2009
Revista
do I.E.S. de PALAS conmemorativa do Día de Europa
€ur Palas
Editoriais: - Saúda - Benvida - Xustificación do proxecto Coordinador: José Manuel Otero Ferreiro Editor: I.E.S. de Palas de Rei ISSN: 1889-657X Depósito Legal: LU-164-2009 Imprime: Muralla Color S.L.L. - LUGO
I.E.S. DE PALAS
1
2009
€ur Palas do I.E.S. de PALAS conmemorativa do Día de Europa
Dende a institución que represento parécenos moi importante que un centro educativo como é o IES de Palas de Rei tome a iniciativa de celebrar o Día de Europa dunha maneira tan especial, editando unha revista conmemorativa na que os alumnos teñan a oportunidade de pararse a reflexionar sobre o que supón o modelo Europeo e o que nos pode aportar a todos.
Revista
A Unión Europea, desde o primeiro momento, aló polo ano 1950, marcouse uns obxectivos básicos para mellorar a vida de millóns de persoas. Pouco a pouco fóronse conseguindo máis logros como comerciar e viaxar sen fronteiras, a moeda única, o mellor reparto da riqueza, a loita contra a delincuencia, o control dos alimentos, o coidado da natureza ou a conservación do patrimonio entre outros moitos.
Fernando Alfredo Pensado Barbeira
Tamén hai que destacar o traballo de investigación destes rapaces para detectar os problemas que na actualidade ten que enfrontar a Unión Europea. Nesta primeira publicación, tratarán o avellentamento da poboación, é un problema que une as culturas dos distintos países dentro da diversidade que supón Europa, un problema que neste concello se agudiza ó igual que en tódalas zonas do rural da Unión. Por todo isto quero felicitar os promotores e os protagonistas deste proxecto que espero poida ter continuidade no futuro.
Alcade do Concello de Palas de Rei
I.E.S. DE PALAS
2
2009
€ur Palas Como Director do IES de Palas de Rei resulta para min unha satisfacción ver feita realidade a revista EuroPalas. Debo confesar que cando o profesor José Manuel Otero, responsable do departamento de Xeografía e Historia deste Centro, me comentou a posibilidade de levar a cabo a publicación da revista EuroPalas, tiven serias dúbidas do seu éxito, aínda que a idea merecía un apoio inicial que vencera os receos. Unha revista de periodicidade anual non é a día de hoxe ningunha novidade a nivel de centros docentes de secundaria en Galicia. Pero que esta revista teña carácter monográfico, e por riba tratando grandes cuestións do debate actual europeo, a verdade é que se converte nunha aventura singular. Esa orixinalidade na formulación xunto co eixe central da Unión Europea como referencia, resaltando ademais unha importante data conmemorativa do calendario escolar, como é o Día de Europa, facían da aposta por este proxecto case que unha obriga para un equipo directivo aberto a posta en valor do Centro, veñan as ideas de onde veñan. Estou satisfeito especialmente polo esforzo do alumnado, tanto no resultado coma no valor engadido de motivación que foi necesario. A mera concienciación de toda a comunidade educativa nestes grandes problemas
I.E.S. DE PALAS
de Europa, pero especialmente do alumnado como futuros cidadáns europeos, xa xustificaría a validez do proxecto. EuroPalas, xa no seu nome non engana. Vincula inexorablemente esta vila a nosa “aldea global”, que non é outra que Europa. Este primeiro número ataca e afonda un problema moi serio a nivel europeo, pero que para o noso entorno máis próximo é de tal gravidade que poderíamos falar de prognóstico reservado. Os alumnos redactores dos distintos traballos de investigación nin ocultan nin alarman co problema do avellentamento da poboación, pero tratan de alertar, creo que con éxito, da profundidade e dimensión do tema. Quero agradecer tamén a disposición do Concello a colaborar neste proxecto e felicitar os participantes e ó departamento coordinador. EuroPalas, benvida a túa casa. 3
2009
€ur Palas Director do IES de Palas de Rei
Revista
do I.E.S. de PALAS conmemorativa do Día de Europa
Andrés Vázquez García
Colaboradores: Cristina García Cibreiro, Laura Méndez Vázquez e Patricia Pardellas Blunier (1º BAC) – Raquel Méndez Santos, Yésica Varela Gómez e Jesús Varela Pérez (2º BAC) Cintia García Fociños, Sandra Ouro García e Sergio Villasanta Pereiro (3º ESO) – Borja Bran López, Fernando García Blanco e Fernando Souto Varela (2º BAC) Héctor García Rouco, Jesús Vázquez Ferreiro (2º BAC) – Mª Isabel Castiñeira Ramallo, Lucía Mejuto Viña, María Rodríguez Carballal, Andrea Vázquez Capón e Verónica Viña Guerra (3º ESO) Patricia Corredoira Lea e Nuria Vázquez Quintela 1º BAC José Manuel Otero Ferreiro
I.E.S. DE PALAS
4
2009
€ur Palas
Hoxe teño o pracer de presentarvos o primeiro número da revista EuroPalas, como iniciativa do Departamento de Xeografía e Historia do IES de Palas de Rei, centro público de ensinanza secundaria, situado no corazón da comarca da Ulloa e o carón da intemporal ruta xacobea. A revista EuroPalas, cunha pretendida periodicidade anual e carácter monográfico, persigue fundamentalmente tres obxectivos: En primeiro lugar, darlle un merecido pulo ó Día de Europa, que conmemora a data do 9 de maio de 1950, na que unha Europa comunitaria daba o seu primeiro paso para consolidar unha aínda fráxil paz e reconstruír as ruínas físicas e as feridas morais, tanto de gañadores como de perdedores, da Segunda Guerra Mundial. Non se debe esquecer que a Europa comunitaria acolleu xuntos, dende o primeiro momento, países inimigos coma Alemaña, Italia e Francia.
I.E.S. DE PALAS
En segundo lugar, EuroPalas pretende ser un modesto foro das grandes cuestións a debate na Unión Europea actual, un conglomerado complexo de vintesete países que, como calquera obra humana desta envergadura precisa largas décadas para asentarse. Hai aínda baleiros e imperfeccións evidentes nas grandes cuestións a debate nas que Europa se xoga o seu futuro.
En terceiro lugar, EuroPalas quere ser o vehículo do que os alumnos do IES de Palas de Rei dispoñan para ser tidas en conta a súas achegas sobre estas grandes cuestións. O Departamento de Xeografía e Historia considerou, por cuestións organizativas, que neste primeiro número participara alumnado vinculado, aínda que en sucesivas entregas tentarase a participación da totalidade do alumnado, profesorado, pais e persoal non docente do IES de Palas de Rei, non descartando a colaboración de persoas alleas ó Centro que, polo seu coñecemento ou interese no tema, contribúan ó enriquecemento da revista. Este primeiro número está dedicado ó avellentamento da poboación na Unión Europea, un grave problema que pon en risco elementos fundamentais do Estado do Benestar coma as pensións, o gasto sanitario e farmacéutico, a 5
2009
€ur Palas atención os dependentes, o despoboamento rural, e isto só por citar os máis visibles a curto e medio prazo. Por outra banda, os problemas da Unión Europea non teñen exclusivamente unha dimensión global, senón que precisamente é global xa que moitas entidades máis pequenas, comarcas, concellos, provincias, rexións, mesmo países, están tamén a padecer eses mesmos problemas, aínda que ben é certo con diferentes intensidades, causas e consecuencias. Na revista EuroPalas, que hoxe ve a luz, pretendemos ser sensibles as distintas intensidades e matices do avellentamento da poboación, e polo tanto téntase analizar dende a perspectiva europea, española, galega, lucense e incluso a nivel da comarca da Ulloa ou do concello de Palas. Isto requiriu un importante esforzo por parte do alumnado participante, xa que a documentación a nivel comarcal ou local é escasa. Os diferentes artigos que compoñen esta modesta publicación non se conforman coa análise de fenómeno do avellentamento, senón que afondan nas causas e, o que é máis complicado, nas consecuencias a curto e longo prazo. Tarefa complexa a que se impuxeron as alumnas e alumnos do Departamento de Xeografía e Historia do IES de Palas
I.E.S. DE PALAS
de Rei. Se a bibliografía e documentación é escasa sobre o avellentamento en xeral, se tratamos de que sexa actualizada e baixamos o eido comarcal ou local, pódese afirmar a súa práctica inexistencia. O que se podía converter nun obstáculo infranqueable trocou nun aliciente a participación do alumnado. Resulta evidente que por razóns de espazo e orzamento non aparecen reflectidos en EuroPalas a totalidade dos artigos presentados. Tarefa complexa foi seleccionar os que a continuación podedes ollar, non sen resaltar as achegas e esforzo dos que se quedaron sen publicar. Primou o criterio de abarcar o máximo número de arestas do inmenso poliedro que é o avellentamento, xunto coas connotacións de cada diferente ámbito xeográfico. A totalidade das verbas e fotografías, composición artística, versión dixital, etc., son nosas. Tamén o son a totalidade dos erros que apreciedes nesta publicación. O que estou seguro que non lle falta é agarimo na súa elaboración. Agradecer a Dirección do IES de Palas o apoio para que este proxecto se fixera realidade, así como tamén a receptividade do Concello para colaborar na súa publicación e, por suposto a todos os que lle dediquedes un anaco do voso tempo a ler e reflexionar sobre o noso traballo.
6
2009
€ur Palas José Manuel Otero Ferreiro Xefe do Departamento de Xeografía e Historia do IES de Palas de Rei
A difícil situación poboacional da Comarca da Ulloa Neste traballo pretendemos realizar un estudo da poboación da Comarca da Ulloa, comparando as distintas cifras de poboación dos tres concellos. A nosa hipótese, cuxo fundamento é que se está a producir un avellentamento da poboación en Palas de Rei, nace do que consideramos un claro avellentamento da poboación que se está a producir dende mediados do século XX. Son moitas as noticias que aparecen nos medios de comunicación que falan dun avellentamento xeral da poboación e reportaxes que lembran o número de nenos que quedan nalgunhas aldeas ou dos que un día houbo. Un dos problemas que se nos presenta é a falta de estudos publicados sobre esta comarca. Por este motivo e para levar a cabo o traballo de investigación empregamos datos estatísticos de diferentes páxinas oficiais como a páxina do Instituto Nacional de Estatística e a do Instituto Galego de Estatística. O principal obxecto da nosa investigación é deixar patente o avellentamento da poboación e intentar prever o que pode suceder nun futuro a medio ou longo prazo. Compre salientar, que a situación é moi similar nos tres concellos en canto aos motivos de descenso de poboación, é dicir, a emigración foi a lastra coa que tivo que loitar esta Comarca do interior de Galicia. Coa información recadada na folla de ruta imos intentar facer un cadro de datos para reflictir os cambios que se produciron ao longo deste último século, dende 1900 ata o 2008 na poboación da comarca da Ulloa.
DEMOGRAFÍA DE PALAS DE REI
Situación ata mediados do século XX
A comezos do século XX, Palas de Rei contaba cunha cifra de poboación que roldaba os 9000 habitantes como queda patente nos datos do Padrón
I.E.S. DE PALAS
7
2009
€ur Palas de 1900. Nesta etapa a poboación
persoas maiores, os máis novos
estaba distribuída entre os dous sexos
abandonaban o campo en busca de
de xeito igualado. A partires desta
solucións.
década a taxa de poboación foi en
emigrantes vían a solución en países
aumento; tan significativo foi, que en
de América para acabar coa pésima
vinte anos o número de empadroados
situación que se vivía nas súas aldeas
púxose en 12000 habitantes, inscritos
de
no concello no Padrón de 1940, unha
inscribíronse un total de 857 nenos e
cifra considerable cando pensamos
nenas menores de cinco anos.Un dato
que nesa época houbera a Guerra
destacable é o feito de que a partir de
Civil española. Un dato curioso é que
5 anos en diante o número de
durante a II República foi o momento
mulleres é sempre superior ao de
no que Palas de Rei contou cun maior
homes, o que ven a demostrar o dano
número de habitantes.Durante este
que causou a guerra na poboación
período
masculina. A partir de 1950 levouse a
a
meirande
parte
da
Desta
orixe.
maneira
Neste
cabo
anos.Obsérvase tamén, que a partir
poboación, de 12000 habitantes en
dos 50 anos de idade redúcese a
1940 pasaron a ter 10100 habitantes
poboación, o que deixa ver que a
en 1950, por culpa do descenso da
esperanza de vida era baixa, a taxa
taxa
de mortalidade alta e tamén alta a de
debido a emigración dos habitantes
natalidade, e a guerra pasara factura
que tiñan capacidade reprodutora.
a un tramo de idade obrigado a ir ao
Este descenso da poboación non se
fronte de batalla. Este cambio de
viu moi afectado pola mortalidade xa
tendencia pode deberse, case seguro,
que se produciu un descenso da
á dureza da posguerra e os escasos
mesmas dando lugar, segundo a nosa
recursos
investigación,
había
para
tanta
poboación, ademais ante a falta de
I.E.S. DE PALAS
de
forte
padrón
poboación estaba entre os 15 e os 25
que
unha
mesmo
os
redución
natalidade
avellentamento
a
que
un da
da
diminuíu
progresivo poboación.
