REIS – Het vertrek

REIS Het vertrek

ISSUE #1 2019

REISDAG 1

REISDAG 2

REISFORMULIER A1-DE

GEBRUIK AFZONDERLIJKE AFSCHRIFTEN VOOR VERSCHILLENDE REIZEN

FOR NUMMER

Pagina

11a

11b

12

12a

13

13a

van

Niets van de op dit formulier verstrekte informatie mag gebruikt of verkocht worden door een persoon of bedrijf met de intentie om financieel gewin te bewerkstelligen.

FIRMA NAAM: BEGUNSTIGDE: Voornaam

REISPERIODE

Achternaam

Stad Provincie Postcode

Nationaliteit

REDEN VAN VERTREK Persoonlijk Zakelijk Vrije tijd

Paspoortnummer Beroep

Firma

M / V

Bestemming

Datum van afgifte

Doel van de reis

Reisgenoten

Naam Beroep

M / V FEC Identificatie nummer

PARTNER NUMMER

Voor akkoord: REIZIGER 1.

Voor akkoord: FIRMA

REISDAG 3

SEEDERDEBOER

REISDAG 4

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Carel Helder / Gedicht: Duikbril

LEX BOON

Daar stond je, met je snorkel op je hoofd Gereed om, wat de folder had beloofd ‘Een ongekende wereld te ontsluiten’ Maar snel al brak je beeld. Er viel een traan En nog een traan. Tot in je bril stilaan Het water net zo hoog rees als erbuiten.

BEELDVERHAAL ALOYS OOSTERWIJK

REISDAG 5

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

De ultieme bestemming bestaat niet Een Ikea-tafel. Een ouderwets koffiezetapparaat.

Gesprekken over de eerste medewerkers en de eerste klanten. Geen secretaresses. Geen vaste vorm. Ik werd gegrepen door de eerlijkheid, aandacht en eenvoud. Er werd in mijn bijzijn een besluit genomen over het aannemen van een zwangere medewerker die drie maanden later met verlof zou gaan. Een opdracht bij een klant werd stopgezet omdat we alleen mochten opschrijven wat hij wilde.

REISDAG 6

BEELDVERHAAL EDITORIAL

LEX JURGEN BOONSCHUT

PARTNER ALOYS SEEDERDEBOER OOSTERWIJK

Ik had eerder al gesprekken gevoerd met René onze mensen leerden en het bedrijf groeide. Ik Seeder, Pieter de Boer en Guido Kilsdonk. Zij twijfelde: waar doe ik dit allemaal voor? Wat doe vormden de maatschap van SeederDeBoer. René ik mijn klanten aan? Wat doe ik mezelf aan? Ik kende ik al bijna mijn hele professionele leven. wist het niet. Ik voelde dat ik weg moest gaan. Ik Hij zag mijn intuitieve kwaliteiten. Ik was altijd moest mijzelf hervinden. deel van zijn plannen. Met hem werken was het Ik vertelde het de maatschap. Aan tafel waren liefste wat ik deed. Maar was het wel verstandig emoties: pijn, verdriet, verwarring, boosheid en om weer terug te gaan naar mijn oude ‘baas’? onbegrip. Er was echter geen rancune, oordeel, De gesprekken met Pieter en Guido waren goed. afwijzing, verwijdering, zaken die er bij een afToch overtuigde het geheel me niet. Ik was ook scheid bijna altijd spelen. De partners lieten mij gehecht aan het geld, de uit liefde gaan. Een jaar lang hectiek, de macht, het imaheb ik het laten gebeuren. go en de mogelijkheden van Voelen, zien en ervaren wat een groot kantoor waar ik er op mij afkomt. Een lang en IK middenin zat. Deze zekerzwaar jaar. Tot mijn hoofd en REALISEERDE heid was fijn om de eerste intuïtie elkaar vonden. tegenslagen in het leven op Dat was het inzicht waar ik ME DAT ER te vangen en een te duur naar zocht. Ik was klaar om GEEN TIJD huis te kunnen betalen. Ik terug naar huis te gaan. We wilde melden dat ik geen hebben elkaar twee keer TE VERLIEZEN partner van SeederDeBoer goed in de ogen gekeken.

WAS IN DIT zou worden.

We missen elkaar. Ja, we In het weekend liep ik bij gaan weer samenwerken.

LEVEN mijn beste vriend Wits de Het is nu 2019, 14 jaar na tuin in. Hij was al een tijd de eerste gesprekken aan ernstig ziek, een paar jaar de Ikeatafel. Een reis door later is hij overleden. Wits onbekende gebieden met zat met zijn rug naar me toe, was een boekje welkom, verlies, plezier, vluchten, weten, zoeken aan het lezen in de warme lentezon. Hij keek en vinden. Altijd met het soms fijne, soms niet eens om en zei: ‘Ik weet niet of je het weer onrustige gevoel dat de ultieme bestemming over werk wilt hebben? Daar heb ik geen zin niet bestaat. Dat is wat SeederDeBoer voor mij in. Doe gewoon wat je leuk vindt.’ Die woorden interessant maakt. Stapje voor stapje in de goede dreunden binnen. Ik hoopte dat hij mij zou richting. helpen de keuze te maken voor geld, status en Dit magazine gaat over onze reis. De eerste editie zekerheid. Die hulp kwam niet. Ik realiseerde me staat in het teken van het vertrek ‒ en belangrijke dat er geen tijd te verliezen was in dit leven. Het vragen. Waarom ga je? Waar verlang je naar? werd dus SeederDeBoer.

Ga je ergens naartoe of juist ergens van weg?

In 2012 zat ik beter op mijn plek dan ooit binnen ons bedrijf. Als ik naar mezelf keek moest ik wel Veel reispleizer. gelukkig zijn. Maar dat was ik niet. Ik voelde de voldoening niet. Ik deed wat ik moest doen, —Jurgen Schut mooie opdrachten voor klanten, zorgde dat

REISDAG 7

‘Kom heilige geest’

Ons verleden bepaalt onze toekomst

Wat laten we achter?

REISDAG 42

REISDAG 32

De reis van René Seeder

REISDAG 12 REISDAG 8

REISDAG 24

#1 2019 REIS / HET VERTREK SEEDERDEBOER

‘Ik wilde James Bond worden’

De prijs van verlangen

Ik vertrek

De kracht van verbeelding

REISDAG 49

REISDAG 58

REISDAG 68

REISDAG 84

LEX BOON BEELDVERHAAL

SEEDERDEBOER

REISDAG 10

REIS / HET VERTREK

#1 2019

BEELDVERHAAL RUBRIEK

FACTS LEX BOON

ALOYS OOSTERWIJK AUTOBAHN

REISDAG 11

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Thuiskomen in een warm bad.

Dat was het verlangen van René Seeder toen hij samen met Pieter de Boer adviesbureau SeederDeBoer begon. Na heel wat omzwervingen is de reis geslaagd.

‘De huidige maten zijn soms bijna familie van elkaar.’

Soms weet je pas wat je zoekt...

REISDAG 12

INTERVIEW

DOMINIQUE HAIJTEMA

DUCO DE VRIES

REISDAG 13

SEEDERDEBOER

REISDAG 14

REIS / HET VERTREK

#1 2019

BEELDVERHAAL

LEX BOON

ALOYS OOSTERWIJK

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

...als je het vindt Had je vroeger een duidelijk plan waar je naartoe wilde?

‘Nee. Veel zaken bleken pas later goed te passen, ik ging wiskunde studeren omdat ik goed was in exacte vakken. De club van Rome werd in de jaren tachtig van de vorige eeuw opgericht en dat vond ik machtig interessant. De grenzen van groei in kaart brengen, complexe berekeningen maken.

Dat bleek mijn ding te zijn. Ik heb een prachtig leven gehad tot nu toe, eigenlijk op zijn minst drie levens, zoveel transities heb ik al gemaakt. Van beste jongetje van de klas – ik kon goed rekenen – naar bedrijfskundige in de top van de organisatie.

Een ‘regel- en ritselrol’, ik bleek commercieel ook handig te zijn. En ik had en heb een grote mond en het lef om nieuwe dingen te proberen, ik vind het niet erg om op mijn bek te gaan. Als jonge jongen stuurde ik al projectgroepen aan.

Ik bleek inhoudelijk precies genoeg te weten om een succesvol resultaat te behalen. Ik kan groepen in beweging krijgen. Als ik mensen vraag om aardappels rood te schilderen, krijg ik dat voor elkaar.’

Hoe doe je dat?

‘Ik doe het voor en vertel waarom iets nodig is. Ik wek vertrouwen en beschadig dat niet. Afspraken maken en daar later op terug komen, dat komt niet in mijn woordenboek voor. Natuurlijk mag ik een keer te laat komen omdat afspraken uitlopen, maar ik kan geen mensen belazeren. Wie mij iets beter kent, weet dat ik volstrekt voorspelbaar ben.’

REISDAG 16

#1 2019

Waar of van wie heb je het meeste geleerd?

‘Als nerd had ik een soort helderziende baas, Hans Mak. Hij zag dat ik projecten kon leiden. Als kruidenierszoon had ik dat soort ambities niet. Hij geloofde vanaf de eerste dag in me, en wilde me naar de IMD businesschool in Lausanne sturen.

Dat wilde ik niet, ik ging bedrijfskunde studeren in opdracht van Hoogovens. Begin jaren tachtig stapte ik over naar Moret & Limperg waar ik ook weer complexe projecten kreeg. Moret - dat later Ernst & Young zou heten - was een echte maatschap, met maten. Kwaliteit was belangrijk.

Het voelde als een grote familie. Je leerde het vak als gezel bij een meester. Je kon ruzie hebben met elkaar, maar aan het einde van het jaar zat je weer als broer en zus bij het diner. Je werd welkom geheten, afscheid nemen was lastiger. Dan verbrak je de loyaliteit. Toen de consultancytak van Ernst & Young werd verkocht, werd ik directeur bij Capgemini. De verlichte geest Chris van Breugel zag me dat doen. 5000 man besturen ging me inderdaad redelijk af, maar ik begon me te vervelen. Ik zei altijd: ‘ik zit op de bok naar de konten van acht olifanten te kijken die sjokkend vooruitgaan.’ Het ging me te langzaam. ‘Geef me maar een van die olifanten die het niet doet,’ zei ik. Dat werd outsourcing. Daar vielen de financiële resultaten tegen, ik moest me rot werken om het schip weer drijvende te krijgen. Ik had te maken met een hofhouding en een zonnekoning in Parijs.

De opties en bonussen die ik kreeg, motiveerden mij niet. Ik ben geen Duracell-batterijtje waar je geld instopt en dat dan door blijft gaan. Ik was geen onderdeel meer van een maatschap of een broederschap, het waren koude zakelijke relaties, ik voelde me niet vrij en ik stopte er mee. De dood of de gladiolen. Dan beland ik maar in een kartonnen doos op straat, dacht ik. Ook al had ik in die tijd enorme financiële verplichtingen, ik wilde niet meer de consultancy in. Ik werd gek van al die eigenwijze, egocentrische typetjes die alles beter wisten en niet te managen waren. Ik was net 50 jaar geworden en realiseerde me: als ik nog iets anders wil, moet ik het nu doen.’

INTERVIEW

DOMINIQUE HAIJTEMA

Je wilde voor jezelf beginnen?

‘Dat kwam door Pieter de Boer – die ik nog kende uit de tijd bij Moret & Limperg – hij had gehoord dat ik vertrok. Hij feliciteerde me met mijn vertrek bij de ‘ballentent’ en stelde voor om samen een adviesbureau te beginnen. Zelf werkte hij toen bij Ernst & Young als auditor en vond het lastig dat hij projecten wel kon toetsen, maar niet kon ontwerpen. Auditors kijken achteruit, consultants vooruit. Hij was mijn inspirator en mijn maatje tot het eind (Pieter overleed in 2016, red). Zijn mensbeeld was zo positief, ik werd er wel eens knettergek van. Ook al kwam je bij hem meteen in een warm bad terecht, toch zag ik een adviesbureau beginnen niet direct zitten.

Ik had een sabbatical van een half jaar genomen en ging zeker vier keer per week met mensen koffiedrinken, lunchen of dineren. Ik vroeg steeds: ‘je kent me. Wat zou ik moeten doen?’

DUCO DE VRIES

Hoe ontstond dat vertrouwen?

‘We hadden dezelfde waarden, kenden elkaar door en door. Ook elkaars zwakheden en streken, die namen we voor lief en daar handelden we naar. Pieter was een visionair, maar soms een puber en hij had mij uitgekozen als coach. Dat was volstrekt helder. Ik begreep hem als geen ander.

We waren een goed koppel.

Als je terugkijkt naar de afgelopen jaren, zijn er dan delen van de reis die je had willen missen?

‘Nee. Geen enkele dag. Bij SeederdeBoer realiseerde ik me dat dit was wat ik zocht en had gemist. Hier kon ik weer naar de inhoud toe. Soms weet je pas wat je zoekt als je het vindt. In 2010 had ik een dip, een halfjaar lang zag ik het niet meer zitten. De lol was er af. We groeiden wel, maar het was meer van hetzelfde. De rest van het team overtuigde me om te blijven. Dat was fijn om te horen. Voor hetzelfde geld vonden ze het hoog tijd dat ik afzwaaide. Mijn dip bracht ons als Waarom vroeg je dat aan anderen? organisatie naar een volgende fase, zorgde voor ‘Ik wilde verschillende mogelijkheden op een een adempauze en vernieuwing. Het gaat nu heel rijtje krijgen en de verrassing niet uitsluiten. Een goed, maar het kan over een paar jaar zo weer topheadhunter had een prachtige baan voor me. minder gaan.’

