Man TGX by Auto TM

GOR ĄC Y PUNK T NUMERU RĄ CY PUNKT

MAN TGX EfficientLine 2 By³o tylko kwesti¹ czasu, kiedy MAN dorzuci nowe elementy do wersji EfficientLine, wprowadzonej w 2010 r. Brakowa³o uk³adu podobnego do Predictive Powertrain Control (PPC) w Mercedesach czy I-See w Volvo. Ale od koñca ub. roku, wprowadzaj¹c uk³ad EfficientCruise, MAN ma swój przewiduj¹cy tempomat, wykorzystuj¹cy nawigacjê satelitarn¹. Paliwo stanowi ponad 30%, czyli znaczną część całkowitych kosztów eksploatacji pojazdów ciężarowych. W transporcie długodystansowym pokonują one rocznie ponad 100 tys. km, toteż 2-3 litry paliwa zaoszczędzone na każde 100 km pozostawiają niebagatelne kwoty w kieszeni przedsiębiorcy. MAN TGX w nowej wersji EfficientLine 2 sięga głębiej do potencjału oszczędności odpowiednio skonfigurowanych ciężarówek. Wykorzystując rozpęd i fazę toczenia się pojazdu, można znacząco zredukować zużycie paliwa. Jest to sposób, jaki stosują wyszkoleni i doświadczeni kierowcy zawodowi. By ułatwić im pracę na długich, męczących i nieznanych trasach, a także pomóc kierowcom o mniejszym doświadczeniu w efektywnym prowadzeniu, MAN opracował układ kontrolujący prędkość na podstawie informacji z satelity i map topograficznych. System

ten, nazwany EfficientCruise, MAN zaprezentował na targach IAA 2014 z przeznaczeniem do wszystkich dalekodystansowych pojazdów ciężarowych i autokarów. Układ rozpoznaje pozycję ciężarówki względem znajdujących się na trasie podjazdów i zjazdów, porównując dane z GPS z pokładowymi mapami trójwymiarowymi. Automatycznie kontroluje prędkość i ustala strategię jazdy tak, że rozpęd jest zawsze wykorzystywany do oszczędzania paliwa. Przy jego użyciu, w pełni załadowany 40-tonowy zestaw może oszczędzić do 6,5% paliwa bez strat czasowych. Skąd to wiadomo? Przed IAA wypuszczono w europejską trasę dwa zestawy z identycznym obciążeniem, ale jeden z ciągnikiem TGX 18.480 w dawnej kompletacji EfficientLine, a drugi już z tą ważną dwójką w nazwie, z EfficientCruise i dalszymi zmianami w układzie napędowym, o których poniżej. Trasa

rozpoczęła się w Monachium, wiodła na południe, by wzdłuż wybrzeża włoskiego i francuskiego pokierować pojazdy do Hiszpanii, a przez jej góry do północnej Europy, wprost do Hanoweru. To 5217 km z bardzo licznymi podjazdami, stanowiącymi prawie połowę dystansu. Pomiary prowadzone pod nadzorem TUV Süd wykazały dokładnie 6,57% oszczędności, w niełatwych warunkach, o których świadczy średnie zużycie paliwa „zwycięzcy”: 30,17 l/100 km. MAN-y TGX EfficientLine 1. generacji, uczestniczące w Consistently Efficient Tour w 2011 r., zaoszczędziły w porównaniu z referencyjnym TGX bez pakietu ok. 3,3 l/100 km paliwa: oba zoptymalizowane ciągniki spaliły średnio 29,6 i 29,9 l/100 km, a standardowy 32,9 l/ 100 km. Teraz od tego odejmujemy kolejne 2 litry, czyli pojazdy rodziny EfficientLine 2 średnio powinny spalać ok. 27,8 l/100 km.

MAN TGX 18.480 XLX ma ascetyczny, czysto techniczny design. Wygląd kabiny linii EfficientLine 2 pozostał praktycznie bez zmian. Niemniej podczas testu ciężarówka przekonała nas komfortem, oszczędnością i wysoką kulturą jazdy. Ciągnik spięto z załadowaną do pełna naczepą Kögel wyposażoną w pełne oprofilowanie podwozia, którego skuteczność dokładnie omawialiśmy w poprzednim numerze.