8
2009
€ur Palas Ademais, como indica o Padrón de
corenta, lonxe aínda dos maiores de
1940, a poboación non estaba moi
65 anos.
avellentada, polo que, os que nesta época roldaban a trintena agora tiñan Situación na actualidade PALAS (Padrón definitivo a 01.01.2008)
Total
Poboación total
Homes
Mulleres
Período
3.682
1.804
1.878
2008
228
124
104
2008
de 16 a 64 anos
1.966
1.054
912
2008
de 65 e máis anos
1.488
626
862
2008
5
4
1
2008
Idade media
54,9
52,4
57,4
2007
Densidade por quilómetro cadrado (200)
18,4
de 0 a 15 anos
Poboación estranxeira
Movemento natural da poboación
Total
Homes
Mulleres
Período
Nacementos
11
8
3
2007
Defuncións
71
35
36
2007
Matrimonios
8
2007
-60
2007
Saldo vegetativo
Nos seguintes anos, 60, 70 e 80 a
familia que quedaban no concello de
poboación
Palas.
forma
seguiu
descendendo
alarmante,
avivada
de pola
Nesta etapa, coma na anterior, as
emigración. Neste caso xa non a
mulleres contan coa esperanza de vida
América, como en décadas anteriores,
máis elevada.
senón que saían en busca de traballo a
Obsérvase
países centroeuropeos como Suíza ou
mediana
Alemaña, e a cidades industrializadas
metade da poboación, xunto co total da
dentro de España como Barcelona ou
poboación maior de 65 anos. O número
Bilbao. Dende estes lugares enviaban
de nenos menores de 15 anos, na
cartos para manter aos membros da
actualidade, oscila sobre os 230. De
que idade
a
poboación
representa
case
de a
aquí cabe concluír que en Palas de Rei
I.E.S. DE PALAS
9
2009
€ur Palas vense
producindo
un
forte
descendese
e
que
gasto
médico
avellentamento dende a metade de
aumentase
século. Este avellentamento obsérvase
farmacéutico así como o número de
no feito de que no I.E.S. de Palas de
pensións que se reciben mensualmente
Rei
nas oficinas bancarias deste concello.
o
número
de
matriculados
o
fortemente,
e
DEMOGRAFÍA DE ANTAS DE ULLA
conta. É curioso que sexa o concello Situación ata mediados do século
que menos cambios demográficos
XX.
sufriu ao longo do século XX en comparación co resto dos concellos
O concello de Antas de Ulla contou dende 1900 ata 1950 cunha media de habitantes que roldaba os 5400. Este concello sufriu durante a súa primeira metade
pequenos altibaixos no seu
censo pero sempre se mantivo nos
limítrofes. Quizais o feito de que
5500 habitantes. A pesar de que esta
nunca aumentara a poboación de
etapa se caracterizou, en xeral, polo
forma esaxerada, como aconteceu no
aumento da poboación, Antas de Ulla
concello de Palas de Rei, foi o que
sempre
mitigou
presentou que
un
estancamento,
o
inferioridade
poboacional
forte
provoca
a
que
nunca
sufrira
fortes
descensos.
deste
concello con respecto aos outros dous que conforman a devandita comarca. O feito de que este concello conte con menos
poboación
tamén
Situación na actualidade
está
favorecido polo menor territorio co que
I.E.S. DE PALAS
10
2009
€ur Palas A partir de 1950, a poboación de
en
2008.
Cabe
destacar
Antas de Ulla evolucionou de xeito
poboación
negativo, pasando de 5400 a 4600
permaneceu
habitantes en 1960. A partir de 1960 a
principio do século.
masculina
e
igualada
que
a
feminina dende
o
poboación viuse fortemente reducida dos 5400 habitantes a 2499 censados ANTAS DE ULLA(Padrón definitivo a 01.01.2008)
Total
Homes
Poboación total
2.499
1.213
1.286
2008
204
98
106
2008
1.319
675
644
2008
de 65 e máis anos
976
440
536
2008
Poboación estranxeira
29
14
15
2008
52,8
51,9
53,6
2007
de 0 a 15 anos de 16 a 64 anos
Idade media Densidade por quilómetro cadrado (104)
Mulleres
Período
24,0
Movemento natural da poboación
Total
Homes
7 23
Período
Nacementos Defuncións
8 57
Matrimonios
8
2007
-49
2007
Saldo vexetativo
1 34
Mulleres
2007 2007
Antas de Ulla é o concello máis
contraste cos 976 habitantes maiores
pequeno tanto en territorio como en
de 65 anos, ante estas alarmantes
poboación. O avellentamento queda
cifras tamén é destacable que os
patente ao comprobar que no último
habitantes de mediana idade roldan
Padrón só se inscribiron 204 nenos e
os 1400; estas cifras deixan ver que a
nenas
media de idade dos habitantes de
menores
de
I.E.S. DE PALAS
15
anos
en
11
2009
€ur Palas Antas de Ulla é de 53 anos. O
comparación cos outros concellos que
avellentamento neste concello está
conforman a comarca da Ulloa, se
favorecido polo escaso número de
trata dun concello de interior sen
poboación inmigrante, aínda que, en
ningún tipo de industria.
DEMOGRAFÍA DE MONTERROSO
Situación ata mediados de século
atopábase na franxa de mediana
XX
idade. A cifra de mortos era elevada como tamén a de nacementos, estas
O concello de Monterroso contou
dúas taxas mantivéronse altas debido
dende 1900 cunha poboación de 5000
á guerra e ás ansias da poboación de
habitantes; durante a primeira metade
ter na familia un maior número de
do século XX as cifras deste concello
membros para traballar.
oscilaron entre os 5000 e os 6000
Monterroso,
habitantes. Cabe destacar que no ano
concellos de Galicia, sufriu nas súas
1940 a súa poboación situábase en
propias
6500 habitantes, sendo esta a cifra
emigración,
máis alta de poboación que se deu
explica o descenso poboacional que
neste concello ao longo de todo o
se deu na década dos 50.
como
carnes
a
os
demais
dureza
acontecemento
da que
século XX, trátase esta dunha cifra un tanto desconcertante xa que non se fan notar as vítimas da Guerra Civil como en outras vilas de Galicia. Neste,
como
nos
outros
Situación na actualidade
dous
concellos, a maior parte da poboación
I.E.S. DE PALAS
12
2009
€ur Palas A partir de 1960 a tendencia da
causan
en
Monterroso
os
dous
poboación foi negativa; a baixada
descensos máis acosados na súa
máis significativa tivo lugar en 1940
poboación.Dende este momento a
onde se baixou de 6500 habitantes a
poboación foise reducindo ata acadar
5900 en 1950 e a 5300 en 1960.
as cifras actuais, 4088 habitantes.
Ademais da emigración, a forte crise económica e social de posguerra MONTERROSO(Padrón definitivo a 01.01.2008) Poboación total
Total
Mulleres
Período
4.088
2.020
2.068
2008
434
222
212
2008
de 16 a 64 anos
2.394
1.252
1.142
2008
de 65 e máis anos
1.260
546
714
2008
76
36
40
2008
48,1 35,5
46,7
49,6
2007
de 0 a 15 anos
Poboación estranxeira Idade media Densidade por quilómetro cadrado (115) Movemento natural da poboación
Total
Homes
Mulleres
Período
Nacementos
20
11
9
2007
Defuncións
64
42
22
2007
Matrimonios
3
2007
-44
2007
Saldo vexetativo
Na
Homes
poboación
deste
é
anciá, a pesar de ser este o concello co
destacable o feito de que a maioría da
maior número de persoas de entre 15 e
poboación está situada na franxa de
25 anos, é dicir, tanto a taxa de
mediana idade; tamén é significativo
natalidade como a de mortalidade son
que o número de persoas entre 0 e 15
moi baixas, ademais, a esperanza de
anos é tres veces inferior á poboación
vida é alta. Neste concello, a idade
I.E.S. DE PALAS
concello
13
2009
€ur Palas media de poboación é de 49 anos para
que afecta de xeito significativo a toda a
as mulleres e de 46 anos para os
provincia de Lugo, a toda Galicia e a
homes. No último Padrón inscribíronse
toda España, pero é o menos afectado
435 rapaces e rapazas menores de 15
favorecido quizais porque conta cun
anos, este dato, xunto coas cifras da
número
poboación maior de 65 anos, deixan
cárcere que xera moitos postos de
patente que este concello tampouco se
traballo.
maior de
industrias
e
co
libra do avellentamento poboacional
ANÁLISE GLOBAL DA COMARCA DA ULLOA
A Comarca da Ulloa, cunha extensión de 419 quilómetros cadrados, conta cun total de poboación de 10269 habitantes en 2008, dos cales 5037 son homes e 5232 mulleres, estes atópanse divididos en 3724 anciáns, 5679 de mediana idade e 866 nenos menores de 15 anos. Esta situación deixa ver que a nosa comarca é unha comarca bastante vella pero deixa lugar á esperanza , xa que a metade da poboación é poboación de mediana idade, o que dá posibilidades dun aumento da natalidade que daría lugar a un aumento da poboación e a unha renovación, avanzando camiño contra o avellentamento poboacional pero sen
I.E.S. DE PALAS
erradicalo por completo. Se nos fixamos nos datos entre homes e mulleres, destaca a igualdade que existe entre ambos sexos, a pesares de que a esperanza de vida nas mulleres é bastante máis alta. Os tres concellos contan con baixas taxas de natalidade e mortalidade, cunha alta esperanza de vida; Palas de Rei é o concello máis extenso e o segundo en poboación, despois de Monterroso, este feito da lugar a que Palas de Rei conte coa menor densidade de poboación, 18,4 habitantes por quilómetro cadrado, fronte ós 35,5 de Monterroso, 24 de Antas de Ulla, e mesmo os 24,5 de densidade media do total da comarca da Ulloa.
14
2009
€ur Palas
Elaboración propia a partir de datos do I.G.E
A Comarca da Ulloa, cunha extensión
habitantes en 2008, dos cales 5037
de 419 quilómetros cadrados, conta
son homes e 5232 mulleres, estes
cun total de poboación de 10269
atópanse divididos en 3724 anciáns,
I.E.S. DE PALAS
15
2009
€ur Palas 5679 de mediana idade e 866 nenos
poboacional pero sen erradicalo por
menores de 15 anos. Esta situación
completo. Se nos fixamos nos datos
deixa ver que a nosa comarca é unha
entre homes e mulleres, destaca a
comarca bastante vella
pero deixa
igualdade que existe entre ambos
lugar á esperanza , xa que a metade
sexos, a pesares de que a esperanza
da
de vida nas mulleres é bastante máis
poboación
é
poboación
de
mediana idade, o que dá posibilidades
alta.
dun aumento da natalidade que daría lugar a un aumento da poboación e a unha renovación, avanzando camiño contra
o
temido
avellentamento
Os tres concellos contan con baixas taxas de natalidade e mortalidade, cunha alta esperanza de vida; Palas
de Rei é o concello máis extenso e o
superar o 6%, é relevante
segundo en poboación, despois de
concello de Palas de Rei conte coa
Monterroso, este feito da lugar a que
taxa máis alta, pola contra este
Palas de Rei
conte coa menor
concello ten a taxa de mortalidade
densidade
poboación,
máis alta, situada no 18,2%.
de
18,4
que o
habitantes por quilómetro cadrado, fronte ós 35,5 de Monterroso, 24 de Antas de Ulla, e mesmo os 24,5 de densidade media do total da comarca da Ulloa. As taxas de natalidade mantéñense en cifras baixas, sen
I.E.S. DE PALAS
Antas de Ulla conta coas taxas máis baixas, tanto de natalidade como de mortalidade, a pesar de que a taxa de mortalidade supera catro veces a de natalidade.
16
2009
€ur Palas
Elaboración propia a partir de datos do I.G.E
Na
outra
está
nos 52 anos para os homes e 57 para
Monterroso, este concello conta con
as mulleres, en Antas de Ulla a idade
ambas taxas intermedias entre as de
media é de 51 anos para os varóns e
Palas de Rei e Antas de Ulla. deste
53 para as mulleres, mentres que en
xeito explicase por que Monterroso
Monterroso a idade media é de 46
ten
a
anos para os homes e 49 para as
diferenza entre a taxa de natalidade e
mulleres, de aquí concluímos que
mortalidade é menor.