Maar toen zei hij: ‘Waarom begin je niet weer op de ouderwetse Moret-manier: non-conformistisch. Waarom heeft Nederland eigenlijk zoveel Je zult zeker niet de hele markt bedienen. Som- advies- en trainingsbureaus? migen zullen geheid tegen jou zijn, maar je zal ook een heleboel fans krijgen.’ Zijn woorden voelden als een warme jas. Een paar dagen later vroeg ik een paar oude vrienden van de Rabobank wat zij ervan vonden als ik voor mezelf begon. Zij waren enthousiast. En wilden me meteen inhuren. Ik weet het nog precies: ik reed op de Zuidas, belde Pieter en zei: ‘Volgens mij gaan we voor onszelf beginnen.’ Ik wist nog niet zo zeker of mensen voor mijn diensten wilden betalen, ik was zeven jaar bestuurder geweest en had geen factuur meer zelf de deur uit gedaan. Pieter zei: ‘René: de oceaan is groot genoeg. Maak je geen zorgen.’

Hij had nog opdrachten van Ernst & Young en zo kwam het eerste geld binnen. We werkten vanuit vertrouwen in elkaar.’

‘Dat is al honderd jaar zo. Net als in Engeland. Het zegt iets over luiheid, de verantwoordelijkheid bij anderen neerleggen. En we hebben als bedrijven geld zat. Het gaat ons veel te goed.’

Wat onderscheidt jullie van andere bureaus?

‘Wij doen geen uurtje-factuurtje. We willen samen met klanten een deuk in het pakje boter slaan, tot bovenin de organisatie. Het moet leiden tot een resultaat. We zijn de besten in ons vak.

Wat dat betreft lust ik McKinsey rauw, los van de database-analyse, de spreadsheets en de plaatjes, waar ze uitzonderlijk goed in zijn. Onze mensen zijn de beste in hun mens-zijn en volwassenheid gekoppeld aan hun ervaring in organisaties op sleeptouw nemen.’

REISDAG 17

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

'Ik zit op de bok naar de konten van acht olifanten te kijken die schokkend vooruitgaan'

René Seeder (1954) studeerde toegepaste wiskunde en begon zijn loopbaan bij Hoogovens IJmuiden.

Daar maakte hij planningssystemen en programmeerde.

Hij volgde een studie bedrijfskunde en maakte de overstap naar Moret & Limperg. In 2005 richtte hij met Pieter de Boer (in 2016 overleden) adviesbureau SeederDeBoer op.

René heeft vier kinderen en is voor de tweede keer getrouwd.

REISDAG 18

INTERVIEW

DOMINIQUE HAIJTEMA

DUCO DE VRIES

Waar letten jullie op bij de selectie van nieuwe medewerkers?

‘Op een honger naar de inhoud. De vraag stellen: hoe zit het nou precies? En naar het resultaat toe werken. Wat heeft iets opgeleverd? Niet elkaar feliciteren met een mooie workshop, maar onszelf de luiken open, laat het wegwaaien en luister naar steeds afvragen wat het resultaat is, wat het effect je hogere zelf. Wat moet er nou echt gebeuren? is en wat het in de context betekent.’

Handel daar eerlijk en consequent naar en het wordt veel zuiverder voor je organisatie en de Zijn er ook klanten waar je niet mensen om je heen.’ voor wilt werken?

‘Ja. Bazen die risico’s mijden. Of mensen die Wat zoeken we bij al die leiderschapsalleen maar met vorm of macht bezig zijn. Ik trainingen? Wat zijn we kwijt? schrik er altijd van als mensen mij teruggeven dat ik als oprichter ook macht of verregaande invloed heb. Ik ben er niet op uit. Ik wil resultaat bereiken omdat het mijn vak is.’

‘We nemen onvoldoende ruimte om naar onze eigen inzichten te kijken en ernaar te handelen.

Er is veel stupiditeit en fantasieloosheid. We doen wat de buren doen. Kuddegedrag in plaats van je echt afvragen wat er moet gebeuren.

Wat is jouw rol in de huidige organisatie?

We zijn ons lef kwijt, durven niet te kiezen, ver– ‘Opa vind ik te oud klinken. Meer een soort wijze antwoordelijkheid te nemen. We kijken wel uit. We vader. De jongere generatie is aan zet. Ik sta hebben een te groot huis, of een boot met een achter ze en bied hulp waar nodig. Ik fungeer hypotheek. Het materiële kwijlgedrag is exorbitant.’ ook als mentor voor de jongere, minder ervaren consultants. Die kunnen bij mij ‘uithuilen’. Tijdens Dat is toch ook jullie verdienmodel? een familieopstelling die we als partners bij Phoenix Opleidingen hebben gedaan is ook menig traan gevallen. Manon, onze begeleider, heeft me duidelijk gemaakt dat de rol van oprichter anders is dan die van de andere partners. Ik voelde dat niet zo. Ik ben me nu meer bewust van mijn impact. Dat was eerder een blinde vlek.’

Het is nog geen tijd voor het deel van de levensloop waar je na het ‘blinken’ meer gaat ‘verzinken?’

‘Als ik dat hoor krijg ik meteen ademnood. Dan ga ik dood. Ik houd mijn toegevoegde waarde zeer goed in de gaten.’

Wat wil je nog bereiken?

‘Een werkplaats oprichten voor intuïtief leiderschap. Ik zou graag leidinggevenden van grote organisaties meer bewust maken en vragen waar ze in godsnaam mee bezig zijn. Tachtig procent van de tijd zit je te strijden tegen je eigen ego en daarmee mishandel je jouw medewerkers. Zet je

‘Ik durf te beweren dat we klanten helpen om moedige besluiten te nemen, ze moeten alleen wel zelf het lef hebben om het te doen. We zijn niet van de school: we hebben het leuk gehad, mooi traject gedaan, hierbij de factuur. We vragen steeds: wat doet er echt toe? Moet ik me laten verleiden om keuzes te maken die verkeerde consequenties hebben? Waar zijn de leiders van financiële instellingen – die erover nadenken om de bonussen toch maar met 1,2 miljoen te verhogen – in godsnaam mee bezig? Denk na over je nutsfunctie, je hoort je dienstbaar op te stellen, geldstromen te faciliteren in plaats van als een bronstige aap miljoenen weg te graaien. Wat zou het mooi zijn om daar verandering in te brengen.

Om mensen te helpen zich verder te ontwikkelen.

De bezieling weer terug te halen. Dat is mijn hogere, idealistische doel. Licht brengen in directies, dat is mijn grote verlangen. Het concept ben ik verder inhoudelijk aan het uitwerken. De komende tien jaar ga ik daar mijn tanden in zetten, deelnemers werven en door de wasstraat te halen.’

REISDAG 19

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

‘Mensen blijven soms aan de zijlijn staan’ Manon Vos heeft vanuit de directie van opleidingsinstituut Phoenix Opleidingen een deel van de reis van SeederDeBoer begeleid. Alle partners van het adviesbureau kozen ervoor om zich gezamenlijk door Phoenix te laten begeleiden.

Hoe typeer je als buitenstaander SeederDeBoer?

van SeederDeBoer dat zij het met elkaar zijn aangegaan. Toen oprichter Pieter de Boer al een tijd was overleden, speelden er nog veel emoties bij de partners. Die werden niet gedeeld. Tijdens een rondje vertelde iedereen wat Pieter voor hem had betekend. Dat was ontroerend en bijzonder.

Ze deelden ook wat ze voor elkaar hadden betekend. De meesten wisten van niets. Wat een rijkdom. We zijn ook de verschillen tussen de partners gaan erkennen. Daardoor werd duidelijk waar het uit evenwicht was en kwam er rust in het systeem. Je kunt niet doen alsof er geen verschil is, want dat is er wel.’

‘Als je met iets in jezelf zit, heb je andere ogen nodig om met je mee te kijken. Verslaving is meer nemen van iets dat niet goed voor je is. Het brengt kortdurend verlichting maar lost niets op. Bij een verslaving denk ik aan een leegte, onrust en het gevoel dat er iets niet klopt. En dat moet worden thuisgebracht. Mensen willen wel een training volgen, maar blijven soms aan de zijlijn staan. Pas als je instapt verandert er iets. Dat is een hele klus en niet altijd plezierig.

Ik denk ook dat het wegvallen van religie een rol speelt. Veel mensen hebben de behoefte om betekenis te geven, bij een gemeenschap te horen.’

‘Ik vind de term broederschap echt van toepassing. Ze hebben veel humor, plagen elkaar, zijn scherp en goed in hun vak. Om anderen te ontmoeten en verder te helpen, helpt het als je jezelf goed kent. Ik vind het bijzonder dat de partners bereid zijn om naar zichzelf te kijken.

Dat is niet makkelijk, vooral omdat ze zelf ook in het geding zijn. Dat René zich daarin is gaan bekwamen, vind ik bewonderenswaardig. Ik geloof dat je verantwoordelijk bent voor je eigen talent.

Onderzoeken wat dat is, het durven volgen, naar je levensverhaal kijken, het vraagt allemaal moed.

Dat is zo mooi aan dit vak: de parallellen tussen je Zijn er veel adviesbureaus die bij jullie huidige leven en het verleden zien en je misschien om advies vragen? vrijmaken. Je persoonlijke ontwikkeling is wat mij ‘Niet zoals SeederDeBoer, met alle partners. betreft een reis voor je hele leven.’

We hebben wel leiders over de vloer, maar dan blijft het meestal uit het zicht van de anderen in Waarom zijn zoveel mensen op zoek naar de organisatie. Het is de kracht van de partners zichzelf? Het lijkt soms wel een verslaving.

REISDAG 20

BEELDVERHAAL

LEX BOON

ALOYS OOSTERWIJK

Manon Vos (1970) studeerde aan de Erasmus Universiteit Beleid en Management van de Gezondheidszorg (BMG) en bekwaamde zich later tot core-energetisch therapeut. Zij vervulde diverse management- en bestuurlijke functies in de gezondheidszorg.

Manon zat in de directie bij Phoenix Opleidingen en start dit jaar haar eigen bedrijf Vos en Vlinders. Manon is getrouwd, heeft 3 bonuskinderen en een hond.

REISDAG 21

REISDAG 22

REISADVIES

IK VIND HET 'NIET WETEN' MOEILIJK. IK ZOEK HET LIEFST HULP VAN MENSEN VAN WIE IK WEET DAT IK OP HUN DESKUNDIGHEID EN KENNIS KAN VERTROUWEN HANNA BRANDS Hoofd Dagplan bij NS

REISDAG 23

SEEDERDEBOER

REISDAG 24

REIS / HET VERTREK

#1 2019

ACHTERGROND

DOMINIQUE HAIJTEMA

UNSPLASH

Leiders moeten volgens Jakob van Wielink soms eerst een crisis ervaren voordat ze goed naar zichzelf en de impact van hun verleden willen kijken. ‘Sommigen ontsporen, anderen lopen vast.

Het is belangrijk om te kijken waar bepaald gedrag vandaan komt. Vooral als het ineffectief is en het je eigen groei en die van anderen belemmert.’

Wie als leider of organisatie vooruit wil, moet eerst terug naar het verleden én het verlorene. Je eigen levenslijn begrijpen en nieuwsgierig zijn naar die van anderen is noodzakelijk om je eigen talent en dat van medewerkers te ontwikkelen. Dat is de ervaring van transitiecoach Jakob van Wielink. Hij begeleidt directies, teams en hun leiders bij het ontwikkelen van leiderschap, is partner bij De School voor Transitie en verbonden aan het (Advanced) High Performance Leadership Program van het International Institute for Management Development (IMD) in Lausanne, Zwitserland.

Hij ziet in zijn programma’s steeds dezelfde patronen. Zo zijn grofweg de eerste twintig levensjaren bepalend voor hoe wij ons later in het leven tot anderen verhouden. ‘Veel leiders lopen

REISDAG 25

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

rond met fundamentele vragen als ‘wie ben ik nou werkelijk?’, ‘doe ik er wel toe?’ of: ‘hoe komt het dat ik me zo moeilijk kan verbinden?’

Meestal moeten leiders volgens Jakob van Wielink eerst een crisis ervaren voordat ze naar zichzelf en de impact van hun eigen verleden willen kijken. ‘Sommigen ontsporen, anderen lopen vast. Het is belangrijk om te kijken waar bepaald gedrag vandaan komt. Vooral als het ineffectief is en het je eigen groei en die van anderen belemmert. De bron van je toekomst ligt niet in je toekomst.’

Verkeerd zelfbeeld

Het zelfbeeld van leiders komt vaak niet overeen met hoe zij door medewerkers worden gezien, aldus Van Wielink. ‘Twee derde van de leiders geeft bijvoorbeeld aan dat hun deur altijd openstaat, terwijl het merendeel van de medewerkers dit niet zo ervaart. Dat is geen onwil, eerder een blinde vlek.'

In zijn trainingen krijgen leidinggevenden oprechte, soms zeer pijnlijke feedback over hoe zij op anderen overkomen, wat de eerste indruk is die ze achterlaten. ‘We noemen dat de person effect,’ zegt Van Wielink. Kleding, stemgebruik of lichaamstaal doet veel met uitstraling. Dat gaat niet om goed of fout, maar om het besef dat je wellicht anders overkomt dan je zelf doorhebt of wilt.’

Zo begeleidde hij een leider die veel verkleinwoordjes gebruikte: collegaatje, projectje, baasje. Daardoor voelden medewerkers en collega’s zich niet serieus genomen, maar het was vooral een teken van zijn eigen onzekerheid. En onzekerheid creëert onzekerheid. Iemand die altijd strak in een pak loopt en formeel spreekt, kan zijn onzekerheid zo ‘wegkleden’ en als afstandelijk worden ervaren.

De vraag is: hoe wil je overkomen, en hoe kom je daadwerkelijk over?’

