα του τελεσματικά τούργησαν και ως αρχιτέκτονες του ιδετερη δημοκρατία της Δύσης, στην Αμερική, ολογικού οικοδομήματος που στόχο είχε ήδη υπάρχουν ειδικοί οι οποίοι πολύ σοβαρά την αποσύνθεση του ήδη υφισταμένου ποαναλύουν πιθανά σενάρια ως προς εξελίξεις λιτικού συστήματος. που βασίζονται στην εκτροπή, εάν και εφόΗ λέξη κλειδί, ή μάλλον η αντίθεση κλειδί, είναι συσον ο Ντόναλντ Τραμπ συνεχίσει να αμφισβητεί την στημικός - αντισυστημικός, όπου ο Τραμπισμός είναι ήττα του χρησιμοποιώντας τη Δικαιοσύνη στην οποία η αντισυστημική πρόταση η οποία θα κατακρεουρδιείσδυσε αποτελεσματικά την πρόσφατη τετραετία. γήσει τη συστημική πολιτική και… οικονομική τάξη. Διότι, ναι, στις ΗΠΑ (και όχι μόνο) υπάρχουν ΑνώταΌπου, δηλαδή, ο οπαδός του καπιταλισμού της Άγριας τοι Δικαστές οι οποίοι έμπρακτα δηλώνουν και διαδηΔύσης τα βάζει με το χρηματοπιστωτικό κατεστημένο λώνουν τη στήριξή τους σε ακραίες επιλογές αμφιτης Wall Street. σβητώντας ξεκάθαρα κεκτημένα δεκαετιών. Είναι οι Παραλογισμός ή απλώς «λαϊκιστικό έκτρωμα». Μία Ανώτατοι Δικαστές που είναι διατεθειμένοι να κάνουν από τις βασικές αρχές του Ναζισμού ήταν η αμφισβήτο Σύνταγμα των ΗΠΑ λάστιχο με τις ερμηνείες τους τηση της κυριαρχίας του μεγάλου κεφαλαίου. Στην γράφοντας στα παλαιότερα των υποδημάτων τους το πραγματικότητα όλο αυτό το κατασκεύασμα ήταν ααποτέλεσμα των εκλογών και το κληροδότημα των απλώς η επιτομή του fake. μερικανών επαναστατών Πατέρων του Έθνους, που το Ο εσωτερικός, προσωπικός μηχανισμός διακυβέρνησυνέταξαν. A

Π

6 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020

Το κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ των απλών ψηφοφόρων και οπαδών με τον Τραμπισμό είναι η κοινή αποδοχή έως και λατρεία του παραληρηματικού λόγου. Λόγος εύκολος, απλοϊκός, στοχευμένος και κατά κανόνα διατρητικός ώστε να διαπερνά άτομα και συλλογικότητες. Λόγος ευκολοχώνευτος με υπεραπλουστευμένα συνθήματα και ισοπεδωτικά ως προς τον εχθρό μηνύματα. Που δεν διαθέτει αποχρώσεις, δεν χρησιμοποιεί σύνθετες Στην Αμερική, σκέψεις. Όλα οφείλουν να είναι απλά, καταχωνεμένα. ήδη υπάρχουν νοητά, Αυτό το μόρφωμα απειλεί να ξαναδιοικήσει ειδικοί οι οποίοι την Αμερική και για αυτό δεν αποσύρεται πολύ σοβαρά αποδεχόμενο την ήττα του. Αυτό το μόραναλύουν πιθα- φωμα κυβερνά τη Βραζιλία. Με παραλλαγές νά σενάρια ως κυβερνά την Τουρκία και βέβαια τη Ρωσία, προς εξελίξεις που είναι και η πρώτη παραγωγός χώρα fake που βασίζονται news.

Πολιτική Τα νούμερα της Εβδομάδας

Συνεπιμέλεια Πώς ο νόμος μπορεί να συμβάλει σε αυτό που οι ειδικοί ήδη συστήνουν; Της Χριστίνας Δάλλα

Ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, παιδοψυχίατροι, ψυχίατροι ενηλίκων, παιδίατροι, εκπαιδευτικοί, γονείς, όλοι συμφωνούμε ότι τα παιδιά χρειάζεται να περνάνε όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο με τον καθένα από τους δύο γονείς. Είτε οι γονείς είναι διαζευγμένοι, είτε είναι μαζί, πρέπει να συνεργάζονται ώστε τα παιδιά τους να έχουν αρκετό χρόνο τόσο με τη μητέρα όσο και με τον πατέρα τους. Είναι δικαίωμα του παιδιού και υποχρέωση των γονέων, όχι το αντίθετο.

ι γίνεται όμως σε περιπτώσεις διαζυγίων ή σε παιδιά που έχουν γεννηθεί εκτός γάμου; Πώς μπορεί η νομοθεσία να προάγει τα δικαιώματα του παιδιού και να διασφαλίσει μία όσο το δυνατόν καλύτερη παιδική ηλικία και με τους δύο γονείς ενεργούς στην ανατροφή του;

Τ

Όταν οι δύο γονείς καταφέρνουν να συνεννοηθούν, όλα είναι εφικτά. Εναλλασσόμενη κατοικία, από κοινού αποφάσεις για την εκπαίδευση και υγεία του παιδιού, ίσος χρόνος και με τους δύο γονείς. Έχουμε ακόμα και στην Ελλάδα εξέχοντα παραδείγματα ότι αυτό το «μοντέλο» μπορεί να δουλέψει άψογα. Ειδικά όταν υπάρχει πρόγραμμα και υποστήριξη από ειδικούς, έτσι ώστε το παιδί να ζει σε ένα όσο το δυνατόν περισσότερο ασφαλές και προβλεπόμενο περιβάλλον. Τι γίνεται όμως σε περιπτώσεις αντιδικίας και μη συμφωνίας μεταξύ των γονέων; Είναι οι αλλεπάλληλες, δαπανηρές και χρονοβόρες δίκες και τα ασφαλιστικά μέτρα η λύση; Πώς θα προστατευτούν τα παιδιά από την «εργαλειοποίησή» τους, από την αποξένωση από τον έναν γονέα και από τις ψυχολογικές και νευροβιολογικές επιπτώσεις του στρες σε αυτά αλλά και στους γονείς τους; Είναι ευθύνη της πολιτείας και του νομοθέτη να προσπαθήσει να προβλέψει και να λύσει αυτό το ζήτημα πριν «φτάσει στα δικαστήρια». Το οικογενειακό δίκαιο στην Ελλάδα του 2020 οφείλει να εκσυγχρονιστεί, να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα γονεϊκότητας και να διασφαλίσει τα δικαιώματα των παιδιών και την ψυχική υγεία όλων. Αν η συνεπιμέλεια, ο ίσος χρόνος και με τους δύο γονείς και η εναλλασσόμενη κατοικία είναι το δεδομένο, τότε όλοι οι εμπλεκόμενοι θα αναγκαστούμε να συνεργαστούμε, με τη βοήθεια του νόμου και των ειδικών για το καλό των παιδιών μας. Οι δίκες και τα ασφαλιστικά μέτρα θα είναι πλέον μόνο για τις εξαιρέσεις και θα επέλθει «ειρήνη». Πιθανώς, αυτή είναι μια αισιόδοξη προσέγγιση, αλλά οφείλουμε να την προσφέρουμε στα παιδιά της χώρας μας, γιατί το αξίζουν. Οφείλουμε να τα προστατέψουμε. Όπως και σε τόσα άλλα θέματα στην εποχή της πανδημίας, της κλιματικής αλλαγής και της καλπάζουσας (βιο)τεχνολογικής και ιατρικής έρευνας, είναι επιτακτικό η πολιτεία και οι νομοθέτες να συνεργαστούν με τους επιστήμονες: Αυτό είναι το μόνο ηθικό. A Η Δρ. Χριστίνα Δάλλα είναι αναπληρώτρια Καθηγήτρια Φαρμακολογίας, στην Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ President-elect Mediterranean Neuroscience Society Μέλος ΔΣ Ινστιτούτου Βιολογίας και Ιατρικής του Στρες European Commission expert on Bioethics

Tου Σταμάτη Ζαχαρού

61,3%

θα είναι το ποσοστό του Δημοσίου (μέσω του ΤΧΣ) στην Τράπεζα Πειραιώς, όταν ολοκληρωθεί η μετατροπή του Ομολογιακού Δανείου σε μετοχές, κάτι που αναμένεται μετά τις 2 Δεκεμβρίου. Έτσι με το νέο έτος, η χώρα θα έχει μια κρατική τράπεζα με την κυβέρνηση να υποστηρίζει ότι δεν θα γίνει άντρο ρουσφετιών και ότι επιπλέον θα βρει ιδιώτη επενδυτή για να την αγοράσει.

165

εκατ. ευρώ θα «χάσει» το ΤΧΣ καθώς η Πειραιώς δεν θα πληρώσει το «κουπόνι» του ομολογιακού δανείου μετά από απαγορευτικό της ΕΚΤ, αν και η τράπεζα έχει τα χρήματα. Η μετατροπή αυτού του δανείου σε μετοχές θα έχει σαν αποτέλεσμα την κρατικοποίηση.

2.040

δισ. ευρώ ήταν το σύνολο του δανείου που είχε εκχωρήσει το Δημόσιο για να στηρίξει την τράπεζα. Το δάνειο δόθηκε το 2015 επί ΣΥΡΙΖΑ αλλά τώρα το κόμμα της αριστεράς φωνάζει ότι η κρατικοποίηση είναι «πανάκριβη» και εγκαλεί την ΕΚΤ για την απόφασή της η οποία πυροδότησε τις εξελίξεις…

74.000

έλεγχοι πραγματοποιήθηκαν σε όλη τη χώρα την Παρασκευή, πρώτη ημέρα της αυστηρής απαγόρευσης κυκλοφορίας.

2.475

παραβάσεις καταγράφηκαν, αλλά ειδησεογραφικά ξεχώρισε το πάρτι φοιτητών Εrasmus στη Θεσσαλονίκη.

237.750 2

ευρώ ήταν το σύνολο των προστίμων που επεβλήθησαν.

χρόνια και 2 μήνες φυλάκιση ήταν η ποινή που επέβαλε το δικαστήριο στους δύο ενοικιαστές του διαμερίσματος όπου διοργανώθηκε το πάρτι. Μία Γαλλίδα και έναν Παλαιστίνιο. Επιπλέον το δικαστήριο τους έβαλε πρόστιμο 200 ευρώ, πέρα από τα 3.000 ευρώ που βεβαίωσε ως πρόστιμο η ΕΛΑΣ. Στο πάρτι συμμετείχαν 15 άτομα.

200

άτομα συμμετείχαν στο πάρτι που διοργανώθηκε στο Βερολίνο για το τέλος των γυρισμάτων της νέας ταινίας Matrix. Μεταξύ αυτών και ο Καναδός πρωταγωνιστής της σειράς ταινιών, Κιάνου Ρίβς. Στο Βερολίνο επιτρέπονται τα πάρτι με τη συμμετοχή μέχρι 50 ατόμων, τα οποία πρέπει προηγουμένως να έχουν λάβει προσωπική άδεια από τον Δήμο.

33.000

έως 40.000 θεατές θα είναι η χωρητικότητα του νέου γηπέδου του Παναθηναϊκού στον Βοτανικό. Το έργο προχωρά καθώς, σύμφωνα με ρεπορτάζ της Καθημερινής, εντός Δεκεμβρίου αναμένεται να πέσουν οι σχετικές υπογραφές. Στόχος είναι τα χρήματα για την κατασκευή να καλυφθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης. Λογικός ο συνειρμός σε σχέση με την πολυαναμενόμενη ανάκαμψη του τριφυλλιού.

25

εκατομμύρια δόσεις εμβολίων από τις εταιρείες Pfizer, Biontech, Astra Zeneca, Sanofi και Johnson & Johnson αντιστοιχούν στην Ελλάδα και ο πρωθυπουργός είπε ότι θα ξεκινήσουν να έρχονται στην Ελλάδα στις αρχές του επόμενου έτους.

1.018

κέντρα εμβολιασμού σε όλη την Ελλάδα θα αναλάβουν να κάνουν το εμβόλιο δωρεάν σε όσους το επιθυμούν. Παράλληλα θα υπάρχουν και κινητά συνεργεία που θα εμβολιάζουν όσους δεν μπορούν να μετακινηθούν.

94,5%

αποτελεσματικότητα θα έχει το εμβόλιο της Moderna, σύμφωνα με ανακοίνωση της εταιρείας, μια εβδομάδα μετά από σχετική ανακοίνωση της Pfizer που έκανε λόγο για αποτελεσματικότητα 90%. Πρόκειται για το είδος εκείνο του ανταγωνισμού που λατρεύουμε…

5

δημιουργοί αναλαμβάνουν να σκηνοθετήσουν ραδιοφωνικά έργα βασισμένα σε ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα, που θα είναι διαθέσιμα για live streaming από την πλατφόρμα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Πρόκειται για τους Γιάννη Χουβαρδά, Δημήτρη Καταλειφό, Αργύρη Ξάφη, Μαρία Μαγκανάρη και Γιώργο Κουτλή.

500

κρούσματα ημερησίως είναι το όριο για να αρθεί το lockdown, σύμφωνα με τον υπουργό Υγείας, Βασίλη Κικίλια.

Δημήτρης Καταλειφός

81,9% 79,1% 30

ήταν η πτώση της επισκεψιμότητας στα μουσεία της χώρας τον περασμένο Ιούλιο. ήταν η πτώση των επισκεπτών στους αρχαιολογικούς χώρους.

λεπτά διάρκεια θα έχει η κάθε διδακτική ώρα για την τηλεκπαίδευση των Δημοτικών Σχολείων η οποία θα πραγματοποιείται καθημερινά από τις 14.00 έως τις 17.00, αρχής γενομένης από σήμερα. ώρες και 20 λεπτά θα είναι η διάρκεια της τηλεκπαίδευσης για παιδιά του νηπιαγωγείου. Ίσως η δυσκολότερη δουλειά των εκπαιδευτικών. σχολεία απέκτησαν σύνδεση VDSL το τελευταίο δωδεκάμηνο, ενώ 1.500 σχολεία διαθέτουν ήδη οπτική ίνα.

2 7.100

80.000

φορητές συσκευές έχουν διατεθεί στα σχολεία της επικράτειας, ενώ, σύμφωνα με το υπουργείο, τον Ιούλιο του 2019 (όταν δηλαδή έγιναν οι εκλογές) υπήρχαν μόνον 4.500 φορητές συσκευές. Παρά την προσπάθεια, κάποιοι συνεχίζουν να επιμένουν ότι υπάρχουν οικογένειες που η τηλεκπαίδευση τους στερεί την πρόσβαση στη διδασκαλία και ότι αυτό είναι μείζον θέμα. Αν τους ακούσει κανείς, θεωρεί ότι στην Ελλάδα του 2020 ελάχιστοι ξέρουν τι είναι «το κομπιούτερ». Ίσως οι περισσότεροι να νομίζουν ότι είναι αυτό με το οποίο αλλάζεις τα κανάλια στην τηλεόραση.

44

ημέρες κράτησε ο πόλεμος στο Ναγκόρνο Καραμπάχ αλλά ήταν αρκετές για να αλλάξει τα γεωπολιτικά δεδομένα της περιοχής, καθώς περισσότερα από τα μισά εδάφη της χώρας εκχωρούνται στους Αζέρους. άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο ενώ 8.000 τραυματίστηκαν. Ανυπολόγιστος είναι ακόμη ο αριθμός των προσφύγων. Ρώσοι στρατιώτες θα επιβλέπουν την υλοποίηση της συμφωνίας, ως ειρηνευτική δύναμη. Καλού κακού θα υπάρχουν και 90 τεθωρακισμένα. εκατομμύρια δολάρια ήταν οι πωλήσεις όπλων από το Ισραήλ στο Αζερμπαϊτζάν την τελευταία πενταετία, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας για την Ειρήνη της Στοκχόλμης. Ήταν ο πρώτος προμηθευτής όπλων της χώρας, ξεπερνώντας ακόμη και τη Ρωσία. χιλιόμετρα είναι η εμβέλεια των τουρκικών drones που φέρουν το όνομα Bayraktar TB2, δηλαδή το επίθετο ενός ακόμη γαμπρού του Ερντογάν. Πολλοί υποστηρίζουν ότι αυτά τα 100 drones κέρδισαν ουσιαστικά τον πόλεμο για τους Αζέρους. Μόλις 9 κατερίφθησαν.

4.000 1.960 740 160 18 6

έως 24 μαχητικά F-35 ζήτησε να αγοράσει η Ελλάδα από τις ΗΠΑ με επιστολή που εστάλη στις αρχές του μήνα. ελαφρώς μεταχειρισμένα Rafale θα παραδοθούν άλλωστε στην Ελλάδα μέχρι το τέλος του α΄ εξαμήνου του 2021.

37.9%

ήταν ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας του Ισραήλ στο γ΄ τρίμηνο του έτους, αμέσως δηλαδή μετά τη χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων για την πανδημία. Εδώ κολλάει η ευχή «και στα δικά μας».

300-400

κρούσματα όριο έβαλε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ως όριο για το ίδιο θέμα. Δεν γνωρίζω γιατί ο κύριος Πέτσας είναι πιο αυστηρός από τον κύριο Κικίλια, αλλά δεν θα έβλαπτε μια καλύτερη συνεννόηση για να μην προκαλείται σύγχυση γύρω από το σοβαρότερο θέμα των ημερών.

2

φορές υποστηρίζει ο ΑΝΤΑΡΣΥΑ ότι επιβλήθηκε απαγόρευση συγκεντρώσεων στη χώρα με ανακοίνωσή του. Ειδικότερα, στις 21/4/67 και στις 17/11/73 από τη Χούντα των συνταγματαρχών, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά.

30

ώρες είχε κρατήσει η απαγόρευση συγκεντρώσεων το 2016 με αφορμή την επίσκεψη Ομπάμα, αλλά ενδεχομένως οι σύντροφοι να μην το θυμούνται. Ίσως γιατί είχαν ταμπουρωθεί στο μοναδικό αμόλυντο προάστιο της Αθήνας, την Καισαριανή, που είχε κηρύξει τον Αμερικανό πρόεδρο «ανεπιθύμητο».

Νούμερα με πολλά μηδενικά Έλενα Ακρίτα «Σκασμό δεν βγάζουμε. Και μάσκες θα φοράμε και αποστάσεις θα τηρούμε και θα τους κρίνουμε όταν συμπεριφέρονται σαν συνταγματάρχες του 1967. Συγγνώμη, αν σας το χαλάμε». Η εθνική κορασίς δεν χάνει ευκαιρία να ξεσκεπάσει τη χούντα Μητσοτάκη παραθέτοντας και διάφορες διαστρεβλωμένες ειδήσεις προς απόδειξη. Τουλάχιστον μπορεί να κομπάζει ότι σε αντίθεση με τον Βαρουφάκη, που ήταν 12 χρονών όταν έγινε το Πολυτεχνείο, εκείνη έχει μνήμες ως ενήλικη. Η σκόνη του χρόνου όμως μπορεί να θαμπώσει τις αναμνήσεις και να μη θυμάται πώς είναι μια χούντα, ή ακόμη χειρότερα οι μνήμες της να μην είναι τόσο οδυνηρές ώστε να διστάζει να παρομοιώσει την αστική δημοκρατία με την πιο ολέθρια περίοδο της σύγχρονης ιστορίας μας. Ένωση Δικαστών - Εισαγγελέων «Η ΕΔΕ θεωρεί ότι η σχολιαζόμενη απόφαση για γενική απαγόρευση των συναθροίσεων σε όλη την Επικράτεια βρίσκεται εκτός συνταγματικού πλαισίου και θα πρέπει άμεσα να ανακληθεί». Δεδομένης της ιδιότητάς τους η καταγγελία είναι πολύ σοβαρή. Επικαλούνται δε και συγκεκριμένο άρθρο του Συντάγματος. Το 11. Για κακή τους τύχη, σκόνταψαν επάνω σε έναν πιο ειδικό (και σίγουρα όχι χουντικών απόψεων). Ο Νίκος Αλιβιζάτος εξήγησε τι συνέβη και επιπρόσθετα μας ενημέρωσε ότι «κανένα δικαστήριο δεν έχει κηρύξει την ανωτέρω διάταξη αντισυνταγματική». Παρά ταύτα, διάφοροι συνεχίζουν να επικαλούνται την άποψη της ένωσης, όπως ο Νίκος Καρανίκας ας πούμε. Νίκος Ξυδάκης «Κυρήττει εμφύλιο» γράφει ο πρώην βουλευτής και νυν διευθυντής του κομματικού ραδιοφώνου του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Ξυδάκης. Για ποιον το λέει; Για τον Κυριάκο Μητσοτάκη, φυσικά, το «σκοτεινότερο πρόσωπο της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας», όπως επίσης αναφέρει στην ανάρτησή του. Κάτι τέτοια και με τέτοια γλώσσα έλεγε και ο Αρτέμης Σώρρας. ΞΥΠΝΑΤΑΙ ΣΥΝΕΛΛΗΝΑΙΣ. A 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020 A.V. 7

Πολιτική Τάσος Γιαννίτσης Μια ψύχραιμη ματιά στο μέλλον Της Αγγελικής Μπιρμπίλη

άθε βιβλίο του Τάσου Γιαννίτση είναι μια προσφορά στον προβληματισμό πάνω στα προβλήματα της χώρας. Πρόσφατα όμως κυκλοφόρησε στις εκδόσεις Πατάκη ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ασφαλιστικό, Ανάπτυξη, Μακροοικονομία - Οι κρίσιμες διασυνδέσεις». Ο Γιαννίτσης αυτή τη φορά δεν μένει στην ανάλυση του ασφαλιστικού, την πορεία του οποίου μας έχει εξηγήσει σε προηγούμενα βιβλία του, αλλά ξεκινώντας από εκεί οδηγείται στη σχέση του ασφαλιστικού με τα μεγάλα θέματα του μέλλοντος.

Κ

Η βασική ιδέα αφορά τη σχέση του ασφαλιστικού με τα μεγάλα προβλήματα της χώρας. Το κεντρικό πρόβλημα πίσω από το ασφαλιστικό είναι πλέον οι επιπτώσεις του σε κρίσιμες οικονομικές, κοινωνικές, ακόμα και διεθνοπολιτικές σχέσεις και στη δύσβατη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη πορεία της χώρας, θέματα τα οποία προσεγγίζει τώρα μέσα από μια πολύ διαφορετική ματιά απ’ ό,τι έχουμε συνηθίσει και απ’ ό,τι και ο ίδιος είχε στο παρελθόν. Όπως αναφέρει ο συγγραφέας, η μεγάλη αυτή εικόνα εντάσσεται σε μια άλλη ακόμα μεγαλύτερη: στο πλέγμα των συλλογικών κινδύνων που έχουμε να διαχειριστούμε τα επόμενα χρόνια, μέσα στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και το ασφαλιστικό. Είναι πολύ διαφορετικό να πορεύεται η χώρα με έναν κίνδυνο, π.χ. το ασφαλιστικό, από το να βρίσκεται ταυτόχρονα ή και διαδοχικά αντιμέτωπη με ένα μεγαλύτερο σύνολο ετερόκλητων κινδύνων, όπως συμβαίνει τώρα. Όπως διατυπώνει στην Εισαγωγή του, το μεγάλο πρόβλημα «είναι οι μηχανισμοί με τους οποίους το ασφαλιστικό καθηλώνει, με συστημικό πλέον τρόπο, την ανάπτυξη της χώρας…». Η κρίση που ξεκίνησε το 2008 και οδήγησε στη μείωση του εισοδήματος και στην αύξηση της φορολογίας ήταν σε μεγάλο βαθμό απόρροια, διαπιστώνει ο Γιαννίτσης, της μεγάλης αύξησης των ασφαλιστικών ελλειμμάτων. Όμως, η ουσία σήμερα είναι πέρα από αυτά. Το ασφαλιστικό συνέβαλε στην κρίση, η κρίση έφερε ανεργία, πτώση εισοδημάτων, μείωση αξίας κινητών και ακινήτων, φυγή των νέων στο εξωτερικό, αλλά και μια ασύμμετρη μείωση του βιοτικού επιπέδου μεταξύ διαφόρων κοινωνικών ομάδων, καθώς επλήγησαν κυρίως τα χαμηλά και μεσαία στρώματα με σοβαρές επακόλουθες ανακατατάξεις στην ιεραρχία της φτώχειας. Όλα αυτά οδήγησαν σε τεράστια αύξηση της αβεβαιότητας και κλόνισαν την εμπιστοσύνη σε ιδεολογίες και πολιτικές. Η δε ειρωνεία, όπως αναφέρει, είναι ότι στο όνομα μιας μεγαλύτερης κοινωνικής αλληλεγγύης προέκυψε το ανάποδο, η κατάρρευση του πιο σημαντικού πυλώνα κοινωνικής πολιτικής της χώρας. Ποια, τότε, η διαφορά από τις νεοφιλελεύθερες επιλογές, όταν από κοινωνική σκοπιά το συλλογικό αποτέλεσμα –η αποδιάρθρωση του πιο βασικού πυλώνα του συστήματος κοινωνικής προστασίας– είναι ίδιο;

8 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020

Έχουν περάσει 20 χρόνια από την εποχή που εσείς επιχειρήσατε να λύσετε τον γόρδιο δεσμό του ασφαλιστικού. Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε σήμερα; Ας υπερβούμε το ασφαλιστικό και τα χρόνια εκείνα. Το ασφαλιστικό την εποχή εκείνη δεν ήταν ακόμα γόρδιος δεσμός. Μετατράπηκε σταδιακά σε γόρδιο δεσμό, μέσα από συλλογικές συμπεριφορές, αντιλήψεις, ψευδαισθήσεις, πολιτικούς υπολογισμούς, αδράνεια, ανεμελιά,

φόβο και άγνοια. Σε όλο αυτό το διάστημα, κάθε χρόνο, αθροίζονταν νέα βάρη, με αποτέλεσμα σήμερα το ασφαλιστικό να έχει το βάρος πολλών γόρδιων δεσμών – χωρίς Μεγαλέξανδρο. Ας δούμε ότι στα τελευταία δεκαπέντε χρόνια πολλαπλασιάζονται συνεχώς, αντί να μειώνονται τα προβλήματά μας. Είμαστε αντιμέτωποι με διαδοχικά νέες εκδοχές οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών κρίσεων. Οι γενιές της μεταπολίτευσης επέβαλαν στις επόμενες γενιές το δυσβάστακτο κόστος τόσο της δανειακής ευημερίας τους των τελευταίων σαράντα ετών, όσο και των εισοδηματικών συνθηκών τους ως συνταξιούχων στα επόμενα χρόνια, χωρίς να έχουν δημιουργήσει μια ανθεκτική παραγωγική βάση. Όπως μου είπε ένας φίλος, διαβάζοντας το βιβλίο μου, ενώ στο γνωστό μύθο, ο βράχος που ο Σίσυφος πρέπει να σηκώνει ξανά και ξανά μέχρι να φτάσει στην κορυφή, έχει σταθερό βάρος, στην περίπτωση του ασφαλιστικού σε κάθε νέα προσπάθεια το βάρος του βράχου είναι μεγαλύτερο, ώστε κάποια στιγμή ο Σίσυφος –εμείς– δεν θα μπορεί καν να ξαναφτάσει στην κορυφή.

Εδώ και καιρό βρισκόμαστε σε σημείο, που πρέπει να βγάλουμε στην επιφάνεια τη σχέση μεταξύ των μορφών, του βάθους και της διάρκειας των κρίσεών μας και του ασφαλιστικού. Είτε το ασφαλιστικό επηρεάζει πολλά από τα προβλήματά μας, είτε απλώς συνυπάρχει με αυτά, το συμπέρασμα για το μέλλον μας ως κοινωνίας και χώρας δεν αλλάζει. Η μόνη δύναμη που μπορεί να ανατρέψει την προβληματική δυναμική τα χώρας –αν αυτό αποτελεί ζητούμενο– είναι μια ανατροπή στάσεων, αντιλήψεων και ενεργειών στο πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Είναι η συγκέντρωση ενέργειας που σε κρίσιμες στιγμές και μεμονωμένες κοινωνίες επέτρεψε ένα απροσδόκητο άλμα προς τα επάνω. Ποιος ήταν ο στόχος σας γράφοντας αυτό το βιβλίο, το τελευταίο, όπως λέτε, για το θέμα; Ας ξεκινήσουμε από την προφανή διαπίστωση ότι προσωπικά απέτυχα, όπως και όσοι λίγοι συμμερίστηκαν την άποψη ότι το ασφαλιστικό έπρεπε να αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Για είκοσι περίπου χρόνια, αποτύχαμε όχι μόνο στο να πείσουμε ότι η κατάληξη των επιλογών που γίνονταν θα ήταν προβληματική ή και καταστροφική, όσο, προφανώς και κυρίως, στο να αλλάξουν οι επιλογές που οδηγούσαν προς τα εκεί. Αυτό όμως αφορά το παρελθόν. Σήμερα, αυτό που προέχει, είναι να προλάβουμε μια δεύτερη αποτυχία –ή και πολλοστή, αν η μέτρηση δεν περιοριστεί στο ασφαλιστικό–, που όμως μάλλον θα έχει την ίδια τύχη. Κύριο βήμα στην κατεύθυνση αυτή είναι να εμβαθύνουμε και να κατανοήσουμε –και εγώ μαζί– το πόσο στενά διαπλέκονται ασφαλιστικό, ανάπτυξη, μεγέθυνση, φόροι, ανεργία, κατανομή εισοδήματος, ανισότητες, φτώχεια, οικονομική και πολιτική δύναμη και διεθνής θέση της χώρας. Οι αρνητικές επιπτώσεις

δεν αφορούν πια μόνο τους συνταξιούχους. Αφορούν, και έντονα μάλιστα, κάθε εργαζόμενο, κάθε φορολογούμενο, τις σχέσεις κράτους-κοινωνίας, τις δυνατότητες προστασίας άλλων αδύναμων καταστάσεων, την άσκηση κοινωνικής, επενδυτικής, αναπτυξιακής, ακόμα και εξωτερικής πολιτικής.