Palas de Rei é o concello máis vello e
máis
cara
da
moeda
poboación,
porque
Monterroso o máis novo dos tres Un dato rechamante é que a idade
concellos que conforman a comarca.
media da poboación palense sitúase
I.E.S. DE PALAS
17
2009
€ur Palas
Cristina García Cibreiro, Laura Méndez Vázquez e Patricia Pardellas Blunier (1º BAC) – Raquel Méndez Santos, Yésica Varela Gómez e Jesús Varela Pérez (2º BAC)
O avellentamento na Unión Europea Neste traballo imos tratar diferentes aspectos relacionados co avellentamento da poboación da Unión Europea, tentando de chegar as súas causas para poder analizar as súas consecuencias. Prevense datos, para a Unión Europea, como que para o ano 2.020 as persoas que superen os 65 anos sexan a quinta parte , e as que superen os 60 anos, sexan máis da cuarta parte do total da poboación. Hai 50 anos, había unha persoa maior de 65 anos por cada menor de 14 anos, na poboación comunitaria. Estes simples, pero preocupantes, datos enmarcan unha chea de problemas no futuro europeo a curto e medio prazo. Ata o ano 1993,non se sabía moito acerca das actitudes da poboación ante as persoas maiores. Este descoñecemento ,finalizou en gran parte grazas a dúas enquisas públicas dirixidas á poboación para que opinasen sobre o envellecemento e sobre a terceira idade (enquisas patrocinadas pola
I.E.S. PALAS ComisiónDE Europea). Nestes dous Eurobarómetros estudábanse as actitudes da poboación maior de 18 15 anos en cada país da U.E., recolléronse distintas opinións dadas polas propias persoas maiores.
2009
€ur Palas
ESPERANZA DE VIDA
A
lonxevidade
vai supoñer algúns
da poboación vaia aumentando co paso
problemas no futuro dentro dos estados
dos anos. Isto,unido a unha moi baixa
da Unión Europea. As persoas da
natalidade, é o factor responsable do
Unión Europea viven cada vez máis
avellentamento da poboación da Unión
anos (teñen unha esperanza de vida
Europea.
máis alta), o que fai que a idade media
Esperanza de vida ó nacemento na U.E. ano 2005 Total
Mulleres
Varóns
Diferenza
Unión Europea
78,0
81,1
74,8
6,3
Bélxica
78,2
81,0
75,3
5,7
Bulgaria
72,2
75,8
68,7
7,1
República Checa
75,3
78,4
72,1
6,3
Dinamarca
77,5
79,7
75,2
4,5
Alemaña
76,6
78,7
74,5
4,2
Estonia
71,9
77,2
66,3
10,9
Grecia
78,4
80,9
76,0
4,9
España
79,3
82,6
76,0
6,6
Francia
79,6
83,1
76,0
7,1
Italia
79,1
81,8
76,2
5,6
Chipre
78,1
80,1
76,0
4,1
I.E.S. DE PALAS
19
2009
€ur Palas Letonia
70,4
76,0
64,8
11,2
Lituania
70,7
76,8
64,7
12,1
Luxemburgo
78,5
81,2
75,6
5,6
Hungría
72,0
76,0
67,9
8,1
Países Baixos
78,8
80,9
76,5
4,4
Austria
78,7
81,4
75,8
5,6
Polonia
74,3
78,6
70,1
8,5
Portugal
77,2
80,4
74,0
6,4
Romanía
72,0
75,5
68,7
6,8
Eslovenia
76,7
80,1
73,1
7,0
Eslovaquia
73,5
77,4
69,6
7,8
Finlandia
78,1
81,4
74,6
6,8
Suecia
79,8
81,9
77,6
4,3
Reino Unido
77,7
79,5
75,7
3,8
Elaboración propia a partires dos últimos datos do EUROSTAT
Na Unión Europea,a esperanza de
diferenza de esperanza de vida entre
vida media para os seus habitantes é
sexos redúcese a 3,8 anos.
de 81,1 anos en canto as mulleres e
O
74,8 anos para os homes, cunha
esperanza de vida
diferenza de 6,3 anos entre sexos, por
Francia e España, cunha media de
suposto a favor das mulleres. En
preto os 80 anos.
España a diferenza de lonxevidade
Como era previsible, Letonia con 70,4
das mulleres con respecto á dos
e Lituania con 70,7 son os dous
homes está preto da media da U.E.,
países con menor esperanza de vida,
xa que é 6,6 anos, bastante menos
en gran parte debido a curta vida do
que
sexo masculino, que non chega en
nas
repúblicas
bálticas
de
Letonia, Estonia e Lituania,onde a
países
da
U.E.
con
maior
son Suecia,
ambos casos a 65 anos.
diferenza vai dos 11 ós 12 anos. No outro extremo, no Reino Unido a GASTO SOCIAL
I.E.S. DE PALAS
20
2009
€ur Palas O avellentamento da poboación leva
decatar de que facer reformas nos
consigo un aumento de gastos, sobre
sistemas
todo en sanidade e en pensións. A
inevitable.
Os
xubilación
obxectivos
son,
da
xeración
do
“baby
de
pensións
é
dous por
case
primeiros un
lado
o
boom”, a elevada esperanza de vida e
incremento da poboación ocupada e,
a baixa taxa de fecundidade van traer
por
grandes cambios na U.E segundo un
xubilacións anticipadas.
estudio, por proxeccións, realizado do
Se non se materializan estas dúas
Comité
medidas, o gasto público en pensións
de
Política
Económica
outro,
intentar
evitar
as
Europea.
en referencia ó PIB vai aumentar nun
A alta esperanza de vida está moi
3 por cento e un 5 por cento en case
ligada o grao de desenvolvemento en
toda a totalidade dos países ate o ano
canto a sanidade pública do país en
2.030,o que supón un moi serio
cuestión. Nos países onde o sistema
problema para as finanzas públicas.
de sanidade é público,a poboación
As xubilacións,a saúde,os coidados
maior
gasto
médicos por un longo tempo, unidos o
económico, xa que estas persoas son
envellecemento global da poboación,
as que tenden a sufrir
causarán un aumento de presupostos
máis enfermidades características da
nacionais significativo.
idade. España, por exemplo, é un dos
A Unión Europea terá un 30% de
poucos países que gozan dun sistema
persoas que superen os 65 anos de
sanitario público de calidade, que
idade e un 12,1% de persoas maiores
atrae a vivir permanentemente a
de 80 anos no ano 2060, e isto cunha
moitos xubilados estranxeiros.
poboación total moi similar a actual, o
Para superar a presión económica
carón dos cincocentos millóns de
sobre
persoas. En base a
supón
os
causada
un
elevado
estados polo
do
benestar,
avellentamento
un informe
da
elaborado polo Comité de Política
poboación, a Unión Europea estase a
Económica, tendo por base a política
I.E.S. DE PALAS
21
2009
€ur Palas actual dos Estados membros sobre
actualidade,existen
pensións,
gasto
por cada xubilado.. O peso que os
aumentará entre un 3% e un 5% do
pensionistas exercen sobre os activos
PIB nas seguintes décadas; no único
baixará se diminúe a poboación sen
país
emprego. Actualmente, case se pode
espérase
onde
que
decaerá
Unido,devido
ó
o
será
dicir que hai o mesmo número de
sistemas
persoas ocupadas como inactivas, e
complementarios de pensións, o país
que están en plena idade de traballar.
onde é máis probable que o aumento
As
sexa máis importante é España,que
poboación de 16 a 64 anos, na
pasaría do 9,4% do PIB actual ó 12,9
metade dos países da Unión Europea
no ano 2030 e ó 16,3% no 2040. A
apenas
media actual do gasto en pensións na
excepcionais os que exceden o 65%,
U.E é de aproximadamente o 12% do
e sempre situados na Europa do
PIB.
Norte. Na próxima década notarase
A idade de xubilación é de 65 anos na
un número maior de xubilados,debido
U.E. de maneira moi xeralizada, xa
a que estes empezarán a ser os
que non en todo os países é a mesma
pertencentes a xeración do “baby
idade. En 2050 nos países europeos
boom” e se non se fai unha reforma
haberá
nas
2
dos
traballadores
grao
traballadores
de
desenvolvemento
elevado
Reino
4
por
cada
persoa xubilada ,mentres que na
I.E.S. DE PALAS
taxas
de
chega
políticas
actividade
ó
50
actuais
entre
%,
a
sendo
podemos
encamiñarnos ó colapso.
22
2009
€ur Palas
Por
outra
banda,
de
que lles axude a levar unha vida como
dependencia, nos países europeos,
a do resto das persoas,xa que por
son
eles mesmos non son capaces de
bastante
as
taxas
elevadas
pola
alta
esperanza de vida, chegando nos
valerse.
países nórdicos,en poboación de 80
Moitas destas persoas, reciben axuda
ou máis anos, a taxas de dependencia
de tipo informal,e case a totalidade
severa preto do 40%. A situación de
dos coidadores son persoas se sexo
dependencia é moi real e habitual nas
feminino, moitas delas inmigrantes, de
persoas maiores,e precisan de alguén
45 a 60 anos de idade. No sur de
Europa,
dedican a isto e as demandas postas
as
persoas
dependentes
teñen a tendencia de vivir no fogar da
pola
persoa que os coida. A presión
dependencia,
insistente
extensión en canto ós sistemas de
das
mulleres
I.E.S. DE PALAS
que
se
poboación
maior
supoñen
con unha
23
2009
€ur Palas protección social,
coordinación co
un bo sistema sanitario é un factor
sistema de sanidade e cos servizos
indispensable para que a poboación
sociais.
facer
teña unha esperanza de vida maior e,
persoa
polo tanto, os países que poidan
necesaria
gozar dun bo e avanzado sistema de
O
reto
compatible
o
coidadora
coa
está
en
traballo
da
súa
conciliación da vida familiar e laboral.
sanidade, sexan os que posiblemente
Outra cuestión relativa ó gasto social
teñan
asociado o avellentamento, é que
avellentada que países cun peor
dentro da Unión Europea hai países
sistema de sanidade. Esta é a causa
que
elevada
de que os países mais avanzados en
concentración de xente maior de 65
canto a un bo e de balde sistema de
anos,
saúde
teñen
unha
incluso
nacionalidades.
de
Estas
áreas
outras mais
avellentadas son posiblemente as
unha
sexan
poboación
os
que
máis
maior
concentración de poboación maior alberguen
zonas cunha mellor sanidade, xa que .
UNIÓN EUROPEA VERSUS ESTADOS UNIDOS Estados Unidos é a terceira nación
crece, de forma considerable, neste
con máis habitantes, despois de
comezo de século. Este fenómeno
China e India. A súa poboación
traerá
superou os 300 millóns no ano 2006,
especialmente no relativo ás relacións
sendo practicamente a única nación
con Europa.
un
cambio
de
escenario,
desenvolvida a poboación da cal Mentres a poboación de Estados
millóns no ano 2040, a poboación de
Unidos crece a un ritmo imparable, xa
Europa non só se está a reducir, é
que se espera
chegue aos 400
I.E.S. DE PALAS
24
2009
€ur Palas que tamén está a envellecer. Os
doutro lado do Atlántico. Un notable
expertos calculan que para o ano
grupo de inmigrantes en Europa
2030, Estados Unidos terá unha idade
acaban pedindo axuda social, mentres
media pouco por riba dos 30 anos
que en Estados Unidos case todos os
mentres que a
inmigrantes
da Unión Europea
aceptan
un
ou
máis
achegarase os 50 anos. Iso significa
primeiros empregos e co seu esforzo
que mentres a forza laboral americana
van
será nova e xeradora de riqueza,
económica,
Europa estará poboada maiormente
integrados na sociedade americana
por xente moito maior e por xubilados
sen importar o seu país de orixe.
que estarán a cobrar pensións do
Para o ano 2010 ou a mais tardar o
estado.
2012, as mortes empezarán a superar
O
crecemento
prodixioso
da
ascendendo
a
acabando
escaleira por
estar
en número os nacementos en Europa.
poboación dos Estados Unidos foi
O
propulsado por unha combinación de
Seguridade da Unión Europea vaticina
estabilidade económica e a fórmula
que para o ano 2025, Europa non só
máxica contra o avellentamento: un
representará
alto índice de natalidade, lonxevidade
poboación
e inmigración.
ademais a súa participación
En realidade, Estados Unidos é o país
riqueza e comercio mundial verase
que
minguada.
máis
mundo
inmigrantes
enteiro.
recibe
de
un
Estudios
escaso
mundial
sobre
6%
senón
da que na
Europa
A Comisión Europea non é mais
necesitará ao redor de 1.6 millóns de
optimista, xa que advirte de que
inmigrantes
as
Europa se dirixe a unha catástrofe
próximas décadas, para que manteña
demográfica. No ano 2060 a UE terá
a súa forza laboral nos niveis actuais.
