Adana ekonomisi 2013 by Adana Ticaret Odası Dergisi

ADANA EKONOMİSİ 2013

“Yeni Türkiye devleti temellerini süngüyle değil, süngünün de dayandığı ekonomiyle kuracaktır. Yeni Türkiye devleti cihangir bir devlet olmayacaktır. Fakat yeni Türkiye devleti bir ekonomi devleti olacaktır.

ADANA EKONOMİSİ 2013

ADANA EKONOMİSİ 2013 Yazı İşleri ve Kararlar Müdürlüğü Hazırlayan: Cenk KADEŞ

ADANA EKONOMİSİ 2013

İhracattaki yükselişin 2014 yılında da devam etmesi beklentisindeyiz İlimizin ekonomik ve sosyo-kültürel verileri doğrultusunda hazırlanan Adana Ekonomisi 2013 Raporu ile üyelerimizin yanı sıra, uzmanlara, akademisyenlere ve bölgemizde yatırım yapmak isteyen girişimcilere yardımcı olunması hedeflenmektedir. Bu vesile ile, ekonomi raporumuzda yer alan tabloların oluşturulmasına katkıda bulunan, verilerini Odamız ile paylaşarak destek olan tüm kurum ve kuruluşlara teşekkürü bir borç biliyoruz. 2013 yılını genel olarak değerlendirdiğimizde; en önemli gösterge olan büyüme, tahmin edilen yüzde 4’ü, 0.3 puan geçerek yüzde 4,3 olarak gerçekleşmiştir. İlimiz açısından bakıldığında ise 2012 yılında beklentimiz; 2013 yılının büyümede ve ihracatta yükseliş yılı olacağı yönündeydi. Özellikle firmalarımızın iç pazardaki kırılganlıklardan etkilenmemeleri ve yüksek kâr oranında çalışabilmeleri, dış pazara açılmaları çok önemliydi. Bu kapsamda Adana ihracatımız 2013 yılında yüzde 12,6 artmış, ithalatımız da yüzde 9,8 azalmıştır. Bunun paralelinde en olumlu gösterge olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2013 yılında yüzde 62,8’den yüzde 78,5’e yükselmiştir. 2014 yılında da bu yükselişin devam edeceği düşüncesindeyiz. Finansal göstergelere baktığımızda ise en önemli puan bankacılık verileridir. İlin toplam mevduatı 13 milyar 464 milyon TL toplam kredi stoku ise 22 milyar 611 milyon TL’ dir. Toplam mevduatta Adana iller sıralamasında 7. sırada olup; iller içindeki payı yüzde 1,4’tür. Kredilerde ise iller sıralamasında yüzde 2,2’lik pay ile 8. sırada yer almaktadır. Mevduatın krediye oranı ise yüzde 168 ve toplam krediler içerisindeki sektör kredilerinin payı yüzde 33’tür. Sektör kredi oranı ile iller sıralamasında Adana 20. sırada 4

ADANA EKONOMİSİ 2013

olup; komşu illerin sektör kredisi oranı ortalama yüzde 50’nin üzerindedir. Küreselleşen dünyada ülkelerin yanı sıra, şehirler de birbirleriyle rekabet eder hale gelmiştir.Bu kapsamda, Adana ekonomisinin gelişimi açısından, kredilerin sektörel bazda artması ve bankalardaki mevduatların yatırımlara yönelmesinin Adana’yı rekabette üst sıralara çıkaracağı düşünülmektedir. Bunun yanında, ilimizde geniş bir örnek üzerinde yapılan “İmalat Sanayi Ekonomik Eğilim Anketi”nin sonuçları da, ilimizin 2013 yılındaki ekonomik durumunu özetler niteliktedir. İhracattaki olumlu gelişme ankette ortaya çıkmış olup; firmaların kapasitelerinin, cirolarının ve kâr oranlarının arttığı görülmüştür. Bunun yanında, ülkenin ekonomik gelişmeleri göz önüne alındığında; firmalar açısından 2014 yılının daha olumlu geçeceği beklenmektedir. Özetlemek gerekirse, her ne kadar temel ekonomik göstergeleri bakımından 2013 yılının Adana için olumlu geçtiği görülse de; Türkiye işsizlik oranının yüzde 9,7 olduğu düşünüldüğünde ilin en önemli sorunu olan işsizlik oranının yüzde 13,2 olarak açıklanması bu sorunun hala devam ettiği gerçeğini ortaya koymaktadır. Bu kapsamda 2014 yılında da, ihracat artışının sürmesinin yanında yatırım artışının sağlanması ve yeni istihdam alanlarının yaratılarak işsizlik oranının azalışa geçmesi en büyük beklentimizdir. Bu anlayışla, mevcut verilerin doğru değerlendirilerek; İlimizin geleceği açısından sağlıklı karar alabilmeye yönelik bir kaynak oluşturacağı düşüncesiyle hazırlanan çalışmamızın, üyelerimiz kadar karar alıcılara, araştırmacılara ve akademisyenlere hizmet edeceği temennisiyle..

ADANA EKONOMİSİ 2013

İÇİNDEKİLER I. NÜFUS YAPISI...................................................................................................8 I.1.Nüfus.............................................................................................................8 I.2 Göç Durumu.................................................................................................10 II. SOSYAL GÜVENLİK.........................................................................................13 II.1 Sosyal Güvenlik Kurumu Kapsamındaki Kişi Sayısı.......................................13 II.2 Sosyal Güvenlik Kurumu Kapsamında Aktif Çalışanlar Sayısı.......................15 II.3 Sosyal Güvenlik Kurumu Kapsamında Emekli Kişi Sayısı..............................15 II.4 Bakmakla Yükümlü Tutulanların Sayısı........................................................16 II.5 Gelir Testi Yaptıranların Sayısı......................................................................17 II.6 Adana İli İşyeri Sayısı ve Zorunlu Sigortalılar Dağılımı.................................18 III. EĞİTİM..........................................................................................................21 III.1 Okul, Şube ,Öğretmen ve Derslik Başına Düşen Öğrenci Sayısı....................21 III.2 Yüksek Öğretim .........................................................................................21 IV. SAĞLIK..........................................................................................................23 V. TURİZM..........................................................................................................26 V.1 Otel-Yatak ve Konaklayan-Giren-Çıkan Turist Sayısı.....................................26 VI. ULAŞTIRMA..................................................................................................28 VI.1 Kara Ulaştırma...........................................................................................28 VI.2 Demiryolu..................................................................................................28 VI.3 Havalimanı.................................................................................................29 IV.3.1 Adana Havalimanı Uçak-Yolcu-Yük Trafiği................................................30 VII. TARIM..........................................................................................................31 VII.1 Hayvancılık ve Arıcılık...............................................................................32 VII.1.1 Arıcılık................................................................................................32 VII.1.2 Kümes Hayvancılığı............................................................................33 VII.1.3 Canlı Hayvan Varlığı............................................................................33 VII.2 Adana İli Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı............................................34 VII.3 Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler Ekim Alanı ve Üretim Miktarı..................37 VII.4 Meyve Ağaçları Sayısı ve Meyve Üretimi...................................................39 VII.5 Nitelikli Örtüaltı Tarım Alanları.................................................................40 VII.6 Örtüaltı Üretim..........................................................................................41 VIII.SANAYİ VE TİCARET......................................................................................42 VIII.1 Sanayi......................................................................................................42 VIII.2 Ceyhan Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi......................................................43 VIII.3 İstanbul Sanayi Odası İlk 500 Sanayi Kuruluşu Anketi..............................43 VIII.4 Küçük Sanayi Siteleri...............................................................................44 VIII.5 Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesi (AOSB)...........................................44 VIII.5.1 AOSB Doğalgaz Kullanımı......................................................................45 VIII.5.2 AOSB Elektrik Enerjisi Tüketimi..............................................................45 6

ADANA EKONOMİSİ 2013

VIII.6 Adana-Yumurtalık Serbest Bölgesi...........................................................46 VIII.6.1 Yumurtalık Serbest Bölgesi Ticaret Hacmi.............................................46 VIII.7 Adana Ticaret Odası..................................................................................47 VIII.7.1 Açılan-Kapanan Firmalar......................................................................49 VIII.8 Adana Ticaret Borsası..............................................................................51 IX. ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR......................................................54 IX.1 Uluslararası Sermayeli Şirket Sayıları..........................................................54 IX.2 Adana İli Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sektörel Dağılımları................56 X. İSTİHDAM DURUMU.......................................................................................57 X.1 İstihdam ve İşsizlik ve İşsizlik Oranları.........................................................57 X.2 İstihdam Edilenlerin İktisadi Faaliyet Kollarına göre Dağılımları..................59 XI. DIŞ TİCARET..................................................................................................61 XI.1 İhracat........................................................................................................62 XI.2 İthalat........................................................................................................67 XII. YATIRIM TEŞVİKLERİ.....................................................................................72 XIII. KAMU YATIRIMLARI....................................................................................74 XIV. ENERJİ........................................................................................................76 XIV.1 Üretim Kapasitesi.....................................................................................76 XIV.2 Yürürlükte Olan Elektrik Enerjisi Üretim Lisansları....................................77 XIV.3 Elektrik Enerjisi Tüketimi...........................................................................78 XIV.3.1 Kayıp-Kaçak Oranı.................................................................................79 XV. MİLLİ HESAPLAR..........................................................................................81 XV.1 Gayri Safi Milli Hasıla.................................................................................81 XV.2 Gayri Safi Katma Değer..............................................................................84 XVI. GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİ...................................................................87 XVI.1. Genel Bütçe Gelirleri...............................................................................89 XVI.2 İller Bazında Kümülatif Bütçe Karşılaştırması...........................................90 XVII. BANKACILIK...............................................................................................91 XVII.1 Mevduat ve Kredi....................................................................................91 XVII.2 İllere Göre Mevduatın Dağılımı . .............................................................92 XVII.3 İllere Göre Kredilerin Dağılımı ................................................................93 XVII.4 Sektör Kredileri.......................................................................................94 XVII.5 İllere Göre Takipteki Alacakların Nakdi Kredilere Oranı............................95 XVII.6. Protestolu Senetler................................................................................96 XVII.6.1 Protesto Edilen Senet Adetleri..............................................................97 XVII.6.2 Protesto Edilen Senet Tutarları.............................................................98

ADANA PROFİLİ

İLİN PROFİLİ Yüzölçümü

14.030km2

Nüfusu ( 2013)

2.149.260

Yıllık Nüfus Artış Hızı ( 2013/2012 )

%1,1

Nüfus Yoğunluğu ( 2013 )

151,5 kişi/km2

Okur-Yazarlık Oranı

% 91,7

Ortalama Yükseklik

Adana merkez 23 m

Toplam Yerleşim Sayısı

15 İlçe

Ortalama En Yüksek ve En Düşük Sıcaklık ( 1970-2013 )

33,8 oC(Temmuz), 5,5 oC (Ocak)

Aylık Ortalama Yağış En Yüksek Yağış ( 1970-2013 )

130,4 kg/m2

Deprem Konumu

1-4. Derece

Arazi Kullanım Durumu

% 38 Tarım, % 3 Çayır-Mera, % 40 Orman/Fundalık, % 19 diğer

Gelişmişlik Kademesi

2. Kademe

Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sırası

16. Sıra( 2011 yılı verileri ile 81 İl içinde)

Hizmetler İş Kolunda Çalışanların

% 53,1 (2013 Yılı İş Gücü Anketi /TR62)

Tarım İş Kolunda Çalışanların Oranı

% 23,7 (2013 Yılı İş Gücü Anketi /TR62)

İmalat Sanayinde Çalışanların Oranı

% 23,3 (2013 Yılı İş Gücü Anketi /TR62)

Verilen Yatırım Teşvik Belgeli Firmaların Sabit Yatırım Tutarı (TL) (2013) Yaratılan Katma Değer (Bin TL) (2011 Yılı)

2.664.624.223 45.529.304 (TR62)

Sanayi Sektörü Katma Değerinin İl İçindeki Payı

% 21 (TR62)

Hizmet Sektörü Katma Değerinin İl İçindeki Payı

% 64,2 (TR62)

Tarım Sektörü Katma Değerinin İl İçindeki Payı

% 14,7 (TR62)

GSKD ’in Türkiye İçindeki Payı

% 4,0 (TR62)

Kişi Başına Katma Değer $(2011 Yılı)

7.232 (TR62)

Banka Mevduatları Toplamı 2013(Bin TL) Kullanılan Banka Kredileri 2013 (Bin TL) Ana Tarım Ürünleri

13.240.472 22.253.383 Buğday, pamuk, mısır, narenciye, soya, yer fıstığı

ADANA EKONOMİSİ 2013

NÜFUS YAPISI I.NÜFUS YAPISI I.1.Nüfus

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2013 yılında Adana ili nüfusu %1,11 artış ile 2.149.260 kişiye yükselmiştir. 2012 yılında %1,79 artış oranı ile 2.125.635 kişi idi. İlçeler düzeyine göre en fazla nüfus artışı %5,8 ile Pozantı ilçesinde gerçekleşmiş olup; ardından %4,6 artış oranı ile Karataş ilçesinde gerçekleşmiştir. Diğer yandan Saimbeyli nüfusunda %0,3, Karaisalı nüfusunda ise %0,6 azalış gerçekleşmiştir. Adana ilinin nüfusunun %36’sı Seyhan ilçesinde yoğunlaşmış olup; %19,8’i Yüreğir ve %16’sı da Çukurova ilçelerinde yoğunlaşmıştır. Cinsiyete göre nüfus ise eşit şekilde dağılmıştır. TABLO I.1 Adana ili İlçelere göre şehir ve köy nüfusu 2013

İl/İlçe merkezi

Toplam

Adana

Toplam

Erkek

Kadın

Toplam

Erkek

Kadın

Seyhan

771.947

384.510

387.437

771.947

384.510

387.437

Yüreğir

421.455

212.062

209.393

421.455

212.062

209.393

Çukurova

346.505

169.321

177.184

346.505

169.321

177.184

Ceyhan

159.243

79.864

79.379

159.243

79.864

79.379

Sarıçam

138.139

70.737

67.402

138.139

70.737

67.402

Kozan

128.153

64.526

63.627

128.153

64.526

63.627

İmamoğlu

29.748

14.893

14.855

29.748

14.893

14.855

Karaisalı

22.230

11.159

11.071

22.230

11.159

11.071

Karataş

21.862

11.022

10.840

21.862

11.022

10.840

Pozantı

20.954

10.855

10.099

20.954

10.855

10.099

Feke

18.534

9.699

8.835

18.534

9.699

8.835

Yumurtalık

18.463

9.246

9.217

18.463

9.246

9.217

Tufanbeyli

18.234

9.547

8.687

18.234

9.547

8.687

Aladağ

17.221

8.774

8.447

17.221

8.774

8.447

Saimbeyli Toplam

16.572

8.563

8.009

16.572

8.563

8.009

2.149.260

1.074.778

1.074.482

2.149.260

1.074.778

1.074.482

Kaynak:TÜİK

Tablo I.2’de okur-yazarlık durumuna göre Adana nüfusunun dağılımı görülmektedir. 2013 yılında Adana ili okur-yazar oranı %93,7 olup iller sıralamasında bu oran ile 38’inci sırada yer almıştır. Türkiye geneli okur-yazar oranı ise %93,7’dir. 2012 yılında ise Türkiye oranı %93,3 olup, Adana ili %93,5 oran ile iller sıralamasında yine 38’inci sırda idi. 8

ADANA EKONOMİSİ 2013

NÜFUS YAPISI TABLO I.2 Okur-Yazarlık Durumuna Göre Adana İli Nüfusu 2010-2013 Okuma Yazma Okuma Yazma Yıllar İller Sıralaması Bilmeyen Bilen Bilinmeyen 2010 41 71.599 1.665.530 121.467 2011 45 47.877 1.724.189 109.060 2012 38 87.429 1.773.126 36.182 2013 38 84.011 1.794.592 35.860

Toplam 1.858.596 1.881.126 1.896.737 1.914.463

Okuma Yazma Oranı % 89,6 91,7 93,5 93,7

Kaynak:TÜİK (6 +Yaş Nüfus)

Tablo I.3 de ise 2013 yılında nüfusun %59,1’i 35 yaş altı nüfustan oluşmuştur. 2012 yılında ise bu oran %59,8 idi. Tablo I.3 2013 Yılı Adana Nüfusunun Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Dağılımı

Yaş grubu ‘0-4’ ‘5-9’ ‘10-14’ ‘15-19’ ‘20-24’ ‘25-29’ ‘30-34’ ‘35-39’ ‘40-44’ ‘45-49’ ‘50-54’ ‘55-59’ ‘60-64’ ‘65-69’ ‘70-74’ ‘75-79’ ‘80-84’ ‘85-89’ ‘90+’ Toplam

Toplam 185.686 189.008 189.599 188.691 163.678 171.354 181.884 164.062 149.308 133.137 119.685 99.687 76.797 51.766 35.434 23.601 16.832 6.974 2.077 2.149.260

Erkek 95.336 97.058 97.090 97.447 81.007 85.595 91.434 82.102 74.318 66.906 59.664 49.918 37.932 24.081 15.666 9.747 6.751 2.216 510 1.074.778

Kadın 90.350 91.950 92.509 91.244 82.671 85.759 90.450 81.960 74.990 66.231 60.021 49.769 38.865 27.685 19.768 13.854 10.081 4.758 1.567 1.074.482

Toplam Nüfusun Yaş Gruplarına Dağılımı % 8,6 8,8 8,8 8,8 7,6 8,0 8,5 7,6 6,9 6,2 5,6 4,6 3,6 2,4 1,6 1,1 0,8 0,3 0,1 100,0

Yaş Grubuna Göre Cinsiyetlerin Yüzde Dağılımı Erkek 51,3 51,4 51,2 51,6 49,5 50,0 50,3 50,0 49,8 50,3 49,9 50,1 49,4 46,5 44,2 41,3 40,1 31,8 24,6 50,0

Kadın 48,7 48,6 48,8 48,4 50,5 50,0 49,7 50,0 50,2 49,7 50,1 49,9 50,6 53,5 55,8 58,7 59,9 68,2 75,4 50,0

Kaynak:TÜİK

2013 yılında iller bazında nüfus sıralamasında Adana ili 2.149.260 kişi ile 6’inci sırada olup 2012 yılında 2.125.635 kişi ile 5’inci sıradaydı. Türkiye nüfusunun ise 2,8’i Adana ilindedir. İlk sırada 14.160.467 kişi ile İstanbul ili olup Türkiye nüfusunun %18,5’i bu ildedir. ADANA EKONOMİSİ 2013

NÜFUS YAPISI Tablo I.4 En Fazla Nüfusa Sahip İlk 10 İlimiz (2012-2013) İller İstanbul Ankara

2012 Yılı ADNKS Toplam Nüfus İçindeki Payı Toplam % 13.854.740 18,3 4.965.542 6,6

İstanbul Ankara

Toplam 14.160.467 5.045.083

Toplam Nüfus İçindeki Payı % 18,5 6,6

3 4 5 6

İzmir Bursa Adana Antalya

4.005.459 2.688.171 2.125.635 2.092.537

5,3 3,6 2,8 2,8

İzmir Bursa Antalya Adana

4.061.074 2.740.970 2.158.265 2.149.260

5,3 3,6 2,8 2,8

Konya

2.052.281

2,7

Konya

2.079.225

2,7

8 9

Gaziantep Şanlıurfa

1.799.558 1.762.075

2,4 2,3

Gaziantep Şanlıurfa

1.844.438 1.801.980

2,4 2,4

Mersin

1.682.848

2,2

Mersin

1.705.774

2,2

Türkiye

75.627.384

100

Türkiye

76.667.864

100

Sıra 1 2

Kaynak:TÜİK

2013 Yılı ADNKS İller

İllere göre nüfus artış hızları karşılaştırıldığında ise Adana ili 2013 yılında %1,1 artış ile en fazla artış yaşanan iller sıralamasında 40’ıncı sırada yer almıştır. 2012 yılında %0,8 nüfus artış hızı ile iller sıralamasında yine 40’ıncı sıradaydı. En fazla nüfus artışı ise %4,6 ile Gümüşhane ilinde gerçekleşmiştir. Ardından %3,9 ile Yalova ve %3,5 ile Çankırı illeri sıralanmıştır. Nüfusunda en fazla azalış gerçekleşen il ise %-3,6 ile Ardahan ilidir, ardından %-2,5 azalış ile Tokat ve %-2,5 azalış ile Hakkari illeri sıralanmıştır.

I.2 Göç Durumu

İller bazında göç verileri incelendiğinde, Tablo I.5’de illerin aldığı göç verisi yer almakta olup; 2012-2013 döneminde Adana ili 50.598 göç eden kişi sayısına göre 9’uncu sırada yer almıştır. Bir önceki dönemde 45.927 göç eden kişi sayısına göre 11’inci sıradaydı. İlk sırada İstanbul, Ankara ve İzmir illeri yer almaktadır. Tablo I.5 İller Bazında Alınan Göç Sıra

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Kaynak:TÜİK 10

2008-2009 388.467

2009-2010 439.515

2010-2011 450.445

2011-2012 384.535

2012-2013 437.922

Ankara.................

168.193

182.845

191.864

160.235

186.642

İzmir.....................

116.390

111.255

110.364

105.804

113.673

Antalya.................

75.696

86.907

89.731

83.596

88.605

Bursa...................

66.615

72.640

74.243

67.736

75.518

Kocaeli.................

60.432

64.503

63.314

62.966

71.159

Mersin.......................

48.377

50.430

51.328

46.721

51.468

Konya..................

46.042

47.901

52.134

51.981

51.080

Adana..................

53.685

53.096

50.523

45.927

50.598

Tekirdağ................

37.655

41.307

42.265

42.155

45.313

İller İstanbul.................

ADANA EKONOMİSİ 2013

NÜFUS YAPISI İllerin verdiği göç verileri ise Tablo I.6’te yer almakta olup; 2012-2013 döneminde Adana ili verdiği 62.933 verilen göç ile 5’inci sıradadır. Bir önceki dönemde Adana ili verdiği 59.294 göç sayısı 6’ıncı sıradaydı. İlk sırada İstanbul, Ankara ve İzmir illeri sıralanmaktadır. Tablo I.6 İller Bazında Verilen Göç Sıra

İl

2007-2008

2008-2009

2009-2010

2010-2011

2011-2012

2012-2013

İstanbul.................

348.193

348.986

336.932

328.663

354.074

371.601

Ankara.................

126.198

131.114

133.440

137.385

137.834

153.791

İzmir.....................

89.819

89.517

99.775

101.420

95.954

99.681

Antalya.................

55.806

58.632

61.662

62.875

62.893

64.075

Adana..................

58.316

54.109

57.402

62.402

59.294

62.933

Bursa...................

47.370

56.368

57.220

58.258

61.520

61.744

Mersin.......................

50.110

49.209

51.739

54.630

53.523

55.482

Konya..................

56.760

51.006

56.729

54.533

48.313

55.006

Kocaeli.................

40.947

48.399

49.379

50.070

51.561

54.742

Diyarbakır............

47.777

43.918

44.858

46.834

47.575

47.949

Kaynak:TÜİK Grafik I.1’de Adana ili alınan ve verilen göç sayısından da görüleceği üzere , son 5 dönem verilerine göre; verilen göç sayısının alınan göç sayısından daha fazla olduğu görülmektedir. Buna göre Adana ilinin işsizlik verilerindeki iller sıralamasında sürekli ilk sıralarda olması verilen göçün vasıfsız alınan göçün ise vasıflı olabileceği olarak değerlendirilebilir. Grafik I.1 Dönemlere Göre Adana İli Alınan-Verilen Göç Sayısı

ϰϬ͘ϬϬϬ

ϲϮ͘ϵϯϯ ϱϬ͘ϱϵϴ

ϰϱ͘ϵϮϳ

ϱϬ͘ϱϮϯ

ϱϳ͘ϰϬϮ

ϱϯ͘Ϭϵϲ

ϱϰ͘ϭϬϵ

ϱϬ͘ϬϬϬ

ϱϯ͘ϲϴϱ

ϲϬ͘ϬϬϬ

ϱϵ͘Ϯϵϰ

ϲϮ͘ϰϬϮ

ϳϬ͘ϬϬϬ

ϯϬ͘ϬϬϬ

ϮϬ͘ϬϬϬ

ϭϬ͘ϬϬϬ

Ϭ ϮϬϬϴͲϮϬϬϵ

ϮϬϬϵͲϮϬϭϬ

ϮϬϭϬͲϮϬϭϭ ůŦŶĂŶ 'Ƃĕ

ϮϬϭϭͲϮϬϭϮ

ϮϬϭϮͲϮϬϭϯ

sĞƌŝůĞŶ 'Ƃĕ

ADANA EKONOMİSİ 2013

NÜFUS YAPISI Adana ilinin 2012-2013 döneminde aldığı göç 50.598, verdiği göç 62.933 kişi olup; 2011-2012 döneminde aldığı göç 45.927 kişi verdiği göç ise 59.294 kişi idi. Bu veriler ışığında Adana ili %-5,72 net göç hızı ile iller sıralamasında 53’üncü sıradadır. Bir önceki dönemde %-6,27 net göç hızı ile 56’ıncı sırada yer almıştı. İlk sırada Gümüşhane, Tunceli ve Çankırı illeri sıralanmaktadır. Net göç hızında yer alan son beş il ise Yozgat, Ardahan, Kars, Ağrı ve Tokat illeridir. Tablo I.7 İller Bazında Net Göç Hızı % Sıra

İl

2007-2008

2008-2009

2009-2010

2010-2011

2011-2012

2012-2013

Gümüşhane...........

1,58

-13,37

-9,83

10,92

16,14

39,78

Tunceli..................

9,22

-25,03

1,85

-2,72

-2,70

33,88

Çankırı.................

6,08

46,09

-35,23

-20,88

35,55

28,15

Yalova...................

52,58

10,1

-2,59

2,35

10,22

22,33

Tekirdağ................

33,19

11,03

14,99

16,58

16,70

---------

Kütahya................

-13,34

-5,09

-7,78

-5,49

6,73

-5,3

Adana..................

-6,31

-0,21

-2,06

-5,62

-6,27

-5,72

Aksaray................

-3,9

-6,27

-8,09

-6,22

-4,48

-5,82

---------

Yozgat..................

-30,04

-15,96

-27,83

-24,75

-21,56

-22,01

Ardahan................

-24,7

-29,67

-21,31

-16,29

-9,92

-22,88

Kars.....................

-28,02

-21,4

-22,12

-18,54

-21,03

-23,08

Ağrı......................

-28,26

-19,34

-14,68

-17,27

-27,02

-24,64

Tokat....................

-10,15

-2,49

-24,88

-11,06

4,76

-32,99

Kaynak:TÜİK

ADANA EKONOMİSİ 2013

---------

15,71

---------

SOSYAL GÜVENLİK II.SOSYAL GÜVENLİK II.1 Sosyal Güvenlik Kurumu Kapsamındaki Kişi Sayısı

Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’nca hazırlanan, Bağ-Kur, Emekli Sandığı ve SSK istatistiki veri ve bilgilerini içeren 2013 yılı istatistiklerine göre Adana ili SGK kapsamında bulunan kişi sayısı 2.090.052’dir. 2012 yılında bu sayı 2.073.848 kişi idi. İlin toplam nüfusunun gelir testi yaptıranlar hariç %77,9’u SGK kapsamındaki nüfustan oluşmaktadır. Bu oran ile Adana ili iller sıralamasında 56’üncü sırada yer almıştır. 2012 yılında %78,97’si ile 54’üncü sıradaydı. Bir önceki yıla göre artış oranları incelendiğinde ise Toplam Sosyal Güvenlik kapsamındaki (Aktif+Pasif+ Gelir Testi Yaptıranlar) kişi sayısında 2013 yılında bir önceki yıla göre %0,78 artış gerçekleşmiş olup; 2012 yılında %1 azalış gerçekleşmişti. Sosyal güvenlik kapsamı dışında kalan nüfusta ise 2013 yılında bir önceki yıla göre %14,3 artış gerçekleşmiş olup; 2012 yılında %268 artış gerçekleşmişti. Tablo II.1 Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Kişi Sayısı ve Nüfusa Oranı (2013) (Sosyal Güvenlik Kapsamının Toplam il Nüfusuna Oranına Göre Sıralı) Sosyal Güvenlik Kapsamının (Gelir Testi Yaptıranlar Hariç) Toplam il Nüfusuna Oranı (%)

İller

İlin toplam nüfusu (TÜİK-ADNKS’ye Göre 2013 Nüfusu)

Ankara

5.045.083

4.968.351

4.535.885

89,91

76.732

Eskişehir

799.724

792.167

717.281

89,69

7.557

Kocaeli

1.676.202

1.645.237

1.494.913

89,18

30.965

Bolu

283.496

275.076

252.636

89,11

8.420

Zonguldak

601.567

596.249

532.861

88,58

-----53

-----Yozgat

444.211

438.140

347.441

78,22

6.071

Gaziantep

1.844.438

1.791.452

1.436.517

77,88

52.986

Niğde

343.658

323.735

267.276

77,77

19.923

Adana

2.149.260

2.090.052

1.656.824

77,09

59.208

Osmaniye

498.981

478.551

383.068

76,77

20.430

58 ------

Aksaray ------

382.806

Hakkari

273.041

272.554

158.788

58,16

487

Muş

412.553

392.373

238.266

57,75

20.180

Şırnak

475.255

466.310

270.961

57,01

8.945

Iğdır

190.424

180.399

102.933

54,05

10.025

Ağrı

551.177

518.458

252.941

45,89

32.719

76.667.864

74.790.521

62.439.169

Türkiye Toplamı

Kaynak:www.sgk.gov.tr

Toplam Sosyal Güvenlik Kapsamı (Aktif+Pasif +Gelir Testi Yaptıranlar)

Toplam Sosyal Güvenlik Kapsamı (Gelir Testi Yaptıranlar Hariç)

Sıra

------

372.516 ------

------

5.318 ------

76,42

292.533

Sosyal Güvenlik Kapsamı Dışında Kalan Nüfus

------

10.290 ------

------

1.879.947

ADANA EKONOMİSİ 2013

SOSYAL GÜVENLİK SGK kapsamında emekli sandığı, Bağ-Kur, SSK, bakmakla yükümlü olunanlar, 2022 sayılı yasadan faydalananlar ile genel sağlık sigortalı sayıları tablolarda yer almakta olup nüfusa oranları özetlendiğinde; 2013 yılında çalışan nüfus oranı %20,3, olup 2012 yılında %19,3 idi. Bunun yanında SGK kapsamında bakmakla yükümlü tutulanların oranı 2013 yılında %43,98 iken 2012 yılında %46,5, genel sağlık sigortalı sayısının nüfusa oranında ise 2012 yılında %20,16 iken 2012 yılında yeşil kartlı oranı %18,6 idi. Tablo II.2 Sosyal Güvenlik Kapsamına Dahil olanların Nüfusa Oranları (2008-2013)

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Aktif çalışan kişi sayının oranı (%)

17,55

16,33

17,28

18,77

19,3

20,1

SGK kapsamında emekli kişi sayısının oranı (%) SGK kapsamında bakmakla yükümlü tutulanların oranı (%) 2022 Sayılı yasadan yararlananların oranı (%) Yeşil Kartlıların oranı (%) (2012 Yılından Sonra Genel Sağlık Sigortalı olarak değişmiştir)

11,87

12,01

12,09

12,75

13,2

13,03

51,4 1,99

52,14 2,093

51,98 2,15

51,98 2,1

46,5 2,4

43,98 1,76

16,1

16,7

17,2

15,8

18,6

20,16

(Oranlar toplamı yuvarlama nedeniyle 100 ü vermeyebilir) Kaynak:www.sgk.gov.tr

Grafik II.1’de ise yine sosyal güvenlik kapsamına dahil olanların 2013 yılı için grafikte dağılımı yer almaktadır. Grafik II.1 Sosyal Güvenlik Kapsamına Dahil olanların Nüfusa Oranları (%) 2013 ϰϱ ϰϯ͕ϵϴ

ϰϬ ϯϱ ϯϬ Ϯϱ ϮϬ

ϮϬ͕ϴ

ϮϬ͕Ϯ

ϭϱ ϭϯ͕ϯ

ϭϬ ϱ

ϭ͕ϳϲ

Ϭ ŬƚŝĨ ĕĂůŦƔĂŶ ŬŝƔŝ ƐĂǇŦŶŦŶ ŽƌĂŶŦ й

ADANA EKONOMİSİ 2013

^'< ŬĂƉƐĂŵŦŶĚĂ ĞŵĞŬůŝ ŬŝƔŝ ƐĂǇŦƐŦŶŦŶ ŽƌĂŶŦ й

^'< ŬĂƉƐĂŵŦŶĚĂ ďĂŬŵĂŬůĂ ǇƺŬƺŵůƺ ƚƵƚƵůĂŶůĂƌŦŶ ŽƌĂŶŦ й

ϮϬϮϮ ^ĂǇŦůŦ ǇĂƐĂĚĂŶ ǇĂƌĂƌůĂŶĂŶůĂƌŦŶ ŽƌĂŶŦ й

zĞƔŝů <ĂƌƚůŦůĂƌŦŶ ŽƌĂŶŦ й

SOSYAL GÜVENLİK II.2 Sosyal Güvenlik Kurumu Kapsamında Aktif Çalışan Kişi Sayısı

Adana ilinde Emekli Sandığı, Bağ-Kur ve SSK kapsamında aktif çalışan kişi sayısı 2013 yılında 431.585 kişi olup; 2012 yılında aktif çalışan kişi sayısı 409.450 kişi idi. Aktif çalışanların %68,8’i 4/a, %15,2’si 4/b ve %16’sı 4/c kapsamında çalışmaktadır. 2013 yılında aktif çalışanların nüfusa göre oranında iller sıralamasında Adana ili %20,1 aktif çalışan oranı ile 51’inci sıradadır. 2012 yılında %19,3 aktif çalışan oranı ile yine 55’inci sıradaydı. Tablo II.3 Sosyal Güvenlik Kapsamında Aktif Çalışan Kişi Sayısı (2013) Sosyal Güvenlik Kapsamında Aktif Çalışan Sıra

İller

(4/c)

(4/b)

Kişi Sayısı (4/a)

Toplam

Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Aktif Çalışanların Toplam il Nüfusuna Oranı(%)

Ankara

385.633

156.503

1.158.540

1.700.676

33,7

2 3

İstanbul Tekirdağ

333.352 25.638

491.158 32.481

3.933.326 231.314

4.757.836 289.433

33,6 33,1

Kocaeli

53.770

35.461

433.413

522.644

31,2

Antalya

64.585

133.021

441.566

639.172

29,6

---

----------

-------

Bayburt

5.191

3.809

6.274

15.274

20,2

Giresun

17.949

19.769

47.759

85.477

20,1

Adana

69.073

65.439

297.073

431.585

20,1

Sivas

28.248

29.379

67.496

125.123

20,1

Gaziantep

46.127

58.676

261.110

365.913

19,8

---

----------

-------

Şırnak

20.513

5.509

27.772

53.794

11,3

Şanlıurfa

40.498

48.360

113.911

202.769

11,3

Van

34.468

14.350

64.482

113.300

10,6

Muş

13.709

6.960

20.710

41.379

10,0

Ağrı

16.368

9.017

20.585

45.970

8,3

Kaynak:www.sgk.gov.tr

II.3 Sosyal Güvenlik Kurumu Kapsamında Emekli Kişi Sayısı

Sosyal Güvenlik Kurumu kapsamında Adana ilindeki emekli kişi sayısı 2013 yılında 280.076 kişi olup bir önceki yıla göre %0,1 azalış göstermiştir. 2012 yılında emekli kişi sayısı 280.267 kişi olup bir önceki yıla göre %4,3 artış gerçekleşmişti. Emeklilerin %64,2’si 4/a, %20,3’ü 4/b ve %15,4’ ü 4/c kapsamındadır. Bir önceki yılda %62,5’i, 4/a, %20,9’u 4/b ve %16,7’si de 4/c kapsamında idi. Toplam nüfusa oranlar iller bazında incelendiğinde ise; Adana ilindeki emeklilerin toplam nüfusa oranı %13,03 olup iller sıralamasında bu oran ile 49’uncu sıradadır. 2012 yılında %13,2 olup iller sıralamasında bu oran ile 50’inci sırada idi. Emekli nüfus oranına göre iller sıralamasında ilk sırada %24,68 ile Zonguldak yer almakta olup ardından %23,07 oran ile Bartın ve %22,81 oran ile Sinop illeri sıralanmaktadır. ADANA EKONOMİSİ 2013

SOSYAL GÜVENLİK Tablo II.4 Sosyal Güvenlik Kapsamında Emekli Kişi Sayısı (2013)

1 2 3 4 5 -----47 48 49 50 51 -----77 78 79 80 81

Öncelikli Yaşam Kalitesi Göstergeleri

Zonguldak Bartın Sinop Karabük Kırklareli

-----Kocaeli Kayseri Adana Bayburt Gümüşhane

------

Muş Hakkari Şanlıurfa Ağrı Şırnak TOPLAM Kaynak:www.sgk.gov.tr

Sosyal Güvenlik Kapsamında Aylık Alan Kişi Sayısı (4/c)

(4/b)

(4/a)

11.383 3.450 8.195 5.712 12.421 -----33.414 25.302 43.234 850 2.886 -----2.762 4.637 9.415 3.213 4.375

12.711 4.378 12.936 5.979 21.853 -----27.802 39.981 56.960 4.132 6.444 -----7.698 1.999 21.111 7.598 3.217

124.379 35.800 25.537 38.063 36.352 -----171.664 111.825 179.882 4.731 8.680 -----4.732 2.113 27.207 6.176 3.691

1.923.921

2.422.898

6.260.444

II.4 Bakmakla Yükümlü Tutulanların Sayısı

Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Emeklilerin il Nüfusuna Oranı(%)

Toplam

148.473 43.628 46.668 49.754 70.626

24,68 23,07 22,81 21,61 20,74

------

232.880 177.108 280.076 9.713 18.010

13,89 13,67 13,03 12,84 12,74

------

15.192 8.749 57.733 16.987 11.283 10.607.263

3,68 3,20 3,20 3,08 2,37

Adana ili SGK kapsamında bakmakla yükümlü tutulanların sayısı 2013 yılında 945.163 kişi olup 2012 yılında bu sayı 988.998 kişi idi. Bir önceki yıla göre değişimde ise %4,4 azalış gerçekleşmiştir. 2012 yılında ise %9,8 azalış gerçekleşmişti. Bakmakla yükümlü tutulanların dağılımları incelendiğinde; %57,3’ü 4/a, %25,7’si 4/b ve %16,9’u 4/c kapsamındadır. 2012 yılında %59’u 4/a, %25,5’i 4/b ve %15,5’i 4/c kapsamında idi. Bakmakla yükümlü olanların nüfusa oranlarına göre yapılan iller sıralamasında Adana ili %43,98 ile 35’inci sırada olup; 2012 yılında %46,5 ile 21’inci sırada idi. İlk sırada %50,92 ile Konya yer alırken; Konya’nın ardından %50,72 ile Gaziantep ve %50 ile Osmaniye illeri sıralanmıştır.