Oszczędzanie dopiero się zaczyna Jak to działa? Program kontroluje prędkość tak, jak bardzo doświadczony kierowca: pozwala pojazdowi rozpędzić się przed osiągnięciem końca zjazdu, by wykorzystać pęd przy podjeżdżaniu na następne wzniesienie. Na podjazdach tempomat EfficientCruise uniemożliwia redukcję biegu w skrzyni MAN TipMatic 2, jeśli wie, że pojazd może osiągnąć wierzchołek wzniesienia bez zmiany przełożenia. EfficientCruise działa z większym wyprzedzeniem niż kierowca, może przygotować strategię jazdy nawet na kilka kilometrów do przodu, zarówno w dzień, jak i w nocy. Układ oblicza prędkość odpowiednią do najbardziej ekonomicznej jazdy przy jednej z 4 możliwych tolerancji względem wartości zadanej na tempomacie. Kierowca w dowolnym momencie może je zmieniać, 4 poziomy ułatwiają wybór właściwego ustawienia. Poziom 3. jest nastawiany wstępnie w momencie wyruszenia na trasę i odpowiada tolerancji ± 7 km/h. Poziom 4. to tolerancja ± 9 km/h, odpowiednia przy mniejszym ruchu, natomiast poziomy 2. i 1. są lepiej dopasowane do większego natężenia ruchu. MAN wprowadził do silników D26 jeszcze jedno rozwiązanie, które przyczynia się do zmniejszenia zużycia paliwa: elektroniczny układ zwiększania momentu obrotowego TopTorque. Program sterujący silnikiem Powertrain Manager zwiększa moment obrotowy o 200 Nm na 11. i 12. biegu. Dzięki większej sile pociągowej kierowca może jechać dłużej na wyższym biegu, zmniejsza się liczba redukcji np. na nieznacznych pochyłościach. Poprawia to zużycie paliwa, zwiększa średnią prędkość

i poprawia komfort prowadzenia pojazdu, szczególnie w terenie górzystym. Wszystkie pojazdy z silnikami D26 i skrzyniami biegów MAN TipMatic 2 mają TopTorque w standardzie. MAN TGX EfficientLine 2 są dostępne w wersji 4x2 z silnikami D26 o pojemności 12,4 l i mocy: 294 kW (400 KM), 1900 Nm; 324 kW (440 KM), 2100 Nm oraz 353 kW (480 KM), 2300 Nm. Dzięki TopTorque maksymalny moment obrotowy silnika zostaje zwiększony do 2100 Nm w wersji 400-konnej, do 2300 Nm w wersji 440-konnej i do 2500 Nm przy mocy 480 KM. Silniki są smarowane olejami energooszczędnymi. MAN poleca Castrol Vecton Fuel Saver 5W30 LS, generalnie może to być każdy olej spełniający wymagania M3677. Nowa zautomatyzowana skrzynia biegów MAN TipMatic 2 zastępuje pierwszą wersję. Wszystkie pojazdy z nową skrzynią wyposażono w funkcje Idle Speed Driving i Speed Shifting. Ta pierwsza ułatwia prowadzenie przy obrotach biegu jałowego, zapewniając komfortową jazdę np. przy powolnym ruchu na autostradzie. Pojazd jedzie

przy obrotach biegu jałowego, ok. 600 obr./min, a kierowca nie musi naciskać pedału gazu. Jeśli moment obrotowy silnika jest niewystarczający, TipMatic 2 zmienia bieg na niższy. Za pomocą funkcji Speed Shifting skrzynia szybciej przełącza 3 najwyższe biegi (10, 11 i 12). Dzięki temu podczas jazdy pod górę można szybciej zredukować i przerwy w dostarczaniu mocy na koła są krótsze. Ciężarówki TGX ze skrzynią biegów TipMatic 2 są również wyposażone w funkcję EfficientRoll (ale wtedy nie mają EfficientCruise i odwrotnie). Pozwala ona oszczędzać paliwo wykorzystując lekkie spadki podczas toczenia się pojazdu. Jest rekomendowana szczególnie na długie, lekko opadające odcinki dróg szybkiego ruchu. Skrzynia biegów przełącza się automatycznie na bieg jałowy i pozwala toczyć się bez hamowania silnikiem, powodującego wytracanie prędkości. Jeśli pojazd podczas toczenia się przyspieszy ponad określoną lub do-

Tempomat EfficientCruise oblicza najbardziej ekonomiczną prędkość na podjazdach i zjazdach, uwzględniając maksymalną wartość wybraną przez kierowcę i zadane przez niego dopuszczalne odchyłki w górę i w dół. Wskaźniki są przejrzyste, elementy sterujące rozmieszczone logicznie i łatwo dostępne. Kierownica wielofunkcyjna ma płynną regulację wysokości i nachylenia, można ją składać do góry. Ekran po prawej stronie obsługuje seryjne radio MAN Media Truck (MMT) Advanced z opcjonalnym układem nawigacji dla samochodów ciężarowych i kanałem komunikatów o ruchu drogowym TMC.

