MiniVan, kombi i samochód flotowy
Ma³e i du¿e Mercedesy 4Matic P
rzełęcz Timmelsjoch o długości 54 km jest położona na wysokości 2509 m n.p.m., na granicy Austrii i Włoch. To najgłębsze niezlodowaciałe wcięcie w alpejskim grzbiecie pomiędzy przełęczami Reschen a Brenner, a także tradycyjne miejsce pokazów Mercedesów z napędem na 4 koła. Choć zimą droga łącząca Austrię z Włochami jest zamknięta dla ruchu kołowego, to dla Mercedesów 4Matic zrobiono wyjątek. Dzięki temu można podziwiać piękno gór w zimowej scenerii i poznać zalety napędu 4x4 w trudnych warunkach drogowych. Śnieg, lód, ostre zakręty, strome podjazdy i zjazdy, a do tego brak barierek w wielu miejscach i kilkuset metrowe urwiska, takie wyzwania czekają na gości. Tym razem główną gwiazdą pokazu nie był żaden z osobo-
wych Mercedesów, lecz najnowszy Sprinter z napędem na wszystkie koła. Zaprezentowany w ub. roku nowy Sprinter został wyposażony w wiele układów bezpieczeństwa, w większości to nakładki do wciąż rozwijanego Adaptive ESP. W wersji 4x4 napęd na obie osie jest zintegrowany z ESP przez system kontroli trakcji 4ETS, a wszystkie funkcje (ABS, ASR, EBD, BAS, AAS) działają po dołączeniu napędu przedniej osi. Technologia 4ETS jest wykorzystywana również w Vito 4x4 i Viano 4Matic, SUV-ach ML i GL oraz w samochodach osobowych MB. Jak we wszystkich nowych Sprinterach, w wersjach z napędem wszystkich kół są dostępne układy zwiększające bezpieczeństwo: Collision Prevention Assist, Asystent Pasa Ruchu, Asystent Martwego
Pola, Asystent Świateł Drogowych, czy Trailer Stability Assist. Asystent Bocznego Wiatru (Crosswind Assist) też będzie dostępny. Opcjonalnie Sprinter 4x4 może być wyposażony w system DSR (Downhill Speed Regulation), który w trakcie zjazdów automatycznie utrzymuje zadaną prędkość, kontrolując silnik, skrzynię biegów i układ hamulcowy. Jako dodatkowe wyposażenie jest oferowany system wspomagania ruszania pod górę Hill-Start Assist. W odróżnieniu od samochodów z 4Matic, w Sprinterze 4x4 zastosowano skrzynię rozdzielczą z centralnym mechanizmem różnicowym, umożliwiając odłączenie napędu przedniej osi. To pozwala efektywniej wykorzystać pojazd w typowych warunkach eksploatacji samochodów dostawczych i ogranicza zużycie pali-
wa i zespołów układu napędowego. Napęd 4x4 można włączyć przyciskiem na tablicy rozdzielczej na postoju (silnik musi być uruchomiony) lub przy prędkości do 10 km/h. Naciśnięcie przycisku włącza silnik elektryczny, a ten odpowiednie przełożenie w skrzyni rozdzielczej, o czym kierowca jest informowany kontrolką. Opcjonalnie w Sprinterze 4x4 może być zamontowana 2-biegowa skrzynia rozdzielcza z przełożeniem drogowym i zredukowanym 1,42, włączanym przyciskiem na tablicy rozdzielczej. Wymaga to zatrzymania pojazdu i wciśnięcia pedału sprzęgła przy załączonym napędzie 4x4. Rozwiązanie zastosowane w Sprinterze, z centralnym mechanizmem różnicowym, umożliwia płynny rozdział napędu i jazdę w trybie 4x4 na-
Skrzynia rozdzielcza jest montowana bezpośrednio do skrzyni biegów (manualnej lub automatycznej), dzięki czemu układ przeniesienia napędu 4x4 jest bardzo zwarty. W przedniej osi zastosowano niewielką przekładnię skonstruowaną i produkowaną, podobnie jak skrzynka rozdzielcza, przez firmę Oberaigner Powertrain GmbH. W zależności od wersji silnikowej układ napędowy 4x4 w Sprinterze waży tylko od 115 kg do 135 kg, m.in. dzięki zastosowaniu 4ETS.