ADANA EKONOMİSİ 2013

SOSYAL GÜVENLİK Tablo II.5 SGK Kapsamında Bakmakla Yükümlü Tutulanların (yararlanıcıların) Sayısı (2013) Sıra

1 2 3 4 5 --33 34 35 36 37 --77 78 79 80 81

Öncelikli Yaşam Kalitesi Göstergeleri

Konya Gaziantep Osmaniye Kahramanmaraş Ordu

--Kocaeli Muş Adana Düzce Karaman

---

Artvin Iğdır Sinop Tunceli Ağrı TOPLAM Kaynak:www.sgk.gov.tr

Sosyal Güvenlik Kapsamında Bakmakla Yükümlü Tutulanların (Yararlanıcıların) Sayısı

(4/c)

(4/b)

(4/a)

184.753 114.751 51.118 86.091 58.441 --102.017 30.443 160.125 26.017 21.577 --20.962 13.268 16.334 17.828 35.581

396.402 259.904 56.091 141.883 107.007 --83.298 35.206 243.372 36.517 40.725 --17.720 27.060 25.047 5.694 51.374

477.513 560.835 142.303 304.073 192.466 --554.074 116.047 541.667 91.350 41.707 --23.860 27.132 30.733 6.402 103.028

6.098.997

9.061.611

17.784.309

Toplam

1.058.668 935.490 249.512 532.047 357.915

--739.389 181.695 945.163 153.883 104.009

--62.542 67.460 72.113 29.925 189.984 32.944.917

Sosyal Güvenlik Kapsamındaki bakmakla yükümlü tutulanların il nüfusuna oranı (%)

50,92 50,72 50,00 49,46 48,93

--44,11 44,04 43,98 43,78 43,71

--36,93 35,43 35,25 35,03 34,47

II.5 Gelir Testi Yaptıranların Sayısı

2012 yılında SGK tarafından Yeşil Kart sonrası uygulamaya konulan gelir testine göre yapılan çalışmada Genel Sağlık Sigortasından (GSS) faydalanan kişi sayısı belirlenmiştir. Bu kapsamda 2013 yılında Adana ilinde toplam 433.228 kişi genel sağlık sigortasından faydalanmakta olup; bir önceki yıla göre %9,6 artış gerçekleşmiştir. İller bazında GSS sayısında da İstanbul, Şanlıurfa, Diyarbakır, İzmir illerinin ardından Adana 5’inci sırada yer almıştır. Bir önceki yıl ise Adana 395.133 GSS sayısı ile İstanbul, Şanlıurfa, Diyarbakır, İzmir ve Van illerinin ardından 6’ıncı sıradaydı. Genel Sağlık Sigortalı Sigortalı sayılarının nüfusa oranlarına göre yapılan sıralamada ise Adana ili %20,16 oran ile 25’inci sırada yer almış olup bir önceki yıl %18,3 ile iller sıralamasında 24’üncü sırada yer almıştı. İlk sırada %48,17 ile Ağrı yer almakta olup ardından %41,67 oran ile Hakkari ve 41,10 ile Şırnak illeri sıralanmaktadır. ADANA EKONOMİSİ 2013

SOSYAL GÜVENLİK Tablo II.6 Genel Sağlık Sigortalı Sayısı (GSS)(2013) Sıra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81

Kişi Sayısına Göre Sıralama Öncelikli Yaşam Kalitesi GELİR TESTİ YAPILAN Göstergeleri TOPLAM KİŞİ SAYISI İstanbul 1.496.983 Şanlıurfa 672.189 Diyarbakır 582.995 İzmir 439.784 Adana 433.228 Ankara 432.466 Van 415.092 Gaziantep 354.935 Hatay 351.739 Mersin 324.510 Bursa 271.326 Yalova 27.161 Gümüşhane 24.337 Artvin 24.047 Bolu 22.440 Karabük 21.011 Bartın 20.798 Çankırı 20.422 Bilecik 20.413 Tunceli 19.962 Bayburt 16.030 TOPLAM

Sıra 1 2 3 4 5 ----23 24 25 26 27 ----72 73 74 75 76 77 78 79 80 81

Nüfusa Göre Sıralama Öncelikli Yaşam Kalitesi GELİR TESTİ YAPILAN TOPLAM KİŞİ SAYISI Göstergeleri NÜFUSA ORANI Ağrı 48,17 Hakkari 41,67 Şırnak 41,10 Iğdır 40,68 Van 38,79 --------Aksaray 20,89 Yozgat 20,42 Adana 20,16 Gaziantep 19,24 Malatya 19,19 --------Antalya 10,45 Kütahya 10,34 Bursa 9,90 Bilecik 9,77 Tekirdağ 9,65 Eskişehir 9,36 Karabük 9,13 Kocaeli 8,97 Ankara 8,57 Bolu 7,92

12.351.352

TOPLAM

16,11

Kaynak:www.sgk.gov.tr

II.6 Adana İli İşyeri Sayısı ve Zorunlu Sigortalıların Dağılımı

Adana ilinde iş yerinde çalıştırılan sigortalı sayısına göre işyeri sayısı 2013 yılında 37.657 işyeri olup bir önceki yıla göre %4,2 artış gerçekleşmiştir. Bir önceki yıl işyeri sayısında %8,4 artış gerçekleşmişti. Çalışan sayısına göre işyeri sayısı dağılımında ise %37,2 pay ile bir (1) kişiden oluşan işyeri en fazla paya sahiptir. Ardından %27,7 ile 2-3 kişiden oluşan işyerleri ve %15,3 pay ile 7-9 kişiden oluşan işyerleri gelmektedir. Tablo II.7 İş Yerinde Çalıştırılan Sigortalı Sayısına Göre İş Yeri Sayısı (2012-2013)

1 Kişi

4-6 Kişi

10.430

5.752

7-9 Kişi

10-19 Kişi

20-29 Kişi

30-49 Kişi

50-99 Kişi

100-249 Kişi

250-499 Kişi

500-749 Kişi

750-999 Kişi

1000+ Kişi

Toplam

853

420

216

37.657

2013 Yılı

İşyeri Sayısı İşyeri Sayısı Dağılımı (%)

14.093 37,4

27,7

15,3

6,6

6,5

2,3

1,1

0,6

0,1

0,0

100

2012 Yılı

İşyeri Sayısı İşyeri Sayısı Dağılımı (%)

13.802

9.978

5.395

2.342

2.312

863

810

372

182

36.137

38,2

27,6

14,9

6,5

6,4

2,4

2,2

0,5

0,1

100

Kaynak:www.sgk.gov.tr 18

2-3 Kişi

ADANA EKONOMİSİ 2013

2.479

2.462

871

SOSYAL GÜVENLİK Grafik II.2 Yıllara Göre Zorunlu Sigortalı İş Yeri Sayısı (2003-2013)

ϲϮ͘ϵϯϯ ϱϬ͘ϱϵϴ

ϰϱ͘ϵϮϳ

ϱϬ͘ϱϮϯ

ϱϳ͘ϰϬϮ

ϱϯ͘Ϭϵϲ

ϱϬ͘ϬϬϬ

ϱϰ͘ϭϬϵ

ϱϯ͘ϲϴϱ

ϲϬ͘ϬϬϬ

ϱϵ͘Ϯϵϰ

ϲϮ͘ϰϬϮ

ϳϬ͘ϬϬϬ

ϰϬ͘ϬϬϬ

ϯϬ͘ϬϬϬ

ϮϬ͘ϬϬϬ

ϭϬ͘ϬϬϬ

Ϭ ϮϬϬϴͲϮϬϬϵ

ϮϬϬϵͲϮϬϭϬ

ϮϬϭϬͲϮϬϭϭ ůŦŶĂŶ 'Ƃĕ

ϮϬϭϭͲϮϬϭϮ

ϮϬϭϮͲϮϬϭϯ

sĞƌŝůĞŶ 'Ƃĕ

Tablo II.8 incelendiğinde 2013 yılında iş yeri sayısına göre iller sıralamasında Adana ili 37.657 işyeri ile 8’inci sıradır. 2012 yılında işyeri sayısına göre yapılan sıralamada Adana ili 36.137 işyeri ile yine 8’inci sırada idi. İller sıralamasında ilk sırada 469.149 işyeri ile İstanbul ilk sıradadır. Ardından 127.091 işyeri ile Ankara ve 111.670 işyeri ile İzmir illeri sıralanmaktadır. Tablo II.8 İllere Göre İş Yeri Sayısı (ilk 10 İl) (2012-2013) İL SIRALAMASI

İLLER

2012 YILI

2013 YILI

Toplam

İSTANBUL

448.773

469.149

ANKARA

121.131

127.091

İZMİR

108.173

111.670

BURSA

62.739

65.656

ANTALYA

58.310

62.388

KONYA

37.945

39.751

KOCAELİ

36.875

38.461

ADANA

36.137

37.657

MERSİN

30.973

32.167

MUĞLA

29.194

30.313

Kaynak:www.sgk.gov.tr

ADANA EKONOMİSİ 2013

SOSYAL GÜVENLİK Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre 2013 yılında Adana ilinde toplam 37.657 işyerinde 276.273 zorunlu sigortalı çalışanın ortalama günlük kazançlarının 53,56 TL olduğu tespit edilmiştir. 2012 yılında Adana ilinde toplam 36.137 işyerinde 257.528 zorunlu sigortalı çalışanın ortalama günlük kazançları 49,07 TL idi. Türkiye’deki toplam iş yeri sayısının %2,34’ü ile zorunlu sigortalı sayısının %2,21’i Adana ilindedir. Türkiye geneli günlük ortalama kazanç ise 57,69 TL olup Adana ilinde günlük ortalama kazanç 53,6 TL’dir. Bir önceki yıl verileri ile karşılaştırıldığında ise, 2013 yılında işyeri sayısında %4,21, zorunlu sigortalı sayısında %7,28 ve günlük ortalama kazançta %9,16 artış gerçekleşmiştir. 2012 yılında işyeri sayısında %8,35; zorunlu sigortalı sayısında %6,02 ve günlük ortalama kazançta %11 artış gerçekleşmişti.

Tablo II.9 Adana İli İş Yeri Ve Zorunlu Sigortalı Sayısı İle Ortalama Günlük Kazanç ADANA

Yıllar Daimi Mevsimlik İşyeri Sayısı Kamu Özel Toplam Daimi Mevsimlik Zorunlu Sigortalı Kamu Özel Sayısı Erkek Kadın Toplam Daimi Mevsimlik Ortalama Günlük Kamu Özel Kazanç Erkek Kadın Toplam

Kaynak:www.sgk.gov.tr

ADANA EKONOMİSİ 2013

2012 2013 32.058 32.958 4.079 4.699 650 594 35.487 37.063 36.137 37.657 199.721 210.006 57.807 66.267 19.099 18.997 238.429 257.276 201.404 214.695 56.124 61.578 257.528 276.273 50,58 55,09 43,21 48,16 80,58 92,54 46,17 50,74 50,07 54,96 45,42 48,67 49,07 53,56

% Değişim

4,21

7,28

9,16

TÜRKİYE

2012 1.341.822 196.184 38982 1.499.024 1.538.006 9.489.846 2.449.774 875.122 11.064.498 8.957.841 2.981.779 11.939.620 54,72 42,59 83,27 49,65 53,14 50,46 52,48

2013 1.391.621 219.671 35692 1.575.600 1.611.292 9.816.455 2.667.658 800.638 11.683.475 9.297.209 3.186.904 12.484.113 60,14 47,40 96,25 55,14 58,74 54,63 57,69

ADANA PAYI %

2012

2013

2,35

2,34

2,16

2,21

EĞİTİM III. EĞİTİM

III.1 Okul, Şube, Öğretmen ve Derslik Başına Düşen Öğrenci Sayısı

Tablo III.1’ de Okul, şube, öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayıları Türkiye ortalaması ile bir önceki döneme göre değişim oranları karşılaştırılmıştır. Okul başına düşen öğrenci sayılarında Adana’nın Türkiye ortalamasının üzeride olduğu görülmektedir. 2013-2014 dönemi İlkokulda okul başına düşen öğrenci sayısı Türkiye ortalaması 195 öğrenci iken Adana’da 280 öğrencidir. Aynı şekilde ortaokulda okul başına düşen öğrenci sayısı Türkiye’de 304 iken Adana’da 429 öğrencidir. Bir önceki yıla göre ilkokul başına düşen öğrenci sayısında %8,53, ortaokul başına düşen öğrenci sayısında da %18,18 artış gerçekleşmiştir. Türkiye ortalamasında ise ilkokulda %31,43, ortaokulda %28,67 azalış gerçekleşmiştir. Öğretmen başına düşen öğrenci sayısında da ilkokulda 20, ortaokulda da 20 öğrenci, Türkiye ‘de ise ilkokulda 19, ortaokulda 18 öğrenci düşmektedir. Orta öğretimde, genel ve mesleki ve teknik ortaöğretim okullarındaki okul, şube ve öğretmen başına düşen öğrenci sayılarında ise Adana ili Türkiye ortalamasının yine üzerinde kalmıştır. Ortaöğretimde okul başına düşen öğrenci sayısı Türkiye ortalaması 375 öğrenci iken Adana’da 454 öğrenci, genel ortaöğretimde Türkiye ortalaması 506 öğrenci iken Adana’ da 587 öğrenci ve Mesleki ve teknik ortaöğretimde ise Türkiye ortalaması 308 öğrenci iken Adana’da 350 öğrencidir. Tablo III.1 Eğitim Seviyesine Göre Okul, Şube, Öğretmen ve Derslik Başına Düşen Öğrenci Sayısı (2012-2013) Adana Türkiye Adana Türkiye 2012-2013 2013-2014 2012-2013 2013-2014 % % İlkokul 258 280 192 195 8,53 -31,43 Okul Ortaokul 363 429 306 304 18,18 -28,67 İlkokul 24 24 22 22 0,00 -8,33 Şube Ortaokul 29 28 27 27 -3,45 -3,57 İlkokul 22 20 20 19 -9,09 0,00 Öğretmen Ortaokul 20 20 19 18 0,00 -5,00 İlkokul-Ortaokul Derslik 39 35 30 29 -10,26 -14,29 Okul 494 454 382 375 -8,10 -15,86 Ortaöğretim Şube 26 26 23 23 0,00 -11,54 Öğretmen 17 17 16 16 0,00 -5,88 Toplamı Derslik 38 31 31 29 -18,42 0,00 Okul 571 587 464 506 2,80 -20,95 Genel Şube 24 26 23 22 8,33 -11,54 Öğretmen 18 19 16 20 5,56 -15,79 Ortaöğretim Derslik 33 31 28 29 -6,06 -9,68 Okul 410 350 326 308 -14,63 -6,86 Mesleki ve Teknik Şube 28 26 24 24 -7,14 -7,69 Öğretmen 15 15 15 14 0,00 0,00 Ortaöğretim Derslik 49 31 34 29 -36,73 9,68 *Açık ilköğretim ve açıköğretim lisesi öğrencisi kapsama dahil değildir. Toplam öğretmen, kadrolu ve sözleşmeli öğretmenleri kapsar.

Kaynak : www.meb.gov.tr

III.2 Yüksek Öğretim

Dünya Üniversiteler sıralamasında ilk 500 içerisinde ülkemiz sıralamalarında da ilk 5’te yer alan Çukurova Üniversitesi’nin kuruluşu 1973 yılına dayanmaktadır. 30.11.1973 yılında Ankara Üniversitesi’ne bağlı olarak kurulan Adana Ziraat Fakültesiyle, 1972 yılında Erzurum Atatürk Üniversitesi’ne bağlı olarak hayata geçirilen Çukurova Tıp Fakültesi, Çukurova Üniversitesi’nin çatısı altına alınmıştır. İki fakülte ile eğitim hayatına başlayan üniversitenin bugün, 16 Fakülte, 5 Yüksekokul, 13 Meslek Yüksekokulu, 1 Devlet Konservatuvarı, 3 Enstitü ve 25 Araştırma ve Uygulama Merkezi mevcuttur. (Kaynak:Çukurova Üniversitesi) ADANA EKONOMİSİ 2013

EĞİTİM Üniversite bünyesinde öğretim kadrosunda toplam 1.667 akademik personel bulunmakta olup bir önceki yıla göre %4,3 artış gerçekleşmiştir. Akademik personelin %21’i profesör, %7’si doçent, %18’si yardımcı doçent ve %33’ü ise araştırma görevlisinden oluşmakta olup, %21’i öğretim görevlisi, uzman ve okutman kadrosundan oluşmaktadır. Tablo III.5 Çukurova Üniversitesi Akademik Personel Dağılımı (2012-2013) Ünvanı Prof. Doç. Yar.Doç. Öğr.grv. Okutman Uzman Arş.grv. Toplam

2012 Yılı 360 117 275 175 118 58 496 1.599

2013 346 124 298 182 116 57 544 1.667

Kaynak :ÖSYM

Üniversitede 2012-2013 öğretim döneminde 39.949 öğrenci eğitim görmektedir. 2011-2012 dönemi öğrenci sayısı 36.663 öğrenci idi. Buna göre 2012-2013 öğrenci sayısında bir önceki döneme göre %10 artış gerçekleşmiştir. Öğrencilerin %65’i fakültelere kayıtlı öğrenciler olup, %35’i ise meslek yüksek okulu, yüksek okul ve devlet konservatuarı bölümlerine kayıtlıdır. Tablo III.6 Çukurova Üniversitesi Bölümlere Göre Öğrenci Sayısı (2012-2013) ÇUKUROVA Ü. TIP F. DİŞ HEKİMLİĞİ F. FEN-EDEBİYAT F. EĞİTİM F. GÜZEL SANATLAR F. HUKUK F. İLAHİYAT F. İKT.VE İDR.BİL.F. MÜH.-MİMARLIK F. ZİRAAT F. SU ÜRÜNLERİ F. İLETİŞİM F. ADANA SAĞLIK YO. POZANTI MES.YO. YUMURTALIK MES.YO. CEYHAN MES.YO. KARAİSALI MES.YO. KARATAŞ T.İŞL.VE OTEL.YO. DEVLET KONSERVATUVARI SAĞLIK HİZ.MES.YO. TEKNİK BİL.MES.YO. ADANA MESLEK YO. İMAMOĞLU MES.YO. KOZAN MESLEK YO. BEDEN EĞT.VE SPOR YO. CEYHAN SAĞLIK HİZ. MES.YO.

Kaynak :ÖSYM 22

ADANA EKONOMİSİ 2013

Toplam 10162 243 84 613 893 111 107 283 1.088 1.220 461 2 63 321 107 90 672 197 215 14 392 142 2.042 30 530 157 85

YENİ KAYIT Kadın 4.545 105 45 326 578 85 59 162 639 367 206 25 212 45 32 248 73 76 11 226 22 667 8 229 47 52

Erkek 5.617 138 39 287 315 26 48 121 449 853 255 2 38 109 62 58 424 124 139 3 166 120 1.375 22 301 110 33

TOPLAM ÖĞRENCİ SAYISI Toplam Kadın Erkek 39.949 17.946 22.003 1334 601 733 336 164 172 3.620 1.933 1.687 5.152 3.471 1.681 399 285 114 369 189 180 842 470 372 5.087 2.790 2.297 6.120 1.580 4.540 2.300 974 1.326 351 119 232 63 25 38 1.015 710 305 229 107 122 233 84 149 1.770 584 1.186 539 176 363 558 214 344 123 66 57 902 524 378 318 49 269 5.956 1.881 4.075 30 8 22 1.298 517 781 761 272 489 244 153 91

2012 - 2013 Toplam 7.154 152 31 688 987 45 17 115 612 941 417 126 164 77 25 521 127 49 23 244 48 1.108 449 137 51

ÖĞRETİM YILI MEZUNU Kadın Erkek 3.331 3.823 61 91 9 22 400 288 637 350 34 11 12 5 69 46 335 277 282 659 195 222 42 84 143 21 40 37 13 12 193 328 41 86 20 29 10 13 152 92 14 34 375 733 181 268 43 94 30 21

SAĞLIK IV. SAĞLIK

Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012 raporuna göre Adana ilinde 2012 verilerine göre toplam 3.563 hekim bulunmaktadır. Bir önceki yıla göre %2,4 artış gerçekleşmiş olup bir önceki yıl hekim sayısında %3,7 artış gerçekleşmişti. Diş hekimi sayısında ise %3,2 azalış, eczacı sayısında %2,7 azalış ve hemşire sayısında ise %7,3 artış gerçekleşmiştir. Hekimlerin alanlarına göre yüzdesel dağılımı Tablo IV.2 incelendiğinde ise; uzman hekim oranında son 5 yılda %51,7’den 2012 yılında %54,6’ya yükselmiştir. Toplam hekimler içinde pratisyen hekim oranı ise %31,1, asistan hekim oranı da %14,3’tür. Tablo IV.1 Yıllara Göre Adana İli Sağlık Personeli Sayısı Yıllar 2 008 2 009 2 010 2 011 2 012

Uzman Hekim

Pratisyen Hekim

1 627 1 732 1 872 1 938 1 944

1 082 1 039 1 021 1 110 1 109

Asistan Hekim

Kaynak : Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012

438 473 463 433 510

Toplam Hekim

Diş Hekimi

3 147 3 244 3 356 3 481 3 563

470 530 540 620 600

Hemşire

Sağlık Memuru

Ebe

2 622 2 720 2 983 3 207 3 440

2 420 2 464 2 811 3 090 3 373

1 308 1 270 1 259 1 310 1 363

Eczacı 651 659 664 700 719

Tablo IV.2 Yıllara Göre Hekimlerin Toplam Hekim Sayısına Oranı % Yıllar 2 008 2 009 2 010 2 011 2 012

Uzman Hekim

Pratisyen Hekim

Asistan Hekim

51,7 53,4 55,8 55,7 54,6

34,4 32,0 30,4 31,9 31,1

13,9 14,6 13,8 12,4 14,3

Grafik IV.1 Yıllara Göre Adana İli Toplam Hekim Sayısı Grafiği

ADANA EKONOMİSİ 2013

SAĞLIK Sağlık personelinin illere göre dağılımına bakıldığında Adana ili toplam 3.563 hekim sayısına göre 7’inci sıradadır. Bir önceki yıl 3.481 hekim ile 6’ıncı sıradaydı. Tablo IV.3 Sağlık personelinin İllere Göre Dağılımı- Toplam Hekim Sayısına Göre Sıralı (2012) Sıra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

İller İstanbul Ankara İzmir Bursa Antalya Konya Adana Kocaeli Gaziantep Samsun

Uzman Hekim 15.608 8.722 5.061 2.372 2.338 1.843 1.944 1.413 1.330 1.244

Pratisyen Hekim 5.621 2.284 2.139 1.303 1.204 1.126 1.109 779 847 699

Kaynak : Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012

Asistan Hekim 5.358 4.256 1.868 472 423 748 510 326 325 438

Toplam Hekim 26.587 15.262 9.068 4.147 3.965 3.717 3.563 2.518 2.502 2.381

Diş Hekimi 5.725 2.267 1.593 701 876 446 600 495 244 482

Eczacı 5.228 2.467 1.855 917 1.048 777 719 465 490 447

Hemşire 20.798 12.831 8.394 4.803 3.648 3.873 3.440 2.904 2.390 2.746

Ebe 5.729 3.065 2.647 1.883 1.760 1.478 1.363 1.089 937 1.059

Sağlık Memuru 15.475 11.449 6.226 3.784 3.951 3.938 3.373 2.367 2.042 2.636

Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığına göre Adana ilinde 2012 yılında özel, devlet ve üniversiteye ait olan toplam 28 hastane bulunmakta olup iller sıralamasında 11’inci Sıradadır. 2011 yılında da özel, devlet ve üniversiteye ait olan toplam 25 hastane bulunmaktaydı ve iller sıralamasında yine 11’inci sıradaydı. Tablo IV.4 İllere Göre Hastane Sayısı (2012) Sıra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

İl İstanbul Ankara İzmir Antalya Bursa Konya Kayseri Balıkesir Manisa Samsun Adana Gaziantep Kocaeli Mersin Diyarbakır Denizli Muğla Erzurum Hatay Aydın

Hastane Sayısı 223 80 56 42 40 38 31 30 30 29 28 24 24 24 24 23 23 23 22 22

Kaynak: Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012

ADANA EKONOMİSİ 2013

SAĞLIK 2012 yılında yatak sayısına göre iller sıralamasında ise Adana ili 28 hastaneye ait toplam 6236 yatak sayısı ile iller sıralamasında 6’ıncı sırada olup bir önceki yıla göre %2 artış gerçekleşmiştir. Bir önceki yıl yatak sayısına göre iller sıralamasında ise Adana ili 25 hastaneye ait toplam 6.118 yatak sayısı ile iller sıralamasında 6’ıncı sıradaydı. Tablo IV.5 Hastane ve Yatakların İllere Göre Dağılımı-Yatak Sayısına Göre Sıralı (2012)

Sıra

Hastane Sayısı

İl

Yatak Sayısı

10.000 Kişiye Düşen Yatak Sayısı

Nitelikli Yatak sayısı

Yoğun Bakım Yatağı Sayısı

Aile Hekimliği Birimi Sayısı

Aile Hekimi Başına Düşen Nüfus

112 İstasyon Sayısı

112 İstasyon Başına Düşen Nüfus Sayısı

112 Ambulans Başına Düşen Nüfus

112 ambulans Sayısı

İstanbul

223

32.235

23,3

14.770

4.626

3624

3.823

183

75.709

280

49.481

Ankara

18.608

37,5

6.246

1.942

1292

3.843

121

41.038

154

32.244

İzmir

11.414

28,5

3.780

1.391

1136

3.526

44.505

130

30.811

Konya

6.786

33,1

2.488

749

569

3.607

36.648

25.978

Bursa

6.609

24,6

2.843

803

738

3.643

53.763

44.068

Adana

6.236

29,3

2.495

888

599

3.549

54.503

33.213

Antalya

4.908

23,5

2.754

658

556

3.764

56.555

33.215

Diyarbakır

4.498

28,3

1.924

840

424

3.755

49.755

25.680

Gaziantep

4.342

24,1

2.044

717

460

3.912

69.214

39.990

Kaynak: Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012

Yıllara göre Adana ili hastane ve yatak sayılarının dağılımı Tablo IV.6 ve Grafik IV.2’de yer almaktadır. Buna göre, 2008 yılında hastane sayısı 21 iken 2012 yılında %33 artış ile 28’e, yatak sayısı ise 2008 yılında 5.146 iken 2012 yılında %21 artış ile 6.236’ya yükselmiştir. Tablo IV.6 Yıllara Göre Adana İli Hastane ve Yatak Sayısı Yıllar 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Kurum

20 21 24 25 25 28

Yatak 5.132 5.146 5.269 5.918 6.118 6.236

Kaynak: Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012

Grafik IV.2 Adana İli Yıllara Göre Yatak Sayısı Grafiği ϳ͘ϬϬϬ ϲ͘ϬϬϬ ϱ͘ϬϬϬ

ϱ͘ϵϭϴ ϱ͘ϭϯϮ

ϱ͘ϭϰϲ

ϲ͘ϭϭϴ

ϲ͘Ϯϯϲ

ϱ͘Ϯϲϵ

ϰ͘ϬϬϬ ϯ͘ϬϬϬ Ϯ͘ϬϬϬ ϭ͘ϬϬϬ Ϭ ϮϬϬϳ

ϮϬϬϴ

ϮϬϬϵ

ϮϬϭϬ

ϮϬϭϭ

ϮϬϭϮ

ADANA EKONOMİSİ 2013

TURİZM V.TURİZM

V.1 Otel-Yatak ve Konaklayan-Giren-Çıkan Turist Sayısı

2013 yılı konaklayan turist sayısı incelendiğinde, bir önceki yıla göre %19 artış gerçekleşmiş olup; bir önceki yıl %6 artış gerçekleşmişti. Konaklayan turistlerin %84’ü yerli olup; %16’sı yabancı turistlerden oluşmaktadır. Tablo V.1 Yıllara Göre Konaklayan-Giren-Çıkan Turist Sayısı Konaklayan Turist Sayısı YILLAR 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Yerli 360.003 384.906 386.150 390.678 365.453 419.344 431.882 429.799 547.922

Kaynak : Turizm İl Müdürlüğü

Giren Turist Sayısı Toplam 440.353 454.283 441.799 448.262 430.911 494.687 515.443 544.065 648.600

Yabancı 80.350 69.377 55.649 57.584 65.458 75.343 83.561 114.266 100.678

Yerli 174.070 170.088 239.778 209.995 173.252 165.370 222.420 252.873 217.110

Yabancı 129.475 81.073 117.117 110.347 103.350 81.999 103.194 120.647 105.369

Çıkan Turist Sayısı Toplam 304.545 251.161 356.895 320.342 276.602 247.369 325.614 373.520 322.479

Yerli 192.631 180.243 236.214 210.911 168.106 166.655 215.558 256.617 214.773

Yabancı 161.983 81.571 119.822 114.820 106.108 83.750 99.940 120.956 107.240

Toplam 354.614 261.764 356.036 325.731 274.214 250.405 315.498 377.573 322.013

Grafikte görüldüğü üzere konaklayan, giren ve çıkan turist sayılarına bakıldığında konaklama sayılarının daha fazla olduğu görülmektedir. Grafik V.I Yıllara Göre Konaklayan-Giren-Çıkan Turist Sayısı Grafiği (2013) ϳϬϬ͘ϬϬϬ

ϲϬϬ͘ϬϬϬ

ϱϬϬ͘ϬϬϬ

ϰϬϬ͘ϬϬϬ

ϯϬϬ͘ϬϬϬ

ϮϬϬ͘ϬϬϬ

ϭϬϬ͘ϬϬϬ

Ϭ ϮϬϬϱ

ϮϬϬϲ

ϮϬϬϳ

<ŽŶĂŬůĂǇĂŶ

ADANA EKONOMİSİ 2013

ϮϬϬϴ

ϮϬϬϵ

ϮϬϭϬ

^ŦŶŦƌ <ĂƉŦůĂƌŦ 'ŝƌĞŶ dƵƌƐŝƚ

ϮϬϭϭ

ϮϬϭϮ

^ŦŶŦƌ <ĂƉŦůĂƌŦ ŦŬĂŶ dƵƌŝƐƚ

ϮϬϭϯ

TURİZM 2013 yılına Adana ilinde Turizm İşletme Belgeli otel sayısı 36, yatırım işletme belgeli otel sayısı da 17 olup toplam turizm işletme ve yatırım belgeli olarak 53 otel bulunmaktadır. Otellerin %11’i 5 yıldızlı, %36’sı 4 yıldızlı, %25’i 3 yıldızlı ve %11’i 2 yıldızlı olup; %17’si de Diğer (butik, müstakil, özel belgeli) otellerdir. Tablo V.2 Turizm İşletme ve Yatırım Belgeli Tesisler Tesis ve Yatak Sayısı ile Seyahat Acenteleri Sayısı (2013) Turzim İşletme Toplam Toplam Belgeli Yatırım Belgeli Otel Yatak Otel Yatak Otel Yatak OTELLER Sayısı Sayısı Sayıları Sayıları Sayıları Sayıları 5 Yıldızlı 4 Yıldızlı 3 Yıldızlı 2 Yıldızlı Motel Butik Müst. Apart Özel Belgeli TOPLAM

4 9 9 6 4 2 1 1 36

1.494 1.587 1.048 637 250 196 48 24 5.284

2 10 4

898 1860 528

1 17

108 3394

6 19 13 6 4 3 1 1 53

2.392 3.447 1.576 637 250 304 48 24 8.678

RESTAURANTLAR

MÜSTAKİL EĞL.TES GÜNÜBİRLİK TESİS Toplam

1 2 12

A Grubu Seyahat Acen. B Grubu “ “ C Grubu “ “ TOPLAM

112 0 8 112

Kaynak : İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

ADANA EKONOMİSİ 2013

ULAŞTIRMA VI.ULAŞTIRMA

VI.1 Kara Ulaştırma

Karayolları Genel Müdürlüğü verilerine göre Adana ili toplam asfalt yol uzunluğu 813 km, bölünmüş yol uzunluğu 221,3km olup bir önceki yıl bölünmüş yol uzunluğu 218,5 km. idi. Tablo VI.1 Adana İli Devlet Ve İl Yollarının Satıh Cinslerine Göre Uzunlukları-km ASFALT YOLLAR

Yıllar

ASFALT BETONU

SATHİ KAPLAMA

TOPLAM

PARKE

STABİLİZE

TOPRAK

GEÇİT VIERMEZ

TOPLAM UZUNLUK

BÖLÜNMÜŞ YOL

1 1

10 10

99 99

29 29

952 952

218,5 221,3

2012 138 675 813 2013 146 667 813 Kaynak : Karayolları Genel Müdürlüğü (www.kgm.gov.tr)

Adana ilinde 2013 yılında 535.149 adet motorlu kara taşıtı bulunmaktadır. 2012 yılında ise toplam 508.751 motorlu kara taşıtı bulunmakta idi. Bu taşıtların %46,8’i otomobil, %22,9’u motosiklet taşıtlarından ağırlıklı olarak oluşmaktadır. 2013 yılı motorlu kara taşıtlarının bir önceki yıla göre artış oranlarına bakıldığında ise en fazla artış %13,5 ile özel amaçlı taşıtlarda (Özel amaçla insan veya eşya taşımak için imal edilmiş olan ve itfaiye, cankurtaran, cenaze, radyo, sinema, televizyon, kütüphane, araştırma araçları ile bozuk veya hasara uğramış araçları çekmek veya taşımak, kaldırmak gibi özel işlerde kullanılan motorlu taşıtlardır.) gerçekleşmiş olup; ardından %8,2 artış ile otomobilde gerçekleşmiştir. Tablo VI.2 Adana Motorlu Kara Taşıtları Sayıları Yıllar 2007

Toplam 381.926

2008

404.812

2009

423.496

2010

448.353

2011

480.321

2012 2013

% Değişim 5,8

Otomobil 164.178

Minibüs 8.704

Otobüs 3.923

Kamyonet 54.049

Kamyon 16.413

Motosiklet 95.364

Özel Amaçlı Taşıtlar 915

Traktör 38.380

173.316

8.906

4.324

58.889

16.759

102.540

872

39.206

4,6

182.393

8.751

4.347

63.000

16.555

108.074

831

39.545

5,9

196.083

8.673

4.577

68.304

16.905

112.221

805

40.785

7,1

214.384

8.693

4.819

74.667

17.129

117.132

733

42.764

508.751

5,9

231.737

8.965

5.147

79.588

17.682

120.813

602

44.217

535.149

5,2

250.670

9.457

4.844

83.238

18.107

122.568

683

45.582

8,2

5,5

-5,9

4,6

2,4

1,5

13,5

3,1

46,8

1,8

0,9

15,6

3,4

22,9

0,1

8,5

2013/2012 % Değişim 2013 % Dağılımı Kaynak :Türkiye İstatistik Kurumu

VI.2 Demiryolu

Adana’ya ilk demiryolu hattı 1886 yılında kurulmuştur. Günümüzde Adana-Mersin arasındaki bu hatta hızlı trenler çalışmakta olup, Adana Tren Gar’ı Türkiye’de uluslararası taşımacılık yapılabilen Gar’lar arasında yer almaktadır. Diğer yandan bölgemiz ticareti açısından önemli bir gelişme de TCDD tarafından Türkiye’de 12 noktada kurulacak olan Lojistik Merkezlerden bir tanesinin Yenice’de kurulacak olmasıdır. Çukurova bölgesi, Türkiye’nin ve Ortadoğu’nun en büyük Lojistik Merkezi olması yönüyle öne çıkmaktadır. 640 dekar alan üzerine kurulma çalışmaları devam eden Lojistik köyün faaliyete girmesiyle, Adana ve Mersin dahil olmak üzere tüm indirme-bindirme, makine, techizat, bakım ve onarımları bu merkezde yapılacaktır. 28

ADANA EKONOMİSİ 2013

ULAŞTIRMA Tablo VI.3 Adana Demiryolları Gelen-Giden Yolcu Bilgileri 2012

Gelen 2.039.523

Toplam

Giden 11.950.412

Kaynak :TCDD 6.Bölge Müdürlüğü

2013

Gelen 2.055.000

Giden 2.040.000

Tablo VI.4 Adana Demiryolları Gelen-Giden Yük Bilgileri 2012 Yılı

2013 Yılı

Giden Yurt İçi Yurt Dışı Toplam

Vagon 2.994 169 3.163

Kaynak :TCDD 6.Bölge Müdürlüğü

Gelen Ton 84.221 4.691 88.912

Vagon 3.125 66 3.191

Giden Ton 93.718 2.269 95.987

Gelen

Vagon 2.349

Ton 68.132

2.349

68.132

Vagon 2.771 67 2.838

Ton 2.838 2.782 97.117

VI.3 Havalimanı

Adana Havalimanı sivil ve askeri hava ulaşımına 1937 yılında açılmış olup; 1956 yılından itibaren uluslararası seferlere açık bulunmaktadır. Adana Havalimanı 30 Ekim 1993 tarihinden itibaren 24 saat kesintisiz iç ve dış hat yolcu ve kargo trafiğine hizmet vermektedir. 29 Kasım 1995 tarihi itibari ile Havalimanı statüsünde hizmet vermektedir. ADANA HAVALİMANI Özet Bilgiler Sivil DHMİ 3,5 kilometre Otobüs, Servis, Taksi 65 FT (19.74M) CAT I CAT IX VAR VAR VAR VAR VAR 1050 Araç DHMİ 3,5 kilometre Otobüs, Servis, Taksi

Havaalanı Tipi İntifa Şehre Uzaklık Ulaşım Yükseklik ( AMSL ) Aydınlatma Kategorisi İtfaiye Kategorisi VIP Cafe Restaurant Banka Hizmetleri Sağlık Hizmetleri PTT Otopark İntifa Şehre Uzaklık Ulaşım PİSTLER Doğrultu 05 / 23 APRONLAR

Uzunluk 2750 X 45

Uzunluk

Mukavemet 115 PCN

BOYUT 269X100 104x98 TAKSİRUT

KAPLAMA BETON BETON

METRE

KAPLAMA ASFALT

3250 X 23

Kaynak : Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü

Yüzey Asfalt

Uzunluk MUKAV. PCN-100 PCN-100 Uzunluk PCN- 100

UÇAK KAPAS. 21+2 (Nato Apronu)

MUKAVEMET

ADANA EKONOMİSİ 2013

ULAŞTIRMA Adana Havalimanında, iç hatlar, dış hatlar ve kargo terminali mevcuttur. İç Hatlar Terminali 1984 yılında hizmete girmiştir. İç hat terminal toplam alanı: 2911m2, giden yolcu salonu: 655 m2’dir. Dış hatlar terminali 1997 yılında hizmete girmiştir. Terminal toplam alanı: 6150 m2, giden yolcu salonu : 1215 m2’dir. Kargo Terminali ise 1993 yılında hizmete girmiştir. Kargo terminali toplam kapalı alanı 10 500 m2 dir. Gümrük geçici depolama alanı 1167 m2, export ambarı 3500 m2 dir.