GOR ĄC Y PUNK T NUMERU RĄ CY PUNKT Silnik ma 2-stopniową turbosprężarkę i cieczowy intercooler. W niskim zakresie obrotów pracuje mniejsza turbosprężarka, następnie otwierają się przepustnice i zaczynają działać obie jednocześnie. W górnym pułapie obrotów pracuje jedynie duża. To rozwiązanie sprawdzone przez kilka lat eksploatacji, w opinii MAN bardziej niezawodne niż turbosprężarka VGT, a bardziej wydajne niż pojedyncza o większej średnicy. Chłodzenie cieczowe powietrza po obu stopniach ma prostszą budowę, przewody do chłodnic są poprowadzone w kadłubie silnika.

3 4

Testowy MAN TGX 18.480 EfficientLine 2 był napędzany 6-cylindrowym silnikiem serii D26 o pojemności 12,4 l, mocy 353 kW (480 KM) przy 1800 o b r. / m i n i m o m e n c i e 2 3 0 0 N m w przedziale 930-1400 obr./min. Na biegach 11. i 12. układ TopTorque zwiększał moment obrotowy do 2500 Nm w przedziale 930-1300 obr./min. zwoloną prędkość, MAN TipMatic 2 automatycznie włączy bieg lub zwalniacz. Można by z tego wyciągnąć wniosek, że umiejętności kierowcy stają się mniej ważne, wobec tych cudów techniki. Wręcz odwrotnie! Wciąż największe rezerwy tkwią w stosowaniu przez kierowców technik oszczędnej jazdy i wraz z zakupem ciągnika EfficientLine 2 klienci otrzymują vouchery na dodatkowe szkolenia MAN ProfiDrive. Wpływ na obniżenie spalania w EfficientLine ma wiele innych składników. Każdy z nich generuje ułamek procenta oszczędności i pojedynczo nie przyniesie zauważalnych zmian zużycia paliwa, ale sumaryczny wynik to realne korzyści. Usuwając osłonę przeciwsłoneczną nad przednią szybą, reflektory dachowe czy trąby sygnałowe zmniejszono opory powietrza. Jak pokazały

Zwraca uwagę ustrojstwo przy II stopniu turbosprężarki: to filtr-separator oleju gazów z odpowietrzenia skrzyni korbowej. Zabudowany w jednym module z filtrami oleju, nie wymaga obsługi przez całe życie silnika. Zasada działania polega na kierowaniu gazów (1) ze skrzyni korbowej na stalowe stożkowe dyski (2), obracające się z prędkością do 10 tys. obr./min dzięki wirnikowi (3) napędzanemu olejem z obiegu smarowania. Cząsteczki oleju osiadają na stożkach i są odrzucane siłą odśrodkową na ścianki obudowy, skąd spływają do miski (4). Oczyszczone powietrze jest odprowadzane do kolektora dolotowego (5). W ten sposób MAN zapewnił zgodny z przepisami zamknięty obieg gazów, a jednocześnie zapobiegł zanieczyszczaniu turbosprężarek i chłodnic pośrednich. Mniejsze są także straty oleju, który wymienia się co 100 tys. km. testy prowadzone w Hiszpanii, posługując się samą roletą wewnętrzną można skutecznie ograniczyć wpadanie promieni słonecznych do wnętrza kabiny, zmniejszając przy tym współczynnik Cx. Ogranicznik prędkości w EfficientLine 2 jest ustawiony na 85 km/h, zamiast przepisowych ok. 89 km/h. Dlaczego? Opór powietrza rośnie z kwadratem prędkości, pedału gazu trzeba wciskać coraz mocniej. Jadąc z prędkością 89 km/h przez 9,5 h, w stosunku do prędkości 85 km/h zyskamy tylko 39 km, spalając 19 l paliwa więcej. Na opory toczenia największy wpływ mają opony i masa pojazdu. W testowym TGX EfficientLine 2 zamontowano opony Michelin X-line Energy na kołach aluminiowych Alcoa DuraBright. Mie-