Feedback organiseren

Eerlijke feedback op andermans gedrag is in veel organisaties niet zo gangbaar. Annemieke Roest (48), director Controlling bij ABN Amro, vraagt wel nadrukkelijk aan haar team hoe zij overkomt. ‘Jaarlijks worden leidinggevenden beoordeeld met een vragenlijst. De laatste keer kwam eruit dat de medewerkers die aan mij rapporteren aangaven dat ik te weinig tijd had en moeilijk bereikbaar was. Daar probeer ik dan wat mee te doen.’

Roest bouwt regelmatig reflectiemomenten in, het laat haar realiseren waar haar waarden en oordelen vandaan komen. ‘Waarom kan ik

REISDAG 26

ACHTERGROND

DOMINIQUE HAIJTEMA

UNSPLASH

met bepaalde mensen wel en met anderen niet opschieten? Wie ben ik? Waarom ben ik zo? Ik vind liegen bijvoorbeeld vreselijk. Dat komt duidelijk bij mijn vrij calvinistische vader vandaan. Hij zei vaak dat je alles kunt maken als je maar eerlijk bent.

Mijn Friese moeder heeft ook mijn houding beïnvloed. Friezen zijn nuchtere doorzetters. Ze zijn niet snel onder de indruk en niet hiërarchisch. Als mijn Friese oma de preek niet aanstond, liep ze gewoon de kerk uit.’

Roest maakt zelf ook duidelijke keuzes en is niet snel geïntimideerd door de positie of status van iemand anders. ‘Of het nou de koning is of de postbode, dat maakt me niet veel uit. Ik vind het ook niet spannend om naar de raad van commissarissen te gaan.’

Ze kan makkelijk relativeren en ziet overal wel een oplossing voor.

‘Het heeft geen zin om in paniek te raken, dan kun je niet meer helder denken.’

Zij vindt dat er veel is veranderd in de twintig jaar dat zij bij de bank werkt. ‘Twintig jaar geleden was het not done om over emoties te praten. Inmiddels is het vrij gewoon om in vergaderingen eerst te vragen hoe iemand zich voelt.’

Moed tonen

Leiders zouden veiligheid moeten creëren waardoor vertrouwen ontstaat om met elkaar te leren en te groeien. ‘Dat is de finesse van leiderschap,’ aldus Jakob van Wielink. Een eerlijk gesprek onder peers in een sfeer van vertrouwelijkheid is vaak gemakkelijker dan een open dialoog voeren in de eigen organisatie. ‘Hoe hoger leidinggevenden komen, hoe minder eerlijke feedback ze doorgaans ontvangen, terwijl dat juist waardevol is.

Echte gesprekken vereisen openheid en kwetsbaarheid. Dat is niet altijd leuk, en het vraagt moed, maar het is noodzakelijk voor vertrouwen en verbinding.’ Dat beaamt bestuurder Elza den Hertog. ‘Als je verhalen deelt en je uitspreekt kun je veel makkelijker iets met elkaar bereiken. Ik ben van de inhoud: hoe zit iets? Ik wil het begrijpen voordat ik iets kan veranderen.’ Ze is nieuwsgierig naar wat mensen bezighoudt, naar hun intrinsieke motivatie. ‘Ik vraag vaak door en weet dat ik als veeleisend kan worden ervaren. Maar als je echt om elkaar geeft, helpen kritische vragen om samen resultaten te bereiken.’

Ze is naar eigen zeggen een onafhankelijke denker die oog heeft voor de verschillen tussen mensen. ‘Je hebt elkaar nodig om het werk goed te doen. Daarom vind ik het belangrijk dat je zowel als kritisch als zuinig op elkaar bent.’

Den Hertog is met haar 39 jaar het jongste lid van de raad van bestuur van Gelre ziekenhuizen en heeft daar een pittige opdracht: de zorg toegankelijk houden terwijl de zorgvraag groeit en het budget gelijk blijft. Dat vraagt een andere manier van werken en organiseren. ‘In de

REISDAG 27

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Een van de meest bekende theorieën over de invloed van ons verleden op het heden, is de Transactionele Analyse (TA). Daarin gaat men er van uit dat wij in onze jongste jaren ons levensscript schrijven. Dit houdt in dat we als kind al conclusies trekken en besluiten nemen over onszelf en onze omgeving. Daarop baseren we later in ons leven onbewust allerlei beslissingen en gedrag, vooral in stressvolle situaties. TA is in de jaren zestig van de vorige eeuw ontwikkeld door Eric Berne en beschrijft zes gedragsregels. Dit zijn de zogeheten drivers. Als kind zoek je een voorwaarde waaronder je mag bestaan en oké bent. Je gaat gaat gedrag vertonen dat wenselijk is en wordt daarvoor beloond. De meeste mensen hebben een of twee dominante drivers.

Deze drivers brengen ons veel, ze zorgen dat we succesvol zijn in sport, een studie afronden en carrière maken. Je hoeft ze dus zeker niet af te leren. Dat is ook de ervaring van Jaqueline Smit. Zij herkent zich vooral in het besluit of de driver ‘Wees sterk.’ Dat heeft haar ver gebracht, ze werkte in topfuncties voor Microsoft, 538Groep en TMG, is lid van de Raad van Advies van SeederDeBoer en heeft een eigen adviesbureau dat leiderschapstrainingen aanbiedt. ‘Het gevolg van mijn besluit 'Wees sterk' was dat ik onafhankelijk en succesvol werd, maar veel in mijn eentje deed. Dat is niet meer effectief als je op een gegeven moment – indirect – aan honderd of duizend mensen leidinggeeft.’

De vroege besluiten werken vaak averechts als je steeds hoger in een organisatie komt. 'Dan worden patronen ineffectief, zeker in de toegenomen complexiteit waar we tegenwoordig allemaal in werken. Bijna alle organisaties staan onder druk. En als de stress toeneemt, komen oude patronen sneller naar boven. Je schiet in de overlevingsstand, geeft vaak minder ruimte aan anderen en werkt dus minder goed samen om resultaten te bereiken.’

We blijven volgens haar te vaak hetzelfde doen en zitten gevangen in patronen. Dat staat vernieuwing, verandering en zelfs diversiteit in de weg. ‘Je zoekt onder druk sneller naar veiligheid en het bekende, terwijl je inspiratie en ideeën nodig hebt. Een monocultuur komt telkens met dezelfde soort oplossing.’

Het bewust worden van de onderliggende besluiten maakt dat je meer autonoom leert reageren: je kunt actief kiezen en bent geen slaaf meer van je oude overtuigingen en patronen. Dat maakt jezelf en de organisatie meer flexibel. ‘We zijn gewend om onze competenties te trainen, maar vergeten daarbij naar onze patronen te kijken. Het gaat om leren meebewegen. Ik citeer graag Albert Einstein, hij definieert gekte als steeds hetzelfde blijven doen en toch een ander resultaat verwachten.’

REISDAG 28

ACHTERGROND

DOMINIQUE HAIJTEMA

1. WEES STERK

Je mag er zijn als je sterk bent, alles zelf draagt en niemand tot last bent

2. WEES PERFECT

Je mag er zijn als je de dingen die je doet perfect doet

3. WEES DE BESTE

Je mag er zijn als je de beste bent. Je hoeft niet altijd en overal perfect te zijn, maar je vergelijkt jezelf altijd met anderen

4. DOE EEN GENOEGEN

Je mag er zijn als je er vooral op uit bent het anderen naar de zin te maken. Je moet attent en behulpzaam zijn en ervoor zorgen dat anderen zich op hun gemak voelen

5. DOE JE BEST

Je mag er zijn als je laat zien dat je bereid bent van alles op te pakken

6. SCHIET OP

Je mag er zijn als je voortmaakt en bergen werk verzet in korte tijd

UNSPLASH

medische sector zijn de verhoudingen nog vaak hiërarchisch en is de insteek conservatief.

Inmiddels wordt steeds duidelijker dat iedereen elkaar nodig heeft en wordt ieders discipline serieuzer genomen. We werken allemaal vanuit dezelfde bron: het goede willen doen voor de patiënt.’

Dat is niet altijd makkelijk. Het faillissement van het Slotervaart was bijvoorbeeld een schok voor sommige medewerkers van Gelre ziekenhuizen (‘kan een ziekenhuis failliet gaan?’).

‘Medewerkers die werden overgeplaatst waren in een klap hun hechte team kwijt en werkten opeens verspreid over andere ziekenhuizen.

Dat zorgde voor veel onzekerheid en boosheid.

Het zou mooi zijn als voor die emoties ruimte is in hun nieuwe teams.’

Onaangepast gedrag

Den Hertog groeide zelf op in een klein, beschermd dorp waar niet alles bespreekbaar was. Haar vader had het syndroom van Asperger en overleed toen ze 28 jaar was. Hij ging volstrekt zijn eigen gang. ‘Hij was authentiek, ook al betekende dat sociaal onaangepast gedrag. Dat leek onbespreekbaar, terwijl het vrij duidelijk was en veel mensen iets vonden van zijn gedrag. Mijn moeder leefde ons voor: iedereen is goed zoals hij of zij is, iedereen is anders en iedereen hoort erbij.’

Den Hertog leerde daardoor al vroeg hoe belangrijk het is om je eigen oordeel te vormen.

‘Ik heb een diep vertrouwen in mezelf en wil het fijn hebben met mezelf.’

Ze kreeg ook van huis mee dat je je eigen weg moet vinden. Als ze wat wilde moest ze het zelf organiseren. Een muziekinstrument leren spelen of een sport beoefenen betekende wekelijks trainen of dagelijks oefenen. ‘Het was een liefdevolle opvoeding, maar in dat opzicht ook strak. Ik leerde vroeg verantwoordelijkheid nemen en de consequenties van keuzes ervaren. Daardoor heb ik jong geleerd om op eigen benen te staan.’

Het verhaal van Den Hertog is herkenbaar voor Jakob van Wielink. ‘We leren al vroeg in ons leven hoe je met grote onderwerpen als dood,

REISDAG 29

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

verlies of schaamte omgaat. Dat kan in ons ouderlijk huis zijn, op school of bij vrienden. Die ervaringen zorgen voor een bepaalde bril waardoor wij de omgeving waarnemen. Een van de beroemdste onderzoeken in dit verband is het Pygmalion-effect. Onze verwachtingen over hoe anderen zullen presteren, beïnvloeden de daadwerkelijke prestaties. Als wij het slechtste van een ander verwachten, creëren we een set-up to fail omgeving. Zo gaan medewerkers onbewust slechter presteren omdat ze dan aan de verwachtingen voldoen.’

Het vak leren

Bestuurder Martijn Ridderbos (50) realiseerde zich al vroeg dat je jezelf het beste leert kennen in een veilige setting waarin je je kwetsbaar mag opstellen. ‘Het reflecteren op gedrag moet je organiseren. Het liefste vroeg in je loopbaan. Dan ontstaat een opgaande lijn waarbij jij je steeds meer kunt ontwikkelen en kunt leren. Je zult kilometers moeten maken om ervaring op te doen.’

Hij begon zijn carrière als consultant bij Moret waar het principe van meester en gesel werd gehanteerd. ‘De partners hielpen je jouw onzekerheid te overwinnen en uit je comfortzone te stappen. Een mentor begeleidde je en leerde je het vak. Ik denk dat er tegenwoordig te weinig aandacht en tijd is voor het leren van een ambacht.’

Ridderbos is vicevoorzitter van het College van Bestuur bij de Universiteit Leiden. De universiteit bestaat dit jaar 444 jaar. Dat relativeert. ‘Ik maak maar een klein deel uit van de reis.’

Hij leerde van zijn ouders dat je iets kunt bereiken als je er maar hard genoeg voor werkt. ‘Zij moedigden zelfstandigheid aan, maar waren er wel als ik ze nodig had. Dat gaf vertrouwen.’

Ook politiek geëngageerd zijn, anderen helpen en iets te doen voor de samenleving kreeg hij met de paplepel ingegoten. ‘Daarom speelt een groot deel van mijn carrière zich af in publieke organisaties.’ De ambitie om economie te studeren werd aangewakkerd door een inspirerende leraar economie, een oud-jezuïet. ‘De combinatie van het tastbare van economie en het onaantastbare van ethiek vind ik tot vandaag belangrijk.’

In zijn huidige functie gaat het vooral om de hoofdlijnen, strategische besluiten nemen en mensen in beweging zetten. Om het gevoel voor de inhoud en de aansluiting met de werkvloer te bewaken, gaat hij regelmatig op werkbezoek en geeft af en toe les aan studenten. ‘Dat is een feestje om te doen. Je bent nooit uitgeleerd. Ik gedij ook goed in organisaties waar eigenwijze professionals werken en de inhoud ingewikkeld is. Het gaat tenminste ergens over.’

REISDAG 30

#1 2019

RUBRIEK INTERVIEW

FACTS JUDITH SCHOONHOVEN

AUTOBAHN 1000 WOORDEN

REISDAG 31

SEEDERDEBOER

REISDAG 32

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Nagtglaslaan, Naarden

15.04.2019

BEELDVERHAAL

KRISTEL TER BEEK

De meeste Nederlanders verhuizen gemiddeld zeven keer in hun leven. Dat is ongeveer één keer in de tien jaar. Je huis is de plek waar je deelt, scheidt, rouwt, ruziet en bemint.

Het soort huis, de inrichting, het is de uitdrukking van wie we zelf zijn. Het Oudhoogduitse woord buan betekent tegelijkertijd bouwen, wonen en ík ben. Binnen zijn huis heeft de mens een eigen wereld gemaakt. Het is de plek waar je altijd naar terug kunt keren. Om te rusten, bescherming te zoeken of om krachten op te doen. Bewoners laten bij het verlaten van een huis herinneringen en sporen achter; een badkamerkastje naast het bed, een bar met gezellige lampjes of een smetteloos witte vloerbedekking. Iedere kijker zal iets anders zien en daardoor zijn eigen verhaal maken.