VI.3.1 Adana Havalimanı Uçak-Yolcu-Yük Trafiği Devlet Hava Meydanları Verilerine göre uçak, yolcu, yük ve kargo trafiği Tablo VI.5, VI.6, VI.7 ve VI.8’de yer almaktadır. Tüm uçak trafiğinde 2013 yılında iç hatlarda bir önceki yıla göre %12 artış, dış hatlarda %11 azalış gerçekleşmiş olup toplam uçak trafiğinde ise %9 artış gerçekleşmiştir. 2012 yılında iç hatlarda bir önceki yıla göre %12, dış hatlarda %1 artış gerçekleşmiş olup toplam uçak trafiğinde ise %10 artış görülmüştü.

Tablo VI.5 Tüm Uçak Trafiği Havaalanları Adana

2012 YILI ARALIK SONU İç Hat Dış Hat Toplam 33.220 5.400 38.620

2013 YILI ARALIK SONU İç Hat Dış Hat Toplam 37.129 4.801 41.930

Kaynak : Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü

İç Hat 12

2013 /2012 (%) Dış Hat Toplam -11 9

Ticari Uçak Trafiğinde 2013 yılında iç hatta %17 artış dış hatta ise %12 azalış gerçekleşmiş olup genel toplamda %12 artış gerçekleşmiştir. 2012 yılında iç hatta %8, dış hatta ise %23 artış gerçekleşmiş olup genel toplamda %10 artış gerçekleşmişti. Tablo VI.6 Ticari Uçak Trafiği Havaalanları Adana

2012 YILI ARALIK SONU İç Hat Dış Hat Toplam 22.960 4.995 27.955

2013 YILI ARALIK SONU İç Hat Dış Hat Toplam 26.963 4.387 31.350

Kaynak : Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü

İç Hat 17

2013 /2012 (%) Dış Hat Toplam -12 12

Gelen-Giden Yolcu Trafiğinde 2013 yılında iç hatta %20 artış dış hatta ise %11 azalış gerçekleşmiş olup toplam yolcu trafiğinde ise %15 artış gerçekleşmiştir. 2012 yılında iç hatta %18, dış hatta ise %7 artış gerçekleşmiş olup toplam yolcu trafiğinde ise %16 artış gerçekleşmişti. Tablo VI.7 Yolcu Trafiği (Gelen-Giden) Havaalanları Adana

2012 YILI ARALIK SONU İç Hat Dış Hat Toplam 3.136.143 628.014 3.764.157

2013 YILI ARALIK SONU İç Hat Dış Hat Toplam 3.754.227 561.551 4.315.778

Kaynak : Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü

İç Hat 20

2013 /2012 (%) Dış Hat Toplam -11 15

Yük trafiğinde 2013 yılında iç hatlarda %16 artış, dış hatlarda ise %14 azalış gerçekleşmiş olup toplam yük trafiğinde ise %8 artış gerçekleşmiştir. 2012 yılında yük trafiğinde iç hatta %14, dış hatta ise %5 artış gerçekleşmiş olup toplam yük trafiğinde ise %12 artış gerçekleşmişti.

Tablo VI.8 Yük Trafiği ( Bagaj+Kargo+Posta) ( TON) Havaalanları Adana

2012 YILI ARALIK SONU İç Hat Dış Hat Toplam 30.160 10.314 40.474

2013 YILI ARALIK SONU İç Hat Dış Hat Toplam 34.945 8.865 43.810

Kaynak : Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü 30

ADANA EKONOMİSİ 2013

İç Hat 16

2013 /2012 (%) Dış Hat Toplam -14 8

TARIM VII.TARIM

Adana ili iklim yapısı itibariyle sebze ve meyvecilik için elverişlidir. Son yıllarda meyvecilikte elde edilen gelirin artması yöre çiftçisini bu sektörde yatırım yapmaya teşvik etmiş bunun yanında zeytincilikte de gelişme kaydetmiştir. İlimizin toplam arazi varlığı 1 milyon 403 bin hektar olup bu arazinin %38,4’ü tarım arazisinden oluşmaktadır. Tarım arazilerinin 468.166 hektarlık kısmı Kıyı Akdeniz Havzasında, 70.834 hektarlık kısmı ise Fırat Havzasındadır. Kıyı Akdeniz Havzasında ağırlıklı olarak buğday, mısır, ayçiçeği, pamuk soya ve yerfıstığı yetiştirilmekte, Fırat Havzasında ise buğday ve baklagiller yetiştirilmektedir. Tablo VII.1 Arazi Varlığı Havzalar Kıyı Akdeniz Havzası Fırat Havzası ADANA Kaynak :Adana Tarım Stratejisi (2013-2017)

Yüzölçümü (Ha)

Tarım Alanı (Ha) 468.166 70.834 539.000

843.800 559.200 1.403.000

Tarım Alanı Yüzdesi %

55,5 12,7 38,4

Tablo VII.2 Tarım Alanları Dağılımı Havzalar

Sebzelikler (Ha)

Kıyı Akdeniz Havzası Fırat Havzası ADANA Kaynak :Adana Tarım Stratejisi (2013-2017)

Meyvelikler, Bağlar (Ha)

25.994 993 26.987

Tarla Alanı Dağılım %

55.184 6.507 61.691

Toplam

386.988 63.334 450.322

468.166 70.834 539.000

Adana ilinin önemli tarım ürünleri olarak soya, mısır, yerfıstığı, narenciye, karpuz, pamuk, buğday ve bal olarak sıralayabiliriz. Tablo VII.3’de önemli tarım ürünlerinin 2012 ve 2013 yılları Türkiye üretimindeki payları görülmektedir. Buna göre 2013 yılında Türkiye’deki soya üretiminin %66,2’si ilimizde üretilmekte olup; 2012 yılı üretim payı %62,2 idi. Ardından yerfıstığı üretim gelmekte olup 2013 yılı ülkemiz üretimi içindeki payı %48,4 olup ;2012 yılı üretim payı %49,5 idi. Bunun yanında 2013 yılında narenciye üretimimizin %26’sı, karpuz üretimimizin %19,9’u , mısır üretimimizin %15,5’i, pamuk üretimimizin %9,4’ü ve buğday üretimimizin ise %3,2’si ilimizde üretilmektedir. 2013 yılı üretim payları bir önceki yıl üretim payları ile karşılaştırıldığında yüzdesel oranda en fazla artış soyada geçekleşmiştir. Diğer yandan Adana’da üretilen ürünlerin ülke paylarında en fazla üretim payı %66,2 ile soyadadır. Ardından yerfıstığı, mısır ve narenciye sıralanmaktadır. Tablo VII.3 Adana İlinde Üretilen Bazı Tarım Ürünlerinin Türkiye Üretimi İçerisindeki Payı ÜRÜNLER BUĞDAY MISIR PAMUK SOYA YER FISTIĞI KARPUZ NARENCİYE Kaynak TÜİK

2012

TÜRKİYE Üretim Ton

20.100.000 4.600.000 2.320.006 122.114 122.780 4.022.296 3.475.024

2013

ADANA Üretim Ton 2012 2013

22.050.000 5.900.000 3.127.500 180.000 141.263 3.887.324 3.681.158

785.352 682.462 327.556 75.922 60.764 811.887 842.921

704.481 915.284 294.741 119.074 68.375 775.219 955.903

2012 Yılı Adana’nın Üretim Payı %

2013 Yılı Adana’nın Üretim Payı %

3,9 14,8 14,1 62,2 49,5 20,2 24,3

3,2 15,5 9,4 66,2 48,4 19,9 26,0

ADANA EKONOMİSİ 2013

TARIM Adana ili toplam tarım arazisi 2013 yılı itibariyle 4.755.116 dekar olup; bu arazinin %78’i tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin ekilen alanına aittir. %13,9’u ise meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin alanını oluşturmaktadır. 2012 yılına göre toplam ekilen alanda %-1,1 azalış gerçeklemiştir. Söz konusu alanda çayır ve meralar hariçtir. Tablo VII.4 Adana İlindeki Tarım Arazilerinin Dağılımı (dekar) Yıl Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünlerin Ekilen Alanı Meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin alanı Sebze Bahçeleri Alanı Nadas Alanı Süs Bitkileri Alanı Toplam Alan Kaynak:TÜİK (çayır ve mera alanları hariç)

2012 (Dekar) 3.784.339 623.479 311.510 88.319 321 4.807.968

2013 (Dekar) 3.710.851 661.085 300.491 82.545 144 4.755.116

% Değişim -1,9 6,0 -3,5 -6,5 -55,1 -1,1

2012 Yılı % Dağılım 78,7 13,0 6,5 1,8 0,0 100,0

2013 Yılı % Dağılım 78,0 13,9 6,3 1,7 0,0 100,0

Grafik VII.1 Tarım Alanının Dağılımı (2013 Yılı) Meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin alanŦ 14%

Sebze Bahçeleri Nadas AlanŦ AlanŦ 2% 6%

Süs Bitkileri AlanŦ 0%

TahŦllar ve DiŒer Bitkisel Ürünlerin Ekilen AlanŦ 78%

VII.1-Hayvancılık ve Arıcılık VII.1.1 Arıcılık

Tablo VII.5’te 2009-2013 yıllarında ait arı kovanı sayıları ve bal ve bal mumu kg miktarları yer almaktadır. 2013 yılında bir önceki yıla göre eski usul kovan sayısında %20,1 azalış, yeni usul kovan sayısında da %3 artış gerçekleşmiştir. Bal üretiminde ise 2013 yılında %15,4 artış balmumu üretiminde ise %0,5 azalış gerçekleşmiştir. Arıcılık yapan işletme sayısında ise 2013 yılı artışının nedeni; 2013 yılında itibaren TÜİK tarafından köy sayısı yerine işletme sayısı verileri olarak derlenmesinden kaynaklanmıştır. 32

ADANA EKONOMİSİ 2013

TARIM Tablo VII.5 – Arıcılık 2009-2013 Yıl 2009 2010 2011 2012 2013

Arıcılık yapan köy sayısı (adet) 297 316 350 330 2.251

Yeni kovan sayısı 270.647 339.120 377.811 425.564 438.126

Eski kovan 791 760 733 2.495 1.993

Toplam kovan 271.438 339.880 378.544 428.059 440.119

Bal üretimi (ton) 5.320,85 6.693,66 7.437,09 8.320,71 9.601,30

Balmumu üretimi (ton) 315,749 335,267 334,501 450,376 448,336

Eski kovan

Toplam kovan

Bal üretimi (ton) 25,8 11,1 11,9 15,4

Balmumu üretimi (ton)

Bir Önceki Yıla Göre % Değişim

Yıl Arıcılık yapan köy sayısı (adet) Yeni kovan sayısı 2009 2010 6,4 25,3 2011 10,8 11,4 2012 -5,7 12,6 2013 582,1 3,0 Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

-3,9 -3,6 240,4 -20,1

25,2 11,4 13,1 2,8

6,2 -0,2 34,6 -0,5

VII.1.2 Kümes Hayvancılığı

Tablo VII.6’te 2009-2013 yılları Kümes hayvanları sayısı yer almaktadır. Bölgemizde kümes hayvancılığında en fazla et tavuğu yetiştiriciliği ile uğraşıldığı Tablo VII.4’te görülmektedir. Tabloda bir önceki döneme göre değişim oranları incelendiğinde et tavuğunda 2012 yılında % 42,8; 2013 yılında %20,3 azalış gerçekleştiği görülmektedir. Diğer yandan yumurta tavuğu, hindi, kaz ve ördek sayısında da son iki yılda azalışlar görülmektedir. Toplam kümes hayvanı sayısında ise 2012 yılında % 37,4; 2013 yılında da %17,5 azalış gerçekleşmiştir. Tablo VII.6 2009-2013 Yılları Kümes Hayvanları Sayısı Hayvan Adı Et Tavuğu

2009

2010

Kümes Hayvanları Sayısı 2011

2012

2013

Bir Önceki Yıla Göre % Değişim 2010 2011 2012

2013

4.037.557

6.342.055

6.425.300

3.674.000

2.927.190

57,1

1,3

-42,8

511.540

573.417

636.680

742.890

717.797

12,1

11,0

16,7

-3,4

Hindi

3.491

4.450

4.142

2.880

2.568

27,5

-6,9

-30,5

-10,8

Kaz

3.806

3.701

3.372

3.112

2.707

-2,8

-8,9

-7,7

-13,0

Ördek

5.571

5.467

4.486

4.454

2.656

-1,9

-17,9

-0,7

-40,4

4.561.965

6.929.090

7.073.980

4.427.336

3.652.918

51,9

2,1

-37,4

-17,5

Yumurta Tavuğu

Toplam

Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

-20,3

VII.1.3 Canlı Hayvan Varlığı

Adana ilinde 2013 yılı itibariyle hayvan sayısının %73’ü küçükbaş , %27’ si de büyükbaş hayvandan oluşmaktadır. Bir önceki yıl hayvan varlığının %70’ i küçükbaş, %30’ u ise büyükbaş hayvanlardan oluşmaktaydı. Adana ilinde özellikle son 3 yılda hayvan varlığında önemli artışlar gerçekleşmiştir. Bunun en büyük nedeninin bölgemizde büyükbaş hayvancılığa yapılan yatırımlardaki artışlardan kaynaklı olabileceği düşünülmektedir. Ülkemizin hayvancılık alanında önemli yetiştiricilik çiftlikleri Adana ilinde bulunmaktadır.

ADANA EKONOMİSİ 2013

TARIM Tablo VII.7 Yıllara Göre Adana ili Canlı Hayvan Varlığı (2009-2013) Küçükbaş Büyükbaş Toplam Bir Önceki Yıla Göre % Değişim (Küçükbaş) Bir Önceki Yıla Göre % Değişim (Büyükbaş) Bir Önceki Yıla Göre % Değişim (Toplam)

Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

2009 309.761 178.702 488.463 -6,6 9,6 -1,3

2010 363.341 194.902 558.243 17,3 9,1 14,3

2011 457.223 224.129 681.352 25,8 15,0 22,1

2012 658.532 282.537 941.069 44,0 26,1 38,1

2013 661.353 247.715 909.068 0,4 -12,3 -3,4

Grafik VII.2 Canlı Hayvan Varlığının Dağılımı (2009-2013)

658.532

600.000

247.715

224.129

194.902

100.000

309.761 178.702

200.000

363.341

400.000

282.537

457.223

500.000

300.000

661.353

700.000

0 2009

2010 KüçükbaƔ

2011

2012

2013

BüyükbaƔ

VII.2-Adana İli Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre Tablo VII.8 ve 9’ da Adana ili sebze yetiştiriciliği verileri yer almakta olup; 2013 yılında bir önceki yıla göre sebze ekilen alanda %-4, üretimde de %-2 azalış gerçekleşmiştir. 2012 yılında ise bir önceki yıla göre sebze ekilen alanda değişim olmamış, üretimde de %2 artış gerçekleşmişti. Ekilen alanlar incelendiğinde 2013 yılında en fazla artış %20 ile “Diğer Sebzeler” grubunda, üretimde ise en fazla artış %23 ile yine “Diğer Sebzeler” grubunda gerçekleşmiştir. En fazla azalış ise ekilen alanda %-6 ve üretimde %-4 azalış ile “Meyvesi İçin Yetiştirilen Sebzeler” grubunda gerçekleşmiştir. Üretim çeşidine göre üretimlerin genel toplamdaki payları incelendiğinde 2013 yılında en fazla pay ekilen alanda %76,1 ve üretimde de %83,5 ile “Meyvesi İçin Yetiştirilen Sebzeler” grubuna aittir. Bu grubun bir önceki yıl üretim payı aynı ekilen alanda %77,8; üretimde de %84,9 idi. 34

ADANA EKONOMİSİ 2013

TARIM Tablo VII.8 Adana İli Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı (2012-2013) Grup adı Kök Ve Yumru Sebzeler Meyvesi İçin Yetiştirilen Sebzeler

2012 Ekilen Alan (Dekar) 46.754 243.044

Üretim (Ton)

2013 Ekilen Alan (Dekar)

159.792 1.201.020

44.989 229.267

Üretim (Ton)

2013/2012 % Değişim Üretim Ekilen Alan (Dekar) (Ton)

162.254 1.156.698

-4 -6

2 -4

Diğer Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış)

22.494

53.349

26.936

65.743

Toplam Sebze

312.292

1.414.161

301.192

1.384.695

-4

-2

% Dağılım

2012 Ekilen Alan (Dekar)

Üretim (Ton)

2013 Ekilen Alan (Dekar)

Üretim (Ton)

Kök Ve Yumru Sebzeler

15,0

11,3

14,9

11,7

Meyvesi İçin Yetiştirilen Sebzeler

77,8

84,9

76,1

83,5

Diğer Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış)

7,2

3,8

8,9

4,7

100,0

Toplam Sebze

Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

Grafik VII.3 Sebze Ürünleri Üretiminin Dağılımı 2009-2013 (ton) ϭ͘ϰϬϬ͘ϬϬϬ ϭ͘ϮϬϬ͘ϬϬϬ ϭ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ ϴϬϬ͘ϬϬϬ ϲϬϬ͘ϬϬϬ ϰϬϬ͘ϬϬϬ ϮϬϬ͘ϬϬϬ Ϭ

ϮϬϬϵ ϮϬϭϬ ϮϬϭϭ ϮϬϭϮ ϮϬϭϯ

DĞǇǀĞƐŝ 7ĕŝŶ zĞƚŝƔƚŝƌŝůĞŶ ^ĞďǌĞůĞƌ ϭ͘ϮϯϮ͘ϳϯϵ ϭ͘ϮϬϬ͘ϯϭϴ ϭ͘ϭϲϱ͘ϯϳϭ ϭ͘ϮϬϭ͘ϬϮϬ ϭ͘ϭϱϲ͘ϲϵϴ

<ƂŬ sĞ zƵŵƌƵ ^ĞďǌĞůĞƌ ϭϰϯ͘ϯϳϮ ϭϲϰ͘ϰϳϬ ϭϲϭ͘ϭϬϲ ϭϱϵ͘ϳϵϮ ϭϲϮ͘Ϯϱϰ

ŝŒĞƌ ^ĞďǌĞůĞƌ ; ĂƔŬĂ zĞƌĚĞ ^ŦŶŦĨůĂŶĚŦƌŦůŵĂŵŦƔͿ ϰϮ͘Ϭϵϲ ϱϱ͘ϰϵϭ ϱϱ͘ϵϴϴ ϱϯ͘ϯϰϵ ϲϱ͘ϳϰϯ

Tablo VII.9’da yer alan sebze çeşitlerine göre üretim payları incelendiğinde; en önemli sebze ekiminin karpuzda gerçekleştiği, ardından kuru soğan, domates ve kavun üretimlerinin sıralandığı görülmektedir. Karpuzun 2013 yılı Türkiye üretimi içindeki payı %19,9’dur.Adana ilinde önemli bir paya sahip karpuzun toplam üretim içindeki payı 2012 yılında %57,4 iken; 2013 yılında %56 olarak gerçekleşmiştir. Diğer önemli paya sahip kuru soğanda ise 2012 yılında %10,7 iken 2013 yılında %10,9 olarak gerçeklemiştir. ADANA EKONOMİSİ 2013

TARIM Tablo VII.9 Adana İli Çeşitlerine Göre Sebze Ekim Alanı ve Üretim Miktarı(2012-2013) Grup Adı

Ürün adı

Ekilen Alan (Dekar) 2.275 42.379 410 362 386 85 857 38.228 280 5.732 2 110 9.960 480 5.513 875 7.990 3.460 5 5.645 3.653 110 1.890

Diğer Sebzeler (Başka Yerde Sınıflandırılmamış)

Meyvesi İçin Yetiştirilen Sebzeler

Kök Ve Yumru Sebzeler

Soğan (Taze) Soğan (Kuru) Sarımsak (Taze) Sarımsak (Kuru) Pırasa Turp (Bayır) Turp (Kırmızı) Domates (Sofralık) Domates (Salçalık) Hıyar (Sofralık) Hıyar (Turşuluk) Acur Biber (Salçalık) Biber (Dolmalık) Biber (Sivri) Bamya Patlıcan Kabak (Sakız) Balkabağı Bezelye (Taze) Fasulye (Taze) Börülce (Taze) Bakla (Taze) Barbunya Fasulye (Taze) 600 Kavun 25.031 Karpuz 133.480 Karnıbahar 625 Brokoli 142 Lahana (Beyaz) 1.706 Lahana (Kırmızı) 440 Marul (Kıvırcık) 265 Marul (Göbekli) 13.295 Marul (Aysberg) 400 Enginar 910 Ispanak 3.570 Maydonoz 500 Roka 80 Tere 76 Nane 485 Genel Toplam 312.292 Kaynak:TÜİK(örtüaltı dahildir) 36

ADANA EKONOMİSİ 2013

2012 Üretim (Ton) 3.322 151.981 616 526 1.086 125 2.136 162.147 420 20.837 1 320 26.565 796 6.007 938 30.890 10.080 3 7.008 2.973 110 2.685

Ekilen Alan (Dekar) 2.740 39.018 435 400 456 85 1855 36.033 580 4.790 2 110 9.770 180 6.274 996 8.190 3.000 6 4.030 3.553 170 1.096

300 117.053 811.887 1.338 284 4.708 1.330 705 36.934 1400 1.757 3.281 906 150 135 421 1.414.161

600 25.390 124.497 725 167 3.706 510 266 13.721 350 860 3.550 680 720 1061 620 301.192

2013 Üretim (Ton) 4.421 150.628 666 600 1.181 125 4.633 155.878 1626 18.054 1 320 27.175 346 7.713 1019 32.012 8.755 3 5.247 2.911 170 1.584 300 118.365 775.219 1.538 334 11.603 1.404 706 38.165 1.400 1.657 3.215 1095 1430 2624 572 1.384.695

2013/2012 % Ekilen Üretim Alan (Ton) (Dekar) 20,4 33,1 -7,9 -0,9 6,1 8,1 10,5 14,1 18,1 8,7 0,0 0,0 116,5 116,9 -5,7 -3,9 107,1 287,1 -16,4 -13,4 0,0 0,0 0,0 0,0 -1,9 2,3 -62,5 -56,5 13,8 28,4 13,8 8,6 2,5 3,6 -13,3 -13,1 20,0 0,0 -28,6 -25,1 -2,7 -2,1 54,5 54,5 -42,0 -41,0 0,0 1,4 -6,7 16,0 17,6 117,2 15,9 0,4 3,2 -12,5 -5,5 -0,6 36,0 800,0 1296,1 27,8 -3,6

0,0 1,1 -4,5 14,9 17,6 146,5 5,6 0,1 3,3 0,0 -5,7 -2,0 20,9 853,3 1843,7 35,9 -2,1

2012 Yılı Pay % Ekilen Üretim Alan (Ton) (Dekar) 0,7 0,2 13,6 10,7 0,1 0,0 0,1 0,0 0,1 0,1 0,0 0,0 0,3 0,2 12,2 11,5 0,1 0,0 1,8 1,5 0,0 0,0 0,0 0,0 3,2 1,9 0,2 0,1 1,8 0,4 0,3 0,1 2,6 2,2 1,1 0,7 0,0 0,0 1,8 0,5 1,2 0,2 0,0 0,0 0,6 0,2 0,2 8,0 42,7 0,2 0,0 0,5 0,1 0,1 4,3 0,1 0,3 1,1 0,2 0,0 0,0 0,2 100,0

0,0 8,3 57,4 0,1 0,0 0,3 0,1 0,0 2,6 0,1 0,1 0,2 0,1 0,0 0,0 0,0 100,0

2013 Yılı Pay % Ekilen Üretim Alan (Ton) (Dekar) 0,9 0,3 13,0 10,9 0,1 0,0 0,1 0,0 0,2 0,1 0,0 0,0 0,6 0,3 12,0 11,3 0,2 0,1 1,6 1,3 0,0 0,0 0,0 0,0 3,2 2,0 0,1 0,0 2,1 0,6 0,3 0,1 2,7 2,3 1,0 0,6 0,0 0,0 1,3 0,4 1,2 0,2 0,1 0,0 0,4 0,1 0,2 8,4 41,3 0,2 0,1 1,2 0,2 0,1 4,6 0,1 0,3 1,2 0,2 0,2 0,4 0,2 100,0

0,0 8,5 56,0 0,1 0,0 0,8 0,1 0,1 2,8 0,1 0,1 0,2 0,1 0,1 0,2 0,0 100,0

TARIM VII.3- Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler Ekim Alanı ve Üretim Miktarı

Adana ili Türkiye tarımında tahıl ürünlerinde önemli yer teşkil etmektedir. Ülkemizin 2013 yılında mısır üretiminin %15,5’i, buğday üretiminin de %3,2’si Adana ilinden karşılamaktadır. Diğer yandan ülke üretimimizin, endüstriyel bitkiler arasında yer alan pamuğun %9,4’ü, yağlı tohumlar grubunda olan soyanın %66’2si ve yer fıstığının da %48,4’ü Adana ilinde üretilmektedir. Tablo VII.10’de Adana ili tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerinin 2012-2013 yılları ekilen alan, üretim miktarları ve verim değerleri yer almaktadır. Ürün gruplarına bakıldığında en fazla ekilen ürün grubunun tahıllar olduğu görülmektedir. 2013 yılında tahılların toplam içindeki üretim payı %55,7, ekilen alan payı ise %57,1’dir. 2012 yılı payı ise üretimde %54,6, ekilen alanda yine %53,5 idi. Tahıl grubunda da en önemli üretim payına sahip buğdayın 2013 yılında toplam Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünlerin Üretiminin üretim içindeki payı %24 olup, mısır üretiminin ise %32’dir.Tahıllar grubu içindeki payı ise buğdayın %43, mısırın %56’dır. 2013 yılında ürün bazında tahıllar ve diğer bitkisel ürünler toplamı içinde en fazla üretim payına %32 ile mısır sahiptir. Ardından %24 üretim payı ile buğday ve %10 üretim payı ile pamuk sıralanmaktadır. Bir önceki yıla göre değişim oranlarına bakıldığında; 2013 yılında buğday üretiminde %-10,3 azalış, mısırda ise %34 artış gerçekleşmiştir. 2012 yılında buğday üretiminde %3,5 artış ve mısır üretiminde de %-10,3 azalış gerçekleşmişti. Diğer yandan tahıllar ve diğer bitkisel ürün grubundaki önemli ürünlerin bir önceki yıla göre değişim oranları incelendiğinde; soya üretiminde 2013 yılında %56,8 yerfıstığı üretiminde ise %12,5 artış gerçekleşmiştir. Tahıllar ve diğer bitkisel ürünler toplamında ise üretimde 2013 yılında ekilen alanda %-3,7 azalış, üretimde ise %,3 artış gerçekleşmiş olup; 2012 yılında üretimde %-4, ekilen alanda ise %-7,9 azalış gerçekleşmişti. Grafik VII.4’te ise 2008-2012 yıllar tarla ürünleri üretimin dağılımı görülmektedir. Grafik VII.4 Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünlerin Üretiminin Dağılımı (2009-2013 (ton)) ϭ͘ϴϬϬ͘ϬϬϬ ϭ͘ϲϬϬ͘ϬϬϬ ϭ͘ϰϬϬ͘ϬϬϬ ϭ͘ϮϬϬ͘ϬϬϬ ϭ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ ϴϬϬ͘ϬϬϬ ϲϬϬ͘ϬϬϬ ϰϬϬ͘ϬϬϬ ϮϬϬ͘ϬϬϬ Ϭ

dĂŚŦůůĂƌ

zĂŒůŦ dŽŚƵŵůĂƌ

dĞŬƐƚŝůĚĞ <ƵůůĂŶŦůĂŶ ,Ăŵ ŝƚŬŝůĞƌ

ϮϬϬϵ

ϮϬϭϬ

^ĂŵĂŶ sĞ Kƚ

ϮϬϭϭ

ϮϬϭϮ

zĞŶŝůĞďŝůŝƌ <ƂŬ sĞ zƵŵƌƵůĂƌ

bĞŬĞƌ 7ŵĂůĂƚŦŶĚĂ <ƵůůĂŶŦůĂŶ ŝƚŬŝůĞƌ

WĂƌĨƺŵĞƌŝͲ ĐǌĂĐŦůŦŬ sď͘dŽŚƵŵůĂƌŦ

ϮϬϭϯ

ADANA EKONOMİSİ 2013

TARIM Tablo VII.10 Adana Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünlerinin Alanı,Üretim ve Verimi (2012-2013) 2012 Ürün adı Parfümeri-Eczacılık Vb.BitkilerSekerpancarı Ve Yem Bitkileri Tohumları Fiğ (Dane) Oğulotu (Melissa) Patates-Kuru BaklagillerYenilebilir Kök Ve Yumrular Fasulye (Kuru) Mercimek (Yeşil) Nohut Patates (Diğer) Patates (Tatlı) Saman Ve Ot

Ekilen Alan (Dekar)

Verim (kg/ da)

Ekilen alan (dekar)

Üretim (ton)

Verim (kg/da)

3378

814

2360

622

3.018

652

218

2.000

460

230

360

162

450

360

162

450

149.215

210.444

141.800

189.500

19.900

1.946

19.445

2.003

20 65490 63594 211

3 7816 200417 262

150 119 3181 1.254

24 71782 50288 261

3 7392 179775 327

2013/2012 % Ekilen Üretim Alan (Ton) (Dekar) -30,1

2012 Yılı Pay % Ekilen Üretim Alan (Ton) (Dekar)

2013 Yılı Pay % Ekilen Üretim Alan (Ton) (Dekar)

-23,6

0,1

0,0

0,1

0,0

2,8

7,7

2,8

6,6

103

-2,3

2,9

125 103 3575 1.253

20,0 -20,9 23,7

0,0 -10,3 24,8

0,4 0,0 1,2 1,2 0,0 2,9

0,1 0,0 0,3 7,4 0,0 10,8

0,4 0,0 1,4 1,0 0,0 2,9

0,1 0,0 0,3 6,3 0,0 10,9

1,5 0,1 1,0 0,0 0,2

1,4 0,0 8,5 0,1 0,6

1,4 0,1 1,1 0,0 0,2

1,4 0,0 8,7 0,1 0,6

154.878

292.597

147.937

311.047

Fiğ (Yeşil Ot)

82.187

38.617

474

73.757

40.284

547

-10,3

4,3

Korunga (Yeşil Ot) Mısır (Silajlık) Sorgum (Yeşil Ot) Yonca (Yeşil Ot) Yulaf (Yeşil Ot) Şeker İmalatında Kullanılan Bitkiler Şekerpancarı

5.250 54.261 2.094 10.519 567

1.105 231598 3.513 17.069 695

212 4268 1.693 1.638 1.237

4.400 56.860 1.388 10962 570

1.200 248.310 2.637 18046 570

273 4367 1.900 1.695 1.000

-16,2 4,8 -33,7

8,6 7,2 -24,9

0,0

3.000

13.910

5.304

21.635

0,1

0,5

0,1

0,8

3.000 2.838.835

13.910 1.482.704

4.637

5.304 2.846.701

21.635 1.632.403

4.079

76,8

55,5

0,1 53,5

0,5 54,6

0,1 55,7

0,8 57,1

Tahıllar Arpa (Diğer)

51.470

13.665

265

45.180

11.725

260

-12,2

-14,2

1,0

0,5

0,9

0,4

1.985.670

783.812

395

1.896.635

703.716

371

-4,5

-10,2

37,4

28,9

37,1

24,6

Buğday (Durum)

6200

1540

248

3699

765

207

-40,3

-50,3

0,1

0,0

Çavdar

1.000

200

1.165

233

200

16,5

656 792.289

422 682462

643 861

433 898.492

275 915284

635 1020

-34,0 13,4

-34,8 34,1

0,0 0,0

150 1400

113 490

753 350

150 947

75 330

500 348

0,0 -32,4

-33,6 -32,7

14,9 0,0

25,1 0,0

17,6 0,0

32,0 0,0

0,0

911.672

327.556

762.950

294.741

17,2

12,1

14,9

10,3

455.836

239.091

525

381.475

212.035

556

-16,3

-11,3

455.836 1.248.235 250 399.613 1.000

88.465 388.437 63 108.220 500

194 252 271 500

381.475 1.208.281 345.087 58

82.706 411.056 100.677 14

217 292 241

-16,3 -100,0 -13,6 -94,2

-6,5 -100,0 -7,0 -97,2

8,6 8,6 23,5

8,8 3,3 14,3

7,5 7,5 23,6

7,4 2,9 14,4

0,0 7,5 0,0

0,0 4,0 0,0

0,0 6,7 0,0

0,0 3,5 0,0

455836

141541

311

381475

121268

318

-16,3

-14,3

198.802 15.433

75.922 1427

382 95

282.798 16.611

119.074 1648

421 99

42,3 7,6

56,8 15,5

8,6 3,7 0,3

5,2 2,8 0,1

7,5 5,5 0,3

4,2 4,2 0,1

177.301

60.764

345

182.252

68.375

375

2,8

12,5

5.309.213

2.716.462

5.115.333

2.861.004

-3,7

5,3

Buğday (Diğer)

Çeltik Mısır (Dane) Sorgum (Dane) Tritikale (Dane) Tekstilde Kullanılan Ham Bitkiler Pamuk (Kütlü) Pamuk (Lif ) Yağlı Tohumlar Ayçiçeği (Çerezlik) Ayçiçeği (Yağlık) Kolza (Kanola) Pamuk Tohumu (Çiğit) Soya Susam Yerfıstığı GENEL TOPLAM

Kaynak : TÜİK(örtüaltı dahildir) 38

2013

Üretim (ton)

ADANA EKONOMİSİ 2013

3,3

2,2

3,6

2,4

100,0

TARIM Tablo VII.11 Adana İli Meyve Ağaçları Sayısı ve Meyve Üretimi (2012-2013)

VII.4- Meyve Ağaçları Sayısı ve Meyve Üretimi

2013 yılında toplu meyvelik ekim alanında %6, üretimde ise %13,5 artış gerçekleşmiştir. Bir önceki yıl ise meyve ekim alanında %%3 artış, üretimde ise %-1,5 azalış gerçekleşmişti. Üretim payları incelendiğinde ise meyve üretiminde en önemli paya turunçgillerin sahip olduğu görülmektedir. Ülke tarımına tahıl ürünlerinin yanında turunçgil üretimi de büyük katkı sağlamaktadır. Ülkemizin narenciye üretiminin %26’sı Adana ilinden karşılanmaktadır. Toplam toplu meyveliklerin alanının %58,5, üretimin ise %80,8’i turunçgil meyvelerinden oluşmaktadır. 2012 yılında toplu meyveliklerin alanının %57,8’i ve üretilen meyvelerin de %81,2’si turunçgillerden oluşmaktadır. Diğer önemli ürün grubu olan zeytin ve sert kabukluların ise ekilen alan payı ise %20,3 olup üretim payı %4’tür. Ürün bazında meyve üretimlerine bakıldığında da portakal, mandalin, altıntop, limon ve zeytin üretimi meyvecilikte önemli bir paya sahiptir. Toplam meyvelik alanı ve üretimi içinde; portakalın ekilen alan payı %19,9 üretim payı %31,3, mandalinin ekilen alan payı %20 ,2, üretim payı %22,9; altıntop ekilen alan payı %7,1 üretim payı %14,4 ve zeytin ekilen alan payı %17,8 üretim payı %3,7’dir.