Δεν παράγω αισιοδοξία. Παράγω όμως πραγματισμό μήπως και μέσα από αυτόν προκύψει αισιοδοξία

Θεωρείτε ότι η μη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού, πέρα από τη στενή αριθμητική του ασφαλιστικού, υπονομεύει συνολικά τη βιωσιμότητα της οικονομίας; Με πολλαπλούς τρόπους. Από μια συνολική σκοπιά, βρισκόμαστε πλέον σε μια περίοδο που, σε αντίθεση με το παρελθόν, δεν χαρακτηρίζεται από μεγάλες περιόδους ομαλής, γραμμικής εξέλιξης, αλλά από συνεχείς διακυμάνσεις και ανάδυση περισσότερων νέων απειλών. Στο επόμενο διάστημα το ασφαλιστικό θα βρεθεί –ήδη βρίσκεται– συνδεδεμένο με πολλές απρόβλεπτες καταστάσεις –κλιματική αλλαγή, νέες τεχνολογίες, γήρανση, μεταναστευτικά ρεύματα, γεωστρατηγικές πιέσεις–, που θα συν-διαμορφώνουν ένα εθνικό και διεθνές τοπίο μέσα στο οποίο τα προβλήματα του ασφαλιστικού θα λειτουργούν αμφίδρομα με όλους αυτούς τους παράγοντες. Όλοι αυτοί οι παράγοντες συγκροτούν ένα «μέγα πλέγμα» συλλογικών, μακροοικονομικών, κοινωνικών και αναπτυξιακών πιέσεων και κινδύνων, με περισσότερες και λιγότερες πιθανότητες και αβεβαιότητες ο καθένας. Αυτή είναι η μεγάλη εικόνα την οποία πρέπει να δει κανείς όσο πιο καθαρά γίνεται, στη βάση της οποίας να χαράξει τις επιλογές του. Πώς κρίνετε τις παρεμβάσεις της τρόικας στα χρόνια της κρίσης; Οι παρεμβάσεις της τρόικας είχαν δημοσιονομικό στόχο: μέσα σε ένα χαοτικό τοπίο επιδίωκαν να μειώσουν τη συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη, τα δημοσιονομικά ελλείμματα και την αύξηση του χρέους της χώρας με μειώσεις συντάξεων στο επίπεδο των ατόμων. Την ίδια στιγμή, οι πρακτικές των κυβερνήσεων οδηγούσαν σε σημαντική αύξηση της συνολικής συνταξιοδοτικής δαπάνης μέσα από τη σημαντικότατη αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων και άλλες έμμεσες καταστρατηγήσεις. Το αποτέλεσμα ήταν μείωση των συντάξεων σε ατομικό επίπεδο, αλλά αύξηση της συνολικής συνταξιοδοτικής δαπάνης, των ελλειμμάτων και του χρέους. Οι δαπάνες του Δημοσίου για συντάξεις από 126 δισεκ. ευρώ τη δεκαετία 2000-2009 έφτασαν τα 163 δισεκ. ευρώ στα εννέα χρόνια 2010-2018. Τέτοιες εξελίξεις είναι ισοπεδωτικές για την ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή και τη μετάβαση σε ένα καλύτερο επίπεδο ισορροπίας, που θα δίνει σε ευρύτερα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας θετικά αποτελέσματα σήμερα και βάσιμες ελπίδες για το μέλλον.

Τάσος Γιαννίτσης «Ασφαλιστικό, Ανάπτυξη, Μακροοικονομία - Οι κρίσιμες διασυνδέσεις», εκδόσεις Πατάκης, σελ. 206

Η ανεργία των νέων και το brain drain έχει άμεση σχέση με το ασφαλιστικό; Απολύτως. Οι νέοι σήμερα καλούνται να πληρώσουν για το ασφαλιστικό όχι μόνο μέσω των ασφαλιστικών εισφορών, που εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από σημαντικές αδικίες και ανισότητες, αλλά και μέσω της υψηλής φορολογίας. Το ύψος των φόρων που καλύπτουν τις συνταξιοδοτικές δαπάνες είναι ακόμα μεγαλύτερο από το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών. Ποιος πληρώνει τους φόρους; Όλοι. Ακόμα και οι άνεργοι (με το ΦΠΑ), όπως και τα πιο χαμηλά εισοδήματα. Σήμερα, τα νέα παιδιά, με πολύ χαμηλότερες αμοιβές και μεγαλύτερη ανασφάλεια, επιβαρύνονται πολλαπλά: πρώτον για την ετήσια πληρωμή ενός όγκου συντάξεων που προαποφασίστηκαν από τους ενδιαφερόμενους, παρ’ όλον ότι τα εισοδήματα από τα οποία σήμερα αφαιρούνται οι εισφορές αυτές είναι σημαντικά χαμηλότερα, δεύτερον για την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους που έχει συσσωρεύσει το ασφαλιστικό και η όλη δημοσιονομική διαχείριση στο παρελθόν, τρίτον για την πρόσθετη αποταμίευση που χρειάζονται προκειμένου να διασφαλίσουν τις μελλοντικές τους συντάξεις, εφόσον η γήρανση του πληθυσμού, αναπόφευκτα, θα συρρικνώνει τις ασφαλιστικές εισφορές στα επόμενα χρόνια, τέταρτον για τις καταλυτικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, και πέμπτον γιατί βρίσκονται αντιμέτωποι με διαρθρωτικές σχέσεις που κρατούν την οικονομία σε χαμηλή αναπτυξιακή τροχιά, πιέζοντας προς τα κάτω εισοδήματα, απασχόληση, προσδοκίες και επενδύσεις. Έτσι που το θέτετε, οι νέοι τι επιλογές έχουν; Το υπερβολικό βάρος των ασφαλιστικών εισφορών και

των φόρων σε συνδυασμό με περικοπές δημοσίων δαπανών για επενδύσεις και άλλες κοινωνικές προτεραιότητες οδηγεί τους εργαζόμενους στην αναζήτηση δύο διεξόδων. Η πρώτη είναι να φύγουν στο εξωτερικό, όπου βρίσκουν ικανοποιητικές αμοιβές, θέσεις εργασίας, αξιοκρατία, σημαντικά βελτιωμένες συνθήκες εργασίας, προοπτικές ανέλιξης και περιβάλλον ευνοϊκό για τη δραστηριότητα στην οποία ειδικεύονται. Η δεύτερη είναι να μείνουν στη χώρα, αλλά να στραφούν προς επαγγέλματα που σχετίζονται με την παραοικονομία, όπου μπορεί κάποιος να διαφεύγει (σε διάφορους βαθμούς) τόσο από τους φόρους, όσο και από τις κοινωνικές εισφορές. Η δεύτερη αυτή επιλογή έχει ως αποτέλεσμα ότι στο όνομα της προστασίας του σημερινού δημόσιου ασφαλιστικού συστήματος, σταδιακά και αφανώς, καθιερώνονται συνθήκες ενός άτυπου, αλλά εκτεταμένου, ιδιωτικοποιημένου ασφαλιστικού συστήματος, δεδομένου ότι όσοι επιλέγουν άτυπες μορφές απασχόλησης δεν μπορούν να έχουν καμία από τις ειδικότερες μορφές ασφαλιστικής κάλυψης (ιατρική, συντάξεις κ.ά.) που έχουν οι ασφαλισμένοι. Ο μόνος δρόμος είναι να προσφύγουν σε ιδιωτική ασφάλιση. Πολ λοί αναφέρονται στον κίνδυνο δημιουργίας de facto νομιμοποιημένων «αυταρχικών συστημάτων διακυβέρνησης» σε τέτοιες συνθήκες κινδύνων και φόβου. Πώς σχολιάζετε αυτά τα εφιαλτικά σενάρια; Η ιστορία του 20ού και 21ου αιώνα μάς διδάσκει μονότονα ότι η μη-διαχείριση των κινδύνων έχει ως αποτέλεσμα οι «πιθανότητες κινδύνου» να μετατρέπονται σε κίνδυνο, οδηγώντας σε συνθήκες οικονομικής αδυναμίας, διχασμών ή κοινωνικών εντάσεων και προετοιμάζοντας το έδαφος για μια νέα κατανομή της πολιτικής εξουσίας. Όταν καίρια υπαρξιακά στοιχεία (εισόδημα, υγεία, εργασία, παιδιά κτλ.) φτάνουν να είναι σε κίνδυνο, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η Δημοκρατία τείνουν να βρεθούν σε δεύτερη θέση στις κοινωνικές επιλογές. Ο αυταρχισμός, οι πολιτικές παραπλάνησης (ή αποπλάνησης) παίρνουν το πάνω χέρι και το κόστος πληρώνεται αργότερα. Ο κίνδυνος είναι τα σενάρια αυτά, αντί να θεωρούνται εφιαλτικά, να φτάσουν να γίνουν αποδεκτά ή και επιδιωκόμενα. Συμπέρασμα: το θεμελιώδες ζητούμενο είναι αν εμείς κάνουμε κάτι για να μην αφεθούμε να γλιστρήσουμε σε ένα τέτοιο σημείο ή αν αφήνουμε να πλησιάζουν φάσεις όπου με απορία –ξανά– θα αναρωτιόμαστε πώς μας βρήκε τέτοιο κακό, αφού δεν κάναμε τίποτα. Αυτό το «δεν κάναμε τίποτα» είναι το τίμημα των επιλογών μας στα μεγάλα προβλήματα της χώρας. Στο Επίμετρο του βιβλίου σας γράφετε ότι συνειδητά παραλείψατε να κάνετε εξειδικευμένες προτάσεις για μια μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού. Όχι λόγω έλλειψης ιδεών αλλά επειδή διαπιστώνετε ότι σταθερά απουσιάζει η πολιτική βούληση να βρεθούν απαντήσεις και οι προσχηματικές συζητήσεις δεν έχουν νόημα. Δεν ακούγεστε αισιόδοξος… Να σας πω. Το κύριο πρόβλημα είναι ότι οι «λύσεις» που κατά καιρούς συζητήθηκαν, δεν υπάρχουν. Από εκεί και πέρα, η λύση, αν υπάρξει, πρέπει να συνδεθεί με το τι κάνουμε για να πάει η χώρα, εμείς όλοι, μπροστά, πώς ξεφεύγουμε από το τέλμα της αναπτυξιακής πτώσης, των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και της υπερχρέωσης, της συρρίκνωσης των εισοδημάτων, της υψηλής ανεργίας, της υπερφορολόγησης των μεν και της φοροδιαφυγής των δε, της γήρανσης και της μετανάστευσης. Προτάσεις υπάρχουν πολλές, όμως κάθε μία έχει εξαιρετικά δύσκολα προβλήματα. Επιπλέον, το πρόβλημα σήμερα είναι γενικότερο: πώς ξεπερνιούνται αντιλήψεις και στρατηγικές που, μέχρι τώρα, με ή χωρίς αναφορά στο ασφαλιστικό, μπλοκάρουν συνολικά την πορεία της χώρας προς μια ισχυρότερη αναπτυξιακή τροχιά. Πάντως, συμφωνώ σε αυτό που λέτε, ότι δεν παράγω αισιοδοξία. Παράγω όμως πραγματισμό, μήπως και μέσα από αυτόν προκύψει αισιοδοξία. Σε ένα τραγούδι του, ο Wolf Bierman, ένας πολύ γνωστός τραγουδοποιός της Ανατολικής Γερμανίας της δεκαετίας του 1970 (και μετά), λέει: «Δεν είμαι εγώ ο απαισιόδοξος. Η πραγματικότητα είναι απαισιόδοξη, όχι τα τραγούδια μου». Το να υποκρίνεται κανείς τον χαζοχαρούμενο (ή και να είναι) έχει δύο όψεις: από τη μία είναι ευχάριστος στους άλλους, τον χαϊδεύουν, «τον πάνε», κερδίζει διάφορα, αλλά από την άλλη αυτό είναι επικίνδυνο, ύπουλο και ανεύθυνο. Έχει βέβαια και προσωπικό κόστος. A 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020 A.V. 9

¡Ä°»»° °¦Ã Ƹ £Eªª°¤ÃÁ¹º¸ Της Σαλονίκης μοναχά της πρέπει το «λογκντάνι» Του ∆ΙΟΓΕΝΗ ∆ΑΣΚΑΛΟΥ Εδώ Θεσσαλονίκη. Εδώ Θεσσαλονίκη. Σας µιλάει η πόλη που είχε το πρώτο κρούσµα και µάλιστα µέσα στα κεντρικά του ∆ήµου. Μια πόλη που συνεχίζει να φτιάχνει µπουγάτσες κάθε πρωί για όλους τους ελεύθερους πολιορκηµένους, αλλά πολύ λιγότερες. Μια πόλη που ξέρει από φαντάσµατα, αλλά είναι αλλιώς να τα αισθάνεσαι για πρώτη φορά δίπλα σου, στον δρόµο, όταν πατάς το «6» για την άθληση και βρίσκεσαι εσύ και τα φανάρια που σου κλείνουν το µάτι. Όχι, δεν έχουµε πεθάνει όλοι σ’ αυτή την πόλη, δεν έχει γεµίσει µε πτώµατα που βαριοκουνιούνται σε κωµατώδη µορφή στον Θερµαϊκό. Υπάρχουµε, θα το ’λεγα, σε µια κατάσταση «ωσεί παρών» περιµένοντας κάτι που δεν έρχεται, σε µια κατάσταση που δεν ξαναζήσαµε µέσα σ’ έναν λιωµένο χρόνο σχεδόν σαν τα λιωµένα ρολόγια του Νταλί. Άδεια βλέµµατα σε µισά πρόσωπα καλυµµένα από τις µάσκες, δεν δικαιολογούν ούτε κατά φαντασία τον τίτλο της «ερωτικής πόλης», άσε που ποτέ δεν ήµασταν. Πιο πολλοί µέρα µε τη µέρα νιώθουµε όλο και πιο πολύ σαν την «πόλη των φαντασµάτων» δικαιώνοντας έτσι και τον Μαζάουερ. Βρισκόµαστε σε χαλασµένες διακοπές, καρντάσια! Τρεις είναι οι φυλές που κυκλοφορούνε στη διάρκεια της µέρας χωρίς φόβο. Η φυλή των «πιστών», άλλωστε κοινώνησαν προσφάτως στο προαύλιο του Μυροβλύτη. Η φυλή των µηδενιστών, ή αλλιώς «λέγε µε όσο πάει», και η φυλή των απογοητευµένων, οπαδοί του σχήµατος «τι είχαµε τι χάσαµε». Οι υπόλοιποι, οι φρόνιµοι, «τα πρόβατα», οι λογικοί, «οι υποταγµένοι», οι παραπλανηµένοι, µέσα!

Όπως καταλαβαίνετε, λοιπόν, το θέµα δεν είναι εάν η «Συµπρωτεύουσα» θα ξαναγίνει «Συµβασιλεύουσα», αλλά να µη γίνει «συνασθµαίνουσα πρωτεύουσα» γεµάτη από ΜΕΘ µέσα στη ∆ΕΘ. Γιατί όπως είπε και ένας εξαϋλωµένος από την κούραση γιατρός που τρέχει για να προλάβει τους αρνητές που ψώνισαν το staff, «καλύτερα παραπλανηµένοι παρά διασωληνωµένοι»! Φοβηθείτε άφοβα, λοιπόν, εάν θέλετε τη ζωή σας πίσω. Γιατί ο φόβος ήταν πάντα η καύσιµος ύλη του ηρωισµού. Πάντως, οφείλω να πω και να οµολογήσω ότι µετά από τόσα χρόνια τα καταφέραµε ο καθένας από το «µετερίζι» του, που λέγανε και οι παλιοί ορθόδοξοι πασοκτζήδες, να ξεφύγουµε απ’ τον «µπαγιάτικο» τίτλο της Συµπρωτεύουσας και να ανέβουµε πίστα, παίρνοντας αυταπόδεικτα τον τίτλο της Θεσσαλονίκης ως «Πρωτεύουσας των Κρουσµάτων». Πάντως πιστεύω να το γυρίσουµε το µατς έστω και στο 89΄ για να µην κάνουµε στο τέλος παρέα µε τα αρχαία που θέλουµε να σώσουµε σε µία πόλη των πνευµάτων! Πάµε λοιπόν όλοι µαζί µε τη νέα προσευχή «πιστεύω εις έναν ιό πατέρα παντοκράτορα»… Υ.Γ. Και για τους άπιστους έχω µία παρότρυνση. Ρωτήστε και κανέναν ειδικό, τόσοι ταξιτζήδες τι θα γίνουν; Κλέφτες; Ραντεβού στο Χάλοουιν του Πολυτεχνείου! Γιατί αγωνιστήκαµε για να ’χουµε το δηµοκρατικό δικαίωµα να κολλήσουµε ο ένας τον άλλο δοθείσης ευκαιρίας. Προτεινόµενο soundtrack για την ανάγνωση του κειµένου το “Vittorio” του Λεξ. A

ΟΝΕΙΡΟ ΖΩ, ΜΗ ΜΕ ΞΥΠΝΑΤΕ Ένα διήγηµα του ΗΛΙΑ ΚΟΥΤΣΟΥΚΟΥ* η πανδηµία έχει µεγάλο τράβελιγκ και δύσκολα µονοπλάνα...». Πάνω που πάω να φωνάξω «Τακούλη µου, τι κάνεις;», οι κωλονευροδιαβιβαστές µου εξαφανίζουν την εικόνα του και πάραυτα µου κουβαλούν κάποιες µικρούλες που κάνουν τζόκινγκ, ξεπεταρούδια γύρω στα 17-18 όλα τα λεφτά. Κοιτάζω τις νεαρές που τρέχουν, ελαφάκια, κόντρα στο απαλό αεράκι του Θερµαϊκού και σκέφτοµαι πως η Οµορφιά είναι αήττητη και έτσι θα σώσει τον κόσµο –είχε δίκαιο ο Ντοστογιέφσκι– όταν στη σκηνή εµφανίζεται η Παγώνα Σουµελίδου από τον Εύοσµο, εύσωµη, νταρντάνα στα 65 της, που την είχα γνωρίσει πριν από 25 χρόνια στην κλινική όπου νοσηλευόµουν. Προϊσταµένη της εντατικής. Στέκεται µπροστά µου και µε αυστηρό ύφος µου λέει «να σταµατήσετε αµέσως το κάπνισµα και βάλτε τη µάσκα σας γιατί τρέχουν τα σάλια σας, σα δε ντρέπεστε». Ξύπνησα λουσµένος στον ιδρώτα. Πήγα προς το παράθυρο κι από τον Χορτιάτη ερχόταν ένα φωτεινό µωβ. Ξηµέρωνε απαλά στη δύσκολη καινούργια µέρα. A *Ο Ηλίας Κουτσούκος είναι δηµοσιογράφος, ποιητής και συγγραφέας.

© ΒΕΡΒΕΡΙ∆ΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ / EUROKINISSI

Είµαι, λέει, πεζοπόρος στην παραλιακή της πόλης, αυτή που τη λένε «µπάι-πας», και έχω θυµώσει γιατί συναντώ και άλλους να βολτάρουν, άλλους που πολλούς από αυτούς δεν χώνευα χρόνια για διάφορους λόγους –µάλλον κοινωνικούς– δεν ξέρω ακριβώς, πάντως δεν γουστάρω ούτε τις καληµέρες τους. Όλοι έχουν στο κινητό τους το 6 και φορούν κανονικά τη µάσκα τους, αν και ξέρω πως πολλοί από αυτούς έβριζαν πριν λίγο καιρό τις µπούρκες και τα τσαντόρ. Βαδίζουν στο δήθεν «κάπου έχω να πάω» και εγώ τους παρατηρώ ασφαλής µέσα στο όνειρο, που µάλλον το έχει σκηνοθετήσει ένας Κινέζος νεαρός και αυτόχειρας, µε τις οδηγίες όµως του Θόδωρου Αγγελόπουλου που λάτρευε την παραλιακή. Κάθοµαι σε ένα παγκάκι, κατεβάζω τη µάσκα, ανάβω το τσιγαράκι µου και βλέπω έναν µεσήλικα κοµψοντυµένο, να ξεκόβει από τη βόλτα του και να µε πλησιάζει σε απόσταση ασφαλείας. Κατεβάζει κι αυτός τη µάσκα του, βγάζει από την τσέπη ένα πακέτο Παλλάς –που δεν υπάρχει τώρα– και ανάβει, ενώ εγώ έκπληκτος αναγνωρίζω τον φίλο µου. Είναι ο Τάκης Κανελλόπουλος. Με κοιτάζει σοβαρός και µου λέει «να προσέχεις, αγόρι µου, αυτή

10 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020

Δύσκολη εποχή για σούπερ ήρωες Του ΛΕΟΝΤΙΟΥ ΠΑΠΑ∆ΟΠΟΥΛΟΥ Ηµερολόγιο καραντίνας, πράξη δεύτερη. ∆έκατη έβδοµη ηµέρα εγκλεισµού. Ναι, εδώ πάνω ξεκινήσαµε νωρίς και µάλλον θα αργήσει αρκετά ο πρωινός καφές µε την παρέα στο στέκι µας, στην Προξένου Κοροµηλά. ∆εν παραπονιέµαι. Φίλος µου βρίσκεται θετικός στον κορωνοϊό. ∆ύο ηµέρες χαµηλός πυρετός και ελαφριά εξάντληση. Φαίνεται ότι είναι από τους πολύ τυχερούς. Η ζωή και η δουλειά συνεχίζονται. Κρύο πράµα η τηλεργασία. Η χαζοµάρα που θα πεις µε τους συναδέλφους σου µπροστά από την οθόνη δεν είναι ποτέ τόσο αστεία. Και κανένας τους δεν µπορεί να σε αναγκάσει να δοκιµάσεις ριζογκοφρέτες µε ρίγανη. Ποτέ δεν κατάλαβα την ύπαρξη της ριζογκοφρέτας. Ίσως αν τις πασπάλιζαν µε µπόλικη σκόνη µπάρµπεκιου…

Sms για σωµατική άσκηση. Λίγο γρήγορο περπάτηµα στη γειτονιά. Πού να τρέξεις στα Κάστρα... Μόνο ανηφόρες και κατηφόρες. Ο δρόµος περνά και από το µπουγατσάδικο. Ο ιδιοκτήτης είναι «γριά». Κάποτε είχαµε να πούµε και κάτι. Με το ποδόσφαιρο και το βόλεϊ στα ερασιτεχνικά, έµεινε ένα µπάσκετ για να κοροϊδευόµαστε. Μπαίνεις στο Facebook, διαβάζεις τις βλακείες που γράφουν και θέλεις να πετάξεις τον υπολογιστή από το µπαλκόνι. Μιλάς στο τηλέφωνο µε φίλους. Ακούς την απογοήτευσή τους. Ο ένας έχει εστιατόριο στο κέντρο και το έκλεισε προσωρινά, ο άλλος κοµιξάδικο και τα ψιλοφέρνει βόλτα χάρη στις ταχυδροµικές παραγγελίες. Και µετά σκέφτεσαι τα δικά σου. Μόλις χθες ανακοίνωσαν ότι πιθανόν να µετατρέψουν το συνεδριακό «Ιωάννης Βελλίδης» σε νοσοκοµείο για ασθενείς του κορωνοϊού. Τον ίδιο χώρο στον οποίο πληµµύριζε η ζωή και το χαµόγελο όταν εσύ έφερνες τον Φρανκ Μίλερ, τον Ντον Ρόσα και τόσους άλλους διάσηµους δηµιουργούς κόµικ. ∆ύσκολη εποχή για σούπερ ήρωες. Πώς να προγραµµατίσεις την επόµενη διοργάνωση, όταν δεν ξέρεις τι σου ξηµερώνει; Το YouTube ανοιχτό στο βάθος παίζει τυχαία κοµµάτια. Ακούγεται το «Blue Bayou» από το «A Black & White Night Live». Ταυτίζοµαι. Είχα ξεχάσει πόσο ωραίος ήταν ο Roy Orbison. A *Ο Λεόντιος Παπαδόπουλος είναι δηµοσιογράφος, αρχισυντάκτης του free press «Citymag Thessaloniki», διοργανωτής του Thessaloniki Comic Convention «The Comic Con».

19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020 A.V. 11

Γραμμα απο τη θEσσαλονικη Ελένη Μουλούδη Aνταπόκριση από την εμπόλεμη ΜΕΘ Ιπποκρατείου Μιλήσαμε με τη συντονίστρια-διευθύντρια μέσα από τη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας Ενηλίκων Του Στέφανου Τσιτσόπουλου

Τη ρωτώ κατά πόσο πέρα από τη δική τους υποστήριξη, ο ασθενής πρέπει να παλέψει αντλώντας ψυχική δύναμη από αποθέματα εντός του. «Υπάρχουν άλλοι συνάδελφοι πιο ειδικοί στο θέμα της ψυχολογικής προσέγγισης, αλλά θεωρώ πως είναι τεράστιος ο ρόλος του ίδιου του ασθενή να αντλήσει δύναμη από το είναι του, να πει θα ζήσω. Οι μελέτες που διαθέτουμε στη Μονάδα κάνουν λόγο για την παρηγορητική συνεισφορά της μουσικής στη μάχη που δίνουν. Ειδικά στη διαδικασία αφύπνισης η μουσική παίζει επίσης τεράστιο ρόλο, κλασική κατά προτίμηση, όπως αυτή που χρησιμοποιείται καταπραϋντικά στα νεογνά».«Ε, λογικό, τι να βάλουν; Βάγκνερ ή γκάζια από Μπετόβεν;», σπάω λίγο τη μελαγχολική μας κουβέντα.

Μονάδα Εντατικής Θεραπείας Ενηλίκων, Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, τώρα. «Μόλις ήρθα. Κάθε τρεις μέρες γυρίζω στο σπίτι μου για να κάνω μπάνιο, να αλλάξω, να φορτώσω στη βαλίτσα μου τα απαραίτητα. Έχω βάλει ένα κρεβάτι στο γραφείο μου, τις τελευταίες δέκα μέρες κοιμάμαι εδώ». Η Ελένη Μουλούδη είναι η συντονίστρια-διευθύντρια της Μονάδας αλλά και γραμματέας της Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας Ελλάδας, όπως επίσης και μέλος δύο επιτροπών του ΚΕΣΥ, «καταθέτουμε τις προτάσεις μας συμβουλευτικά, το επόμενο βήμα, αν γίνουν δεκτές, είναι η δημοσίευσή τους σε ΦΕΚ». Τι συμβαίνει στη Θεσσαλονίκη; Λίγες ώρες πριν της μιλήσω, στο κινητό μου ήρθε το εξής μήνυμα από αγαπημένη φίλη, συγγραφέα, που κατοικεί στο βορρά – της ζήτησα να μου στείλει κάτι, αν ήθελε, για την πρωτόγνωρη «κόκκινη» κατάσταση που βιώνει η πόλη, για την εφημερίδα. Κρατώ, εννοείται,τα στοιχεία της ανώνυμα αλλά παραθέτω την απάντησή της: «Είμαστε καλά, αλλά τριγύρω γίνεται χαμός. Η αλήθεια είναι πως δεν έχω και τι να γράψω αυτή τη στιγμή και δεν θέλω να σε κρεμάσω, ας το αφήσουμε… Δυο γνωστοί μου πέθαναν χθες, έχει μαυρίσει η ψυχή μου, σε φιλώ πολύ, να προσέχεις».

Κάπου εδώ, να σας αποκαλύψω και μερικά, ας τα πω, προσωπικά μας. Με την Ελένη Μουλούδη περάσαμε μαζί υπέροχα παιδικά χρόνια, οι μάνες μας μιλούν καθημερινά τηλεφωνικά, η μία στην Αλεξανδρούπολη και η άλλη στην Ξάνθη,ο πατέρας μου τη χόρεψε ντάμα(!) πολλές φορές στις γιορτές που μοιράζονταν τα σπίτια μας. Υπέροχα παιδικά χρόνια. Τη θαύμαζα και μετά το πανεπιστήμιο, όπως εξελισσόταν, και της τρέφω μεγάλο δέος, μιας και ήταν, είναι και θα είναι ταγμένη για πάντα στο δημόσιο σύστημα υγείας.

Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά, Ελένη Μουλούδη, και η Θεσσαλονίκη εκτροχιάστηκε; «Το τετραήμερο του Αγίου Δημητρίου και της 28ης Οκτωβρίου», απαντά η Ελένη Μουλούδη. «Η Θεσσαλονίκη είναι μια τεράστια συνοικιακή βαλκανική πόλη, όλοι θα κατεβούν στο κέντρο για ψώνια, για έναν καφέ, δεν είναι όπως στην Αθήνα που η κάθε συνοικία είναι και μια διαφορετική πόλη». Γνωρίζω τη Θεσσαλονίκη κι ας ζω μακριά της τρία χρόνια. Ο Εύοσμος και το Πανόραμα μπορεί να απέχουν αρκετά, αλλά όλα συγκλίνουν στην παραλία, εκεί όπου υπό τις συνθήκες της βόλτας και τη «χαλαρά» μαζική εστίαση, ο ιός ξέφυγε. Εκκλησίες, μεταλαβιές, ηλικιωμένοι, παρτάκηδες του ΑΠΘ, Παοκαρειανοί και αντικαπιταλιστές ή εθνολάτρες «ατρόμητοι» διαδηλωτές, μαζί με κάθε λογής επιπόλαιους εκδρομείς που τον «ταξίδεψαν» στις επαρχίες της τετραήμερης σχόλης, τον σπρένταραν μαζικά. «Υπάρχει παραφημολογία αλλά και παραφιλολογία, πως δήθεν αφήνονται άνθρωποι να καταλήξουν χωρίς να τους προσφέρουμε απαραίτητες βοήθειες, αλλά δεν ισχύει. Ακόμα εργαζόμαστε υπό συνθήκες καιρού ειρήνης. Θα μπορούσαμε να μην έχουμε φτάσει εδώ ώστε να δουλεύουμε δέκα μέρες σερί άγρυπνοι. Πρέπει να αντέξουμε για άλλες δέκα μέρες, περιμένουμε τα πρώτα θετικά δείγματα πως γίνεται “πλατό”, άρα μετά, όταν περάσουν αυτές οι κρίσιμες δέκα μέρες, θεωρητικά, θα φανεί πόσο θετικά θα λειτουργήσει το δεύτερο λοκντάουν και πιθανόν ο ιός να καταλαγιάσει. Τότε περιμένουμε να δούμε τα αποτελέσματα του νέου εγκλεισμού. Πρώτα, όμως, πρέπει να εδραιωθεί η σταθερότητα των εισερχόμενων κρουσμάτων, για να υπάρξει έλεγχος και στις εισαγωγές και στη θνητότητα». Αναπνευστήρες και μονότονα ζοφεροί ήχοι στους θαλάμους, παλμογράφοι, μηχανήματα υποστήριξης, πώς είναι να βλέπεις στα μάτια των ανθρώπων τον τρόμο του θανάτου; «Η 12 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020

ευλογία και η κατάρα του να είσαι εντατικολόγος αυτή ακριβώς είναι: μέσα σε αυτό το περιβάλλον τεράστιας μοναξιάς, χωρίς καμιά επαφή με τους δικούς τους, οι ασθενείς είναι τρομερά ευάλωτοι. Αλλά και για εμάς που στέκουμε πάνω τους και δίπλα τους με στολές σαν του αστροναύτη, μη νομίζεις πως είναι εύκολο. Είναι το ίδιο τραγικό για μένα, να τους περιθάλπω χωρίς να μπορώ να χρησιμοποιήσω τις αληθινές αισθήσεις μου. Σκέψου πως με τόσα ζευγάρια γάντια στο χέρι, η αφή μου ουσιαστικά δεν υπάρχει για να τους χαϊδέψω παρηγορητικά. Δεν έχω επίσης κανονική όραση λόγω των τεράστιων γυαλιών που φορώ, η μάσκα παρεμποδίζει την όσφρησή μου και η ακοή μου, όπως την έχω ανάγκη για να τους εξετάσω με τα ακουστικά, είναι επίσης “πειραγμένη”. Αυτή η χαμένη, στην ουσία, touch by touch επαφή με τον συνάνθρωπο που πάσχει, δεν υπάρχει. Ο πρώτος που αποσυνδέσαμε επιτυχώς από τη Μονάδα, ο κύριος Βασίλης,το πρώτο που μας είπε ήταν “σας στέλνω όλη μου την αγάπη”».