REISDAG 33

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Nijldreef, Utrecht

15.04.2019

SEEDERDEBOER

REISDAG 34

KRISTEL TER BEEK

Schiestraat, Amersfoort

14.04.2019

BEELDVERHAAL

REISDAG 35

Breitnerstraat, Arnhem

15.04.2019

SEEDERDEBOER

REISDAG 36

REIS / HET VERTREK

#1 2019

BEELDVERHAAL

KRISTEL TER BEEK

Ieder huisje zijn kruisje

REISDAG 32

REISDAG 38

Nagtglaslaan, Naarden

Noorderweg, Hilversum

Dit gemeentemonument (twee-onder-een-kap) is gebouwd in 1913 in Engelse landhuisstijl. De architect was H.J. Everts (1885-1929). Bewoners zijn overleden.

Huis is te koop gezet door de kinderen.

Eigenaresse Corrie (1928) is onlangs overleden. Het gezin betrok het huis in 1975. Het is een hechte familie.

Iedere woensdag komt haar hele familie bij elkaar om samen vis te eten. Haar kinderen hebben het huis te koop gezet.

REISDAG 34 REISDAG 39 Nijldreef, Utrecht Meneer de Groot (86) heeft zijn huis (hoekwoning, bouwjaar 1967) verkocht. Het werd te bewerkelijk om alles zelf te doen. Hij is inmiddels naar een aanleunflat verhuisd. De tuin zal hem altijd bijblijven.

Van de Sande Bakhuyzenstraat, Hilversum Jaren 30 hoekwoning. Geen info over de bewoners.

Een makelaar droeg dit huis aan. Enorme opknapper.

REISDAG 40

REISDAG 35 Rijnstraat, Amersfoort Schiestraat, Amersfoort Esther en Levi hebben 5 jaar in dit rijtjeshuis – gebouwd in 1935 - gewoond met de twee kinderen van Levi. Na de geboorte van hun dochter 9 maanden geleden werd het huis wat te klein. In de periode dat ze hier woonden zijn ze een gezin geworden. De geboorte van hun dochter is de meest bijzondere herinnering aan deze plek.

REISDAG 36 Breitnerstraat, Amersfoort Mevrouw Wenning (87) voelt zich eenzaam in haar huis en daarom gaat ze binnenkort emigreren naar het Spaanse Altea waar ook haar dochter woont. Na 51 jaar in dit huis gewoond te hebben laat ze veel goede vrienden en familie achter.

Berthe en haar gezin zijn verhuisd. Dit is alleen voor een paar maanden omdat hun hele huis wordt verbouwd.

REISDAG 40 Amersfoortsestraatweg, Naarden Royaal 2-kamer appartement in een appartementencomplex. De bewoonster (Anneke, 100 jaar) van dit appartement is vanwege beginnende dementie verhuisd naar een verzorgingshuis elders in het land.

Ze mist haar goede vriendin die ook in de flat woonde en de kinderen en kleinkinderen die allemaal in het Gooi wonen. Bovendien heeft ze haar zelfstandigheid achtergelaten.

REISDAG 37

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Noorderweg, Hilversum

13.04.2019

SEEDERDEBOER

REISDAG 38

Van de Sande Bakhuyzenstraat, Hilversum 10.04.2019

BEELDVERHAAL KRISTEL TER BEEK

REISDAG 39

Amersfoortsestraatweg, Naarden 12.04.2019

Rijnstraat, Amersfoort

14.04.2019

SEEDERDEBOER

REISDAG 40

REIS / HET VERTREK #1 2019

REISDAG 41

SEEDERDEBOER

REISDAG 42

REIS / HET VERTREK

#1 2019

INTERVIEW

MILOE VAN BEEK

AUTOBAHN

is het mantra van Emile Lohman

REISDAG 43

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Emile Lohman maakte carrière bij de publieke omroep en speelde een centrale rol bij het oplossen van de crisis in het UMC Radboud. Dat ging niet vanzelf, hij moest er regelmatig voor naar binnen keren, op zoek naar zijn innerlijke stem.

REISDAG 44

INTERVIEW

MILOE VAN BEEK

AUTOBAHN

eder jaar tussen Pasen en Pinksteren ga ik terug naar af, dat is mijn vastenperiode. In die weken leef ik sober, drink geen alcohol of koffie, en eet geen vlees. Dat brengt me terug naar mezelf, naar dat wat me ten diepste raakt, naar mijn innerlijke stem. We zijn allemaal geschapen als kinderen Gods, leerde ik al jong. Ik groeide op in een klein dorpje, mijn moeder was streng Rooms-Orthodox. Mijn vader was er notaris, ook streng, maar anders. Als ik iets neerbuigend zei over andere mensen, gebood hij me te gaan staan. ‘Emile, hoe ben jij geboren?’ vroeg hij dan. ‘In mijn blote kont, vader.’ Het respect voor mensen uit alle lagen van de samenleving is me met de paplepel ingegoten.

Aan het einde van de lagere school deed ik, naar goed katholiek gebruik het vormsel.

De bisschop die dat begeleidde, is enorm bepalend geweest in mijn leven. Hij kon goed speechen, en vertelde ons dat we van die dag maar een ding hoefden te onthouden. ‘Als het ooit moeilijk wordt in je leven, je bent verdrietig en je weet het niet meer, denk dan aan deze drie woorden: Kom Heilige Geest. En dan komt hij ook.’ Het zou nog dertig jaar duren voor ik wist dat hij gelijk had.

Ik had het lastig op de middelbare school, bleef twee keer zitten en moest van school. Ik had als kind best wat dingen meegemaakt die niet bevorderlijk waren voor mijn ontwikkeling. Mijn gedachten waren vaak anders, en dat werd streng afgestraft. Via veel omwegen maakte ik uiteindelijk de middelbare school elders af, ging in militaire dienst en daarna in Amsterdam andragogie studeren. Dat was een schot in de roos, ik bleek goed te zijn in het verenigen van krachten waardoor veranderingen tot stand gebracht kunnen worden. Dat werd gezien bij het omroepbedrijf waar ik ging werken. Ik ben nog steeds dankbaar voor de kansen die ik daar kreeg.

REISDAG 45

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

Rond mijn veertigste werd ik een van de directeuren van de NOS, en had mooie vooruitzichten om nog verder op te klimmen in de organisatie. Maar in plaats van de hoofdprijs, kreeg ik het tegenovergestelde. Ik werd aangevallen, getorpedeerd, neergesabeld door een hogergeplaatst persoon met wie ik nauw samen had gewerkt. In mijn ogen werden mij en mijn gedachtegang groot onrecht aangedaan.

Ik was er kapot van en wist niet hoe ik verder moest. Ik raakte in een crisis, en vluchtte naar de Mont-Saint-Michel, een plek die ik kende van mijn jaarlijkse wandeling langs de Franse westkust. Op een minicamping in de duinen zette ik mijn tentje op, geen idee voor hoe lang.

Elke dag wandelde ik uren langs het strand, schreef in mijn dagboek, las en mediteerde. Ik werd geconfronteerd met mijn levensverhaal, mijn opvoeding en kwam als vanzelf uit bij de bisschop en zijn woorden ‘Kom Heilige Geest.’

Ik zei die woorden elke dag, en na zes weken kwam de openbaring, als een flits. Ik moest terug, ik moest het trotseren. Een idiote gedachtegang, door mijn vlucht had ik immers mijn positie verspeeld, maar ik wist heel zeker, dit moest gebeuren.

Tweede pinksterdag kwam ik thuis en belde de man die mij naar mijn idee zoveel onrecht had aangedaan. ‘Morgen ben ik er weer,’ zei ik. Hij verbood het me. Bood me een baan aan buiten de omroep. ‘Nee,’ zei ik. ‘Ik kom terug.’

Een dag later zat ik, 15 kilo lichter, aan een smetteloos bureau. Een zaak die ik meende te hebben opgelost, was tijdens mijn afwezigheid beoordeeld door een externe partij. De man die dat had gedaan wilde me graag spreken. ‘Ik

REISDAG 46

#1 2019

heb het bestudeerd,’ zei hij, ‘en twintig mensen gesproken. Allemaal zeiden ze: ‘meneer Lohman moet terugkomen. Ik heb diep respect voor uw oplossing en rapport,’ besloot hij zijn betoog.

Prompt begon ik te huilen. Ik vertelde over de Mont-Saint-Michel, hij vertelde dat hij twintig jaar eerder na eenzelfde soort conflict een maand in een Frans klooster had doorgebracht.

Vijf maanden later, op mijn verjaardag, belde hij om me te feliciteren en te melden dat hij met pensioen ging. Of ik hem wilde opvolgen bij Koninklijke Bijenkorf Beheer. Ik vertrok bij

IN ORGANISATIES DRAAIT ALLES OM MENSEN EN HUN TALENTEN

de omroep en bleef 7.5 jaar bij KBB waar ik van de toenmalige topman nog eens leerde dat mensen altijd het belangrijkste zijn. Pas als zij je snappen kun je ze als leider meenemen in je verhaal. Ik was heel tevreden over een brief die ik had geschreven aan de 28.000 medewerkers van KBB, maar hij fulmineerde dat het nergens op leek. ‘Onthoud een ding: je schrijft zo'n brief voor Mien van de notenbar en Koos van de kaas. Zij begrijpen niks van jouw mooie woorden.’ Aan die reprimande heb ik later, vooral als bestuursvoorzitter van het UMC Radboud veel gehad. In organisaties draait alles om mensen en hun talenten, niet om cijfers of mooie woorden.

MILOE VAN BEEK

Na de fusie van KBB met Vendex ben ik vertrokken en met mijn vrouw gaan reizen. Ik had een paar commissariaten, onder andere bij het Amsterdamse Onze Lieve Vrouwe Gasthuis.

Tijdens een zitting van de Raad van Toezicht bleek dat er sprake was van een bestuursen vertrouwenscrisis. Ik trok het boetekleed aan, ik had geen goed toezicht gehouden, ik was op reis. ‘We vinden dat jij gedelegeerd commissaris moet worden,’ zeiden mijn collega’s. ‘Je hebt de tijd en de ervaring.’ Ik kon geen nee zeggen. De start was lastig, de artsen zagen het niet direct zitten met mij. Na drie maanden heb ik mijn ideeën gepresenteerd, geënt op het bedrijfsleven. Net als in veel semioverheidsorganisaties wordt in ziekenhuizen veel over geld gesproken, maar er volstrekt verkeerd mee omgegaan. Ik heb bijvoorbeeld alle bedrijfsonderdelen zelf verantwoordelijk gemaakt voor de financiën. Het geld dat werd bespaard kon weer terug worden geïnvesteerd in de patiëntenzorg. Ik ben uiteindelijk zes jaar gebleven, de gelukkigste jaren van mijn carrière. Werken op die bruisende plek, middenin Amsterdam en ’s avonds een biertje drinken met mijn studerende zonen.

AUTOBAHN

Foto: Femke van der Heuvel

INTERVIEW

Emile Lohman (1947) studeerde andragogie aan de Universiteit

van Amsterdam, werkte van 1976 tot 1990 bij omroepproductiebedrijf NOB en de NOS en daarna

In 2006 belde het UMC Radboud. Het was daar helemaal mis, het hartcentrum was op last van de inspectie gesloten. Kon ik komen?

Het Radboud was drie keer zo groot en drie keer zo lastig als het OLVG. Ik moest hard optreden, mensen ontslaan, iets waar ik nog steeds wakker van kan liggen. Maar ik zorgde dat iedereen respectvol afscheid kon nemen en was zelf altijd daarbij aanwezig. Laatst kwam ik iemand tegen die ik veertien jaar geleden had ontslagen. Het was een hartelijke ontmoeting, ondanks zijn ontslag had hij zich gewaardeerd gevoeld. Het Radboud heeft me maatschappelijk aanzien gegeven, maar het is ten koste gegaan van mijn privéleven en mijn geestelijke ontwikkeling. Mijn jongste zoon deed een masterstudie in Amerika en kreeg voor de tweede keer non-hodgkin. Hij had zijn ziekte wat verwaarloosd omdat hij eerst wilde

bij KBB (Koninklijke Bijenkorf Beheer). In 2000 werd hij bestuursvoorzittervan het Amsterdamse OLVG ziekenhuis, dat in 2003 voor het eerst werd uitgeroepen tot beste ziekenhuis van het land. Lohman steldevan 2006 tot eind 2011 als bestuursvoorzitter orde op zaken in het Radboudumc.

In 2008 werd hij verkozen tot ‘innovator of the year’ binnen de gezondheidszorg, een jaar later tot zorgmanager van het jaar.

Na zijn vertrek bij het Radboud was hij onder andere Voorzitter van de Raad van Commissarissen bij de Arbo Unie, Voorzitter Raad van Toezicht bij Cordaan en Voorzittervan de Raad van Toezicht van het Integraal Kankercentrum Nederland.

Onder de noemer Besturen met Bezieling zet hij met enkele anderen een leergang op voor talentvolle leidinggevenden in de zorg en hij is raadsman voor bestuurders en managers bij hun leiderschapsontwikkeling.

REISDAG 47

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

afstuderen. Ik wilde stoppen bij het Radboud om bij hem te kunnen zijn. Mijn collega’s hebben me dat uit het hoofd gepraat, het kon niet, ik was verantwoordelijk voor tienduizend mensen. Het was een eenzame, extreem zware tijd. Ik heb roofbouw op mezelf gepleegd en ben dankbaar dat ik het heb overleefd, dat we het met het gezin hebben gered, mijn zoon het heeft gered. Ook deze keer waren de woorden ‘Kom Heilige Geest’ cruciaal. Dagelijks zei ik het talloze keren tegen mezelf.