Grafik VII.5 Meyve Ürünleri Üretiminin Dağılımı (2009-2013 (ton)) ϭ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ ϵϬϬ͘ϬϬϬ

mƌĞƚŝŵ ;ƚŽŶͿ

Üzümsü Meyveler Üzüm (Çekirdekli)

Üretim (ton)

56.649

34.899

ϲϬϬ͘ϬϬϬ ϱϬϬ͘ϬϬϬ ϰϬϬ͘ϬϬϬ ϯϬϬ͘ϬϬϬ ϮϬϬ͘ϬϬϬ ϭϬϬ͘ϬϬϬ dƵƌƵŶĕŐŝůůĞƌ

ϵϰϭ͘ϰϳϳ ϴϴϯ͘ϴϵϬ ϴϴϴ͘ϮϯϬ ϴϰϮ͘ϵϮϭ ϵϱϱ͘ϵϬϯ

ŝŒĞƌ DĞǇǀĞůĞƌͲ dĂƔ ĞŬŝƌĚĞŬůŝůĞƌ sĞ zƵŵƵƔĂŬ ĞŬŝƌĚĞŬůŝůĞƌ ϱϯ͘ϴϳϱ ϴϱ͘ϱϴϱ ϵϴ͘ϰϲϬ ϭϭϵ͘ϭϵϴ ϭϰϭ͘ϳϯϭ

ĞǇƚŝŶ sĞ ŝŒĞƌ ^Ğƌƚ <ĂďƵŬůƵůĂƌ

ϮϮ͘ϰϲϲ ϯϬ͘ϳϴϳ ϯϲ͘ϱϴϲ ϰϯ͘ϱϲϴ ϰϳ͘ϰϮϰ

mǌƺŵ

Ϯϯ͘ϯϮϲ Ϯϵ͘ϱϵϵ Ϯϴ͘ϴϬϱ ϯϬ͘ϮϬϭ ϯϯ͘ϲϳϴ

DƵǌͲ7ŶĐŝƌͲ ǀŽŬĂĚŽͲ<ŝǀŝ

ϭ͘ϴϭϭ ϭ͘ϴϵϳ Ϯ͘Ϯϭϵ Ϯ͘ϯϰϵ Ϯ͘ϰϰϳ

2013 Yılı Ağaç başına Toplu Üretim ortalama meyveliklerin (ton) verim alanı (dekar) (kg)

55.824

-1,5

3,5

9,0

3,3

8,4

3,1

30.193

625

-1,6

2,5

7,8

2,8

7,2

2,6

904

229

208

908

0,0

0,5

0,0

500

1.050

825

786

0,0

57,1

0,2

0,1

0,2

0,1

333

0,0

-0,3

4,2

0,5

0,2

0,5

0,2

0,0

29.464

600

Üzüm (Çekirdeksiz)

229

207

Üzüm (KurutmalıkÇekirdekli)

1.050

525

Üzüm (Şaraplık) Muz-İncir-AvokadoKivi

3.119

2.349

Muz

Kivi

104

36.125

3.110

2.447

15 103

0,0

0,0 24,8

101

126

-1,0

3.000

2.247

2.992

2.320

-0,3

3,2

0,5

0,2

0,4

0,2

360.068

842.921

390.011

955.903

8,3

13,4

57,2

80,8

58,5

80,8

59.912

59.717

9,5

15,0

8,9

14,2

İncir Turunçgiller Portakal (Washington)

2013/2012 % 2012 Yılı Pay % 2013 Yılı Pay % Ağaç başına Toplu Toplu Toplu Üretim Üretim Üretim ortalama meyveliklerin meyveliklerin meyveliklerin (ton) (ton) (ton) verim alanı (dekar) alanı (dekar) alanı (dekar) (kg)

48.310

49.117

0,0

156.551

116

167.763

119

-0,3

7,2

Portakal (Yafa)

1.405

3.557

100

1.150

2.950

103

-18,1

-17,1

0,2

0,3

0,2

Portakal (Diğer) Mandalina (Satsuma)

70.608

147.724

120

72.120

199.903

143

2,1

35,3

11,2

14,2

10,8

16,9 3,0

8.548

30.290

116

19.529

35.748

117

128,5

18,0

1,4

2,9

Mandalina (Clementin)

14.183

39.568

105

15.148

41.554

105

6,8

5,0

2,3

3,8

2,3

3,5

Mandalina (Diğer)

86.366

166.873

99.963

193.540

15,7

16,0

13,7

16,0

15,0

16,4

Limon

71.626

133.918

74.281

142.591

3,7

6,5

11,4

12,8

11,1

12,0

Greyfurt (Altıntop)

47.318

163.295

184

48.001

170.414

184

1,4

4,4

7,5

15,7

7,2

14,4

102

1.145

102

1.440

0,0

25,8

0,0

0,1

0,0

0,1

Turunç Diğer MeyvelerTaş Çekirdekliler Ve Yumuşak Çekirdekliler

4,4

18,9

12,6

11,4

12,4

12,0

Elma (Golden)

79.068 2.208

3.099

2.217

3.361

0,4

8,5

0,4

0,3

Elma (Starking)

4.523

7.995

4.610

8.095

1,9

1,3

0,7

0,8

0,7

Elma (Amasya)

1.522

1.933

1.485

623

-2,4

-67,8

0,2

0,1

353

506

352

695

-0,3

37,4

0,1

0,0

0,1

Elma (Diğer)

2.927

5.543

3.586

9.625

22,5

73,6

0,5

0,8

Armut

1.850

2.407

1.878

2.675

1,5

11,1

0,3

0,2

0,3

0,2

178

186

177

186

-0,6

0,0

178

201

0,0

12,9

0,0

Şeftali (Nektarin)

7.246

10.539

7.470

12.835

3,1

21,8

1,2

1,0

1,1

Şeftali (Diğer)

9.236

22.990

9.437

25.590

2,2

11,3

1,5

2,2

1,4

2,2

Erik

7.616

13.915

7.649

17.269

0,4

24,1

1,2

1,3

1,1

1,5

Kayısı

3.793

4.302

3.944

4.860

4,0

13,0

0,6

0,4

0,6

0,4

Kiraz

11.116

7.510

11.601

8.667

4,4

15,4

1,8

0,7

1,7

0,7

Vişne

184

-1,7

0,0

Kızılcık

222

0,0

Elma (Grannysmith)

Ayva

119.198

Yenidünya

82.516

141.731

0,0

635

2.209

3.479

690

2.302

3.336

8,7

4,2

0,1

0,2

0,1

0,2

Ahududu

1000

0,0

Böğürtlen

1400

1.400

0,0

Çilek

ϳϬϬ͘ϬϬϬ

ϮϬϬϵ ϮϬϭϬ ϮϬϭϭ ϮϬϭϮ ϮϬϭϯ

Ürün Grupları

Hünnap

ϴϬϬ͘ϬϬϬ

2012 Yılı Toplu meyveliklerin alanı (dekar)

Dut

414

432

0,0

4,3

0,0

Nar

19.132

26.200

20.513

34.098

7,2

30,1

3,0

2,5

3,1

2,9

Trabzon Hurması

4.092

7.760

4.066

8.694

-0,6

12,0

0,6

0,7

0,6

0,7

Keçi Boynuzu Zeytin Ve Diğer Sert Kabuklular

2.522

1099

2.704

1.098

7,2

-0,1

0,4

0,1

0,4

0,1

8,9

20,8

4,2

20,4

4,0

130.813

43.568

135.844

47.424

3,8

Zeytin (Sofralık)

43.242

11.381

48.986

7.630

11 13,3

-33,0

6,9

1,1

7,3

0,6

Zeytin (Yağlık)

71.188

29.368

69.560

35.916

26 -2,3

22,3

11,3

2,8

10,4

3,0

1,7

0,1

1,6

0,9

0,2

1,0

100,0

Badem

10.576

Ceviz GENEL TOPLAM

5.807 629.717

623

2.196 1.042.935

10.646

6.652 667.305

734 3.144 1.183.630

14 0,7 28 14,6 6,0

17,8 43,2 13,5

100,0

0,1 0,3 100,0

Kaynak :TÜİK (örtüaltı dahildir)

ADANA EKONOMİSİ 2013

TARIM Grafik VII.6 Ürün Gruplarına Göre Bitkisel Üretim Miktarı 2009-2013 (ton) ϯ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϯ͘ϱϬϬ͘ϬϬϬ

mƌĞƚŝŵ ;dŽŶͿ

Ϯ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

VII.5- Nitelikli Örtüaltı Tarım Alanları

İlimizde örtüaltı üretimde ağırlıklı olarak alçak tünel uygulaması yapılmaktadır. 2013 yılında toplam örtüaltı üretiminin %95,5’i alçak tünel olarak yapıldığı Tablo VII.12’de görülmektedir. Örtüaltı tarımda bir önceki yıla göre değişimde %-4,6 azalış gerçekleşmiş olup bir önceki yıl %-16,5 azalış göstermiştir.

ϭ͘ϱϬϬ͘ϬϬϬ

ϭ ϬϬϬ ϬϬϬ ϭ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϱϬϬ͘ϬϬϬ

Ϭ dĂŚŦůůĂƌ ǀĞ ŝŒĞƌ ŝƚŬŝƐĞů mƌƺŶůĞƌ ^ĞďǌĞůĞƌ DĞǇǀĞůĞƌ 7ĕĞĐĞŬ ǀĞ ĂŚĂƌĂƚ ŝƚŬŝůĞƌ

ϮϬϬϵ Ϯ͘ϳϰϯ͘ϴϭϱ ϭ͘ϰϭϴ͘ϮϬϳ ϭ͘ϬϰϮ͘ϵϲϯ

ϮϬϭϬ Ϯ͘ϱϯϲ͘ϭϭϵ ϭ͘ϰϮϬ͘Ϯϳϵ ϭ͘Ϭϯϭ͘ϳϱϴ

ϮϬϭϭ Ϯ͘ϴϯϳ͘ϰϵϵ ϭ͘ϯϴϮ͘ϰϲϱ ϭ͘Ϭϱϰ͘ϯϬϬ

ϮϬϭϮ Ϯ͘ϳϮϭ͘ϰϲϬ ϭ͘ϰϭϰ͘ϭϲϭ ϭ͘Ϭϯϴ͘Ϯϯϳ

ϮϬϭϯ Ϯ͘ϴϲϭ͘ϬϬϰ ϭ͘ϯϴϰ͘ϲϵϱ ϭ͘ϭϴϭ͘ϭϴϯ

Tablo VII.12 Nitelikli Örtüaltı Tarım Alanları 2012-2013 (Dekar) Yıl

Cam sera (dekar)

Plastik sera (dekar)

Yüksek tünel (dekar)

Alçak tünel (dekar)

Toplam alan (dekar)

5 5 0,0 0,0 0

885 760 0,9 0,8 -14,1

2.988 3.525 3,0 3,7 18,0

95.084 90.075 96,1 95,5 -5,3

98.962 94.365 100,0 100,0 -4,6

2012 2013 2012 yılı Toplam Örtüaltı Alanı İçinde Payı % 2013 yılı Toplam Örtüaltı Alanı İçinde Payı % % Değişim

Kaynak : TÜİK

Grafik VII.7 yıllara göre nitelikli örtüaltı tarım alanları 2009-2013 yılları dağılımı yer almaktadır. 2009 yılında 134.414 dekar örtüaltı tarım iken 2013 yılında %-31,8 azalış göstermiş ve 94.365 dekara gerilemiştir. Bir önceki yıla göre de %-4,6 azalış gerçekleşmiştir. Grafik VII.7 Yıllara Göre Nitelikli Örtü Altı Tarım Alanları Dağılımı 2009-2013 (ton) ϭϰϬ͘ϬϬϬ ϭϮϬ͘ϬϬϬ ϭϬϬ͘ϬϬϬ ϴϬ͘ϬϬϬ ϲϬ͘ϬϬϬ ϰϬ͘ϬϬϬ ϮϬ͘ϬϬϬ Ϭ ϮϬϬϵ ϮϬϭϬ ϮϬϭϭ ϮϬϭϮ ϮϬϭϯ

dŽƉůĂŵ ĂůĂŶ;ĚĞŬĂƌͿ ϭϯϴ͘ϰϭϰ ϭϭϵ͘ϵϱϰ ϭϭϴ͘ϱϭϰ ϵϴ͘ϵϲϮ ϵϰ͘ϯϲϱ

ADANA EKONOMİSİ 2013

ůĕĂŬ ƚƺŶĞů;ĚĞŬĂƌͿ ϭϯϲ͘ϯϬϬ ϭϭϱ͘ϵϴϬ ϭϭϰ͘ϯϴϬ ϵϱ͘Ϭϴϰ ϵϬ͘Ϭϳϱ

zƺŬƐĞŬ ƚƺŶĞů;ĚĞŬĂƌͿ ϭ͘ϳϮϱ ϯ͘Ϯϲϴ ϯ͘ϭϵϴ Ϯ͘ϵϴϴ ϯ͘ϱϮϱ

Ăŵ ƐĞƌĂ;ĚĞŬĂƌͿ ϭϲ ϭϲ ϭϲ ϱ ϱ

WůĂƐƚŝŬ ƐĞƌĂ;ĚĞŬĂƌͿ ϯϳϯ ϲϵϬ ϵϮϬ ϴϴϱ ϳϲϬ

TARIM VII.6- Örtüaltı Üretim

Tablo VII.13’de örtüaltı türü ve ürün çeşitlerine göre ekilen alan ve üretim miktarları yer almaktadır. Örtüaltı üretim ilimizde sebzecilikte yaygındır. Örtüaltı üretimde ürün bazında karpuz, domates ve kavun ağırlıktadır. Karpuzun toplam örtüaltı ekilen alan içinde 2013 yılı payı %65,7, üretim payı %71,2’dir. Ardından domatesin toplam örtüaltı ekilen alan içindeki payı %12,8, üretim içindeki payı %11,4 ve kavunun ekilen alan payı %11,8, üretim içindeki payı %10,6’dır. 2013 yılında bir önceki yıl değişim oranına bakıldığında toplam örtüaltı üretiminde %-2, ekilen alanda da %-5 azalış gerçekleşmiştir. 2012 yılında toplam örtüaltı üretiminde %-6, ekilen alanda da %-17 azalış gerçekleşmişti. Tablo VII.13 Ürün Grubuna Göre Örtü Altı Üretim 2012-2013 (Dekar) Örtüaltı Türü

Ürün adı

2012 Ekilen Alan (Dekar)

Domates

Örtü Altı (Cam Sera)

Ekilen Alan

Üretim

Üretim Payı %

Ekilen Alan Payı %

Üretim Payı %

12.000

70.284

12,2

11,1

12,8

11,4

240

135

270

0,1

0,0

0,1

0,0

Hıyar

3.730

14.040

2.530

10.440

-32

-26

3,8

2,2

2,7

1,7

Kabak (Sakız)

3.050

9.200

2.560

7.770

-16

3,1

1,5

2,7

1,3

Karpuz

65.184

452.497

61.750

440.875

-5

-3

66,3

71,7

65,7

71,2

Kavun Domates

11.000 5

65.110 71

11.100 5

65.660 70

1 0

1 -1

11,2 0,0

10,3 0,0

11,8 0,0

10,6 0,0

205

210

0,1

0,0

0,1

0,0

222

2.205

272

2.970

0,2

0,3

0,5

0,0

243

272

0,0

Karpuz

0,0

Kavun

-100

0,0

150

600

150

600

0,2

0,1

0,2

0,1

0,0

Hıyar

175

545

175

545

0,2

0,1

0,2

0,1

Karpuz

500

3.000

500

3.000

0,5

Kavun

160

530

150

450

-6

-15

0,2

0,1

0,2

0,1

2.000

12.000

2.500

15.500

2,0

1,9

2,7

2,5

98.389

630.830

93.922

618.973

-5

-2

100,0

Fasulye (Taze) Hıyar

Biber (Sivri) Domates

Patlıcan

Kaynak: TÜİK

Üretim (Ton)

2013

70.284

Domates

Örtü Altı (Yüksek Tünel)

Ekilen Alan (Dekar)

2012 Ekilen Alan Payı %

120

Biber (Sivri) Örtü Altı (Plastik Sera)

Üretim (Ton)

2013/2012 %

12.000

Fasulye (Taze) Örtü Altı (Alçak Tünel)

2013

TOPLAM

Tablo VII.14’da ise kesme çiçek örtüaltı üretim yer almakta olup; 2013 yılında toplam 190.556 m2 alanda 9 milyon 597 bin adet kesme çiçek üretilmiştir. Bir önceki yıl 153.000 m2 alanda 3 milyon 60 bin adet kesme çiçek üretilmişti. Tablo VII.14 Örtüaltı Kesme Çiçek Üretimi (2012-2013) Kesme Çiçek Çiçek Soğanları ve Diğer Süs Bitkileri Gül (Kesme) Toplam Kaynak: TÜİK

Ekilen Alan (m2) 2012 2013 143.556 153.000 47.000 153.000 190.556

Üretim (Adet) 2012 3.060.000 3.060.000

2013 6.777.800 2.820.000 9.597.800

ADANA EKONOMİSİ 2013

SANAYİ VE TİCARET VIII.SANAYİ VE TİCARET VIII.1- Sanayi

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı “81 İl Sanayi Raporu”na göre sanayi işletmelerinin, İstanbul(%31) Bursa(%8), Ankara(%7), İzmir(%5), Konya(%4), Gaziantep(%3), Denizli(%3), Kocaeli(%2), Adana(%2), Tekirdağ(%2), Kayseri(%2 ), Mersin(%2) olmak üzere; toplam % 71’i oniki ilimizdedir. Adana ilinde sanayi siciline kayıtlı sanayi işletmesi sayısı 1.555’tir. Toplam sanayi işletmesi içerisinde %2’lik bir oran ile sanayisi gelişmiş 12 il arasında yer almaktadır. Akdeniz Bölgesi’ndeki illerin sanayi bakımından değerlendirmesi yapıldığında, %25’lik bir oran ile Adana ilk sırada yer almaktadır. Adana ilini takip eden iller sırasıyla; Mersin(%19), Antalya(%16), Hatay(%13), Kahramanmaraş(%11), Burdur(%6), Isparta(%6) ve Osmaniye(%4) olarak görülmektedir. Bölge gelişmiş bir kara ve demir yolu ağı ile şehir merkezinde olan havayolu sayesinde yolcu taşımacılığının yanı sıra özellikle dış pazarlar açısından yük taşımacılığında önemli bir üs konumundadır. Bunun yanında Yumurtalık Serbest Bölgesi ile ülkemizin en geniş arazi yapısına sahip ve her türlü altyapısı tamamlanmış olan Organize Sanayi Bölgesindeki yatırımlarda son yıllarda sektörel çeşitlilik açısından geniş dağılım göstermiştir. Ortadoğu ülkelerine yakınlığı açısından da cazibe merkezi konumunda olmasıyla da yeni yerli ve yabancı yatırımcılar için fırsatlar kentidir. Bölgemiz ekonomisi, tarıma dayalı bir özellik arz eder. İç ticarete konu olan mallarda ağırlık, tarımsal hammaddelerle, tarımsal hammaddelerden mamul mallardır. Tarımsal hammaddelerin başında pamuk yer alır. Bunu takiben çiğit, susam, buğday, arpa, mısır, çeltik, yaş sebze ve meyveler gelmektedir. Adana endüstrisi de genellikle bu hammaddelerin işlenmesinden oluşmaktadır. En büyük girdi pamuk, en büyük çıktı ise pamuktan mamul iplik ve daha ileri safhalardaki pamuklu mensucattır. Adana sanayisi büyük ölçekli tekstil firmalarının yanında, hazır giyim, makine alet ve yedek parça sanayisi, otomotiv ve yedek parça, bitkisel yağ, plastik, gıda, çimento ve mobilya sanayi ağırlıktadır. Diğer yandan Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı ile Ceyhan-Yumurtalık arasında önemli yatırım fırsatları yakalanmıştır. Özellikle Petrokimya ve buna bağlı sanayi yatırımları ile enerji yatırımlarının bu bölgede yapılabileceği düşünülmektedir. Adana Sanayi Odası üye dağılımlarına bakıldığında Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi %24 pay ile en fazla paya sahip sektördür. Ardından %18 pay ile Metal, Döküm ve Makine Sanayi ve %16 pay ile Gıda ve İçecek Sanayi sektörleri sıralanmaktadır. Tablo VIII.1. Adana Sanayi Odası Üyelerinin Sektörel Dağılımı ADANA SANAYİ ODASI ÜYE DAĞILIMI SEKTÖR Tekstil ve hazır giyim sanayi Metal, döküm ve makine sanayi Gıda ve içecek sanayi İnşaat malzemeleri sanayi Kimya ve plastik ürünler sanayi Kağıt ve kağıt ürünler sanayi Mobilya ve ahşap ürünler sanayi Diğer Toplam

Kaynak:Adana Sanayi Odası

ADANA EKONOMİSİ 2013

% 24 18 16 12 11 10 5 4 100

SANAYİ VE TİCARET VIII.2. Ceyhan Enerji İhtisas Endüstri Bölgesi

2013 yılı Yatırım Programında “Etüt, 1347 hektar altyapı” olarak, toplam 1.000.000.-TL ödenek ile yer almaktadır. Bölgenin faaliyete geçebilmesi için yapılması gereken altyapı çalışmalarına yönelik planlama ve projelendirme çalışmaları öncesinde kamulaştırma çalışmaları ilgili mevzuat çerçevesinde sürdürülmektedir.

VIII.3- İstanbul Sanayi Odası İlk 500 Sanayi Kuruluşu Anketi

İstanbul Sanayi Odası’nın ilk 500 Sanayici Anketi araştırmasında Adana ilinden 12 firma girmiştir. Bir önceki yılda da 12 firma sıralamaya girmişti. Sektörel bazda bakıldığında gıda, otomotiv, kimya, çimento, tekstil, plastik ve demir-çelik sektörleri listede yer almıştır. Üretimden satışlara TL bazında incelendiğinde ise (firma ismi gizlenen hariç) 2013 yılı değeri 5 milyar 127 milyon TL olup bir önceki yıl 4 miyar 400 milyon TL (2012 yılında ismi açıklanmayan firmanın cirosu tahmini alınmıştır) idi. Buna göre üretimden satışlara tutarda 2013 yılında bir önceki yıla göre %15,5 artış gerçekleşmiş olup; 2012 yılında %28 artış gerçekleşmişti. Tablo VIII.2 Yıllara Göre İSO İlk 500 Sanayici Firma Listesine Giren Adana Firmaları 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 Yıl 12 12 İlk 500 12 11 11 10 7 9 Kaynak:İstanbul Sanayi Odası

2004 10

Tablo VIII.3 2013 Yılı İSO İlk 500 Sanayici Firma Listesine Giren Adana Firmaları 2012 Yılı 2011 Yılı Sıralama Sıralama Firma Ünvanı

74 130 171 213 236

69 184 147 223 240

258 284 369

228 251 -

380 392

435 450

Sasa Polyester Sanayi A.Ş. Beyteks Tekstil San. ve Tic. A.Ş. Temsa Global San. ve Tic. A.Ş. Elita Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti. Bossa Ticaret ve Sanayi İşletmeleri T.A.Ş. Artenius Turkpet Kimyevi Maddeler ve Pet Ambalaj Malzemeleri Sanayi A.Ş. Adana Çimento Sanayii T.A.Ş. -

2003 11

2002 12

Üretimden Satışlar (Net) (TL)

1.004.546.565 557.523.181 467.262.190 386.723.984 352.524.415 317.791.944 287.034.089 -

Akyem Adana Yem Yağ Biodizel Tarım ve San. Tic. A.Ş. Karteks Tekstil San. ve Tic. A.Ş.

217.335.560 213.617.781

355

Güney Çelik Hasır ve Demir Mamulleri San. Tic. A.Ş.

193.325.590

429

Wavin TR Plastik Sanayi A.Ş.

188.521.732

Kaynak:İstanbul Sanayi Odası

2001 12

ADANA EKONOMİSİ 2013

SANAYİ VE TİCARET VIII.4- Küçük Sanayi Siteleri (K.S.S)

Adana ilinde Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı kredisi ile inşaatı devam etmekte olan 1 adet 127 adet işyerine sahip K.S.S. bulunmaktadır. Bunun yanında biten 7 adet 1945 işyerine sahip K.S.S. bulunmaktadır. SIRA NO 1 2 3 4 5 6 7

SANAYİ SİTESİ ADI Adana Doğu (Yüreğir) SS Adana ceyhan SS Adana Kozan SS Adana Merkez (Ağaç İşleri) SS Adana Merkez (Metal İşler) SS Adana İmamoğlu SS Adana Seyhan SS TOPLAM

İŞYERİ SAYISI 198 233 294 391 634 122 73 1.945

DOLULUK ORANI (%) 96 100 100 99 99 92 45

VIII.5 Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesi

Adana-Ceyhan D-400 Karayolu üzerinde, Yakapınar (Misis)’in kuzeyinde tarıma elverişli olmayan 1590 hektar alan üzerine 1984 yılında temeli atılarak kurulmuş, Türkiye’nin en büyük organize sanayi bölgelerinden biridir. Bölgeye ulaşım karayolu, demiryolu ve havayolu ile sağlanmaktadır. AOSB Adana havalimanına 28 km, Mersin Limanına 98 km, İskenderun Limanına 80 km, Yumurtalık Limanına 40 km uzaklıktadır. Bölgenin güneyinden D-400 Devlet Karayolu ve TCDD demiryolu, kuzeyinden TEM Otoyolu geçmektedir. Organize sanayi bölgesinde 321 firma faaliyettedir. Faaliyette bulunan firma dağılımlarında da tekstil sektörü %19,8 pay ile ilk sırada gelmekte olup; bu sektörü %14,8 metal sanayi ve %10,6 ile gıda sanayi sektörleri takip etmektedir. Ardından plastik ve yapı elemanları sektörleri sıralanmıştır. Tablo VIII.4 Adana Organize Sanayi Bölgesi Firmalarının Sektörel Dağılımı S.NO 1 2 3 4 5 6 7 10 9 8 12 11 15 19 13 16 14 17 18

SEKTÖREL DAĞILIM TEKSTİL METAL GIDA SANAYİ PLASTİK YAPI ELEMANLARI KİMYA SANAYİ AĞAÇ SANAYİ PETROL ÜRÜNLERİ KAĞIT SANAYİ MAKİNA ELEKTRİK DÖKÜM DEPOLAMA TOHUMCULUK BOYA SANAYİ BANKA AMBALAJ NAKLİYE CAM SANAYİ TOPLAM

Kaynak: Adana Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü 44

ADANA EKONOMİSİ 2013

Firmaların Dağılımı %

Çalışanların Dağılımı %

18,3 14,3 11,5 9,0 7,8 6,5 4,7 4,7 4,0 2,5 2,5 2,2 2,2 2,2 1,9 1,9 1,6 1,6 0,9 100,3

30,9 9,4 8,9 11,3 6,0 8,3 4,7 2,6 2,6 4,7 1,4 2,1 1,5 1,1 1,2 0,2 1,2 0,7 1,0 100,0

SANAYİ VE TİCARET VIII.5.1 Organize Sanayi Bölgesi Doğalgaz Kullanımı

Organize Sanayi Bölgesi doğalgaz kullanımında 2013 yılında bir önceki yıla göre %9 gerçekleşmiş olup 2012 yılında %1,1 artış gerçekleşmişti. Çeyrek dönemler itibariyle bakıldığında doğal gaz kullanımının en fazla artışın %40,4 ile II. dönemde gerçekleştiği görülmüştür. En fazla artış ise %7,9 ile III. dönemde gerçekleşmiştir. En fazla azalış ise %-14,5 ile II. dönemdedir.

Tablo VIII.5 Doğalgaz Kullanımının Dönemlere Göre Dağılımı (mt3) 2011-2013

I.Dönem

II.Dönem

III. Dönem

IV. Dönem

Toplam

% Değişim

2011 2012 2013

27.667.799 29.222.947 31.050.897

26.965.944 23.059.348 32.374.806

29.475.735 31.818.904 32.127.829

32.268.875 33.579.085 32.718.178

116.378.353 117.680.284 128.271.710

4,1 1,1 9,0

2012/2011 % 2013/2012 %

5,6 6,3

-14,5 40,4

7,9 1,0

4,1 -2,6

1,1 9,0

Kaynak:Organize Sanayi Bölgesi Üst Kuruluşu

Grafik VIII.1. Doğalgaz Kullanımının Dönemlere Göre Dağılımı (m3)

ϯϮ͘ϳϭϴ͘ϭϳϴ

ϯϯ͘ϱϳϵ͘Ϭϴϱ

ϯϮ͘Ϯϲϴ͘ϴϳϱ

ϯϮ͘ϭϮϳ͘ϴϮϵ

ϯϭ͘ϴϭϴ͘ϵϬϰ

Ϯϵ͘ϰϳϱ͘ϳϯϱ

ϯϮ͘ϯϳϰ͘ϴϬϲ Ϯϯ͘Ϭϱϵ͘ϯϰϴ

Ϯϲ͘ϵϲϱ͘ϵϰϰ

ϮϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϯϵ͘ϮϮϮ͘ϵϰϳ

Ϯϱ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϯϳ͘ϲϲϳ͘ϳϵϵ

ϯϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϯϭ͘ϬϱϬ͘ϴϵϳ

ϯϱ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭϱ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ ϭϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ ϱ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ Ϭ /͘ ƂŶĞŵ

//͘ ƂŶĞŵ ϮϬϭϭ

///͘ ƂŶĞŵ ϮϬϭϮ

/s͘ ƂŶĞŵ

ϮϬϭϯ

VIII.5.2 Organize Sanayi Bölgesi Elektrik Enerjisi Tüketimi

Organize Sanayi Bölgesi elektrik kullanımında 2013 yılında %13,3 artış gerçekleşmiş olup 2012 yılında %22,6 artış gerçekleşmişti. 2013 yılında dönemsel bazda tüketimlere bakıldığında en fazla artış %22,2 ile II. dönemde gerçekleşmiştir. Diğer yandan elektrik tüketiminde tüm çeyrek dönemlere artış görülmüştür. Elektrik tüketimi doğalgaz tüketimi artışına göre daha yüksek oranda artış gerçekleşmiştir. Son 3 yılda ortalama %23 oranında elektrik tüketimi artışı özellikle son üç yılda gerek firma sayısındaki artışı gerekse sanayide gelişmeyi ortaya koymaktadır. ADANA EKONOMİSİ 2013

SANAYİ VE TİCARET Tablo VIII.6 Elektrik Kullanımının Dönemlere Göre Dağılımı-kWh 2011-2013 I.Dönem 164.609.850 205.005.223 246.900.619 24,5 20,4

2011 2012 2013 2012/2011 % 2013/2012 %

II.Dönem 174.819.547 215.638.129 263.587.511 23,3 22,2

III. Dönem 183.396.854 245.221.929 269.070.577 33,7 9,7

Kaynak:Organize Sanayi Bölgesi Üst Kuruluşu

IV. Dönem 195.020.229 249.291.870 263.692.264 27,8 5,8

Toplam 717.846.480 915.157.151 1.043.250.971 27,5 14,0

% Değişim 22,5 27,5 14,0

Grafik VIII.2. Elektik Kullanımının Dönemlere Göre Dağılımı (kWh)

ϭϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϯϲϯ͘ϲϵϮ͘Ϯϲϰ

Ϯϰϵ͘Ϯϵϭ͘ϴϳϬ

ϭϵϱ͘ϬϮϬ͘ϮϮϵ

Ϯϲϵ͘ϬϳϬ͘ϱϳϳ

Ϯϰϱ͘ϮϮϭ͘ϵϮϵ

ϭϴϯ͘ϯϵϲ͘ϴϱϰ

Ϯϲϯ͘ϱϴϳ͘ϱϭϭ

Ϯϭϱ͘ϲϯϴ͘ϭϮϵ

ϭϳϰ͘ϴϭϵ͘ϱϰϳ

ϭϱϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭϲϰ͘ϲϬϵ͘ϴϱϬ

ϮϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϮϬϱ͘ϬϬϱ͘ϮϮϯ

ϮϱϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϯϰϲ͘ϵϬϬ͘ϲϭϵ

ϯϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϱϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϭ /͘ ƂŶĞŵ

//͘ ƂŶĞŵ ϮϬϭϭ

///͘ ƂŶĞŵ ϮϬϭϮ

/s͘ ƂŶĞŵ

ϮϬϭϯ

VIII.6-Adana-Yumurtalık Serbest Bölgesi

İskenderun Körfezi’nde 5 km uzunluğundaki sahil şeridi, tamamlanmış alt yapısı, 4 milyon 500 bin m²’lik alanıyla Türkiye’nin ve dünyanın en büyük serbest bölgelerinden biri olan Adana Yumurtalık Serbest Bölgesi, ülkemizin kimya, petro-kimya, demirçelik, enerji santralleri, tersane ve çimento gibi ağır sanayi yatırımlarına yönelik ilk ve tek serbest bölgesidir. Bölgede 174 işçi, 21’i büro personeli ve 16 diğer personel olmak üzere toplam 211 kişi istihdam edilmektedir.

VIII.6.1 Yumurtalık Serbest Bölgesi Ticaret Hacmi

Yumurtalık Serbest Bölgesi ticaret hacminde grafikte de görüldüğü gibi 2007 yılından itibaren önemli artışlar görülmüştür, 2008 yılında da bu artışlar hız kazanmış ancak 2009 yılında ekonomik krizin de etkisiyle %-34,3 oranında bir azalış gerçekleşmiş olup; 2010 yılında %27, 2011 yılında %21 ve 2012 yılında da %11,3 artış gerçekleşmiştir. 2013 yılında ise yüzde 34,4 oranda artış gerçekleşmiştir. 2013 yılında ticaret hacmindeki bu artışta; Yurtiçinden Bölgeye ve Bölgeden Yurtdışına yapılan ticaretteki bir önceki yıla göre iki kat artışın önemli etkisi olmuştur. Diğer yandan Bölgeden Yurtiçine yapılan ticarette de %24,2 artış gerçekleşmiştir. 2013 yılında Toplam ticaret hacminde Bölgeden Yurtiçine yapılan ticaretin payı yüzde 43 olup; Yurtdışından Bölgeye yapılan ticaretin payı ise %39’dur. 46

ADANA EKONOMİSİ 2013

SANAYİ VE TİCARET Tablo VIII.7 Ticaret Hacmi TİCARET DAĞILIMI YURTİÇİNDEN BÖLGEYE BÖLGEDEN YURTİÇİNE YURT DIŞINDAN BÖLGEYE BÖLGEDEN YURTDIŞINA TOPLAM

2011/2010 (%) -7,5 -22,8 -46,8 -37,8 21,01

2011 23.329.152 112.403.102 96.750.236 33.171.345

Kaynak:Yumurtalık Serbest Bölgesi

265.653.835

2012 15.622.765 137.819.977 125.017.380 17.315.729 295.775.851

2012/2011 (%) -33,0 22,6 29,2 -47,8 11,3

2013 35.566.093 171.158.832 154.956.447 35.785.691 397.467.062

2013/2012 (%) 127,7 24,2 23,9 106,7 34,4 TL

Grafik VIII.3. Adana-Yumurtalık Serbest Bölgesi Toplam Ticaret Hacminin Dağılımı (Bin $) 397.467

400.000

160.757

150.000

50.000 0

77.110

100.000

265.654

200.000

219.516

250.000

172.937

263 3.148

300.000

295.776

350.000

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

VIII.7. Adana Ticaret Odası

Adana Ticaret Odasında 47 meslek grubunda 265 komite üyesi ve komite üyelerinden seçilmiş 109 meclis üyesi bulunmaktadır. 2013 yılı sonu itibariyle toplam üye sayısı 27.721 olup; bir önceki yıla göre üye sayısında %3,2 artış gerçekleşmiştir. 2012 yılındaki üye sayısı ise 27.566 olup bir önceki yıla göre üye sayısında %0,6 artış gerçekleşmişti. NACE Ana Faaliyet Grubuna göre en fazla üye sayına göre en fazla üye Toptan ve Perakende Ticaret grubundadır. Toplam üyelerin %35,5’i bu gruptadır. Ardından %10,3 ile İnşaat ve %10 ile İmalat ana faaliyetleri sıralanmaktadır. ADANA EKONOMİSİ 2013

SANAYİ VE TİCARET Tablo VIII.7 NACE Ana Faaliyetlere Göre Üye Dağılımları (2013) ANA FAALIYET TOPTAN VE PERAKENDE TICARET; MOTORLU KARA TAŞITLARININ VE MOTOSIKLETLERIN ONARIMI INŞAAT IMALAT ULAŞTIRMA VE DEPOLAMA KONAKLAMA VE YIYECEK HIZMETI FAALIYETLERI MESLEKI, BILIMSEL VE TEKNIK FAALIYETLER FINANS VE SIGORTA FAALIYETLERI IDARI VE DESTEK HIZMET FAALIYETLERI EĞITIM

ÜYE SAYISI 9.829 2.843 2.760 1.124 1.079 953 846 592 418

TARIM, ORMANCILIK VE BALIKÇILIK GAYRIMENKUL FAALIYETLERI INSAN SAĞLIĞI VE SOSYAL HIZMET FAALIYETLERI DIĞER HIZMET FAALIYETLERI KÜLTÜR, SANAT, EĞLENCE, DINLENCE VE SPOR BILGI VE ILETIŞIM MADENCILIK VE TAŞ OCAKÇILIĞI ELEKTRIK, GAZ, BUHAR VE IKLIMLENDIRME ÜRETIMI VE DAĞITIMI

% Dağılım 35,5 10,3 10,0 4,1 3,9 3,4 3,1 2,1 1,5

369 265 254 240 228 203 127 57

1,3 1,0 0,9 0,9 0,8 0,7 0,5 0,2

SU TEMINI; KANALIZASYON, ATIK YÖNETIMI VE IYILEŞTIRME FAALIYETLERI

0,2

KAMU YÖNETIMI VE SAVUNMA; ZORUNLU SOSYAL GÜVENLIK HANEHALKLARININ IŞVERENLER OLARAK FAALIYETLERI; HANEHALKLARI TARAFINDAN KENDI KULLANIMLARINA YÖNELIK OLARAK AYRIM YAPILMAMIŞ MAL VE HIZMET ÜRETIM FAALIYETLERI TANIMSIZ

0,1

2 5.463

0,0 19,5

27.721

100

TOPLAM

Adana Ticaret Odası kuruluş türlerine göre üyelerin dağılımında ise 2013 yılında üyelerin %52’ si Limited Şirket, %33,5’i Şahıs Firmaları ve %3’ü de Anonim Şirket kuruluşlarından oluşmakta olup; kalan %11,6 ise şube, kooperatif ve vakıf kuruluşlarından oluşmaktadır. 2012 yılında ise %52,2’si Limited Şirket, %33,4’ü Şahıs Firmaları, %3’ü Anonim Şirketlerden ve %12,5’i de şube, kooperatif ve vakıf kuruluşlarından oluşmakta idi. Tablo VIII.9 Kuruluş Türlerine Göre Üye Dağılımları Kuruluş Türü ŞAHIS FİRMASI KOLLEKTİF ŞİRKET KOMANNDİT ŞİRKET LİMİTED ŞİRKET LİMİTED ŞİRKET(ŞUBE) ANONİM ŞİRKET ANONİM ŞİRKET(ŞUBE) YAPI KOOPERATİFİ MOTORLU TAŞITLAR KOOP. 48

ADANA EKONOMİSİ 2013

2012 9.215 31 8 14.388 1.513 800 1205 184 82

2013 9.297 32 7 14.403 1.542 798 1338 103 76

% Değişim 0,9 3,2 -12,5 0,1 1,9 -0,3 11,0 -44,0 -7,3

2012 Dağılım (%) 33,4 0,1 0,0 52,2 5,5 2,9 4,4 0,7 0,3

2013 Dağılım (%) 33,5 0,1 0,0 52,0 5,6 2,9 4,8 0,4 0,3

SANAYİ VE TİCARET Tablo VIII.9 Kuruluş Türlerine Göre Üye Dağılımları (Devamı) Kuruluş Türü 2012 ESNAF VE KEFALET KOOP. 13 TÜKETİM KOOP. 9 TARIM SATIŞ KOOP. 6 TARIMSAL KALKINMA KOOP. 44 SU ÜRÜNLERİ KOOP. 9 SULAMA KOOP. 9 KOOPERATİF BİRLİKLERİ 7 TURİZM GELİŞTİRME KOOP. 3 KÜÇÜK SANAT KOOPERATİFİ 10 ÜRETİM TEMİN VE DAĞITIM KOOP. 5 VAKIF İŞLETMELERİ 8 MÜESSESELER 6 DİĞER KURULUŞLAR 11 TOPLAM 27.566 Kaynak:Adana Ticaret Odası Oda Sicil Müdürlüğü

2013 13 6 5 34 8 7 7 2 10 5 11 6 11 27.721

% Değişim 0,0 -33,3 -16,7 -22,7 -11,1 -22,2 0,0 -33,3 0,0 0,0 37,5 0,0 0,0 0,6

2012 Dağılım (%) 0,0 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0

2013 Dağılım (%) 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 99,7

2013 yılında derecelerine göre üye dağılımlarında en fazla üye 11.913 üye ile 50.000 ve yukarısı sermaye grubunda bulunmaktadır. Ardından 9.199 üye ile 5000 ila 24.999 TL sermayeye sahip üye grubu sıralanmıştır. Toplam üyelerin %43’ü 50.000 ve yukarısı sermaye grubu üyelerinden oluşmakta olup bir önceki yıl bu oran %42 idi.