50 millóns menos de traballadores en
Pero
diferenza
activo e 67 millóns máis de xubilados
fundamental entre a inmigración dun e
que agora. Si se suma aos menores,
por
existe
Pero
no
Instituto
ano,
unha
I.E.S. DE PALAS
durante
25
2009
€ur Palas en 50 anos haberá case oito europeos
baixa
dependentes
menos
por
cada
dez
por
maternidade,
ríxidos,
que
permisos
non
traballadores en activo. Hoxe son
redución
salarial
menos de cinco.
suficientes
preto
Tanto dende a Comisaría de Asuntos
traballo, etc.
Económicos,
de
No caso de que se aproben, esas
Traballo e Asuntos Sociais, alertaron
medidas aínda tardarán anos en
desa grave tendencia que vai supoñer
aplicarse, e as estatísticas deixan
que os efectos da crise demográfica
claro que non queda moito tempo
van ser tanto ou máis catastróficos
para evitar a catástrofe: o índice de
que os da recesión ou o quentamento
natalidade da UE é hoxe de 1,51 fillos
global. Tamén presentaron un plan de
por muller (1,46 no caso de España),
propostas para remediar a situación,
moi lonxe dos polo menos dous fillos
levantando as limitacións que hoxe
por parella que asegurarían o relevo
atopan os europeos que teñen ou
xeracional.
coma
dende
a
e
supoña
dos
gardarías centros
de
queren ter fillos, elevando o tempo de
CONCLUSIÓNS
Como
conclusións
deste
traballo
Co paso do tempo pode ser bastante
podemos dicir, en primeiro lugar, que
posible
o
poboación
actualmente o sistema sanitario é
Europea levará consigo un maior
gratuíto nun futuro pode ser que o
gasto en pensións e en sanidade que
deixe de ser, como consecuencia de
seguramente
unha
que cada vez hai mais persoas
Unión
maiores e menos activos, e estes non
avellentamento
decadencia
da
conlevará económica
Europea.
I.E.S. DE PALAS
na
que
en
países
onde
poden soster o sistema.
26
2009
€ur Palas Unha nova organización da vida laboral e
mellor e polo tanto pidan durar máis anos
familiar dentro desta liña pode contribuír
sen premer tanto o gasto sanitario, o que
a aumentar o emprego feminino, polo que
supoñería
unha
aumentaría
incremento
do
o
número
de
persoas
dobre emprego
vantaxe: e
aforro
ocupadas e axudaría a aumentar a razón
sanitario.
entre traballadores e xubilados.
A poboación da Unión Europea estase a
A
dependencia
está
tendo
unha
poñer en inferioridade de condicións, por
incidencia cada vez mais elevada por
mor
mor do avellentamento, e que debera
sociedades xa consolidadas na cabeceira
crear moitos postos de traballo.
da economía mundial, coma Estados
Este feito, o de que outras persoas
Unidos,
coiden
emerxentes coma China, India, Brasil ou
as
persoas
maiores
con
dependencia, supón que o estar mellor
do
avellentamento,
e
tamén
fronte
fronte
a
a
colosos
a propia Rusia.
coidadas o seu estado de saúde sexa
Cintia García Fociños, Sandra Ouro García e Sergio Villasanta Pereiro (3º ESO) – Borja Bran López, Fernando García Blanco e Fernando Souto Varela (2º BAC)
I.E.S. DE PALAS
27
2009
€ur Palas Avellentamento e dependencia en España: unha mestura explosiva Esta reflexión está centrada no avellentamento da poboación española e as súas consecuencias, en especial a súa relación coa dependencia. Avalía o alcance do proceso de avellentamento e especifica os sectores do estado de benestar español afectados. A análise céntrase en como repercute o avellentamento nas institucións mais susceptibles de verse afectadas, como son as educativas, sanitarias, laborais e mesmo o sistema de pensións. Tamén se tratará de ollar o que pode ser o futuro. Este proceso afectou nun primeiro momento, a principios dos noventa, as etapas básicas e obrigatorias do sistema educativo. Non obstante, no futuro inmediato comezará a influír de forma significativa nalgúns dos sectores máis custosos do estado de benestar español tales como o sector de pensións e o sector sanitario. A urxencia da situación require un debate social, o mais amplo posible, sobre ata onde pode chegar o sistema español do benestar con esta estrutura de poboación, e cales son os inaprazables cambios que se precisa acometer.
CAUSAS DO AVELLENTAMENTO DA POBOACIÓN ESPAÑOLA.
As causas do fenómeno coñecido
rexuvenecendo a poboación. Se a
como
base da pirámide se mantén estreita
avellentamento
pódense
reducir,
poboacional
nunha
primeira
aproximación, a tres: En
prodúcese o efecto contrario e, de feito, esa é a explicación fundamental
primeiro
lugar,
o
da
rapidez
do
avellentamento
descenso da natalidade, xa que ten
demográfico, sobre todo, dos países
un efecto de resposta rápida na
máis ricos. A taxa de natalidade foi
pirámide de poboación, ao ensanchar
elevada nas poboacións humanas ata
automaticamente
hai moi pouco, precisamente para
I.E.S. DE PALAS
a
base,
28
2009
€ur Palas compensar as escasas probabilidades
Non
obstante,
en
de supervivencia ata a idade adulta. pouco máis dun século, estanse a
por consecuencia o avellentamento,
derrubar as taxas por mor dunha
pero convén recordar que este non foi
baixísima fecundidade, empezando
o caso sempre nin o é actualmente en
por Europa e estendéndose ao resto
tódalas partes.
do mundo. En segundo lugar, a redución da mortalidade constitúe unha causa obvia de que cada vez máis persoas alcancen unha idade avanzada. Non obstante, este argumento que parece de caixón non se correspondeu coa realidade durante todo o século XIX e o primeiro terzo do século XX. Iniciado xa o rápido ascenso da esperanza de vida,
a
poboación
non
só
non
envelleceu, senón que aumentou o peso dos mozos. A explicación debe buscarse na elevadísima mortalidade infantil imperante ata entón. Reducida esta nefasta situación, as mortes evitadas de bebés, e de nenos de menos de dous anos, contribuíron a acrecentar o peso destes no conxunto da poboación. Superada a lacra da mortalidade infantil, si se pode afirmar que o descenso da mortalidade ten
I.E.S. DE PALAS
Por último, en terceiro lugar, os movementos migratorios inflúen na pirámide de poboación porque non se reparten por igual entre as diferentes idades. Especialmente as grandes correntes
migratorias
de
España
tiveron por protagonistas mozos en busca de traballo, tanto na nosa posición de emigrantes nos primeiros dous terzos do século vinte, como na nosa posición de país de acollida nas dúas derradeiras décadas. Isto fixo que os lugares de destino viran rexuvenecer
a
súa
estrutura
por
29
2009
€ur Palas idades cos chegados de fora e cos
os municipios. Se queremos entender
seus fillos.
o grande avellentamento das áreas
Este fenómeno pode non ser moi
rurais e de interior da maioría dos
apreciable
unidades
países desenvolvidos, así como a
xeográficas como os continentes ou
relativa xuventude das zonas urbanas,
os
non
en
estados,
importante
grandes
pero
canto
é
tanto
menor
máis
sexa
a
unidade de análise, e convértese en
son
a
mortalidade
ou
a
fecundidade as que deben centrar a análise, senón as migracións.
fundamental en pequenas áreas como
No noso país están a acontecer dous
o
fenómenos
emigrantes
que
teñen
unha
connotación especial: por una banda
I.E.S. DE PALAS
retorno
a
España
dos
anos
dos
nosos
sesenta
e
setenta, xa xubilados, e por outra, as
30
2009
€ur Palas migracións
da
especialmente
terceira
estatística en comparación cos cambios producidos
polas
migracións
dos
que
seguen
á
europeos
que
se
mozos, pero que zonas concretas coma
instalan en zonas residenciais do noso
a provincia de Ourense no caso dos
país, buscando tranquilidade, bo clima
retornados, ou as illas Baleares e
e un sistema sanitario de calidade e de
Canarias e a costa mediterránea, no
balde.
caso dos xubilados europeos, xa o
xubilación,
Trátase
as
idade,
de
dun
fenómeno
incipiente,
limitado a estratos sociais ata agora
empezan a reflectir nas súas pirámides de poboación.
minoritarios e de escasa relevancia
ANÁLISIS DEMOGRÁFICO DE ESPAÑA. O 3 e o 4 de xuño do 2009 o Instituto
O total de habitantes en España é nesa
Nacional de Estadística ven de facer
data de 46.661.950 habitantes, que
públicos
supón
os
datos
provisionais
do
un
incremento
de
504.128
avance do Padrón a un de xaneiro do
persoas respecto a mesma data do ano
2009, e os datos
provisionais do
anterior. Dese total 5.598.691 son
Movimiento Natural de la Población,
estranxeiros, o que representa o 12 por
respectivamente.
cen da poboación de España.
I.E.S. DE PALAS
31
2009
€ur Palas
A inmigración inflúe á alza as cifras de
envellecemento
nacementos, e constituíuse no trazo
española, xa que ademais, por mor da
máis
crise, haberá unha drástica redución
sobresaínte
da
actual
entrada
de
da
poboación
conxuntura demográfica. Ademais, a
da
inmigrantes
nos
estrutura por idades máis nova da
próximos tres ou catro anos cando
poboación inmigrante logrará frear,
menos.
aínda que non deter, o proceso de
I.E.S. DE PALAS
32
2009
€ur Palas
O número de varóns é maior ata que
esperanza de vida. Cabe destacar
se chega á idade dos 54 anos, a partir
que nos homes a partir dos 75 anos
de ai hai un punto de inflexión no cal
decrece moito a poboación, mentres
as mulleres superan aos homes,
que nas mulleres case que se mantén
debido
unha década máis.
a
que
elas
I.E.S. DE PALAS
teñen
máis
33
2009
€ur Palas
As
comunidades
rexistran
os
autónomas
maiores
que
medran,
xa
que
ningunha
perdeu
incrementos
poboación, son Castela León (0,1),
relativos de poboación son Baleares
Estremadura (0,2) e Galicia (0,4). Esta
(2,1), Castela A Mancha (1,8) e Navarra
situación
(1,5). Pola
Comunidades Autónomas se atopen
contra
as
I.E.S. DE PALAS
que
menos
de
que
a
maioría
das
34
2009
€ur Palas moi envellecidas é debido a que en
de fecundidade de 2.1 fillos por muller,
cada unha delas non se supera o índice
que asegura a substitución xeracional.
CONSECUENCIA INSEPARABLE DO AVELLENTAMENTO: A DEPENDENCIA
As consecuencias do avellentamento
unicamente
da poboación son difíciles de entender
maiores, senón que afectan a todos as
na súa totalidade, xa que non incide
institucións da sociedade.
A avaliación do impacto do crecente
1991 o continuado crecemento da
número de persoas maiores require
esperanza
unha reflexión sobre as diferenzas
relativo aumento no grupo de persoas
existentes entre os grupos de maiores
mais maiores, é dicir, de máis de 85
na poboación. Dende o censo de
anos, aumento que é máis forte en
I.E.S. DE PALAS
no
de
grupo
vida
de
persoas
provocou
un
35
2009
€ur Palas termos relativos que o do grupo de
resposta aos coidados, crise creada
entre 65 e 85 anos.
polos
Un dos retos da política social é a
incorporación da muller o traballo.
atención
das
Nun terzo de século (entre 1976 e
persoas dependentes. Os coidados
2009), o grupo de idade dos maiores
para
persoas
de 65 anos duplicouse, pasando de
incrementouse nos últimos anos e
3’9 millóns(en 1976) a máis de 7’8
seguirá aumentando nas próximas
millóns(en 2009).A evolución desta
décadas polos factores demográficos
poboación maior de sesenta e cinco
da elevada esperanza de vida e do
anos dinos que, no ano 2016, tres de
avellentamento.
incremento
cada dez persoas maiores de sesenta
coincide coa crise dos sistemas de
e cinco anos tamén superarán os
apoio informal que viñeron dando
oitenta.