Naast de bisschop die me deze woorden heeft verteld, is ook Mozes al die jaren mijn grote inspiratiebron geweest. Om zijn krankzinnige tocht door de woestijn te kunnen begrijpen, heb ik met een busje door de Sinaï gereisd, van Egypte naar Israël. Mozes geloofde in het beloofde land, in zijn innerlijke stem, maar twijfelde ook of hij zijn volk daarheen kon brengen. Dat is voor mij leiderschap. Ik geloof niet in leiders die zeggen: ‘zo zit het, dat is de stip op de horizon.’ Technisch goede managers zijn niet altijd goede leiders. Je moet de structuur van een organisatie herkennen en de mensen meenemen in een missie, een hoger doel, een ideaal, een roeping. ‘De vloeren van de Bijenkorf zijn schoner dan die in dit ziekenhuis,’ zei ik eens in een interview. Het was een bom onder het Radboud, het liet alles kantelen. De vloeren werden een herkenbaar anker, een metafoor voor alle onderdelen van het ziekenhuis: het eten, de patiëntenzorg, de cultuur. We ontwikkelden de slogan ‘Beter worden in het Radboud!’ en maakten zo het beloofde land tastbaar, menselijk en invoelbaar.

Ik vond mijn weg door stil te zijn en naar binnen te keren. Daardoor kon ik ontvangen en luisteren naar wat me werd ingegeven. Terug naar je innerlijke stem, je kompas. Ik raad het iedere leider aan. Alleen zo kun je complexe problemen oplossen. Wees stil en luister!’

REISDAG 48

#1 2019

PORTRET

THOMAS BRAUN

UNSPLASH

‘Ik wilde James Bond worden’ De één droomt van een carrière als profvoetballer, een ander wil bioloog worden. Zijn de meeste dromen echt bedrog?

Drie adviseurs van SeederDeBoer en hun opdrachtgever over elkaar, hun vroegste ambities en de zo gewenste bestemming.

REISDAG 49

SEEDERDEBOER

‘Ik was zes jaar toen ik een bedrijfje wilde starten in wandelstokken. Ik zette een bord in de tuin met de tekst Stokkenslijperij. We woonden in de bossen en ik was altijd bezig in de natuur, haalde stokken uit het bos en bewerkte ze met mijn zakmes. Nu werk ik bij de Rabobank.

Lead Rabo & Crowd staat op mijn visitekaartje. Een nieuwe club die met investeerders en crowdfunding bedrijven helpt groeien.

De natuur blijft trekken. Laatst had ik een gesprek over een bijdrage aan projecten in Afrika of Azië.

Ik ben vaak in Sri Lanka geweest, een prachtig land. Mijn zoon heeft er een eigen bedrijf, hij zit in de edelstenen. Ik voel me thuis bij de Boeddhistische cultuur, de houding van Boeddhisten spreekt me aan.

Ze hebben aandacht en respect voor elkaar en de natuur. Maar voorlopig blijf ik hier. Ik mag ondernemen binnen een grote onderneming, eigenlijk ideaal. Ik krijg ruimte om mijn ideeën te ontwikkelen en uit te voeren.

SeederDeBoer is daar vaak bij, we komen bij het aanstellen van teams regelmatig bij hen uit, ze weten goede matches te maken. Een goed idee komt nooit uit één iemand, het is het gevolg van een discussie tussen verschillende mensen. Zij geven vorm aan een idee waardoor het ineens iets moois wordt. Dat kan Bram van der Graaf goed: hij heeft een frisse en eigenzinnige kijk op zaken en dat is wat nodig is in een projectfase. Nee, we gaan niet met elkaar naar de kroeg. Beste maatjes denken al snel hetzelfde.

Wij zoeken juist de verschillen.’

REISDAG 50

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Gerald Wolf

Lead Rabo&Crowd Rabobank

PORTRET

THOMAS BRAUN

Adviseur van Gerald Wolf

ISOLDE WOUDSTRA

Bram van der Graaf

‘Ik wilde profvoetballer worden.

Volle stadions, goals maken, een team op sleeptouw nemen. Tussen mijn veertiende en achttiende speelde ik in landelijke jeugdselecties. Ik voetbalde tegen Wesley Sneijder en Klaas-Jan Huntelaar en was bloedfanatiek. Nu ondersteun ik managers in de uitvoering van complexe projecten. Mijn werk vertoont parallellen met voetbal. Ik probeerde als jonge speler mijn team naar een hoger plan te tillen, en ging daarbij wel eens over de schreef. Dan eiste ik in mijn enthousiasme te veel van mijn medespelers en werd teruggefloten. Ook op het werk krijg ik dat soms terug. Ik vraag me altijd af of we als team het onderste uit de kan halen en wil vaak wil ik nog even op iets terugkomen. Ik zou graag weer eens naar New York willen. Ik heb vijf maanden op Long Island gewerkt. Het is er zo bruisend. Ik kom er te weinig. Overigens zou ik mezelf niet per se een bruisende persoonlijkheid noemen, maar ik ben wel altijd op zoek naar nieuwe dingen. Daarom is het zo leuk om met Gerald Wolf te werken. Een ervaren man, van wie ik veel leer.

We zijn beiden ondernemend, zetten graag nieuwe producten in de markt.

Ik had zelf ook een onderneming: een website met een cultuurtest waarbij je het werkgebied koos en de site een top 10 van bedrijven leverde die het beste bij je pasten. Leuk om te doen, maar een gepasseerd station. Privé gaat de reis terug naar af. Ik heb samen met mijn vriendin een appartement in Rotterdam, maar we gaan in Nijmegen wonen, mijn hometown. Terug naar de plek waar mijn ouders, broers en vrienden wonen. Die plek is toch mijn bestemming.’

REISDAG 51

SEEDERDEBOER

‘Toen ik als klein meisje in Hengelo woonde, vierde de stad dat ze honderd jaar metaalstad was. Er kwamen ambassadeurs met bloemenkransen door de straat waar ik woonde. Ik stond langs de weg en keek bewonderend en nieuwsgierig naar die mensen uit zoveel verschillende landen. Dat wilde ik ook: mensen uit andere landen en culturen ontmoeten. Na mijn studie heb ik een jaar in Portugal gewerkt. Daarna gaf ik in Nederland leiding aan organisaties die zich richten op onderwijs voor mensen met een migratieachtergrond.

En vervolgens kreeg mijn werk een internationaal karakter, ik was hoofd Afrika en Midden-Oosten van een ontwikkelingsorganisatie en werkte tien jaar als zelfstandig adviseur en interim-manager.

Dat betekende veel over grenzen gaan.

Letterlijk, want ik werkte veel in Afrika en Azië. Met collega’s in Angola, Mozambique en Ethiopië verzorgde ik leiderschapsprogramma’s.

Over grenzen gaan betekent ook anders kijken, anders denken, anders doen.

Een nieuwe omgeving daagt mij daartoe uit en ik probeer dat ook bij anderen te stimuleren. Sinds 2012 werk ik vast in Nederland. Ik raak nog altijd geïnspireerd door een nieuwe omgeving, maar hoef niet meer ver weg. Dat zoek ik in de natuur. Ik geniet van de kastanjeboom die op het plein achter m’n huis uit de knop komt, wandel op het Groningse platteland en ga naar Bourgondië dat ook m’n hart gestolen heeft. Het gaat te ver om te zeggen dat Daniël Dekker mijn hart heeft gestolen, maar het was wel erg leuk om met hem te werken. Zijn onbevangenheid is prachtig. Hij daagt zichzelf uit, verlegt steeds zijn grenzen en deinst er niet voor terug om dingen die hij leert in de praktijk te brengen.

Hij heeft lef en is bescheiden, een mooie combinatie.’

REISDAG 52

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Wieteke Beernink

Lid raad van bestuur Accare

PORTRET

THOMAS BRAUN

Adviseur van Wieteke Beernink

Daniël Dekker

ISOLDE WOUDSTRA

‘Als er één plek is waar ik zou willen zijn, is het Marokko. Ik ben er vaker geweest en als het kon, zat ik er morgen weer. Een fantastisch land met een mooie natuur, warme mensen, sterke kleuren en geuren. Maar of het mijn bestemming is? Dat denk ik niet. Dat geldt ook voor mijn werk. Ik kijk nooit verder vooruit dan drie of vier jaar, het leven verandert immers zo snel. Ik heb wel als doel om een evenwichtige verandermanager- of leider te worden.

Ik zou graag grootschalige projecten leiden, maar ik heb nog veel te leren.

Ik heb ook veel van Wieteke Beernink geleerd. Ze is een open persoon, die je op een prettige manier kan laten merken dat het gesprek afgelopen is. Ze bedankte mij voor mijn komst en het was duidelijk dat ik de kamer weer mocht verlaten. Knap dat ze dat warm maar toch met overwicht kan.

Eigenlijk is het allemaal psychologie wat ik doe. Dat boeit me al vanaf mijn tienerjaren. Ik was al vroeg bezig me af te vragen waarom groepen mensen bewegen zoals ze bewegen en waarom individuen zich gedragen zoals ze doen. Min studie psychologie komt in dit werk goed van pas. Het helpt bij het doorgronden van de sociale dynamiek in organisaties. Veranderen is mensen en situaties begrijpen. Of vrienden niet gek van me worden? Dat valt mee, denk ik. Ik ben niet altijd aan het psychologiseren. Ze worden eerder gek van me omdat ik nogal een spraakwaterval ben.’

REISDAG 53

SEEDERDEBOER

‘Ik droom van een betere wereld.

Dat is echt mijn drive. Ik heb in mijn jeugd veel ellende voorbij zien komen en vaak gedacht: jongens laten we de wereld nou een beetje mooier maken. Dat kan groots en meeslepend zijn, zoals alle plastic uit zee halen, of gewoon de buurman helpen. Allebei is goed. Zelf probeer ik bewust met het milieu om te gaan, maar ook mensen te motiveren het beste uit zichzelf te halen. Mijn ouders hebben de Tweede Wereldoorlog intensief meegemaakt, in Nederland en in Indonesië. Elke keer als ik besef wat er toen gebeurd is, denk ik: wat zijn we nu toch verwend.

Vroeger had je ellende, nu maken we ons druk om een nieuwe auto.

Ik heb veel respect voor mensen met echte zorgen die het beste van hun leven maken. Zo kijk ik naar de wereld: zie dingen in proportie en zet je schouders eronder. Als kind wilde ik biologieleraar worden of iets met computers doen. Als heel jong ventje had ik al een Commodore VIC 20, de voorloper van de beroemde 64, en was ik aan het programmeren. Later ben ik informatica gaan studeren.

Ik woon in de natuur waar ik elke dag van kan genieten. Tijdens alle fases van mijn carrière, is Paul van Dinten om de hoek komen kijken.

We waren collega’s bij Capgemini, twee jonge honden die de zaken anders wilden aanpakken. We zijn echt gelijkgestemden, weten elkaar blindelings te vinden. En toch zijn we anders. Ik ben expliciet en direct, dat is mijn Rotterdamse kant.

Paul is subtieler. Dat werkt goed, om dingen te bereiken moet je soms subtiel zijn en soms direct. We vullen en voelen elkaar bijzonder goed aan.’

REISDAG 54

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Michiel Borgers CIO Universiteit Maastricht

PORTRET

THOMAS BRAUN

Adviseur van Michiel Borgers

Paul van Dinten

ISOLDE WOUDSTRA

‘Ik had als kind een grote droom: ik wilde James Bond worden. Ik was zo gefascineerd door die man.

Een wereldverbeteraar, iemand die voor anderen door het vuur ging, en charismatisch. Al snel kwam ik erachter dat ik geen James Bond kon worden omdat hij in het echt niet bestond. Na het uiteenspatten van die droom streefde ik een topsportcarrière na. Ik squashte in Jong Oranje en voetbalde bij FC Wageningen. Ik heb ooit nog tegen Patrick Kluivert gespeeld die jonger en beter was dan ik. Ik koos uiteindelijk voor het bedrijfsleven, maar heb voetbal nooit losgelaten: ik speel nog elke zondag op een dorpsveldje met vrienden. We hebben een groepsapp en heten de Krasse Knarren. En intussen ben ik heel gelukkig bij SeederDeBoer. Ik ben een kind van de club, als eerste medewerker doorgegroeid naar partner. In alle jaren dat ik werkzaam ben heb ik mooie dingen gedaan met Michiel Borgers. We hadden vanaf de eerste dag een klik. Hij heeft dezelfde dromen en ambities als ik, we willen het maximale uit onszelf halen – niet om veel geld te verdienen maar om van waarde te kunnen zijn. En we zijn strijders. Kiezen graag de niet gebaande paden, zetten ons af tegen de gevestigde orde en geven onze mening. We houden er allebei van om onze grenzen te verleggen. Zo ben ik vier jaar geleden begonnen met kitesurfen, daarmee heb ik echt een overwinning op mezelf behaald!

Ik wil iets bijdragen aan een betere wereld, door bijvoorbeeld zo min mogelijk te verspillen. Dat is mijn bestemming, mijn passie.’

REISDAG 55

REIS / HET VERTREK

David Whyte River Flow: New and Selected Poems

START CLOSE IN

SEEDERDEBOER #1 2019

GEDICHT DAVID WHYTE

UNSPLASH

REISDAG 56

Start with the ground you know, the pale ground beneath your feet, your own way of starting the conversation.

Start with your own question, give up on other people’s questions, don’t let them smother something simple.

Start close in, don’t take the second step or the third, start with the first thing close in, the step you don’t want to take.

Start right now take a small step you can call your own don’t follow someone else’s heroics, be humble and focused, start close in, don’t mistake that other for your own.

To find another’s voice, follow your own voice, wait until that voice becomes a private ear listening to another.

Start close in, don’t take the second step or the third, start with the first thing close in, the step you don’t want to take.