Tablo VIII.10 Sermayelerine Göre Üye Dağılımları Sermaye Dağılımları

2009

1-499 1.582 500-4999 3.750 5000-24.999 8.421 25.000-49.999 1.744 50.000 ve Yukarısı 8.691 Toplam 24.188 Kaynak:Adana Ticaret Odası Oda Sicil Müdürlüğü

2010 1.701 3.657 8.697 1.679 9.674 25.408

2011 1.674 3.517 8.730 1.743 11.055 26.719

2012 1.613 3.449 9.156 1.848 11.500 27.566

2013 1.447 3.310 9.199 1.852 11.913 27.721

2013/2012 %

2013 % Pay

-10,3 -4,0 0,5 0,2 3,6 0,6

5,2 11,9 33,2 6,7 43,0 100,0

VIII.7.1 - Açılan-Kapanan Firmalar

Tablo VIII.11’de Adana Ticaret Odası ve TOBB Türkiye Ticaret Sicili verilerine göre açılan ve kapanan firma sayıları yer almakta olup 2013 yılında açılan firma sayısı Adana Ticaret Odası sicil kayıtlarına göre yüzde -21,6 azalış, Türkiye geneli ise TOBB kayıtlarına göre yüzde 1,6 artış gerçekleşmiştir. Kapanan firma sayısında ise Adana Ticaret Odası oda sicil kayıtlarına göre yüzde -17,6 Türkiye geneli ise TOBB kayıtlarına göre yüzde -22,3 azalış gerçekleşmiştir. 2012 yılında açılan firma sayısı Adana Ticaret Odası oda sicil kayıtlarına göre yüzde -4,8; Türkiye geneli ise TOBB kayıtlarına göre yüzde -6,7 azalış gerçekleşmiştir. Kapanan firma sayısında ise Adana Ticaret Odası sicil kayıtlarına göre yüzde 1,7; Türkiye geneli ise TOBB kayıtlarına göre yüzde -14,5 azalış gerçekleşmişti

Tablo VIII.11 Türkiye Geneli ve Adana’da Açılan Kapanan Firma Sayıları Açılan Şirket Sayısı Kapanan Şirket Sayısı

2012 107.219 47.978

TOBB Ticaret Sicili Türkiye 2013 % Değişim 108.930 1,6 37.273 -22,3

Kaynak:Adana Ticaret Odası Oda Sicil Müdürlüğü-TOBB

2012 2.558 1.304

Adana Ticaret Odası 2013 % Değişim 2.006 -21,6 1.074 -17,6

ADANA EKONOMİSİ 2013

SANAYİ VE TİCARET Tablo VIII.12 de yer alan Adana Ticaret Odası kayıtlarına göre açılan kapanan firmalar incelendiğinde, 2009 yılındaki açılan ve kapanan firma sayısı azalışının 2010 ve 2011 yılları sonrasında artışa döndüğü ve son iki yılda hem açılan firmalarda hem de kapanan firmalarda azalış gerçekleştiği görülmektedir. 2013 yılında açılan firmalara %-7,2, kapanan firmalarda %-13 azalış gerçekleşmiş olup; bir önceki yıl açılan firmalarda %-19,5, kapanan firmalarda %-7 azalış gerçekleşmişti TABLO VIII.12 ATO Verilerine Göre Açılan Kapanan Firma Sayıları AÇILAN YILLAR Firma Sayısı 2001 1.253 2002 1.443 2003 1.565 2004 2.114 2005 2.354 2006 2.773 2007 2.579 2008 2.439 2009 2.172 2010 2.441 2011 2.686 2012 2.162 2013 2.006 Kaynak:Adana Ticaret Odası Oda Sicil Müdürlüğü

KAPANAN

% Değişim -15,1 15,2 8,5 35,1 11,4 17,8 -7,0 -5,4 -10,9 12,4 10,0 -19,5 -7,2

Firma Sayısı 707 721 596 675 719 844 928 1.179 1.052 1.213 1.327 1.234 1.074

GRAFİK-VIII.4 Açılan Kapanan Firmaların Sütun Grafiği

2.686 6 2.441

2.006

2.172 2

2 000 2.000

2.162 2

2.439

2.579

2.500

2.77 73

3.000

1.074

1.234

1.213

1.052

928

844

1.179

1.000

1.327

1.500

500

0 2006

2007

2008

2009 AçŦlan

ADANA EKONOMİSİ 2013

2010 Kapanan

2011

2012

2013

% Değişim 22,7 2,0 -17,3 13,3 6,5 17,4 10,0 27,0 -10,8 15,3 9,4 -7,0 -13,0

FARK (Açılan-Kapanan) 546 722 969 1.439 1.635 1.929 1.651 1.260 1.120 1.228 1.359 928 932

SANAYİ VE TİCARET GRAFİK-VIII.5 Açılan Kapanan Firmaların Dağılım Grafiği

3.000

2.500

2.000

1.359 1.929

1.228

1.260

1.651

928

1 120 1.120

1.500

932

1.000

500

0 2006

2007

2008

2009

2010

AçŦlan

Kapanan

2011

2012

2013

VIII.8. Adana Ticaret Borsası Adana Ticaret Borsası İşlem hacmine göre 2012 yılında %4,3 işlem hacmi payı ile en fazla işlem gören Ticaret Borsaları sıralamasında 3. sırada yer almıştır. 2011 yılında %3,3 işlem hacmi payı ile en fazla işlem gören Ticaret Borsaları sıralamasında 6. sırada yer almıştı. İşlem hacmine göre ilk sırada %11,2 işlem hacmi payı İstanbul, ardından %5,5 işlem hacmi payı ile İzmir ve %4,3 işlem hacmi payı ile Adana Ticaret Borsaları ilk üç Borsa olarak sıralanmıştır. Tablo VIII.13. 2012 Yılında Toplam İşlem Hacmine Göre İlk 10 Borsa Sıra

Borsa

2011

2012

2011 yılına Göre Değişim Oranı (%)

2012 Yılı Türkiye Toplamı İçindeki Pay (%)

32,2

11,2

ISTANBUL TICARET BORSASI

10.661.293.521,71

14.092.470.620,09

IZMIR TICARET BORSASI

6.461.610.102,92

6.901.108.095,57

6,8

5,5

3 4 5 6 7 8 9

ADANA TİCARET BORSASI SANLIURFA TICARET BORSASI KONYA TİCARET BORSASI GAZIANTEP TICARET BORSASI SAKARYA TICARET BORSASI ANKARA TICARET BORSASI BANDIRMA TICARET BORSASI

3.790.659.069,80 4.190.381.183,70 4.718.378.632,00 5.361.463.611,71 3.169.188.650,75 3.124.291.270,74 2.397.960.955,62

5.474.302.206,22 5.196.871.988,14 5.188.036.188,00 5.104.168.416,56 3.816.841.044,52 3.150.972.522,11 2.882.893.402,92

44,4 24,0 10,0 -4,8 20,4 0,9 20,2

4,3 4,1 4,1 4,1 3,0 2,5 2,3

10 MERSIN TICARET BORSASI 2.757.807.122,13 Kaynak : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)

2.805.832.280,50

1,7

2,2

ADANA EKONOMİSİ 2013

SANAYİ VE TİCARET Tablo VIII.14’te Adana Ticaret Borsası işlem hacimleri yer almaktadır. 2013 yılında işlem hacminde %16 oranda artış gerçekleşmiş olup bir önceki yıl % 44 artış gerçekleşmişti. Tablo VIII.14. Adana Ticaret Borsası 2004-2013 Yılları Toplam İşlem Bedeli Yıl 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

İşlem Hacmi 1.712.592 1.676.316 2.134.482 2.292.948 2.525.718 2.757.542 3.039.629 3.790.659 5.474.302 5.036.686

Kaynak:Adana Ticaret Borsası

% Değişim 15 -2 27 7 10 9 10 25 44 -8

GRAFİK-VIII.6 Ticaret Borsası İşlem Hacimlerinin Yıllara Göre Dağılımı (2007 - 2013) (Bin TL)

ϯ͘ϳϵϬ͘ϲϱϵ

ϯ͘Ϭϯϵ͘ϲ ϲϮϵ

Ϯ͘ϳϱϳ͘ϱϰϮ Ϯ

Ϯ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϯ͘ϱϮϱ͘ϳϭϴ

ϯ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϯ͘ϮϵϮ͘ϵϰϴ

ΖϬϬϬ d>

ϰ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϰ͘ϯϯϳ͘ϯϭϴ

ϱ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϱ͘Ϭϯϲ͘ϲϴϲ

ϲ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϭ ϮϬϬϳ

ϮϬϬϴ

ϮϬϬϵ

ϮϬϭϬ

ϮϬϭϭ

ϮϬϭϮ

ϮϬϭϯ

Adana Ticaret Borsasında işlem gören maddeler ve işlem hacimleri Tablo VIII.15’te yer almakta olup, en fazla işlem miktar bakımından; hububat, tekstil hammaddeler, yağlı tohumlar, nebati yağlar ve yaş ve kuru meyveler gruplarında gerçekleşmiştir.

ADANA EKONOMİSİ 2013

SANAYİ VE TİCARET Tablo VIII.15. Yılında Adana Ticaret Borsası’nda İşlem Gören Başlıca Maddeler (2009-2013) ÜRÜN ÇEŞİTLERİ

2009

HUBUBAT

2010

2011

2012

2013

1.091.929.901

1.347.408.302

1.462.643.919

1.749.417.161

2.237.232.301

TEKSTİL HAMMADDELERİ

166.985.754

328.623.461

393.300.791

333.491.951

675.548.765

YAĞLI TOHUMLAR

195.834.369

242.207.907

389.105.761

499.529.377

515.533.036

NEBATİ YAĞLAR

672.333.271

395.007.467

526.623.914

789.177.355

362.266.527

YAŞ VE KURU MEYVELER

153.267.024

169.782.625

225.312.055

272.410.878

344.903.594

ÇEŞİTLİ GIDA MADDELERİ

136.054.311

169.363.890

199.525.439

241.921.930

269.880.407

HUBUBAT MAMÜLLERİ

206.435.472

236.729.092

273.560.951

263.055.733

252.500.673

13.971.253

201.279.922

KASAPLIK CANLI HAYVANLAR

58.126.572

73.754.158

52.413.662

86.145.026

82.311.072

KÜSPELER

68.732.428

63.823.748

48.177.271

62.315.863

59.576.972

5.264.675

8.694.687

11.631.683

22.109.433

21.304.450

999.663

1.040.469

1.343.367

2.646.572

6.760.041

HAM DERİLER

8.845.154

4.952.690

KOTA DIŞI MADDELER (ÇİĞİT FARKI)

191.138.273

6.223.807

2.523.836

889.744

994.591

138.360

27.626

111.889

2.755.963.440

3.036.435.806

3.788.748.339

4.337.317.865

5.036.686.175

KOTA DIŞI MADDELER

ÇEŞİTLİ MADDELER BAKLİYAT VE MAMÜLLERİ

ORMAN MAHSÜLLERİ BEDEL TOPLAMI (TL)

Kaynak:Adana Ticaret Borsası

GRAFİK-VIII.7 Ürün Gruplarına Göre İşlem Hacimlerinin Dağılımı (2011-2013) Ϯ͘ϱϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϯ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭ͘ϱϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϱϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϮϬϭϭ

ϮϬϭϮ

ϮϬϭϯ

ADANA EKONOMİSİ 2013

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR IX. ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR IX.1 Uluslararası Sermayeli Şirket Sayıları

Adana ilinde Hazine Müsteşarlığı verilerine göre 1954-2014 yılı Nisan sonu itibariyle kümülatif toplamda 284 yabancı sermayeli şirket bulunmaktadır. 2012 yılında 238 yabancı sermayeli firma bulunmaktaydı. Adana ilinde bulunan uluslararası sermayeli şirketlerin ülke dağılımında, %19’u Almanya, %12’si Suriye, %8’i ABD, %8’i Irak ve %5’i Hollanda olarak ilk beş sırada yer almaktadır. Tablo IX.1’ de görüldüğü üzere Nisan 2014 tarihi itibariyle Türkiye’de faaliyette olan yabancı sermayeli şirketlerin %0,6’sı Adana ilinde faaliyet göstermekte olup; iller sıralamasında 12’inci sırada yer almaktadır. 2012 yılında yine %0,7 pay ile 11’inci sıradaydı. Uluslararası sermayeli şirketlerin merkezlerinin çoğunlukla büyük illerde kayıtlı olması sebebiyle uluslararası doğrudan yatırım girişleri bu illerde yoğunlaşmış görünmektedir. Bunun sebebi yurtdışından gerçekleştirilen sermaye transferlerinin yatırım tesislerine değil, şirket merkezlerine yapılmasıdır. 2013 yılı Ocak-Aralık döneminde Türkiye’de toplam 36.950 adet uluslararası sermayeli şirketin, başta toptan ve perakende ticaret olmak üzere, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ve imalat sanayi sektörlerinde faaliyette bulunmaktadır. İmalat sanayiinde faaliyette bulunan uluslararası sermayeli şirketlerde kimyasal madde ve ürünleri imalatı birinci sırada yer alırken, bunu gıda ürünleri, içecek ve tütün imalatı ve tekstil ürünleri imalatı izlemektedir. Tablo IX.1. Uluslararası Sermayeli Firmaların Sayılarının İller bazında Kümülatif Toplamı Şirket Sayısı İller (1954-2014 Nisan) Ülke İçi Pay % İSTANBUL 22.968 59,3 ANTALYA 4.204 10,9 ANKARA 2.396 6,2 İZMİR 2.012 5,2 MUĞLA 1.512 3,9 MERSİN 824 2,1 BURSA 620 1,6 AYDIN 563 1,5 KOCAELİ 424 1,1 GAZİANTEP 413 1,1 ----------------------Adana 284 0,6 Diğer 2.788 7,2 Toplam 38.724 100 Kaynak : T.C. Ekonomi Bakanlığı (Uluslararası Doğrudan Yatırım Verileri Bülteni2014 Nisan) Sıra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

ADANA EKONOMİSİ 2013

Grafik-IX.1. Adana İlinde Faaliyette Bulunan Yabancı Sermayeli Firmaların Yıllara Göre Dağılımı

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR Harita I: 1954-2012 Yılları Arasında Faaliyette Bulunan Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Bulundukları İle Göre Dağılımı

Kaynak: Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2012 Yılı Raporu/Ekonomi Bakanlığı

Harita II’ de ise Akdeniz bölgesi’nde uluslararası sermayeli şirketlerin illere göre sektörel dağılımları yer almaktadır. Harita II: Akdeniz Bölgesi Uluslararası Sermayeli Şirket Sayılarının Sektörel Bazda Dağılımı (1954-2012)

Kaynak: Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2012 Yılı Raporu/Ekonomi Bakanlığı

ADANA EKONOMİSİ 2013

ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR IX.2 Adana İli Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sektörel Dağılımları 17.06.2014 tarihi itibarıyla Adana’da 284 adet uluslararası sermayeli şirket faaliyet göstermektedir. Adana’daki uluslararası sermayeli şirketlerin faaliyet alanlarına göre dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Adana ili şirket sayısı bakımından Türkiye’de 12. sırada yer almaktadır. TABLO-IX.2.Adana’daki Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Sektörel Dağılımı Sektör/ Şirket Sayısı Toptan ve Perakende Ticaret İmalat Sanayii Tarım, Avcılık, Ormancılık ve Balıkçılık İnşaat Gayrimenkul, Kiralama ve İş Faaliyetleri Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama Hizmetleri Elektrik , Gaz ve Su Madencilik ve Taşocakçılığı Sağlık İşleri ve Sosyal Hizmetler Oteller ve Lokantalar Diğer Toplumsal, Sosyal ve Kişisel Hizmet Faaliyetleri Eğitim Hizmetleri Mali Aracı Kuruluşların Faaliyetleri Kamu Yönetimi ve Savunma, Zorunlu Sosyal Güvenlik TOPLAM Kaynak:Ekonomi Bakanlığı

Toplam

Dağılım % 123 60 23 19 14 10 9 8 5 4 3 3 2 1

43,3 21,1 8,1 6,7 4,9 3,5 3,2 2,8 1,8 1,4 1,1 1,1 0,7 0,4

284

100,0

Sektörel bazda dağılımda yabancı sermayenin en fazla %43,3 ile “Toptan ve Perakende Ticaret” sekötründe yoğunlaştığı ardından %21,1’i “İmalat Sanayii” ve %8,1’i “İnşaat” sekötrlerinin sıralandığı Grafik-IX.2’de görülmektedir. Grafik-IX.2. Adana İlinde Faaliyette Bulunan Yabancı Sermayeli Firmaların Sektörel Bazda Dağılım Grafiği (1954-2014 Nisan)

ADANA EKONOMİSİ 2013

İSTİHDAM X. İSTİHDAM DURUMU

X.1.İstihdam, İşsizlik ve İşsizlik Oranları

Türkiye İstatistik Kurumu işsizlik verilerine göre Adana-Mersin bölgesi (TR62) 2013 yılında %12,8 ile en fazla işsizlik oranına sahip 4’üncü bölge olup; 2012 yılında %10,6 ile 5’inci sırada yer almıştır. 2011 yılında ise %10,7 ile 8’inci, 2010 yılında %16,7 ile 2’inci sırada olup 2009 yılında da %22 işsizlik oranı ile en fazla işsizlik orana sahip bölge idi. 2009 yılında ayrıca TÜİK tarafından iller bazında işsizlik verileri açıklanmış ve Adana ili 81 il içerisinde %26,5 işsizlik oranı ile en fazla işsizlik oranına sahip il olmuştur. 2010 yılında da %19,1 ile yine 1’inci sıradaydı. 2009 yılında Mersin ili ile bölgesel değerlendirdiğinde ise Adana-Mersin TR-62 bölgesi işsizlik oranı %22’ye gerilemiştir. Aynı şekilde 2010 yılında Adana –Mersin olarak %16,7’ye gerilemiştir. 2012 yılında ise iller bazında işsizlik oranı sıralamasında; Adana ili %11,4 işsizlik oranı ile 8’inci sırada; 2013 yılında %13,2 işsizlik oranı ile 9. sırada yer almıştır. 2013 yılında; işsizlik oranının en yüksek olduğu iller Batman (%23,4), Mardin (%20,6) ve Siirt (%20,5); işsizlik oranının en düşük olduğu iller ise sırasıyla, Karaman (%4,2), Konya (%4,7) ve Manisa (%5,1) olarak sıralanmıştır. Son iki yılda Adana ili işsizlik oranında iller bazında %19,1’den %11’lere gerileyerek önemli oranda düşüş kaydetmiştir. Aynı şekilde TR-62 Adana-Mersin bölgesi olarak işsizlik oranı 2009 yılında %22 ve 2010 yılında %16,7 iken son iki yılda %12,8 gibi önemli oranda bir gerileme gerçekleşmiştir. Ancak her ne kadar işsizlik oranında gerileme gerçekleşmiş olsa da Türkiye işsizlik oranının 2013 yılında %9,7 olduğu düşünüldüğünde bölgemiz açısından işsizlik hala önemli bir sorun olarak görülmektedir. İşsizlik oranları 2000 yılından itibaren incelendiğinde ise 2000-2003 yıllarında işsizlik verileri yalnızca 9 il için yapılmaktaydı. Buna göre Adana işsizlik oranına göre sıralamada; 2000 yılında %11,4 oran ile 2’inci, 2001 yılında %16,8 ile 1’inci, 2002 yılında %23,9 ile 1’inci ve 2003 yılında da %18,9 ile 2’inci sırada yer almıştır. Bu yıllardan sonra işsizlik verileri 26 istatistiki bölgeye göre açıklanmıştır. Bölgeleye göre işsizlik oranı sıralamasında Adana-Mersin TR-62 bölge olarak; 2004 yılında %14,9 ile 6’ıncı 2005 yılında %18,4 ile 2’inci 2006 yılında 16,9 ile 1’inci 2007 yılında 15,7 ile 3’üncü 2008 yılında da %16,8 ile 2’ inci 2009 yılında %22,0 ile 1’inci 2010 yılında %16,7 ile 2’inci 2011 yılında %10,7 ile 8’inci 2012 yılında %10,6 ile 5’inci 2013 yılında %12,8 ile 4’üncü sırada yer almıştır. İller Bazında ise Adana; 2009 yılında %26,2 ile 1’inci 2010 yılında 19,1 ile 1’inci 2011 yılında %11,9 ile 15’inci 2012 yılında %11,4 ile 8’inci 2013 yılında %13,2 ile 9’uncu sırada yer almıştır. Kaynak:Türkiye İstatistik Kurumu

Görüldüğü gibi Adana ili en fazla işsizlik oranına sahip iller sıralamasında son 10 yıldır sürekli ilk üç içerisinde yer almıştır. Burada Adana ilinin yaşadığı ekonomik güçlüklerin yanında ilin son 20 yılda aldığı göç, göçle gelen vasıfsız işgücü ile son yıllarda vermiş olduğu vasıflı işgücü göçünün önemli etkisi olduğu düşünülmektedir. Son iki yıl bakıldığında ise 2012 yılında 5‘inci ve 2013 yılında da 4’üncü sırada yer almıştır.

ADANA EKONOMİSİ 2013

İSTİHDAM Grafik. X.I TR-62 Adana-Mersin İşsizlik Oranı Grafiği (2003 - 2013)

7ƔƐŝǌůŝŬ ŽƌĂŶŦ й Ϯϱ͕Ϭ ϮϮ͕Ϭ ϮϬ͕Ϭ

ϭϴ͕ϵ

ϭϴ͕ϰ ϭϲ͕ϵ

ϭϱ͕Ϭ

ϭϰ͕ϵ

ϭϱ͕ϳ

ϭϲ͕ϴ

ϭϲ͕ϳ ϭϮ͕ϴ ϭϬ͕ϳ

ϭϬ͕Ϭ

ϭϬ͕ϲ

ϱ͕Ϭ

Ϭ͕Ϭ ϮϬϬϯ

ϮϬϬϰ

ϮϬϬϱ

ϮϬϬϲ

ϮϬϬϳ

ϮϬϬϴ

ϮϬϬϵ

ϮϬϭϬ

ϮϬϭϭ

ϮϬϭϮ

ϮϬϭϯ

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus Adana Mersin TR62 bölgesinde 2 milyon 747 bindir. Söz konusu nüfusun 1 milyon 381 bin kişisi işgücü durumunda olup; bunların da 1 milyon 203 bini istihdam edilmiş, 177 bininin ise işsiz olduğu tespit edilmiştir. Bu kapsamda işgücüne katılma oranı %50,3’ olup bir önceki yılda %50 idi. 2012 yılında ise işgücüne katılma 1 milyon 350 bin kişi ve istihdam edilen kişi sayısı 1 milyon 208 bin kişi olup; işsiz sayısı 143 bin kişi idi. Tablo X.1Kurumsal Olmayan Nüfusun Cinsiyete Göre İşgücü Durumu (2012-2013) (Düzey 2 Adana-Mersin) ) Kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus (Bin Kişi) 2012 2.700 2013 2.747 Kaynak:Türkiye İstatistik Kurumu

İşgücü (Bin Kişi) 1.350 1.381

İstihdam edilenler (Bin Kişi) 1.208 1.203

İşsiz (Bin Kişi) 143 177

İşgücüne katılma oranı % 50 50,3

İşsizlik oranı (%) 10,6 12,8

İstihdam oranı (%) 44,7 43,8

İşgücüne dahil olmayan nüfus 1.349 1.366

Tablo X.2’de Adana ili temel iş gücü verileri yer almaktadır. Buna göre 2011 yılında işgücüne katılma oranı %50,3, istihdam oranı % 44,3 ve işsizlik oranı %11,4 iken 2013 yılında işgücüne katılma oranı % 49,9 ve istihdam oranı % 43,3’e gerilemiş olup; işsizlik oranı da %13,2’ye yükselmiştir. 58

ADANA EKONOMİSİ 2013

İSTİHDAM Tablo X.2 Adana İli Temel İşgücü Göstergeleri, (2011-2012-2013)

Yıllar 2011 2012 2013

İşgücüne katılım oranı (%)

İstihdam oranı (%)

İşsizlik oranı (%)

50,3 48,6 49,9

44,3 43,1

11,9 11,4 13,2

43,3

Tablo X.3. İstatistiki Bölge Sınıflaması Düzey2’ye Göre İstihdam ve İşsizlik Oranları 2012 Yılı Bölgeler TR10 (İstanbul) TR21 (Tekirdağ,Edirne,Kırklareli) TR22 (Balıkesir,Çanakkale) TR31 (İzmir) TR32 (Aydın,Denizli,Muğla) TR33 (Manisa,Afyon,Kütahya,Uşak) TR41 (Bursa,Eskişehir,Bilecik) TR42 (Kocaeli,Sakarya,Düzce,Bolu,Yalova) TR51 (Ankara) TR52 (Konya,Karaman) TR61 (Antalya,Isparta,Burdur) TR62 (Adana,Mersin) TR63 (Hatay,Kahramanmaraş,Osmaniye) TR71 (Kırıkkale,Aksaray,Niğde,Nevşehir) TR72 (Kayseri, Sivas, Yozgat) TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın) TR82 (Kastamonu, Çankırı, Sinop) TR83 (Samsun, Tokat, Çorum, Amasya) TR90 (Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane) TRA1 (Erzurum, Erzincan, Bayburt) TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli) TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) Toplam

Kaynak:Türkiye İstatistik Kurumu

İşgücüne katılma İşsizlik oranı oranı % % 51,1 11,3 54,8 7,4 47,3 5,4 53,2 14,8 56,5 7,7 54,8 4,4 49 7,4 53,7 10,5 48,6 9,5 48,9 6,1 56,9 8,2 50 10,6 48,3 10,4 46,4 6,8 51,4 8,2 58,1 7,3 54,5 5,6 48,7 5,7 55,5 6,3 48,4 6,3 55 7,4 50 8,5 45,8 8,9 43,6 11,8 28,8 6,9 35 21,3 50 9,2

2013 Yılı İstihdam oranı % 45,3 50,8 44,7 45,3 52,2 52,4 45,4 48,1 43,9 45,9 52,2 44,7 43,3 43,2 47,2 53,9 51,5 45,9 52 45,4 50,9 45,7 41,8 38,5 26,8 27,5 45,4

İşgücüne katılma oranı % 52,2 55,5 47,4 55,9 56,2 54,4 50,4 54,9 49,5 48,6 57,2 50,3 45,9 48,3 50,7 55,8 46,5 50,7 51,1 50,3 58,3 53,6 46 45,3 37,9 36,9 50,8

İşsizlik oranı % 11,2 7,5 6 15,4 6,9 5,4 7 9,8 10,2 4,7 7,9 12,8 12,2 6,5 9,6 7,4 6,4 6,5 6,8 6,6 6,7 7,7 10,6 7,3 17,5 21,1 9,7

İstihdam oranı % 46,4 51,3 44,5 47,3 52,3 51,4 46,9 49,5 44,5 46,4 52,6 43,8 40,3 45,2 45,8 51,7 43,5 47,4 47,6 46,9 54,4 49,5 41,1 42 31,2 29,2 45,9

X.2.İstihdam Edilenlerin İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı (TR62 Adana-Mersin) Faaliyet kollarına göre istihdamın dağılımı Tablo X.4’te yer almaktadır. 2013 yılında en fazla istihdam %53,1 oran ile hizmetler sektöründe bulunmaktadır. Ardından %23,7 ile tarım ve %23,3 ile sanayi sektörü takip etmektedir. 2012 yılında tarım sektörünün istihdam oranı %26,3; sanayinin %21,1 ve hizmetler sektörünün ise %52,6 idi. Bir önceki yıla göre sanayi istihdam oranında % 2 puanlık artış gerçeklemiş olup tarım istihdam oranında 2,6 puanlık azalış ve hizmetler sektöründe de 0,5 puanlık artış gerçekleşmiştir. ADANA EKONOMİSİ 2013

İSTİHDAM Tablo X.4.İstihdam Edilenlerin İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı (Bin kişi, 15+ yaş) Toplam

Tarım

Sanayi (*)

Hizmet

Tarım

Sanayi (*)

Hizmet

2004

881

223

200

458

25,3

22,7

2005

895

194

213

487

21,6

23,8

54,4

2006

958

208

222

529

21,7

23,1

55,2

2007

1.023

242

233

547

23,7

22,8

53,5

2008

998

248

229

521

24,9

52,2

2009

1050

303

218

529

28,9

20,8

50,4

2010

1.173

355

230

589

30,2

19,6

50,2

2011

1.241

375

242

624

30,2

19,5

50,3

2012

1.208

318

255

635

26,3

21,1

52,6

2013

1.203

285

280

639

23,7

23,3

53,1

Kaynak:Türkiye İstatistik Kurumu

(%)

Yıllar

ADANA EKONOMİSİ 2013

DIŞ TİCARET XI - DIŞ TİCARET

Türkiye İstatistik Kurumu’ndan elde edilen veriler doğrultusunda, 2013 yılında ihracatımız yüzde 12,6 artış kaydederek 2 milyar 156 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında ise ihracatımız yüzde 9 artış kaydetmiş ve 1 milyar 914 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmişti. Adana ili İthalatında ise; 2013 yılında bir önceki yıla göre yüzde 9,8 azalış gerçekleşmiş ve 2 milyar 747 milyon ABD Dolara gerilemiştir. 2012 yılı yıllık artışı ise yüzde 2,4 olarak gerçekleşmişti. Adana ili ihracatının ithalatında karşılama oranında son 10 yıllık verilere göre incelendiğinde ise; 2004 yılında karşılama oranı %72,6 iken ilerleyen yıllarda sürekli olarak azalışa doğru eğilim göstermiş ve 2011 yılında % 59’a kadar gerilemiştir. 2012 yılında ise % 62,8’e ve 2013 yılında da yaklaşık 16 puanlık artış ile % 78,5’e yükselmiştir. Tablo XI. 1.Adana-Türkiye Dış Ticaret Verileri (2004-2013) Yıllar İhracat 2004 816.249.074 2005 883.832.786 2006 958.986.759 2007 1.166.027.707 2008 1.304.023.774 2009 1.135.887.246 2010 1.352.305.773 2011 1.756.356.293 2012 1.914.550.438 2013 2.156.533.657 Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu

% Değişim 44,4 8,3 8,5 21,6 11,8 -12,9 19,1 29,9 9,0 12,6

İthalat 1.125.067.660 1.265.058.401 1.441.276.451 1.918.673.563 2.151.647.084 1.692.810.516 2.229.520.515 2.974.778.710 3.046.331.991 2.747.149.086

% Değişim 33,2 12,4 13,9 33,1 12,1 -21,3 31,7 33,4 2,4 -9,8

İhracatın İthalatı Karşılama Oranı % 72,6 69,9 66,5 60,8 60,6 67,1 60,7 59,0 62,8 78,5

Grafik XI.1 Adana İli Dış Ticaretinin Yıllara Göre Dağılımı Grafiği (2004-2013) (ABD $)

ϮϬϭϬ

ϭ͘ϵϭϰ͘ϱϱϬ͘ϰϯϴ

Ϯ͘ϵϳϰ͘ϳϳϴ͘ϳϭϬ ϮϬϬϵ

ϭ͘ϳϱϲ͘ϯϱϲ͘Ϯϵϯ

Ϯ͘ϮϮϵ͘ϱϮϬ͘ϱϭϱ ϭ͘ϯϱϮ͘ϯϬϱ͘ϳϳϯ

ϮϬϬϱ

ϭ͘ϭϲϲ͘ϬϮϳ͘ϳϬϳ

ϮϬϬϰ

ϵϱϴ͘ϵϴϲ͘ϳϱϵ ϭ͘ϰϰϭ͘Ϯϳϲ͘ϰϱϭ

ϴϴϯ͘ϴϯϮ͘ϳϴϲ ϭ͘Ϯϲϱ͘Ϭϱϴ͘ϰϬϭ

ϱϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϴϭϲ͘Ϯϰϵ͘Ϭϳϰ ϭ͘ϭϮϱ͘Ϭϲϳ͘ϲϲϬ

ϭ͘ϱϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭ͘ϯϬϰ͘ϬϮϯ͘ϳϳϰ

ϭ͘ϵϭϴ͘ϲϳϯ͘ϱϲϯ

Ϯ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭ͘ϭϯϱ͘ϴϴϳ͘Ϯϰϲ ϭ͘ϲϵϮ͘ϴϭϬ͘ϱϭϲ

Ϯ͘ϭϱϭ͘ϲϰϳ͘Ϭϴϰ

Ϯ͘ϱϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϯ͘Ϭϰϲ͘ϯϯϭ͘ϵϵϭ

ϯ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϯ͘ϭϱϲ͘ϱϯϯ͘ϲϱϳ Ϯ͘ϳϰϳ͘ϭϰϵ͘Ϭϴϲ

ϯ͘ϱϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϭ ϮϬϬϲ

ϮϬϬϳ

ϮϬϬϴ

7ŚƌĂĐĂƚ

ϮϬϭϭ

ϮϬϭϮ

ϮϬϭϯ

7ƚŚĂůĂƚ

ADANA EKONOMİSİ 2013

DIŞ TİCARET XI.1 İhracat Tablo XI.2’de Adana ili ihracatının son beş yılın aylarına göre dağılımı yer almaktadır. Tablo XI.2 Adana İli İhracatının Aylara Göre Dağılımı (ABD $) AY

2009

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam

2010

94.104.564 78.115.395 97.513.972 88.529.925 92.101.238 89.297.474 86.323.162 86.483.914 99.846.178 96.043.872 100.059.795 127.467.757 1.135.887.246

2011

93.435.705 96.819.645 114.328.259 113.922.490 102.214.388 110.391.715 119.499.800 101.895.884 112.947.414 120.189.234 119.062.394 147.598.845 1.352.305.773

Yıllık % Değişim -12,9 Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu

2012

129.422.365 120.149.701 152.950.163 158.521.698 140.492.422 140.984.866 137.099.882 142.383.430 130.048.513 158.717.535 167.226.014 178.359.704 1.756.356.293

19,1

29,9

143.613.983 152.764.622 170.793.690 158.794.943 149.545.484 142.955.433 142.351.226 143.070.068 154.557.770 169.898.778 198.084.920 188.119.521 1.914.550.438 9,0

2013 174.785.922 172.412.064 174.959.018 176.550.708 192.823.579 160.517.494 169.318.524 162.294.432 178.067.069 170.262.624 218.240.559 206.301.664 2.156.533.657 12,6