Aínda que nesta primeira década do
sobre a natalidade e a mortalidade
século está a producirse unha notable
derivadas da nosa Guerra Civil,
baixada no crecemento da poboación
crecemento
maior, por mor das consecuencias
maior volverá intensificarse xa que se
das
este
necesidades
grupo
Este
I.E.S. DE PALAS
de
cambios
familiares
global
da
e
pola
o
poboación
36
2009
€ur Palas incorporarán
xeracións
máis
numerosas a partir de 2011. Este crecemento logrará unha particular intensidade a partir do ano 2020. Todos os expertos (Libro Branco sobre a Dependencia) que estudan o envellecemento problema
afirman
primordial
que é
o as
necesidades e atencións das persoas dependentes, que están aumentando extraordinariamente
debido
ao
aumento da poboación de avanzada idade. Dito isto, non se debe imaxinar que
o
envellecemento
problema,
tamén
ten
só os
é
un seus
A “Encuesta sobre Discapacidades,
beneficios como unha oportunidade
Deficiencias
social que é preciso aproveitar. O
(EDDES 99) di que o número de
avanzado
persoas
crecemento
do
y
con
Estado
algún
de
Salud”
tipo
de
avellentamento e as necesidades da
dependencia representan un 11% da
atención
poboación española, crecendo
derivadas
de
ese
un
crecemento concordan cunha crise de
punto e medio porcentual por década.
soporte
debe
A maior parte das persoas maiores de
transformar nunha oportunidade de
sesenta e cinco anos teñen algunha
crecemento do emprego.
discapacidade,
informal,
que
se
mentres
que
nas
persoas menores de sesenta e cinco anos a proporción non chega ao 5%. Aínda que o aumento da prevaleza é continuo conforme ao avance da
I.E.S. DE PALAS
37
2009
€ur Palas idade, a partires dos cincuenta anos o
mulleres, pero en idades un pouco
incremento acelérase notablemente.
máis adiantadas abundan máis as
O número de discapacitados é maior
mulleres que os homes. O punto de
nas mulleres que nos homes(o 58’3
modulación dáse arredor dos corenta
son mulleres). Nas idades máis xoves
e cinco anos.
abundan máis os homes que as
As familias foron as que asumiron ata
informal. Habería que puntualizar que
o de agora o coidado das persoas
esa función recaeu e recae, nas
dependentes, o que se chamou apoio
mulleres que son nais, cónxuxes, fillas
I.E.S. DE PALAS
38
2009
€ur Palas ou irmás das persoas dependentes, e
Nas
dentro destas, nas mulleres de media
intermedias
idade, maioritariamente entre as de
cargas, que entran en contradición
corenta e cinco e sesenta e nove
directa coas demandas derivadas do
anos.
cambio que se está producindo nas
O cambio no modelo de familia e a
prioridades das mulleres, que de
incorporación da muller ao mercado
maneira
do traballo, é o que fai que se reduzan
incorporarse ao mundo do traballo
a
retribuído
capacidade
de
prestación
de
mulleres
de
xeracións
recaen
moi
e
as
activa
ao
están
conxunto
de
institucións
modelo de apoio informal, no que xa
seguen sendo as que se ocupan das
empezou a crise, sexa insostible a
tarefas
medio
imposibilidade
responsabilidades familiares, e son as
débese a que cada vez aumentan as
que case sempre se ocupan de coidar
persoas que necesitan coidados de
a familiares enfermos, discapacitados
longa duración, e cada vez as persoas
e anciáns, polo que en realidade esta
en idade de coidar xente que o
situación da lugar a verdadeira dobre
precise son menos. Outras causas da
xornada laboral da muller. Por outra
crise deste modelo son a desaparición
banda, a relación entre a vida familiar
da familia extensa nas vila se cidades
e o traballo fixo que aumentara o
pequenas,
envellecemento,
a
Esta
crecente
mobilidade
As
a
coidados informais, facendo que o
prazo.
sociais.
maiores
domésticas
e
das
derivado
baixada
familia, a variedade dos modelos
laboral das mulleres coincide coa súa
familiares
a
maternidade. Isto orixina que a muller
casa
falte ao traballo, o que deriva en que
familiar ata superar os trinta anos, e
se teñan menos fillos retrasando os
os cambios nas posicións sociais das
partos, ou que se teña ata incluso que
mulleres.
abandonar o traballo para poder ser
permanencia
dos
fillos
I.E.S. DE PALAS
na
maternidade.
dunha
xeográfica dos distintos membros da
coexistentes,
na
mulleres
A
vida
39
2009
€ur Palas nai. Esta situación leva aparellada
temporal.
Como
regra
xeral,
unha diminución do tamaño do fogar
primeiro
lugar
e a diversificación da convivencia.
enfermidades crónicas que levan a un
aparecen
en as
mal estado de saúde. Posteriormente presentase a discapacidade e por último aparece a dependencia mais severa. Os datos facilitados pola EDDES 99 fixaban unha esperanza de vida ó nacer de 75’3 anos para os homes e de 82’3 para as mulleres. O cumprir os corenta e cinco anos aos homes quedábanlle
uns
32’7
anos
de
A esperanza de vida pódese dividir,
esperanza de vida mentres que as
segundo o estado de saúde, en
mulleres
seccións de anos vividos en diferentes
quedaban 38’6. Aos sesenta e cinco
contextos de saúde. A información
anos a esperanza de vida é de 16’2
recollida pola EDDES 99 permite
anos para os homes e de 20’3 para as
valorar
mulleres.
as
esperanzas
de
vida
da
mesma
Ao
nacer
poboación española. A causa da
enfermidades crónicas. Nos homes
aparición
dura ata os 40’9 anos e nas mulleres
da
saúde segue unha determinada orde
libre
unha
esperanza
inconvenientes
vida
temos
lle
adaptada ao estado de saúde da
dos
de
idade
de
ata os 37’9 anos.
Héctor García Rouco, Jesús Vázquez Ferreiro (2º BAC) – Mª Isabel Castiñeira Ramallo, Lucía Mejuto Viña, María Rodríguez Carballal, Andrea Vázquez Capón e Verónica Viña Guerra (3º ESO)
I.E.S. DE PALAS
40
2009
€ur Palas ANOS POR VIVIR EN DIFERENTES TIPOS DE SAÚDE E DISCAPACIDADE AO NACER, AOS CORENTA E CINCO ANOS E AOS SESENTA E CINCO ANOS. EV= esperanza de vida
Ao nacer
Aos 45 anos
Aos 65 anos
Anos por vivir
Porcentaxe sobre EV
Anos por vivir
Porcentaxe sobre EV
Anos por vivir
Porcentaxe sobre EV
82’31
100’0
38’62
100’0
20’25
100’0
Con enfermidades crónicas 44’42
54’0
30’48
78’9
17’48
86’3
Sen boa saúde
24’14
29’3
20’37
52’7
12’73
62’9
Con discapacidade
10’19
12’4
9’37
24’3
7’86
38’8
Con discapacidade severa 6´87
8’3
6’44
16’7
5’59
27’6
5’24
6’4
5’08
13’2
4’69
23’2
74’29
100’0
32’70
100’0
16’17
100’0
Con enfermidades crónicas 34’44
45’7
22’53
68’9
12’86
79’5
Sen boa saúde
15’77
20’9
13’09
40’0
8’39
51’9
Con discapacidade
6’77
9’0
5’80
17’8
4’78
29’6
Con discapacidade severa 4’22
5’6
3’66
11’2
3’08
19’1
2’61
3’5
2’43
7’4
2’23
13’8
Mulleres Total de anos por vivir
Con discapacidade para as AVD
Homes Total de anos por vivir
Con discapacidade para
I.E.S. DE PALAS
41
2009
€ur Palas as AVD
A incidencia do avellentamento na muller galega A figura da muller en Galicia sempre
Hoxe en día moitas mulleres están á
estivo ligada ao traballo no medio
fronte
rural.
agrarias que proliferan no medio rural
Antigamente
as
mulleres
das
homes,
explotacións
traballaban no campo e, ao mesmo
galego.
tempo, levaban unha casa na que
traballan dentro ou fóra de casa. As
había un número maior que agora, de
explotacións que máis abundan son
persoas.
de tipo vacún e porcino. Aínda que
Co tempo o papel da muller cambiou,
Os
diferentes
á
súa
vez,
tamén aumentaron as de tipo aviar.
a falta de medios para buscar un
Cada vez son máis as mulleres novas
futuro mellor fixo que a maioría dos
que animadas pola falta de traballo nas
galegos, alá por os anos 60 e 70,
cidades se deciden a realizarse pola súa
emigrara ao estranxeiro a traballar no sector servizos ou en fábricas; ou ás grandes capitais do momento en España, como Bilbao e Barcelona principalmente. Esta marcha masiva da
poboación
en
grande
conta neste tipo de negocio. Mesmo está a aumentar na actualidade, a explotación turística do campo co que comezan a verse polo panorama galego un grande número
de
casas
de
turismo
rural
rexentadas por mulleres.
parte
masculina, axudou a aumentar o despoboamento do medio rural e a deixar na maioría dos casos mulleres soas á fronte do traballo na casa.
I.E.S. DE PALAS
42
2009
€ur Palas
O envellecemento é aínda maior nas mulleres, toda vez que a cuarta parte das galegas xa supera a barreira dos 65 anos e as mozas atrasan cada vez máis a idade para ter fillos .Este fenómeno fai especial fincapé nas provincias de Lugo e Ourense, ao ser
En todo caso, a falta de nacementos
as que están a sufrir esta dobre
en Galicia e o aumento da esperanza
característica:
e
de vida debuxan un panorama de
despoboación. A poboación en idade
máis avós sen netos, xa que no 91%
de xubilación multiplicouse por catro
dos concellos galegos xa viven máis
dende 1900.
xubilados que menores de 20 anos.
avellentamento
I.E.S. DE PALAS
43
2009
€ur Palas Nin a chegada de inmigrantes nin
sitúan o avellentamento en Galicia
certo incremento no número de
nun altísimo 21,6%, máis da quinta parte da poboación galega supera os 65 anos. España nun 16,7%, case 5 puntos por debaixo. 129 municipios galegos duplican a media española de avellentamento.
nacementos
nos
últimos
anos
conseguen sacar a Galicia da UVI do avellentamento. Os últimos datos do Instituto Galego de Estatística (IGE)
I.E.S. DE PALAS
44
2009
€ur Palas
Por si todo isto fora pouco, as
dedícase á agricultura, sector no que
mulleres conforman un dos colectivos
traballa o 9,8% dos homes. De
con maiores dificultades de inserción
tódolos
laboral. Non obstante, Galicia é a
nesgados, xa que o número de
única comunidade española na que a
mulleres que traballan, pero que non
porcentaxe de mulleres activas no
cotizan, no campo galego é moi
campo supera o de homes. O 9,9%
superior.
xeitos
estes
datos
están
das mulleres ocupadas en Galicia
AS 25 PRINCIPAIS VILAS GALEGAS CO PADRÓN A 01.01.2008.
I.E.S. DE PALAS
45
2009
€ur Palas Total Galicia: 2.784.169 persoas Nº 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
Poboación Vigo A Coruña Ourense Lugo Santiago Pontevedra Ferrol Vilagarcía de Arousa Narón Oleiros Carballo Redondela Arteixo Culleredo Ribeira Marín Ames Cangas Cambre Ponteareas A Estrada Lalín Monforte de Lemos Boiro Moaña
Habitantes 295.703 245.164 107.057 95.416 94.339 80.749 74.696 37.329 37.008 32.381 30.653 30.036 28.961 27.670 27.430 25.879 25.818 25.531 22.900 22.750 21.886 21.130 19.486 18.730 18.709
Acumulado 295.703 540.867 647.924 743.340 837.679 918.428 993.124 1.030.459 1.067.461 1.099.842 1.130.495 1.160.531 1.189.492 1.217.162 1.244.592 1.270.471 1.296.289 1.321.820 1.344.720 1.367.470 1.389.356 1.410.486 1.429.972 1.448.702 1.467.411
Táboa de elaboración propia en base a datos do INE
Patricia Corredoira Lea e Nuria Vázquez Quintela 1º BAC
Dez preguntas e unha soa resposta ante o avellentamento
I.E.S. DE PALAS
46
2009
€ur Palas Co problema do avellentamento da poboación pasa un pouco coma cas meigas, que sabemos que está aí, pero no nos paramos a afrontalo, ou o que aínda é máis grave: negamos que sexa unha prioridade na axenda da nosa sociedade. Eu persoalmente creo que a única mala solución coa cuestión do avellentamento e ignoralo. Por suposto nin teño nin coñezo a solución, pero si teño moitas preguntas, ata dez vou a formular nesta modesta investigación, co ánimo de sementar dúbidas nos que teñan a paciencia de chegar ó final na lectura. Non se vai a encontrar nas seguintes páxinas mais que unha fonda reflexión das particularidades do avellentamento, que semella un prisma de múltiples arestas que reflicte a luz de diferente forma en función da postura dende a que se observe. Cara ó remate do artigo, ben agochado, atrévome moi timidamente a enunciar un novo sistema de xubilación e cálculo da correspondente pensión, que podería aliviar o sistema público, polo menos mentres non se superen as próximas tres ou catro décadas, que tódolos expertos vaticinan como as mais duras en canto ó avellentamento da poboación.