REISDAG 57

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Lucas Rive wilde

als chef-kok een Michelinster binnenhalen.

Janine Smit droomde van een nationale schaatstitel.

Jiri Brandt hoopte

de meest succesvolle worstenmaker van het land te worden.

REISDAG 58

BEELDVERHAAL PORTRET

LEX BOON THOMAS BRAUN

ALOYS OOSTERWIJK ISOLDE WOUDSTRA

De prijs van succes

Het is allemaal gelukt.

Maar welke prijs hebben zij moeten betalen voor hun grote verlangen?

REISDAG 59

Ik heb weleens vakanties met het gezin moet SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

egreep het uiteindelijk altijd wel. Zij heeft ook ondernemersbloed.

en afzeggen. Zouden we naar Italië gaan, kon ik toch weer niet. De ki

nderen huilen en mijn vrouw boos, maar ze b REISDAG 60

PORTRET

THOMAS BRAUN

Topkok Lucas Rive (57) van het gelijknamige restaurant in Hoorn

Wat is het ergste dat je ooit door je werk hebt moeten missen?

‘Ik zal nooit vergeten dat mijn oudste zoon, die in de A-junioren van Volendam voetbalde, tegen Ajax moest. Mijn favoriete club. Ze speelden op De Toekomst, naast de Johan Cruijff Arena. Fuck, dacht ik. Ik kon écht niet.

Ik moest naar de zaak omdat er iemand ziek was of omdat het gewoon te druk was.’

Je zoon ontroostbaar?

‘Nee, ze zijn wel wat gewend. Ik ben er zo vaak niet bij geweest als een van mijn drie opgroeiende kinderen jarig was of een diploma kreeg uitgereikt. Ik had nu eenmaal een grote passie: topkok worden. Ik heb 27 jaar in ‘De Bokkedoorns’ in Overveen gewerkt, daar twee sterren gekookt, en die 22 jaar vastgehouden. Dat betekende keihard werken, en dat had veel voeten in de aarde, voor mij en voor mijn gezin. Mijn sociale leven zakte al snel onder het nulpunt. Toen ik in Overveen werkte, ging ik om negen uur ‘s ochtends de deur uit en kwam rond middernacht thuis. Zes jaar geleden opende ik onze zaak in Hoorn en dacht meer tijd voor familie en vrienden over te houden.

Maar ook hier slokte het werk me toch op.

Of werk? Ik noem het nog steeds hobby. Een

ISOLDE WOUDSTRA

hobby die ik zo goed mogelijk doe. Of ik nou kook of de vloer schrob, het moet allemaal perfect.’

En dat is het allemaal waard?

‘Ja, dubbel en dwars. Ik vind het elke dag weer een uitdaging om alles goed voor elkaar te krijgen zodat mijn gasten tevreden naar huis gaan. Ik vind mijn werk zo leuk dat ik dagelijks het gevoel heb dat ik op wolken loop. Sinds twee jaar werkt mijn dochter in de zaak, dat vervult mij met trots. Dat zeg ik te weinig tegen haar. Ze is net als ik, liep als klein meisje al door de kamer met een kladblokje om de drankjes op te nemen. Ook zij wil alles zo goed mogelijk doen.’

Heb je je kinderen tekort gedaan?

‘Ja. Maar dat was nu eenmaal zo. Als je op een booreiland werkt, kun je er ook niet altijd voor je kinderen en vrienden zijn. Of naar Ajax gaan op zaterdag. Een chirurg kan ook worden opgeroepen als zijn kind jarig is.

Soms moeten er dingen wijken als je iets wilt bereiken. Dan moet je ervoor gaan.’

Nog meer cruciale zaken gemist?

‘Ik heb wel eens vakanties met het gezin moeten afzeggen. Zouden we naar Italië gaan, kon ik toch weer niet weg. Mijn kinderen huilen en mijn vrouw boos, maar ze begreep het uiteindelijk altijd wel. Zij heeft ook ondernemersbloed. Gingen we later alsnog een paar weken naar een vervallen huisje in Luxemburg. Nee, dat was helemaal niet leuk. Ook kreeg ik op school vaak kritiek van andere moeders. Dat ik er nooit was op een ouderavond of ook wel een keer mee kon gaan op kamp. Dan dacht ik: krijg de klere maar, stelletje grijze muizen. Door mijn carrière heb ik mijn dochter Rebecca aan kunnen steken, ben ik voor haar een kruiwagen geweest. Materieel gezien hadden we het goed, van mijn succes hebben we altijd goed kunnen leven. En succes komt echt niet uit de lucht vallen.’

REISDAG 61

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

Ooit een verkering uitgemaakt omdat je te vaak moest schaatsen?

‘Nee, ik heb al elf jaar een vaste vriend. Hij (Jesper Hospes, red.) schaatst zelf ook op het hoogste niveau. Het is een voordeel dat hij ook topsporter is, dan snap je elkaar goed. Ik hoef hem niets uit te leggen. Vriendinnen zeggen weleens: is het niet vervelend om de hele dag te schaatsen en dan met een schaatser thuis te komen? Maar ik vind het juist fijn. Met mijn vriend kan ik diepgaande gesprekken voeren als het even niet gaat. En soms zeggen we: klaar met schaatsen, nu gaan we iets anders leuks doen.’

#1 2019

Nederlands schaatskampioen Janine Smit (28)

Jullie zitten zelfs in dezelfde ploeg?

‘Ja, voor het eerst. We schaatsen beiden voor het gewest Friesland van de schaatsbond omdat er, zeker voor vrouwelijke sprinters, weinig commerciële ploegen zijn. We hebben daardoor beiden salaris moeten inleveren, we moeten nu zelfs een eigen bijdrage betalen.

Dat is ook een prijs: het zou fijn zijn als een van de twee een stabiel inkomen heeft. Ik verlang weleens naar meer zekerheid, maar dit is ook een mooi leven.’

Wat heb je los moeten laten voor je carrière?

‘Direct na mijn vwo kwam ik in Jong Oranje terecht. Daar zou ik een jaar schaatsen en ik wilde daarna gaan studeren. Maar toen kwam ik in een commerciële ploeg terecht, was veel weg waardoor het nog moeilijker was om een universitaire studie te volgen. Dat ging knagen.

Als topsporter heb je niet het eeuwige leven en ik wilde graag een studie oppakken. Uiteindelijk ben ik zes jaar later naar de Rijksuniversiteit Groningen gegaan, waar ik nu bedrijfskunde studeer. Het is een topsportopleiding, en soms valt er wat te regelen als ik een groot toernooi heb. Ik wil graag kinderen, maar dat gaat echt niet als je op dit niveau schaatst. Mannen hebben het makkelijk, die kunnen gewoon doortrainen en intussen vader worden. Zolang ik schaats is het niet aan de orde. Ik leid nu een vrij egoïstisch leven en met een kind kan dat echt niet. Hij of zij gaat dan boven alles.’

REISDAG 62

Intussen veel feestjes gemist?

‘Ik heb voor een heel groot deel mijn sociale leven moeten laten schieten. Met kerst kan ik nooit want dat is vlak voor de NK Afstanden.

Dan is het niet handig als ik aan het gourmetten sla. Oud en nieuw vieren is er voor mij ook niet bij want dat is net voor het NK Sprint.

Dat vind ik best wel jammer. Maar mijn beste vriendinnen komen gelukkig gewoon naar Inzell of Heerenveen, om mij te zien schaatsen.’

Wanneer heb je zelf voor het laatst stevig gedronken?

‘Vorige maand! Toen was de After Skate Party, omdat het seizoen erop zat. Eind maart, begin april ga ik altijd even een paar keer goed op stap en dan vind ik het wel weer genoeg.’

Is het ’t waard, zoveel laten voor de sport?

‘Ja. Ik zie het niet als een offer dat ik zo vaak nee moet zeggen. Dit jaar werd ik Nederlands kampioen. Dat gaf een onbeschrijflijk gevoel. Ik heb zo lang naar zo’n doel toe gewerkt, als het dan lukt, geweldig!’

Oud en nieuw vieren is er voor mij ook niet LEX BOON

ALOYS OOSTERWIJK

bij want dat is net voor het NK Sprint. Dat vind ik best wel jamme

kig gewoon naar Inzell of Heerenveen om mij te zien schaatsen.

BEELDVERHAAL

r. Maar mijn beste vriendinnen komen geluk REISDAG 63

Ik kan dingen beter verdelen nu. Ik ga ook w SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

n je meedoen wanneer je wilt. Er is in alle opzichten meer balans.

eer voetballen. Ik zag dat je een app kunt downloaden van voetball

ers in Amsterdam die in het park spelen. Ku REISDAG 64

PORTRET

THOMAS BRAUN

Jiri Brandt (34) van exclusieve worstenfabrikant Brandt & Levie

Wat was jouw verlangen?

‘Ik heb samen met twee vrienden, Samuel Levie en Geert van Wersch, een enorme passie voor koken. We wilden eerst samen een restaurant beginnen en na vele omzwervingen, ook in het buitenland, werd culinaire worsten maken ons grote doel. Zo is Brandt & Levie ontstaan. Dat betekende hard werken, niet lullen, maar poetsen.’

Met alle gevolgen van dien

ISOLDE WOUDSTRA

Een leerzame periode?

‘Ja. Het werk kwam gewoon op de eerste plaats, zeker in mijn geval met een bedrijf waar mijn naam in voorkwam en waar ik mijn hele ziel en zaligheid in had gestopt. We hebben de eerste jaren zo enorm gebikkeld, tegen overspannenheid aan. Ik zei zelfs vakanties af. Ik heb een half jaar alleen gewoond en daarna kwamen we weer bij elkaar. Toen ben ik mijn leven anders gaan inrichten, ik had me in dat half jaar alleen beseft dat ik me niet veel om het huis en wat daar gebeurde had bekommerd. Ik kreeg meer feeling met het huishouden waardoor het makkelijker werd om het samen te runnen. Inmiddels ben ik vader, heb ik wat taken op het werk afgestoten en drie maanden vrij genomen.

Dat heeft goed uitgepakt. Eindelijk had ik tijd voor mijn vriendin, onze dochter en mijn vrienden. Nu werk ik gezonder doordat ik wat taken heb afgestoten en wat meer afstand heb genomen. Heel belangrijk.’

Nu heb je overal weer tijd voor

‘Ja, ik had al van mijn 17e tot mijn 23e in de keuken gewerkt. Op zaterdag kon ik nooit vrij krijgen waardoor ik moest stoppen met voetballen. Dat vond ik heel jammer. Later maakte ik binnen ons bedrijf zo tachtig uur per week. Ik kon nooit naar verjaardagen, tenzij het ’s avonds laat was. Dan haakte ik alsnog even aan.’

‘Dat is overdreven gesteld. Ik heb nog steeds geen ruimte om een keer een vriend te helpen verhuizen. Maar in de eerste jaren van Brandt & Levie was het veel erger. Ging ik op wintersport met vrienden maar vloog in die week twee keer heen en weer omdat ik op de zaak nodig was. Dat sloeg nergens op. Die dagen in de sneeuw was ik strontchagrijnig. Ik was er gewoon niet bij.’

En thuis werd je ook gemist

Wat is er veranderd?

‘Ik had inderdaad niet veel tijd om thuis mijn steentje bij te dragen of de allerleukste te zijn. Mijn vriendin en ik zijn ook een tijdje uit elkaar geweest, ik kwam vaak ‘s nachts thuis en moest er dan om zes uur ’s ochtends weer uit. Tja, dan spreek je elkaar niet meer en wordt het wel een uitdaging om het gezellig te houden. Zij zei: ‘zo vind ik het niet leuk om met je samen te wonen.’’

‘Ik kan dingen beter verdelen nu. Als mijn dochter om vijf uur van de crèche gehaald moet worden, dan doe ik dat. Dan maar in de avond nog even wat doen. Ik ga ook weer voetballen. Ik zag dat je een app kunt downloaden van voetballers in Amsterdam die in het park spelen. Kun je meedoen wanneer je wilt. Er is in alle opzichten meer balans.’

REISDAG 65

RUBRIEK

REISDAG 66

FACTS

AUTOBAHN

REISADVIES

DE BESTEMMING HOEFT NIET VAN TEVOREN VAST TE STAAN. GRAAG WORD IK ONDERWEG VERRAST. DAT GEEFT RUIMTE EN OPENHEID. PETRA DE JONGH Directeur Erasmus MC

REISDAG 67

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Ik vertrek REISDAG 68

ESSAY

LEX BOON

ALOYS OOSTERWIJK

Met beelden van zonovergoten stranden en turquoise wateren word je als reiziger de hele wereld over gelokt. Maar moet je per se weg uit je omgeving om een vakantiegevoel te krijgen?

REISDAG 69

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Ik zet mijn telefoon op vliegtuigstand. Daarna stop ik hem in het zijvakje van mijn rugzak, bij mijn sleutels en pasjes – de komende reis hoef ik die niet bij de hand te hebben. Ik voel of de twee briefjes van vijftig euro in mijn broekzak zitten en vraag me af wanneer ik voor het laatst contant geld op zak had: waarschijnlijk tijdens de vorige vakantie in Zuid-Frankrijk. Ik denk nog even tevreden aan de autoreply die ik heb ingesteld (‘Vandaag ben ik op vakantie en lees ik mijn mail niet. Morgen ben ik gewoon weer bereikbaar’) en stap de voordeur uit, de stad in: de vakantie is begonnen.

Ik wandel de route die ik bijna dagelijks afleg, maar probeer met een blik van een toerist naar mijn eigen straat te kijken. Ik zie niets opvallends aan de bekende bakstenen gevels en de kale takken van de ginkgo's – Japanse notenbomen. In de verte zie ik de hoogbouw van de stad. Om al mijn zintuigen open te houden heb ik geen koptelefoon op.