İller bazında ihracat sıralamasında Adana ili 2013 yılında 2 milyar 156 milyon dolar ile 10. sırada olup; toplam ihracat içindeki payı %1,4’tür. 2012 yılında 1 milyar 914 milyon dolar ihracat ile yine 10. Sıradaydı ve toplam ihracat içindeki payı yüzde 1,3 idi. Tablo XI.3 İller Bazında İhracat (2012-2013) Sıra

İller

1 İSTANBUL 2 KOCAELİ 3 BURSA 4 İZMİR 5 ANKARA 6 GAZİANTEP 7 MANİSA 8 DENİZLİ 9 HATAY 10 ADANA Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu

2012 (Bin Dolar) 76.624.010 12.597.593 11.123.307 8.658.628 7.137.756 5.579.875 4.198.433 2.622.545 2.039.566 1.914.550

İller Payı % 50,3 8,3 7,3 5,7 4,7 3,7 2,8 1,7 1,3 1,3

İller İSTANBUL BURSA KOCAELİ İZMİR ANKARA GAZİANTEP MANİSA DENİZLİ SAKARYA ADANA

2013 (Bin Dolar) 70.905.264.739 12.267.406.123 12.171.385.891 9.311.432.786 7.980.926.601 6.161.557.274 3.849.463.839 2.895.456.713 2.415.172.505 2.156.533.657

İller Payı % 46,7 8,1 8,0 6,1 5,3 4,1 2,5 1,9 1,6 1,4

Son 10 yıldaki ihracatçı firma sayıları incelendiğinde ise 2004 yılında 556 olan ihracatçı firma sayısı 2013 yılında %81 artış kaydederek 1005’e yükselmiştir. 62

ADANA EKONOMİSİ 2013

DIŞ TİCARET İhracatçı firma sayısına göre iller sıralamasında Adana ili 8. Sırada olup ilk sırada 30.973 ihracatçı firma ile İstanbul yer almakta ardından 4.437 ihracatçı firma ile İzmir ve 4.079 ihracatçı firma ile Ankara illeri sıralanmaktadır. Tablo XI.4 İller Bazında İhracatçı Firma Sayısı Sıra

İller İSTANBUL İZMİR ANKARA BURSA GAZİANTEP KONYA KOCAELİ ADANA MERSİN ANTALYA

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Firma Sayısı 30.973 4.437 4.079 3.683 1.697 1.427 1.344 1.005 971 948

Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu Grafik XI.2 Adana İli İhracatçı Firma Sayısı Dağılımı (2004-2013) ϭ͘ϮϬϬ

ϭ͘ϬϬϬ

ϭ͘ϬϬϱ

ϴϬϬ

ϳϵϴ

ϴϭϬ

ϴϯϵ

ϴϱϲ

ϵϭϱ

ϵϰϭ

ϳϮϵ ϲϱϭ

ϲϬϬ ϱϱϲ ϰϬϬ

ϮϬϬ

Ϭ ϮϬϬϰ

ϮϬϬϱ

ϮϬϬϲ

ϮϬϬϳ

ϮϬϬϴ

ϮϬϬϵ

ϮϬϭϬ

ϮϬϭϭ

ϮϬϭϮ

ϮϬϭϯ

ADANA EKONOMİSİ 2013

DIŞ TİCARET Adana ihracatı çeyrek dönemler itibariyle değerlendirildiğinde ise; 2013 yılı çeyrek dönemlerde bir önceki yılın aynı dönemine göre en fazla artış gerçekleşen dönem % 17 ile II. dönem olmuştur. Ardından % 16 ile III. dönemde gerçekleşmiş olup, en fazla ihracat ise 594 milyon ABD Dolar ile IV. dönemde gerçekleşmiştir. Tablo XI.5 Adana İli İhracatının Çeyrek Dönemlere Göre Dağılımı (ABD$) (2004-2013) YIL 2004

I. Dönem

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

II.Dönem

III. Dönem

IV.Dönem

TOPLAM

185.725.541

185.378.732

210.131.634

235.013.167

816.249.074

204.958.491

211.189.237

215.733.806

251.951.252

883.832.786

209.316.844

260.813.969

222.239.099

266.616.847

958.986.759

268.203.019

273.760.805

283.592.907

340.470.976

1.166.027.707

295.448.584

339.491.857

344.507.062

324.576.271

1.304.023.774

269.733.931

269.928.637

272.653.254

323.571.424

1.135.887.246

304.583.609

326.528.593

334.343.098

386.850.473

1.352.305.773

402.522.229

439.998.986

409.531.825

504.303.253

1.756.356.293

467.172.295

451.295.860

439.979.064

556.103.219

1.914.550.438

522.157.004

529.891.781

509.680.025

594.804.847

2.156.533.657

Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu

Grafik XI.3 Adana İli İhracatının Çeyrek Dönemlere Göre Dağılımı(2004-2013) (Bin TL) Ϯ͘ϱϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϯ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭ͘ϱϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭ ϬϬϬ ϬϬϬ ϬϬϬ ϭ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϱϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϭ ϮϬϬϰ

ϮϬϬϱ

ϮϬϬϲ

ϮϬϬϳ

/͘ ƂŶĞŵ

ϮϬϬϴ //͘ ƂŶĞŵ

ϮϬϬϵ

ϮϬϭϬ ///͘ ƂŶĞŵ

ϮϬϭϭ

ϮϬϭϮ

ϮϬϭϯ

/s͘ ƂŶĞŵ

Ülke gruplarına göre Adana’dan yapılan ihracat toplamları incelendiğinde ise; 2013 yılında en fazla artış % 16,6 ile Komşu Ülkelere yapılan ihracatta gerçekleşmiştir. Ardından % 16,4 ile Ortadoğu ülkeleri ve % 14,5 ile Gelişmiş Sekiz ülkeler sıralanmaktadır. Uzakdoğu ülkeleri ihracatında ise % 2,9 azalış gerçekleşmiştir. İhracat payları incelendiğinde ise toplam ihracatın % 33,5’ inin 64

ADANA EKONOMİSİ 2013

DIŞ TİCARET Avrupa Birliği ülkelerine yapıldığı görülmektedir. Ardından % 31,2 ile Ortadoğu Ülkeleri ile 29,9 ihracat payı ile Gelişmiş Sekiz Ülke ve % 28,9 ihracat payı ile Komşu Ülkeler sıralanmıştır. Bir önceki yıla göre ihracat payları ile karşılaştırıldığında Ortadoğu ülkeleri ile Komşu Ülkeler ihracat payları bir önceki yıla göre bir puan artmış olup, Gelişmiş Sekiz ülke ihracat payı aynı kalmıştır. Avrupa Birliği ihracat payı ise 2012 yılında % 36,7 iken 2013 yılında 3 puan azalış gerçeklemiştir. Tablo XI.6 Adana İhracatının Ülke Grupları Bazında Dağılımı (2009-2013) ÜLKE GRUBU AVRUPA BİRLİĞİ ORTA DOĞU ÜLKELERİ GELİŞMİŞ SEKİZ ÜLKE KOMŞU ÜLKELER TÜRKİ CUMHURİYETLERİ UZAK DOĞU ÜLKELERİ

2009 446.213.529 270.131.785 383.147.799 258.752.961 64.604.662 66.688.978

2010 545.964.679 348.632.179 436.692.170 322.893.777 71.306.569 90.250.567

2011 687.989.207 510.930.816 548.940.564 453.422.847 70.757.372 95.251.764

2012

2013

701.840.071 578.876.780 563.937.751 534.261.685 97.910.480 94.989.918

722.392.857 673.827.731 645.589.158 622.927.906 104.731.175 92.277.700

Ülkeler bazında ise en fazla ihracat 477 milyon ABD Doları ile Irak’a gerçekleştirilmiş olup; ardından 187 milyon ABD Doları ile Almanya ve 159 milyon ABD Doları ile Rusya Federasyonu sıralanmaktadır. İhracat yapılan ilk 20 ülke sıralamasında bir önceki yıla göre artış oranlarına bakıldığında ise % 115,5 ile Suriye en fazla ihracat artışı gerçekleştirilen ülke olmuştur. Ardından % 101,1 ile Ukrayna ve %73 ile Portekiz sıralanmakta olup, en fazla azalışın % -20,4 ile Hollanda’da gerçekleştiği görülmüştür. Ardından yüzde -20,1 ile Fransa ve yüzde -10,4 ile Çin sıralanmaktadır. Tablo XI.7 İhracat Yapılan İlk 20 Ülke (ABD $) 2012 YILI İLK 20 ÜLKE SIRALAMASI ÜLKE 2011 Irak 325.696.643 Almanya 188.105.016 Rusya Federasyonu 94.668.716 İtalya 96.230.728 İspanya 87.332.817 ABD 44.162.909 Fransa 82.436.342 Ukrayna 23.178.030 Suriye 42.973.034 Azerbaycan 23.160.362 Çin 42.839.299 Hollanda 41.447.524 Portekiz 7.668.193 İngiltere 39.769.171 Fas 20.750.046 Polonya 12.561.901 Suudi Arabistan 27.272.054 İsrail 36.750.654 Romanya 20.212.374 Kuzey Kıbrıs Türk Cum. 21.419.347 Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu

2012 420.231.237 159.243.390 106.848.821 111.129.151 86.586.610 62.030.090 85.140.209 26.379.755 24.304.865 38.403.455 46.900.716 48.710.355 19.822.026 35.799.896 28.514.442 17.531.448 25.121.040 21.262.305 24.940.454 20.718.660

2013 YILI İLK 20 ÜLKE SIRALAMASI ÜLKE 2012 Irak 420.231.237 Almanya 159.243.390 Rusya Fed. 106.848.821 İtalya 111.129.151 İspanya 86.586.610 ABD 62.030.090 Fransa 85.140.209 Ukrayna 26.379.755 Suriye 24.304.865 Azerbaycan 38.403.455 Çin 46.900.716 Hollanda 48.710.355 Portekiz 19.822.026 İngiltere 35.799.896 Fas 28.514.442 Polonya 17.531.448 Suudi Arabistan 25.121.040 İsrail 21.262.305 Romanya 24.940.454 Kuzey Kıbrıs Türk Cum. 20.718.660

2013 477.192.719 187.316.639 159.013.121 103.398.685 95.227.827 89.441.202 68.019.632 53.044.621 52.377.581 45.481.307 42.001.051 38.795.014 34.247.176 33.868.284 31.269.675 27.989.958 27.713.823 26.970.590 26.293.087 23.519.715

ADANA EKONOMİSİ 2013

DIŞ TİCARET Gümrük tarife istatistik pozisyonuna göre fasıl grupları incelendiğinde; en fazla ihracat 516 milyon ABD Doları ile Dokumaya Elverişli Maddeler ve Bunlardan Mamul Eşya grubunda gerçekleşmiş olup; bir önceki yıla göre % 8,2 artış gerçekleşmiştir. 2012 yılında bu ürün grubunda %12,1 artış gerçekleşmişti. Ardından 310 milyon ABD Doları ile Bitkisel Ürünler ile 204 milyon ABD Doları ile Plastik Mamuller-Plastik ve Kauçuk Mamulleri ürün grupları sıralanmıştır. İhracat payları incelendiğinde ise Dokumaya Elverişli Maddeler ve Bunlardan Mamul Eşya grubunun toplam ihracat içindeki payı 2012 yılında % 24,9 iken 2013 yılında yaklaşık bir puan azalış ile % 24’e gerilemiştir. Bitkisel Ürünler grubu ise 2012 yılında % 12,4’ten 2013 yılında 4 puanlık artış ile % 14,4’e, Plastik Mamuller-Plastik ve Kauçuk Mamulleri grubu ise 2012 yılında % 9 iken 2013 yılında yarım puanlık artış ile % 9,5’e yükselmiştir. 2013 yılında bir önceki yıla göre en fazla ihracat artışı % 599,6 ile “Silahlar Ve Mühimmat; Bunların Aksam, Parça Ve Aksesuarı” ‘ ürün grubunda gerçekleşmiştir. Ardından % 81,8 artış ile “Sanat Eserleri, Kolleksiyon Eşyası Ve Antikalar”, % 43,7 artış ile “Muhtelif Mamul Eşya” ürün grupları sıralanmaktadır. Tablo XI.8 Adana İhracatının Fasıl Gruplarına Göre Dağılımı ÜRÜN ADI DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDELER VE BUNLARDAN MAMUL EŞYA BİTKİSEL ÜRÜNLER PLASTİKLER VE MAMULLERİ; KAUÇUK VE MAMULLERİ GIDA SANAYİİ MÜSTAHZARLARI CANLI HAYVANLAR VE HAYVANSAL ÜRÜNLER NAKİL VASITALARI KİMYA SANAYİİ VE BUNA BAĞLI SANAYİİ ÜRÜNLERİ MAKİNALAR VE MEKANİK CİHAZLAR; ELEKTRİK MALZEMELERİ; BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI; MUHTELİF MAMUL EŞYA HAYVANSAL VE BİTKİSEL KATI VE SIVI YAĞLAR ADİ METALLER VE ADİ METALLERDEN EŞYA MİNERAL MADDELER AĞAÇ VE AĞAÇ ÜRÜNLERİ SANAT ESERLERİ, KOLLEKSİYON EŞYASI VE ANTİKALAR KAĞIT, KARTON VE MAMULLERİ TAŞ, ALÇI, ÇİMENTO, AMYANT, MİKA VEYA BENZERİ MADDELERDEN EŞYA OPTİK ALET VE CİHAZLAR, FOTOĞRAF, SİNEMA, ÖLÇÜ, KONTROL, AYAR ALET VE CİHAZLARI SİLAHLAR VE MÜHİMMAT; BUNLARIN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARI AYAKKABILAR, BAŞLIKLAR, ŞEMSİYELER, GÜNEŞ ŞEMSİYELERİ, BASTONLAR, VE BUNLARIN AKSAMI; DERİLER, KÖSELELER, POSTLAR, KÜRKLER VE BU MADDELERDEN MAMUL EŞYA TABİİ VEYA KÜLTÜR İNCİLERİ, KIYMETLİ VEYA YARI KIYMETLİ TAŞLAR Genel Toplam Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu 66

ADANA EKONOMİSİ 2013

2009

2010

2011

2012

2013

252.721.436

322.967.685

425.881.961

477.622.447

516.585.892

146.171.688 147.880.922 107.010.816 21.416.706 180.393.668 26.617.457

188.034.010 158.560.011 124.178.459 24.690.229 120.637.923 94.184.473

233.185.268 184.866.016 142.776.296 54.887.125 160.394.785 121.256.038

237.788.110 172.922.753 147.579.641 105.969.149 177.518.003 133.237.887

310.380.197 204.371.146 176.895.902 136.821.602 135.524.956 120.998.577

74.510.433

66.055.146

84.416.231

104.309.308

117.997.649

40.910.578 6.831.960 43.259.227 34.032.364 13.753.826

36.526.255 14.356.179 52.773.921 57.470.252 17.942.794

32.668.858 70.260.010 62.612.008 63.516.722 22.823.580

77.885.773 71.924.187 65.397.743 50.767.443 23.982.670

111.937.390 100.590.776 74.715.805 53.052.370 22.300.046

7.404.698

18.655.235

31.087.477

12.001.105

21.816.076

16.388.528

38.876.269

48.201.533

31.470.646

21.479.492

9.549.005

11.868.590

9.771.759

15.465.437

20.394.839

2.909.592

3.043.190

4.782.252

5.350.593

5.923.460

2.790.949

297.527

193.701

343.850

2.405.541

601.884

810.030

1.982.006

2.667.153

2.246.330

374.413

252.866

220.719

115.541

93.410

357096

124.729

571.948

230.999

2.201

1.135.887.246

1.352.305.773

1.756.356.293

1.914.550.438

2.156.533.657

DIŞ TİCARET Uluslararası Standart Sınıflaması (ISIC) ana faaliyet kollarına göre ihracat incelendiğinde 2013 yılında toplam ihracatın % 83,9’u imalat sanayinden yapılmıştır. Bir önceki yıla göre de bu faaliyet kolu ihracatında % 9,6 artış gerçekleşmiştir. 2012 yılında ise imalat sanayi ihracat payı % 86,2 olup; bir önceki yıla göre % 9,9 artış gerçekleşmişti. Tablo XI.9 Adana İhracatının ISIC Ana Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı ISIC Ana Faaliyet Kolu

2009

2010

2011

2012

2013

İmalat sanayi

982.509.744

1.149.388.700

1.501.118.763

1.649.938.800

1.808.450.836

Tarım ve ormancılık

288.325.226

121.880.987

149.706.996

193.893.886

203.320.026

Toptan ve perakende ticaret

13.370.615

23.215.648

28.683.437

28.530.221

32.639.211

Madencilik ve taşocakçılığı

17.363.074

29.664.309

31.939.819

32.043.117

25.991.023

741.196

328.402

717.171

712.308

580.073

Balıkçılık Gayrimenkul, kiralama, ve iş faaliyetleri Elektrik, gaz ve su Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmetler Toplam

5.146

200

13.560

142

188

3.978

2.924

1.376

3.029

5.966

1.135.887.246

1.352.305.773

1.756.356.293

1.914.550.438

2.155.990.347

Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu

XI.2 İthalat Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2013 yılında Adana ili ithalatında, bir önceki yıla göre % -9,8 azalış gerçekleşmiş ve ithalat 2 milyar 747 milyon ABD Dolarına gerilemiştir. 2012 yılı yıllık artışı ise % 2,4 olarak gerçekleşmişti. Tablo XI.10 Adana İli İthalatının Aylara Göre Dağılımı (ABD $) AYLAR Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Genel Toplam

2009 110.559.430 101.305.665 166.378.661 137.316.534 146.677.140 143.677.458 140.005.870 122.836.544 120.649.156 154.416.524 142.060.359 206.927.175 1.692.810.516

Yıllık Değişim % 21,3 Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu

2010 127.791.499 171.157.005 178.204.530 171.671.650 182.148.902 193.209.570 189.381.334 176.324.995 172.544.049 173.831.570 195.301.210 297.954.201 2.229.520.515 31,7

2011 233.717.653 221.599.246 288.409.927 281.118.924 269.246.008 284.190.028 260.272.953 226.747.910 223.583.916 200.038.202 235.750.825 250.103.118 2.974.778.710 33,4

2012

2013

237.688.451 245.952.885 255.352.961 229.734.333 258.401.018 241.796.598 250.478.162 206.652.945 473.920.532 191.028.367 231.612.077 223.713.662 3.046.331.991

227.686.481 216.408.734 222.355.125 232.327.527 265.499.723 225.160.318 258.025.960 205.445.633 220.908.128 168.401.781 226.973.818 277.955.858 2.747.149.086

2,4

-9,8

ADANA EKONOMİSİ 2013

DIŞ TİCARET İller bazında ithalat sıralamasında Adana ili 2013 yılında 2 milyar 747 milyon dolar ile 9. sırada olup toplam ithalat içindeki payı %1,1’dir. 2012 yılında 3 milyar 46 milyon dolar ihracat ile yine 9. sıradaydı ve toplam ihracat içindeki payı % 1,3 idi.

Tablo XI.11 İller Bazında İthalat (2012-2013) Sıra

2012 (Bin Dolar)

İller

İller Payı %

2013 (Bin Dolar)

İller

İller Payı %

İSTANBUL

119.604.914

50,6

İSTANBUL

136.601.121

54,3

KOCAELİ

11.733.558

5,0

KOCAELİ

12.418.231

4,9

İZMİR

10.576.850

4,5

ANKARA

10.691.335

4,2

ANKARA

10.489.473

4,4

BURSA

10.676.924

4,2

BURSA

10.316.105

4,4

İZMİR

10.653.188

4,2

GAZİANTEP

5.053.993

2,1

GAZİANTEP

6.658.020

2,6

HATAY

4.420.192

1,9

HATAY

3.937.117

1,6

MANİSA

3.618.465

1,5

MANİSA

3.242.211

1,3

ADANA

3.046.332

1,3

ADANA

2.747.149

1,1

DENİZLİ

2.262.295

1,0

DENİZLİ

2.350.060

0,9

Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu

Adana ilinin son 10 yıldaki ithalatçı firma sayıları incelendiğinde ise 2004 yılında 643 olan ithalatçı firma sayısı 2013 yılında % 64 artış kaydederek 1.054 firmaya yükselmiştir. İthalatçı firma sayısına göre iller sıralamasında Adana ili 9. sırada olup, ilk sırada 37.719 ithalatçı firma ile İstanbul yer almakta, ardından 6.422 ithalatçı firma ile Ankara ve 4.771 ithalatçı firma ile İzmir illeri sıralanmaktadır. Tablo XI.12 İller Bazında İthalatçı Firma Sayısı Sıralaması(2012-2013)

Sıra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

İller İstanbul Ankara İzmir Bursa Kocaeli Gaziantep Antalya Konya Adana Mersin

Firma Sayısı 37.719 6.422 4.771 3.079 1.436 1.214 1.137 1.106 1054 716

Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu

ADANA EKONOMİSİ 2013

Grafik XI.4 Adana İli Yıllara Göre İthalatçı Firma Sayısı Dağılımı ϭ͘ϮϬϬ

ϭ͘Ϭϱϲ

ϭ͘ϬϬϬ ϴϵϲ

ϭ͘Ϭϱϵ

ϭ͘Ϭϱϰ

ϵϲϭ

ϵϮϬ ϴϳϬ

ϴϬϬ ϳϱϰ ϲϬϬ

ϲϰϯ

ϲϵϳ

ϰϬϬ

ϮϬϬ

Ϭ ϮϬϬϰ

ϮϬϬϱ

ϮϬϬϲ

ϮϬϬϳ

ϮϬϬϴ

ϮϬϬϵ

ϮϬϭϬ

ϮϬϭϭ

ϮϬϭϮ

ϮϬϭϯ

DIŞ TİCARET Adana iline ithal edilen ürün grupları incelendiğinde de 2013 yılında en fazla ithalat 599 Milyon 200 Bin ABD Doları ile “Dokumaya Elverişli Maddeler ve Bunlardan Mamul Eşya” ürün grubunda yapılmıştır. Ardından 470 milyon 377 bin ABD Dolar ile “Kimya Sanayi ve Buna Bağlı Sanayi Ürünleri” ve 397 milyon 429 Bin ABD Doları ile “Makine ve Mekanik Cihazlar” ürün grupları sıralanmaktadır. Dokumaya Elverişli Maddeler ve Bunlardan Mamul Eşya” ürün grubunun toplam ithalat içindeki payı % 20,7 olup; bir önceki yıla göre % 5,3 artış gerçekleşmiştir. Tablo XI.13 Fasıl Gruplarına Göre Adana İthalatının Dağılımı ÜRÜN ADI DOKUMAYA ELVERİŞLİ MADDELER VE BUNLARDAN MAMUL EŞYA KİMYA SANAYİİ VE BUNA BAĞLI SANAYİİ ÜRÜNLERİ MAKİNALAR VE MEKANİK CİHAZLAR; ELEKTRİK MALZEMELERİ; BUNLARIN AKSAM VE PARÇALARI; PLASTİKLER VE MAMULLERİ; KAUÇUK VE MAMULLERİ

2009

2010

2011

2012

2013

265.897.819

430.989.449

578.364.107

540.450.646

569.200.223

264.701.971

401.426.333

598.280.616

618.717.658

470.377.290

377.349.718

459.375.839

516.710.597

385.399.887

397.429.024

137.796.597

140.147.469

212.235.514

250.432.201

240.064.719

NAKİL VASITALARI

103.545.213

249.472.573

269.230.423

132.935.689

180.403.146

SANAT ESERLERİ, KOLLEKSİYON EŞYASI VE ANTİKALAR

271.779.337

199.503.249

272.218.384

469.727.493

174.715.025

HAYVANSAL VE BİTKİSEL KATI VE SIVI YAĞLAR

14.183.351

18.844.620

78.478.813

92.553.738

164.485.197

BİTKİSEL ÜRÜNLER

91.046.334

94.544.296

113.741.730

170.468.002

162.757.396

ADİ METALLER VE ADİ METALLERDEN EŞYA

61.227.016

83.608.608

116.775.378

117.610.756

139.325.236

GIDA SANAYİİ MÜSTAHZARLARI KAĞIT, KARTON VE MAMULLERİ MİNERAL MADDELER OPTİK ALET VE CİHAZLAR, FOTOĞRAF, SİNEMA, ÖLÇÜ, KONTROL, AYAR ALET VE CİHAZLARI MUHTELİF MAMUL EŞYA CANLI HAYVANLAR VE HAYVANSAL ÜRÜNLER

14.255.593 12.644.677 11.966.022

13.526.203 26.892.260 17.280.721

15.776.680 24.258.377 46.289.116

39.129.594 27.276.583 58.633.117

62.646.255 32.954.690 31.821.937

16.962.549

19.462.580

30.306.420

23.151.090

27.135.084

7.352.720 6.370.247

14.224.182 7.203.094

19.478.801 29.005.586

20.070.261 48.283.473

23.048.986 22.833.193

AĞAÇ VE AĞAÇ ÜRÜNLERİ TAŞ, ALÇI, ÇİMENTO, AMYANT, MİKA VEYA BENZERİ MADDELERDEN EŞYA AYAKKABILAR, BAŞLIKLAR, ŞEMSİYELER, GÜNEŞ ŞEMSİYELERİ, BASTONLAR, DERİLER, KÖSELELER, POSTLAR, KÜRKLER VE BU MADDELERDEN MAMUL EŞYA SİLAHLAR VE MÜHİMMAT; BUNLARIN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARI TABİİ VEYA KÜLTÜR İNCİLERİ, KIYMETLİ VEYA YARI ‘KIYMETLİ TAŞLAR Genel Toplam Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu

11.414.479

18.654.156

17.367.312

23.988.411

20.880.549

9.681.733

18.071.448

19.157.946

13.383.512

13.408.025

12.283.786

14.123.845

13.976.730

12.154.313

10.067.367

1.050.815

1.769.278

2.346.699

1.275.290

2.651.967

1.250.179

317.123

322.973

518.774

811.706

50.360

83.189

456.508

171.503

132.071

1.692.810.516

2.229.520.515

2.974.778.710

3.046.331.991

2.747.149.086

ADANA EKONOMİSİ 2013

DIŞ TİCARET ISIC ana faaliyet kollarına göre ithalat incelendiğinde 2013 yılında toplam ithalatın % 80,6’sı imalat sanayinden yapılmıştır. Bir önceki yıla göre de bu faaliyet kolu ithalatında % -12,2 azalış gerçekleşmiştir. 2012 yılında ise imalat sanayi ithalat payı % 82,8 olup; bir önceki yıla göre % -1,1 azalış gerçekleşmiştir. Tablo XI.14 Adana İthalatının ISIC Ana Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı ISIC Ana Faaliyet Kolu İmalat sanayi Tarım ve ormancılık Toptan ve perakende ticaret Balıkçılık Madencilik ve taşocakçılığı Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmetler Gayrimenkul, kiralama, ve iş faaliyetleri Toplam Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu

2009 1.466.162.902 223.894.926 2.376.979 54.045 287.149 5.687 750 1.692.782.438

2010 1.892.271.292 332.929.442 3.610.281 81.295 462.869 48.336 2.229.403.515

2011 2.550.500.977 414.435.693 8.536.709 855.761 426.463 23.003 104 2.974.778.710

2012 2.521.382.785 509.640.729 13.978.083 919.080 251.250 158.566 1.498 3.046.331.991

2013 2.213.301.368 516.352.835 16.714.887 526.152 244.411 9.049 384 2.747.149.086

Ülkelere göre yapılan ithalatta ise en fazla ithalat 481 milyon 569 bin ABD Doları ile Amerika Birleşik Devletleri’nden yapılmış olup; bir önceki yıla göre % -35,2 azalış gerçekleşmiştir. Ardından 267 milyon 336 bin ABD Doları ile Çin ve 177 milyon 464 bin ABD Doları ile Japonya ülkeleri sıralanmaktadır. Ülkeler bazında ithalat artış oranları incelendiğinde ise en fazla artış % 80,2 ile Ukrayna ithalatında gerçekleşmiş olup; ardından % 74 ile Endonezya % 40 artış ile Fransa ülkeleri sıralanmıştır. İthalatta en fazla azalış gerçekleşen ülke ise % -37 azalış ile İspanya ithalatında gerçekleşmiştir. Tablo XI.9 İthalat Yapılan İlk 20 Ülke (ABD $) 2012 YILI İLK 20 ÜLKE SIRALAMASI ÜLKE 2011 ABD 563.567.201 Çin 268.284.803 Japonya 307.600.192 İsrail 110.795.347 Hindistan 139.404.741 Suudi Arabistan 143.181.909 Almanya 146.015.015 Rusya Fed. 41.630.220 İspanya 46.023.357 Brezilya 62.081.219 Tayland 114.556.371 İngiltere 26.163.182 Belçika 64.613.644 Kuveyt 75.368.327 İtalya 67.812.070 Ukrayna 70.480.983 Hollanda 118.313.511 Bulgaristan 46.961.213 Macaristan 25.273.863 Polonya 30.862.444 Kaynak : Türkiye İstatistik Kurumu 70

ADANA EKONOMİSİ 2013

2012 749.192.819 249.097.129 166.679.180 157.356.961 139.020.387 118.491.895 112.265.980 99.242.886 73.038.343 71.636.217 70.891.515 63.150.609 62.827.883 59.823.551 59.028.774 54.590.452 51.657.455 48.423.283 47.441.162 46.506.051

2013 YILI İLK 20 ÜLKE SIRALAMASI ÜLKE 2012 ABD 749.192.819 Çin 249.097.129 Japonya 166.679.180 İsrail 157.356.961 Almanya 112.265.980 Rusya Fed. 99.242.886 Suudi Arabistan 118.491.895 Hindistan 139.020.387 Ukrayna 54.590.452 Tayland 70.891.515 Bulgaristan 48.423.283 Brezilya 71.636.217 İtalya 59.028.774 Endonezya 31.582.073 Belçika 62.827.883 Kuveyt 59.823.551 İspanya 73.038.343 İngiltere 63.150.609 Fransa 30.340.882 Yunanistan 40.413.000

2013 481.569.235 267.336.062 177.464.144 147.342.845 137.911.734 132.046.479 126.138.592 113.322.439 98.354.834 85.098.075 59.997.009 58.927.261 58.721.880 54.941.854 52.538.102 46.263.189 45.999.897 44.557.125 42.464.907 38.434.256

DIŞ TİCARET 2013 yılında ülke gruplarına göre yapılan ithalatta ise 1 Milyar 100 milyon ABD doları ile uzak doğu ülkeleri en fazla ithalat gerçekleştirilen ülke grubu olmuştur. Ardından 1 milyar 77 milyon ABD doları ile Gelişmiş Sekiz Ülke ve 642 milyon 260 bin ABD doları ile Avrupa Birliği ülke grupları sıralanmıştır. Tablo XI.10 Adana İthalatının Ülke Grupları Bazında Dağılımı(2009-2013) ÜLKE GRUBU

2009

2010

2011

2012

2013

UZAK DOĞU ÜLKELERİ

644.271.606

980.978.291

1.439.315.890

1.049.106.140

1.100.363.303

GELİŞMİŞ SEKİZ ÜLKE

869.307.055

1.043.381.664

1.212.770.729

1.282.004.599

1.077.302.411

AVRUPA BİRLİĞİ

388.647.588

529.956.672

758.571.633

753.221.235

642.260.653

ORTA DOĞU ÜLKELERİ

185.889.985

317.922.061

377.577.435

405.816.439

387.917.616

KOMŞU ÜLKELER

69.407.399

125.488.276

88.215.479

107.033.089

141.765.773

TÜRKİ CUMHURİYETLERİ

15.758.750

21.078.978

5.874.134

16.745.850

38.926.942

ADANA EKONOMİSİ 2013

YATIRIM TEŞVİKLERİ XII – YATIRIM TEŞVİKLERİ

2013 yılı Ocak-Aralık ayları arasında Adana iline toplam 2 milyar 644 milyon TL. tutarında 76 adet belge düzenlenmiş ve öngörülen istihdam 3.319 kişi olarak açıklanmıştır. 2012 yılı aynı dönemde ise 2 milyar 833 milyon TL. tutarında sabit yatırımlı 89 adet teşvik açılırken, öngörülen istihdam 2.017 kişiydi. Tablo XII.1’de yıllara göre teşvikler incelendiğinde en fazla sabit yatırımın 16 milyar 95 milyon 973 bin TL ile 2010 yılında yapıldığı görülmektedir. 16 milyar 95 milyon 973 bin TL sabit yatırımın 14 milyar 828 milyon TL’sı büyük ölçekli yatırım teşviki olarak açılmış olup; Türkiye’nin en büyük yatırımı olmuştur. Söz konusu yatırım rafineri tesisi olup; tesiste jet yakıtı, fuel-oil, gazyağı, etilen, propilen, bütilen ile diğer petrol gazları ve hidrokarbonlu gaz (doğalgaz hariç) üretimi gerçekleştirilecektir. İller bazında açılan teşvikler arasından en fazla sabit yatırım olan teşviktir.

TABLO XII.1 Adana İli Yatırım Teşviklerinin Dağılımı (2004-2013) Yıl 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Belge Adedi 42 53 42 60 74 78 87 99 89 76

Kaynak : Ekonomi Bakanlığı

Sabit Yatırım 105.126.856 172.666.443 168.823.680 919.512.850 446.040.321 3.028.833.177 16.095.973.936 1.954.716.034 2.838.720.676 2.664.624.223

İstihdam 4.295 4.590 1.741 7.248 3.369 2.223 3.603 4.188 2.017 3.319

Tablo XII.2’de yer alan iller bazında verilen toplam yatırım teşvik belgelerinin sabit yatırım tutarına göre iller sıralamasında Adana ili 2 milyar 664 milyon 66 bin TL tutarında sabit yatırım ile 6’ıncı sırada yer almıştır. Bir önceki yılda 2 milyar 833 milyon 599 bin TL tutarındaki sabit yatırım tutarı ile 3’üncü sıradaydı.

TABLO XII.2 2012 Yılı Yatırım Teşviklerinin İllere Göre Dağılımı Sabit Yatırıma Göre İlk 20 il sıralaması (2012-2013) Sıralama 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 17 18 19 20

İller İzmir İstanbul Adana Kocaeli Bursa Hatay Gaziantep Antalya Ankara Manisa Kahramanmaraş Muhtelif İller Mardin Tekirdağ Eskişehir Muş Balıkesir Aydın Konya Diğer İller Toplam Kaynak : Ekonomi Bakanlığı 72

ADANA EKONOMİSİ 2013

2012 Sabit Yatırım TL

9.042.434.589 4.973.399.416 2.833.599.464 2.754.365.286 2.594.986.538 2.284.216.573 1.914.792.940 1.812.384.130 1.687.712.213 1.478.977.262 1.431.306.013 1.235.805.983 1.193.022.808 1.156.441.362 1.117.560.894 1.041.489.428 935.100.698 911.518.283 853.522.181 15.609.468.182 57.971.428.583

İller Kocaeli İstanbul Ankara Tekirdağ Bursa Adana Antalya Çanakkale Konya Gaziantep Eskişehir Malatya Mardin Kayseri Zonguldak Kırıkkale Karaman Bartın Şırnak Diğer İller Toplam

2013 Sabit Yatırım TL

6.782.495.073 6.253.946.320 5.029.763.523 3.793.177.495 3.568.493.359 2.664.066.832 2.648.083.995 2.547.893.672 2.280.579.464 2.124.277.723 2.026.562.609 2.018.337.003 1.892.965.624 1.849.637.773 1.812.705.033 1.578.953.636 1.551.083.830 1.464.158.200 1.372.364.300 38.912.562.701 93.824.550.367

YATIRIM TEŞVİKLERİ

2013 yılı yatırım teşviklerinin sektörlere göre dağılımı Tablo XII.3’te incelendiğinde; sabit yatırım tutarı bakımından en fazla yatırımın 1 milyar 554 milyon 790 bin TL ile enerji sektörüne ait olduğu görülmektedir. Toplam sabit yatırım tutarının %58’i bu sektöre aittir. Ardından %21 ile hizmetler ve %18 ile imalat ve %3 ile madencilik sektörleri sıralanmıştır. TABLO XII.3 2013 Yılı Yatırım Teşviklerinin Sektör ve Alt Sektör Dağılımı Sektörü

Alt Sektörü

Belge Adedi

Sabit Yatırım (TL)

İstihdam

ENERJİ

1.554.790.000

Enerji

1.554.790.000

HİZMETLER

551.412.110

Altyapı - Belediye Hizmetleri

4.985.000

Diğerleri

8.922.215

Eğitim

131.394.062

Ticaret - Depolama

247.186.858

Turizm

144.458.682

Ulaştırma

İMALAT

Diğerleri

14.465.293

472.930.722

7.850.000

Dokuma ve Giyim

142.342.687

Elektrikli Makinalar

7.850.000

Gıda ve İçki

42.981.927

Kağıt

8.304.000

Kimya

134.990.000

Lastik-Plastik

84.201.952

Madeni Eşya

13.933.101

Makina İmalat

1.666.000

Mesl.Bil.Ölç.Opt.Do.

8.480.340

Orman Ürünleri

9.889.755

Pişmiş Kil ve Çim.Ger.