1. ESPAÑA COMPÓRTASE DE XEITO DIFERENTE AO RESTO DA UNIÓN EUROPEA?
Tendo en conta que os últimos datos
dúas. A outra variable que incide na
oficiais que se poden comparar a nivel
pirámide de idades é a relacionada
europeo corresponden ó ano 2005,
cos
elaborei a seguinte táboa coas dúas
natureza externa, e que se analizará
variables intrínsecas que inflúen no
nun dos apartados seguintes.
movementos
migratorios,
de
avellentamento das poboacións: a taxa de natalidade e a taxa de
O crecemento vexetativo no conxunto
mortalidade,
determinando
o
da Unión Europea ascende a un
crecemento
ou
decrecemento
paupérrimo 0,8 por mil, é dicir menos
vexetativo por diferenza de ámbalas
de 400.000 habitantes de incremento
I.E.S. DE PALAS
47
2009
€ur Palas anual de poboación para un conxunto
está
preto
probabilidades
dos
cincocentos
millóns.
Poderíamos afirmar que a poboación
Ano 2007
estancada
e de
manter
9,8
0,8
Bélxica
11,4
9,9
1,5
Bulgaria
9,9
14,6
-4,7
República Checa
11,1
10,5
0,7
Dinamarca
11,7
10,1
1,6
Alemaña
8,3
10,1
-1,8
Estonia
11,8
12,9
-1,1
Irlanda
16,2
6,6
9,6
Grecia
10,0
9,5
0,5
España
11,0
8,6
2,4
Francia
12,9
8,5
4,4
9,5
10,0
-0,5
Chipre
10,9
7,2
3,7
Letonia
10,2
14,2
-4,0
Lituania
9,6
12,8
-3,2
11,4
7,9
3,5
Hungría
9,7
13,5
-3,8
Malta
9,5
7,8
1.7
11,1
8,4
2,7
Austria
9,2
9,1
0,1
Polonia
10,2
9,7
0,5
Portugal
9,7
9,7
0,0
Romanía
10,0
12,1
-2,1
Eslovenia
9,8
9,4
0,4
Eslovaquia
10,1
9,9
0,2
Finlandia
11,1
9,2
1,9
Suecia
11,7
10,2
1,5
Reino Unido
12,7
9,7
3,0
Países Baixos
esta
Crecemento Taxa Taxa natalidade mortalidade vexetativo 10,6
Luxemburgo
moitas
parálise nos próximos lustros.
Unión Europea
Italia
con
Elaboración propia a partires dos últimos datos do EUROSTAT
I.E.S. DE PALAS
48
2009
€ur Palas España
presenta
esperanzador
un
dato
de
máis
negativo (Bulgaria, Alemaña, Estonia,
crecemento
Italia, Letonia, Lituania, Hungría, e
vexetativo, un 2,4 por mil, que permite
Romanía),
nos
que
un incremento anual da poboación
diferenciar dous bloques: no primeiro,
española lixeiramente por riba dos
Alemaña
cento sete mil habitantes. ¿Quere isto
desenvolvidos, fundadores da Unión
dicir que estamos en mellor situación
Europea e con baixísimas taxas de
que o conxunto da Unión Europea? A
natalidade, ata do 8,3 por mil no caso
resposta ten que ser afirmativa, aínda
alemán; no segundo bloque, Bulgaria,
que elo non implica estar no camiño
Estonia, Letonia, Lituania, Hungría e
correcto.
Romanía, socios moi recentes, e dos
e
se
Italia,
poden
países
países menos desenvolvidos da U.E., -
Necesítase
un
crecemento
presentan unha negativa e peculiar
vexetativo por riba do 2 por mil para
característica: o ter unha elevada taxa
aparcar, a curto prazo, a cuestión do
de mortalidade, por riba do 12 por mil,
avellentamento,
consecuencia
e
nesa
tesitura
seguramente
dun
atópanse un reducido grupo de países
deficiente sistema público de saúde.
(Irlanda, Francia, Chipre, España,
- Os doce países restantes. Bélxica,
Luxemburgo, Países Baixos e Reino
Dinamarca, Grecia, Malta, Austria,
Unido),
Portugal,
que
presentan
dúas
Eslovaquia,
características comúns: unha taxa de
Polonia,
natalidade por riba do 11 por mil e un
República Checa, presentan taxas de
elevado desenvolvemento.
crecemento vexetativo positivo pero
- Pola contra, supoñen un pesado
insuficiente para afastar o pantasma
lastre poboacional para o conxunto da
do avellentamento. Debe observarse
Unión
que son países de escasa poboación
Europea,
lamentablemente
un numeroso,
grupo, de
Finlandia,
Eslovenia,
Suecia
e
a
absoluta, excepto Polonia.
países con crecemento vexetativo
I.E.S. DE PALAS
49
2009
€ur Palas 2. A GALICIA INTERIOR É UN CASO PARTICULAR NO CONXUNTO DE ESPAÑA? Está comunmente aceptado que un
apreciar a intensidade do analizado.
determinado territorio goza de boa
Nesa idea elaborei a seguinte táboa
saúde na súa pirámide poboacional, e
coas
polo
presentaban
tanto
non
corre
risco
de
catro
provincias valores
que
extremos
de
avellentamento, cando o total de
xuventude e avellentamento, sobre os
persoas menores de 16 anos supera
últimos datos oficiais publicados
ao total de maiores de 65 anos. As veces coñecer os valores extremos dunha
ampla
. PROVINCIA
mostra
permítenos
POBOACIÓN
0 a 15 anos
%
16 a 65 anos
%
+ 65 anos
%
As catro provincias mais avellentadas 1. Ourense
335.573
34.343
10,23
205.268
61,17
95.962
8,60
2. Zamora
195.643
20.736
10,60
119.446
61,05
55.461
28,35
3. Lugo
354.862
35.553
10,02
220.793
62,22
98.516
27,76
4. León
499.023
56.848
11,39
319.942
4,11
122.233
24,50
46.661.950
7.229.745
15,49
31.651.375
67,83
7.780.830
16,67
España
As catro provincias mais xoves 1. Ceuta e Melilla
151.973
34.468
22,68
101.027
66,48
16.478
10,84
2. Almería
682.250
120.725
17,70
475.767
69,73
85.758
12,57
3. As Palmas GC
1.080.623
178.702
16,54
775.885
71,80
126.036
11,66
4. Murcia
1.445.410
266.537
18,44
981.417
67,90
197.456
13,66
Nota: a poboación conxunta de Ceuta e Melilla considérase coma unha provincia Elaboración propia a partires do Avance de Padrón a 1 Xaneiro 2009, publicado polo INE o 3 de xuño do 2009
I.E.S. DE PALAS
50
2009
€ur Palas A vista de paxaro, parece deducirse que a xuventude no noso país (Canarias, Andalucía, África, Murcia) é máis dispersa co avellentamento
(Galicia interior e Castela- León), cando menos non seus valores extremos. anos incrementaranse no noso país,
Tamén parece que, coa excepción
na vindeira década, en 600,000, a
xeográfica, relixiosa e cultural de
razón de 5.000 cada mes.
Ceuta e Melilla, son moito máis
As provincias máis xoves, que o son,
severos
fundamentalmente, por mor da
os
valores
límite
do
avellentamento (28,60 % sobre unha media
de
16,67%),
que
os
da
inmigración,
presentan
taxas
de
xuventude (18,44% sobre unha media
mozos a carón dos cinco puntos
de 15,49%).
superiores as taxas dos maiores. As
A poboación potencialmente activa, a
diferenzas
comprendida entre 16 e 64 anos
avellentadas son moito menores nas
mantense, tanto nas provincias vellas
taxas de mozos que nas taxas dos
como nas xoves, nun limitado abano
maiores. Sirva como exemplo que se
que vai do 61 ó 71 por cen da
comparamos Almería con Zamora, as
poboación total.
taxas
España, en valor medio, non está
separación de pouco máis de seis
totalmente libre do fenómeno do
puntos (17,70% - 10,60%), mentres
avellentamento, xa que a taxa de
que nas taxas de maiores de 65 anos
maiores, 16,67 por cen supera en
están
máis de dous puntos a taxa dos
dezaseis puntos (28,35% - 12,57).
mozos, que presenta un 15,49 por
As provincias máis vellas, coa notoria
cen. É unha lixeira tendencia negativa
presenza
que non se debe tomar a lixeira. Por
interiores galegas, sono por unha
ende, os maiores de 85
duplicidade que pode resultar obvia,
de
coas
mozos
separadas
das
provincias
mostran
por
dúas
máis
unha
preto
dos
provincias
xa que presentan as taxas de maiores de 65 anos, rechamantes por altas 24-
I.E.S. DE PALAS
51
2009
€ur Palas 28%, pero non menos rechamantes
posición lamentablemente destacada
por baixas resultan as taxas de mozos
da provincia de Lugo e Ourense en
menores de 16 anos 10-11%, cunha
ámbalas dúas.
3. AFECTA A TODA GALICIA O FENÓMENO DO AVELLENTAMENTO? Da observación polo miúdo da táboa que
intensidade afecta, con carácter xeral, a
segue
totalidade
pódese
avellentamento
afirmar da
que
poboación
o
é
un
do
territorio
da
nosa
Comunidade Autónoma.
fenómeno, que con diferente
PROVINCIA
POBOACIÓN
0 a 15 anos
%
16 a 65 anos
%
+ 65 anos
%
1.144.796
139.383
12,18
764.974
66,82
239.989
20,96
Lugo
354.862
35.553
10,02
220.793
62,22
98.516
27,76
Ourense
335.573
34.343
10,23
205.268
61,17
95.962
28,60
Pontevedra
959.565
131.369
13,69
650.889
67,83
177.307
18,48
2.794.796
341.098
12,20
1.841.924
65,91
611.774
21,89
A Coruña
GALICIA
Elaboración propia a partires do Avance de Padrón a 1 Xaneiro 2009, publicado polo INE o 3 de xuño do 2009
Tamén
resulta
a
xoves menores de 16 anos separada
homoxeneidade do bloque formado
por apenas dúas décimas (debemos
polas provincias de Lugo e Ourense,
recordar que o 10,02% de Lugo e a
dúas
máis
taxa de xoves provincial máis baixa de
avellentadas de España, como se viu
España); unha taxa de maiores de 65
no
Esta
anos extremadamente alta nas dúas
homoxeneidade refórzase analizando
provincias, aínda que neste caso a
os datos desagregados: unha taxa de
diferenza supera as oito décimas (de
das
tres
apartado
incuestionable
provincias
anterior.
I.E.S. DE PALAS
52
2009
€ur Palas novo recordar que o 28,60% de
maiores (18,48%) segue a reflectir
Ourense
unha
e
provincial Outras
a
taxa
máis
alta
de de
características
maiores España).
parellas
de
ambas provincias son a) o seu baixo grao
de
desenvolvemento,
b)
innegable
tendencia
a
incrementar a idade da provincia, e aínda se atopa lonxe da media estatal.
a
carencia de tecido industrial e dunha malla de infraestruturas suficiente, c)
A Coruña cunhas taxas (12,18% fronte
a
20,96%)
bastante
máis
a pouca incidencia da inmigración d) o
pobres ca Pontevedra, situase moi
elevado peso do sector primario na
preto das medias galegas, pero xa
súa economía, e) unha poboación
mais afastada das medias españolas.
potencialmente activa escasa, o que
Unha
me leva a pensar nunha directa,
determinar
importante e innegable relación entre
moderno do benestar, é a que se
a maioría destas características e o
establece entre a poboación maior de
endurecemento
65
do
fenómeno
do
relación
anos
o
importante, futuro
e
a
dun
para
sistema
poboación
avellentamento.
potencialmente activa de entre 16 e
Pola contra, nas provincias atlánticas,
64 anos. Os estándares axeitados
A
existen
desta relación predican que debe
diferenzas importantes en relación
haber 5 potencialmente activos por
coa súa estrutura de idades.
cada maior de 65, e acéndense as
Coruña
Pontevedra
e
Pontevedra,
a
alarmas cando hai menos de 3 activos
provincia cunha estrutura poboacional
potenciais por xubilado. No caso de
máis áxil, o que non quere dicir que
España a relación é de 4,07, en
non
polo
Galicia de 3,01, en Ourense 2,14 e en
avellentamento. A relación entre a
Lugo 2,24, o que demostra que o
taxa de mozos (13,69%) e a de
avellentamento crónico, en relación co
se
é
vexa
con
diferenza
afectada
I.E.S. DE PALAS
53
2009
€ur Palas mantemento futuro das prestacións do
procura de
sistema, debe ser un acicate na
opcións.