Δυστυχώς, αν δεν μπει φρένο στην εξάπλωση, θα καταρρεύσουμε όπως τα συστήματα της Ισπανίας και της Ιταλίας

«Πριν δέκα χρόνια είχαμε 440 εντατικά κρεβάτια στην Ελλάδα. Πριν δυο χρόνια έγιναν 576, αυτή τη στιγμή έχουμε 400 κλίνες Covid, που σημαίνει πως καταφέραμε να τις διπλασιάσουμε, φτάνοντας κοντά στον μέσο όρο της Ευρώπης. Δυστυχώς, αν δεν μπει φρένο στην εξάπλωση, θα καταρρεύσουμε όπως τα συστήματα της Ισπανίας και της Ιταλίας, που ήταν κι ανώτερά μας. Διπλασιάσαμε τις κλίνες ΜΕΘ στην πανδημία, πήραμε αρκετά χρήματα από το Ίδρυμα Νιάρχος για να τις ενισχύσουμε με επιπλέον 32 κρεβάτια, αλλά δεν φαντάζεσαι ακόμα και τώρα πόσο μεγάλη είναι η γραφειοκρατία στην Ελλάδα. Παρ’ όλα αυτά, διαμορφώθηκαν επαρκείς χώροι ασφαλείας με προδιαγραφές εντατικής. Ακόμα δεν καταρρεύσαμε, είμαστε όμως οριακά. Η Ελλάδα αντέχει, εμείς στο Ιπποκράτειο έχουμε πάνω από 200 νοσηλευόμενους. Οποιοδήποτε σύστημα υγείας, με όσα μηχανήματα και προσωπικό, όταν είναι πολυπληθής ο κόσμος που το χρειάζεται, δυστυχώς δεν μπορεί να ανταπεξέλθει. Επαναλαμβάνω όμως πως, ακόμα κι αν δουλεύουμε οριακά, μπορούμε να δουλεύουμε σε συνθήκες ειρήνης». Τη ρωτώ τι θα πει αυτό, συνθήκη ειρήνης, και με παραπέμπει στην ιστορία της Εντατικολογίας: «Ουσιαστικά η επιστήμη μας δημιουργήθηκε μέσα από πολέμους και μεγάλες καταστροφές, είναι ας το πω το παράπλευρο όφελος των μεγάλων καταστροφών, τότε που οι γιατροί πρώτης γραμμής εκαπαιδευόμαστε και καλούμαστε να σώσουμε ό,τι μπορούμε. Παλιά τα ποσοστά θνητότητας στις μονάδες ήταν 100%, πλέον καταφέραμε να τα κατεβάσουμε στα 30 με 32% θνητότητα σε όλη την Ελλάδα. Είμαστε καλύτερα στα ποσοστά σε σύγκριση με την Ευρώπη, όχι απαραίτητα γιατί είμαστε ανώτεροί τους, αλλά γιατί μέχρι τούδε το σύστημά μας δεν πιέστηκε όπως το δικό τους. Μπορέσαμε να ανταπεξέλθουμε επιτυχώς, όμως τώρα, τον τελευταίο μήνα, ειδικά στη Θεσσαλονίκη η κατάσταση αντιστράφηκε αρνητικά. Δίνουμε όσα μπορούμε, ευχόμαστε να αντέξουμε, μέρα με τη μέρα,

ώρα με την ώρα». Αυτή; Δεν φοβάται να μην κολλήσει, ειδικά μέσα στη Μονάδα; «Εντός, είμαστε πενήντα άτομα. Δεν παρουσιάστηκε κανένα κρούσμα από το εσωτερικό της. Είμαστε τόσο πολύτιμοι, που δεν μας παίρνει να λείπουμε μπαίνοντας οι ίδιοι σε τυχόν καραντίνα. Τα πρωτόκολλα είναι αυστηρά, όσοι παρουσίασαν θέμα το κόλλησαν από έξω και απομακρύνθηκαν…». Τη δεκαετία του ’80 έζησα ακριβώς απέναντι από το νοσοκομείο Ιπποκράτειο ως φοιτητής. Ασθενοφόρα, εφημερίες, γυράδικα και γραφεία κηδειών επί της Κωνσταντινουπόλεως μου είναι οικείες εικόνες – ακόμα μένουμε σε αυτό το σπίτι καμιά φορά, δεν έπαψα ποτέ να σκέφτομαι το νοσοκομείο, ειδικά τώρα στην Αθήνα, που βλέπω στην τηλεόραση το ρεπορτάζ Θεσσαλονίκης και ψιλομελαγχολώ. Εκεί «απάνω» ζουν οι καλύτεροί μου φίλοι, τρέμει το φυλλοκάρδι μου καθημερινά. Μιλάμε κι όλοι τους έχουν κι από έναν οικείο που «τσίμπησε». Προσοχή, όχι κάποιος που τους είπε για κάποιον που κάποιος γνωστός του έπαθε Covid, αλλά για πρόσωπο του άμεσου περιβάλλοντός τους. Θεσσαλονίκη, κατάσταση πολιορκίας. Η Ελένη Μουλούδη και τα «κομάντα» της ΜΕΘ Ιπποκράτειου πέφτουν σαν τους αλεξιπτωτιστές των ειδικών δυνάμεων, αρχίζουν από εκεί που ο άλλος «στρατός» δεν μπορεί να πολεμήσει. «Είμαστε μια ιδιαίτερη πληθυσμιακή ομάδα υπηρετών της δημόσιας υγείας, ξεκινάμε από εκεί που σταματούν οι άλλοι, σε μας μπαίνουν όλα τα βαριά περιστατικά που οι ζωτικές λειτουργίες απειλούνται θανάσιμα, είμαστε η τελευταία ελπίδα για να επιζήσουν. Να σου διευκρινίσω όμως κάτι: Ο περισσότερος κόσμος νομίζει πως όποιος διασωληνώνεται κάνει την ύστατη προσπάθεια για να ζήσει. Λάθος. Η διασωλήνωση πολλές φορές δίνει παράταση στη διδικασία του θανάτου και ο ρόλος του εντατικολόγου δεν είναι αυτός». Δεν τη ρώτησα ποτέ γιατί έγινε εντατικολόγος. Να η ευκαιρία μου. «Στα 24 μου, που τελείωσα την ιατρική στο ΑΠΘ, δεν υπήρχε καμία προετοιμασία ως προς τυχόν κριτήρια που απαιτούνταν για ειδικότητες, αλλά δεν με φανταζόμουν ποτέ εργαστηριακή γιατρό. Και ήθελα να πάρω μια ειδικότητα, λόγω ιδιοσυγκρασίας, που να αρχίσει αμέσως. Να μη χρειαστεί να κάνω αγροτικό ώστε να επιστρέψω στην επαρχία (η σχέση μου τότε ήταν κι αυτή στη Θεσσαλονίκη, καταλαβαίνεις). Η αναισθησιολογία τότε στη Θεσσαλονίκη ήταν μια εξελισσόμενη ειδικότητα, το ΕΣΥ μόλις ξεκινούσε, ο καρδιοχειρουργός Παναγιώτης Σπύρου ήρθε από την Αμερική, στήνοντας την καρδιοχειρουργική μονάδα του νοσοκομείου Παπανικολάου. Ήμουν πολύ τυχερή υπό την έννοια πως έκανα γερμανική ειδικότητα, μιας και το 90% των γιατρών που με εκπαίδευσαν είχαν ευρωπαϊκή ειδικότητα για να μου μεταβιβάσουν. Η αναισθησιολογία είναι πίσω από τον μπερντέ, όπως λέμε στην παραφιλολογική ιατρική(!), εμείς είμαστε ο εγκέφαλος του χειρουργείου, κάτω από εμάς βρίσκεται το σώμα. Κι επειδή, σαν χαρακτήρα, με ξέρεις πως δεν άντεχα να είμαι δεύτερος ρόλος, αλλά και επειδή η παθολογία μού ήταν αγαπημένη (σ.σ. ο πατέρας της Κωνσταντίνος Μουλούδης ήταν ο εθνικός παθολόγος της Αλεξανδρούπολης, όπου μεγαλώσαμε), αποφάσισα να διαλέξω κατι που να τα συνδυάζει, κάτι δυναμικό. Επέλεξα την εντατικολογία. Τεράστιο κομμάτι, πολύ δύσκολο. Σήμερα βέβαια εμείς των πρώτων χρονών του ΕΣΥ οι “εκδρομείς” εκπαιδεύουμε τους νεοεισερχόμενους που μπαίνουν κατόπιν εξετάσεων». Γνωρίζω, όπως σας εξομολογήθηκα, αρκετά καλά την Ελένη Μουλούδη, ξέρω, ας πούμε, πως πάντα εκτός από ιατρική μελετούσε και λογοτεχνία, κι αλήθεια θέλω αυτό το τηλεφώνημα-συνέντευξη να τελειώσει κάπως πιο παρηγορητικά κι ευφρόσυνα. «Δεν μπορώ να διαβάσω ούτε μία σελίδα, ώσπου να τελειώσει όλο αυτό. Αλλά αφού ρωτάς ποιος θα μπορούσε να απεικονίσει λογοτεχνικά την παράνοια που ζούμε, νομίζω πως μόνο ένας Χρήστος Χωμενίδης με τη λοξή ματιά του “Σοφού παιδιού” μπορεί να την περιγράψει». Την καληνυχτώ στέλνοντάς της μια μεγάλη αγκαλιά. Θεσσαλονίκη, ψηλά το κεφάλι, υπάρχουν φύλακες άγγελοι, την αγάπη μου σε όλους τους αναγνώστες, μα ένα τσικ παραπάνω εκεί στα παγωμένα βόρεια... A

19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020 A.V. 13

¡Ä°»»° °¦Ã Ƹ £¶ªª°¤ÃÁ¹º¸ ιερείς χωρίς µάσκες στον Άγιο ∆ηµήτριο και οι ουρές έξω από τον ναό κατά τον εορτασµό του πολιούχου, το κατάµεστο κλαµπ στα Λαδάδικα την παραµονή της απαγόρευσης κυκλοφορίας ή το Εράσµους πάρτι των 20 ατόµων µε τη διατάραξη κοινής ησυχίας τη νύχτα της περασµένης Παρασκευής, δεν ήταν παρά οι εκδηλώσεις µιας οικονοµικά στενόχωρης και ψυχολογικά µπαϊλντισµένης κοινωνίας η οποία, κουρασµένη από τα στερεότυπα που ανακυκλώνει η υπόλοιπη Ελλάδα γύρω από την απείθειά της, έχασε ολωσδιόλου το µέτρο και προτίµησε να βάλει η ίδια τρικλοποδιά στον εαυτό της. Στις 30 Οκτωβρίου, η Θεσσαλονίκη ήταν ήδη πρωτεύουσα κρουσµάτων κορωνοϊού (θέση την οποία δεν έχει εγκαταλείψει έκτοτε) και στις 3 Νοεµβρίου µπήκε σε καθεστώς νέου lockdown.

Εδώ οι συνοικίες δεν έχουν καταφέρει να αυτονοµηθούν στον βαθµό που συµβαίνει στην Αθήνα και από τους παράλληλους δρόµους της παραλιακής έως τις ενδιάµεσες οδούς που σκαρφαλώνουν λίγο ψηλότερα από την Ολύµπου, περικλείονται όλα τα βασικά σηµεία αναφοράς µιας αστικής έκτασης υπερβολικά µικρής για να µας χωρέσει – το κλειστοφοβικό πήξιµο της Τσιµισκή και της Αριστοτέλους θα έπρεπε να αφυπνίζει τον ευάλωτο στην προέλαση του COVID-19 διαβάτη πολύ πριν τις ηµερήσιες εκθέσεις επιτήρησης του ΕΟ∆Υ. Κάπως έτσι, µε την πάροδο των 42 ηµερών της πρώτης καραντίνας, η Θεσσαλονίκη βαρέθηκε να περιµένει τα τακτικά ραντεβού της µε τις νουθεσίες των επιστηµόνων και απλώθηκε στους δρόµους. Κατακυρίευσε τη Ρωµαϊκή Αγορά, την πλατεία Αγίας Σοφίας και το Ναυαρίνο, ξετρελάθηκε µε τον χαµό της Νέας 14 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020

-Τι είμαστε; Θεσσαλονικείς!

-Τι θέλουμε; Σωματική άσκηση! Ηµερολόγια δρόµου από τη συµπρωτεύουσα του δεύτερου lockdown Του ∆ΗΜΗΤΡΗ ΚΑΡΑΘΑΝΟΥ

Παραλίας, συνέρρευσε στο κάµπους του ΑΠΘ. Τα πηγαινέλα παραθεριστών από τα Βαλκάνια και πρωτοετών φοιτητών από την ενδοχώρα ξεγέλασαν στο κρίσιµο αρχικό στάδιο τους επιδηµιολογικούς δείκτες και προκάλεσαν πληθυσµιακές µετακινήσεις ενάντια στις νόρµες της πρόληψης. Όλα τα παρεπόµενα, η αυγουστιάτικη συναυλία του Σαµπάνη στη Χανιώτη Χαλκιδικής, µε τους 2.000 παρευρισκόµενους και τις µολύνσεις που µετακυλίστηκαν στο γηροκοµείο Ασβεστοχωρίου, οι συγκεντρώσεις διαµαρτυρίας στο άγαλµα του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τα προστατευτικά µέτρα στα σχολεία, οι

Γεγονός είναι πως το lockdown µετατρέπει την πόλη σε παιχνιδότοπο του δροµέα. Στη λεωφόρο Μεγάλου Αλεξάνδρου, µπορείς να διασχίσεις την άσφαλτο παράλληλα µε το κυκλοφοριακό ρεύµα ενόσω οι Instagramers βγάζουν selfies στη µέση του αυτοκινητόδροµου εκµεταλλευόµενοι τη φωτογένεια του µετααποκαλυπτικού τοπίου. Ποτέ άλλωστε δεν θα δεις την πόλη τόσο απογυµνωµένη από το συστατικό στοιχείο της: τα µποτιλιαρισµένα γιώτα χι. Ενώ αν το λέει η περδικούλα σου και διαθέτεις προπονηµένους γαστροκνηµιαίους, τέτοιες µέρες µπορείς να περιπλανηθείς τρέχοντας την πόλη από το λιµάνι έως τη Σοφούλη και να φτάσεις ακόµη παραπέρα, µέχρι την πλαζ της Αρετσούς, τη µαρίνα της Νέας Κρήνης, να πάρεις τη στροφή του Ιππικού Οµίλου και να ξεχυθείς προς την περιοχή του αεροδροµίου. Όσο για την απουσία του ανθρώπινου στοιχείου; Μπορείς να διακρίνεις τη χειροπιαστή θλίψη ακόµη και στα βλέµµατα των σκύλων: Έι, πού πήγαν όλοι; Καλό ερώτηµα.

We belong in this world together. Ας το κρατήσουµε έτσι. A

PHOTO © ALEXEY SYSLYAKOV | UNSPLASH

Αν ανήκεις στη φυλή των ανθρώπων µε περιπετειώδες κοινωνικό ένστικτο και χαµηλό δείκτη αυτοπροστασίας, τότε η Θεσσαλονίκη πιθανότατα δεν είναι ο ιδανικός τρόπος για να εκπληρώσεις τις προσδοκίες σου για ανώδυνη πανδηµία. Ο άνθρωπος είναι ζώο συντροφιάς, και πουθενά δε θα το διαπιστώσεις καλύτερα από αυτή την πόλη, όπου όλοι είναι γνωστοί µεταξύ τους µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο και της οποίας το κέντρο είναι ο πυρήνας κάθε δραστηριότητας.

Θα µπορούσαν να είχαν εξελιχθεί τα πράγµατα διαφορετικά; Θα ήταν αλλιώτικη η κατάσταση εάν πριµοδοτούνταν έγκαιρα οι στόλοι του ΟΑΣΘ και ανακουφιζόταν τα αποκαρδιωτικά κατάµεστα δροµολόγια; Θα µπορούσαν να αποψιλωθούν οι φιδοφωλιές της τοξικοεξάρτησης γύρω από το πάρκο Ξαρχάκου, τη Ροτόντα ή το άγαλµα του Βενιζέλου και να παραδοθούν στους δηµότες ώστε να προκύψουν περισσότεροι διαθέσιµοι χώροι συνάθροισης; Θα µπορούσε ο τοπικός πληθυσµός να κλείσει τα αυτιά σε µια ραδιοφωνική µπάντα η οποία ενθαρρύνει τα πιο καχύποπτα ένστικτά της µέσω των απύλωτων αθλητικών FM; Υπήρχαν αναχώµατα ορθολογισµού απέναντι στις θεωρίες συνωµοσίας, όντας όλοι µας κάτοικοι µιας χώρας που ούτως ή άλλως έρχεται δεύτερη παγκοσµίως σε θεωρίες συνωµοσίας γύρω από τον κορωνοϊό, πίσω από τη Νιγηρία, σύµφωνα µε πρόσφατη έρευνα του Guardian; Τι σηµασία έχει; «It is what it is», όπως κυνικά διατεινόταν ο εκλογικά ηττηµένος αρνητής της πανδηµίας από την αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. Τώρα οι κωδικοί 6 πέφτουν βροχή και όλοι τα µαζεύουµε όπως όπως για το σπίτι µόλις πέσει σκοτάδι.

19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020 A.V. 15

Πολιτική Eικόνα από τη συμμετοχή της Kamala Harris στο ετήσιο Pride Parade του Σαν Φρανσίσκο τον Ιούνιο του 2019

Photo by Justin Sullivan/Getty Images

Το ρίσκο είναι ότι τη χρήση των αντωνυμιών στις επαγγελματικές επαφές θα την υιοθετήσουν κυρίως × μόνο τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, κάτι που αυτομάτως δημιουργεί και πάλι διαχωρισμό και «μη ομαλή» συνύπαρξη

16 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020

Γιατί η Κάμαλα Χάρις βάζει στην υπογραφή της τις αντωνυμίες «η/αυτή»; Τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και οι γλωσσικοί προσδιορισμοί της νέας εποχής Tου Γιάννη Νένε

ένδειξη την οποία φυσικά θα πρέπει να μπορούμε να αναιρέσουμε και να διαμορφώσουμε, όπως επιθυμούμε. Το πιο εύκολο και σαφές παράδειγμα που μπορώ να σκεφτώ είναι: το Jason / Αντιγόνη. Το βασικό είναι να υπάρξει ένας τρόπος για να στέλνουμε το μήνυμα ότι το φύλο δεν είναι δυαδικό. Και αν αυτό καθιερωθεί στις προσωπικές μας επαφές καθώς και στον εμπορικό κόσμο, τότε ίσως υπάρξει μία κίνηση και στην πολιτική αρένα όπου, προς το παρόν, τα δικαιώματα των τρανς ατόμων παραμένουν ταμπού. Πάντως, ήδη υπάρχουν επιμορφωτικές σελίδες στο διαδίκτυο για την υιοθεσία αυτής της νέας ετικέτας συνύπαρξης, όπως είναι το LGBT Equity Centre (lgbt.umd.edu) και το MyPronouns.org. Εκεί μπορεί να βρει κανείς (καμία/κανένα) λεπτομερείς πληροφορίες και παραδείγματα, οδηγίες χρήσης των αντωνυμιών, τα ενδεχόμενα λάθη και οδηγίες για το πώς μπορεί κάποιος/α/ο να γνωρίσει και σε άλλα άτομα αυτή τη συνήθεια. Ήδη, έστω και σαν trend, οι αντωνυμίες έχουν αρχίσει να γίνονται γνωστές και σεβαστές στην online κοινότητα. Για παράδειγμα, η σύντροφος του μεγιστάνα Έλον Μασκ, η καναδή μουσικός Κλερ Ελίζ Μπουσέ, γνωστή ως Grimes, ένα κορίτσι κάπου ανάμεσα στην goth κουλτούρα και το κλάμπινγκ και υπέρμαχος των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, θύμωσε πολύ με τον Μασκ όταν αυτός έγραψε, μεταξύ άλλων, ένα tweet προσβλητικό για τους non-binary ανθρώπους: «Οι αντωνυμίες είναι χάλια». Η Grimes του απάντησε διαδικτυακά «Σ’ αγαπώ, αλλά κλείσε το κινητό σου. Δεν μπορώ να στηρίζω το μίσος. Σε παρακαλώ, σταμάτα το αυτό. Ξέρω πως δεν είναι αυτό που πραγματικά έχεις μέσα στην καρδιά σου».

Λίγο μετά την αποδεδειγμένη πλέον νίκη τους στις φετινές εκλογές των ΗΠΑ, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν και η αντιπρόεδρος Κάμαλα Χάρις ενημέρωσαν τα προφίλ τους στα κοινωνικά μέσα, δηλώνοντας τον καινούργιο επίσημο τίτλο τους, «εκλεγμένος πρόεδρος» και «εκλεγμένη αντιπρόεδρος» αντίστοιχα. Η Κάμαλα Χάρις όμως πρόσθεσε στο τέλος και τις αντωνυμίες She/Her, κάτι που έκανε πολλούς να προβληματιστούν μη κατανοώντας την ανάγκη ύπαρξης αυτού του προσδιορισμού. α τελευταία χρόνια, όμως, πολλοί αγώνες δίνονται από τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα για το δικαίωμα και την ανάγκη χρήσης αυτών των προσδιορισμών, για να μπορεί ο καθένας να δηλώνει την ταυτότητά του όπως επιθυμεί. Για την ακρίβεια, η προηγούμενη φράση θα έπρεπε να γραφτεί: Για να μπορεί ο καθένας/ η κάθε μία/ το καθένα να δηλώνει την ταυτότητά του /της όπως επιθυμεί.

Τ

Η Κάμαλα Χάρις έκανε, με αυτή τη μικρή προσθήκη, ένα βήμα προσέγγισης της ΛΟΑΤΚΙ+κοινότητας, όλων αυτών που περίμεναν με μεγάλο ενδιαφέρον να δουν τι στάση θα κρατήσει τώρα που αναλαμβάνει τόσο σπουδαίες αρμοδιότητες, αλλά απέκτησε και το ρεκόρ της πρώτης γυναίκας και μάλιστα μη-λευκής, καθώς και της πρώτης Ινδο-Αμερικανής, που γίνεται αντιπρόεδρος των ΗΠΑ. (Αν θέλαμε να είμαστε δίκαιοι, όμως, το φύλο και το χρώμα του δέρματός της δεν θα έπρεπε καν να αποτελούν στοιχεία για ρεκόρ αλλά να είναι μία απόλυτα φυσιολογική συνθήκη, τουλάχιστον σε μία ιδανική πραγματικότητα. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.)

Μία νέα επικοινωνία

Η Κάμαλα δήλωσε με αυτό τον τρόπο ότι αυτές είναι οι αντωνυμίες που θα προτιμούσε να χρησιμοποιεί όποιος της απευθύνεται, εννοώντας ότι το ίδιο μπορούν να απαιτήσουν και τα τρανς ή non-binary άτομα για τον εαυτό τους. Το φύλο της γέννησής μας δεν είναι απαραίτητο να προσδιορίζει τη ζωή μας και την εικόνα μας.

H πολύ γνωστή Gina Battye, Σύμβουλος Ψυχολογικής Ασφάλειας, Σύμβουλος για την Ένταξη των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και Εκπαιδευτής Πολυεθνικών Εταιρειών για αυτό το θέμα, δήλωσε στο Forbes ότι το να βάζουν όλο και περισσότεροι τις αντωνυμίες τους στις υπογραφές τους σε email και στα βιογραφικά τους στα social media μπορεί να μην είναι ακόμα συνηθισμένο, αλλά η νέα δεκαετία θα έχει πολύ περισσότερους ανθρώπους και επιχειρήσεις να το κάνουν. Και αυτό είναι μία σημαντική κίνηση προς την ένταξη. Η ίδια, ως cisgender, δηλαδή άτομο που ταυτίζεται με το φύλο που της ανατέθηκε όταν γεννήθηκε, συμπεριλαμβάνει παρόλ’ αυτά τις αντωνυμίες στην υπογραφή της για τον απλό λόγο ότι αυτό ομαλοποιεί τις συζητήσεις για το φύλο. Και είναι μία σαφής και διακριτική λύση για το έστω τυχαίο misgendering. Η επιλογή της εικόνας μας είναι ελεύθερη επάνω σε μία παλέτα ρόλων, ρούχων, χρωμάτων, στιλ, κουρεμάτων και σημάτων που εκπέμπουμε. Αυτά μπορεί να είναι σταθερά αλλά και να αλλάζουν ανάλογα με τη διάθεση, την κοινωνική περίπτωση και τις ανάγκες μας. Είναι το μεγάλο παιχνίδι για τον καθένα/καθεμία μας.

Μία νέα ετικέτα συμπεριφοράς στις καθημερινές μας σχέσεις Σε κάποιες εταιρείες του δυτικού κόσμου που έχουν ήδη αρχίσει να χρησιμοποιούν αυτό τον προσδιορισμό, οι αντιδράσεις ήταν ποικίλες. Άλλοι λένε ότι είναι μία δήλωση υποταγής προς την εταιρεία. Άλλοι απλώς δεν καταλαβαίνουν τίποτα. Το ρίσκο είναι ότι τη χρήση των αντωνυμιών στις επαγγελματικές επαφές θα την υιοθετήσουν κυρίως ή μόνο τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, κάτι που αυτομάτως δημιουργεί και πάλι διαχωρισμό και «μη ομαλή» συνύπαρξη. Το ίδιο πρόβλημα «συνεννόησης» θα δημιουργηθεί, λένε οι σύμβουλοι, από το ότι πολύ πιο εύκολα θα υιοθετήσει το δυτικό ημισφαίριο τις non-binary αντωνυμίες και άρθρα. Στη δική μας περίπτωση, στην Ελλάδα, είναι βολικό ότι από τα αρχαιοελληνικά ονόματα μέχρι αυτά της χριστιανικής θρησκείας με τα οποία μας βαφτίζουν, τα περισσότερα έχουν μία κατάληξη ανάλογη με το φύλο της γέννησής μας και αυτό είναι μία πρώτη

Η Κάμαλα και η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα

Η κίνηση της Κάμαλα Χάρις είχε ιδιαίτερο βάρος αφού ο απερχόμενος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε αποσύρει πολλούς από τους νόμους που προστάτευαν τα δικαιώματα των τρανς ατόμων. Η ρητορική μίσους του είναι υπεύθυνη για 168 επιθέσεις εναντίον ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, για την απαγόρευση των περισσότερων τρανς ατόμων να υπηρετούν στον στρατό και την κατάργηση των πολιτικών προστασίας για τα τρανς άτομα, που αναζητούν υγειονομική περίθαλψη και πρόσβαση σε καταφύγια αστέγων. Οι ακτιβιστές απάντησαν τα τελευταία 3 χρόνια με δυναμικές αλλά ειρηνικές συγκεντρώσεις ανυπακοής στις διακρίσεις στον επαγγελματικό τους χώρο με βάση τη σεξουαλική τους επιλογή, την ταυτότητα του φύλου τους και τον τρόπο που παρουσιάζουν το φύλο τους. Η Χάρις κατά τη διάρκεια της θητείας της ως Εισαγγελέας του Σαν Φρανσίσκο είχε ήδη δημιουργήσει μία μονάδα κατά εγκλημάτων μίσους προς τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. Επίσης, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη θέσπιση ενός πρωτοπόρου νόμου το 2014, που απαγορεύει την υπεράσπιση του ΛΟΑΤΚΙ «πανικού», καθώς και παρόμοιες νομοθεσίες ως μέλος της Γερουσίας. Σε προεκλογικές της ομιλίες αναφερόταν συχνά στις εμπειρίες της από την επαφή της με την τρανσέξουαλ κοινότητα, λέγοντας: «Όταν συνδυάζεις τον αγώνα του να είσαι τρανσέξουαλ, με το να είσαι και Λατίνα ή Λατίνος και μετανάστης χωρίς έγγραφα, είσαι διπλά εκτεθειμένος» και «Δεν υπάρχει γυναίκα στα 20 της που να μη φοβάται ότι θα βιαστεί – το ίδιο ισχύει και για την τρανς κοινότητα». Υπάρχουν όμως και ΛΟΑΤΚΙ άτομα που λένε, ας μη βιαζόμαστε να την ανακηρύξουμε σε ηρωίδα γιατί παραμένει μία τρανσοφοβική και «συντηρητική». Για παράδειγμα, ως Γενική Εισαγγελέας της Καλιφόρνιας, είχε προωθήσει έναν νόμο που τιμωρεί τους γονείς όσων μαθητών απουσιάζουν αδικαιολόγητα από το σχολείο (κάτι για το οποίο δήλωσε ότι μετανιώνει), όπως και είχε αρνηθεί να προωθήσει έναν νόμο που επιβεβαιώνει το φύλο σε άτομα εργαζόμενα στο σεξ ώστε να μπορούν να προστατεύονται. Από τότε η Κάμαλα δήλωσε ότι είναι υπέρ της αποποινικοποίησης της σεξεργασίας. Με αντωνυμίες ή όχι, η Κάμαλα έχει ένα μεγάλο έργο μπροστά της. Και όλους εμάς, χωρίς καμία αντωνυμία το «εμάς», να περιμένουμε τον κόσμο να αλλάξει. A

19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020 A.V. 17

Στην αρχή έμεναν σε αποθήκες, μετά σε παράγκες και στη συνέχεια σε σπίτια 35 τετραγωνικών. Εκεί ζουν κάποιοι από αυτούς και σήμερα Του Τάκη Σκριβάνου, Φωτό: Θανάσης Καρατζάς

Ε

ίχα ξεχαστεί κοιτάζοντας μια όμορφη κοπέλα που είχε σταθεί και μιλούσε στο κινητό, όταν με συνέφερε ο Θανάσης Λαζαρίδης: «Έλα, πάμε από δω». Ήμασταν στο κέντρο του Κερατσινίου, μπροστά από το δημαρχείο στην οδό Βενιζέλου, και μόλις ένα στενό πιο μέσα, στα «προσφυγικά», νομίζεις ότι παίζεις κομπάρσος σε κάποια παλιά ταινία. Χαμηλά σπίτια, αυλές με γειτόνισσες, στενά μπαλκόνια φροντισμένα με γλάστρες και λουλούδια, προσεκτικά κρεμασμένες μπουγάδες για να στεγνώσουν στον ήλιο. Ή κάπως έτσι.

Τα πρώτα χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή

Τα προσφυγικά του Κερατσινίου Οι άνθρωποι και οι ιστορίες τους 18 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020

Πριν το 1922 ο Πειραιάς είχε περίπου 130.000 κατοίκους. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκαν μόνιμα περίπου άλλοι τόσοι. Κάποιοι από αυτούς και στα προσφυγικά του Κερατσινίου. Στη μελέτη «Προσφυγικές γειτονιές του Πειραιά: Από την ανάδυση στην ανάδειξη της ιστορικής μνήμης», από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (Ιούνιος 2018), ο Νίκος Μπελαβίλας, αναπληρωτής καθηγητής ΕΜΠ, αναφέρει: «Ο Πειραιάς, με τον πρώτο σχεδιασμό του, προγραμματίστηκε ως μία πόλη 15.000 κατοίκων με ενσωματωμένο το λιμάνι στον κεντρικό λιμένα και τη βιομηχανία στη δυτική πλευρά. Το αρχικό σχέδιο των Σταμάτη Κλεάνθη και Edward Schaubert κάλυπτε την έκταση από τον Άγιο Διονύσιο στα δυτικά έως το Πασαλιμάνι στα ανατολικά. Προς τα βόρεια η πόλη σταματούσε στη Γούβα του Βάβουλα και λίγα οικοδομικά τετράγωνα πιο πίσω από τη σημερινή ακτή Κονδύλη. Στον νότο έφθανε ως τον ναό του Αγίου Νικολάου. Κατοικήθηκε αρχικά από κοινότητες Υδραίων και Χίων αλλά και από μετανάστες οι οποίοι συνέρρεαν κυρίως από το Αιγαίο και την Πελοπόννησο. Ως το 1850 η πόλη είχε μόλις φθάσει στις 5.000 κατοίκους και μετά την Κρητική Επανάσταση του 1868-1869 το μέγεθος ξεπέρασε την αρχική πληθυσμιακή πρόβλεψη». Και προσθέτει ο καθηγητής: «Νέες συνοικίες άρχισαν να διαμορφώνονται στις παρυφές του λόφου της Καστέλας, στην Αγία Σοφία και στην Πειραϊκή με παράλληλες επεκτάσεις του σχεδίου της πόλης. Δύο νέα οικιστικά ρεύματα, οικονομικών μεταναστών από τη Μάνη και πολεμικών προσφύγων από την Κρήτη, οδήγησαν στη δημιουργία νέων συνοικιών, των Μανιάτικων στον ομώνυμο λόφο στα βόρεια και των Κρητικών στον λόφο της Καστέλας. Μεγάλα λιμενικά έργα στο γύρισμα του αιώνα, όπως η εκβάθυνση του έλους στη βόρεια πλευρά του κεντρικού λιμένα, η κατασκευή κρηπιδωμάτων, μόνιμων κτιστών ναυπηγικών δεξαμενών και νέων εξωτερικών λιμενοβραχιόνων, διαμόρφωσαν ένα μεγάλο λιμάνι, διπλάσιο σε μέγεθος από το αρχικό».