szanka gumowa i konstrukcja opon Energy zmniejszają ich deformację, redukując opór toczenia i zużycie paliwa. Standardowo są stosowane energooszczędne opony Continental serii ECO, koła aluminiowe to opcja dla EfficientLine. Zbyt niskie ciśnienie w ogumieniu powoduje wzrost oporów toczenia, a także prowadzi do ich przedwczesnego zużycia i zwiększa ryzyko wystrzału. Dlatego seryjnym wyposażeniem tej wersji jest układ Tire Pressure Monitoring. Każde koło ma czujnik ciśnienia, który przekazuje informacje o ciśnieniu w każdej oponie drogą radiową na wyświetlacz LCD centralnego zestawu wskaźników. Codzienną kontrolę opon można załatwić jednym rzutem oka, co oznacza sporą oszczęd-

Oszczędzanie dopiero się zaczyna ność czasu, a także pieniędzy: testy wykazują, że obniżenie ciśnienia o 2 bary zwiększa zużycie paliwa o 0,2 l/100 km. Sprężarka zasilająca pneumatyczny układ hamulcowy również pobiera energię z silnika. W EfficientLine zastosowano układ APM (Air Pressure Management) włączający sprężarkę tylko w przypadku konieczności uzupełnienia ciśnienia w zbiornikach. Na długiej, równej trasie rzadko używa się hamulca, więc czas pracy sprężarki można zmniejszyć o ok. 90%. Drugim urządzeniem znacznie obciążającym silnik jest alternator: nowy Longlife Eco jest wydajniejszy o 4% i ma mniejsze opory wewnętrzne. Zastosowanie energooszczędnych świateł do jazdy dziennej pozwoliło obniżyć zapotrzebowanie na energię z 300 do 42 W. Wersja EfficientLine otrzymała odchudzoną o 80 kg przednią oś. Zbiorniki sprężonego powietrza, zbiornik paliwa i koła z aluminium oraz rezygnacja z koła zapasowego zmniejszają masę pojazdu i zwiększają ładowność nawet o 500 kg. Na życzenie można montować dalsze wyposażenie zwiększające efektywność, np. układ Idle Shut Down, który automatycznie wyłączy silnik po 4 minutach pracy na biegu jałowym. Dodatkowo tylne światła mogą być wykonane w technologii LED. Poza niskim zużyciem energii, wyróżniają się bardzo długą żywotnością. TGX EfficientLine 2 jest również wyposażony w system telematyczny MAN TeleMatics w standardzie. Nowi klienci mogą testować pakiety usług przez 6

miesięcy za darmo. Moduł TeleMatics może służyć do przesyłania danych o zużyciu paliwa i informacji dotyczących obsługi pojazdu do osoby zarządzającej flotą. W ten sposób można na firmowym komputerze monitorować zużycie paliwa i zachowanie kierowców, a także ciśnienie w oponach i stan hamulców wszystkich pojazdów. TGX stał się także bardziej bezpieczny. EfficientLine 2 może mieć opcyjny układ Adaptive Cruise Control (ACC), który automatycznie dopasowuje odległość od poprzedzającego pojazdu i zmniejsza ryzyko najechania na niego. Można także wybrać pochodzący z autokarów system ciągłej kontroli amortyzacji CDC (Continuous Damping Control). Oblicza on wymaganą siłę tłumienia amortyzatorów i dostosowuje ją do obciążenia pojazdu i właściwości drogi (podczas hamowania lub przyspieszania, przy pokonywaniu zakrętów i podczas jazdy w górach). Lepsza stabilizacja poprawia bezpieczeństwo jazdy, zwłaszcza w przypadku pojazdów o wysokim punkcie ciężkości, np. z wymiennymi nadwoziami. O ESP nie trzeba wspominać, ale układy utrzymania pasa ruchu LGS i asystent hamowania awaryjnego EBA nie są jeszcze spotykane na co dzień. Ten drugi ostrzega kierowcę przed zagrażającą kolizją z poprzedzającymi lub stojącymi pojazdami i w razie potrzeby samodzielnie wykonuje hamowanie awaryjne. W ten sposób pomaga uniknąć lub przynajmniej złagodzić następstwa poważnych wypadków.