14
MiniVan, kombi i samochód flotowy wet po nawierzchniach o dobrej przyczepności. W normalnych warunkach moment obrotowy jest rozdzielany na przednią i tylną oś w stosunku 35:65%, co zapewnia charakterystykę prowadzenia porównywalną z tylnonapędowymi wersjami Sprintera. Jak wspominaliśmy, po załączeniu napędu 4x4 wszystkie systemy wchodzące w skład Adaptive ESP pozostają aktywne, w tym ASR. Kierowca może jednak, gdy jest konieczne zwiększenie przyczepności przez zwiększenie poślizgu napędzanych kół, wyłączyć układ kontroli poślizgu, np. podczas jazdy z założonymi łańcuchami, czy na żwirowej nawierzchni. ASR jest ponownie automatycznie aktywowany przy prędkości pomiędzy 40 a 60 km/h lub w przypadku, gdy poślizg kół jest zbyt duży lub trwa ponad 10 s. Elektroniczny system trakcji 4ETS, współpracujący z układem napędowym Sprintera 4x4, pełni rolę tradycyjnych blokad mechanizmów różnicowych: międzyosiowego oraz w przednim i tylnym moście. Uruchamia się, gdy jedno lub więcej kół wpadnie w poślizg, i za pomocą ABS pulsacyjnie wyhamowuje każde z nich, zwiększając jednocześnie moment napędowy na kołach o wystarczającej przyczepności. O działaniu 4ETS informuje kontrolka na tablicy rozdzielczej. 4ETS zabezpiecza układ hamulcowy przed przegrzaniem w ekstremalnych warunkach terenowych. Jeśli temperatura hamulców przekracza dopuszczalną, 4ETS zmniejsza siłę hamowania aż do momentu ich schłodzenia. Choć seryjny Sprinter 4x4 nie jest samochodem terenowym, ma znacznie lepsze parametry niż tylnonapędowa wersja. Uzyskano je podnosząc zawieszenie o 110 mm z przodu i 80 mm z tyłu. Dzięki temu zabiegowi standardowy furgon o DMC 3,5 t i rozstawie osi 3665 mm w wersji 4x4 ma kąt natarcia 28 o (Sprinter 4x2: 18o), kąt zejścia
27o ( 4x2: 22o), kąt rampowy 25o (4x2: 17o) i może brodzić do 610 mm (4x2: 500 mm). Zdolność pokonywania nachylenia jest około 20% większa niż Sprintera 4x2. Podniesienie nadwozia Sprintera 4x4 wymusiło przeniesienie bocznych kierunkowskazów z lusterek na przednie błotniki oraz zintegrowanie światła cofania i tylnego światła przeciwmgłowego ze zderzakiem. Sprinter 4x4 w standardzie jest wyposażany w 100-litrowy zbiornik paliwa oraz uchwyty dla kierowcy i pasażera ułatwiające wsiadanie do wyżej położonej kabiny. Przednie i tylne zawieszenie wzbogacono o stabilizatory. Typoszereg Sprinter 4x4 obejmuje pojazdy o DMC 3,5 t lub 5,0 t z pojedynczym lub bliźniaczym ogumieniem tylnej osi. Dostępne są dwa rozstawy osi: standardowy 3665 mm i długi 4325 mm, dach normalny, wysoki i super wysoki. Sprinter 4x4 jest dostępny jako furgon, kombi, podwozie ze skrzynią ładunkową oraz podwozie do zabudowy (z kabiną krótką lub załogową). Do ich napędu można wybrać 4-cylindrowego diesla OM 651 lub V6 OM 642. Ten pierwszy jest oferowany w dwóch konfiguracjach mocy spełniających normę Euro VI lub Euro 5b+: z Sprinter 313/513 BlueTec 4x4 – 95 kW (129 KM), moment obrotowy 305 Nm,