Ο διπλασιασμός της πόλης

«Με τον ερχομό των Μικρασιατών προσφύγων ο πληθυσμός του Πειραιά σχεδόν διπλασιάστηκε, καθώς στους 135.833 καταγεγραμμένους κατοίκους του 1920, προστέθηκαν μέχρι το 1928 άλλοι 101.185

Από αριστερά: Αντρέας και Μάγδα Σάμιου και ο Θανάσης Λαζαρίδης

Προσφυγικά στον Πειραιά πριν τον πόλεμο

κάτοικοι, ενώ το λιμάνι αποτέλεσε τόπο πρώτης άφιξης ή διέλευσης για άγνωστο αριθμό εκατοντάδων χιλιάδων», γράφει ο κ. Μπελαβίλας. Όπως λέει, «ο αριθμός των τελικά εγκαταστημένων προσφύγων στον Πειραιά, αποτελεί τον τρίτο υψηλότερο μετά την Αθήνα (317.209 πρόσφυγες) και τη Θεσσαλονίκη (174.390 πρόσφυγες). Η μάζα των προσφύγων, για να επιβιώσει, εγκαταστάθηκε οργανωμένα ή ανοργάνωτα στην αρχή στις πλατείες και τις προβλήτες του κεντρικού τμήματος του λιμανιού, από τον Άγιο Νικόλαο μέχρι την Αγία Τριάδα, σε σχολεία και δημόσια κτίρια, και στη συνέχεια στις άκτιστες εκτάσεις στην αδόμητη περιφέρεια της πόλης. Ο επικεφαλής της προσφυγικής αποκατάστασης Χένρυ Μοργκεντάου σημείωνε πως το 1923 ένα άθλιο στρατόπεδο χιλιάδων προσφύγων είχε διαμορφωθεί στην ακτή». Φιλοξενούμενος στη γειτονιά μιας άλλης εποχής Στα προσφυγικά του Κερατσινίου του σήμερα τα χαμηλά σπίτια μοιάζουν ίδια και απαράλλαχτα με το τότε, πλην κάποιων παρεμβάσεων που έκαναν οι κάτοικοί τους. «Ξεναγοί» μου σε αυτή τη βόλτα ο δημοσιογράφος Θανάσης Λαζαρίδης, κάτοικος της περιοχής, και ο αντιδήμαρχος Καθαριότητας και Πολιτικής Προστασίας του Δήμου Κερατσινίου – Δραπετσώνας, Μιλτιάδης Θεόδοτος. Με το που έφταναν, λένε, κατά χιλιάδες οι πρόσφυγες στον Πειραιά από τη Μικρά Ασία, αρχικά τους έβαζαν σε κάποιες τεράστιες αποθήκες, στο περίπου εκεί όπου βρίσκεται σήμερα το Jumbo, και μετά σε σκηνές και παράγκες στις οποίες ζούσαν για χρόνια. «Η Δραπετσώνα είναι μια ατόφια προσφυγική περιοχή. Πριν το ’22 να υπήρχαν εκεί 200300 άνθρωποι και μέσα σε λίγες εβδομάδες έγινε

Ο Μιλτιάδης Θεόδοτος

πόλη. Στο Κερατσίνι, όμως, υπήρχαν αρκετοί περισσότεροι κάτοικοι από πριν», λέει ο Λαζαρίδης. Στα περίπου 200 προσφυγικά σπίτια του Κερατσινίου, ελάχιστοι είναι εκείνοι που προέρχονται από την πρώτη γενιά προσφύγων, καθώς οι πιο πολλοί τα πούλησαν σε άλλους και έφυγαν. Ο Αντρέας Σάμιος, όμως, είναι γέννημα θρέμμα. Ζει από τότε που γεννήθηκε εδώ και από το 1971 με τη γυναίκα του, την κυρία Μάγδα.

«Ελάτε, ελάτε», μας προσκάλεσαν στο σπίτι τους και η κυρία Μάγδα επέμενε να μας φτιάξει και καφέ. «Οι γονείς μου ήρθαν από τη Σμύρνη το ’22. Εδώ έκαναν όλα τα παιδιά τους, πέντε αγόρια, εγώ είμαι ο μικρότερος, γεννήθηκα το 1946. Το σπίτι αυτό φτιάχτηκε το 1948». Και πιο πριν πού ζούσαν οι γονείς σας και τα αδέρφια σας; «Στις παράγκες».

Κάποιες φορές αυτά που σου διηγούνται οι άνθρωποι μοιάζουν απίστευτα. Τι δουλειά έκανε ο πατέρας σας, κύριε Αντρέα; «Τι δουλειά να κάνει; Αφού τους διώχνανε, δεν τους θέλανε. “Να φύγετε τουρκοσπορίτες” τους έλεγαν. Ζητιανιά. Άπλωναν το χέρι και αν τους έδινε κάτι κανείς, είχε καλώς. Αυτά δεν τα έζησα εγώ, είναι αυτά που άκουσα από τον πατέρα μου και τη μάνα μου, γιατί μετά την κατοχή και τον εμφύλιο τα πράγματα άλλαξαν», λέει ο κύριος Αντρέας. Όταν δεν υπήρχαν ρεύμα, νερό, άσφαλτος

Στη συνέχεια, ευτυχώς για την οικογένεια, ο πατέρας έπιασε δουλειά στα σφαγεία στη

Ο Πειραιάς, με τον πρώτο σχεδιασμό του, προγραμματίστηκε ως μία πόλη 15.000 κατοίκων με ενσωματωμένο το λιμάνι στον κεντρικό λιμένα και τη βιομηχανία στη δυτική πλευρά. Το αρχικό σχέδιο των Σταμάτη Κλεάνθη και Edward Schaubert κάλυπτε την έκταση από τον Άγιο Διονύσιο στα δυτικά έως το Πασαλιμάνι στα ανατολικά της πόλης.

Δραπετσώνα - «εκεί δούλευε και ο Βαμβακάρης», κάνει παρένθεση ο Θανάσης Λαζαρίδης. «Το σπίτι αυτό, όπως σου είπα, φτιάχτηκε το 1948. Όλα τα σπίτια ήτανε 34, 36, 38 τετραγωνικά, όχι παραπάνω. Σε αυτά έμεναν όλες οι οικογένειες, είτε ήταν δύο άτομα, είτε δέκα, σε αυτά τα τετραγωνικά έμεναν. Εφτά νομά σ’ ένα δωμά, που λέει και το τραγούδι».

Ο αντιδήμαρχος Μ. Θεόδοτος λέει ότι όλες οι δημοτικές αρχές του Κερατσινίου προσπάθησαν στο παρελθόν να γίνει ανάπλαση της περιοχής. Να κρατηθούν λίγα σπίτια για ιστορικούς λόγους και στην υπόλοιπη περιοχή να γίνει ανάπλαση. «Πιο κοντά σε αυτή την προοπτική βρεθήκαμε στα μέσα της δεκαετίας του 1980, επί δημαρχίας Σαράφογλου, δηλαδή να κατασκευαστούν κάθετες οικοδομές π.χ. 5 ορόφων για να στεγαστούν οι κάτοικοι και οι υπόλοιποι χώροι να γίνουν κοινόχρηστοι, όμως η ιστορία δεν προχώρησε γιατί απαιτήθηκε καθολική αντιπαροχή και υπήρξαν κάποιοι λίγοι που αντέδρασαν». Και η γειτονιά έμεινε έτσι.

Πίσω στο σπίτι του κυρίου Αντρέα και της κυρίας Μάγδας, με τον κύριο Αντρέα να θυμάται ότι όχι μόνο όταν ήταν πιτσιρικάς αλλά και πιο μετά δεν υπήρχε άσφαλτος στο δρόμο αλλά χώμα. Ούτε φως υπήρχε, ούτε νερό. «Είχαμε τη νερουλού απέναντι». Μαγαζί είχε, κυρ-Αντρέα; «Όχι, φαντάσου κάτι σαν βυτίο, αλλά ήτανε στέρεο κάτω στο έδαφος. Και αγόραζες νερό με το τεφτέρι. Πήγαινα εγώ κι έπαιρνα πέντε τενεκέδες νερό, έγραφε στο τεφτέρι “Αντρέας, πέντε τενεκέδες”. Ρεύμα βάλαμε το 1954, μέχρι τότε ήμασταν με τη λάμπα. Και υπήρχε δίλημμα τότε για όλους μας εδώ, να μαγειρέψεις να έχεις να φας ή να μαζέψεις λεφτά για να βάλεις σύνδεση με νερό ή με ρεύμα».

Ο Θανάσης Λαζαρίδης λέει ότι εδώ παραπάνω ήτανε το εργοστάσιο του Καχραμάνογλου, ένα μεγάλο εργοστάσιο με αργαλειούς. Και στη Δραπετσώνα το εργοστάσιο της ΚΟΠΗ, που έφτιαχνε ρούχα για το στρατό. «Δουλεύανε χιλιάδες γυναίκες εκεί, ειδικά στην ΚΟΠΗ πρέπει να ήταν περισσότερες από 3.000. Παντού όπου υπήρχε προσφυγικός πληθυσμός φτιάχνονταν κοντά και εργοστάσια, γιατί πρόσφυγες σήμαινε φτηνά εργατικά χέρια», λέει ο Θανάσης.

Είχε μεσημεριάσει, ο κυρ-Αντρέας 76-77 χρονών πια έχει και τη μέση του και ήθελε να ξαπλώσει, οπότε φύγαμε διακριτικά. Ήταν η πρώτη φορά που βρέθηκα στο Κερατσίνι. Είναι πολλές οι γειτονιές της Αθήνας και του Πειραιά που δεν έχω πάει ποτέ. Σε ένα καφενείο δύο μεγάλοι σε ηλικία άντρες συζητούσαν και στάθηκα να τους ρωτήσω πώς θα βγω στην Πέτρου Ράλλη. Δεν ξέρω γιατί, αλλά μου ’ρθε στο μυαλό ότι θα σκεφτούν ότι είχα σκοπό να τους κάνω τράκα. Εκείνοι, όμως, σηκώθηκαν και οι δύο όρθιοι να μου πουν πώς θα βγω. Επιστρέφοντας, θυμήθηκα τον κύριο Αντρέα όταν τον ρώτησα πώς ήτανε η γειτονιά του. «Σαν όλες τις γειτονιές. Είχαμε και τα καβγαδάκια μας αλλά ήμασταν κι αγαπημένοι. Έξω στο δρόμο βγάζαμε καρέκλες και τα λέγαμε και στις γιορτές γινότανε γλέντια». Το βράδυ που ήμουνα σπίτι, σε μια γειτονιά που είναι κι αυτή προσφυγική, τη Νέα Σμύρνη, σε μια από τις τελευταίες βραδιές για μπαλκόνι, με γλυκό κρασί για παρέα, το ραδιόφωνο έπαιξε το «Εγώ είμαι και του λιμανιού, εγώ είμαι και του σαλονιού», με το Στράτο Διονυσίου. Εγώ μόνο «του λιμανιού» είπα μέσα μου και χαμογέλασα με την τελευταία ατάκα της κυρίας Μάγδας, όταν, φεύγοντας από το σπίτι της και ευχαριστώντας τη για τη φιλοξενία, μας είπε «τι ευχαριστείτε καλέ, εμείς σας ευχαριστούμε που περάσατε λίγη ώρα μαζί μας εδώ, στη βίλα Το Όνειρο». A 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020 A.V. 19

ΟΙ

ΒΟΣΚΟΙ ΑΘΗΝΩΝ

ΤΩΝ

Έχει η Αθήνα κτηνοτρόφους; Κι αν ναι, στα πόσα χιλιόμετρα από το Σύνταγμα; Τους συναντήσαμε και τους φωτογραφήσαμε πρωίπρωί, στα βοσκοτόπια της πόλης. Της ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΚΑΜΠΟΣΟΥ - Φωτό: ΠΕΤΡΟΣ Νικολίνταης

20 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020

Ο µηχανολόγοςµηχανικός από τη Μεταµόρφωση µε τα 1.000 πρόβατα Αιµίλιος Καϊδαρτζής έχει στην κατοχή του 1.000 πρόβατα. Πουλάει το κρέας τους και παράγει γάλα. Ενώ πέρασε στα ΤΕΙ Πειραιά µηχανολόγοςµηχανικός, τελικά αποφάσισε να ασχοληθεί µε την κτηνοτροφία και να την εξελίξει. Τον συναντήσαµε στην εθνική οδό Αθηνών Λαµίας, στη Μεταµόρφωση. Παράλληλα µε τα αυτοκίνητα, τα πρόβατα ακολουθούσαν τη δική τους πορεία. Όπως µας εξηγεί, φαίνεται περίεργο στον κόσµο να τον βλέπουν στον δρόµο µε το κοπάδι.

O

Το μαλλί δεν το αξιοποιούμε. Θα μπορούσαμε να το χρησιμοποιήσουμε σε μονωτικά υλικά ή σαν βιοκαύσιμα. Εδώ όμως λες τη λέξη κοπριά και ντρέπεσαι. Λες τη λέξη τσοπάνος και γελάνε.

ΥΠΝΟΥΝ ΤΟ ΧΑΡΑΜΑ ΑΠΟ ΤΟΤΕ ΠΟΥ ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ τους εαυτούς τους. Αρµέγουν τα πρόβατα, τυλίγουν µαζί µερικά κοµµάτια γαλατόπιτα και ξεκινούν το καθιερωµένο δροµολόγιο µε το κοπάδι στις στράτες. Η διαδικασία επαναλαµβάνεται 365 µέρες τον χρόνο για τους κτηνοτρόφους των Αθηνών. Μια ρουτίνα που µαζί µε τις εικόνες, τις µυρωδιές και τους ήχους της, µέρα µε τη µέρα τείνει να χαθεί, παρόλο που στην Αττική είναι καταγεγραµµένα 240.000 γιδοπρόβατα. ∆εν είναι µόνο η ραγδαία οικιστική ανάπτυξη σε µια πόλη που έφτασε να έχει το λιγότερο πράσινο σχεδόν από όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αυτό που δυσκόλεψε τα πράγµατα για όσους διαβιούσαν αγροτικά εδώ και γενιές. Είναι η ιδεολογία του αστού που δεν αποδέχεται εύκολα τη βουκολική ζωή. Όµως... υπάρχει ακόµα αυτή η πλευρά της Αθήνας που βλέπουµε στις ασπρόµαυρες φωτογραφίες του ’30, ή και ακόµη πιο πρόσφατα, µε τα κοπάδια να «σκαρίζουν» στην καρδιά του Κολωνακίου και στην Πλάκα; Η ATHENS VOICE αναζήτησε τις σύγχρονες αθηναϊκές στρούγκες, περιηγήθηκε στα βοσκοτόπια και συνάντησε µερικούς από τους ξεχασµένους καουµπόηδες που ζουν µε συνήθειες επαρχίας, µια ανάσα από το κέντρο της πόλης. Στα πολλά καθήκοντα του «τσοπάνη», µεσολαβούν και µικρές απολαύσεις της ζωής που τους κάνουν ευτυχισµένους, όπως λένε.

Ξ

«Σπούδασα µηχανολόγος-µηχανικός στα ΤΕΙ Πειραιά. Έπεσα όµως πάνω στην κρίση. Ήµασταν η γενιά των 500 ευρώ. Μηχανουργείο δεν είχα, κι από την άλλη µε απωθούσε η ιδέα να βρω µια µονότονη δουλειά γραφείου. Αποφάσισα να κυνηγήσω τη δουλειά του πατέρα µου, την κτηνοτροφία. Και µε δικαίωσε η επιλογή µου. Είναι πιο ξέγνοιαστο από το να είσαι σε µια εταιρεία ή επιχείρηση και να έχεις πάνω απ’ το κεφάλι σου τον κάθε προϊστάµενο να σε πρήζει. Ή να είσαι στο αµάξι στην κίνηση και στην τσίτα, µε το κινητό στο χέρι όλη µέρα. Το περιβάλλον µου είναι υγιές και δηµιουργικό. Όταν έβγαινα πιο µικρός γυρνούσα από το ξενύχτι χάραµα, κοιµόµουν 10 λεπτά και πήγαινα στα πρόβατα. H µάνα µου µού έλεγε “αν δεν θες να πας στη σχολή, θα πας στο κοπάδι”... Σιγά-σιγά ξεκίνησα να µελετώ για τα ζώα τόσο πολύ, όσο δεν έχω διαβάσει για άλλο πράγµα σε όλη µου τη ζωή. Ξεκινώ τη δουλειά στις 3.30 το χάραµα µέχρι το βράδυ και κοιµάµαι µε βάρδιες γιατί υπάρχουν γέννες 24 ώρες το 24ωρο. Η µοναδική φορά που έχω ξυπνήσει στις 8 το πρωί ήταν η µέρα που παντρεύτηκα. Η δουλειά αυτή θέλει πολλές ώρες και να είσαι από πάνω. ∆εν βάζεις λουκέτο, κατεβάζεις τον διακόπτη, και την επόµενη πάλι. Το καλύτερό µου πάντως είναι το κούρεµα των ζωντανών. Είναι σαν να κάνεις γυµναστική γιατί απαιτεί σωµατικό κόπο τη στιγµή που σχεδόν όλα τα υπόλοιπα τα κάνουµε µε µηχανήµατα. Όταν βγαίνω µε παρέες και τους λέω ότι είµαι βοσκός στην Αθήνα δεν µε πιστεύουν. Κι όταν περνάω µε το κοπάδι στον δρόµο άλλος θα φωνάξει, άλλος θα βγάλει βίντεο, θα µε ρωτήσει πώς γίνεται να βρίσκονται πρόβατα εδώ. Τα ζώα στην Αθήνα δεν τα φέραµε τώρα, είναι 100 χρόνια πριν ενώ τα σπίτια των Αθηναίων είναι χτισµένα τα τελευταία 40. Εµείς είµαστε πιο πρωτευουσιάνοι. Και µετά τους φταίει το µαντρί ενώ οικοδόµησαν αυθαίρετα την ύπαιθρο της Αττικής. Η δουλειά είναι από µόνη της δύσκολη αλλά στην Αθήνα για έναν λόγο παραπάνω. ∆εν έχουµε λιβάδια, έχουµε πολλά αυτοκίνητα, εργοστάσια και δρόµους παντού. Πολλοί έρχονται από το κέντρο εδώ, που είναι λίγο πιο έξω, και πετούν µπάζα ενώ βλέπουν ότι είναι έκταση στην οποία µπορούν να υπάρχουν πρόβατα. Παρατούν κάθε Αύγουστο τα κατοικίδιά τους για να πάνε διακοπές και αυτά πεινάνε και επιτίθενται σε ζώα παραγωγής. Έχουµε και πολλά έξοδα εντός του στάβλου. Το να είσαι κτηνοτρόφος στην Αθήνα, όµως, έχει και θετικά. Πρώτα απ’ όλα είµαι στην πόλη και αν χρειαστώ κάτι µπορώ να πεταχτώ σπίτι µου ή οπουδήποτε, πράγµα που δεν θα γινόταν αν είχα τα ζώα στο βουνό. Συµβάλλουµε στην παραγωγή κι όχι µόνο. Αν η βόσκηση είναι ελεγχόµενη τα ζώα προσφέρουν, πέρα από φαγητό, µέχρι και προστασία για τις φωτιές γιατί τρώνε τα ξερά. Το δέρµα το πετάµε. Το µαλλί επίσης δεν το αξιοποιούµε. Θα µπορούσαµε να το χρησιµοποιήσουµε σε µονωτικά υλικά ή σαν βιοκαύσιµα. Εδώ όµως λες τη λέξη κοπριά και ντρέπεσαι. Λες τη λέξη τσοπάνος και γελάνε. Αυτό πρέπει να σταµατήσει και να ξεκινήσουµε να παράγουµε περισσότερο ως χώρα. Τον περασµένο Μάρτιο µε την καραντίνα ήταν η πρώτη χρονιά που πήραν λίγο παραπάνω τιµή το γάλα και το κρέας γιατί δεν έγιναν πολλές εισαγωγές και έτσι ο κόσµος έφαγε ελληνικό αρνί το Πάσχα. Βοήθησε µάλλον η πανδηµία τα πιο µικρά τυροκοµεία και τους Έλληνες παραγωγούς, τους έµαθε ο κόσµος. ∆ιαφορετικά, αυτοί που εκτιµάνε την ποιότητα περισσότερο και είναι πιο ευαισθητοποιηµένοι είναι κυρίως όσοι έχουν µικρά παιδιά ή πολλά κατοικίδια ή είναι σεφ. Κατά τα άλλα, έβγαζα το κοπάδι στους άδειους δρόµους πιο ξέγνοιαστα αφού έκαναν όλοι καραντίνα στο σπίτι. Σε κάθε κρίση οι νέοι στρέφονται στον πρωτογενή τοµέα, όταν όµως υπάρχει ύφεση θα διαλέξουν την εύκολη λύση, που, κακά τα ψέµατα, η κτηνοτροφία δεν είναι. Είναι καλή ιδέα όµως ένα νέο παιδί να ασχοληθεί µε την κτηνοτροφία. Να το ψάξει νωρίς, να µελετήσει πολύ και να επισκεφτεί κτηνοτροφικές µονάδες. ∆εν χρειάζεται να ξεκινήσει µε 400 ζώα. Περίπου 150 ζώα για αρχή θα του δώσουν καλύτερο µεροκάµατο από τον µέσο όρο που βγάζει τώρα».

19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020 A.V. 21

Τα αδέλφια από το Μενίδι με τα 80 ζώα Μάγδα και ο Γιάννης Κοντογιάννης είναι δύο αδέρφια 4ης γενιάς κτηνοτρόφων. Το σπίτι τους είναι δίπλα στον στάβλο τους στο Μενίδι. Μας δέχτηκαν την ώρα του αρμέγματος και με το φρέσκο γάλα που έβγαλαν μας έφτιαξαν πρωινό. Σύμφωνα με τη Μάγδα οι κτηνοτρόφοι της Αθήνας τις τελευταίες δεκαετίες βιώνουν ένα είδος εκτοπισμού της κοινωνίας, γι’ αυτό και οργανώθηκαν προκειμένου να προστατεύσουν τον πολιτισμό τους.

Η

22 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020

ΟΙ

ΤΩΝ

ΒΟΣΚΟΙ ΑΘΗΝΩΝ

«Είμαστε 365 μέρες τον χρόνο στο μαντρί που είναι μπροστά στο σπίτι. Θέλαμε να είναι μαζί γιατί πιστεύουμε ότι πρέπει να είμαστε κοντά στην εκτροφή μας, να έχουμε τον νου μας σε περίπτωση που συμβεί κάτι. Χριστούγεννα, Πάσχα τα γιορτάζουμε μέσα στον στάβλο. Έρχονται οι φίλοι μας εδώ, τρώμε και πίνουμε. Ξυπνάμε στις 5.00 το πρωί. Τα καλοκαίρια νωρίτερα για να προλάβουμε τον ήλιο και τη ζέστη. Κάνουμε τον έλεγχο στα ζώα, έχουμε 80 στο σύνολο, και μετά σειρά έχει το τάισμα, το άρμεγμα και η βοσκή. Το αγαπημένο μου σε όλο αυτό είναι η γέννα, να βλέπεις τη ζωή να έρχεται. Το χειρότερο είναι η ασθένεια ενός ζώου, η αναμονή και η ψυχική ταλαιπωρία που μας δημιουργεί. Μετά, είναι ο καιρός. Φαντάσου τώρα βαριές κτηνοτροφικές εργασίες μέσα στη βαρυχειμωνιά και την παγωνιά. Έχουμε τις παραδόσεις μας και τον πολιτισμό μας η φυλή των κτηνοτρόφων. Όταν είναι να κουρέψουμε είθισται να έρχονται κι άλλοι κτηνοτρόφοι μαζί για παραπάνω βοήθεια και τότε στήνουμε γλέντια. Ετοιμάζουμε πίτες, τυριά, ζεστά ψωμιά, σούβλες. Παλαιότερα στήναμε κανονικό χορό, γιορτάζαμε μέχρι και τον ερχομό των χελιδονιών. Το κατεξοχήν φαγητό μας είναι η προβατίνα, στα κάρβουνα ή στη σούβλα, και η γίδα, βραστή ή κοκκινιστή. Με το γάλα που αρμέγουμε κάνουμε κρέμα με σιμιγδάλι, χυλοπίτες και τραχανά. Οι κτηνοτρόφοι έχουμε αυτάρκεια στις τροφές μας. Ο βοσκός στην Αθήνα θα μπορούσε να έχει καλύτερη ζωή αλλά η εξάπλωση του οικιστικού ιστού εις βάρος μας και το κοινωνικό bullying κάνουν τα πράγματα πιο ζόρικα. Υπάρχουν παλιές φωτογραφίες με πρόβατα στο Κολωνάκι και μαρτυρίες με βοσκούς στο κέντρο της Αθήνας αλλά οι αστοί τώρα πια δεν αποδέχονται τη βουκολική ζωή. Μια κοπέλα τον κτηνοτρόφο δεν θα τον κοιτάξει για σύντροφο, θα σκεφτεί στερεοτυπικά ότι είναι ακαλλιέργητος ή αντικοινωνικός. Από την άλλη είναι δύσκολο να είναι κάποια γυναίκα σύζυγος, μητέρα και κτηνοτρόφος. Αλλά η γυναικεία κτηνοτροφική επιχειρηματικότητα και ο ρόλος της στην αγροτική κοινωνία είναι μεγάλος και είναι κάτι που πρέπει να έρθει στο προσκήνιο. Οργανωθήκαμε σε σύλλογο για να περιορίσουμε την ημιμάθεια, να προσεγγίσουμε τους παραγωγούς της Αθήνας, να εκπαιδευτούμε, και να προωθήσουμε την εξωστρέφεια των κτηνοτρόφων. Μετράμε πάνω από 300 σχετικές εκδηλώσεις και δράσεις. Παρακολουθούμε σεμινάρια, μελετάμε το νομοθετικό κομμάτι αλλά αλλαγή μεγάλη χωρίς εκπρόσωπό μας στη Βουλή δεν γίνεται. Ένας από τους στόχους μας είναι να φέρουμε συμβολικά τα ζώα για να καταναλώσουν τα χόρτα που βρίσκονται στους αρχαιολογικούς χώρους, όπως στην Ακρόπολη και πέριξ. Θέλουμε να κάνουμε εκδηλώσεις στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου για να δείξουμε τον πολιτισμό μας, να κουρέψουμε δημόσια το μαλλί, να γευτούμε τα προϊόντα που προφέρουν τα ζώα. Συνηθίσαμε να είμαστε κτηνοτρόφοι στην πόλη, να τα έχουμε όλα δίπλα, δεν θα πηγαίναμε πιο έξω ή στα χωριά. Το 1964 ήρθαμε στο Μενίδι όταν έφυγε ο πατέρας μας από το Περιστέρι. Τότε τα πράγματα ήταν πιο ελεύθερα, πηγαίναμε μόνοι μας στο σχολείο μικρά παιδάκια, χαζεύαμε από μακριά τα φώτα της πόλης. Αργότερα το Μενίδι έγινε σαν πόλη και μάλιστα “Τέξας”».

Στην Αττική είναι καταγεγραμμένα 240.000 γιδοπρόβατα 3.000 βοοειδή 1800 κτηνοτροφικές μονάδες 2.500 κτηνοτρόφοι

Ένας από τους στόχους μας είναι να φέρουμε συμβολικά τα ζώα για να καταναλώσουν τα χόρτα που βρίσκονται στους αρχαιολογικούς χώρους, όπως στην Ακρόπολη και πέριξ

19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020 A.V. 23

H Ο ταλαντούχος σκηνοθέτης συνεχίζει να εργάζεται επάνω στα προσεχή θεατρικά του σχέδια και μιλά για τις συνθήκες έκτακτης ανάγκης που δημιουργεί η πανδημία και τον ζωτικό ρόλο της Τέχνης Της Ίσμας Μ. Τουλάτου Φωτό: Αντωνία Κάντα

Σάββας Στρούμπος

«Ο Έλληνας σαφώς διεκδικεί τον Πολιτισμό!»