W celu sprawdzenia nowych technologii zmniejszających zużycie paliwa w MAN TGX EfficientLine 2 wybraliśmy się zimową porą do Hiszpanii. W pełni obciążonym pojazdem przejechaliśmy ok. 500 km trasą podzieloną na odcinki przebiegające drogami lokalnymi i autostradami. Wybrano teren o zróżnicowanym ukształtowaniu, by w pełni przetestować działanie silnika, skrzyni TipMatic i nowych elementów stanowiących wyposażenie EfficientLine 2, zwłaszcza tempomatu EfficientCruise i układu TopTorque. Na test stawił się MAN TGX 18.480 XLX EfficientLine 2 z naczepą Kögel U13. Kierowca dysponował mocą 480 KM przy 1800 obr./min i maksymalnym momentem obrotowym 2300 Nm, dostępnym od samego „dołu”, czyli w zakresie od 930 do 1400 obr./min. Na biegach 11. i 12. TopTorque zwiększał moment do 2500 Nm w przedziale 9301300 obr./min. Rzędowy, podwójnie doładowany diesel 12,4 l D2676 udowodnił, że moc jest po jego stronie. Obciążenie mocy 12 KM/t i maksymalnego momentu obrotowego 57,5/62,5 Nm/t to wartości przekonujące, do tego pojazd testowy wyróżniał się dynamiką i żywą reakcją na wciśnięcie pedału gazu, szczególnie w dolnym zakresie obrotów. Jakie znaczenie ma podczas jazdy w górach moment dostępny w całości tuż powyżej obrotów biegu jałowego, nie trzeba nikomu tłumaczyć. MAN EfficientLine 2 doskonale to wykorzystuje, w połączeniu z długim przełożeniem tylnej osi 2,71:1, by maksymal-

MAN TGX EfficientLine 2 został konsekwentnie zaprojektowany pod kątem ograniczania zużycia paliwa. Od wprowadzenia na rynek w 2010 r., pojazdy EfficientLine i oferowane wraz z nim pakiety wybrało ponad 27 tys. klientów. Obecny EfficientLine 2 zawiera: inteligentny tempomat EfficientCruise, skrzynię MAN TipMatic 2, ze Speed Shifting i Idle Speed Driving, system Top-Torque, Air Pressure Management, pakiet aerodynamiczny, ogranicznik prędkości do 85 km/h, światła do jazdy dziennej, aluminiowe zbiorniki paliwa i sprężonego powietrza.

GOR ĄC Y PUNK T NUMERU RĄ CY PUNKT nie obniżyć spalanie. Oczywiście udział w oszczędzaniu ma 12-biegowa zautomatyzowana skrzynia TipMatic 2. Jej oprogramowanie napisano tak, by strategia zmiany biegów była skierowana na zmniejszenie zużycia paliwa. Skrzynia zestrojona z 480-konnym silnikiem nie ma nadbiegu, ostatni bieg o przełożeniu bezpośrednim przyczynia się do obniżenia zużycia paliwa. EfficientCruise rozpoznaje położenie geograficzne pojazdu i szykuje strategię podjeżdżania pod wzniesienie. Przy jeździe na najwyższym biegu jest ładowana inna mapa charakterystyki pracy silnika, zwiększająca osiągi. Kiedy w innych pojazdach nastąpiłaby redukcja biegu, tutaj jakby niewidzialna ręka pcha zestaw do przodu i przejeżdżamy wzniesienie bez zmiany przełożenia. Dodatkowe 200 Nm w parze z prognozującym tempomatem EfficientCruise pozwala optymalnie wykorzystać rozpęd pojazdu i oszczędzić paliwo. Zwracał niski poziom hałasu w kabinie i sprawny kick-down. Chcielibyśmy zatrzymać się jeszcze przy kabinie. Gdy ktoś ma za sobą długi dzień prowadzenia, nie powinien odczuwać go w plecach. MAN TGX EfficientLine 2 rozpieszcza nadzwyczajną jakością ergonomicznych foteli. Dzięki wielu możliwościom regulacji, łącznie z ustawianiem tłumienia w pionie, po-

zycję można skonfigurować całkowicie indywidualnie. Jeśli ktoś oczekuje jeszcze większej wygody, może zamówić dodatkowo ogrzewanie siedzenia, pneumatyczne podparcie kręgosłupa lędźwiowego, regulację dostosowania profilu bocznego i ramion, hydrauliczną amortyzację w poziomie oraz regulowaną głębokość poduszek siedzenia. Począwszy od seryjnego radia MAN Media Truck Advanced z opcjonalną nawigacją dla samochodów ciężarowych, kanałem komunikatów o ruchu drogowym TMC i dużym wyświetla-

czem, po wiele praktycznych schowków, każdy szczegół kabiny jest ergonomicznie perfekcyjny. W centrum znajduje się zestaw wskaźników z wyświetlaczem LCD, który wskazuje kierowcy wszystkie ważne w danym momencie informacje. Za pomocą przyjaznego dla użytkownika menu można wyświetlać różne stany eksploatacyjne pojazdu i informacje serwisowe. Przy użyciu przycisków na seryjnej kierownicy wielofunkcyjnej kierowca może odbierać rozmowy telefoniczne, zmieniać ustawienia radia i sterować funkcjami tempomatu, nie odrywając od niej rąk.