z Sprinter 516/516 BlueTec 4x4 – 120 kW (163 KM), moment obrotowy 360 Nm. Trzylitrowy silnik V6 o mocy 140 kW (190 KM) i momencie obrotowym 440 Nm jest dostępny w modelu Sprinter 319/519 BlueTec 4x4. Standardowo we wszystkich wersjach jest montowana 6-biegowa manualna przekładnia EcoGear, bardziej ekonomiczna dzięki większej rozpiętości przełożeń i zastosowaniu oleju o niskiej lepkości. Alternatywnie można zastosować 5-biegową automatyczną skrzynię z konwerterem, dzięki której łatwiej prowadzić samochód w trudnych warunkach, można skoncentrować się na kierowaniu. Jazdy testowe rozpoczęły się w Innsbrucku, skąd dziennikarze z prasy fachowej mieli do pokonania 100 km do miejscowości Hochgurgl położonej niedaleko wjazdu na drogę Timmelsjoch Hochalpenstrasse. Przewidziano przystanek w stacji narciarskiej Dorfstadl, gdzie poza konferencją prasową zorganizowano jazdy testowe na improwizowanym torze. Tu można było sprawdzić zachowanie samochodów z napędem 4x4 w slalomie, podczas przyspieszania, hamowania i zawracania w iście zimowych warunkach, na gruntowym podłożu pokrytym kopnym śniegiem. Był to test dla umiejętności kierowców, jak i moż-
liwości Sprintera 316 4x4 i Mercedesa A 250 4MATIC. Ten najmniejszy Mercedes z napędem na wszystkie koła (wprowadzony do sprzedaży latem 2013 r.) ma 2-litrowy, 4cylindrowy turbodoładowany silnik benzynowy o mocy 155 kW (211 KM) i momencie 350 Nm. Rozpędza on A-klasę do 100 km/h w 6,5 s, maksymalna prędkość to 240 km/h. A 250 4MATIC spala średnio 6,6 l/100 km. Silnik współpracuje z 7-biegową, zautomatyzowaną dwusprzęgłową przekładnią 7G-DCT, zmieniającą przełożenia w trybie automatycznym lub manualnym (łopatkami przy kierownicy). Rozdział momentu napędowego następuje za pomocą sterowanego elektrohydraulicznie sprzęgła wielotarczowego wbudowanego w przekładnię tylnej osi. Taka konfiguracja pozwala na zmienny rozkład momentu napędowego pomiędzy przednią i tylną osią, w zależności od sytuacji od 100:0 do 50:50. Dodatkowymi korzyściami z tego rozwiązania są niższa masa w porównaniu do układów stosowanych w samochodach innych producentów i wysoka sprawność. Hydraulicznie uruchamiane sprzęgło wielotarczowe jest odpowiedzialne za zmienny rozdział momentu obrotowego. Jeśli sprzęgło jest otwarte, napędzana jest wyłącznie
Pompa zapewniająca ciśnienie do załączania sprzęgła wielotarczowego w A-klasie jest zintegrowana z przekładnią tylnej osi. Włącza się, gdy tylko powstają minimalne różnice prędkości obrotowej pomiędzy osiami. Kontrola ciśnienia, a zatem momentu obrotowego przekazywanego na tylną oś, odbywa się za pomocą zaworu dozowania, który jest również zintegrowany z osią.
15
MiniVan, kombi i samochód flotowy przednia oś, gdy jest włączone, do gry wchodzi tylna. Jednak nawet w przypadku załączenia sprzęgła napęd może być przekazywany zmiennie pomiędzy przednią i tylną oś, w zależności od sytuacji. 4MATIC jest aktywowany zgodnie z zasadą „tak często, jak to konieczne, tak rzadko, jak to możliwe”. Jeśli pozwalają na to warunki drogowe, napędzana jest tylko przednia oś, co jest ekonomiczniejszym rozwiązaniem. Tak szybko, jak sytuacja ulega zmianie/pogorszeniu (np. podczas przyspieszania pod górę na śliskiej nawierzchni), jest uruchamiany napęd tylnej osi. Równie szybko napęd na tylne koła jest odłączany, gdy system uznaje, że nie jest on już potrzebny, np. w przypadku nagłego hamowania z użyciem ABS. W przypadku wykrycia podsterowności lub nadsterowności pod obciążeniem, moment napędowy jest rozdzielany tak, by przede wszystkim stabilizować samochód. Jeśli 4MATIC nie jest w stanie sobie z tym poradzić, włączają się współpracujące systemy ESP lub 4ETS. Dzięki tym rozwiązaniom napędu wszystkich kół kompaktowych Mercedesów udało się połączyć sprawność z dynamiką i bezpieczeństwem jazdy.