Het meest opvallende dat ik na een tijdje zie, is het vrij agressieve paringsritueel van twee meerkoeten. Bij de ingang van mijn supermarkt kan ik alleen maar denken aan de melk die op is. Maar ach, het duurt op reis altijd even voor je los bent van de dagelijkse beslommeringen.

‘Find the true meaning of turquoise’ luidt de titel van een video van het Turks Toerismebureau. De video begint met beelden van zee en het geluid van wind en klotsend water. Een vrouw lijkt zich te wassen in de glinstering van de zon. Een plotselinge zonsondergang, een silhouet met op de achtergrond een felrode horizon, springt vanuit een grot de zee in. Vervolgens schijnt de zon weer fel door de bomen, zijn er vallende kiezelsteentjes te zien en te horen en is er plots een waterval. Het pianomuziekje zwelt aan, een viool erbij en een blonde vrouw verschijnt in beeld. Haar mond beweegt niet, haar stem hoor je wel. ‘First you feel it. On your skin, through your hair. Then comes the sound. It's the sound of endless possibilities.’

GOEDKOPE VLUCHTEN Al een paar maanden wilde ik niets liever dan weer eens op reis, maar ik kom niet verder dan urenlang achter een laptop te zoeken naar goedkope vluchten, aantrekkelijke bestemmingen en bijzondere slaapplekken.

De tracking cookies die ik op iedere site braaf accepteer, moeten de Turkse marketeers op de hoogte hebben gebracht van mijn verlangen om weg te gaan, want al een paar weken is overal waar ik online ben, ook ‘Find the true meaning of turquoise.’ Aan een reis naar Turkije had ik al gedacht – lekker weer, goedkoop – maar was daar niet gedoe? Iets met de Lira? Bovendien: we wilden toch heel graag weer eens naar Parijs?

REISDAG 70

ESSAY

LEX BOON

ALOYS OOSTERWIJK

Of is dat meer iets voor het najaar? Bali of Sri Lanka dan, waar je zo veel Nederlanders over hoort? En wat is er trouwens met Isla Margarita gebeurd, waar iedereen in de jaren negentig heenging? Of moeten we juist naar een plek waar niet veel mensen heen gaan? De eilanden Sao Tomé en Principe bijvoorbeeld?

Dat we uiteindelijk besloten voorlopig niets te boeken, werd niet alleen ingegeven door de keuzestress en de daaropvolgende besluiteloosheid, er waren ook praktische bezwaren. Volgeplande agenda's, geldzorgen, co2-uitstoot en kinderen van 1 en 3 jaar die ervoor zouden zorgen dat we – waar ook ter wereld – toch niet tot rust zouden komen. Alleen waren de algoritmes en Turkse marketeers niet op de hoogte van ons besluit. De video bleef me achtervolgen. De blonde vrouw bleek een kitesurfer die in het filmpje zweeft over groenblauwe wateren. Na een reeks fantastische sprongen strekt ze haar armen in het midden van het water. ‘Every journey begins with a small step, and a bigger purpose,’ zegt ze langzaam, waarna de camera dramatisch omhoog zwenkt. ‘Mine was to find the true meaning of turquoise. And here it is.’

ZWEMBAD Tot mijn eigen verbazing blijven de overdreven teksten in mijn hoofd rondspoken. Waarom wilde ik eigenlijk zo graag op vakantie? Wilde ik niet vooral gewoon-even-uit-de-sleur-van-alledag stappen? Als ik de video nog eens bekijk, valt het me op dat de blonde vrouw niet één keer letterlijk zegt dat ik naar Turkije moet komen voor een journey of discoveries and experiences. Het leven is volgens haar namelijk als de wind. Misschien heeft ze een punt. Moet ik echt weg als ik even niet bereikbaar wil zijn en nieuwe dingen wil ervaren? Is het doorbreken van mijn dagelijkse rituelen niet ook vakantie? Kan ik, kortom, de ware betekenis van turquoise niet ook gewoon vinden op de route van mijn dagelijkse woon-werkverkeer, als ik maar de juiste mindset heb?

En dus loop ik om het vakantiegevoel te forceren binnen bij het pas geopende luxehotel waar ik – door de ramen – vaak toeristen bij het zwembad zie liggen. Als buurtbewoner blijk ik een dagpas te kunnen

REISDAG 71

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

MOET IK ECHT WEG ALS IK EVEN NIET BEREIKBAAR WIL ZIJN? kopen en tien minuten later zit ik in een sauna. Vanuit het raampje heb ik uitzicht op de keurig geklede forenzen van wie ik er net ook nog een leek. Ik trek baantjes in het kleine, frisse zwembad tot een forse, harige mede-toerist aanstalten maakt om ook in het water te springen.

Ik leg mijn handdoek op een strandstoel en pak een boek dat ik vijftien jaar geleden las toen ik alleen op reis was: ‘The Art of Travel’ van Alain de Botton. In de typische zwembadlucht met op de achtergrond het geluid van een traag door het water borstcrawlende man, brengt het boek herinneringen terug. Ik was twintig en trok een maand of twee in mijn eentje door de Verenigde Staten. Ik had nog geen rijbewijs, dus reizen deed ik met de Greyhound-bus, liftend of met de trein – die soms uren stilstond, omdat een goederentrein voorrang kreeg. Het boek las ik onderweg van Chicago naar Miami, heb ik ik op de binnenkant van het omslag geschreven.

Ik blader door de eerste hoofdstukken waarin De Botton het nut van reizen onderzoekt. Daarbij citeert hij Charles Baudelaire, de Franse dichter die al in de negentiende eeuw ontdekte dat een reis zelden verloopt zoals je voor vertrek bedenkt. Zo mislukte in 1841 zijn reis naar India, toen het schip waar hij op voer na drie maanden strandde op Mauritius. En hoewel het weelderige eiland vol palmbomen volgens De Botton precies was waar Baudelaire van had gedroomd, kon hij het gevoel van teleurstelling en onverschilligheid niet van zich afschudden.

India was vast nog mooier geweest. Het voedde zijn pessimistische blik op het reizen. Uit zijn gedicht 'Le Voyage': We hebben sterren gezien En golven; en vlakten vol zand en vol gruis En ondanks malheurs en rampspoed bovendien Hebben we ons dikwijls verveeld, net als thuis.

REISDAG 72

ESSAY

LEX BOON

ALOYS OOSTERWIJK

Ook haalt De Botton de roman ‘A Rebours’ van J.K. Huysman uit 1884 aan, waarin de hoofdrol is weggelegd voor een man die zelden zijn villa vlak buiten Parijs verlaat, om ‘de lelijkheid en domheid’ van anderen zoveel mogelijk vermijden. Toch komt zelfs hij in de verleiding om op reis te gaan, na het lezen van het werk van Dickens wil hij niets liever dan naar Londen. Als de trein bijna arriveert bedenkt hij opeens wat hem te wachten staat: het gedoe en ongemak van het reizen, het gesleep met koffers en een vreemd bed. Wat was hij aan het doen? Wat zou hij daar aantreffen behalve teleurstellingen? Hij kon toch veel beter reizen vanuit zijn stoel, met een goed boek op schoot? ‘Ik moet een mentale dwaling hebben gehad,’ zo citeert De Botton het hoofdpersonage uit het boek, ‘om te geloven dat het noodzakelijk, interessant en nuttig is om naar het buitenland te reizen.’

ONTMOETINGEN Ik zie dat ik vijftien jaar geleden die de woorden noodzakelijk, interessant en nuttig dik heb onderstreept. ‘hij heeft het verkeerd!’ heb ik in de zijlijn gekrabbeld. Natuurlijk: dat iets er in het echt exact – of zelfs minder mooi – uitziet dan op de plaatjes, vertel je bij thuiskomst zelden.

In reisverhalen gaat het vooral over toevalligheden: de ontmoetingen en avonturen. Zelfs – of juist! – als iets tegenvalt of mislukt, is het vaak een goed verhaal. Het mooie van reizen zijn de dingen die je niet van tevoren plant of verwacht. Daarvoor hoef je alleen maar op pad te gaan, het toeval tegemoet. En niet alleen met een boek bij het zwembad blijven liggen.

Ik was van plan om bij de hotelreceptie te informeren naar een goede lunchplek, maar in de lange rij met uitcheckende gasten kant ik mijn rusteloze gevoel niet onderdrukken. De ochtend is al bijna voorbij en ik wil naar buiten. Ik vervolg mijn reis in een vrolijke huppelpas, maar bij gebrek aan een concreet doel slenter ik al snel langs bekende plekken.

Na een half uur blijk ik gedwee koers te hebben gezet richting het stadscentrum – de plek waar voor een toerist alle wegen naar toe lijken te leiden. Tussen de souvenirshops zie ik grillrestaurants, fastfoodzaken, donut- en nutellawinkels, maar ondanks een ontzettende honger, heb ik nergens trek in. Ik had me voorgenomen een dag toerist te zijn, maar toch niet zo’n soort toerist? Ik ben een local die vastzit in een toeristenbubbel. Tot mijn eigen verbazing word ik even overvallen door het gevoel van heimwee – ik zou nu graag even een vriend bellen om samen te lunchen.

REISDAG 73

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Chagrijnig loop ik langs een stompzinnige winkel die alleen rubberen badeendjes verkoopt en kom uit op het centrale plein met levende standbeelden en straatartiesten. Clowns en charlatans die een suf trucje doen om vervolgens zo snel mogelijk met de pet rond te gaan.

Normaal loop ik er voorbij, nu voeg ik me in de kring die zich rondom een gespierde jongen heeft verzameld. Er komt dancemuziek uit een speaker die is vastgebonden op een steekkarretje, zijn act lijkt bijna te beginnen. De jongen gebaart een groepje mensen dat ze plaats moeten maken, zodat hij een aanloop kan nemen. Zal hij zonder trampoline een salto maken? Hij begint te rennen, maar stopt halverwege en gebaart dat hij meer applaus wil. Ik klap niet. Wat duurt het lang voordat hij begint.

De jongen neemt opnieuw een aanloop, maar weer komt het niet tot een sprong. Er wordt nog steeds niet hard genoeg geklapt, gebaart hij.

Ik zucht, andere mensen beginnen opnieuw met klappen. Hij zet een zonnebril op en gaat weer in zijn startpositie staan. Een seconde of tien kijkt hij strak voor zich uit. ‘Come on,’ roept iemand achter me, die net zo ongeduldig is als ik. De jongen loopt naar zijn speaker en draait de muziek uit. Hij beweegt met zijn handen over elkaar, alsof hij een fictief tafellaken spreidt. ‘No energy, no show,’ roept hij. Is dit een grap?

Hoort dit bij de act? Hij steekt een sigaret op, pakt zijn karretje en beent de cirkel uit, het publiek verbijsterd achterlatend. Wat is dit voor een straatartiest? Ik vind hem op een bankje met uitzicht op het plein. ‘Wat gebeurde er daarnet?’ vraag ik. ‘Er stonden toch vrij veel mensen?’

‘Ik ga geen show geven alleen om een paar tientjes te verdienen,’ zegt hij. ‘Mensen moeten mijn show wel verdienen. Ze schreeuwen come on, maar ik ga jou toch ook niet vertellen hoe je je werk moet doen? Ik treed alleen op als het goed voelt.’

Hij vertelt daarna zo enthousiast over zijn optredens, dat ik me schaam dat ik niet heb geklapt. Hij heet Emiljan Cera, is 24 jaar en komt uit Albanië. Met zijn straatact reist hij heel Europa door, ’s winters is hij te vinden op pleinen in Zuid-Europa, nu een paar weken in Amsterdam, hierna gaat hij een maand naar Londen. Slapen doet hij in hostels. Soms begint hij wel zeven of acht keer op een dag aan een show, en voert hem maar één keer op. Het draait allemaal om de 'energy'. Ik reken uit dat hij, ook als hij maar dertig euro per optreden verdient, bijna tweehonderd euro per dag laat liggen. ‘Het gaat mij niet om het geld. Ik neem enorme risico’s tijdens mijn shows. Mensen vergeten dat de rest van hun leven niet. Dat ga ik niet doen als het publiek er niet echt zin in heeft.’ Ik vertel hem dat ik voortaan altijd zal kijken of ik hem zie, in de hoop een voorstelling mee te maken. Daarna geef ik hem een hand. Het voelt even alsof ik een vakantievriend heb gemaakt.

REISDAG 74

BEELDVERHAAL ESSAY

LEX BOON

ALOYS OOSTERWIJK

IS HET DOORBREKEN VAN MIJN DAGELIJKSE RITUELEN NIET OOK VAKANTIE?

REISDAG 75

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

‘Waar wil je naartoe?’ vraagt Paul van fietstaxi The Friendly Cab. Na kort overleg stelt hij voor om me voor tien euro naar een lunchtentje te trappen waar veel toeristen komen. Hij vertelt dat hij ooit postbode was, tot hij zo’n fiets zag staan. ‘Het is een hobby waar ik ook nog eens geld mee verdien. Ieder ritje heb ik een andere nationaliteit achterin zitten. Alsof je niet zelf op reis gaat, maar de wereld naar jou komt.’

Terwijl hij hard trapt om de bruggen op te komen en we andere fietsers op het fietspad blokkeren, schaam ik me een beetje. Ik snap wel dat het gemeentebestuur de fietstaxi’s binnenkort verbiedt, maar heb te doen met Paul die na elf jaar rondtrappen zijn baan dreigt kwijt te raken. ‘Ze noemen ons pretvervoer, maar het is prettig vervoer.’

Het eettentje bestaat uit een kleine ruimte volgepropt met tafels en stoelen. Ik heb inmiddels zo’n honger dat ik te veel en te vet eten bestel. Het ziet er mooi uit, ik zie toeristen hun eten eerst Instagrammen voordat ze een hap nemen, maar echt goed smaakt het niet.