Podsumowanie Przewoźnicy będą stać przed coraz większymi wyzwaniami wobec niepewnych cen paliw, presji konkurencji i zaostrzonych norm środowiskowych. Lekarstwem na to jest zwiększenie ekonomiczności i redukcja kosztów transportu. Modernizując pojazdy klasy TGX, MAN wnosi znaczący wkład w obniżenie całkowitych kosztów eksploatacji i emisji CO 2. Dzięki optymalizacji układu napędowego i wprowadzeniu sterowanego za pomocą GPS tempomatu EfficientCruise, udało się zmniejszyć zużycia paliwa o ok. 2 l w stosunku do pierwszej wersji EfficientLine. Przy dotychczasowej oszczędności 18 tys. l, można teraz zaoszczędzić kolejne 12 tys. l, przy założeniu 4 lat eksploatacji i średniego przebiegu rocznego ok. 150 tys. km. Obok podstawowych 2-osiowych ciągników siodłowych TGX z kabiną XLX, będą dostępne wkrótce także TGS i TGX z 3 osiami, większymi i mniejszymi kabinami oraz różnymi wariantami zawieszenia, wyposażone w wybrane elementy pakietu EfficientLine 2. Michał Mariański

MAN TGM CNG: 35% oszczędności na paliwie MAN ma duże doświadczenie jako producent stacjonarnych silników przystosowanych do spalania metanu, nawet wątpliwej jakości (np. gazu wysypiskowego) i wykorzystania tej energii kogeneracyjnie: w postaci ciepła i prądu. Jest też w czołówce producentów silników autobusowych CNG i autobusów miejskich z takim napędem. Ta pozycja została uwieńczona tytułem Autobus 2015 Roku dla Lion's City GL CNG, innowacyjnego 5-drzwiowego miejskiego przegubowca o wnętrzu wyjątkowo przyjaznym pasażerom, z 310-KM silnikiem gazowym. Nie miał jednak w ofercie ciężarówki na gaz ziemny. Dopiero na ubiegłorocznej IAA pojawia się taka propozycja: podwozie TGM 18.280 z silnikiem E0836 o mocy 206 kW (280 KM) i momencie obrotowym 1150 Nm w przedziale 10001600 obr./min. Są to parametry bardzo zbliżone do wersji dieslowskiej (ta o identycznym momencie ma raptem 10

KM więcej mocy), zapewniając dobrą dynamikę przy pełnym obciążeniu w ruchu dystrybucyjnym, czy służbach komunalnych, dla których jest przeznaczona gazowa ciężarówka. MAN stosuje do niej 12-biegową skrzynię zautomatyzowaną TipMatic, wyposażoną seryjnie w zwalniacz Voith. Prezentowany na IAA prototyp miał zestaw 8 butli mieszczących łącznie 140 kg sprężonego gazu, co można przeliczyć w przybliżeniu na 200 Nm3, czyli pojemność geometryczna wynosi ok. 800 l. To ma wystarczyć na ok. 400 km eksploatacji w dystrybucji miejskiej lub 700 km zasięgu na drogach. We wzorcowym egzemplarzu zastosowano aluminiowe zbiorniki ze wzmocnieniem z kompozytu węglowego, dostępne będą także tańsze, stalowe. Oszczędności na paliwie, w porównaniu z dieslem, szacuje się na 20-35% w zależności od trybu eksploatacji. Z tankowaniem nie będzie większego problemu w Niem-

czech, na które przypada ponad 900 z ok. 3 tys. stacji ze sprężonym gazem w Europie. Dodatkowo, pojazd z silnikiem gazowym jest o ok. 3 dB (czyli ok. 2-krotnie) cichszy niż z wysokoprężnym, co ułatwi zastosowanie w rejonach o szczególnie wysokich wymaganiach pod tym względem. TGM z silnikiem CNG trafi jednak do oferty handlowej MAN dopiero w przyszłym roku, być może równolegle z wersją LNG, testowaną obecnie jako podwozie 3-osiowe.