16
Dodatkowo, wpływ na rozdział momentu ma wybór jednego z 3 trybów pracy skrzyni biegów: Eco, Manual lub Sport. W trybie Eco dystrybucja momentu obrotowego odbywa się w sposób bardziej „zachowawczy”, mniej momentu jest przekazywane na tylną oś, co sprzyja łagodniejszemu i bardziej ekonomicznemu stylowi jazdy, szczególnie na niższych obrotach. W trybach Sport lub Manualnym czasy reakcji i aktywacji napędu 4MATIC są skrócone, a na tylną oś jest przekazywany większy moment, by zapewnić wysoką dynamikę. Napęd na wszystkie koła 4MATIC współpracuje z układem 4ETS, który z kolei jest połączony z ESP. Także w klasie A, 4ETS pełni rolę blokad mechanizmów różnicowych i przez przyhamowanie kół zwiększa efektywność podczas ruszania i przyspieszania na śliskiej nawierzchni, jak i stabilność pojazdu podczas gwałtownych manewrów. Napęd 4MATIC jest dostępny również w najmocniejszej wersji A-klasy, czyli A 45 AMG z tym samym 2-litrowym silnikiem, ale o mocy zwiększonej do 265 kW (360 KM) i momencie obrotowym 450 Nm. Skuteczność działania układu 4x4 i 4MATIC, zwłaszcza podczas ruszania, przyspie-
szania i gwałtownych zmian toru jazdy, zarówno w Sprinterze, jak i najmniejszym osobowym Mercedesie można było sprawdzić podczas jazd na wspomnianym śnieżnym torze prób. Nawet obchodząc się dość brutalnie z pedałem gazu czy kierownicą, trudno było utracić kontrolę nad samochodem, a w zasadzie było to niemożliwe przy prędkościach, jakie rozwijane były podczas tych prób. Oczywiście żaden z tych systemów nie zawiesza praw fizyki, jednak w znacząco zwiększają bezpieczeństwo jazdy w trudnych warunkach drogowych. Drugiego dnia na zaproszonych gości czekały atrakcje związane z przejazdami drogą na przełęczy Timmelsjoch. Poza Sprinterem 4x4 i A 250 4MATIC, można było również sprawdzić, jak na krętej górskiej drodze pokrytej śniegiem i lodem spisuje się nowa wersja B 220 4MATIC z napędem na obie osie, która zadebiutowała we wrześniu ub.r. Napędza ją 4-cylindrowy silnik benzynowy turbodoładowany o pojemności 2 l i mocy 135 kW (184 KM) oraz momencie obrotowym 330 Nm. Dzięki niemu samochód przyspiesza do 100 km/h w ciągu 7,5 s i osiąga prędkość maksymalną 225 km/h, a przy tym ma spalać średnio 6,5-6,7
l/100 km. Układ przeniesienia napędu z dwusprzęgłową przekładnią 7G-DCT jest tak samo rozwiązany, jak w Mercedesie A 250 4Matic. Jazdy po Timmelsjoch Hochalpenstrasse odbywały się pod opieką instruktorów Mercedesa, którzy przypominali o zachowaniu bezpieczeństwa i udzielali przez radio rad pomagających w pokonywaniu krętej, ośnieżonej drogi z wieloma podjazdami i zjazdami. Napęd 4x4 i systemy wspomagające kierowcę pozwalały na zaskakująco, jak na panujące warunki i charakterystykę trasy, szybką jazdę zarówno w dół, jak i w górę, ale prawa fizyki nadal obowiązywały o czym informowały migająca kontrolka ESP, czy terkotanie ABS. Mercedesy z „inteligentnym” napędem 4x4 to bardzo bezpieczne samochody, zapewniające komfort psychiczny nawet w trudnych, zimowych warunkach drogowych. To nie oznacza, że potrafią one same się prowadzić, nadal potrzebny jest myślący człowiek za kierownicą. Jednak nawet mniej doświadczeni i sprawni kierowcy mogą dotrzeć do celu niezależnie od pogody i stanu nawierzchni dzięki rozwiązaniom zastosowanym w tych pojazdach. Mateusz Multarzyński