Gorący punkt numeru
Wapieñ to twarda szko³a
Ska³y wapienne powszechnie kojarzy siê ze szkoln¹ kred¹ lub ozdobnymi p³ytami elewacyjnymi, które ³atwo ³amaæ, poci¹æ, obrabiaæ. Na pewno nie s¹ uci¹¿liwe w transporcie? Niestety, to nie do koñca prawda. Wapieñ dewoñski mia³ kilkanaœcie mln lat, by stwardnieæ. Po odstrzałach i kruszeniu powstają bryły i bryłki o krawędziach ostrych jak brzytwa, a towarzyszy temu wszechobecny biały pył, od jesieni po wiosnę zamieniający się w równie powszechne błoto. Przysparzają one wielu kłopotów przewoźnikom takim jak Budpol, obsługującym kieleckie kopalnie. Po co zatem biorą się za tak niewdzięczne zajęcie? Wapień jest cennym surowcem, stosowanym w budownictwie drogowym i ogólnym, rolnictwie, przemyśle chemicznym i dziesiątkach innych. Każda z tych dziedzin ma inne potrzeby, więc skała musi przejść przez kilka etapów kruszenia, nim różne frakcje zostaną wywiezione do odbiorców. Ten końcowy etap dzielą między siebie kolej i zestawy wywrotkowe, natomiast transport na terenie kopalni jest zadaniem dla specjalistycznych wywrotek na podwoziach ciężarowych lub wozideł. Wydawałoby się, że te pierwsze są na przegranej pozycji ze względu na ograniczoną ładowność i pojemność, ale także to mniemanie zderza się z realiami. Większość kopalni wapienia w Kieleckiem mieści się na mocno ograniczonej powierzchni, wytyczonej przez dawne
6
wyrobiska i obszary chronione. Drogi technologiczne są wąskie, place manewrowe przy koszach zasypowych kruszarek też są bardzo ciasne, rozstaw osi podwozia trzeba dobierać pod kątem zwrotności. W tych warunkach nie sprawdzają się wozidła, nawet przegubowe. Na terenie kopalni Miedzianka, w której pracuje Budpol, są wozidła, ale do rozwożenia poszczególnych frakcji między kruszarkami a składowiskiem. Na odcinkach wyrobisko – zakłady przeróbki są stosowane wyłącznie samochodowe wywrotki tylnozsypowe o dużej pojemności. Takie rozwiązanie wypraktykowano, początkowo próbując wozideł, ale te przegrały rywalizację. Mniejsza zwrotność była jednym z kilku powodów. W grę wchodziły także wyższe koszty eksploatacji związane m.in. z większym zużyciem paliwa i kosztami ogumienia, mniejsza prędkość na stosunkowo długiej trasie, a także nieprzystosowanie do maszyn załadunkowych, jakimi dysponuje właściciel kopalni. Budpol zbiera takie doświadczenia od 2004 r., wygrywając kolejne kontrakty jako podwykonawca. Celem nadrzędnym jest oczywiście ograniczenie kosz-
tów, na które naciska zleceniodawca. Zadanie niełatwe, bo trasa wciąż się wydłuża, teraz to już około... 8 km w obie strony! Wydaje się to jednym krokiem, ale w sezonie budowlanym wywrotki Budpolu krążą niemal non-stop, przez 7 dni w tygodniu. Z ładunkiem skały wapiennej mają pod górkę, a za każdym razem jest to ok. 30 t. Taką wielkość ustalono jako bezpieczną dla pojazdu. Ile to łyżek z koparki czy ładowarki, decyduje jej operator „na oko”, a ta metoda czasami zawodzi nawet doświadczonych pracowników. Jeśli po odstrzale powstało dużo drobnych frakcji, wypełniają skrzynię i może tam być nawet 40 t, przekraczając maksymalne techniczne obciążenie. Duże bryły są z kolei potrójnie szkodliwe: utrudniają wykorzystanie pojemności skrzyni, więc wozi się nieefektywnie, mogą zablokować kruszarkę, a do tego niszczą pojazd. Gdy z łyżki ładowarki spada pierwsza porcja grubego kruszywa, w całym wyrobisku słychać głuchy jęk całej skrzyni, przejmującej uderzenie. To kilkanaście mm Hardoxu 450, ale na ten ładunek nie ma twardych. Potężny wstrząs nie jest też obojętny podwoziu. Ten cykl załadunkowy powtarza się 20 razy na