24 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020

συζήτησή μας με τον Σάββα Στρούμπο έγινε την πρώτη ημέρα του νέου γενικού lockdown που βιώνουμε. Μιλήσαμε μέσω skype, καθώς οι περιορισμοί της κυκλοφορίας εμπόδισαν τη συνάντησή μας. Ωστόσο, o 41χρονος σκηνοθέτης, ένας από τους πιο ταλαντούχους της γενιάς του και όχι μόνο, μου χάρισε μια εκ βαθέων κουβέντα με όλη την αμεσότητα της διά ζώσης επαφής. Παρά το ρευστό τοπίο που δημιουργεί η πανδημία, μιλά με πάθος κι ενθουσιασμό για όσα ετοιμάζει με το άνοιγμα των θεάτρων από κοινού με την Ομάδα Σημείο Μηδέν: την «Αναφορά σε μια Ακαδημία» του Κάφκα, ένα κείμενο που μοιάζει συγκλονιστικά επίκαιρο στην εποχή μας και προγραμματίζει να ανεβάσει στον φιλόξενο Νέο Χώρο του θεάτρου Άττις του Θεόδωρου Τερζόπουλου –με τον οποίον έχει συνεργαστεί στενά επί σειρά ετών τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό– αλλά και τις «Ευτυχισμένες μέρες» του Μπέκετ που θα παρουσιάσει εκ νέου στην ίδια σκηνή. Μου εξηγεί ότι εξακολουθεί να εργάζεται ακούραστα και για τη θερινή περιοδεία με την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Είναι μια συνειδητή, υπαρξιακή στάση, λέει. Με αφορμή τα θεατρικά του σχέδια μιλήσαμε για πολλά: για την πανδημία και τις συνθήκες έκτακτης ανάγκης που δημιουργεί, για τον ρόλο της Τέχνης, για το τοπίο στον χώρο του θεάτρου και τους κινδύνους που εγκυμονούνται αλλά και για τη συγκινητική, όπως την περιγράφει, στήριξη του κοινού…

― Πώς δηλαδή; Θεωρώ ότι λόγω του βίαιου τρόπου της παρέμβασης του ανθρώπου στη Φύση με γνώμονα το κέρδος σκάει η πανδημία ως το ακραίο σημείο της οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζουμε. Επομένως όχι μόνο συνδέονται αλλά πολλαπλασιάζονται, με αποτέλεσμα η κρίση να μην είναι είτε υγειονομική είτε οικονομική αλλά ανθρωπολογική. Αφορά στον ίδιο τον άνθρωπο, στη μορφή της ζωής του, στον τρόπο που υπάρχει και που σκέφτεται, στο πώς συνυπάρχει με τους άλλους… Αφορά στο πώς θα οριστεί τι εστί άνθρωπος από δω και πέρα. Μιλάμε για τον άνθρωπο της τηλεκπαίδευσης, της τηλεργασίας, της τηλεψυχαγωγίας, τον φοβισμένο, με μια πλήρως ιατρικοποιημένη ζωή; Φοβάμαι πως αυτό είναι το μοντέλο… ― Όλο αυτό που περιγράφετε το συνειδητοποιούμε, θεωρείτε, ώστε βαθμιαία να υπάρξει και κάποια διέξοδος; Ως ένα σημείο ναι. Σε πολύ μεγάλο βαθμό αφορούν και στο σκεπτικό επάνω στο υλικό του Κάφκα με το οποίο δουλεύω αυτό τον καιρό. Πιστεύω ότι η Τέχνη μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο σε αυτό. Όχι με την έννοια του να επικοινωνήσει πληροφορίες, λόγια, αλλά με το να εκπέμψει κραδασμούς και δονήσεις αγωνίας, κάτι που είναι περισσότερο αισθητηριακό. Το οποίο, βεβαίως, μπορεί να επηρεάσει και τη συνείδηση αλλά απευθύνεται σε κάτι ακόμη πιο βαθύ έτσι ώστε σιγά-σιγά να γίνει και στάση ζωής. Κατά τη γνώμη μου δε μπορεί πλέον η Τέχνη να χρυσώνει το χάπι σε κάτι που συμβαίνει γύρω μας. Έχει έναν ρόλο που δεν τον αποκαλώ πολιτικό γιατί το να επικοινωνήσει πληροφορίες από σκηνής είναι πολύ πρώτο επίπεδο αλλά οφείλει να εκφράσει την έκτακτη ανάγκη και να αγγίξει πιο βαθιά δημιουργούς και θεατές, τον καθέναν ξεχωριστά. Αυτό είναι τεράστιο ζήτημα… ― Ζούμε, άραγε, σε μεταιχμιακή εποχή; Ζούμε σε μια εποχή βαθύτατης παρακμής, σε μεσαίωνα. Πάντα σε αυτές τις περιόδους, μέσα από τις συνθήκες σήψης, κυοφορείται κάτι καινούριο το οποίο δεν είναι απαραιτήτως θετικό. Από αυτή την άποψη μπορούμε να πούμε ότι είναι μεταβατική. Προσωπικά δεν είμαι ούτε αισιόδοξος ούτε απαισιόδοξος. Διακρίνω μια γενικότερη προσπάθεια των ανθρώπων να πολιτικοποιηθούν, να συνειδητοποιήσουν πράγματα, να ανατρέξουν στις παραδόσεις, στις πηγές, να επιστρέψουν σε όλα αυτά τα οποία στον μεταμοντερνισμό και στην ύστερη νεωτερικότητα χάθηκαν. Βλέπουμε ένα γενικότερο ενδιαφέρον για την αρχαία ελληνική τραγωδία, για την Ιστορία, για τη Φιλοσοφία αλλά όλα αυτά πρέπει να δημιουργήσουν ρίζες μέσα στην ίδια τη ζωή. Να ριζώσουν και να γεννήσουν νέους τρόπους συνειδητοποίησης, έκφρασης και συνύπαρξης. ― Πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό; Πολλά πράγματα μπορούν να βοηθήσουν. Η Τέχνη, η Παιδεία, το διαδίκτυο, οι Επιστήμες. Έχει σημασία ο τρόπος. Για αυτό είπα προηγουμένως ότι η Τέχνη δεν μπορεί πλέον να χρυσώνει το χάπι, να δημιουργεί ένα ιλουστρα-

― Θα λέγατε πως υπάρχει Θέατρο πιο επίκαιρο στις μέρες μας σε σχέση με κάποιο άλλο; Δεν θα το έλεγα από την άποψη της θεατρικής γραφής ή της αισθητικής. Το ερώτημα είναι αυτό στο οποίο αναφέρθηκα προηγουμένως: ποια μορφή τέχνης θα αναδυθεί από την καταστροφή και θα χαράξει έναν ορίζοντα. Από αυτή την πλευρά δεν ξέρω και το ίδιο το θέμα του επίκαιρου πώς ακριβώς λειτουργεί. Μια αρχαία τραγωδία δεν είναι επίκαιρη με τη στενά επικαιρική έννοια. Αν αναζητήσουμε κάποιο τέτοιο στοιχείο εκεί, θα πρέπει να το συνδέσουμε με τα μεγάλα θεμελιώδη ζητήματα, τις κατηγορίες του πάθους, του πένθους, της οργής, της εκδίκησης, του θρήνου, του πόνου, της μνήμης. Γιατί αυτές οι κατηγορίες μας επανασυνδέουν με το ανθρώπινο. Προ σωπικά δεν θα έβλεπα ως επίκαιρο είτε από π λευρ άς γρ αφής είτε αισθητικής ένα θέατρο που θα προσπαθούσε να μιλήσει για την πανδημία ή για την οικονομική κρίση. Τέτοιου τύπου πρόσβαση στην πληροφορία υπάρχει από πολλές πλευρές και δεν είμαι σίγουρος ότι θα είχε κάποιο νόημα να το πληροφορηθεί ο θεατής από τη σκηνή. Η κατάδειξη του τραύματος μέσα από τον Πολιτισμό δεν είναι επικαιρικό, είναι ένα ζήτημα που αφορά τον άνθρωπο των τελευταίων αιώνων. Για να αντιμετωπίσουμε αυτό που έρχεται, την «ιατρικοποίηση», την «τεχνολογικοποίηση» της ζωής, τον φόβο, την απώλεια της σύνδεσης με το ίδιο μας το σώμα, με τα ένστικτα, τις επιθυμίες, τη φαντασία, τη σύνδεση με τον άλλον άνθρωπο, η επανασύνδεση με τη Φύση πρέπει να επανέλθει οπωσδήποτε… ― Για να μιλήσουμε λίγο πιο πρακτικά, ο χώρος του Πολιτισμού πλήττεται ιδιαιτέρως από την τρέχουσα κρίση. Τι σκέπτεστε επ’ αυτού; Σαφώς παρακολουθώ το θέμα και συμμετέχω κιόλας. Θα μιλήσω πρωτίστως για την Ελλάδα γιατί στην υπόλοιπη Ευρώπη υπάρχει καλύτερη μέριμνα η οποία ούτως ή άλλως υπήρχε και πριν από την πανδημία. Ο τρόπος με τον οποίο βιώνω προσωπικά την κατάσταση είναι σάμπως η Τέχνη, ο Πολιτισμός, να μοιάζει ο εύκολος στόχος. Δε μπορούμε να αναπτύξουμε το ΕΣΥ, δεν μπορούμε να αποσυμφορήσουμε τα μέσα μαζικής μεταφοράς και τις αίθουσες διδασκαλίας, κλείνουμε όμως τα θέατρα, τις αίθουσες συναυλιών, τους κινηματογράφους. Αυτό είναι στα όρια της σχιζοφρένειας, ειδικά μάλιστα αν φέρουμε στο νου μας την περίφημη φράση όλων ανεξαιρέτως των πολιτικών που μιλούν διαρκώς για «βαριά βιομηχανία της χώρας». Κυκλοφορώ με τα μέσα μαζικής μεταφοράς κι έχω εικόνα. Κι όμως, καλλιεργείται η εντύπωση ότι αν κλείσουν οι χώροι Πολιτισμού θα λυθεί το πρόβλημα. Κι έρχονται θεατές και σου λένε «Μα, το λίγο αυτό διάστημα που άνοιξαν τα θέατρα τηρήθηκαν όλα τα μέτρα, δεν υπήρξε πρόβλημα…». Κι όμως η Τέχνη λειτουργεί ως ο αδύναμος κρίκος σε μια αλυσίδα

παραγόντων και πραγμάτων που αφορούν στον τρόπο αντιμετώπισης της πανδημίας χωρίς να λαμβάνονται ουσιαστικά μέτρα. Πλέον το ακούς από επίσημα χείλη: «Δεν έχουμε ΜΕΘ, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για τα μέσα μαζικής μεταφοράς και για τα σχολεία οπότε τι μένει; Ο Πολιτισμός». Κι εδώ επανέρχεται το θέμα του πιο μακρύ ορίζοντα που συζητούσαμε… ― Δηλαδή; Τίθεται το θέμα του τρόπου με τον οποίο μια κοινωνία μπορεί να αισθάνεται, να αναστοχάζεται, να καλλιεργείται. Από το Netflix; Από τα σίριαλ; Από το livestreaming; Μα, το καλύτερο δυνατό livestreaming να κάνεις υπάρχει ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, έχει ξεπεραστεί προ πολλού. Σε κάθε περίπτωση αυτό το μένος για τον Πολιτισμό, γιατί περί μένους πρόκειται, μου φαίνεται αδιανόητο. Το καλοκαίρι που μας πέρασε κάναμε περιοδεία με την «Αντιγόνη» και με τις «Ευτυχισμένες μέρες» και χρησιμοποιήσαμε λεωφορεία, πλοία, ΚΤΕΛ… Όταν βλέπεις τον απόλυτο συνωστισμό στο καράβι τον οποίο βίωσα τουλάχιστον τέσσερις φορές, είναι αστείο να λες ότι δεν θα παίξουν καθόλου τα θέατρα ή θα παίξουν με 30% πληρότητα. Πέραν αυτού θα πρέπει να μας απασχολήσει και η ίδια η κατάσταση στην οποία βρήκε τον χώρο η πανδημία.

Στιγμιότυπα από τις παράστασεις «Ευτυχισμένες Μέρες» και «Αντιγόνη»

© Αντωνία Κάντα

― Τι σκέπτεστε, αλήθεια, για όλο αυτό που ζούμε; Δε με προβληματίζει τόσο η ίδια η πανδημία με την έννοια ότι η Φύση «γεννά» τέτοιου είδους καταστάσεις. Με προβληματίζει, όμως, ότι είναι αποτέλεσμα της πολύ βίαιης παρέμβασης του ανθρώπου στη Φύση. Ο τρόπος που λειτουργεί πλέον η κτηνοτροφία, η παραγωγή φρούτων, η καταστροφή του κλίματος, του περιβάλλοντος με γνώμονα το κέρδος έχουν δημιουργήσει μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση. Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ότι ή θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος που λειτουργούμε ή ο κόσμος μας, όπως τον ξέρουμε, θα πάψει πλέον να υπάρχει. Ακούγονται απόψεις που λένε ότι από τη μια πλευρά έχουμε την πανδημία και από την άλλη την οικονομική κρίση κι αυτά αλληλεπιδρούν. Προσωπικά το βλέπω κάπως διαφορετικά…

τίβ κόσμο όπου όλα είναι καλά, χαλαρώνουμε, ηρεμούμε, εφησυχάζουμε… Ποια είναι, άραγε, αυτή η μορφή τέχνης που αναδύεται από τις καταστροφές του καιρού μας, αυτή που μπορεί να δώσει ελπιδοφόρα προοπτική για το μέλλον; Ερώτημα κάνω, δεν έχω απάντηση. Αξίζει ίσως να θυμηθούμε την περιβόητη διαμάχη μεταξύ Αντόρνο και Πάουλ Τσελάν όπου ο πρώτος είπε την περίφημη φράση την οποία μετά βεβαίως αναίρεσε, ότι μετά το Άουσβιτς δεν μπορούμε να γράψουμε ποίηση. Ο Τσελάν, ο οποίος ήταν ο ποιητής του Άουσβιτς, είχε ζήσει εκεί, το αμφισβήτησε. Είπε ότι μπορούμε, αρκεί η ποίηση να βγαίνει μέσα από το τραύμα, τις καταστροφές και να δημιουργεί έναν ορίζοντα για το μέλλον. Κι εκεί είναι και το σημείο εκκίνησης του μεταπολεμικού μοντερνισμού. Έτσι μόνο μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι. Δεν είναι ένα συναισθηματικό ζήτημα και τελειώσαμε…

©Johanna Weber

― Σε τι φάση σάς βρήκε η νέα καραντίνα; Εν μέσω προβών με την ομάδα Σημείο Μηδέν για την «Αναφορά σε μια Ακαδημία» του Κάφκα. Η παράσταση έχει προγραμματιστεί για τον Μάρτιο του 2021 αλλά αρχίσαμε να δουλεύουμε από τον περασμένο Οκτώβριο με ένα εκτενές εργαστήρι επάνω σε κάθε ηθοποιό με βάση το υλικό του συγγραφέα. Θα συνεχίσουμε ατομικά την ερευνητική δουλειά ενώ παράλληλα είμαστε εν αναμονή και για τις «Ευτυχισμένες μέρες» που προλάβαμε να παρουσιάσουμε για πέντε-έξι παραστάσεις την περασμένη Άνοιξη, σταματήσαμε λόγω του πρώτου lockdown, μετά παίχθηκε στο Φεστιβάλ της Άνδρου το καλοκαίρι και τώρα θα ανέβει εκ νέου μόλις ανοίξουν και πάλι τα θέατρα…

Ο Πολιτισμός στη χώρα μας κινούνταν στα όρια του απόλυτου χάους, οπότε ήρθε και η πανδημία και δημιούργησε ένα μείγμα εκρηκτικό

― Τι εννοείτε; Ο Πολιτισμός στη χώρα μας κινούνταν στα όρια του απόλυτου χάους, οπότε ήρθε και η πανδημία και δημιούργησε ένα μείγμα εκρηκτικό. Οι εργασιακές, κατά βάση, σχέσεις στην πλειοψηφία τους, χωρίς να είμαι απόλυτος ασφαλώς, ήταν κατεστραμμένες. Η πανδημία αποκάλυψε όλη αυτή την κατάσταση. Προς το παρόν τα πράγματα γίνονται όλο και χειρότερα. Χρειάζεται διεκδίκηση, γόνιμος διάλογος. Γιατί εάν τα πράγματα μείνουν ως έχουν πολύ σύντομα δεν ξέρω τι ακριβώς θα σημαίνει ηθοποιός, σκηνοθέτης, μουσικός. Μάλλον θα καταλήξει κάτι ερασιτεχνικό. Ή κάτι που θα αφορά στην απολυτότατη μειοψηφία ανθρώπων. Όχι με την έννοια του ελιτίστικου αλλά από την πλευρά του ότι αυτοί που θα μπορούν να βιοπορίζονται από την ενασχόληση με την Τέχνη θα είναι μια πενιχρή μειοψηφία. Και δεν το λέω με όρους ξεκαθαρίσματος του τοπίου, ότι θα μείνουν οι καλύτεροι. Θα μείνουν απλώς αυτοί που θα μπορούν να επιβιώσουν. Είναι τελείως διαφορετικό. Το γεγονός ότι έχω πίσω μου μια οποιαδήποτε οικονομική δυνατότητα δε με καθιστά καλύτερο. ― Θεωρείτε ότι ο Πολιτισμός είναι αίτημα του σύγχρονου Έλληνα; Θα βγει στον δρόμο να τον διεκδικήσει; Προσωπικά δεν βλέπω μόνο τον δρόμο ως μορφή διεκδίκησης. Δεν το λέω για να αποπολιτικοποιήσω τη συζήτηση, σαφώς κι έχει τη σημασία του αυτό, αλλά χρειάζεται ο καθένας και η καθεμιά από μας να σκεφτούμε τι ανάγκη τέχνης έχουμε, τι σημαίνει αυτό για μας. Ναι, πρέπει να βγούμε στον δρόμο να διεκδικήσουμε, αλλά από ένα σημείο και πέρα οφείλουμε να κοιτάξουμε και μέσα μας. Κάθε πολιτική διεκδίκηση είναι και υπαρξιακή. Δεν πάνε χώρια αυτά. Να διεκδικήσουμε την κυρίαρχη τάση; Τον Πολιτισμό του lifestyle και του livestreaming; Θα είναι μια διαρκής αναπαραγωγή του ίδιου… Σε αυτή την περίπτωση τα πράγματα θα περιοριστούν στις κρατικές σκηνές και στις μεγάλες καλλιτεχνικές επιχειρήσεις. Πάντα όμως η Τέχνη, οι νέες μορφές, οι νέες ανάγκες, οι νέοι τρόποι έκφρασης δημιουργούνται στα ρήγματα των κυρίαρχων τάσεων. Υπάρχει αυτή η όψη της Τέχνης, η έρευνα, το εργαστήριο που τείνει να χαθεί σε ολόκληρο τον κόσμο. Aυτό που απασχολεί είναι το businessplan και το production making. Πέντε παραγωγές και μετά το επόμενο… ― Επομένως; Πού καταλήγουμε; Ο Έλληνας θεατής σαφώς μπορεί να βγει στον δρόμο να διεκδικήσει. Το έχω δει να συμβαίνει κι ομολογώ πως έχω μείνει έκπληκτος. Και σε κινητοποιήσεις έρχεται, όποτε οργανώνονται, και στηρίζει… Αυτό που με αφήνει άφωνο, όμως, είναι ο τρόπος που στηρίζει ο κόσμος τις δράσεις, όταν πραγματοποιούνται. Κάναμε περιοδεία το καλοκαίρι και ήταν τέτοια η υποστήριξη του κόσμου που δεν μπορούσε να μη σε συγκινήσει. Υπήρχαν φορές που είχα την αγωνία ότι θα παίζαμε για 30 άτομα. Σήμερα που μετράμε πλέον τόσους θανάτους κι αυτές τις πρώτες ημέρες της καραντίνας τα κρούσματα έχουν αγγίξει τις 2.500-3.000 ημερησίως μπορεί να έχουμε συνηθίσει κάπως την ιδέα. Τον Αύγουστο, όμως, όταν κάποια στιγμή τα κρούσματα έφτασαν για πρώτη φορά τα 300 ήταν σοκ. Έτυχε εκείνες τις ημέρες να έχουμε παράσταση στο Δίον και γεμίσαμε, με τα υγειονομικά δεδομένα πάντα. Η ανταπόκριση του κόσμου ήταν συγκινητική. Για αυτό και είμαι πεπεισμένος ότι ο Έλληνας θα διεκδικήσει τον Πολιτισμό… A 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020 A.V. 25

✍ Eshop: www.facebook.com/womensecretgr

Επιµέλεια: ΤΑΝΙΑ ∆ΕΛΗ

26 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020

▶

Expecto Patronum! Η µαγεία του Harry Potter στη νέα συλλογή της Women’secret

Αν αναγνωρίζεις το ξόρκι είσαι µια αυθεντική Harry Potter φαν και αυτή η συλλογή θα σε ενθουσιάσει. Πιτζάµες µε το σήµα του Gryffindor για να ονειρεύεσαι το Hogwarts, χαρακτηριστικές φράσεις από τις ταινίες όπως το “Waiting for my letter from

Hogwarts” και µοναδικά σύµβολα σαν το Deathly Hallows περιµένουν να σε ξεσηκώσουν. Μπορντό, µπλε, γκρι σε αντρικά, γυνακεία ή παιδικά, οι πιτζάµες και τα αξεσουάρ της νέας σειράς θα φέρουν λίγη ακόµα µαγεία στο σπίτι σου.

GLAMAZON

TOMMY HILFIGER Τσαντάκι €130,41

Καραντίνα µε The Crown

Φοράµε πιτζάµες και ξεκινάµε την πιο ονειρική βόλτα πάνω στο µαγικό χαλί του Netflix

MARKS & SPENCER

BENETTON

Της ∆ΕΣΠΟΙΝΑΣ ΚΟΥΤΣΟΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

Κοντό puffer µπουφάν €189

Σακάκι €49,95

º

λεισµένοι µέσα µε απαγορευτικό απόπλου από τις 9 το βράδυ έως τις 5 το πρωί, η πιο βολική και η πιο ονειρική βόλτα είναι πάνω στο µαγικό χαλί του Netflix. Ο τέταρτος κύκλος του The Crown υπόσχεται πτήσεις πάνω από το µαγευτικό κάστρο του Μπαλµόραλ και τα τοπία της Σκοτίας µε τη σινεφίλ αγριάδα τους. Νοερά φοράω γαλότσες, δένω µαντιλάκι στο µαλλί και ταξιδεύω. Μικροί καταρράκτες, λίµνες, τοπία να τα πιεις στο ποτήρι. Ή να τα απολαύσεις µε ένα µπράντι. Να ένα ταξίδι που θα ήθελα να κάνω. Ο ουρανός βάφεται µοβ όταν δύει ο ήλιος και όλοι οι γαλαζοαίµατοι, ντυµένοι σε µπουφάν τύπου Μπάρµπουρ, µποτάκια και χοντρές κάλτσες, ξεχύνονται σε κυνήγια και περιπάτους. Και βρέχει, πόσο βρέχει.

Φορώντας τις πιτζάµες συναντώ την Νταϊάνα στην πιο γλυκιά, τρυφερή, λιγάκι αφελή και εύθραυστη εκδοχή της. Η Έµα Κόριν, που την υποδύεται, θυµίζει σπουργιτάκι µε υγρά µάτια. Οι απογοητεύσεις, η ισχυρή παρουσία της Καµίλα, οι βουλιµικές κρίσεις. Καθόλου παραµυθένια όλα αυτά. «Σε αυτό τον γάµο είµαστε τρεις» είχε πει η αδικοχαµένη Νταϊάνα. Η σειρά είναι αυτό που λέµε υψηλού επιπέδου, καθώς έχουν προσεχθεί τα πάντα. Κάποια στιγµή τρέχει και ένα ποντικάκι στο παλάτι. Θα το δείτε στην έναρξη του τρίτου επεισοδίου. Τέτοια αληθοφάνεια.

KORRES

KANKEN

Παλτό €219

Άρωµα Midnight Dahlia

Σακίδιο πλάτης €159,95

Μια βαλίτσα µια σταλίτσα µ’ ένα ύφασµα καρό βγήκες σ’ όλα τα λιµάνια κι από κύµατα σωρό - Λίνα Νικολακοπούλου

Οι βασιλικές-πριγκιπικές ζωές έχουν άλλου τύπου δράµατα. Εξαναγκαστικοί γάµοι, κρυφοί και φανεροί απαγορευµένοι έρωτες, βάσανα… Και ένα πληγωµένο, καηµένο ελάφι που του στήνουν καρτέρι. Αφοπλιστική η Ολίβια Κόλµαν ως Ελισάβετ, έξοχη η Τζίλιαν Άντερσον ως Θάτσερ. «Η κόρη του παντοπώλη», όπως την αποκαλούσαν, µετά την επίσκεψή της στο κάστρο όπου υποβάλλεται στο «τεστ του Μπαλµόραλ» και διαπιστώνει ότι µέλη της βρετανικής βασιλικής οικογένειας της φέρονται συγκαταβατικά, την προσβάλλουν και την υποτιµούν, λέει εµφατικά στον σύζυγό της, «δεν είναι καλλιεργηµένοι, δεν προσεγγίζουν καν το ιδανικό». Υπέροχες οι δύο ηθοποιοί. Όπως και όλο το καστ. Επιβλητικός ο Τζος Ο’ Κόνορ, ως νεαρός Κάρολος, µε εκείνο το βλέµµα απόγνωσης πριν τον γάµο. ∆ύο πικραµένα µάτια, γεµάτα οδύνη και θλίψη. Πένθος πριν τον γάµο. Αλλά, πιστός στο καθήκον…

SISLEY

ATHENART Σκουλαρίκια µε αλυσίδες €60

KIKO MILANO Youth Generating Serum

TEZENIS

GUESS

Μπλούζα µε χαµόγελο €14,99

Pencil φούστα €69,90

CONVERSE Μποτάκι unisex €75

HONOR Smartwatch GS Prο

19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020 A.V. 27

γικές δυνάµεις, που όσο διαφορετικές και αν είναι παίρνουν θέση στο ξεχωριστό αυτό ιστορικό γεγονός. Οι εκθέσεις που έχετε πραγµατοποιήσει έως σήµερα; Έως τώρα, έχουµε πραγµατοποιήσει δύο µεγάλες εκθέσεις, µε πρώτη την έκθεση ∆ίπολα στην Πινακοθήκη ∆ήµου Αθηναίων το 2015 σε επιµέλεια του Ευθύµη Λαζόγκα (διδάσκων Ιστορίας Τέχνης στο Μεταπτυχιακό της ΑΣΚΤ, συνιδρυτής της οµάδας), η οποία είχε ως στόχο να αναδείξει νέους εικαστικούς µε ιδιαίτερα αξιόλογο έργο και παρουσία σε σηµαντικά εικαστικά δρώµενα της χώρας. Στην έκθεση αντιπαρατέθηκαν θεµελιώδεις αντιφατικές έννοιες όπως η ύλη και το άυλο, το εφήµερο και το αιώνιο, η εικόνα και το ανεικονικό, το αρσενικό και το θηλυκό, το φως και το σκοτάδι, η άνοδος κι η κάθοδος. Η δεύτερη έκθεση της οµάδας µε τίτλο «Generations» πραγµατοποιήθηκε τον ∆εκέµβρη 2019 - Μάρτιο 2020, λίγο πριν το ξέσπασµα της πανδηµίας, στη ∆ηµοτική Πινακοθήκη Μαλεβιζίου και στον εξαιρετικό εκθεσιακό χώρο του Οινοποιείου ∆ιγενάκη στην Καλλονή Ηρακλείου Κρήτης.

ΤΕΧΝΗ ΠΡΟΤΖΕΚΤΟΡΑΣ Της VILLY CALLIGA

Στην έκθεση Generations έγινε µια συµπαρουσίαση διαφορετικών καλλιτεχνικών γενεών, θα έλεγα. Χ.Π. Πράγµατι. Έργα γνωστών εικαστικών συνεκτέθησαν µε τη δουλειά ανερχόµενων νέων καλλιτεχνών, σε µια γόνιµη συνοµιλία µέσω της οποίας αναπτύχθηκαν συσχετισµοί µεταξύ των πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών της εποχής κατά την οποία διαµορφώθηκε το κάθε έργο. Η έκθεση στήθηκε σε συνεπιµέλεια του ∆ηµήτρη µε τον Ευθύµη Λαζόγκα. Τα εξαιρετικά κείµενα της έκθεσης επιµελήθηκαν οι συνιδρυτές της οµάδας ∆ίπολα, ο Ευθύµης Λαζόγκας και ο εικαστικός ∆ηµήτρης Καρατζάς (εικαστικός, απόφοιτος ΜΕΤ/ ΑΣΚΤ). ∆.Λ. Σε αυτό το σηµείο, πρέπει να αναφερθώ στην πολύτιµη συµβολή της Χριστίνας στον συντονισµό, την οργάνωση και σε όλες τις διαδικασίες της εξέλιξης της έκθεσης (παρουσίαση της οµάδας στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης, στήσιµο της σελίδας µας στο Instagram, δηµιουργία αρχείων, διαδικτυακή επικοινωνία µε καλλιτέχνες κ.ά.).

ΔΙΠΟΛΑ Ένας οργανισµός µύησης στη σύγχρονη τέχνη Μια οµάδα εικαστικών, ιστορικών τέχνης και επιµελητών που µετέφερε τον συσχετισµό αντίθετων δυνάµεων στον χώρο της τέχνης, δηµιουργώντας ένα γόνιµο διάλογο µεταξύ της ιστορίας και της εξέλιξης του εικαστικού έργου. Ο ∆ηµήτρης Λάµπρου και η Χριστίνα Παπαϊωάννου, δύο από τα µέλη της οµάδας, µιλούν στον Προτζέκτορα για το κοινό όραµα, τις καλλιτεχνικές συγγένειες και την ανάδειξη των δηµιουργικών δυνάµεων µέσα από τα ∆ίπολα.