I.E.S. DE PALAS
novas e imaxinativas
54
2009
€ur Palas 4. A SITUACIÓN DA ULLOA É XENERALIZADA NO MAPA COMARCAL DE LUGO?
BISBARRA
POBOACIÓN
0 a 15 anos
%
16 a 65 anos
%
+ 65 anos
%
Ancares
12.289
780
6,35
6.974
56,75
4.535
36,90
Chantada
15.363
1.336
8,70
8.805
56,31
5.222
33,99
6.500
406
6,25
3.629
55,83
2.465
37,92
118.631
14.488
12,21
78.486
66,16
25.657
21,63
Mariña Cent.
30.566
3.178
10,40
20.090
65,72
7.298
23,88
Mariña Occd.
27.660
2.950
10,66
18.139
65,58
6.571
23,76
Mariña Orien.
17.460
1.714
9,82
10.899
62,42
4.847
27,76
Meira
5.974
443
7,42
3.442
57,61
2.089
34,97
Quiroga
6.337
396
6,25
3.512
55,42
2.429
38,33
Sarria
25.091
2.273
9,06
15.213
60,63
7.605
30,31
Terra Chá
45.623
3.895
8,54 8,81
27.355
59,96
14.373
31,50
Terra Lemos
33.786
2.976
19.094
56,51
11.716
34,68
Ulloa
10.269
866
8,43
5.679
55,30
3.724
36,26
355.549
35.701
10,04
221.317
62,25
98.531
27,71
Fonsagrada Lugo
Total LUGO
Elaboración propia a partires do Padrón definitivo a 1 Xaneiro 2009, publicado polo INE o 13 de xaneiro do 2009
situación da comarca da Ulloa é moito A vista desta táboa, na que contemplo
peor ca das outras comarcas da
os tres grandes grupos de idade para
provincia.
as trece bisbarras nas que está
Non
repartida a provincia de Lugo, parece
apreciación pode pecar de falta de
estar un tentado de afirmar que a
rigor, xa que se exceptuamos a
I.E.S. DE PALAS
obstante,
esta
primeira
55
2009
€ur Palas bisbarra da capital e as tres costeiras
da
da Mariña, a bisbarra da Ulloa non
menores de 16 (8,43%), con ser
está moi afastada da media das
reducida, está máis preto dos valores
outras
medios.
oito
bisbarras
interiores.
provincia,
a
contraste
taxa
de
de
mozos
E aínda hai un motivo máis para un
Este
sensacións
mínimo optimismo: mentres que a
débenos levar, respecto á bisbarra dá
taxa de maiores de 65 anos (36,26%)
Ulloa, a un túnel longo, cunha entrada
e a relación entre potenciais activos e
moito máis tenebrosa que o tramo
maiores (1,53) son as terceiras peores
central, xa con algunha iluminación.
5. MELLORARÁ PALAS DE REI A SÚA SITUACIÓN POBOACIONAL NO SEO DE A ULLOA?
Aínda
que
á
primeira
vista
a
virulento no Concello de Palas, se
desagregación da táboa comarcal,
poden
que plasmo a continuación, parece
dentro da gravidade, dunha dura e
confirmar
larga, pero posible, recuperación.
que
o
fenómeno
do
albiscar
algúns
síntomas,
envellecemento vai ser especialmente
CONCELLO
POBOACIÓN
Antas de Ulla
2.499
204
8,16
1.319
52,78
976
39,06
Monterroso
4.088
434
10,62
2.394
58,56
1.260
30,82
Palas de Rei
3.682
228
6,19
1.966
53,39
1.488
40,41
10.269
866
8,43
5.679
55,30
3.724
36,26
A Ulloa
0 a 15 anos
%
16 a 65 anos
%
+ 65 anos
%
Elaboración propia a partires do Padrón definitivo a 1 Xaneiro 2009, publicado polo INE o 13 de xaneiro do 2009
Entre estes sinais debemos prestar
ao remonte das taxas de natalidade
especial atención, en primeiro lugar,
nos últimos 3- 4 anos, aínda cun
I.E.S. DE PALAS
56
2009
€ur Palas escaso reflexo no gran bloque de
85 e a poboación maior de 65, xa é
idade dos menores de 16 anos debido
máis favorable en Palas de Rei
ao brutal descenso da natalidade
(16,3%) que en Antas de Ulla (16,8%),
neste Concello a finais da década dos
pero
noventa.
(13,3%).
En
segundo
lugar,
o
índice
de
aínda
lonxe
Este
avellentamento"
de
Monterroso
"avellentamento orixina
do
tamén
sobreavellentamento, entendido como
algunha vantaxe que se describirá en
a relación entre a poboación maior de
apartados posteriores.
I.E.S. DE PALAS
57
2009
€ur Palas
6. O AVELLENTAMENTO É REVERSIBLE OU IRREVERSIBLE? Responder a esta pregunta implicaría
Dende o meu punto de vista, para
ter a solución dunha das grandes
poder albiscar unha persoal resposta
cuestións a debate na Europa do
ao carácter reversible ou non do
século XXI. Como en toda formulación
avellentamento, débense ter en conta
complexa faise necesario separar o
polo menos tres premisas:
gran da palla, evitando confundir
En primeiro lugar, non se debe caer
termos, mesmo de forma interesada.
na
I.E.S. DE PALAS
tentación
de
supoñer
que
58
2009
€ur Palas atrasando a idade de xubilación se
avellentamento, evitan a diáspora en
limita
idades
ou
reduce
avellentamento.
problema
e
incrementan
a
poboación dos máis xoves, grandes
realmente se fai é limitar o gasto
demandantes de servizos, polo que o
social que produce, pero a pirámide
sistema se retroalimenta e ademais
de poboación seguirá envellecendo.
agora si se pode intentar frear o
Resulta evidente que é unha medida
avellentamento.
permite
único
medias
que
que
O
do
osixenar
o
sistema
público de pensións, o cal leva
Por
consigo que as consecuencias do
inmigración non se debe considerar
avellentamento sexan menores, pero
exclusivamente
non
laboral que vén a ocupar unha parcela
deixa
de
ser
unha
medida
último,
en
terceiro
como
lugar,
unha
a
forza
puramente paliativa.
moi definida na atención e coidados
En segundo lugar, é preciso evitar o
derivados do avellentamento. Tamén
desmantelamento de servizos básicos
se debe contemplar como parte da
no medio rural, xa que é unha
solución ao problema, xa que o perfil
probada medida para fixar poboación.
da
Como as persoas maiores presentan
avellentamento é o dunha muller
unha case nula mobilidade xeográfica,
nova, hispanoamericana, con polo
salvo que se trasladen a vivir cos seus
menos un par de fillos e unha
parentes máis novos, é preciso evitar
parella que xa ten con ela, ou está a
que este ámbito de media idade se
desexar
traslade cos seus fillos a localidades
reagrupamentos
que
empezar a dinamizar a pirámide de
ofrezan
desmantelados.
os
Este
ao
conxunto
familiares
de
poden
poboación daqueles lugares, como a
poboación nunha tripla dirección xa
nosa Galicia interior, enormemente
que
avellentados.
especialmente
servizos
traer.
dedicada
fixan
crean
Os
servizos
inmigración
emprego na
I.E.S. DE PALAS
sostido
atención
do
59
2009
€ur Palas 7. O AVELLENTAMENTO É UNHA OPORTUNIDADE OU UNHA AMEAZA? As
persoas
maiores
un
A Lei 39/2006, de Promoción da
complexo, heteroxéneo e cada vez
Autonomía Persoal e Atención ás
máis numeroso sector de poboación,
persoas en situación de dependencia,
coa central característica común de
foi ratificada pola práctica totalidade
que, en maior ou menor medida,
do arco parlamentario, no medio dun
precisan
medios
seguimento social e dos medios de
con
comunicación nada habitual. A norma
de
trata de dar resposta ao reto de
condicións que o resto de cidadáns.
atender ás persoas que non poden
A asignación, no nivel e coa présa
valerse totalmente por si mesmas
adecuados,
e
pero debendo prescindir dos modos
medios suplementarios, ás persoas
tradicionais de atendelas, xa que se
nesta situación, constitúe un dos
trata de modelos de atención en crise,
principais retos da política social dos
xusto no tempo histórico que se
países desenvolvidos. Reto que se
dispara
concreta en, algo tan simple de
absolutos e relativos dos que precisan
enunciar e difícil na súa execución,
desa axuda.
como atender as necesidades dos
Os
cidadáns máis vulnerables, facilitando
xustificar
apoios nas actividades máis cotiás da
atención tradicional son, entre outros,
vida e achegando medios que lles
o avellentamento da poboación, o
permitan
autonomía
alongamento da esperanza de vida, o
persoal necesaria para poder exercer
aumento do número das persoas
con plenitude os seus dereitos sociais.
maiores que viven soas e a debilidade
de
garantías
suplementarios plenitude
e
forman
para en
destas
alcanzar
e vivir
igualdade
garantías
a
o
motivos a
número,
máis crise
en
termos
citados do
modelo
para de
ou a fraxilidade da solidariedade
I.E.S. DE PALAS
60
2009
€ur Palas familiar tradicional. Pero quizais o adversario
máis
consistente
do
modelo tradicional de atención aos maiores foi a incorporación da muller ao traballo fóra do fogar, e o risco de colapso conseguinte da familia. Dende o punto de vista demográfico e social é incuestionable, que no noso país, se está a producir un incremento progresivo da poboación en situación grave de avellentamento. Por unha
Dende o punto de vista moral, a
parte,
atención a este colectivo de
é
necesario
considerar
o
importante crecemento da poboación
poboación, tan importante
de máis de 65 anos, que se duplicou
numericamente e tan esquecido
nos últimos 30 anos. A iso hai que
socialmente, convértese, pois, nunha
engadir
cuestión ética ineludible para a
o
denominado
fenómeno
demográfico
"avellentamento
do
sociedade en xeral e os poderes
avellentamento", é dicir, o aumento do
públicos en particular, que require
colectivo de poboación con idade
unha resposta sen dilación, firme,
superior a 85 anos, que se duplicou,
sostida e adaptada ao actual modelo
pero neste caso, en só vinte anos.
da nosa sociedade. Non se pode
Estas dúas tremendas realidades do
seguir cargando esta enorme
sector de poboación máis vulnerable,
responsabilidade, como ata agora,
leva
nas familias, e en especial as
consigo
problemas
de
dependencia nas últimas etapas da
mulleres, constituíndo o que deu en
vida para un colectivo de persoas
chamarse o "apoio
cada vez máis amplo.
I.E.S. DE PALAS
61
2009
€ur Palas informal".
dende hai anos
na atención ás
persoas maiores en situación de dependencia e apoiando o esforzo das familias e das corporacións locais neste
ámbito,
constituíndo
unha
importante malla social que prevén os riscos de exclusión destas persoas. O lado positivo deste intenso proceso de Os cambios no modelo de familia e a incorporación progresiva e masiva de mulleres, nas tres últimas décadas, ao mercado
de
traballo
factores
tan
novos
introducen que
fan
imprescindible unha dilixente revisión do sistema tradicional. Ata
agora
as
necesidades
das
persoas maiores, foron atendidas por parte das Administracións Públicas fundamentalmente, dende os ámbitos autonómico e local. Por outra parte, o sistema de Seguridade Social veu asumindo atención,
algúns tanto
elementos na
asistencia
de a
persoas maiores coma en situacións vinculadas á minusvalía. Tampouco se debe obviar que as entidades do terceiro sector veñen participando
I.E.S. DE PALAS
avellentamento,
considerado
fundamentalmente como un problema, é que pode ser unha oportunidade social que é necesario aproveitar. O avellentamento da poboación é a expresión do ansiado logro humano de vivir máis e vivir mellor, e constitúe unha
das
máis
importantes
últimas
transformacións
décadas.
sociais
producidas Non
se
nas
deben
esquecer tampouco os importantes efectos económicos do fenómeno: ademais do consabido incremento do gasto público, a consolidación dun "novo depósito de emprego", que proporcionará non poucos postos de traballo e unha certa rotación de riqueza, constituíndose na meirande oportunidade
das
comarcas
máis
avellentadas.
62
2009
€ur Palas 8. OCIO ACTIVO OU MELANCOLÍA? É preciso mentalizar o colectivo de persoas maiores de que manterse en actividade laboral ou en ocio activo, non detén o reloxo pero atrasa os efectos do paso do tempo. Existen actividades profesionais, como a formación de mozos en determinados oficios, ou de ocio activo, como levar bibliotecas ou organizar actividades de
vida activa, e evitan a sensación de carga inevitablemente
melancolía.