8.155.000

Taşıt Araçları

2.285.960

MADENCİLİK

84.934.000

İstihraç ve İşleme

84.934.000

2.664.066.832

Genel Toplam Kaynak : Ekonomi Bakanlığı

ADANA EKONOMİSİ 2013

KAMU YATIRIMLARI XIII. KAMU YATIRIMLARI

Adana ili 2013 yılı kamu yatırımlarından 361 milyon 99 bin tutar ile iller bazı sıralamasında 21. Sırada yer almıştır. 2012 yılında 265 milyon 61 bin TL kamu yatırımı ile 23’üncü sırada idi. Kamu yatırımlarında en fazla yatırım alan il 3 milyar 664 milyon TL ile Ankara olup, ardından 2 milyar 246 milyon TL ile İstanbul ve 1 milyar 458 milyon TL ile Mardin illeri sıralanmaktadır. TABLO XIII.1 2013 Yılı Kamu Yatırımlarının İllere Göre Dağılımı (Bin TL) Sıra

İller

Toplam

ANKARA

3.664.716.000

İSTANBUL

2.246.210.000

MARDİN

1.458.881.000

İZMİR

1.209.754.000

DİYARBAKIR

914.826.000

ŞANLIURFA

789.586.000

HATAY

633.627.000

KONYA

623.754.000

ANTALYA

615.317.000

KAHRAMANMARAŞ

515.399.000

------

BİNGÖL

398.614.000

KOCAELİ

395.514.000

ADANA

361.099.000

ERZURUM

360.246.000

23 KÜTAHYA Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

354.552.000

Adana ili kamu yatırımları sektörlere göre incelendiğinde, 87 milyon 282 bin TL ile Eğitim sektörü, en fazla kamu yatırımı alan sektör olmuştur. Ardından 76 milyon 998 bin TL ile Diğer Kamu Hizmetleri ve 62 milyon 597 bin TL ile Tarım sektörleri sıralanmaktadır.

ADANA EKONOMİSİ 2013

KAMU YATIRIMLARI TABLO XIII.2 Adana İli Kamu Yatırımlarının Sektörel Dağılımı (BinTL) (2003-2012) SEKTÖRTLER TARIM MADENCİLİK İMALAT ENERJİ ULAŞTIRMA-HABERLEŞME TURİZM KONUT EĞİTİM SAĞLIK DİĞER KAMU HİZMETLERİ TOPLAM İl Sıralaması Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

2003 6.401

2004 6.501

2005 17.000 14.575 30

2006 19.443 3.929

2007 19.233 3.014 0 0

2008 18.459 3.883

2009 18.270 2.817 7.260 0

2010 26.154 3.204 0 2000

2011 48.610 3.397 0 5265

2012 62.579 11.109 4.798

8.318 6.823

33.906 13.397

127.766

122.781 600

220.168 0 80

144.198 87

31.186 0 120

30.158 0 0

21.158 1152 230

5.895

10.579 13.734

9.003 13.020

15.510 13.365

13.634 5.450

22.214 7.730

38.056 14.730

42.552 2.400

50.668 9.050

70.667 8.600

87.282 16.400

17.406 63.261 27

56.791 132.618 13

59.279 247.525 13

29.118 194.955 15

27.423 299.862 8

25.696 30.127 245.109 134.732 11 32

35.196 39.442 76.998 156.430 198.521 265.061 36 28 23

Grafik XIII.1 Adana İli Kamu Yatırımlarının Dağılımı

ADANA EKONOMİSİ 2013

ENERJİ XIV.ENERJİ

XIV.1 Üretim Kapasitesi

Türkiye Elektrik İletim A.Ş.’nin verileri çerçevesinde, Adana bölgesinde devlet ve özel sektöre ait toplam 3.243 MW kurulu güçlü üretim santralleri mevcuttur. Bu santrallerin 2013 yılı toplam üretimi 15 milyar kWh olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılı kurulu gücü 2371 MW olup toplam üretim 13,5 milyar kWh idi. Tablo XIV.1 Adana İli Üretim Santralleri Kurulu Güç ve Üretimleri

Üretim Kaynağı İTHAL KÖMÜR BARAJLI AKARSU DOĞALGAZ YENİLENEBİLİR+ATIK NAFTA SIVI+DOĞALGAZ Genel Toplam

Kaynak :TEİAŞ

KURULU GÜÇ MW 1.320,00 1363,594 367,88 160,005 16,368 4,736 10,4 3.242,98

BRÜT ÜRETİM kWh 10.277.947.000 3.515.572.160 661.071.108 553.067.018 100.210.527 0 0 15.107.867.813

Üretim kaynağına göre üretimin 2013 yılı dağılımı incelendiğinde elektrik üretiminin %68’i ithal kömür yakıtından, yüzde 23’ü barajlı, yüzde 4’ü doğalgaz ve yüzde 1’i de yenilebilir-atıktan karşılanmıştır. Grafik XIV.1 Üretim Kaynağı Türüne Göre Brüt Üretim Dağılımı 2013 Yılı %

Grafik XIV.2 Üretim Kaynağına Göre Kurulu Güç Dağılımı 2013 Yılı %

Üretim kaynağına göre 2013 yılı kurulu güç dağılımı incelendiğinde; kurulu gücün % 42’si barajlı, % 41’i ithal kömür, % 11’i akarsu % 5’i doğalgaz ve % 1’i de yenilenebilir atık üretim kaynağına aittir. 76

ADANA EKONOMİSİ 2013

ENERJİ Tablo XIV.2 Kurulu Güç ve Üretim (2009-2013) KURULU GÜÇ Yıllar 2009 2010 2011 2012 2013 Kaynak :TEİAŞ

MW 1.774 2.032 2.886 2.371 3.243

% Değişim 14,5 42,0 -17,8 36,8

ÜRETİM GWh kWh 11.668.195.429 11.176.165.185 15.405.034.252 13.458.804.243 15.107.867.813

% Değişim -4,2 37,8 -12,6 12,3

Grafik XIV.3 Adana İli Elektrik Enerjisi Üretim Grafiği (2009-2013) (kWh)

XIV.2 Yürürlükte Olan Elektrik Enerjisi Üretim Lisansları Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından Adana ilinde değerlendirmede, uygun bulunan ve yürürlükte olan üretim lisanslı firma sayısı 67 olup bunların 4’ü biyokütle, 44’ü hidroelektrik, 1’i rüzgar ve 18’i termik olup, işletmedeki kapasiteye göre kapasitenin yüzde 85’i hidroelektrikte olup, yüzde 13’ü termik üretimine aittir. Tablo XIV.3 Adana İlinde Yürürlükte Olan Lisanslar (2013 Yılı)

Tesis Türü Biyokütle Hidroelektrik Rüzgar Termik Genel Toplam

Tesis Sayısı 4 44 1 18 67

Kurulu Güç MWe 20 1.993 150 11.906 14.069

İnşaat Halindeki Kapasite MWe 3 1.048 150 11.527 12.728

İşletmedeki Kapasite MWe 16 874 0 131 1.021

Kaynak : Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu EPDK

ADANA EKONOMİSİ 2013

ENERJİ Grafik XIV.4 Yürürlükte Olan Lisanslarda Yakıt Türüne Göre Kurulu Güç Dağılımı (2013)

XIV.3 Elektrik Enerjisi Tüketimi

Adana ilinin tarife gruplarına göre elektrik enerjisi tüketim miktarları ve abone sayıları Tablo XIV.4. te yer almaktadır. Abone sayısı bakımından 2012 yılında bir önceki yıla göre %1,6 artış tüketilen elektrikte ise %10,9 artış gerçekleşmiştir. 2011 yılında ise abone sayısı bakımından 2011 yılında bir önceki yıla göre %1,8 artış; tüketilen elektrikte ise % -56,6 azalış gerçekleşmişti. Tarife gruplarına göre abone sayısı ve tüketim miktarları incelendiğinde; tüketimde önemli paya sahip olan sanayi grubunda abone sayısında %3,1 artış, tüketimde ise %17,1 artış, meskenlerde ise abone sayısında %1,2 ve tüketimde de %9,5 artış gerçekleşmiştir. 2011 yılında ise sanayi grubu abone sayısında %10 artış, tüketimde ise %-22 azalış, mesken abone sayısında %1,1 ve tüketimde de %10,1 artış gerçekleşmişti. Tablo XIV.4 Tarife Gruplarına Göre Adana İli Abone Sayısı ve Tüketim Miktarları Tüketim kWh

Tarife Grupları

2011

916.021.190

17,1

1.264

1.303

417.758.224

3,8

92023

2012

SANAYİ

781.985.680

TİCARETHANE

402.456.030

Abone Başına Düşen Tüketim kWh 2011

2012

3,1

618.660

703.009

92.853

0,9

4.373

4.499

82.409.640

119.218.059

44,7

5.872

6.212

5,8

14.034

19.192

1.341.888.220

1.468.749.778

9,5

648.631

656.220

1,2

2.069

2.238

RESMİ DAİRE

174.577.361

204.678.674

17,2

2.550

2.708

6,2

68.462

75.583

DİĞER

366.518.407

365.437.160

-0,3

30.766

34.068

10,7

11.913

10.727

TOPLAM 3.149.835.338 3.491.863.085 Kaynak : Toroslar Elektrik A.Ş. Adana İl Müdürlüğü

10,9

781.106

793.364

1,6

4.033

4.401

MESKENLER

2011/2010 (%)

2011

TAR. SUL KÜLT. BAL

Abone Sayısı 2012/2011 2012 (%)

ADANA EKONOMİSİ 2013

ENERJİ Grafik XIV.5 Abone Sayısı ve Elektrik Tüketiminin Dağılımı (kWh)

Grafik XIV.6 Tedaş Elektrik Satışlarının İl Bazında Dağılımı (2012)

Grafik XIV.6’da Tedaş 2012 yılı Faaliyet Raporuna göre 2012 yılında elektrik satışlarının il bazında dağılımında Adana ili 6. sırada yer almış olup; bir önceki yıl 7. sırada idi. Toplam enerji tüketimi içindeki payı ise 2011 yılında % 4,5 iken 2012 yılında % 5,2’ye yükselmiştir. Tüketimde İlk üç sırada ise; İstanbul Avrupa, İzmir ve İstanbul Anadolu yer almıştır.

IV.3.1 Kayıp-Kaçak Oranı

Adana ili elektrik enerjisi kayıp-kaçak oranı 2005 yılından itibaren sürekli bir düşüş eğilimine girdiği görülmüş ancak 2011 yılında kayıp kaçak oranında artış gerçekleşmiştir. 2012 yılında ise bir önceki yıla göre yaklaşık 2 puan azalış gerçekleşmiştir. 2005 yılında % 10,13 olan kayıp-kaçak oranı, 2008 yılında % 8,24’e, 2009 yılında % 8,23’e gerilemiş ve 2010 yılında % 8,24 Kaynak : 2012 Yılı TEDAŞ Faaliyet Raporu olarak gerçekleşmiştir. Ancak 2011 yılında kayıp kaçak oranı yaklaşık 5 puan artış göstermiş ve % 13,4’e yükselmiş olup 2012 yılında % 11,20’ye gerilemiştir. İller bazında kayıp-kaçak oranına göre sıralamasında Adana ili % 11,20 ile 19. Sırada % 13,4 oran ile en fazla kayıp kaçak oranı sıralamasında 15. sıradadır. 2010 yılında ise % 8,24 kayıp-kaçak oranı ile 34. sıradaydı. Türkiye kayıp-kaçak oranı ortalaması ise 2010 yılında % 18,2 iken; 2011 yılında büyük oranda artış görülmüş ve kayıp-kaçak oranı % 24,1’e ve 2012 yılında da % 25,7’ye yükselmiştir. Tablo XIV.4 Adana İli Kayıp-Kaçak Oranı (2005-2012) KAYIP ORANI

2005 10,13%

2006 9,45%

2007 8,82%

2008 8,24%

2009 8,23%

2010 8,24%

2011 13,4%

2012 11,20%

Kaynak : TEDAŞ Faaliyet Raporu

ADANA EKONOMİSİ 2013

ENERJİ Grafik XIV.7 Kayıp Elektrik Enerjisi Oranının Yıllara Göre Dağılımı (2005-2012)

Grafik XIV.8 Grafik XIV.6 Kayıp-Kaçak Tedaş Elektrik Oranının İl Bazında Dağılımı (2012)

Grafik XIV.8’de Tedaş 2012 yılı Faaliyet Raporuna göre 2012 yılında il bazında kayıp-kaçak oranı sıralaması yer almaktadır. Adana ili % 11,2 kayıp kaçak oranı ile 19. sırada olup; bir önceki yıl % 13,4 kayıp kaçak oranı ile 15. sırada idi. İlk sırada % 78,6 oran ile Şırnak, % 76,0 ile Mardin ve % 73,3 oran Diyarbakır illeri sıralanmaktadır. En düşük kayıp-kaçak oranına sahip ile ise % 6 ile Isparta’dır.

Kaynak : 2012 Yılı TEDAŞ Faaliyet Raporu 80

ADANA EKONOMİSİ 2013

MİLLİ HESAPLAR XV. MİLLİ HESAPLAR

XV.1 Gayri Safi Milli Hasıla

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından hesaplanmakta olup, bir ekonomide yerleşik olan üretici birimlerin belli bir dönemde, yurt içi faaliyetleri sonucu yaratmış oldukları tüm mal ve hizmetlerin üretim değerleri toplamından bu mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan girdiler toplamının düşülmesi ile oluşmaktadır. TUİK tarafından il bazında GSYH hesaplaması en son 2001 yılı için yapılmıştır. Bu çerçevede Tablo XV.1 de görüldüğü üzere yıllara göre Adana ili kişi başına düşen GSYİH’ sının, Türkiye’nin üstünde olduğu anlaşılmaktadır. Diğer yandan kişi başına düşen GSYH değerinde yıllara göre artış kaydedilmişken; satınalma gücü paritesine göre Dolar bazında kişi başına GSYH’ da azalma gerçekleştiği anlaşılmaktadır. Tablo XV.1 Kişi Başına Düşen GSYH-Türkiye-Adana (1995-2001) YILLAR

Cari fiyatlarla Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (TL) TÜRKİYE ADANA

Cari fiyatlarla Kişi Başına Düşen Gayri Satınalma Gücü Paritesine göre kişi Safi Yurtiçi Hasıla ($) başına GSYİH ($) TÜRKİYE ADANA TÜRKİYE ADANA

1995

125.923.952

131.340.788

2.727

2.844

5.498

5.734

1996 1997 1998

235.611.113 461.522.054 822.976.986

238.911.453 542.772.441 960.587.050

2.888 3.021 3.176

2.928 3.553 3.707

5.938 6.458 6.629

6.021 7.595 7.738

1999 2000

1.203.124.428 1.846.747.873

1.395.997.543 2.063.558.157

2.847 2.941

3.304 3.286

6.274 6.816

7.279 7.616

2001 2.600.082.172 Kaynak :Türkiye İstatistik Kurumu

2.833.778.402

2.146

2.339

6.132

6.683

Tablo XV.2’ de ise kişi başına düşen GSYH değerinin Türkiye ve Adana için yıllara göre yüzde değişimleri yer almaktadır. Buna göre dolar bazında kişi başına düşen GSYH değerinde, 2001 yılında Adana ilinde % 29, Türkiye’de ise % 27 azalma gerçekleşmiştir. TL olarak ise artış kaydedildiği halde dolar bazında azalış gerçeklemiş olması, yıllara göre Doların TL karşında değer kazanmış olmasından kaynaklanmıştır. Tablo XV.2. Kişi Başına Düşen GSYH Türkiye-Adana % Değişim (1996-2001) YILLAR

Cari fiyatlarla Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (TL) TÜRKİYE

Cari fiyatlarla Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla ($)

ADANA

TÜRKİYE

Satınalma Gücü Paritesine göre kişi başına GSYİH ($)

ADANA

TÜRKİYE

ADANA

1996

1997

127

1998

1999

-10

-11

-5

-6

2000

-1

-27

-29

-10

-12

2001 41 Kaynak :Türkiye İstatistik Kurumu

ADANA EKONOMİSİ 2013

MİLLİ HESAPLAR Tablo XV.3. te iktisadi faaliyet kollarına göre 2000 ve 2001 yılları GSYH alıcı fiyat değerleri yer almaktadır. 2001 yılında sektör paylarında genel olarak 2000 yılına göre azalma olduğu; aynı şekilde gelişme hızının da geçen yılın altında kaldığı anlaşılmaktadır. Tablo XV.3.İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Gayri Safi Yurtiçi Hasıla

2000 Yılı Değer

Tarım

482.207.690

Çiftçilik ve hayvancılık

462.411.645

Ormancılık

10.951.087

Bankacılık

8.844.958

Sanayi Madencilik ve taş ocakçılığı İmalat sanayi Elektrik, gaz ve su

1.012.874.988 44.567.586 878.827.302 89.480.101

İnşaat sanayi

140.694.713

Ticaret

675.361.343

Toptan ve perakende ticaret

614.517.995

Otel lokanta hizmetleri

60.843.348

Ulaştırma ve haberleşme

613.911.368

Mali müesseseler

170.751.396

Konut sahipliği

104.567.703

Serbest meslek hizmetleri

128.263.834

(Eksi)izafi banka hizmetleri

75.093.227

Sektörler toplamı Devlet hizmeti Kar amacı olmayan özel hizmet kurumu Toplam İthalat vergileri GSYIH alıcı fiyatlarıyla

Kaynak :Türkiye İstatistik Kurumu

ADANA EKONOMİSİ 2013

3.253.539.808 378.262.663 8.257.811 3.640.060.282 165.122.387 3.805.182.669

2001 Yılı

Sektör Payları

% 12,7 12,2 0,3 0,2 26,6 1,2 23,1 2,4 3,7 17,7 16,1 1,6 16,1 4,5 2,7 3,4 2 85,5 9,9 0,2 95,7 4,3 100

Gelişme Hızı

Değer

44,4 44,9 45,5 21,5 66,5 145,3 64,3 62 48,6 70,9 71,6 64,3 49,9 20,6 64,4 58 3,7 58,3 48,2 57,6 57,2 122,8 59,2

586.399.784 560.228.004 16.928.502 9.243.278 1.455.686.416 52.686.654 1.267.386.178 135.613.585 182.731.216 990.997.403 894.747.513 96.249.890 939.550.152 267.896.485 164.529.057 186.709.684 227.844.262 4.546.655.936 539.082.490 16.093.861 5.101.832.287 210.374.372 5.312.206.659

Sektör Payları

% 11 10,5 0,3 0,2 27,4 1 23,9 2,6 3,4 18,7 16,8 1,8 17,7 5 3,1 3,5 4,3 85,6 10,1 0,3 96 4 100

Gelişme Hızı

% 21,6 21,2 54,6 4,5 43,7 18,2 44,2 51,6 29,9 46,7 45,6 58,2 53 56,9 57,3 45,6 203,4 39,7 42,5 94,9 40,2 27,4 39,6

MİLLİ HESAPLAR Tablo XV.4.iller bazında kişi başına düşen gayri safi yurt içi hasıla değerleri yer almaktadır. Buna göre Adana ilinin 2001 yılında 2.339 ABD Doları ile 18. sırada olduğu görülmektedir. Tablo XV.4.İller İtibariyle Kişi Başına Düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Sıra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46

Toplam Kocaeli Bolu Kırklareli Yalova Muğla İzmir İstanbul Zonguldak Ankara Kırıkkale Bilecik Eskişehir Bursa Tekirdağ Manisa İçel Edirne Adana Çanakkale Antalya Artvin Denizli Nevşehir Sakarya Aydın Karaman Balıkesir Burdur Rize Kilis Kayseri Kütahya Kastamonu Nİğde Hatay Elazığ Samsun Çorum Gaziantep Karabük Tunceli Kahramanmaraş Konya Isparta Trabzon Kırşehir

TL 2.600.082.172 7.467 668 527 5.106.479.612 4.348.851.815 4 194 541 459 4 006 697 953 3.894.375.088 3.710.790.992 3 597 058 079 3.333.151.710 3.300 588 724 3.130.590.698 3.043.596.777 3.037.058.089 3.026 176 511 2.978 180 235 2.970.183.461 2.910.841.287 2.833.778.402 2.828.825.311 2.656.662.733 2.588.319.416 2.583.608.864 2 564 314 396 2 553 835 034 2.443.731.063 2.437 569 320 2.429.091.750 2.363.735.814 2.298 251 774 2.200 962 607 2.188.102.360 2.186 191 990 2.157.928.277 2.157 731 953 2.127.890.962 2.064.519.948 2.034 722 614 2.003.149.968 1.929.099.640 1.922 588 689 1.919 277 306 1.918 739 157 1.882 690 420 1.828.593.544 1.824 075 743 1.802.514.345

Kaynak :Türkiye İstatistik Kurumu

Gelişme hızı % 40,8 57,4 43,0 58,5 43,2 50,0 44,1 33,8 51,6 28,0 53,8 41,6 43,8 38,5 41,2 44,1 43,5 28,3 37,3 30,0 45,3 46,4 46,5 40,4 37,7 32,7 38,7 37,2 38,0 49,9 51,2 51,0 54,3 42,7 37,2 38,2 45,9 39,4 40,1 46,2 36,9 53,5 58,3 33,8 38,2 50,7 48,9

ABD $ 2.146 6.165 4.216 3.590 3.463 3.308 3.215 3.063 2.969 2.752 2.725 2.584 2.513 2.507 2.498 2.459 2.452 2.403 2.339 2.335 2.193 2.137 2.133 2.117 2.108 2.017 2.012 2.005 1.951 1.897 1.817 1.806 1.805 1.781 1.781 1.757 1.704 1.680 1.654 1.593 1.587 1.584 1.584 1.554 1.510 1.506 1.488

Sıra 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81

Sinop Giresun Amasya Uşak Malatya Sivas Tokat Diyarbakır Afyon Batman Erzincan Osmaniye Düzce Çankırı Siirt Gümüşhane Ordu Erzurum Bartın Bayburt Şanlıurfa Mardin Aksaray Adıyaman Kars Van Iğdır Yozgat Ardahan Hakkari Bingöl Bitlis Şırnak Muş Ağrı

Gelişme hızı %

1.767 496 253 1.748.171.521 1.742.520.718 1.739 187 095 1.715 909 399 1.694 144 192 1.659 931 430 1.591.031.414 1.529.850.916 1.472 656 567 1.403.174.842 1.400 973 727 1.383 874 517 1.376.454.959 1 345 936 659 1.302.730.895 1 288 821 381 1.285.589.548 1.285 251 314 1 231 637 080 1.220 650 881 1.190 965 352 1.169 893 115 1.112.304.383 1.072.957.473 1.040 895 400 1.035 372 588 1.032 211 469 1.020 420 900 1.012.347.985 963.049.026 782.259.083 773 356 408 700 297 377 688.325.573

49,8 48,5 35,4 35,3 46,6 54,1 49,3 49,8 41,1 50,5 46,0 43,1 34,5 36,7 53,2 39,1 49,3 41,0 51,1 49,9 49,4 64,8 30,5 41,7 50,7 48,3 41,2 31,4 53,5 43,7 43,9 41,1 48,4 53,8 33,0

ABD $ 1.459 1.443 1.439 1.436 1.417 1.399 1.370 1.313 1.263 1.216 1.158 1.157 1.142 1.136 1.111 1.075 1.064 1.061 1.061 1.017 1.008 983 966 918 886 859 855 852 842 836 795 646 638 578 568

ADANA EKONOMİSİ 2013

MİLLİ HESAPLAR XV.2 Gayri Safi Katma Değer

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 2004 yılından itibaren iktisadi faaliyet kollarına göre cari fiyatlarla yıllık olarak yapılan bölgesel gayri safi katma değer hesaplamaları İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) Düzey 2’ye göre tarım, sanayi, hizmetler olarak derlenerek hesaplanmıştır. Söz konusu veri hesaplamalarında vergiler dahil edilmemiştir. Buna göre TR62 Bölgesi olan Adana-Mersin için hesaplanmış Gayri Safi Katma Değer, iktisadi faaliyet kollarına göre tablo XV.5’te yer almaktadır. Buna göre 2011 yılı itibariyle Adana-Mersin toplam Gayri Safi Katma Değeri 45 milyar 529 milyon TL’ dir. Aynı tabloda bir önceki yıla göre artış hızları incelendiğinde de en fazla artış ortalama %16,4 ile 2005 yılında gerçekleşmiş olup; 2011 yılında %14,1 artış gerçeklemiştir İktisadi faaliyet kolları bazında bir önceki yıla göre artış hızlarında ise en fazla artış 2005 yılında % 24,5 ile tarımda görülmüştür. 2011 yılında ise %16 ile hizmetlerde gerçekleşmiştir. Tablo XV.5 Adana-Mersin İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Gayri Safi Katma Değer (2004-2011) Tarım (Bin TL) 3.491.006 4.347.767 4.466.842 5.014.007 5.262.912 5.698.461 6.348.883 6.705.681

Yıl 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Yıllar

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Tarım 24,5 2,7 12,2 5,0 8,3 11,4 5,6

Kaynak :Türkiye İstatistik Kurumu

Sanayi (Bin TL) 4.629.543 5.394.126 6.307.753 7.191.925 8.042.157 7.317.898 8.334.798 9.571.186

Hizmetler (Bin TL) 11.999.922 13.675.025 16.405.820 18.502.708 20.815.049 21.670.231 25.225.322 29.252.436

Bir Önceki Yıla Göre Artış % Sanayi 16,5 16,9 14,0 11,8 -9,0 13,9 14,8

Gayri Safi Katma Değer Toplamı (Bin TL) 20.120.471 23.416.918 27.180.415 30.708.639 34.120.118 34.686.590 39.909.003 45.529.304

Hizmetler 14,0 20,0 12,8 12,5 4,1 16,4 16,0

Gayrisafi Katma Değer 16,4 16,1 13,0 11,1 1,7 15,1 14,1

Grafikte görüldüğü üzere iktisadi faaliyet kollarına göre sektör paylarında 2011 yılında %64,2 pay ile hizmetler faaliyet kolu, Gayri Safi Katma Değer içinde en fazla paya sahiptir. Ardından %21 ile sanayi ve %14,7 ile tarım sıralanmaktadır. Grafik XV.1 Adana-Mersin İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Gayri Safi Katma Değer Payları ϭϮϬ͕Ϭ

ϭϬϬ͕Ϭ

ϴϬ͕Ϭ ϱϵ͕ϲ

ϱϴ͕ϰ

Ϯϯ͕Ϭ

Ϯϯ͕Ϯ

Ϯϯ͕ϰ

Ϯϯ͕ϲ

ϭϳ͕ϰ

ϭϴ͕ϲ

ϭϲ͕ϰ

ϭϲ͕ϯ

ϭϱ͕ϰ

ϲϬ͕ϯ

ϲϬ͕ϰ

ϲϭ͕Ϭ

ϲϮ͕ϱ

ϲϯ͕Ϯ

ϲϰ͕Ϯ

Ϯϭ͕ϭ

ϮϬ͕ϵ

Ϯϭ͕Ϭ

ϭϲ͕ϰ

ϭϱ͕ϵ

ϲϬ͕Ϭ

ϰϬ͕Ϭ

ϮϬ͕Ϭ ϭϰ͕ϳ

Ϭ͕Ϭ ϮϬϬϰ

ϮϬϬϱ

ϮϬϬϲ

ϮϬϬϳ dĂƌŦŵ

ADANA EKONOMİSİ 2013

^ĂŶĂǇŝ

ϮϬϬϴ ,ŝǌŵĞƚůĞƌ

ϮϬϬϵ

ϮϬϭϬ

ϮϬϭϭ

MİLLİ HESAPLAR Göre Gayri Safi Katma Değer Payları Bölgesel bazda Gayri Safi Katma Değerlerde Adana-Mersin bölgesi 2011 yılında 45 milyar 529 milyon TL katma değer ile bölgeler sıralamasında 7’inci sırada yer almıştır. Bölgelere göre paylar incelendiğinde de Adana ili Türkiye genelindeki payı %4 olup; en fazla pay %27,2 ile İstanbul ilindedir. Tablo XV.6 Düzey 2 Bölgeler Bazında Gayri Safi Katma Değer ve Payları (2011 Yılı) Düzey-2 Bölgeler

Gayrisafi Katma Değer (BinTL)

Bölge Payları%

İstanbul

312.437.660

27,2

Ankara

99.304.709

8,6

İzmir

75.922.162

6,6

Bursa, Eskişehir, Bilecik

73.528.126

6,4

Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova

72.270.948

6,3

Antalya, Isparta, Burdur

45.746.298

4,0

Adana, Mersin

45.529.304

4,0

Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak

41.304.909

3,6

Aydın, Denizli, Muğla

40.106.739

3,5

Tekirdağ, Edirne, Kırklareli

31.168.871

2,7

Samsun, Tokat, Çorum, Amasya

30.943.620

2,7

Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye

29.790.758

2,6

Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane

28.046.924

2,4

Konya, Karaman

26.967.317

2,3

Kayseri, Sivas, Yozgat

26.306.909

2,3

Balıkesir, Çanakkale

24.647.513

2,1

Şanlıurfa, Diyarbakır

23.258.247

2,0

Gaziantep, Adıyaman, Kilis

20.288.517

1,8

Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir

17.775.668

1,5

Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli

16.047.989

1,4

Mardin, Batman, Şırnak, Siirt

15.891.229

1,4

Zonguldak, Karabük, Bartın

14.702.618

1,3

Van, Muş, Bitlis, Hakkari

11.989.848

1,0

Erzurum, Erzincan, Bayburt

10.592.427

0,9

Kastamonu, Çankırı, Sinop

8.198.649

0,7

Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan

7.685.179

Türkiye Kaynak :Türkiye İstatistik Kurumu

1.150.453.139

0,7 100,0

ADANA EKONOMİSİ 2013

MİLLİ HESAPLAR Bölgesel bazda Gayri Safi Katma Değerlerde iktisadi faaliyet kollarına göre Türkiye payları Tablo XV.7’de yer almakta olup Adana-Mersin bölgesi 26 bölge arasında 2011 yılında 7’inci sırada yer almaktadır. Faaliyet kollarına göre tablo incelendiğinde de Türkiye payı arasında en önemli pay tarım sektöründedir. 2011 yılı itibariyle tarım sektörü %6,5 pay ile 26 bölge içerisinde 4’üncü sırada yer almıştır. Sanayi sektörü ise %3 pay ile 8’inci sırada, hizmetler sektörü de %4 pay ile 7’inci sırada yer almıştır. Tablo XV.7 İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Adana-Mersin Bölgesinin Türkiye’deki Payı (%) Yıl 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Tarım 6,6 7,2 7,1 7,8 7,3 7,2 6,8 6,5

Kaynak :Türkiye İstatistik Kurumu

Sanayi 3,3 3,4 3,3 3,4 3,5 3,3 3,2 3

Hizmetler 4 3,9 3,9 3,9 3,8 3,8 4 4

Bölgelere GSKD Göre Sıralaması 6. Sıra 6. Sıra 6. Sıra 6. Sıra 6. Sıra 6. Sıra 7. Sıra 7. Sıra

Adana-Mersin bölgesinde kişi başına düşen katma değer 12.125 TL olup; bölgesel bazlı sıralamada 12. sıradadır. Tablo XV.8 Kişi Başına Düşen Gayri Safi Katma Değer (2004-2011) Yıl

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Kişi başına GSKD (TL)

5.821

6.691

7.674

8.569

9.431

9.461

10.734

12.125

Kişi başına GSKD ($)

4.065

4.965

5.327

6.593

7.363

6.125

7.147

7.232

Kaynak :Türkiye İstatistik Kurumu

ADANA EKONOMİSİ 2013

GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİ XVI. GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİ

Tablo XVI.1’ de 2013 yılı iller bazında Merkezi Yönetim bütçe-gelir-gider karşılaştırması yapılmış olup; Adana ili %47,3 tahsilattahakkuk oranı ile 75’inci sırada yer almıştır. 2012 yılında ise %48,3 tahsilat-tahakkuk oranı ile 79’uncu sıradaydı. 2013 yılında en fazla tahsilat-tahakkuk oranına sahip il %89,4 ile Kocaeli ili olup; ardından %86,1 oran ile Tunceli ve %80,3 oran ile Rize illeri sıralanmaktadır. Türkiye genel, tahakkuk-tahsilat oranı ise 2013 yılında %71,1 olup bir önceki yıl %70,5 idi. Adana ili 2013 yılında %47,3 tahsilat-tahakkuk oranı ile Türkiye oranının çok altında kalmıştır. TABLO XVI.1 Aralık Ayı İller Bazında Merkezi Yönetim Bütçe Gelir Ve Giderlerinin Karşılaştırması (Kümülatif) (2012-2013) Tahakkuk

Sıra

[1]

İller 1

Kocaeli

Tunceli

Rize

İzmir

5 6

Gümüşhane Kırıkkale

7 8 9

Bayburt

Tekirdağ

2012 YILI Tahsilat

40.732.590

[2]

% Payı (%)

Top.Tah. İç. [2/1]

İller

36.698.791

11,1

90,1

Kocaeli

Tahakkuk

2013 YILI Tahsilat

[1] 46.356.286

[2]

% Payı (%)

Top. Tah.İç. [2/1]

41.443.276

10,6

89,4

74.380

62.360

0,0

83,8

Tunceli

83.878

72.190

0,0

86,1

595.297

489.387

0,1

82,2

Rize

653.511

524.516

0,1

80,3

42.597.252

33.866.338

10,2

79,5

Gümüşhane

111.891

88.903

0,0

79,5

97.594 932.437

77.296 733.176

0,0 0,2

79,2 78,6

Bayburt İzmir

61.990 47.872.258

48.594 37.463.626

0,0 9,6

78,4 78,3

Edirne

918.319

718.614

0,2

78,3

Edirne

1.018.972

791.547

0,2

77,7

Kastamonu

600.041

468.500

0,1

78,1

Kırıkkale

1.217.485

943.680

0,2

77,5

51.827

40.126

0,0

77,4

Ankara

70.506.239

54.524.332

14,0

77,3

77,2

Kastamonu

……

3.810.780 ……

2.942.997 ……

0,9 ……

……

675.876 ……

518.508 ……

0,1 ……

76,7 ……

1.747.990

919.033

0,3

52,6

Kırklareli

850.519

421.099

0,1

49,5

Van

793.763

415.139

0,1

52,3

Osmaniye

650.014

319.287

0,1

49,1

Niğde

396.957

205.580

0,1

51,8

Amasya

589.003

283.335

0,1

48,1

Şırnak

332.186

170.188

0,1

51,2

Adana

5.750.774

2.722.567

0,7

47,3

Mardin

469.277

235.439

0,1

50,2

Van

1.093.305

498.585

0,1

45,6

Düzce

669.963

332.579

0,1

49,6

Batman

695.075

315.213

0,1

45,3

Gaziantep

2.604.924

1.284.672

0,4

49,3

Iğdır

Adana

4.904.884

2.371.452

0,7

48,3

Gaziantep

Iğdır

190.964

84.366

0,0

44,2

Hakkari

134.701

25.130

0,0

18,7

Toplam

470.699.859

331.700.350

100

70,5

Sakarya

73 74

Kaynak : Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü

198.450

86.967

0,0

43,8

3.856.350

1.612.848

0,4

41,8

Mardin

654.857

242.797

0,1

37,1

Hakkari

280.466

46.859

0,0

16,7

548.039.720

389.440.772

100

71,1

Toplam

ADANA EKONOMİSİ 2013

GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİ Adana ilinin tahakkuk ve tahsilatının yıllara göre dağılımının yer aldığı grafik XVI.1’e bakıldığında tahakkuk edilen vergi gelirlerinin tahsilatı 1996 yılında başa baş iken ilerleyen yıllarda tahakkuk artışı tahsilatın üzerinde kalmış ve ilerleyen yıllarda git gide makas aralığı açılmıştır. GRAFİK XVI.1 Adana İli Vergi Gelirleri Tahakkuk-Tahsilatın Dağılımı (2003-2013) ϰ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ ϯ͘ϱϬϬ͘ϬϬϬ ϯ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ Ϯ͘ϱϬϬ͘ϬϬϬ Ϯ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ ϭ ϱϬϬ ϬϬϬ ϭ͘ϱϬϬ͘ϬϬϬ ϭ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ ϱϬϬ͘ϬϬϬ Ϭ ϮϬϬϯ

ϮϬϬϰ

ϮϬϬϱ

ϮϬϬϲ

ϮϬϬϳ d , <<h<

ϮϬϬϴ

ϮϬϬϵ

ϮϬϭϬ

ϮϬϭϭ

ϮϬϭϮ

ϮϬϭϯ

d ,^7> d

Tablo XVI.2 ‘de toplam tahakkuk içinde paylar incelendiğinde ise Adana ili 2013 yılında, toplam tahakkuk içindeki % 0,70’lik pay ile iller sıralamasında 10. sırada yer almış olup; 2012 yılında % 0,71 toplam tahakkuk içindeki payı ile iller sıralamasında yine 10. sırada yer almıştı. Toplam tahakkuk içindeki en fazla pay %39,05 ile İstanbul iline ait olup; ardından %14 ile Ankara ve %10,64 ile Kocaeli illeri sıralanmaktadır.