∆.Λ. Η οµάδα ∆ίπολα ξεκίνησε κάπως αυτοσχέδια µε την οµώνυµη έκθεση στη Πι28 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020

νακοθήκη ∆ήµου Αθηναίων τον Μάιο του 2015, από µια παρέα εικαστικών, ιστορικών τέχνης και επιµελητών, µία πολυσυλλεκτική προσπάθεια αντίθετων δυνάµεων όπου στη σύγκρουση των προτάσεών τους θα προέκυπτε µία γόνιµη διαλεκτική – εξού και ο όρος ∆ίπολα. ∆ηµιουργήθηκε έτσι σταδιακά ένας ζωντανός εξελισσόµενος οργανισµός ο οποίος διευρύνεται συνεχώς, µε κοινό άξονα τη σύγχρονη καλλιτεχνική δηµιουργία, την πολιτική και το αισθητικό φαινόµενο. Μέσα από συζητήσεις µας έχει διαπιστωθεί το εγχώριο έλλειµµα της αναζήτησης πάνω στο φαινόµενο της σύγχρονης τέχνης. Σε αυτό το κενό η οµάδα φιλοδοξεί να εξερευνήσει, να βρει συγγένειες και να αναδείξει δηµιουρ-

Χριστίνα, πώς λειτουργούν για σένα τα ∆ίπολα; Ως ένας χώρος µύησης στη σύγχρονη τέχνη. Γρήγορα ανέλαβα το επικοινωνιακό κοµµάτι των ∆ιπόλων, τη φωτογράφηση των δράσεών µας αλλά και το ασφαλές πακετάρισµα των έργων. Η συµβολή µου σε όλες τις διαδικασίες της µεγάλης έκθεσης «Generation» ήταν το βάφτισµα του πυρός, τόσο για τον όγκο όσο και για την υπευθυνότητα που έπρεπε να επιδείξουµε, διαχειριζόµενοι έργα όπως οι «Φαντασµαγορίες» του Νίκου Κεσσανλή (παραχώρηση της Roma Gallery) κ.ά. Ήταν τιµή για εµένα η συνεργασία µου µε σηµαντικούς ανθρώπους του χώρου της τέχνης που έχουν ζήσει στην πράξη, στην πορεία της εξέλιξής τους, πολλά από τα γεγονότα που εµείς θεωρούµε ιστορικά. Με οδηγό το νήµα της ιστορίας της τέχνης, αναζητώ καλλιτεχνικές συγγένειες και συνδέοµαι µε το παρελθόν και την αφοµοίωσή του, µε απώτερο στόχο τη διαµόρφωση ενός καλλιτεχνικού στίγµατος της δικής µου γενιάς, ώστε να µπορέσει και το ατοµικό στοιχείο να συνδεθεί µε το συλλογικό. Αυτή ήταν και η κεντρική ιδέα της έκθεσης «Generations», µέσω της οποίας ήρθα σε επαφή µε το έργο πολλών και µεγάλων ονοµάτων της σύγχρονης εγχώριας εικαστικής σκηνής, όπως των Γιώργου Λαζόγκα, Άγγελου Σκούρτη, Γιώργου Χαρβαλιά, Πάνου Χαραλάµπους, Θάλειας Χιώτη, Βίκης Μπέτσου κ.ά. Ετοιµάζεις και µια ατοµική έκθεση, αν δεν

κάνω λάθος. Τον καιρό αυτό ετοιµάζω καινούρια δουλειά για την πρώτη µου ατοµική έκθεση στην Αθήνα µέσα στο 2021, καλώς εχόντων των πραγµάτων. Παράλληλα, η προσωρινή διαµονή µας στην Κρήτη, ενός τόπου µε πλούσια και πανάρχαια ιστορία δεν µπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστο το προσωπικό µας έργο. Γονιµοποιήθηκε έτσι η ιδέα µιας κοινής παρουσίασης, κινούµενοι επάνω σε ζητήµατα που αφορούν στην τέχνη στο δηµόσιο χώρο, στη σύνδεση τοπικής και καλλιτεχνικής παραγωγής κ.ά. Ένα κοινό όραµα, λοιπόν. Τι σας ενώνει; ∆.Λ. Σε αυτό το κοινό όραµα, µας ενώνει η ουσιαστική αγάπη για την τέχνη, όπως λέει και ο Andrei Tarkovsky: «Η τέχνη είναι µια δήλωση ερωτική: η συνειδητοποίηση της εξάρτησης µας από τον άλλο. Μια εξοµολόγηση. Μια πράξη ακούσια, που αντανακλά εντούτοις το πραγµατικό νόηµα της ζωής, της αγάπης και της θυσίας». Ποιο είναι το επόµενο βήµα για τα ∆ΙΠΟΛΑ; ∆.Λ. Παρ’ όλη την απρόσµενη αναταραχή των τελευταίων µηνών, βρισκόµαστε σε διαδικασία οργάνωσης της επόµενης έκθεσης µε τίτλο «Κρυπτόν», έννοια η οποία διέπει όλο το φάσµα της τέχνης / πολιτικό-κοινωνικόµεταφυσικό-υπαρξιακό. Η θεµατική της έκθεσης είναι µια ιδέα του θεωρητικού της οµάδας Ευθύµη Λαζόγκα και βασίζεται στη ρήση του Ηράκλειτου «Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί» (στα νέα ελληνικά: η φύση αρέσκεται στο να κρύβεται). Το «Κρυπτόν» θέτει στο προσκήνιο, µεταξύ άλλων, το πρόβληµα του «µη όντος», του «ανύπαρκτου» και του «κρυµµένου», για τα οποία πολλά έχουν ειπωθεί, αλλά ποτέ αυτά δεν παύουν να προκαλούν αµηχανία. Αυτή η τρίτη έκθεση θα αποτελέσει επίσης ένα πιο στοχευµένο βήµα σε σχέση και µε την αισθητική µας πρόταση ως οµάδα. Χ.Π. Η επιλογή των σηµαντικών εικαστικών που έχουν στηρίξει µε τη συµµετοχή τους τα ∆ίπολα, γίνεται µε βάση την ειλικρινή και βαθιά εκτίµηση που τρέφουµε ως προς την προσωπικότητα και το έργο του εκάστοτε καλλιτέχνη. Με το έργο ποιών εικαστικών θα έρθει σε επαφή το κοινό του Κρυπτόν; ∆.Λ. Την έκθεση «Κρυπτόν» και την οµάδα ∆ίπολα θα τιµήσουν µε τη παρουσία τους σηµαντικοί εικαστικοί της ελληνικής σκηνής της χώρας όπως οι: Γιώργος Λαζόγκας, Άγγελος Σκούρτης, Άγγελος Αντωνόπουλος, Μιχάλης Μανουσάκης, Γιώργος Καζάζης, Ηλίας Παπαηλιάκης, Γιάννης Λασηθιωτάκης, Κωνσταντίνος Αρχανιώτης κ.α. και από νεότρους εικαστικούς οι: Παναγιώτης Βορριάς, Πάνος Κοµπής, Μαργαρίτα Πέτροβα, Φίλιππος Καβάκας, Γιώργος Τούρλας κ.ά. Θα ήθελα να κλείσουµε µε µια φράση από το θεωρητικό κείµενο του ∆ηµήτρη Καρατζά για την επερχόµενη έκθεση «Κρυπτόν», η οποία συµπυκνώνει τη φιλοσοφία και τη θέση τηςοµάδας ∆ίπολα απέναντι στην τέχνη. «Το Κρυπτόν διασώζει την πρόζα της καθηµερινότητας από τη µεροληπτική χρησιµότητα χωρίς να υπακούει στους συναινετικούς νόµους ενός κόσµου που από καιρό τώρα έχει συντριβεί. Η τέχνη είναι σαν σχοινοβάτης. Οι πιέσεις που δέχεται την ωθούν από τη µία µεριά στην άρνηση του θεάµατος και από την άλλη στην αναζήτηση µιας προστατευµένης ζώνης παραστατικότητας. Η τέχνη στον µετεωρισµό της αµφιταλαντεύεται ανάµεσα σε ∆ίπολα χωρίς ποτέ να ενδίδει σε κανένα από αυτά, αν θέλει να κρατήσει την ισορροπία της». Ενηµερωθείτε για την οµάδα ∆ΙΠΟΛΑ, εδώ: www.instagram.com/dipola_art_platform/ www.facebook.com/ groups/754366224629669/

Porcupine Tree: Ανοίγοντας δρόμους στην Ψυχεδέλεια και το Progressive ➽ Η πρώτη κυκλοφορία που έπεσε στα χέρια μου ήταν η κασέτα Spiral Circus, που περιλάμβανε ενδιαφέροντα τραγούδια σε σχετικά άγουρες εκτελέσεις, ηχογραφημένα σε μικρούς χώρους συναυλιών. Παρ’ όλα αυτά, έψαξα και αγόρασα το In The Sunday Of Life, έναν δίσκο που δεν θα μπορούσες εύκολα να θεωρήσεις ολοκληρωμένο, καθώς συγκέντρωνε τραγούδια από προηγούμενες κασέτες της μπάντας, συχνά σε επανεκτελέσεις. Ακόμη, ο Steven Wilson, αυτή η σπουδαία προσωπικότητα πίσω από τους Porcupine Tree, δεν είχε βρει τον τρόπο να εκφράσει αυτά που ήθελε. Είμαστε στο πρώτο μισό της δεκαετίας του ’90 και όλο αυτό το ύφος που αργότερα ονομάσαμε νεο-ψυχεδέλεια είναι υπό διαμόρφωση. Το The Sky Moves Sideways, που κυκλοφορεί το 1994, φέρνει ταυτοχρόνως τέσσερα πράγματα: στον Wilson τους τρόπους να εκφραστεί, στην εταιρεία του, την Delerium, το ύφος που θα κινηθεί με επιτυχία τα επόμενα χρόνια, και σ’ εμάς του υπόλοιπους ένα σπουδαίο album κι ένα πρώτο περιεχόμενο στην έννοια της νεο-ψυχεδέλειας. Ο Wilson δεν σταμάτησε εκεί, πέρασε στο neo-progressive, έπαιξε metal, δήλωσε ότι λατρεύει το black, πειραματίστηκε με την pop, διασκεύασε Abba, δημιούργησε μισή ντουζίνα σχήματα, έκανε παραγωγές, έκανε re-masters και έδωσε περιεχόμενο στην έννοια του musicaholic. Κυκλοφορεί αυτές τις μέρες σε cd ένα box set που περιλαμβάνει το σύνολο της δουλειάς των Porcupine Tree για την Delerium με μερικά δωράκια επιπλέον. Αξίζει… ➽ Οι Εκδόσεις Loggia είναι ένας νέος εκδοτικός οίκος, που μέχρι τώρα έχει κυκλοφορήσει τρία βιβλία: τα Περιστατικά στο Εγγύς Εξωπραγματικό του Μαξ Μπλέχερ, την ποιητική συλλογή Χαίρομαι που Είμαι Εδώ του Άλντεν Νόουλαν και το Σκοτεινό Νερό του Νικόλα Πουλιέζε. Αυτό το τελευταίο, είναι το βιβλίο που με έχει αιχμαλωτίσει το τελευταίο διάστημα. «Από το παράθυρο οι Ναπολιτάνοι παρατηρούν για τέσσερις μέρες το γκρίζο πέπλο της βροχής που πέφτει ασταμάτητα. Η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει αιφνιδιαστιΤου Γιώργου Φλωράκη κά, μυστηριώδεις κούκλες, απόκοσμες φωνές από το κάστρο του Μάσκιο Αντζοΐνο, κέρματα που παίζουν μουσική. Ένας εφιάλτης που δείχνει πως τίποτα δεν θα παραμείνει ίδιο ή μια παραίσθηση που θα διαλυθεί στο πρώτο φως του ήλιου…». Απόκοσμο, ρυθμικό, ένα γρήγορο κείμενο που σε αναγκάζει να επιστρέφεις πάλι στην αρχή κάθε κεφαλαίου γιατί θέλεις να το ξαναγευτείς. Η μετάφραση της Ευαγγελίας Γιάννου είναι απολαυστική.

Σημειώσεις Ενός Μονομανούς LXVΙII

➽ Δεν πρόκειται ούτε για τον αμερικανό τραγουδοποιό John Maus, ούτε για τον μουσικό της reggae John Mouse, ούτε καν για κάποιον ξάδερφο του Mickey Mouse, που φέρει το μικρό όνομα John. Πρόκειται για έναν τραγουδοποιό από το Cardiff, που γράφει κεφαλαίο το δεύτερο γράμμα του επιθέτου του και συστήνεται ως John MΟuse, έχοντας μόλις εγκαταλείψει το JT Mouse. Αν μέχρι τώρα, τα βασισμένα στην ακουστική κιθάρα τραγούδια του έμοιαζαν ενδιαφέροντα έτσι κι έτσι, αυτό που κάνει στο πρόσφατο The Goat είναι εξαιρετικό: με vintage synthesizers και με το μυαλό του καρφωμένο πότε στους Fall και πότε στους Sleaford Mods χωρίς να αρνείται τη μελωδία ή τις σκοτεινές προσεγγίσεις, δημιουργεί ένα δίσκο που θα ήθελες να παίζει συχνά στο πικάπ σου. ➽ Ο δίσκος του John Mοuse και ειδικά το Le Pigeon, το κομμάτι που ανοίγει τον δίσκο, με πηγαίνει πίσω στο 1983 και το πρώτο album των Fall που αγόρασα, το Perverted By Language. Με τρόμαζε ο ήχος τους, με τρόμαζε το ιδιαίτερο ύφος, ενδεχομένως και το πνεύμα του Mark E. Smith, την ίδια στιγμή όμως ένιωθα ότι σ’ αυτή την μπάντα υπήρχε έδαφος για να ανακαλύψω κάτι σημαντικό. Χρειάστηκαν ένα-δύο χρόνια για να συντονιστώ μ’ αυτό το ιδιαίτερο ύφος, πράγμα που κατάφερα στο Bend Sinister, το 1986. ➽ Όμως η πρώτη γεύση από τους Fall με το The Man Whose Head Expanded, που νιώθω ότι είναι πολύ κοντά στο Le Pigeon, είχε φτάσει σε μένα μέσα από τη συλλογή Rough Trade... A Compilation, που είχε επιμεληθεί ο Γιάννης Πετρίδης. Εκεί, οι πιο πολλοί από εμάς είχαμε συναντήσει τους Fall, τους Dream Syndicate, τους Violent Femmes, τους Gist, τους Dislocation Dance. Ήταν μια αποκάλυψη εν έτει 1984, όπως αποκάλυψη ήταν και οι εκπομπές του Γιάννη Πετρίδη εκείνη την εποχή και ακόμη νωρίτερα από τα μέσα των seventies. Νιώθω ότι δεν έχω βρει και ίσως δεν βρω ποτέ τα κατάλληλα λόγια να ευχαριστήσω τον Γιάννη Πετρίδη κι ας τον συναντώ συχνά στους διαδρόμους της ΕΡΤ, για τα τόσο πολλά που του χρωστάω.

P.S.Ενώ σε γενικές γραμμές συμφωνώ με τη γενικότερη τοποθέτηση του Rough Trade –του δισκοπωλείου– δυσκολεύομαι να κατανοήσω τον λόγο για τον οποίο το Punisher της Phoebe Bridgers είναι στο Νο2 της λίστας με τα καλύτερα της χρονιάς. Όσες φορές δοκίμασα να το ακούσω, μου φάνηκε αδιάφορο και βαρετό. Θα με συνετίσει κάποιος, παρακαλώ;

19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020 A.V. 29

ΒΙΒΛΙΟ Επιµέλεια: ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΠΙΡΜΠΙΛΗ

Αλφαβητάρι Ελληνικής Γαστρονομίας Το καινούργιο βιβλίο του Γιώργου Πίττα είναι ένα δώρο σε όσους θεωρούν την ελληνική γαστρονομία κομμάτι του πολιτισμού μας Της ΝΕΝΕΛΑΣ ΓΕΩΡΓΕΛΕ

¦ ° Ä ÃË ª ¹° ª¶ ¹ ª / ¶ º¢Ã ª ¶ ¹ ª / ª Ë Á ¶ Á Æ ¶ Ë ¥¶ ¹ ª / ¶ º¢ ¸ ¤¿ ª¶ ¹ ª

30 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020

¶

ίναι πολλά τα χρόνια που ο Γιώργος Πίττας ανεβοκατεβαίνει την Ελλάδα και την ψάχνει στις πιο αυθεντικές της στιγµές. Ακαταπόνητος περιηγητής, ιχνηλάτης µονοπατιών της παράδοσης, συµµέτοχος στην καθηµερινότητα του µόχθου των ανθρώπων, καταγράφει τα δεδοµένα που συλλέγει άλλοτε µε τον ενθουσιασµό πρωτόβγαλτου ταξιδευτή κι άλλοτε µε τον στοχασµό του βαθιά φιλοσοφηµένου του µυαλού. Αλλά και αγαπηµένος συνεργάτης της Αthens Voice, πολύ συχνά διαβάζεται στο site µας άρθρα γαστρονοµικού - ταξιδιωτικού περιεχοµένου από την ιστοσελίδα του greekgastronomyguide. gr. Κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown, ο περιηγητής αναγκαστικά... κλείστηκε µέσα! Για άλλους θα ήταν µια ανάπαυλα, µια «στάση» και παύση δραστηριοτήτων, γι’ αυτόν µια ακόµη δηµιουργική περίοδος στην οποία συγκέντρωσε και ταξινόµησε το τεράστιο υλικό του και µε τρόπο µοναδικό έστησε το δικό του «Αλφαβητάρι Ελληνικής Γαστρονοµίας». Ένα βιβλίο που αντιµετωπίζει την ελληνική γαστρονοµία µε ολιστική µατιά συνδέοντας ιστορικά στοιχεία, προφορικές αφηγήσεις, προϊόντα, φαγητά, πανηγύρια, πρόσωπα, συµπεριφορές και πρακτικές που χαρακτηρίζουν τον τρόπο ζωής µας. Εκεί βρίσκονται τα χοιροσφάγια, το πανάρχαιο έθιµο των Ελλήνων, εκεί τα άγρια χόρτα και η πανίδα των βουνών, εκεί οι Κυκλάδες, η Ήπειρος, αλλά και το κυπαρίσσι που οριοθετεί τους ελαιώνες και τα αµπέλια που δίνουν το κρασί. Στην αναζήτηση της γευστικής µας ταυτότητας το βιβλίο ακουµπάει και σε άλλα πεδία γνώσης, όπως η Αρχιτεκτονική (όπως αυτή διαµόρφωσε τους χώρους αλλά και τα εργαλεία), η Τοπιογραφία, η Γεωγραφία, η Ηθογραφία, η Λαογραφία, η Κοινωνιολογία, η Εθνολογία, η Ανθρωπολογία και η Ιστορία, ενώ στα λήµµατα µπερδεύονται γλυκά κι απρόσµενα οι ιστορικές αναφορές µε τη σύγχρονη πραγµατικότητα, ο µύθος µε το προσωπικό αφήγηµα, η ποίηση του Ελύτη µε τα στιχάκια από δηµοτικά τραγούδια. Κοντά σ’ αυτά, το βιβλίο στολίζεται και µε 700 φωτογραφίες του ίδιου του Γιώργου Πίττα, που στόχο έχουν να κάνουν τα 500 λήµµατα να «µιλήσουν» αποτυπωµένα σε εικόνες και πιο εύγλωττα. Των ληµµάτων προηγείται ένα γρήγορο ταξίδι στην εξέλιξη της γαστρονοµίας στην Ελλάδα µε κεφάλαια όπου συνοπτικά αναφέρεται η πορεία από την αρχαιότητα µέχρι τις µέρες µας. Γλαφυρό, «ολοζώντανο», συγκινητικό και σίγουρα χορταστικό, σχηµατοποιεί ξεκάθαρα τον κορµό της γαστρονοµικής µας παράδοσης, είναι η κατάθεση ψυχής και το αποτύπωµα της µατιάς ενός αισθαντικού ταξιδευτή και απευθύνεται σε όσους δεν ξέρουν και θέλουν να µάθουν, αλλά και στους καλά γνωρίζοντες που θέλουν ξανά και ξανά να περιηγηθούν στα γευστικά µας µονοπάτια. Αντί άλλων, σας παραθέτω κάποια λήµµατα, που θα σας δώσουν καλύτερη εικόνα... Το βιβλίο µπορείτε να προµηθευτείτε τώρα από τα e-shop των βιβλιοπωλείων Πολιτεία και Ευριπίδης, και µετά την άρση των µέτρων σε όλα τα βιβλιοπωλεία. σελ. 384, €25

Aθερινόπιτα Την αθερίνα την τρώµε τηγανητή ενώ σε πολλά νησιά τη γεύονται σε πίτα µε κρεµµύδια, τη λεγόµενη αθερινόπιτα, ή διπλοτηγανιά, µε καταγωγή από το Βυζάντιο, όπου ψαράκια και κρεµµύδια ανακατεµένα µε αλεύρι τηγανίζονται σαν οµελέτα και αναποδογυρίζονται όλα µαζί.

Δίπλες

Ανάλογα την περιοχή παίρνουν ονοµασίες και παρεµφερή σχήµατα. Αλλού τα σχήµατα είναι κυµατοειδή, αλλού σπειροειδή, αλλού σαν κύλινδροι. Στην Κεφαλονιά λέγονται φιόγκοι, στη Χίο και στην Κρήτη αυγοκαλάµαρα, στην Αµοργό, στα Κύθηρα και στην Ικαρία ξεροτήγανα, στη Χίο και στη Σύρο ψαθούρια. Συνηθίζονται εκτός των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Αποκριών, στους γάµους και τα βαφτίσια για να “διπλώσει” η χαρά

Δυόσμος Το «δυόσµαράκι», ή αλλιώς το πασίγνωστο δωδεκανήσιο τραγούδι «Σιγανά και ταπεινά» που το έκανε επιτυχία η κορυφαία φωνή της ∆ωδεκανήσου Άννα Σαρρή -Καραµπεσίνη, είναι µια ωδή στον δυόσµο (δυοσµαράκι). Στην Ελλάδα δεν µπορεί να λείπει από το τζατζίκι, το µπριάµ και τους κεφτέδες, ωστόσο ανά περιοχή χρησιµοποιείται αλλιώς. Στα Επτάνησα µπαίνει στις σαλάτες, στις Κυκλάδες στις πίτες, τις µυζηθρόπιτες, τα καλιτσούνια και στους κεφτέδες, ενώ οι Πόντιοι τον χρησιµοποιούν στο γιαουρτλού τσορβάν.

Λεμόνια

Χρησιµοποιήθηκαν έντοναστην ελληνική κουζίνα, αγαπήθηκαν από τον λαό, τραγουδήθηκαν, χάρισαν το όνοµά τους (Λεµονιά) σε πολλά κορίτσια της ελληνικής επαρχίας. ∆εν νοείται να φας τηγανητά καλαµαράκια ή τηγανητές µαρίδες χωρίς να ρίξεις λίγο λεµονάκι, το ίδιο συµβαίνει και µε τα φαγητά της ψησταριάς –συκωταριές, παϊδάκια–, ενώ συµµετέχουν και στις πιο διαδεδοµένες ελληνικές σάλτσες, το αυγολέµονο και το λαδολέµονο.

Καφενεία Κρήτης Στα καφενεία των χωριών –και έχει τόσα πολλά και όµορφα η Κρήτη– οι µεζέδες σπάνια είναι αγοραστοί. Οι περισσότεροι είναι από τα περιβόλια του καφετζή, στραγάλια, φιστίκια, αµύγδαλα, παξιµαδάκια µε ελιές, χλωροκουκιά, αντζούρια, τουρσιά, τυράκια, αγκινάρες. Καµιά φορά τέτοιους µεζέδες φέρνουν και οι θαµώνες, απ’ ευθείας από τον αγρό για να κεράσουν την οµήγυρη.

Tον λογαριασμό, παρακαλώ! Στην Ελλάδα, όταν οι παρέες τρώνε σε ταβέρνες και εστιατόρια, οι συνδαιτηµόνες µοιράζονται φαγητό και κρασί και στο τέλος ο λογαριασµός πληρώνεται διαιρούµενος µε τον αριθµό των ατόµων, σε αντίθεση µε τις χώρες του Βορρά όπου προσµετρώνται µε καλβινιστική σχολαστικότητα τα πιάτα, αλλά και οι µπουκιές που καταναλώθηκαν. Στον λογαριασµό οι Έλληνες µοιραζόµαστε ισότιµα τη χαρά που νιώσαµε τρώγοντας µαζί και ελάχιστα µας νοιάζει αν κάποιοι αδικήθηκαν, µη επιθυµώντας ένα τραπέζι χαράς και απόλαυσης να δηλητηριαστεί από λογιστικούς υπολογισµούς.

Πίτες Φολεγάνδρου

Ανάλογα µε τη γέµιση οι πίτες (καλασούνες) Φολεγάνδρου λέγονται λαδένιες, καρπουζένιες, χορτένιες, µελένιες, σουρωτένιες, κολοκυθένιες, κρεµµυδένιες, τσουκνιδένιες. Χρειάζονται απλά αλεύρι, νερό, αλάτι, λίγο λάδι και οποιοδήποτε εποχιακό υλικό του τόπου για τη γέµιση, κι ένα ταψί, για να φτιαχτεί σχετικά γρήγορα στον φούρνο ή τη φωτιά ένα νοστιµότατο έδεσµα που µπορεί να χορτάσει πολλά στόµατα. Η καρπουζένια ή αδιαγγουρένια είναι µια πίτα γλυκιά που παρασκευάζεται µε τη σάρκα του καρπουζιού, µέλι, σταφίδες και σουσάµι.

Μελιτζάνα Έχει δυο πατρίδες, την Ινδία και την Κίνα, στην Ευρώπη εισήχθη τον 16ο αιώνα και διαδόθηκε σε όλη τη Μεσόγειο. Περιηγητές που επισκέπτονται την Ελλάδα στα τέλη του 17ου αιώνα αντιµετωπίζουν µε περιέργεια τη µελιτζάνα, εντυπωσιάζονται από το αυτοκρατορικό µοβ χρώµα της, το σχήµα της, «σύµβολο του έρωτα και της ευχαρίστησης», αλλά και την ποικιλία στο µαγείρεµά της.Η µελιτζάνα είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά υλικά της ελληνικής κουζίνας, µε σηµαντικές επιρροές από την οθωµανική κουζίνα και έχει αποθεωθεί σε πιάτα όπως ο µουσακάς, η µελιτζανοσαλάτα, η µελιτζάνα παπουτσάκι, το µπριάµ και το ιµάµ µπαϊλντί. A

ΒΙΒΛΙΟ

Το ρεμπέτικο και ο Μάρκος Βαμβακάρης σε κόμικς

Ο ∆ηµήτρης Κερασίδης και ο Γιώργος Σκαµπαρδώνης µιλάνε για το graphic novel «H Τετράς η Ξακουστή του Πειραιώς», τον Μάρκο Βαµβακάρη και τους πρωτοµάστορες του ρεµπέτικου Του ΜΑΝΟΥ ΝΟΜΙΚΟΥ

¸

«Τετράς η Ξακουστή του Πειραιώς» σχηµατί-

στηκε το 1934, ήταν η πρώτη κοµπανία µε µπουζουκοµπαγλαµάδες σπεσιαλίστες µουσικούς. Αποτελούνταν από τον Μάρκο Βαµβακάρη, τον Γιώργο Μπάτη, που υπήρξε ο «νονός» του ονόµατος της ορχήστρας, και τους Μικρασιάτες Ανέστο ∆ελιά και Στράτο Παγιουµτζή. Ο Μάρκος ήταν τότε 29 χρονών, ο ∆ελιάς 22, ο Στράτος 28 µε 30 και ο Μπάτης, από τους πρωτοµάστορες του ρεµπέτικου, 45 µε 50, του οποίου οι ηχογραφήσεις εντοπίζονται από τις αρχές του αιώνα.

Μία φούντωση, μια φλόγα έχω μέσα στην καρδιά Λες και μάγια μου ’χεις κάνει Φραγκοσυριανή γλυκιά… Το graphic novel «Τετράς η Ξακουστή του Πειραιώς» (εκδ. Μικρός Ήρως) βασίστηκε στο βιβλίο του πεζογράφου-δηµοσιογράφου Γιώργου Σκαµπαρδώνη «Όλα

32 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020

βαίνουν καλώς εναντίον µας» και φιλοτεχνήθηκε από τον πολιτικό γελοιογράφο ∆ηµήτρη Κερασίδη, δύο ανθρώπους από τη Θεσσαλονίκη, συνεπαρµένους από την ιστορία της κοµπανίας του Μάρκου Βαµβακάρη, τις άγνωστες πτυχές της ζωής του, τον έρωτα του Μάρκου για τη Ζιγκοάλα, τα ναρκωτικά, την τιµή και όλα τα στοιχεία που διαµόρφωσαν το ρεµπέτικο. Ο ∆ηµήτρης Κερασίδης και ο Γιώργος Σκαµπαρδώνης µιλάνε στην Athens Voice για τη δηµιουργία του βιβλίου τους «Τετράς η Ξακουστή του Πειραιώς», τον Μάρκο Βαµβακάρη, το ρεµπέτικο και τα κόµικς. Πώς συναντήθηκαν οι δρόµοι σας για το graphic novel «Τετράς, η Ξακουστή του Πειραιώς»; Γιώργος Σκαµπαρδώνης Είχα γράψει προ ετών το µυθιστόρηµα «Όλα βαίνουν καλώς εναντίον µας» µε θέµα µια φάση της ζωής του Μάρκου Βαµβακάρη. Ο φίλος

∆ηµήτρης Κερασίδης, µε τον οποίο ήµασταν µαζί επί χρόνια στην ίδια εφηµερίδα, το διάβασε και εµπνεύστηκε από εκεί το σενάριο και γενικά τη µετατροπή του σε κόµικς. Επικέντρωσε βέβαια σε εκείνα που τον ενδιέφεραν, δηλαδή κυρίως στην «Ξακουστή Τετράδα του Πειραιώς» µε τρόπο δυναµικό, αποσπασµατικό, έτσι ώστε να εξυπηρετείται η δική του οπτικοποιηµένη αφήγηση. Από εκεί και πέρα, πάλεψε για πολύ καιρό µε τα σκίτσα και τους διαλόγους ώστε να φτάσει στο ωραιότατο αποτέλεσµα που έχουµε µε το κόµικς του. ∆ηµήτρης Κερασίδης Με τον Γιώργο εργαζόµασταν στην ίδια εφηµερίδα, τη «Θεσσαλονίκη». Όταν αποφάσισα να µεταφέρω µέρη από το έργο του σε graphic novel, του τηλεφώνησα για να πάρω την άδειά του να χρησιµο-

ποιήσω αυτούσιους τους διαλόγους της νουβέλας. «Δημήτρη, κάνε ό,τι νομίζεις», ήταν η απάντηση.