O
arrastra
número
de
en
aceptables
condicións,
dependen en boa medida desta actitude positiva unha vez se finalizou o periplo laboral.
tempo libre, que son o máis parecido á
que
gozar
á anos
O tempo de xubilación débese entender como o merecido descanso para levar a cabo aquelas actividades semivetadas ou absolutamente incompatibles coa vida laboral, sendo as viaxes unha boa mostra. A xubilación non é o limbo nin a antesala do final, senón o merecido recoñecemento que un moderno estado do benestar debe facer a quen axudou a
de
construílo.
esperanza de vida restante que se poden
9. É POSITIVO OU NEGATIVO O RETORNO DE EMIGRANTES XUBILADOS? O
retorno,
de
consumado dende fai 10 ou 15 anos,
xubilados, daqueles paisanos nosos
sobre o cal podería ser interesante
que emigraron no terceiro cuarto do
levar a cabo unha análise exenta do
século
compoñente afectivo de cariño, que
XX,
xa
en
situación
constitúe
I.E.S. DE PALAS
un
feito
63
2009
€ur Palas acompañou
sempre
aos
"nosos"
emigrantes.
orientación. Por todo isto, a Secretaría Xeral de Emigración ven de publicar no DOG do 5 de xuño de 2009 unha resolución para regular a concesión de
subvencións
a
concellos,
mancomunidades e consorcios locais, destinadas a fovorecer os procesos de acollida da poboación retornada. É certo que son consumidores de servizos públicos, en non poucos casos cunha minguada capacidade adquisitiva, O
Plan
Galego
de
Cidadanía,
Convivencia e Integración 2008-2011, marca como o primeiro dos seus 13 obxectivos o de Acollida.
poboación retornada
e
inmigrante
adquiren unha importancia relevante no eido da Administración local, por ser
nela
onde
se
detectan
as
se
son
retornados de Hispanoamérica. Pero tamén pode ser certa a hipótese que defendo no apartado anterior, no sentido
A incorporación e participación da
especialmente
de
representan
oportunidade, nosos
que
maiores.
En todo caso, para a finalidade deste traballo, o simple feito de formular a cuestión libérame do resentimento de obviala.
principais necesidades e demandas, e onde se desenvolven os primeiros procesos de acollida, información e 10. SON UNHA NECESIDADE OS INMIGRANTES? O día 9 de Xuño do 2009 presentouse
Inmigración o Informe ao ano 2009 en
no
materia de inmigración e mercado
Ministerio
de
I.E.S. DE PALAS
Traballo
e
64
2009
€ur Palas laboral. Segundo a Secretaria de
segundo
o
informe
2009.
Estado de Inmigración e Emigración, Consuelo Rumí, o acceso ao mercado de traballo é a primeira causa das migracións en España dende hai unha década, cando se impulsou un gran desenvolvemento económico no país, no que os inmigrantes tiveron un papel
decisivo
resultantes
da
ao
asumir
gran
postos
creación
de
emprego daqueles anos. As políticas de migración resultaron atinadas para
Os inmigrantes vense moi afectados
asumir
traballo
polo desemprego que levou consigo a
actual
situación de crise, por estar insertos
contexto de crise económica notarase
en sectores que se viron á súa vez
o descenso de traballo, aínda que
moi diminuídos na súa actividade,
algúns
seguirán
como a construción ou o emprego
demandando man de obra estranxeira
doméstico. As nacionalidades máis
ante a pouca demanda nacional. A
afectadas polo desemprego son neste
dependencia
momento a ecuatoriana e a marroquí.
a
estranxeiro
demanda ata
de
2007.
sectores
que
No
orixina
o
avellentamento é un notable exemplo
No espectacular incremento da taxa
deste caso.
de
Aos programas de mobilidade para
apréciase
facer
desemprego
moitas persoas perden o seu traballo
adáptanse mellor os traballadores
e outra da súa familia incorpórase á
estranxeiros
busca doutro emprego, polo que pasa
fronte
ao
que
os
españois,
desemprego o
dos
seguinte
inmigrantes fenómeno:
a figurar como un parado máis. Isto
I.E.S. DE PALAS
65
2009
€ur Palas dáse especialmente entre as mulleres
actitudes racistas ante a complexa
inmigrantes.
situación. Moitos españois cren que os inmigrantes acceden a postos de traballo que lles corresponden a eles. Non obstante o mercado de traballo que
directamente
xera
o
avellentamento non é especialmente Aínda que en contexto de crise
apetecible para o mercado nacional, e
económica
tiveron
haberá quen ten que facelo. En
explosións xenófobas, non creo que
Galicia, como xa se comentou antes,
España corra ese risco de momento,
pode ser un dos grandes xacementos
pero si é certo que se destacou no
de emprego no próximo cuarto de
Informe
século.
outros
sentimento
2009
países
o
nacional
I.E.S. DE PALAS
aumento e
de
do
certas
66
2009
€ur Palas Unha proposta sobre o futuro das pensións: a solución 100 Tal e como sosteño nun apartado anterior, o avellentamento crónico, en relación co mantemento futuro das prestacións do sistema, debe ser un acicate na procura de novas e imaxinativas opcións. Como se pode comprobar na táboa adxunta, o gasto en pensións representa case a metade do total de gasto social na maioría dos países da Unión Europea. España é un país de nivel medio en gasto e respecta tamén a porcentaxe destinado a pensións. ANO 2005
Euros por persoa en gasto social
Porcentaxe do PIB Porcentaxe do PIB en gasto social en pensións
UE 25
6.441,9
27,4
12,2
Bélxica
8.555,7
29,7
11,2
República Checa
1.874,9
19,1
8,4
11.570,2
30,1
10,9
Alemaña
8.001,4
29,4
13,1
Estonia
1.043,0
12,5
5,9
Irlanda
7.083,4
18,2
4,9
Grecia
4.321,5
24,2
11,9
España
4.362,2
20,8
8,9
Francia
8.621,6
31,5
13,3
Italia
6.416,1
26,4
14,8
Chipre
3.274,3
18,2
6,8
Letonia
700,4
12,4
6,3
Lituania
802,1
13,2
6,6
14.217,5
21,9
9,7
Hungría
1.926,5
21,9
9,8
Malta
2.145,8
18,3
9,3
Países Baixos
8.789,6
28,2
12,6
Austria
8.573,4
28,8
14,2
Polonia
1.257,5
19,6
12,7
Portugal
3.384,5
24,9
12,3
Eslovenia
3.310,4
23,4
10,5
Eslovaquia
1.194,8
16,9
7,6
Finlandia
8.004,6
26,7
11,2
10.208,3
32,0
12,5
8.043,6
26,8
11,0
Dinamarca
Luxemburgo
Suecia Reino Unido
I.E.S. DE PALAS
67
2009
€ur Palas Elaboración propia a partires últimos datos do EUROSTAT
Sempre defenderei un sistema de
repartido.
repartición, na que os traballadores
vincular o momento da xubilación a
actuais cotizan para os xubilados
unha suma que, tendo en conta a
actuais, fronte a un sistema de
esperanza de vida actual, relacione
capitalización,
indestructiblemente
con
funcionamento
parello a un plan de pensións, onde cada
traballador
mesmo,
e
cotiza a
interxeracional
para
traballador si
solidariedade
brilla
pola
súa
Para
e
iso
o
é
a seu
necesario
idade
do
historial
de
cotizacións. Sendo fiel aos principios que enunciei anteriormente,
propoño
o
que
ausencia. Non debemos esquecer que
denomino SUMA 100 ANOS, na que o
o sistema de Seguridade Social do
momento da xubilación se obtén na
que gozamos actualmente leva un
data que a idade do traballador e os
século construíndose, e iso non sería
anos cotizados alcancen a suma de
posible nun sistema de capitalización.
100.
Dito isto, débense intentar pulir certos
Esixiríase un mínimo de 20 anos de
vicios do sistema de repartición, na
cotización e poderíase prolongar a
que prima máis a idade que o historial
vida laboral ata os 72 anos para
laboral. Na miña opinión débese
alcanzar unha pensión equivalente ao
insistir
persoal,
100% da base reguladora (B.R.), para
ligando indubitablemente a xubilación,
a que serían necesarios 40 anos
tanto no momento coma na contía,
cotizados.
aos anos cotizados máis que a unha
A
idade
obteríase pola suma das bases de
no
compoñente
previa
e
legalmente
devandita
base
determinado.
cotización
Un bo sistema de repartición será
consecutivos
tanto máis xusto canto mellor
traballador, dividido entre 60.
I.E.S. DE PALAS
dos
reguladora
a
cinco elección
anos do
68
2009
€ur Palas Cada ano que falte para os corenta de
aplicar sobre a base reguladora nun
cotización minora a porcentaxe a
2,5%.
Unha táboa con situacións concretas pode axudar a comprender a proposta:
Idade + anos mínimos a cotizar A suma debe ser 100, salvo que se alcancen 72 anos de idade
% de pensión sobre B.R.
Idade traballando voluntariamente para ter o 100%
Anos xubilado Esperanza Vida media: 81 anos
60 anos
40 anos cotizados
100%
60 anos
21 anos
62 anos
38 anos cotizados
95%
64 anos
19 anos
65 anos
35 anos cotizados
87,5%
70 anos
16 anos
66 anos
34 anos cotizados
85%
72 anos
15 anos
68 anos
32 anos cotizados
80%
Imposible chegar
13 anos
70 anos
30 anos cotizados
75%
Imposible chegar
11 anos
72 anos
28 anos cotizados
70%
Imposible chegar
9 anos
72 anos
24 anos cotizados
60%
Imposible chegar
9 anos
72 anos
20 anos MÍNIMO
50%
Imposible chegar
9 anos
Penaliza inexorablemente, mediante
Ben é certo que as situacións de
un forzado incremento da idade de
desemprego
xubilación,
por tal aquel que implica a total
aquelas
excesivamente achegas,
en
vidas
laborais
curtas
nas
súas
carencia
relación
cos
anos
minimamente
absoluto,
de
ofertas
entendendo
de
dignas,
traballo poderían
esperados de xubilado en función da
computar como cotizadas a razón do
esperanza media de vida.
75%
da
súa
duración
total.
A
xustificación de non computar ao
I.E.S. DE PALAS
69
2009
€ur Palas 100% o tempo realmente sufrido en
En
segundo
lugar,
aproveita
a
situación de desemprego absoluto,
experiencia acumulada dos seniors
sería a de engadir un bo aliciente a
dedicados á formación dos colectivos
unha activa e intensa busca de emprego. No caso de novos en busca do seu
de máis difícil inserción laboral por
primeiro emprego, ou persoas que
ausencia da experiencia que a eles lles sobra. Incrementaríase o seu
retornan á vida laboral dende a
tempo cotizado dedicado á formación
situación de excdencia por coidado de
a razón do 125%.
fillos, ou concialición da vida laboral e
En terceiro lugar, contén medidas de
familiar, computaríase o tempo de
discriminación positiva da muller dada
busca a razón do 50%, que sería do
a súa maior esperanza de vida (6,7
75% en caso de acudir a cursos
anos máis que os homes en España
impartidos por formadores seniors
con datos do 2008). Na táboa de
(xubilados ou a falta de 6 anos para
exemplos anterior, un home con 65
facelo).
anos e 35 cotizados cobraría unha
As vantaxes derivadas desta SUMA
pensión do 87,5% durante 12, 7 anos
100 ANOS serían:
de media (ata os 77,7 da súa
En
primeiro
lugar,
trátase
dun
esperanza de vida), mentres que unha
verdadeiro e non adulterado sistema
muller
de repartición, evitando tensións no
gozaría da súa xubilación 18,4 anos
sistema derivadas do avellentamento
(ata os 84,4).
poboacional
comunmente
Por último, en cuarto lugar, é un
denominado "compra de pensións"
modelo facilmente axustable a futuros
(maior número de anos xubilado que
e
cotizando).
esperanza de vida, converténdoa
e
do
nas
mesmas
desexables
condicións
incrementos
na
nunha solución 104, 106, 108, etc.
I.E.S. DE PALAS
José Manuel Otero Ferreiro Departamento Xeografía e Historia
70
2009
€ur Palas
Artigos:
A difícil situación poboacional da Comarca da Ulloa (páx. 8)
O avellentamento na Unión Europea (páx. 19)
Avellentamento e dependencia en España: unha mestura explosiva (páx. 28)
A incidencia do avellentamento na muller galega (páx. 41) Dez preguntas e unha soa resposta ante o I.E.S. DE PALAS avellentamento (páx. 45)
71