TABLO XVI.2 İllerin Aralık Ayı Merkezi Yönetim Bütçe Gelirlerinin Tahakkuk ve Tahsilatı (2012-2013) (Toplam Tahakkuk İçindeki Paya göre sıralı) Sıra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81

İller İstanbul Ankara Kocaeli İzmir Bursa Mersin Antalya Hatay Tekirdağ Adana …… Muş Bitlis Bingöl Iğdır Kilis Gümüşhane Tunceli Ardahan Bayburt Hakkari Toplam

Tahakkuk [1] 207.653.404 54.853.214 40.732.590 42.597.252 9.556.367 8.278.638 7.716.760 4.358.500 3.810.780 4.904.884 …… 169.990 197.792 154.008 190.964 97.594 74.380 109.634 65.768 51.827 134.701 470.699.859

2012 Yılı Tahsilat [2] 131.764.656 39.185.794 36.698.791 33.866.338 6.523.976 5.968.168 4.519.835 3.314.757 2.942.997 2.371.452 …… 124.078 119.581 105.428 84.366 77.296 62.360 60.004 47.203 40.126 25.130 331.700.350

% [2/1] 63,45 71,44 90,1 79,5 68,27 72,09 58,57 76,05 77,23 48,35 …… 72,99 60,46 68,46 44,18 79,2 83,84 54,73 71,77 77,42 18,66 70,47

Kaynak : Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü 88

ADANA EKONOMİSİ 2013

Top.Tah.İç. Payı (%) 39,72 11,81 11,06 10,21 1,97 1,8 1,36 1 0,89 0,71 …… 0,04 0,04 0,03 0,03 0,02 0,02 0,02 0,01 0,01 0,01 100

İller İstanbul Ankara Kocaeli İzmir Bursa Mersin Antalya Hatay Tekirdağ Adana …… Çankırı Karaman Bingöl Gümüşhane Iğdır Tunceli Kilis Ardahan Bayburt Hakkari Toplam

Tahakkuk [1] 237.161.480 70.506.239 46.356.286 47.872.258 10.835.679 9.503.172 9.086.606 4.938.514 4.463.171 5.750.774 …… 198.407 236.070 184.752 111.891 198.450 83.878 127.632 79.303 61.990 280.466 470.699.859

2013 Yılı Tahsilat [2] 152.064.616 54.524.332 41.443.276 37.463.626 7.361.094 6.882.247 5.462.859 3.679.916 3.387.417 2.722.567 …… 145.446 134.393 122.316 88.903 86.967 72.190 72.008 57.887 48.594 46.859 331.700.350

% [2/1] 64,118598 77,332634 89,401632 78,257487 67,933851 72,420524 60,119906 74,514641 75,897092 47,342619 …… 73,306889 56,929301 66,205508 79,455005 43,823129 86,065476 56,418453 72,994716 78,390063 16,707551 71,1

Top.Tah.İç. Payı (%) 39,05 14,00 10,64 9,62 1,89 1,77 1,40 0,94 0,87 0,70 …… 0,04 0,03 0,03 0,02 0,02 0,02 0,02 0,01 0,01 0,01 100

GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİ XVI.1. Genel Bütçe Gelirleri 2013 yılında Genel Bütçe Gelirlerinde bir önceki yıla göre tahakkukta %17,2; tahsilatta %14,9 artış gerçekleşmiştir. Genel bütçe gelirlerinde önemli kalem vergi gelirleri olup; bunun altında da gelir ve kazanç üzerinden alınan vergilerdir. Gelir ve kazanç üzerinden alınan vergi gelirleri tahakkukunda %9,5; tahsilatta da %11,4 artış gerçekleşmiştir. Diğer önemli gelir kalemi para cezalarıdır. Bu kalemde de tahakkukta %21,2; tahsilatta %4,2 artış gerçekleşmiştir. TABLO XVI.3 Adana Genel Bütçe Gelirleri (Bin TL) Bütçe Gelir Kalemleri Genel Bütçe Gelirleri I-Vergi Gelirleri 1. Gelir ve Kazanç Üzerinden Alınan Vergiler 2. Mülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler

2012 Tahsilat

2013/2012 Artış Oranı %

2013 Tahsilat

4.797.706

2.263.203

Tahsilat / Tahakkuk 47,2

5.623.716

2.599.482

Tahsilat / Tahakkuk 46,2

17,2

14,9

3.121.604

2.026.235

64,9

3.643.876

2.319.375

63,7

16,7

14,5

1.400.346

1.044.103

74,6

1.533.516

1.162.648

75,8

9,5

11,4

Tahakkuk

Tahsilat

236.452

172.573

73,0

263.264

189.321

71,9

11,3

9,7

3. Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri 4. Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden Alınan Vergiler 5. Damga Vergisi

761.167

409.652

53,8

881.516

477.575

54,2

15,8

16,6

93.865

100,0

105.099

100,0

12,0

192.605

131.091

68,1

221.530

151.384

68,3

15,0

15,5

6. Harçlar 7. Başka Yerde Sınıflandırılmayan Diğer Vergiler

203.859

174.840

85,8

268.222

232.400

86,6

31,6

32,9

233.310

111

0,0

370.729

948

0,3

58,9

754,1

II-Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri

95.209

70.204

73,7

99.624

74.575

74,9

4,6

6,2

1. Mal ve Hizmet Satış Gelirleri

35.188

33.497

95,2

42.294

40.519

95,8

20,2

21,0

2.KİT ve Kamu Bankaları Gelirleri 3.Kurumlar Karları 4.Kira Gelirleri 5.Diğer Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri III-Alınan Bağışlar ve Yardımlar ile Özel Gelirler 1.Yurt Dışından Alınan Bağış ve Yardımlar 2.Özel Gelirler IV-Faizler, Paylar ve Cezalar 1.Faiz Gelirleri 2.Kişi ve Kurumlardan Alınan Paylar 3.Para Cezaları 4.Diğer Çeşitli Gelirler V-Sermaye Gelirleri 1.Taşınmaz Satış Gelirleri 2.Taşınır Satış Gelirleri 3.Diğer Sermaye Satış Gelirleri VI-Alacaklardan Tahsilat

9.604

100,0

10.399

100,0

50.428

27.114

53,8

46.964

23.690

50,4

-11

100,0

-33

100,0

435

100,0

12 1.571.800

12 157.671

100,0 10,0

435 1.846.451

435 171.767

100,0 9,3

431.095

6.708

1,6

476.874

13.150

8.673

8.245

95,1

9.301

8.812

1.100.682

132.546

12,0

1.333.741

138.104

10,4

21,2

4,2

31.350

10.172

32,4

26.535

11.701

44,1

-15,4

15,0

9.081

100,0

33.330

100,0

267,0

8.888

100,0

33.330

100,0

275,0

193

100,0

-100,0

Kaynak : Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü

8,3

-6,9

-12,6

200,0

3.525,0

3.525,0 17,5

3.525,0 8,9

2,8

10,6

96,0

94,7

7,2

6,9

ADANA EKONOMİSİ 2013

GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİ XVI.2 İller Bazında Kümülatif Bütçe Karşılaştırması

Tablo XVI.4’te yer alan illere göre bütçe gelir-gider kıyaslaması incelendiğinde; 2013 yılında 12 ilin gelir gider dengesini sağladığı görülmektedir. 2012 yılından 12 ilin gelir gider dengesini sağladığı görülmektedir 2013 yılı tahsilat/gider oranında ilk üç il bir önceki yıl olduğu gibi Kocaeli, İstanbul ve İzmir olarak sıralanmaktadır. Adana ili 2012 yılında %67,82 tahsilat/gider oranı ile iller bazında 18’inci sırada yer almış; 2012 yılında %66,12 tahsilat/gider oranı ile 22’inci sırada yer almıştı. TABLO XVI.4 İllere Göre Kümülatif Bütçe Gelir-Gider Karşılaştırması (2013) (Bin TL) Sıra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 --72 73 74 75 76 77 78 79 80 81

İller Kocaeli İstanbul İzmir Tekirdağ Mersin Ankara Zonguldak Hatay Bursa Antalya Kırıkkale Muğla Yalova Manisa Aksaray Denizli Eskişehir Adana Gaziantep Sakarya -----------------Bitlis Ardahan Van Kars Muş Şırnak Bingöl Mardin Tunceli Hakkari

Tahakkuk [1] 46.356.286 237.161.480 47.872.258 4.463.171 9.503.172 70.506.239 2.535.394 4.938.514 10.835.679 9.086.606 1.217.485 2.874.213 655.547 2.694.618 842.506 2.269.384 2.585.082 5.750.774 3.856.350 2.097.807 -------

Tahsilat [2] 41.443.276 152.064.616 37.463.626 3.387.417 6.882.247 54.524.332 1.760.223 3.679.916 7.361.094 5.462.859 943.680 1.875.284 385.024 1.746.486 563.802 1.348.221 1.851.189 2.722.567 1.612.848 1.088.930 -------

230.446 157.128 79.303 57.887 1.093.305 498.585 256.374 173.317 208.742 149.538 380.272 212.478 184.752 122.316 654.857 242.797 83.878 72.190 280.466 46.859 Toplam 548.039.720 389.440.772 Kaynak : Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü

ADANA EKONOMİSİ 2013

Top.Tah.İç.

Giderler

Top.Gid.İç.

Payı (%) 10,64 39,05 9,62 0,87 1,77 14,00 0,45 0,94 1,89 1,40 0,24 0,48 0,10 0,45 0,14 0,35 0,48 0,70 0,41 0,28 ------0,04 0,01 0,13 0,04 0,04 0,05 0,03 0,06 0,02 0,01

[3] 3.540.172 17.545.320 8.586.220 1.331.167 3.471.614 34.685.615 1.134.472 2.460.368 5.229.423 3.941.869 797.445 1.745.356 428.620 2.038.497 669.135 1.740.995 2.415.638 4.014.443 2.386.237 1.623.810 ------928.714 347.723 3.051.709 1.061.733 927.223 1.500.853 886.219 1.842.440 668.298 1.323.450

Payı (%) 0,87 4,30 2,11 0,33 0,85 8,50 0,28 0,60 1,28 0,97 0,20 0,43 0,11 0,50 0,16 0,43 0,59 0,98 0,59 0,40 ------0,23 0,09 0,75 0,26 0,23 0,37 0,22 0,45 0,16 0,32

[2/3] 1170,66 866,70 436,32 254,47 198,24 157,20 155,16 149,57 140,76 138,59 118,34 107,44 89,83 85,68 84,26 77,44 76,63 67,82 67,59 67,06 ------16,92 16,65 16,34 16,32 16,13 14,16 13,80 13,18 10,80 3,54

[2/1] 89,40 64,12 78,26 75,90 72,42 77,33 69,43 74,51 67,93 60,12 77,51 65,25 58,73 64,81 66,92 59,41 71,61 47,34 41,82 51,91 ------68,18 72,99 45,60 67,60 71,64 55,88 66,21 37,08 86,07 16,71

100,00

407.889.625

100,00

95,48

71,06

BANKACILIK XVII. BANKACILIK

XVII.1 Mevduat ve Kredi

Türkiye Bankalar Birliği Finansal Türkiye Haritası verilerine göre Tablo XVII.1’de yer alan Adana ili kredi ve mevduatları 20072013 yılları dağılımları incelendiğinde; 2013 yılında mevduatta %16 artış gerçekleşmiş ve 13 milyar 464 milyon TL’ye ulaşmıştır. Kullanılan kredilerde ise 2013 yılında %25 artış gerçekleşmiş ve 22 milyar 611 milyon TL kredi kullanılmıştır. 2012 yılında ise mevduatta %9, kredi de ise %20 artış gerçekleşmişti. Kredi mevduat oranında ise 2012 yılında %168 olarak gerçekleşmiş olup; bir önceki yıla göre yüzdesel bazda 12 puanlık artış olmuştur. Yani her 100 TL mevduata karşılık 168 TL kredi kullanılmış olup, 2012 yılında bu oran %156 olarak gerçekleşmiş ve her 100 TL mevduata karşılık 156 TL kredi kullanılmıştı.

Tablo XVII.1 Adana İli Mevduat ve Kredi Dağılımları (2007-2013) (Bin TL) Veri 2007 Mevduat 6.456.527 Nakdi Krediler 4.867.422 Takipteki Alacaklar 230.977 Nakdi Kredi Mevduat Oranı % 75 Mevduat % Değişim Nakdi Krediler % Değişim Takipteki Alacaklar % Değişim Kaynak:BDDK-Finansal Türkiye Haritası

2008 7.938.853 6.948.987 301.872 88 23 43 31

2009 8.845.173 8.112.385 625.624 92 11 17 107

2010 10.183.479 11.227.740 615.736 110 15 38 -2

2011 10.656.809 15.064.399 573.571 141 5 34 -7

2012 11.577.547 18.097.062 709.635 156 9 20 24

2013 13.464.076 22.611.365 938.456 168 16 25 32

Grafik XVII.1 Adana İli Mevduat ve Kredilerinin Dağılımı (2007-2013) (BinTL)

ϮϮ͘ϲϭϭ͘ϯϲϱ

Ϯϱ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϳϲ ϭϯ͘ϰϲϰ͘Ϭϳ

ϭϴ͘Ϭϵϳ͘ϬϲϮ ϭϭ͘ϱϳϳ͘ϱϰϳ

ϭϬ͘ϲϱϲ͘ϴϬϵ

ϭϭ͘ϮϮϳ͘ϳϰϬ

ϴ͘ϭϭϮ͘ϯϴϱ

ϴ͘ϴϰϱ͘ϭϳϯ

ϳ͘ϵϯϴ͘ϴϱϯ

ϲ͘ϵϰϴ͘ϵϴϳ

ϲ͘ϰϱϲ͘ϱϮϳ

ϱ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϰ͘ϴϲϳ͘ϰϮϮ

ϭϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭϬ͘ϭϴϯ͘ϰϳϵ

ϭϱ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϰ͘ϯϵϵ ϭϱ͘Ϭϲϰ

ϮϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϭ ϮϬϬϳ

ϮϬϬϴ

ϮϬϬϵ DĞǀĚƵĂƚ

ϮϬϭϬ

ϮϬϭϭ

ϮϬϭϮ

ϮϬϭϯ

EĂŬĚŝ <ƌĞĚŝůĞƌ

ADANA EKONOMİSİ 2013

BANKACILIK XVII.2 İllere Göre Mevduatın Dağılımı

Mevduatın İllere göre dağılımında 2013 yılında Adana ili toplam 13 milyar 464 milyon TL mevduat ile iller bazında sıralamada 7’inci sırada yer almıştır. Toplam mevduat payı ise %1,4’ tür. 2012 yılında 11 milyar 577 milyon TL mevduat ile iller bazında sıralamada 7’inci sırada yer almış olup toplam mevduattaki payı %1,5 idi. Toplam mevduat sıralamasında en fazla mevduat 411 milyar 622 milyon TL ile İstanbul ilinde toplanmıştır. Ardından 152 milyar 401 milyon TL ile Ankara ve 48 milyar 640 milyon TL toplam mevduat ile İzmir illeri sıralanmaktadır. Tablo XVII.2 Mevduatın İllere ve Bölgelere Göre Dağılımı (2012-2013) Sıra

İller

İllerin Payı %

340.151.659 126.808.258

44,1 16,4

İSTANBUL ANKARA

2012

1 2

İSTANBUL ANKARA

İZMİR

41.739.533

5,4

ANTALYA

17.443.673

2,3

5 6 7 8 9 10

BURSA KOCAELİ ADANA KONYA MERSİN MUĞLA

17.439.190 13.225.436 11.577.547 9.063.547 8.210.430 7.561.735

2,3 1,7 1,5 1,2 1,1 1,0

--ŞIRNAK

--476.527

BİTLİS

74 75

İller

2013

İllerin Payı %

411.622.623 152.401.497

43,5 16,1

İZMİR

48.640.884

5,1

ANTALYA

21.510.432

2,3

2,3 1,7 1,5 1,2 1,1 1,0

BURSA KOCAELİ ADANA KONYA MERSİN MUĞLA

21.408.878 16.661.096 13.464.076 10.796.124 10.063.334 9.415.136

2,3 1,8 1,4 1,1 1,1 1,0

--0,1

--SİİRT

--591.968

--0,1

423.009

0,1

BİNGÖL

554.909

0,1

IĞDIR BİNGÖL

409.998 389.729

0,1 0,1

BİTLİS IĞDIR

534.974 513.905

0,1 0,1

HAKKARİ

354.068

0,0

MUŞ

498.335

0,1

MUŞ

333.664

0,0

HAKKARİ

485.670

0,1

GÜMÜŞHANE

331.342

0,0

GÜMÜŞHANE

432.260

0,0

79 80

BAYBURT KİLİS

232.730 216.342

0,0 0,0

KİLİS BAYBURT

277.312 259.120

0,0 0,0

ARDAHAN

211.325

0,0

ARDAHAN

255.558

0,0

Toplam : 771.884.082 Kaynak:BDDK-Finansal Türkiye Haritası

100

945.769.958

100

ADANA EKONOMİSİ 2013

100

Toplam :

BANKACILIK XVII.3 İllere Göre Kredilerin Dağılımı

Kredilerin illere göre dağılımında Adana ili 22 milyar 611 milyon TL kullanılan kredi ile iller sıralamasında 8’inci sırada yer almıştır. İlk sırada 425 milyar 684 milyon TL kredi ile İstanbul ili yer almakta olup ardından 128 milyar 478 milyon TL kredi ile Ankara ve 60 milyar 249 milyon TL kredi ile İzmir illeri sıralanmıştır. Adana ilinin toplam krediler arasındaki payı ise 2013 yılı için %2,1 olup bir önceki yıl %2,1 idi. Toplam krediler arasında en fazla pay %39,5 pay ile İstanbul iline aittir. Ardından %11,9 ile Ankara ve %5,6 ile İzmir illeri sıralanmaktadır. Tablo XVII.3 Kredi Stokunun İllere Göre Dağılımı (2012-2013) (Bin TL)

Sıralama 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 --72 73 74 75 76 77 78 79 80 81

İller İSTANBUL ANKARA İZMİR ANTALYA BURSA KOCAELİ ADANA GAZİANTEP KONYA HATAY --AĞRI MUŞ BİNGÖL IĞDIR GÜMÜŞHANE ARDAHAN KİLİS HAKKARİ TUNCELİ BAYBURT Toplam :

Kaynak:BDDK-Finansal Türkiye Haritası

2012 317.922.602 92.469.329 45.988.799 27.676.143 26.099.421 18.679.294 18.097.062 16.666.252 13.344.313 13.104.637 --845.249 678.740 585.796 583.076

İllerin Payı % 45,7 13,3 6,6 4 3,8 2,7 2,6 2,4 1,9 1,9 --0,1 0,1 0,1 0,1

560.863 401.549 398.458 374.243 369.590 317.245 695.501.435

0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0 100

İller İSTANBUL ANKARA İZMİR ANTALYA BURSA GAZİANTEP KOCAELİ ADANA KONYA HATAY

--AĞRI MUŞ BİNGÖL IĞDIR GÜMÜŞHANE KİLİS HAKKARİ TUNCELİ ARDAHAN BAYBURT

Toplam :

2013 425.684.254 128.478.045 60.249.260 36.873.680 34.372.004 24.972.200 24.139.236 22.611.365 18.952.829 15.443.064

--1.123.756 880.434 764.641 750.335 643.974 518.592 506.023 502.449 493.894 325.237 1.077.031.775

İllerin Payı % 39,5 11,9 5,6 3,4 3,2 2,3 2,2 2,1 1,8 1,4 --0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 100 ADANA EKONOMİSİ 2013

BANKACILIK XVII.4 Sektör Kredileri

Adana ilinde toplam 7 milyar 355 milyon TL sektör kredisi kullanılmıştır. Bir önceki yıla göre %30 artış gerçekleşmiş olup; 2012 yılında %17 artış ve 2011 yılında ise %42 artış gerçekleşmişti. Kredi dağılımına bakıldığında sektörel kredilerin %26’sı ziraat ve balıkçılık sektöründe kullanılmış olup ardından %24 ile toptan ticaret ve komisyonculuk sektöründe ve %16 ile tekstil ve tekstil ürünleri sektöründe kullanılmıştır. Sektör kredilerinde takip durum incelendiğinde ise en fazla takipteki kredi 92 milyon 923 bin TL ile tekstil ve tekstil ürünlerinde gerçekleşmiştir. Sektör kredi takiplerinin toplamının %35’ i bu sektöre ait olup 2012 yılında bu oran %35 idi. Tablo XVII.4 Sektörel Krediler ve Takip Durumu (2007-2013) (Bin TL) Sektörler

2013 Yılı Kredi Dağılımı % 26 24 16 11

757.824

364.253 424.098

37 101

5 6

63.614 8.527

144.372 13.534

127 59

2 0

6.105

13.420

120

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Ziraat ve Balikcilik Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Tekstil ve Tekstil Urunleri Gida Mesrubat ve Tutun

513.909 298.315 326.467 150.984

671.427 459.092 300.645 168.773

798.195 457.816 352.019 188.227

1.206.528 751.169 499.567 342.052

1.603.273 1.013.505 730.391 573.697

1.783.829 1.384.797 796.782 630.604

1.923.441 1.772.665 1.165.075 776.981

Insaat

144.713

156.286

168.984

294.880

405.302

509.802

Metal ve Islenmis Maden Enerji

126.791 134.109

275.532 154.366

275.644 44.891

155.842 124.693

223.445 233.828

266.212 211.391

17.538 4.957

22.694 5.929

22.122 3.162

42.552 4.383

57.852 6.754

Denizcilik

132

1.258

506

TOPLAM

1.717.850

Turizm Finansal Kuruluslar

Bir Önceki Yıla Göre Değişim % Takipteki Tekstil ve Tekstil Urunleri Takipteki Toptan Ticaret ve Komisyonculuk Takipteki Ziraat ve Balikcilik Takipteki Insaat

7.355.663

100

79.055

91.504

145.565

119.795

119.314

102.713

92.923

-10

26.909 4.650 2.211

38.197 12.778 5.179

48.988 33.311 10.181

45.685 37.446 6.079

37.454 30.912 4.552

54.203 33.665 21.770

61.606 37.974 39.016

14 13 79

24 14 15

4.568

5.477

9.958

8.043

5.657

8.475

16.908

100

832

749

3.073

1.368

3.659

3.782

5.528

1.893 1.539

3.080 627

3.068 1.146

2.545 940

2.065 706

1.996 1.322

6.641 1.125

233 -15

3 0

199 0

215 0

436 0

507 0

492 7

484 0

353 0

-27 0

0 0

121.856

157.806

255.726

222.408

204.818

228.410

262.074

-13

-8

Takipteki Finansal Kuruluslar Takipteki Denizcilik Bir Önceki Yıla Göre Değişim % Kaynak:BDDK-Finansal Türkiye Haritası

ADANA EKONOMİSİ 2013

3.422.924 4.848.553 5.661.663

Takipteki Turizm Takipteki Metal ve Islenmis Maden Takipteki Enerji

TOPLAM

2.214.876 2.311.115

Takipteki Gida Mesrubat ve Tutun

Bir Önceki Yıla Göre Artış % 8 28 46 23

2007

100

BANKACILIK İller bazında sektör kredilerinin nakdi kredi içindeki payına göre sıralama Tablo XVII.4’te yer almaktadır. Buna göre; Gaziantep ili toplam nakdi kredilerinin %55’ini sektör kredisinde kullanmış olup bu oran ile iller sıralamasında ilk sırada yer almıştır. Ardından %53 ile Hatay ve %53 ile Kahramanmaraş illeri sıralanmıştır. Adana ili %33 pay ile 20. Sırada yer almıştır. Tablo XVII.4 Sektör Kredisinin Nakdi Krediye Oranı (İller Sıralaması) (2013 Yılı) Sıra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

İller GAZİANTEP HATAY KAHRAMANMARAŞ DENİZLİ ANKARA KARABÜK KARAMAN ANTALYA İSTANBUL KONYA ARDAHAN RİZE MARDİN UŞAK ŞANLIURFA TRABZON EDİRNE BATMAN BİTLİS ADANA

Nakdi Kredi (Bin TL) 24.972.200 15.443.064 7.444.391 14.172.987 128.478.045 2.342.490 1.961.860 36.873.680 425.684.254 18.952.829 493.894 2.876.768 2.974.591 2.853.546 6.225.486 6.935.423 3.954.652 1.899.402 1.198.361 22.611.365

Sektör Kredisi (Bin TL) 13.818.772 8.177.067 3.928.911 6.683.906 56.177.421 1.022.557 831.601 15.243.338 174.930.285 7.536.477 185.746 1.019.478 1.048.918 1.003.856 2.139.558 2.354.438 1.335.317 640.862 391.324 7.355.663

Sektör Kredisi / Nakdi Kredi Oranı % 55 53 53 47 44 44 42 41 41 40 38 35 35 35 34 34 34 34 33 33

XVII.5 İllere Göre Takipteki Alacakların Nakdi Kredilere Oranı

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) Finansal Türkiye Haritası (FİNTÜRK) verilerine göre 2012 ve 2013 yılları takipteki alacakların nakdi kredileri oranı iller sıralaması yapılmış ve buna göre 2013 yılında takipteki alacakların nakdi krediye oranı % 92 olan Siirt, borcuna en sadık il olmuştur. Ardından%1,32 ile Kırşehir ve %1,68 ile Bingöl illeri borcuna en sadık diğer iller olarak sıralanmaktadır. Adana ili ise %4,15 ile iller sıralamasında 76’ıncı sırada olup; her 100 TL kredinin 4,15 TL’ si takibe düşmüştür. Türkiye oranı ise %2,98 olup Adana ili Türkiye oranın 1,17 puan üstünde kalmıştır. 2012 yılında ise yine takipteki alacakların nakdi krediye oranında % 0,81 ile Siirt borcuna en sadık il idi. Ardından %1,12 ile Bingöl ve %1,19 oran ile Tunceli illeri borcuna en sadık iller olarak sıralanmaktadır. Takipteki alacakların nakdi kredilere oranında Türkiye ortalaması ise %2,95’idi. Adana ili 2012 yılı oranı ise %3,92 olup iller sıralamasında 75’inci sırada yer almıştı. Yani Adana ilinde her 100 TL kredinin 3,92 TL’si takibe düşmüştü. Görüldüğü üzere takipteki alacakların nakdi kredilere oranında Türkiye toplamında 2013 yılında bir önceki yıla göre 0,20 puanlık bir artış görülmüş olup; Adana ilinde ise 0,23 puanlık bir artış gerçekleşmiştir.

ADANA EKONOMİSİ 2013

BANKACILIK Tablo XVII.6 Takipteki Alacakların Nakdi Kredilere Oranı (%) (2012-2013) İller Sıralaması 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 -------72 73 74 75 76 77 78 79 80 81

2012 Yılı İller Sıralaması iller Oran %

SİİRT BİNGÖL TUNCELİ KIRŞEHİR BİTLİS SİNOP KARAMAN HATAY KASTAMONU KAHRAMANMARAŞ --AYDIN ŞANLIURFA KÜTAHYA ADANA IĞDIR MERSİN DENİZLİ ZONGULDAK DÜZCE DİYARBAKIR Türkiye Oranı %

Kaynak:BDDK-Finansal Türkiye Haritası

0,81 1,12 1,29 1,37 1,41 1,56 1,57 1,89 1,99 2,01 --3,71 3,72 3,79 3,92 3,95 3,96 4,18 4,96 5,05 6,3 2,95

iller

2013 Yılı İller Sıralaması

SİİRT KIRŞEHİR BİNGÖL TUNCELİ KAHRAMANMARAŞ BİTLİS RİZE GAZİANTEP ÇANKIRI SİNOP --BARTIN MERSİN IĞDIR ŞANLIURFA ADANA YALOVA DÜZCE BATMAN ZONGULDAK DİYARBAKIR Türkiye Oranı %

Oran %

0,92 1,32 1,68 1,77 1,83 1,86 1,87 1,89 1,94 1,96 --3,91 3,92 3,95 4,04 4,15 4,19 4,26 4,45 4,81 5,07 2,98

XVII.6. Protestolu Senetler

Protesto edilen senetlerde adet ve tutar olarak yıllara göre dağılımlar incelendiğinde 2013 yılında adet bazındaki senet sayısında %47,1; tutar bazında da %16,54 artış gerçeklemiştir. 2012 yılında adet bazında senet sayısında %23,3, tutar bazında da %23,4 artış gerçekleşmişti. Görüldüğü üzere 2010-2011 yıllarında protesto edilen senet sayısı ve tutarında azalış gerçekleşirken son iki yılda sayı ve tutarda önemli oranda artış gerçekleşmiştir. Özellikle 2013 yılında protesto edilen senet tutarında neredeyse 1,5 kat artış gerçeklemiştir. Tablo XVII.7 Adana İli Protestolu Senetlerinin Yıllara Göre Dağılımı (2000-2013) Yıllar 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Kaynak T.C. Merkez Bankası 96

ADANA EKONOMİSİ 2013

Adet

% Değişim 2.994 4.092 6.240 12.208 16.364 19.525 21.409 22.520 16.218 9.781 12.058 14.042

TL -37,40 36,7 52,5 95,6 34,0 19,3 9,6 5,2 -28,0 -39,7 23,3 16,5

11.039.999 15.201.933 27.215.541 59.655.342 85.225.439 109.308.163 132.011.566 143.541.486 95.016.898 85.018.934 104.895.356 154.314.660

% Değişim -60,8 37,7 79 119,2 42,9 28,3 20,8 8,7 -33,8 -10,5 23,4 47,1

BANKACILIK Grafik XVII.2. Adana İli Protestolu Senetlerin Dağılımı Grafiği (2002-2013} ϭϴϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϯϱ͘ϬϬϬ

XVII.6.1 Protesto Edilen Senet Adetleri

ϭϲϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ ϮϬ͘ϬϬϬ

ϭϰϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ ϭϮϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭϱ͘ϬϬϬ

ϭϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ ϴϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭϬ͘ϬϬϬ

ϲϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ ϰϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϱ͘ϬϬϬ

ϮϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ Ϭ

Ϭ ϮϬϬϮ ϮϬϬϯ ϮϬϬϰ ϮϬϬϱ ϮϬϬϲ ϮϬϬϳ ϮϬϬϴ ϮϬϬϵ ϮϬϭϬ ϮϬϭϭ ϮϬϭϮ ϮϬϭϯ

ĚĞƚ

Dönemlere göre senet sayısı incelendiğinde 2013 yılında Adana ilinde protesto edilen senet sayısında bir önceki yılın aynı dönemine göre en fazla artış %49,2 ile I. dönemde görülmüştür. Türkiye genelinde protesto edilen senet sayısında ise dört dönemde de çok yüksek oranda artışlar gerçekleşmiştir. Türkiye’de en fazla artış %157,2 ile I. dönemde gerçekleşmiştir. Diğer üç dönemde ortalama %150 artış gerçekleşmiştir. Bir önceki döneme göre değişimler incelendiğinde ise, 2013 yılında protesto edilen senet sayısında %16,5 artış gerçekleşmiş olup Türkiye geneli artışta ise %151,2 gerçekleşmiştir. 2012 yılında Adana senet sayısındaki artış %23,3 idi.

Tablo XVII.8. Türkiye-Adana İli Protestolu Senet Sayısının Dönemlere Göre Dağılımı (2012-2013) ADANA TÜRKİYE ADANA 2013 TÜRKİYE ADANA 2013/2012 % TÜRKİYE Kaynak T.C. Merkez Bankası 2012

I. Dönem 2.468 103.090 3.683 265.181 49,2 157,2

II. Dönem 2.640 104.526 3.493 267.543 32,3 156,0

II / I (%) 6,97 1,39 -5,16 0,89

III. Dönem 3.107 111.587 3.361 281.310 8,2 152,1

III / II (%) 17,69 6,76 -3,78 5,15

IV. Dönem 3.843 115.436 3.505 277.872 -8,8 140,7

IV / III (%) 23,69 3,45 4,28 -1,22

Toplam 12.058 434.639 14.042 1.091.906 16,5 151,2

Grafik XVII.3. Protesto Edilen Senetlerin Adet Bazında Dağılımı Grafiği (Türkiye-Adana) (2002-2013) ϭ͘ϴϬϬ͘ϬϬϬ

Ϯϱ͘ϬϬϬ

ϭ͘ϲϬϬ͘ϬϬϬ ϮϬ͘ϬϬϬ

ϭ͘ϰϬϬ͘ϬϬϬ ϭ͘ϮϬϬ͘ϬϬϬ

ϭϱ͘ϬϬϬ

ϭ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ ϴϬϬ͘ϬϬϬ

ϭϬ͘ϬϬϬ

ϲϬϬ͘ϬϬϬ ϰϬϬ͘ϬϬϬ

ϱ͘ϬϬϬ

ϮϬϬ͘ϬϬϬ Ϭ

Ϭ ϮϬϬϮ ϮϬϬϯ ϮϬϬϰ ϮϬϬϱ ϮϬϬϲ ϮϬϬϳ ϮϬϬϴ ϮϬϬϵ ϮϬϭϬ ϮϬϭϭ ϮϬϭϮ ϮϬϭϯ dmZ<7z

2013 yılında, iller bazında protesto edilen senet sayısına göre sıralamada, Adana ili 14.042 adet protesto edilen senet ile 9’uncu sırada olup; 2012 yılında Adana ili 12.058 adet protesto edilen senet ile yine 9’uncu sırada idi. ADANA EKONOMİSİ 2013

BANKACILIK Tablo XVII.9 İller Bazında Protesto Edilen Senet Adetleri (2012-2013) İller Sıralama 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 -----72 73 74 75 76 77 78 79 80 81

Kaynak T.C. Merkez Bankası

İLLER İSTANBUL ANKARA İZMİR ANTALYA KONYA BURSA KOCAELİ MUĞLA ADANA KAYSERİ BİTLİS BİNGÖL IĞDIR GÜMÜŞHANE HAKKARİ ARDAHAN BAYBURT SİİRT KİLİS TUNCELİ

2012 Yılı 136.369 73.437 38.952 30.455 29.794 28.744 13.472 13.320 12.058 11.831 -----871 855 629 588 578 574 545 335 227 102 1.074.730

İLLER İSTANBUL ANKARA İZMİR ANTALYA KONYA BURSA KOCAELİ MUĞLA ADANA KAYSERİ BİTLİS

2013 Yılı 144.849 75.051 43.347 33.869 33.373 29.867 14.443 14.061 14.042 13.939 1037

BİNGÖL IĞDIR GÜMÜŞHANE HAKKARİ ARDAHAN BAYBURT SİİRT KİLİS TUNCELİ

884 874 848 765 762 493 450 359 128 1.091.906

XVII.6.2 Protesto Edilen Senet Tutarları

Dönemlere göre senet tutarı incelendiğinde 2013 yılında Adana ili protesto edilen senet tutarında, bir önceki yılın aynı dönemine göre en fazla artış %70,77 ile II. Dönemde görülmüştür. Türkiye genelinde protesto edilen senet tutarında en fazla artış %34,97 ile I. dönemdedir. Bir önceki döneme göre değişimler incelendiğinde ise; 2013 yılında protesto edilen senet tutarlarında %47,11 artış gerçekleşmiş olup, Türkiye genelinde %7,84 artış gerçekleşmiştir. 2012 yılında ise Adana ilindeki artış %23,4 idi. Tablo XVII.10. Türkiye-Adana İli Protestolu Senet Tutarının Dönemlere Göre Dağılımında (2012-2013) 2012

ADANA TÜRKİYE

I. Dönem II. Dönem II / I (%) 24.358 21.189 -13,01 1.338.168.541 1.560.918.305 16,65

III. Dönem 25.609 1.877.754.769

2013

ADANA TÜRKİYE ADANA TÜRKİYE

41.333 36.184 -12,46 1.806.095.823 1.797.177.540 -0,49 69,68 70,77 34,97 15,14

36.998 2,25 1.950.023.640 8,50 44,48 3,85

2013/2012 %

Kaynak T.C. Merkez Bankası 98

ADANA EKONOMİSİ 2013

III / II (%) 20,86 20,30

IV. Dönem IV / III (%) 33.739 31,75 2.172.362.833 15,69

Toplam 104.895 6.949.204.448

39.800 1.940.929.681 17,96 -10,65

154.315 7.494.226.684 47,11 7,84

7,57 -0,47

BANKACILIK Grafik XVII.4. Protesto Senetlerin Tutar Bazında Dağılım Grafiği (Türkiye-Adana) (2002-2013) ϵ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭϴϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϴ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭϲϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϳ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭϰϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϲ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭϮϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϱ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϰ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϴϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϯ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϲϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϯ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϰϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϭ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

ϮϬ͘ϬϬϬ͘ϬϬϬ

Ϭ ϮϬϬϮ ϮϬϬϯ ϮϬϬϰ ϮϬϬϱ ϮϬϬϲ ϮϬϬϳ ϮϬϬϴ ϮϬϬϵ ϮϬϭϬ ϮϬϭϭ ϮϬϭϮ ϮϬϭϯ dmZ<7z

2013 yılında İller bazında protesto edilen senet tutarlarına göre sıralamada, Adana ili 154 milyon 314 bin TL tutarında protesto edilen senet ile iller sıralamasında 8’inci sırada olup; 2012 yılında İller bazında protesto edilen senet tutarlarına göre sıralamada Adana ili 104 milyon 895 bin TL tutarında protesto edilen senet ile iller sıralamasında 9’uncu sırada idi. Tablo XVII.11 İller Bazında Protesto Edilen Senet Tutarları (2012-2013) İller Sıralama 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 -----72 73 74 75 76 77 78 79 80 81

Kaynak T.C. Merkez Bankası

İLLER İSTANBUL ANKARA İZMİR ANTALYA BURSA KONYA MUĞLA KOCAELİ ADANA GAZİANTEP -----SİNOP HAKKARİ ŞIRNAK ARDAHAN BAYBURT BİNGÖL GÜMÜŞHANE SİİRT KİLİS TUNCELİ GENEL TOPLAM

2012 1.926.409.725 1.087.957.187 366.757.242 274.727.462 216.494.479 205.462.467 132.230.056 107.831.053 104.895.356 99.845.822 -----7.021.151 6.524.111 6.309.948 5.461.363 4.306.605 4.051.146 3.795.321 3.135.440 1.486.938 932.935 6.949.204.448

İLLER İSTANBUL ANKARA İZMİR ANTALYA KONYA BURSA KAYSERİ ADANA KOCAELİ MERSİN HAKKARİ BARTIN SİNOP IĞDIR ARDAHAN GÜMÜŞHANE SİİRT BAYBURT KİLİS TUNCELİ GENEL TOPLAM

2013 1.946.509.981 897.823.912 462.816.173 334.429.091 245.297.027 238.034.896 175.551.174 154.314.660 134.707.394 127.160.988 9.017.293 7.784.651 7.502.377 6.920.989 6.097.409 5.124.879 4.997.808 4.074.400 2.537.673 932.935 7.494.226.684

ADANA EKONOMİSİ 2013

+90 (322) 351 39 11 +90 (322) 351 80 09 yaziisleri@adanato.org.tr www.adanato.org.tr Abidinpaşa Cad. No:52 01010 Seyhan-ADANA/TÜRKİYE