Ik vind het in het buitenland fijn om rond te slenteren zonder plan, maar in mijn eigen omgeving is het lastiger. Het is geen leeg canvas, in plaats van me te verwonderen, heb ik aan bijna iedere straathoek wel een herinnering. Ik denk aan een zin in ‘The Art of Travel’: mensen vergeten dat ze, waar ze ook heengaan, ze altijd ook zichzelf en hun gedachten meenemen.

Ik duik een café in, bestel een glas wijn, schrijf een ansichtkaart (‘Ik ben pas zes uur op reis, maar mis jullie nu al’) en denk na over de reis. Ik heb zin om naar huis te gaan, maar ik weet niet of de vakantie daarmee geslaagd of mislukt is. ‘Every journey begins with a small step, and a bigger purpose,’ klinkt het in mijn hoofd. En plots weet ik wat me nog te doen staat.

GLINSTERINGEN Ik ben vaak langs het mysterieuze winkeltje gefietst, maar heb nooit eerder de aandrang gevoeld om er naar binnen te gaan. Nu versnel ik mijn pas als ik in de buurt van Terra Incognita kom, een winkel langs een drukke doorgaande route op de benedenverdieping van een oud pand.

Als ik de zware eikenhouten deur open, sta ik in een andere, wonderlijke wereld. De kleine ruimte is volgebouwd met kasten fossielen, mineralen en meteorieten. Overal zie ik prachtige kleuren, vormen, glinsteringen en weerkaatsingen. Ik staar beduusd rond, tot de oude, kromgebogen vrouw achter de toonbank vraagt of ze me kan helpen. Ik vertel haar waar ik naar op zoek ben, en ze wijst een stapel dozen aan. In de vakjes zitten stenen in allerlei soorten en maten met namen als kunziet, hematiet, chrysopraas, mosagaat, danburiet en amazoniet. Na het doorspitten van drie dozen, zie ik de kleine, glimmende, groenblauwe stenen waar ik naar op zoek ben. Ik hou er een in de lucht. ‘Weet u misschien wat de ware betekenis van turquoise is?’ vraag ik aan de vrouw. Ze kijkt me niet begrijpend aan. ‘De eigenaar is even een boodschap doen,’ zegt ze. ‘Hij kan u er straks alles over vertellen.’

REISDAG 76

#1 2019

ESSAY

LEX BOON

ALOYS OOSTERWIJK

REISDAG 77

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

Voor twintig euro koop ik het steentje en ga buiten op een bankje zitten De steen is wonderbaarlijk mooi en glad, behalve op de delen waar een fascinerende zwarte ader doorheen loopt. Ik staar naar de intens groenblauwe kleur en even heb ik het gevoel alsof ik me in het Turkse water bevind. Een kwartier later sta ik weer voor Terra Incognita en lees in een dertien jaar oud krantenartikel dat op een reclamebord op de stoep is geplakt dat eigenaar Cornelis Baaijens meteorietenkenner en amateurpaleontoloog is. ‘Baaijens, grijsgekleurde borstelige wenkbrauwen en snor, ziet er vermoeid uit,’ zo staat in het artikel. ‘Hij is net terug van een reis naar New Mexico in de Verenigde Staten, waar hij in de bergen op jacht was naar meteorieten.’

‘Dat is een heel oud stuk,’ hoor ik naast me. Zijn snor is er inmiddels af, maar Baaijens lijkt verder nog sprekend op de foto.

‘Ah, fairuz,’ zegt hij als ik hem steen laat zien. ‘Het Arabische woord voor turkoois, zoals de steen in het Nederlands heet. Turquoise is alleen de benaming voor de kleur. De steen die je hebt gekocht is trouwens geverfd, dat zegt mijn moeder er nooit bij.’

‘Geverfd?” vraag ik, waarna een klein college turkoois volgt. Turkoois is zacht, na een behandeling met epoxy wordt de steen hard en glad. Vaak wordt hij daarna ook gekleurd, want één vaste kleur heeft turkoois niet: het kan zowel blauw, als groen, als een beetje gelig zijn. ‘Mensen hebben onrealistische verwachtingen van stenen. Ze beseffen niet dat een echt stukje hard en helder turkoois misschien wel duizend euro kost.

Net als een robijn alleen in sprookjes helemaal rood en helder is. Of bij Sotheby’s, waar ze geveild worden voor 25 miljoen.’

Als Baaijens mijn teleurgestelde blik ziet, vraagt hij me mee naar binnen, en laat een doosje kleinere steentjes zien. Ze zijn aan een kant bruinig en aan de andere kant vaal groen, ruw met een soort witte uitslag er overheen. ‘Ze zijn minder turqoise, maar deze turkoois is onbewerkt,’ vertelt hij. ‘Ze komen uit een mijn in Royston, Nevada.’ Ik leg mijn grote, glimmende aankoop naast een van de kleine, ruwe stenen. Het is alsof de strakgestreken, glimmende toeristenwereld die alleen in je fantasie of in een Turkse promotievideo’s bestaat, naast de echte, ruwe wereld ligt.

Daar waar je wat beter moet zoeken om de schoonheid te zien. ‘Als je wilt, mag je ruilen hoor,’ zegt Baaijens.

Ik moet een paar euro bijbetalen, maar de keuze is niet moeilijk. Als ik Terra Incognita uitloop met mijn steen, haal ik mijn telefoon uit mijn rugzak en bel naar huis. Ik vertel dat ik na een mooie reis het perfecte souvenir heb gevonden en voor het eten weer thuis ben.

‘Oke,’ zegt mijn vriendin. ‘Nu je vakantie voorbij is, zou je dan ook een pak melk mee willen nemen?’

REISDAG 78

#1 2019

ESSAY

LEX BOON

ALOYS OOSTERWIJK

JUIST ALS IETS TEGENVALT OF MISLUKT, IS HET VAAK EEN GOED VERHAAL

Lex Boon (1983) is freelance journalist, onder meer voor Het Parool. Begin 2019 verscheen zijn boek ‘Ananas’, een geschiedenis in opzienbarende verhalen en onverwachte ontmoetingen.

REISDAG 79

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK #1 2019

GEDICHT HERMANN HESSE

UNSPLASH SEEDERDEBOER REIS / HET VERTREK #1 2019

REISDAG 81

REISDAG 80

REISDAG 81

LEX BOON

from Siddhartha

by Hermann Hesse

'When someone seeks,' said Siddhartha, 'then it easily happens that his eyes see only the thing that he seeks, and he is able to find nothing, to take in nothing because he always thinks only about the thing he is seeking, because he has one goal, because he is obsessed with his goal.

Seeking means: having a goal. But finding means: being free, being open, having no goal.'

BEELDVERHAAL ALOYS OOSTERWIJK

REISDAG 82

REISADVIES

ALS IK ERGENS NAAR TOE WIL,VOLG IK MIJN GEVOEL EN VRAAG IK ADVIES,ALS IK BESLUIT ERGENS MEE TE STOPPEN, DOE IK DAT JUIST IN MIJN EENTJE. MARIE-SOPHIE PRINS Lead Hieroo Amsterdam

REISDAG 83

SEEDERDEBOER

REIS / HET VERTREK

#1 2019

Reizen is ontdekken. Maar in een tijdsgeest van globalisering lijkt elke uithoek van onze aarde al ontdekt en in beeld gebracht. Het verlangen om werelden buiten de aarde te ontdekken lijkt groter dan ooit.

Er wordt hard gewerkt aan ruimtereizen voor toeristen, en we krijgen steeds meer beeld van bijvoorbeeld de planeet Mars.

De kracht van verbeelding Dat wat we nooit met eigen ogen hebben gezien leidt tot fantasierijke verbeeldingen. Deze geven kleur aan ons collectieve begrip van andere planeten. Dergelijke verbeeldingen bestonden ook al ver voor de eerste ruimtereizen. Het boek 'De wonderen des hemels' van Nicolaas Camille Flammarion uit 1899 toont landschappen van buitenaardse planeten. Het zijn surrealistische fantasieën over ruimtereizen vanuit een andere tijdsgeest.

REISDAG 84

BEELDVERHAAL

LEX BOON DAAN PAANS

ALOYSPAANS DAAN OOSTERWIJK

REISDAG 85

SEEDERDEBOER

REISDAG 86

REIS / HET VERTREK

#1 2019

BEELDVERHAAL

LEX BOON

ALOYS OOSTERWIJK

Toen beeldend kunstenaar Daan Paans de verbeeldingen uit 'De wonderen des hemels' naast fragmenten uit hedendaagse sciencefictionfilms legde, bleek er in 120 jaar weinig veranderd in de manier waarop we buitenaardse planeten verbeelden.

REISDAG 87

SEEDERDEBOER

REISDAG 88

REIS / HET VERTREK

#1 2019

BEELDVERHAAL

LEX BOON DAAN PAANS

ALOYSPAANS DAAN OOSTERWIJK

REISDAG 89

SEEDERDEBOER

Om een vergelijking te maken, creeërde hij een model van een fictieve planeet uit de film Starship Troopers. Deze is 3D geprint en vervolgens gefotografeerd. De beelden zijn zonder photoshop of beeldmanipulatie tot stand gekomen.

REISDAG 90

REIS / HET VERTREK

#1 2019

BEELDVERHAAL

LEX BOON

ALOYS OOSTERWIJK

REISDAG 91

SEEDERDEBOER

REISDAG 92

REIS / HET VERTREK

#1 2019

BEELDVERHAAL

DAAN PAANS

DAAN PAANS

Met deze serie wil Daan Paans vraagtekens zetten bij de rol van verbeelding en hoe deze kleuring geeft aan onze perceptie van buitenaardse plekken.

REISDAG 93

REISDAG 94

4

#1 2019

3

5

REIS / HET VERTREK

Het uitzicht van...

1

2

SEEDERDEBOER

'Dit is het uitzicht vanuit ons kantoor in Amsterdam op het IJ. Bijna zes jaar geleden ging ik met de pont naar Amsterdam-Noord om in het Eye Filmmuseum het ja-woord aan mijn man te geven. Een fantastische dag waar ik nog steeds vrolijk van word.

Hoe geweldig is het dat ik vanuit mijn kantoor op deze bijzondere plek uitkijk.'

2

3

5 4

'Ons kantoor kijkt uit op een asielzoekerscentrum. Bizar om te zien dat mensen in containers moeten wonen en leven. Dat zorgt er voor dat je stilstaat bij hoe goed we het zelf hebben en gaat nadenken of wij dit soort zaken niet beter kunnen regelen als land.'

KRISTA WISSENBURG Adviseur Procesmanagement CBR

1

'Dit is een constructie van een tunnel, de verbinding van de ene wijk naar de andere. Om de ander te leren kennen moet je investeren en bouwen aan een relatie. Moeite doen om je open te stellen naar de ander en de ander te ontmoeten.'

TREA VELDEMA Algemeen Manager Accare Groningen UC

'Dit uitzicht had ik toen ik een week voor mijn klant in Bahrein was. De foto is gemaakt vanuit het kantoor van mijn opdrachtgever (Mobiquity) in Manama, Bahrein. Als we het hebben over 'vrijheid' doet deze foto mij herinneren dat vrijheid allesbehalve vanzelfsprekend is. Bahrein is een van de minst vrije landen in de wereld.'

ROBBERT DE HOOGH Junior Consultant SeederDeBoer

HET UITZICHT VAN…

ROBINE VAN VEEN Talent Manager SeederDeBoer

'Het mooiste aan dit uitzicht is het zicht op de natuur. De ramen kunnen open en daarmee wordt mijn werkplek er een beetje onderdeel van. De wisseling van seizoenen krijg ik goed mee. En daarmee ben ik mij constant bewust van de veranderingen buiten en binnen mijn organisatie. Ik kijk ernaar uit hoe elk najaar een stroom jonge mensen met eigen dromen en verwachtingen start aan een nieuw academisch jaar.'

ROB VAN HENSBERG Universiteit van Tilburg

RUBRIEK BETROKKEN PERSONEN

REISDAG 95

SEEDERDEBOER

REISREISADVIES / HET VERTREK

#1 2019

HET MOEILIJKSTE IS OM ERGENS MEE TE STOPPEN. OPGEVEN ZIT NIET ZO IN MIJN AARD. STOPPEN VRAAGT DUS VEEL MOED YVONNE WILDERS voorzitter raad van bestuur Alrijne Zorggroep

REISDAG 96

Colofon Colofon Hoofdredactie Dominique Haijtema / Jurgen Schut Coördinatie Autobahn & Dominique Haijtema Concept, ontwerp & Art-direction Autobahn Eindredactie Miloe van Beek •

Lithografie Djeeks ‒ Jan Harm Lieftinck Drukwerk CEP ‒ Maarten de Graaf •

Fotografie Kristel ter Beek / Erik Buis Daan Paans / Duco de Vries Isolde Woudstra Illustraties Aloys Oosterwijk / Autobahn •

Aan dit nummer werkten verder mee Lex Boon / Thomas Braun / Hanna Brands Simone Eimers / Linda Guldenmund Rob van Hensberg / Robbert de Hoogh Petra de Jongh / Tica Peeman Marie-Sophie Prins / Marcel van Roosmalen Eva Schuurmans / Jurgen Schut Trea Veldeman / Yvonne Wilders Krista Wissenburg

SeederDeBoer De Ruijterkade 125 1011 AC AMSTERDAM +31 (0)20 854 6556 seederdeboer.nl •

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd, opgeslagen en of openbaar gemaakt worden, hetzij elektronisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder overleg met SeederDeBoer.

REISDAG 97

SEEDERDEBOER

REIS / REISGENOTEN

#2 2020

Volgend nummer: Wie of wat neem je mee op REIS?

REISDAG 98

REISDAG 99