Γιώργος Σκαμπαρδώνης

Δημήτρης Κερασίδης

Πώς δουλέψατε πάνω στη μεταφορά του βιβλίου «Όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας» σε κόμικ; Ποιες ήταν οι προκλήσεις; Γιώργος Σκαμπαρδώνης Σας είπα πως αυτό είναι εξ ολοκλήρου εργασία του Κερασίδη, βασισμένη στο βιβλίο μου. Ο Δημήτρης έφτιαξε μια δική του εκδοχή ώστε να εκφράσει εκείνα που αυτός ήθελε και με τον τρόπο που τον εξυπηρετούσε. Διότι άλλο η λογοτεχνία και άλλο το κόμικ. Κοινοί τόποι υπάρχουν, αλλά το κάθε είδος έχει τα δικά του μυστικά και τη δική του εκφορά. Και το πώς γίνεται κόμικ ένα μυθιστόρημα το ξέρει κυρίως ένας κομίστας. Δημήτρης Κερασίδης Οι κινηματογραφικές σπουδές και η θητεία μου στις διαφημιστικές παραγωγές ήταν ο οδηγός για το screenplay της νουβέλας. Οι γωνίες λήψης, οι φωτισμοί, η όλη αντίληψη, γενικά, είναι καθαρά κινηματογραφικά. Καμία πρόκληση για κάποιον με βιωματική περπατησιά στον ρεμπέτικο δρόμο. Το τρίχορδο μπουζούκι μου είναι δώρο του βιρτουόζου κιθαρίστα και φίλου Φώτη. Γιατί graphic novel; Το θεωρείτε ένα καινούργιο αφηγηματικό είδος; Γιώργος Σκαμπαρδώνης Καθόλου καινούργιο. Είναι παμπάλαιο. Απλώς κάθε κομίστας εκφράζεται με το δικό του στιλ, και αφηγηματικά, και από άποψη σκίτσου. Φέρνει τη δική του αισθητική, τη δική του γραμμή και αίσθηση. Δεν υπάρχει καινούργιο είδος στην Τέχνη. Αλλά και όλα ξαναγίνονται καινούργια, κάθε φορά που ένας δημιουργός καταθέτει την προσωπική του, πρωτότυπη, ξεχωριστή αίσθηση για τα πράγματα, τη δική του ματιά και το δικό του τάλαντο. Δημήτρης Κερασίδης Όταν διαβάζεις τις σελίδες του βιβλίου σχηματίζεις προσωπικές εικόνες. Όταν διαβάζεις τα καρέ του graphic novel βλέπεις αντικειμενικές εικόνες. Πόσο μάλλον όταν είναι εποχής. Στην Ελλάδα, καθώς αργήσαμε, ναι, είναι νέο αφηγηματικό είδος και προσμένω συνεχιστές. Τι είναι αυτό που κάνει την ιστορία του «Τετράς της Ξακουστής του Πειραιώς» ενδιαφέρουσα; Αντανακλά στο σήμερα; Δημήτρης Κερασίδης Ο ίδιος ο Μάρκος ο Βαμβακάρης. Γιώργος Σκαμπαρδώνης Καμιά ιστορία δεν οφείλει να αντανακλά στο σήμερα. Και ποιο είναι το σήμερα; Ποιο απ’ όλα, πού και πώς; Κάθε αφήγηση αντανακλά στον εαυτό της και καταξιώνεται όχι τόσο από το θέμα, αλλά από τους όρους εκφοράς της, δηλαδή την αισθητική αξίωση που περιέχει. Και δεν είναι η ιστορία της «Τετράδος» ενδιαφέρουσα, αλλά το πώς τη γράφει, ή τη σκιτσάρει κάποιος. Έπειτα, το «σήμερα» είναι διαρκής ροή, διαφεύγουσα, και δεν συλλαμβάνεται. Γίνεται εύκολα αύριο και χτες. Τι κάνει το ρεμπέτικο τόσο ξεχωριστό και διαχρονικό; Δημήτρης Κερασίδης Το ρεμπέτικο ήταν το λαϊκό μουσικό είδος που άκμασε το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Με επιρροές από το δημοτικό και το μικρασιατικό τραγούδι, αντικατοπτρίζει το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής όπου αναπτύχθηκε και ιδιαίτερα τη ζωή του περιθωρίου. Στην εξέλιξή του, η κοινωνική του βάση επεκτάθηκε στους πρόσφυγες, στην εργατική και τη μεσοαστική τάξη, ενώ στις μέρες μας αναγνω-

ρίζεται ως δημοφιλής πολιτιστική κληρονομιά, λειτουργώντας ως ισχυρό σύμβολο ταυτότητας και ιδεολογίας για την ελληνική λαϊκή μουσική παράδοση. Εξάλλου, το ρεμπέτικο εγγράφηκε στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2016 και στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της Unesco το 2017. Γιώργος Σκαμπαρδώνης Η θεματική και μουσική τους αξία, ο ξεχωριστός τρόπος που παίζονται, τα όργανα που χρησιμοποιούνται, το ύφος τους αλλά και το ύφος ζωής εκείνων που τα δημιούργησαν σε μια ορισμένη εποχή και τρόπο ζωής. Δεν ξαναγίνονται. Αλλά θα ακούγονται πάντα γιατί προφανώς περιέχουν και εκπέμπουν στοιχεία βαθύτερα, που ξεπερνούν κάθε εποχή, και αρέσουν και συγκινούν πάντα. Κουβαλούν εντός τους φορτία διαχρονικά, συχνά ακατανόητα, που νομίζω θα πετυχαίνουν δια παντός αυτό το θαύμα της έκστασης που προκαλεί η σημαντική Τέχνη. Είχε και η Θεσσαλονίκη ζωντανή σκηνή και καλλιτέχνες του ρεμπέτικου την ίδια εποχή με την «Tετράς»; Γιώργος Σκαμπαρδώνης Η Θεσσαλονίκη είχε πολλούς τεκέδες και μπουζούκια και μπαρμπουτάδικα από τα τέλη του 19ου αιώνα. Ακόμα και το 1960 υπήρχαν 600 λέσχες χαρτοπαιξίας. Υπήρχαν πολλοί καλοί παίχτες κι εκείνη την εποχή του ’30, αλλά όχι σημαντικοί δημιουργοί που να γραμμοφωνήσουν τραγούδια και να μείνουν. Δημήτρης Κερασίδης Θα δανειστώ από το βιβλίο του αείμνηστου Ντίνου Χριστιανόπουλου «Το Ρεμπέτικο και η Θεσσαλονίκη» τι είπε ο Τσιτσάνης την περίοδο της Κατοχής, που βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη: «Η Κατοχή υπήρξε η εποχή που έδωσα ό,τι καλύτερο είχα στην ψυχή μου, που έδωσα ό,τι πιο αληθινό βγήκε μέσα από τις τραγικές εκείνες συνθήκες. Η Κατοχή, με δυο λόγια, είναι η καρδιά του λαϊκού τραγουδιού». Πώς βλέπετε τη σκηνή των κόμικς στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια; Γιώργος Σκαμπαρδώνης Υπάρχει άνθιση και εξαιρετικοί κομίστες. Δεν είναι πολλοί, αλλά κι αυτοί που δρουν είναι αρκετοί. Ίσως τα τελευταία χρόνια λείπουν τα περιοδικά που υπήρξαν σε προηγούμενες δεκαετίες, που πάντα προωθούν και δίνουν βήμα σε νέα ταλέντα. Δημήτρης Κερασίδης Πιστεύω, δυστυχώς, πως είναι στάσιμη. Περιοδικά όπως Βαβέλ, Μαμούθ, Παραπέντε κ.ά. ανέστειλαν την έκδοσή τους. Η προσπάθεια του Άγγελου Μαστοράκη με το 9 της Ελευθεροτυπίας ήταν μια αναλαμπή για την όποια εγχώρια παραγωγή. Τα τελευταία χρόνια, όμως, βλέπω μια επαναδραστηριοποίηση εκδοτικών οίκων στον χώρο των κόμικς, αρκεί να προωθήσουν μαζί με την ξένη και την ελληνική παραγωγή. Σε αυτή την πρωτόγνωρη συνθήκη που καλούμαστε να ζήσουμε, τι μπορεί να μας κρατήσει όρθιους; Δημήτρης Κερασίδης Η σοβαρότητα, σε μια εποχή που ανθεί η άνοδος της ασημαντότητας. Γιώργος Σκαμπαρδώνης Ας είμαστε υγιείς και θα κρατηθούμε όρθιοι μια χαρά. Ο καθένας έχει τους δικούς του τρόπους και τις δικές του μανίες και κρατιέται απ’ ό,τι τον συγκινεί και απ’ ό,τι μπορεί να βρει. Το θέμα είναι να κρατήσουμε όρθιους και τους άλλους. A 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020 A.V. 33

Ράγκναρ Γιόνασον

Το πτώµα µιας νεαρής γυναίκας είχε εντοπιστεί σε έναν όρµο, µέσα στο πυκνό σκοτάδι του χειµωνιάτικου πρωινού. Το όνοµά της ήταν Ελένα. Είχε έρθει από τη Ρωσία τέσσερις µήνες πριν από το τραγικό συµβάν για να ζητήσει άσυλο στην Ισλανδία. Η κοπέλα ήταν είκοσι εφτά χρόνων. Σύµφωνα µε την ιατροδικαστική έκθεση, είχε πνιγεί σε θαλασσινό νερό. Το σώµα της, γεµάτο πληγές και εκχυµώσεις, τα τραύµατα στο κεφάλι της έδειχναν ότι ίσως και να είχε υποστεί κακοποίηση. Πέρασε πάνω από ένας χρόνος και το θέµα είχε πια ξεχαστεί εντελώς. Η ιστορία δεν φαινόταν να είχε απασχολήσει ιδιαίτερα τους δηµοσιογράφους, ενώ ο επικεφαλής των αρχικών ερευνών είχε αποφανθεί ότι επρόκειτο για αυτοκτονία. Η επιθεωρήτρια Χούλντα Χερµανσντότιρ δεν πείθεται καθόλου από το βιαστικό πόρισµα. τίτλους στις σειρές Dark Iceland και Hidden Iceland την Ανασύροντας την υπόθεση από το αρχείο, η Χούλντα τελευταία δεκαετία, εσύ περίµενες προ πολλού να αποφασίζει να γίνει η φωνή µιας γυναίκας που δεν καταπιαστείς µαζί του. Να η ευκαιρία. µπορεί πια να µιλήσει. Καθώς ωστόσο η έρευνα προO συγγραφέας από τη χώρα του υποαρκτικού κλίµατος χωρά, η επιθεωρήτρια διαπιστώνει ότι ψηλαφεί µέσα και των φιορδ συστήνει την επιθεωρήτρια στα προσωπικά της σκοτάδια, ερχόΧούλντα Χερµανσντότιρ, µια ηρωίδα µαµενη αντιµέτωπη µε τη µετάνοια, την κριά από τα στάνταρ του τυπικού αστυνοαπόγνωση, τον κυνισµό, αλλά και την µικού. Εξηνταπεντάρα µε σακούλες κάτω αθέατη όψη του φαινοµενικά φιλήσυαπό τα µάτια, ρυτίδες εδώ κι εκεί, χαλαχου νησιού της βόρειας Ευρώπης. Στο ρωµένο δέρµα και γκρίζα µαλλιά, η παλιά ρεαλιστικό, υπαρξιστικό whodunnit καραβάνα της αστυνοµίας του Ρέικιαβικ, του Ράγκναρ Γιόνασον ξεδιπλώνεται της οποίας κάθε προσπάθεια ιεραρχικής η τραυµατισµένη φυσιογνωµία της ανέλιξης στο παρελθόν προσέκρουσε Χούλντα Χερµανσντότιρ, µιας πρωταστον τοίχο της ανδρικής προκατάληψης, γωνίστριας της οποίας η βαθιά οδύνη µετρά µέρες ως τη σύνταξη περιπλανώκαθρεφτίζεται στο αµείλικτο κατάστιµενη µε ένα κειµηλιακό δίπορτο Σκόντα χο των επιλογών της, όσο και των επιτου ’80, ενώ τις νύχτες παραδίνεται άνευ λογών εκείνων που έκαναν άλλοι για όρων στην κούραση και την κατάθλιψη. λογαριασµό της. Αγωνιώδες και διαποΠνιγµένη στη µοναξιά και µε την προοπτιτισµένο µε εσωτερική θλίψη και νοσηΡάγκναρ Γιόνασον, κή της υποχρεωτικής απραξίας ολοένα ρή γοητεία, «Το σκοτάδι» απευθύνεται Το σκοτάδι, πιο κοντά, η Χούλντα αναλαµβάνει µια τεσε όσους επιζητούν σκανδιναβικό εκδ. Καστανιώτη λευταία υπόθεση. νουάρ έξω από τα συνηθισµένα. ●

Ο καλύτερος συγγραφέας αστυνομικού σήμερα; ∆ιαβάσαµε πρώτοι το «Σκοτάδι», που κυκλοφορεί 23/11 από τις εκδ. Καστανιώτη Του ∆ΗΜΗΤΡΗ ΚΑΡΑΘΑΝΟΥ

Ù

ταν πέφτει το «Σκοτάδι» οι σελίδες θροΐζουν σαν ανταριασµένη νυκτωδία. Κανένα άλλο φρεσκοτυπωµένο αστυνοµικό δεν ενώνει τόσο αβίαστα την ίντριγκα µε την ψυχολογία χαρακτήρων, και ούτε θα βρεις αλλού τόσο καλοκουρδισµένη πρόζα – ενώ το σοκαριστικά απροσδόκητο φινάλε θα σου προκαλέσει ίλιγγο. Στο «Σκοτάδι» του Ράγκναρ Γιόνασον (εκδ. Καστανιώτη, µετάφραση Βίκυ Αλυσσανδράκη), κρύβεται Scandi-noir ύψιστης κλάσης µε ντελίριο ανατροπών και προέλευση την Ισλανδία. Κυκλοφορεί στις 23 Νοεµβρίου και θα πλασαριστεί ψηλά στη λίστα µε τα απαραίτητα αναγνώσµατα. Ράγκναρ Γιόνασον. Η Ίρσα Σιγκουρδαντότιρ τον λατρεύει. Ο Ίαν Ράνκιν και ο Άντονι Χόροβιτς τον επαινούν εδώ και χρόνια. Οι Times τον τοποθετούν ανάµεσα στους 100 κορυφαίους νουάρ µυθιστοριογράφους µετά το 1945, τα τηλεοπτικά δίκτυα διαγκωνίζονται για τα δικαιώµατα µεταφοράς του έργου του, περισσότερα από 1,5 εκατοµµύριo αντίτυπα βιβλίων του έχουν διαβαστεί σε πάνω από 30 γλώσσες. Έχει εκδώσει 8

Μπρίτανι Κάιζερ Η Cambridge Analytica στο «Στόχαστρο» Το βιβλίο της Μπρίτανι Κάιζερ είναι ό,τι πιο καυτό για τον ενεργό ρόλο των σόσιαλ µίντια στις προσπάθειες κατάλυσης της δηµοκρατίας Του ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΤΣΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ

Ù

ταν η Μπρίτανι Κάιζερ ξεκ ι νά να εργάζ ε ται σ τ ην Cambridge Analy tica, τη βρετανική συµβουλευτική εταιρεία που ίδρυσε ο συντηρητικός δισεκατοµµυριούχος Ρόµπερτ Μένσερ, έχει ήδη ένα αξιοµνηµόνευτο βιογραφικό: το 2007 συµµετέχει στην καµπάνια για την εκλογή Οµπάµα, ενώ ταυτόχρονα ως λοµπίστρια της ∆ιεθνούς Αµνηστίας δουλεύει ενεργά στο τµήµα «Εγ κ λ ή µ α τ α κα τ ά τ η ς Ανθρωπότητας», χωρίς να έχει ιδέα τι της επιφυλάσσει το µέλλον της στην Cambridge. Η αποκλειστική µαρτυρία πρώην στελέχους της για το πώς τα Μαζικά ∆εδοµένα, ο Τραµπ και το Facebook κατέλυσαν τη ∆ηµοκρατία και πώς η ιστορία µπορεί να επαναληφθεί, τον ΟκτώΜπρίτανι Κάιζερ, βριο του 2019 που κυΣτο στόχαστρο, κλοφόρησε, βρήκε την εκδ. Καστανιώτη 34 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020

πολιτική σύµβουλο και µάρτυρα δηµοσίου συµφέροντος να καταθέτει την ανατριχιαστική αλήθεια για τις εταιρείες δεδοµένων, αξίας πολλών δισεκατοµµυρίων, που πλουτίζουν καταχρώµενες πληροφορίες προσωπικού χαρακτήρα των πολιτών. Παρένθεση: Όσοι είδατε το ντοκιµαντέρ του Netflix «The Great Jack», γνωρίζετε πως όλη η αφήγηση «πατά» πάνω στις µαρτυρίες της από την «πιάτσα» εµπορίας ψηφιακών δεδοµένων! (δεν είναι µόνο το «Social Dillema», η συζήτηση έχει ανοίξει προ καιρού!). Το «Στο στόχαστρο» όµως, που κυκλοφορεί από τον Καστανιώτη, η Κάιζερ ξεσκεπάζει τον συγκεκριµένο τρόπο µε τον οποίο η Cambridge Analytica εκµεταλλεύτηκε τα νοµικά κενά του δικαίου περί προστασίας της ιδιωτικής ζωής, προκειµένου να εξασφαλίσει την πρώτη εκλογή του Ντόναλντ Τραµπ το 2016, εξηγώντας πώς η ίδια ιστορία θα µπορούσε εύκολα να επαναληφθεί στις αµερικανικές προεδρικές εκλογές του 2020. Φτηνά τη γλιτώσαµε, στο φτερό

ο Μπάιντεν κατάφερε να τον κερδίσει. Η εµπειρία που είχε από την Cambridge Analytica άνοιξε τα µάτια των ∆ηµοκρατικών, που αυτή τη φορά έδρασαν ως προς τους ανυπολόγιστους κινδύνους που καραδοκούν από τον αρρύθµιστο οικονοµικό κλάδο σχετικά µε την ιδιωτική ζωή και τη δηµοκρατία – έντεχνα καθοδηγηµένη από τα επιτελεία του Τραµπ, τους στέρησε τη νίκη στις προηγούµενες εκλογές και θα µάθετε πώς! Το «Στο στόχαστρο» είναι το χρονικό µιας δραµατικής και σκανδαλώδους ιστορίας, η άνοδος και η πτώση της συγκεκριµένης εταιρείας όπως τη βίωσε η συγγραφέας από πρώτο χέρι. Στα µεµούαρ της, η Κάιζερ αποκαλύπτει πώς η χαλαρή πολιτική προστασίας του Facebook καθώς και η τροµερή έλλειψη εθνικών νοµοθετικών ρυθµίσεων επέτρεψαν τη χειραγώγηση των ψηφοφόρων τόσο στη Μεγάλη Βρετανία όσο και στις Ηνωµένες Πολιτείες. Εκεί όπου τα προσωπικά δεδοµένα µετατρά-

πηκαν σε όπλο για τη διάδοση ψευδών ειδήσεων και ρατσιστικών µηνυµάτων, τόσο κατά τη διάρκεια του δηµοψηφίσµατος για το Brexit όσο και στις αµερικανικές προεδρικές εκλογές του 2016. Μια ακόµα παρένθεση, αυτή τη φορά στην πλευρά του Ειρηνικού Ωκεανού, στις Φιλιππίνες για την ακρίβεια και µάλιστα φέτος: Η Κάιζερ δίνει συνέντευξη στο Rappler και αποκαλύπτει πώς ο γιος του δικτάτορα Φερντινάντο Μάρκος και της Ιµέλντα προσέγγισε την Analytica, αναθέτοντάς της να κάνει ριµπράντινγκ(!) στην οικογενειακή εικόνα της «φίρµας» τους. Αν εσείς λέτε, ω Θεέ µου, δεν συνέβη το ίδιο µε τον Ceo της Cambridge, Alexander Nix, που το βρήκε σαν µια υπέροχη οικονοµική ευκαιρία. Το αναφέρω γιατί τελικά δεν είναι µόνο ο Τραµπ και ο Τζόνσον ή ο Πούτιν, αλλά και ο Μάρκος! Στο «Στόχαστρο» η Κάιζερ περιγράφει όλο το χρονικό και την αριβιστικά επικίνδυνη κουλτούρα του let’s get the job done: Μοχλοί πίεσης, επήρειες και επιρροές, όροι και προϋποθέσεις, συναντήσεις και απανωτά ξανανταµώµατα, και φυσικά από ένα σηµείο και µετά ο δικός της µοναχικός δρόµος για την εξιλέωση, που έφερε τη ζωή και τη µαρτυρία της στις προθήκες των βιβλιοπωλείων όλου του πλανήτη. Η συζήτηση έχει ανάψει κι επειδή η ιστορία όχι απλώς µπορεί να επαναληφθεί, καθώς τρέχει επαναληπτικά (κάθε λεπτό στον κόσµο των Big Data προσφέρεται πως πώληση και υποθηκοθηρία), η µαρτυρία της Κάιζερ δεν πήγε χαµένη. A

°Á°¡Á¿ªÆ¸ª »¶ °¹Æ¹°

Η ενόραση του συγγραφέα Tου ΑΡΗ ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗ

Æ

ούτες τις µέρες του ∆εύτερου Εγκλεισµού (διότι βέβαια δεν θα µεταφράσω το lockdown σε απαγορευτικό, αυτό το τελευταίο το ’χω συνδέσει µε τον απόπλου στο Αιγαίο και µποφόρ), τούτες τις µέρες λοιπόν φροντίζω για τη διατήρηση µιας κάποιας σωµατικής φόρµας µε δύο τρόπους. Είτε κάνοντας σουηδική γυµναστική στο σπίτι (σουηδική προς τιµήν της ανοσίας αγέλης που υιοθέτησαν οι Βίκινγκς), είτε χρησιµοποιώντας τον κωδικό sms 6 για να περιπλανηθώ στα υψίπεδα της περιοχής. Και καθώς το Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών βρίσκεται κοντά στην οικία µου, συχνά πυκνά βολτάρω ανάµεσα στα µνήµατα όπου κείται θαµµένη η σύγχρονη Ιστορία της Ελλάδας – µαζί και τα δυο Νόµπελ µας. Χάνοµαι εκεί µε τις ώρες διαβάζοντας επιτύµβιες στήλες, στοχαζόµενος περί της µαταιότητας του βίου ή ρεµβάζοντας κάτω από τα κυπαρίσσια. Πώς λοιπόν να µην εκστασιαστώ µε ένα βιβλίο που ξεκινάει ακριβώς έτσι: «Ο Θεός είναι νεκρός: κι αυτό ήταν µόνο η αρχή. Και ο έρωτας ήταν νεκρός. Ο ιπποτισµός ήταν νεκρός. Η ποίηση, η πεζογραφία, η ζωγραφική ήταν όλες νεκρές, κι η τέχνη ήταν νεκρή. Το θέατρο και το σινεµά ήταν επίσης νεκρά. Η λογοτεχνία ήταν νεκρή. Το βιβλίο ήταν νεκρό…. Η πολιτική ορθότητα ήταν νεκρή. Ο ρατσισµός ήταν νεκρός. Η θρησκεία ήταν νεκρή. Η σκέψη ήταν νεκρή. Η ελπίδα ήταν νεκρή…» Και συνεχίζει έτσι για δυο σελίδες. Μάλιστα, αυτό είναι αισιοδοξία, µονολόγησα. Αυτό είναι το πνεύµα της εποχής. Έβγαλα το καπέλο µου στη Σκωτσέζα συγγραφέα κι αγόρασα το µυθιστόρηµα από ένα βιβλιοπωλείο της γειτονιάς που εφαρµόζει µεθόδους κρυφού σχολειού. Η κεντρική ηρωίδα της Άλι Σµιθ είναι µια ηλικιωµένη γυναίκα που ζει τη δική της µέρα της µαρµότας. Ξυπνάει κι είναι πάντα παραµονή Χριστουγέννων ή Χριστούγεννα. Μα δεν είναι πάντα η ίδια γιορτινή µέρα. Μέσα από τις αναµνήσεις της περνάει ολόκληρη η ζωή της, µια ζωή που περιλαµβάνει µια αναρχοαυτόνοµη αδελφή, έναν δεσποτικό πατέρα, µια απούσα µάνα, έναν διαφεύγοντα (στον άλλο κόσµο) σύζυγο κι έναν γιο που διατηρεί φυσιολατρικό µπλογκ στο ∆ιαδίκτυο, βγάζει τα προς το ζην ως διασφαλιστής πνευµατικών δικαιωµάτων και έχει πρόσφατα εγκαταλειφθεί από την εκδικητική αγαπηµένη του. Η ηλικιωµένη µάνα έχει καλέσει τον γιο της και τη φίλη του (που δεν υπάρχει πια στον ορίζοντα) να την επισκεφθούν εκείνα τα Χριστούγεννα. Ο γιος –για να µην εκτεθεί φτάνοντας µόνος στην αγροικία της µητέρας του– µισθώνει µια νεαρή κοπέλα από τον δρόµο για να παίξει τον ρόλο της µνηστής του. Και σα να µην έφταναν όλα αυτά, εµφανίζεται στη γιορτή και η αδελφή της οικοδέσποινας, η αντάρτισσα των πόλεων. Ω, τι τρυφερή µάζωξη! Στο βιβλίο εµφιλοχωρούν από τον Σαίξπηρ ως τον Μπλέικ κι από τον επίσκοπο του Μπέρκλεϊ µέχρι τον Σάµιουελ Τζόνσον, που κλωτσώντας µια πέτρα επιχειρηµατολόγησε κατά του ιδεαλισµού (“I refute it thus”). Θα φώναζα «Εύγε!» στον Καστανιώτη για την επιλογή του αυτή, όµως η αρχισυντάκτρια µου έχει απαγοΆλι Σμιθ, Χειμώνας ρεύσει τα εγκώµια – εκτός κι αν είναι εκδ. Καστανιώτη γραµµένα σε επιτύµβια στήλη.

19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020 A.V. 35

AV

AU T O MUSIC

Lexus και Ford, έχουν την τελευταία δεκαετία αφιερώσει χρόνο, χρήµα, έρευνα και πόρους για τη δηµιουργία αυθεντικών, πρωτοποριακών, αλλά ταυτόχρονα υπέροχα οικείων ήχων. Η Lexus δούλεψε µε το τµήµα µουσικών οργάνων της Υamaha στο δικό τους κέντρο προηγµένων τεχνολογιών ήχου για το µοντέλο τους LFA. Το τµήµα Μ της BMW ανακάλυψε ότι το F10 chassis ήταν τόσο καλό στο να αποµονώνει τους εξωτερικούς ήχους από την καµπίνα που το µοντέλο Μ5 είχε χάσει πια τον βρυχηθµό του. Η λύση; Μια εξωτερική ηχογράφηση του κινητήρα «παίζει» στα ηχεία εσωτερικά. Η AMG δουλεύει µε το ροκ συγκρότηµα Linking Park για να βρει και να δηµιουργήσει έναν ήχο µε περισσότερα µπάσα. Το καινούργιο αυτό πρόβληµά µας όµως δεν περιορίζεται εκεί, καθότι ένα από τα ερωτήµατα είναι εάν αυτή είναι µια καλή αφορµή να επαναξετάσουµε από την αρχή το θέµα του ήχου στα αυτοκίνητα και κατά πόσον η τεχνητή αυτή αναπαραγωγή πρέπει να µιµείται τον παλιό ήχο ή εάν θα ‘πρεπε να εισαχθεί ένας καινούργιος. Το πρώτο επιχείρηµα στον αντίλογο αυτής της τελευταίας πρότασης είναι το υπαρκτό θέµα οικειότητας του ήχου. Τουτέστιν, ένας εντελώς καινούργιος ήχος δεν θα είναι αποτελεσµατικός στο να προειδοποιεί έναν πεζό, έναν ποδηλάτη ή έναν άνθρωπο µε προβλήµατα όρασης για επερχόµενο κίνδυνο.

Η λατρεία για τον «ωμό ήχο» O Joel Beckerman, ιδρυτής του New-York Citybased strategic music and sound studio ισχυρίζεται ότι είναι σηµαντικό να χτίσουµε πάνω σε κάτι που είναι ενστικτώδες. Οι άνθρωποι είµαστε προγραµµατισµένοι για τον ήχο, και βασιζόµαστε σε αυτούς στην καθηµερινότητά µας για να µάθουµε, να βιώνουµε εµπειρίες και να συνδεόµαστε µε τον κόσµο γύρω µας. Πέραν όµως της ασφάλειας, η οποία είναι προφανώς ύψιστης σηµασίας, εκκρεµεί και ένα δεύτερο επιχείρηµα. Αυτό που µας φέρνει κοντά στα λόγια του Grohl: την αγάπη µας για τον ωµό, αφιλτράριστο, δυνατό ήχο. Αυτόν που µας προσφέρει όχι απλά ευχαρίστηση, αλλά ενίοτε αγαλλίαση.

SOUND: ON Ο ήχος της εξάτµισης που έβγαινε από το Dolby surround σύστηµα της αίθουσας εισχώρησε σε κάθε πόρο του δέρµατός µου και µε έκανε να ανατριχιάσω από το κεφάλι ως τα άκρα. Της Ελένης Χελιώτη

έρσι τον Νοέµβρη είδα την ταινία Ford v Ferrari. Όπως πάντα, είχα πάει µε την αδερφή µου, καθότι είµαστε και οι δύο λάτρεις του κινηµατογράφου. Οµολογουµένως στη συγκεκριµένη προβολή ήρθε περισσότερο για εµένα. Την ταινία τη λάτρεψα, και όταν σε µια στιγµή ηρεµίας είδα την αδερφή µου µε την άκρη του µατιού µου να χαµογελάει και να µε πλησιάζει λέγοντάς µου πόσο της αρέσει, την αγάπησα ακόµα περισσότερο. Μία όµως είναι η σκηνή που µε καθήλωσε και που ακόµα θυµάµαι µε ανατριχιαστική λεπτοµέρεια: όταν ο Henry Ford II µπαίνει στο GT40 σαν συνοδηγός και ο Carroll Shelby (Matt Damon) τον πηγαίνει µια µικρή βόλτα στην πίστα για να του δείξει τι είχαν δηµιουργήσει, ή όπως λέει στην ταινία, what 9 million dollars feels like.

Π

Όταν το αυτοκίνητο σταµατά, ο Ford junior, φρικαρισµένος, ξεσπάει σε κλάµατα µικρού παιδιού και λέει «I had no idea…I wish my daddy were alive to see this, to feel this.» Οι κοφτές σκηνές που εναλλάσσονται µεταξύ εσωτερικού πλάνου µέσα στο αυτοκίνητο και µακρινού εξωτερικού δείχνοντας τον «χορό» του GT40 στην πίστα, µε είχαν κάνει να κολλήσω και εγώ στην πλάτη του καθίσµατος. Ο ήχος όµως… ο ήχος της εξάτµισης που έβγαινε από το Dolby surround σύστηµα της αίθουσας εισχώρησε σε κάθε πόρο του δέρµατός µου και µε έκανε να ανατριχιάσω από το κεφάλι ως τα άκρα. Ο επικεφαλής της οµάδας που ήταν υπεύθυνη για τον ήχο στην ταινία ήταν αποφασισµένος να βρει ένα αυθεντικό Ford GT40 του οποίου τον ήχο θα ηχογραφούσαν για να χρησιµοποιήσουν στην ταινία. Βρήκαν κάποια, αλλά µε τη σηµερινή τους αξία να κυµαίνεται µεταξύ 10-15 εκατοµµυρίων δολαρίων, κανείς δεν ήθελε να το παραχωρήσει. Εντέλει βρήκαν κάποιον ο οποίος είχε φτιάξει µόνος του ένα GT40 µε αυθεντικά ανταλλακτικά και είχε ζητήσει από την Ford να του δώσει πιστοποιητικό αυθεντικότητας, το οποίο η εταιρία έκανε. Η οµάδα του Don Sylvester είχε βρει τον πολυπόθητο θησαυρό που έψαχνε. Και κάπου εδώ έρχοµαι εν συνεχεία ενός µεγάλου προλόγου να κάνω το point µου: σε µια εποχή που τα αυτοκίνητα γίνονται πιο αυτόµατα, αυτόνοµα και ήσυχα από ποτέ, ο ήχος παραµένει ένα

36 A.V. 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020

από τα πιο σηµαντικά και εντέλει αναπόσπαστα χαρακτηριστικά του.

Ήχοι, τεχνητοί και μη… Στις 11 Μαΐου, ο Dave Grohl, µια θρυλική ροκ φιγούρα, ντράµερ των Nirvana, και µετά τραγουδιστής και κιθαρίστας των Foo Fighters έως και σήµερα, έγραψε ένα πραγµατικά όµορφο και συγκινητικό άρθρο στο The Atlantic µε τον τίτλο «The Day the Live Concert Returns: I don’t know when it will be safe to sing arm in arm at the top of our lungs. But we will do it again because we have to». O Grohl απαριθµεί µε µεγάλη ευγλωττία τους λόγους για τους οποίους πηγαίνουµε σε συναυλίες, γιατί δεν θα σταµατήσουµε ποτέ, και γιατί ένα βιντεάκι στο YouTube που ακούµε µε τα ηχεία του laptop απλά δεν συγκρίνονται. Ωραία, θα σκέφτεστε τώρα, και που κολλάει αυτό; Οι λάτρεις του µηχανοκίνητου αθλητισµού έχουν ήδη καταλάβει. Εάν έχεις έστω και µια φορά παρευρεθεί σε αγώνα Rally, Formula, Le Mans, κτλ, ίσως τώρα γνέφεις καταφατικά. Ίσως έχεις ασυναίσθητα κλείσει τα µάτια σου στο πέρασµα ενός «κτήνους» απλά για να απολαύσεις τα κύµατα ήχου και εξάτµισης ακόµα και στο ρελαντί. Ίσως µε κλειστά ακόµα µάτια αναγνώρισες από τον ήχο και µόνο τι αυτοκίνητο πέρασε. Χαρακτηριστικό για εµένα είναι το WRC Ford Fiesta της M-Sport. Το µέλλον της αυτοκίνησης πλέον, δείχνει να, βρίσκεται στα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα. Υπολείπονται όµως ήχου, και αυτό είναι ένα µεγάλο πρόβληµα για πολλούς λόγους. Μία έρευνα που διεξήχθη το 2011 έδειξε ότι τα υβριδικά και τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα έχουν 37% περισσότερες πιθανότητες να προκαλέσουν ατύχηµα µε πεζούς, και 57% µε ποδηλάτες. Γιατί; Γιατί είναι αθόρυβα. Γι’ αυτό τον λόγο είναι πλέον υποχρεωτικό βάσει νόµου στα αυτοκίνητα αυτά να ενσωµατώνεται ένα σύστηµα προειδοποίησης που προσοµοιάζει τον ήχο ενός κινητήρα εσωτερικής καύσης και να τον παράγει σε ταχύτητες µικρότερες των 30 χλµ/ώρα. Οι εταιρίες λοιπόν ξεκίνησαν το κυνήγι για τον καταλληλότερο τεχνητό ήχο, όχι µόνο για να συµµορφωθούν µε τους κανονισµούς, αλλά και γιατί η πελατεία τους το «απαιτεί». Εταιρίες όπως η Mercedez-Benz, Mercedez-AMG, Porsche, BMW,

AV Στο διάστηµα δεν υπάρχει ήχος, κύριε Musk, but this is Earth, and we love the sound of our cars! Όπως πολλοί άλλοι, τα παιδιά ζητωκραύγαζαν κάθε φορά που περνούσε ένα αγωνιστικό αυτοκίνητο. Όταν τους ρώτησα γιατί, µία από τις κοπέλες µου είπε ότι µέσα απ’ την κραυγή αυτή ερχόταν η εκτόνωση της απόλαυσης, ή αλλιώς, το release, ο οργασµός και η κορύφωση των αισθήσεων.

Για τους λάτρεις του αυτοκινήτου, ο ήχος είναι εξίσου σηµαντικός µε την εικόνα, και µπορεί να αποτελέσει καταλυτικό παράγονται στην αγορά του. Σε µία πρόσφατη παρουσίαση της Alfa Romeo Quadrifoglio, οι υπεύθυνοι Marketing µας ενηµέρωσαν πόσο µεγάλη βαρύτητα έδωσαν στον ήχο της συγκεκριµένης έκδοσης σεβόµενοι τόσο την παράδοση της εταιρίας, όσο και τους πιστούς της πελάτες. Σε µία Ειδική ∆ιαδροµή του Rally Monte-Carlo πριν λίγα χρόνια, είχα σταθεί να απολαύσω τον αγώνα κοντά σε µια µεικτή παρέα αγοριών-κοριτσιών νεαρής σχετικά ηλικίας. Όπως πολλοί άλλοι, έτσι και αυτοί ζητωκραύγαζαν κάθε φορά που περνούσε ένα αγωνιστικό αυτοκίνητο. Όταν τους ρώτησα γιατί, µία από τις κοπέλες µου είπε ότι µέσα απ’ την κραυγή αυτή ερχόταν η εκτόνωση της απόλαυσης, ή αλλιώς, το release, ο οργασµός και η κορύφωση των αισθήσεων. Ναι, η τεχνολογία οφείλει τόσο να διευκολύνει όσο και να προστατεύει τον άνθρωπο. Αυτός άλλωστε έχει υπάρξει ανέκαθεν ο απώτερος σκοπός της. Οφείλει όµως και να προστατεύσει από εδώ και στο εξής κάτι ακόµα: το δικαίωµα ελευθερίας στην ευχαρίστηση και την απόλαυση… ● Είτε αυτή είναι η αίσθηση ελευθερίας και ανύψωσης που αισθάνεσαι σε έναν συναυλιακό χώρο ενώ η µουσική σε διαπερνά και γεµίζει το είναι σου στο ενώ την µοιράζεσαι µε εκατοντάδες ή και χιλιάδες ανθρώπους που είναι κολληµένοι επάνω σου… ● Είτε σε µία φουρκέτα Ειδικής ∆ιαδροµής σε αγώνα WRC σε κάποιο βουνό στη µέση του πουθενά, µε ανθρώπους όλων των εθνικοτήτων γύρω σου ενώ νιώθεις τις τριχούλες στο σβέρκο σου να σηκώνονται µία-µία την ώρα που το «τέρας» πλησιάζει και αντηχεί… ● Είτε ακόµα και σε ένα καινούργιο αυτοκίνητο στο οποίο µπαίνεις για πρώτη φορά, ακουµπάς τα χέρια σου στο τιµόνι, κλείνεις τα µάτια και πατάς το γκάζι… A

Αγαπητό Μανεκέν! Ίσως σε απογοητεύσω, αλλά εµένα το πρόβληµά µου δεν είναι ερωτικό. Έχω αδυναµία στο να διαχειριστώ την επαγγελµατική πίεση/εκµετάλλευση. Είµαι µόλις 23, στα ξεκινήµατα, και, αλήθεια, ενώ θα έπρεπε σε πολλά να πω «ε, δεν θα σκάσω», σκάω άπειρα και κάνω κακό στην ψυχολογία µου χωρίς να πρέπει. Έχω αντιληφθεί την αδυναµία µου, αλλά δεν ξέρω τη λύση. Οι δικοί µου µού λένε µε τα χρόνια θα καταλάβεις, αλλά τώρα αυτό δεν µου αρκεί. Σ’ ευχαριστώ και σε φιλώ!

έχω κουραστεί και έχω αρχίσει να απογοητεύοµαι. Σε ευχαριστώ εκ των προτέρων.

Προφανώς και έχεις να προσφέρεις πολλά σε έναν άντρα και ακόµη προφανέστερα σου αξίζει να έρθει στη ζωή σου µια υπέροχη σχέση. Σε όλους µας αξίζει, γιατί δηλαδή να µην αξίζει συγκεκριµένα σε σένα; Όπως, επίσης, κάνεις ένα τεράστιο λογικό σφάλµα αν πιστεύεις ότι επειδή δεν ήρθε µέχρι τα 24, πάει και τελείωσε, δεν θα έρθει ποτέ σε ολόκληρη τη ζωή σου. Αφήνουµε, λοιπόν, την drama queen στην άκρη και πάµε να βρούµε λύσεις. Αρχικά, έχω 2-3 φίλες που είναι στη φάση «δεν µπορώ να βρω ένα σοβαρό άντρα µε τίποτα» και πολύ απλά τα παρατάνε. Βάζουν πιτζάΓια πάρτη σου θα τη µετονοµάσω τη µες και πέφτουν στον καναπέ µέχρι να στήλη από «Μίλα µου βρόµικα» σε «Μίλα τελειώσουν όλες τις κοµεντί στο Netflix. µου καθαρά και ξάστερα». Να πω ότι δεν Ε, δεν πάει έτσι. Το καταλαβαίνουµε. ∆εν σε νιώθω, θα πω ψέµατα. Είµαστε θα µας πέσει ο γκόµενος στο κεκαι εµείς οι «υπεύθυνες» στη φάλι ως µάννα εξ ουρανού. δουλειά µας, που χαλάµε Πρέπει να είµαστε σε φάτην πιάτσα. Που αν γίνει ση ενεργής αναζήτησης. µ@λ@&!@, κι ας µη Τώρα µε το lockdown φταίµε, θα τη σκεφτόδεν ξέρω πώς γίνεται αµαστε 1 βδοµάδα µετά. κριβώς η ενεργή αναζήΚαι αυτό δεν το βρίσκω τηση, αλλά δεν θα βρω Της ΤΖΕΝΗΣ απόλυτα κακό. Ναι, φρολύση και στην πανδηµία. ΜΕΛΙΤΑ ντίζουµε τη δουλειά µας. Από την άλλη, θα ήθελα να Νοιαζόµαστε γι’ αυτή. πάρεις τον χρόνο σου και να Πού είναι το πρόβληµα; παρατηρήσεις τον τρόπο µε τον οποίο Ποιος εργοδότης δεν θα ήθελε τέτοιους προσεγγίζεις τον εκάστοτε πιθανό σύυπαλλήλους; Άλλο αυτό, όµως, και άλλο ντροφο. Μήπως η δική σου αγωνία για να φτάνεις στο σηµείο να δέχεσαι προσχέση εκδηλώνεται στον άλλο ως πίεση, σβολές ή να ζεις σε ένα γενικευµένα ανανασφάλεια, άγχος και τελικά καταλήγει θυγιεινό εργασιακό περιβάλλον. Θωράνα τον «πνίγει»; ∆εν λέω πως συµβαίνει κισε τον εαυτό σου. Κάθε φορά που βλέαυτό απαραίτητα. Λέω απλά να σε παραπεις ότι κουβαλάς ξένα βάρη, υπενθύτηρήσεις και αφού σε παρατηρήσεις να µισέ το στον εαυτό σου. Μία, δύο, τρεις, επαναπρογραµµατίσεις τις συµπεριφοθα µάθεις. Πες µερικά «όχι» όταν νιώθεις ρές σου που δεν σε εξυπηρετούν. Ίσως ότι σε πιέζουν αδικαιολόγητα κι αφότην επόµενη φορά να αφήσεις τον εαυτό ρητα, µε ευγένεια αλλά «όχι». Μία, δύο, σου χαλαρό να ζήσει στο έπακρο την καιτρεις, θα µπορέσεις. Χτίσε µια σοβαρή νούργια γνωριµία, χωρίς ανυποµονησία, και έντιµη επαγγελµατική σχέση µε το χωρίς άγχος και χωρίς βιασύνη για το αφεντικό σου και όχι µία σχέση «καλής πόσο θα κρατήσει ή αν θα εξελιχθεί σε µαθήτριας- αυστηρού δασκάλου». Μία, σοβαρή σχέση ή όχι. δύο, τρεις, θα το καταφέρεις. Αυτό θα πει «µε τα χρόνια θα καταλάβεις». Απλά Τζένη µου, είµαι 22 και µου αρέεσύ µπορείς να το εφαρµόζεις µέρα µε σουν οι µεγαλύτεροι… Κατη µέρα, µέχρι να δυναµώσεις. µία ελπίδα;

»¹¤° »ÃË µÄû¹º°

–Reloaded –

© JOHN HOLMES

Αγαπητή Τζένη, το θέµα µου είναι ότι είµαι 24 ετών και δεν είχα ποτέ µου σχέση. Έχω ερωτευτεί, αλλά πάντα χωρίς ανταπόκριση. Όλοι οι άντρες µέχρι τώρα στη ζωή µου δεν «ήταν σε φάση» για κάτι παραπάνω και προτιµούσαν ελεύθερη σχέση. Έχω συµβιβαστεί µε αυτό στο παρελθόν, αλλά πλέον δεν το αντέχω. Θεωρώ πως έχω πολλά να προσφέρω σε κάποιον και µου αξίζει να ζήσω κι εγώ τον έρωτα, αλλά µε τα όσα έχω ζήσει µέχρι τώρα

ATHEN

RADIO

OIC SV E

Ερωτικά αδιέξοδα, sexy απορίες, κρυµµένα µυστικά... και στα fm! Το «Μίλα µου βρώµικα» κάνει τα ερωτικά σας θέµατα να ακούγονται σαν παθιάρικο τραγούδι στο Athens Voice Radio 102.5

Και µένα µου µικα. αρέσουν τα ου β ρ ό Μίλα µ θινά. φασολάκια, ου α λ η r Μίλα µ voice.g αλλά παλιόathens @ o f y n in em ail: tajen : @meli τερα να ξέρεις ins tagram µου τα έφτιαχνε η µαµά µου και δεν τα έτρωγα. Τι εννοώ µε αυτή τη σπουδαία αλληγορία; Ότι καλό είναι να µη βάζουµε ταµπέλες στον εαυτό µας για το τι µας αρέσει και τι όχι. Ο άνθρωπος δοκιµάζει, µαθαίνει, αλλάζει, εξελίσσεται. Ναι, τώρα µπορεί να λες ότι σου αρέσουν οι µεγαλύτεροι, αλλά θέλω να σε δω αν σου ερχόταν από καµιά γωνιά ο Di Caprio στα µικράτα του, αν θα του έλεγες «Sorry Leo, προτιµώ τον κύριο µε τη µουστάκλα απέναντι». A 19 - 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2020 A.V. 37

ΚΡΙΟΣ (20 »áòôÝïù - 19 °ðòéìÝïù) Αρκετές εντάσεις, ακόµη κι αν έχεις κάθε πρόθεση να µη µένεις στην επιφάνεια Με εντάσεις µπαίνει η εβδοµάδα σου. Σε µεγάλο βαθµό οφείλονται στην καλοπροαίρετη προσπάθειά σου να µιλήσεις πιο ουσιαστικά επί του οικονοµικού ή επί του προσωπικού. Η δυσκολία είναι ότι παρά την καλή πρόθεση ή και την αναγκαστική εµπλοκή σε αυτά τα σοβαρούτσικα, δεν είσαι έτοιµος για συµβιβασµούς ή για σοβαρές αλλαγές στις συνήθειές σου. Έτσι, ακόµη κι αυτά που ξεκινούν όµορφα είναι πολύ εύκολο να καταλήξουν σε µαλώµατα και στην απογοήτευσή σου σε θέµατα αρχών, ακόµη κι αν πρακτικά τα πράγµατα πηγαίνουν όπως θα ήθελες. Ο Ήλιος στον Τοξότη (21) και η Αφροδίτη στον Σκορπιό (21) σε βοηθούν να δεις µε λιγότερη µεµψιµοιρία και δραµατική διάθεση όσα σου συµβαίνουν, ακόµη κι αν είναι όντως δυσάρεστα. Ανανεώνεις τους στόχους σου µε αποτέλεσµα να µπαίνεις µε άλλον αέρα ακόµη και σε κουβέντες και συµφωνίες/συνεννοήσεις που γνωρίζεις ότι θα είναι δύσκολες. Έχε το νου σου για βιαστικές κινήσεις και αποφάσεις. Αυτό που έχεις συνηθίσει, δεν ισχύει πλέον.

προσπαθείς ακριβώς για τον αντίθετο. Στη δεύτερη περίπτωση αυτά που επιτρέπεις να κάνεις στο σώµα σου για ψυχολογικούς λόγους, έχουν το κόστος τους και σε κάποιες περιπτώσεις µπορεί να σου δηµιουργήσουν θεµατάκι. Ο Ήλιος στον Τοξότη (21) και τον ζωδιακό σου άξονα βοηθάει να βρεις µια θετική οπτική µέσα στις προσωπικές κι επαγγελµατικές σου σχέσεις, ακόµη κι αν οι συνθήκες κάθε άλλο παρά εύκολες είναι. Αξιοποίησε τα µέσα που έχεις για να συντηρήσεις το κοινωνικό στοιχείο κι αν µπορείς µην περιορίζεσαι στην παθητική κατανάλωση τηλεοπτικών προγραµµάτων, επειδή λίγο θα σε ικανοποιήσουν. Χρειάζεσαι κάτι που να είναι λίγο καλύτερη γυµναστική για το µυαλό σου, θα σου είναι πολύ πιο ευχάριστο. Η Αφροδίτη στον Σκορπιό (21) µπορεί να σε βοηθήσει να αντιµετωπίσεις καλύτερα οτιδήποτε αφορά την υγεία σου.

ρα δηκτικός και εριστικός µε τεράστια ευκολία, πράγµα που είναι βέβαιο πως δεν προάγει µε κανέναν τρόπο κανέναν στόχο σου, αλλά µπορεί να σου φέρει κάποια όχι ιδιαίτερα ευχάριστη ανταπόκριση, ειδικά όταν τα βάζεις µε το συγγενικό σου περιβάλλον. Ο Ήλιος στον Τοξότη (21) και η Αφροδίτη στον Σκορπιό (21) δηµιουργούν µια περίεργη κατάσταση ιδιαίτερα στο σπίτι, όπου φαίνεται να πείθεις τον εαυτό σου ότι όλα είναι καλά. Επειδή σου φεύγουν σχόλια και σκέψεις που δεν συνάδουν µε το «όλα είναι καλά», είναι πολύ πιθανό να στο υποδείξουν οι άνθρωποι του περιβάλλοντός σου. Μάλλον δίκιο έχουν και χρειάζεται να αναθεωρήσεις συνειδητά τι συνιστά πλέον για σένα το «καλά». Γενικά, να προσέχεις τις κακίες προς πάσα κατεύθυνση.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ (21 ¹ïùîÝïù - 21 ¹ïùìÝïù)

Βρίσκεις κάτι καλό για σένα και τείνεις να γράψεις όλους τους άλλους Υπάρχει ένας άγραφος κανόνας που λέει ότι όταν εσύ περνάς καλά κι ό άλλος όχι, στις ερωτικές σχέσεις, ή όταν εσύ κερδίζεις σε βάρος των συνεργατών σου, στις οικονοµικές σχέσεις, αυτό είναι προσωρινό. Κάπως έτσι είναι οι µέρες σου, οπότε φαίνεται να κάνεις κάτι πολύ σωστά, από την άλλη όµως χωρίς να φροντίζεις ή να σέβεσαι ή να εξυπηρετείς εξίσου και τους άλλους που εµπλέκονται µαζί σου προσωπικά ή οικονοµικά. Με το πέρασµα του Ηλίου στον Τοξότη (21) και της Αφροδίτης στον Σκορπιό (21) η παραπάνω κατάσταση µπορεί να οδηγηθεί σε άκρα καθώς τονώνεται η διάθεσή σου κι αυτό σε κάνει ενδεχοµένως πιο θρασύ, απαιτητικό κι ακραίο σ’ αυτά που διεκδικείς. Ίσως να είναι χρήσιµο αν δεν χάσεις την µπάλα, την ευγένεια και οποιοδήποτε ενδιαφέρον για τον απέναντι, επειδή σ’ αυτό τον δρόµο φαίνεται να βαδίζεις. Λίγα και καλά λόγια είναι πολύ προτιµότερα από πολλά και µνησίκακα, εκδικητικά, χειριστικά ή κακόβουλα.

Προσπάθησε να ενισχύσεις το θετικό αντί για το αρνητικό, επειδή υπάρχει Η αρχή της εβδοµάδας είναι ένα περίεργο µείγµα καταπληκτικής συνεννόησης µε τα παιδιά και τον σύντροφό σου, όπου φαίνεται να έχει εγκαθιδρυθεί άλλο επίπεδο συνεννόησης, ε(20 °ðòéìÝïù - 19 »áýïù) ναλλάξ µε την εντύπωση ότι δεν υπάρχει καµία ελπίδα ποτέ να συνεννοηθείτε. Σίγουρα δεν Τεστάρεται η επιµονή σου, καθώς οι µέρες είναι βαρετή, πάντως, ακόµη κι αν έχεις πολύ απαιτούν τεράστια ευελιξία περιορισµένα πράγµατα να κάνεις. Σε κάθε πε∆εν ξέρω αν γίνεται να είσαι προετοιµασµένος ρίπτωση, έχει αξία να περιορίσεις κάπως τις για τον τρόπο που κινούνται συγκρουσιακές τάσεις σου γενικώς οι κουβέντες σου και και να µην "τσιµπάς» σ τις ειδικότερα µε τον σύντροφό προκλήσεις που σου πετάνε σου και τους συνεργάτες σου. οι άλλοι για καβγά. ∆ες µήπως Καλό είναι να θυµάσαι ότι όταν µπορέσεις να σκεφτείς κάτι «πειράζεις» µια ευαίσθητη καλιγότερο επιβαρυντικό για να τάσταση ή δοκιµάζεις την τύχη επικοινωνήσεις από τον κασου σπρώχνοντας τον απέναβγά. Ο Ήλιος στον Τοξότη (21) Από την ντι στα όριά του, το πιθανότερο σε βοηθάει να βρεις έναν λίΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΣΑΒ∆ΑΡΗ είναι πως θα σου ανταποδώσει γο πιο ανάλαφρο ή λιγότερο (panastron) τη χάρη. Το θετικό της ιστορίας µονότονο ρυθµό στη ρουτίνα είναι ότι αντιλαµβάνεσαι πως και την καθηµερινή σου εργασε πολλές περιπτώσεις προκασία. Παράλληλα τονώνει την λείς, σε µια περίοδο που είναι ήδη εξαιρετικά όρεξή σου για φαγητό και κραιπάλη, εκτός αν φορτισµένη. Η Αφροδίτη στον Σκορπιό (21) και σου εξασφαλίσεις αρκετή κίνηση µέσα στη µέτον ζωδιακό σου άξονα και ο Ήλιος στον Τοξόρα. Η Αφροδίτη στον Σκορπιό (21) µπορεί να σε τη µπορεί να λειτουργήσουν βοηθητικά επειδή κάνει ακόµη πιο γενναιόδωρο µε τα συναισθήµεταξύ άλλων εντείνουν την ερωτική σου διάµατά σου, όµως και πολύ πολύ ζήτουλα που δεν θεση. Αν έχεις την δυνατότητα να ασχοληθείς, καλύπτεται µε τίποτα. η ερωτική επαφή µπορεί να συµβάλει στο να µη (22¹ïùìÝïù - 22 °ùçïàóôïù) βγουν εκτός ελέγχου οι διάφορες αντιθέσεις. Σε κάθε περίπτωση, καλό είναι να θυµάσαι πως Προσπαθείς να κρατήσεις κάποια στεγανά, ότα δεδοµένα στις προσωπικές κι επαγγελµατιµως η καθηµερινότητά σου µοιάζει µε σούπα κές σου σχέσεις είναι ιδιαίτερα ρευστά, δεν ωΌσο κι αν διαχωρίσεις εσύ ή διαχωριστούν εφελεί να περιµένεις συνοχή, δεν είναι καν χρήξαιτίας συνθηκών η οικογένεια και η καριέρα σιµη όταν κάθε µέρα είναι τελείως µα τελείως σου, ο συνδετικός κρίκος που τα ενώνει παραδιαφορετική. µένει, πράγµα που σηµαίνει πως αυτά που συµ(20 »áýïù - 20 ¹ïùîÝïù) βαίνουν στο σπίτι επηρεάζουν πολύ στενά τις αποφάσεις που παίρνεις για την καριέρα σου, Έξτρα φροντίδα και προσοχή για την υγεία την προσπάθεια που κάνεις ή το ότι δεν ενδιακαι τη δουλειά σου φέρεσαι. Στην αρχή της εβδοµάδας καλό είναι Εξαιρετική προσοχή στη δουλειά σου και στην να θυµάσαι αυτή τη σχέση και πως όσα συµβαίυγεία σου χρειάζεται η αρχή της εβδοµάδας. νουν στην ιδιωτική σου ζωή µε τον έναν ή τον Στην πρώτη περίπτωση επειδή εξαιτίας της διάλλο τρόπο φτάνουν και στη δηµόσια, από τον καιολογηµένης σχετικής ανησυχίας είναι εύκοτρόπο που επιλεγµένα και µη, εκτίθεσαι. Με τον λο να σου «φύγουν» σηµαντικά πράγµατα ενώ Ήλιο στον Τοξότη (21) ξυπνάει µια διάθεση για έναν συνδυασµό τεµπελιάς, διασκέδασης και ροµάντζου, ο οποίος δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι µπορεί να εξυπηρετηθεί στην παρούσα φάση. Από την άλλη επιστρέφει µεγάλο κοµµάτι αισιοδοξίας και δηµιουργικότητας που σίγουρα θα χαρούν τα παιδιά σου. Η Αφροδίτη στον Σκορπιό (21) µπορεί να σε κάνει λίγο πιο έντονο από ό,τι συνήθως (ω ναι), κράτα το κατά νου, όταν κάτι στραβώνει στο σπίτι. Κατέβασε τώρα δωρεάν την εφαρμογή

ΤΑΥΡΟΣ

COSMIC TELEGRAM

ΛΕΩΝ

ΔΙΔΥΜΟΙ

Cosmic Telegram App για iOS και android μάθε όλες τις προβλέψεις

ΠΑΡΘΕΝΟΣ (23 °ùçïàóôïù - 21 ªåðôåíâòÝïù) Ακούς αυτά που ήθελες, όµως µην αφήνεις τη φαντασία σου να οργιάσει Όσο µετακινείσαι, καλό είναι να το κάνεις µε ιδιαίτερη προσοχή, είτε γίνεται µε αφορµή τη δουλειά, είτε µε αφορµή κάποιον προσωπικό λόγο. Παρόµοια χρειάζεται αρκετή φροντίδα στον τρόπο που εκφράζεσαι επειδή γίνεσαι ιδιαίτε-

ΖΥΓΟΣ (22 ªåðôåíâòÝïù - 22 ÃëôöâòÝïù)

ΣΚΟΡΠΙΟΣ (23 ÃëôöâòÝïù - 21 ÁïåíâòÝïù) Είµαι καλά δεν σηµαίνει πως είµαι και καλός για τους άλλους Η αρχή της εβδοµάδας µπορεί να γίνει το Βατερλό στις προσωπικές κι επαγγελµατικές σου σχέσεις, επειδή ο τρόπος που αντιλαµβάνεσαι τι είναι σωστό και τι όχι, όπως και τι επιτρέπεται και τι όχι, γίνεται αυστηρά προσωπικός. Αυτό για σένα είναι µια χαρά, αλλά δεν εγγυάται καθόλου την κατανόηση, τη συνεργασία ή έστω και την απλή ανταπόκριση από τον απέναντι. Όσο πιο γλυκός (ναι, αυτή η λέξη) είσαι, τόσο µεγαλύτερες οι πιθανότητές σου να συνεννοηθείς, άλλωστε ανήκεις στην κατηγορία των ανθρώπων που γίνονται πιο γλυκείς όταν αυξάνουν οι πιέσεις. Η Αφροδίτη στο ζώδιό σου (21) µπορεί να σε ξελασπώσει από πολύ δύσκολα πράγµατα προσωπικά κι επαγγελµατικά, αρκεί να φροντίσεις να µη φέρεσαι σαν τέρας. Ο Ήλιος στον Τοξότη (21) αποκαθιστά ένα µέτρο ασφάλειας και ικανοποίησης, µάλλον οικονοµικής, ενδεχόµενα συναισθηµατικής, µε αποτέλεσµα να είναι όντως ευκολότερο να δείξεις κατανόηση και ανεκτικότητα στις συναναστροφές σου, κάτι που είναι απαραίτητο να κάνεις.

ΤΟΞΟΤΗΣ (22 ÁïåíâòÝïù - 20 ¢åëåíâòÝïù) Μερικές φορές για να πάει κάτι καλύτερα, χρειάζεται να πάει λίγο χειρότερα πρώτα ∆εν υπάρχει εύκολος τρόπος να ντιλάρεις ψυχολογικές ανησυχίες και απαισιοδοξίες και φόβους και ταυτόχρονα να συνεχίσεις να ζεις την καθηµερινότητά σου, να κάνεις τη δουλειά σου, να διατηρείς την υγεία σου. Το µοναδικό που µπορεί να ειπωθεί, είναι πως πάνω σε έναν πιεσµένο ψυχισµό καλό είναι να µη φορτώνεις κι άλλα, είτε πρόκειται για υποχρεώσεις είτε για σκέψεις. Ο Ήλιος στο ζώδιό σου (21) διαφοροποιεί σηµαντικά την κατάσταση και σίγουρα θα σε βοηθήσει να εκφράσεις πιο συγκεκριµένα αυτά που σε απασχολούν και πιθανώς να βρεις ανακούφιση. Παράλληλα σε ανανεώνει σωµατικά και συνολικά. Ενώ αυτό είναι καλό και φέρνει στην επιφάνεια την αισιοδοξία σου, είναι ταυτό-

χρονα µια ώθηση για να αναπτύξεις υπερβολικά µεγάλες προσδοκίες από τις καταστάσεις. Η Αφροδίτη στον Σκορπιό αυξάνει την ευαισθησία σου και σίγουρα αντιλαµβάνεσαι περισσότερα και είσαι σε θέση ίσως να δεις πιο καθαρά ποιες από τις καθηµερινές σου προοπτικές όντως έχουν µέλλον.

ΑΙΓΟΚΕΡΟΣ (21 ¢åëåíâòÝïù - 19 ¹áîïùáòÝïù) Ευκολότερη συνεννόηση κι εξελίξεις σε αυτά που επιλέγεις, αντιστάσεις στα υπόλοιπα Συνήθως είναι πιο εύκολο να βρούµε άκρη µε τους φίλους µας, από ό,τι µε τους πιο συγγενικούς µας ανθρώπους, τα παιδιά, τον σύντροφο. Έτσι, το ότι µπορεί και δίκιο να σου δίνουν οι φίλοι σου και σύµφωνοι να είναι και γενικώς να τα βρίσκετε, δεν εγγυάται καθόλου ότι το ίδιο κλίµα θα µεταφερθεί στις ιδιωτικότερες σχέσεις σου. Εάν δεν το βλέπεις και συνεχίζεις στο ίδιο βιολί, το µόνο σίγουρο είναι ότι και η αντίδραση θα συνεχίζει στο ίδιο βιολί. Είναι πάντα καλή ιδέα να αλλάζεις τακτική, όταν αλλάζουν οι περιστάσεις. Κι ενώ η Αφροδίτη στον Σκορπιό (21) µπορεί να συµβάλει να βρεις ουσία σε αυτά που κάνεις εξωεπαγγελµατικά ή να βεβαιώσει κάποια ιδέα σου ή κάποιο σχέδιό σου, ο Ήλιος στον Τοξότη (21) ανοίγει τον µήνα που προηγείται του µήνα του ζωδίου σου κι αυτός είναι πάντα ένας µήνας απολογισµού για σένα. Στο «απολογισµός» κατάταξε µια γενική διαδικασία χαµηλότερων ρυθµών για να δεις τελικά πώς θα συνεχίσεις µετά τα γενέθλιά σου.

ΥΔΡΟΧΟΟΣ (20 ¹áîïùáòÝïù - 17 ¼åâòïùáòÝïù) Ελάχιστη όρεξη ν’ ασχοληθείς µε τα του σπιτιού, οπότε επιλέγεις οτιδήποτε άλλο Στην αρχή της εβδοµάδας, οτιδήποτε µπορεί να σε βοηθήσει να µην ασχολείσαι µε το σπίτι και όσα γίνονται στο σπίτι ή µε την οικογένειά σου, ακόµη κι αν δεν είναι εύκολο, σου φαίνεται σαν µια καλύτερη επιλογή. Γνωρίζεις, βέβαια,ότι όταν κάτι πηγαίνει στραβά στα εν οίκω, το κουβαλάς µέσα σου κι έτσι ίσως είναι προτιµότερο να ασχοληθείς οικειοθελώς για να µην ασχοληθείς αναγκαστικά εξαιτίας κάποιας έξαρσης. Ο Ήλιος στον Τοξότη (21) κάνει κάπως πιο ελαφριά ή έστω ευρύτερη την οπτική σου για το παρακάτω και το πώς θα ήθελες να διαµορφώσεις την κατάστασή σου. Βοηθά σ’ αυτό ότι ενδεχοµένως αποκαθίσταται η επαφή µε κάποιο σχέδιό σου ή και µε τους φίλους σου. Με την Αφροδίτη στον Σκορπιό (21) εµφανίζονται κάποιες σοβαρές προοπτικές ή καλύτερα µια σοβαρότερη προοπτική για την πορεία της προσωπικής και επαγγελµατικής σου ζωής. Ακόµη κι αν υπάρχουν σοβαρά οφέλη, δεν είναι εύκολη η συνθήκη που παρουσιάζεται και προσεγγίζεται µε επιτυχία µόνο αν δεν τη δεις ψυχρά και διαδικαστικά.

ΙΧΘΥΕΣ (18 ¼åâòïùáòÝïù - 19 »áòôÝïù) Προσπαθείς να κεντραριστείς και, ως ένα βαθµό, κάτι καταφέρνεις Στην αρχή της εβδοµάδας κάπως καταφέρνεις να βρεις µια άκρη µέσα στο κεφάλι σου, ενδεχοµένως και στο συγγενικό σου περιβάλλον για το πώς θα κινηθείς στο εξής. Κι αυτό είναι σίγουρα καλό κι ευχάριστο. Ο καβγάς ξεκινάει όταν αποφασίζεις να περάσεις στην εφαρµογή ή, το πιθανότερο, όταν αποφασίζεις να µην περάσεις στην εφαρµογή. Αυτό περιπλέκει και τις πιο απλές συνεννοήσεις και συνδιαλλαγές, γιατί στην πραγµατικότητα εσύ λειτουργείς µε µια µεγάλη εσωτερική ή και εξωτερική αντίφαση. Ο Ήλιος στον Τοξότη (21) σε κάνει να αναζητάς καινούριες προοπτικές στην καριέρα και την προσωπική σου ζωή, αν και χωρίς να σε διευκολύνει ιδιαίτερα στο να εντοπίσεις κάποιο σαφή στόχο. Η Αφροδίτη στον Σκορπιό (21) πάντως και η δυνατότητα να βελτιώσεις µερικά πραγµατάκια που θεωρείς ότι χρειάζονταν βελτίωση, είναι ένα βήµα στη σωστή κατεύθυνση. Μπορεί να είναι ωφέλιµη και κερδοφόρα πρακτικά ή συναισθηµατικά, ανανεώνοντας το πλαίσιο στο οποίο κινείσαι, το µόνο που πρέπει να αποφύγεις είναι να την αναλώσεις σε δράµα.. A

*¡éá ðéï ïìïëìèòöíÛîè åéëÞîá ôöî áóôòïìïçéëñî óïù ôÀóåöî õá ðòÛðåé îá äéáâÀúåé÷ ëáé ôïî öòïóëÞðï óïù

19 - 25 ΝΟΕΜΒΡιου 2020 A.V. 39