Magna Carta professor N. Vincent Professor of Medieval History University of East Anglia
De Kunstroof tijdens WOII mr. W. Davids voorzitter van de Restitutiecommissie, oud-president Hoge Raad & Drs. Annemarie Marck adjunct-secretaris/onderzoekster van de Restitutiecommissie
www.magnacartajg.nl
inhoudsopgave
Inleiding
p. 4
Lezing I, De Magna Carta
p. 6
Lezing II, De kunstroof tijdens WO II
p. 15
Magna Carta The Barons
p. 20
De eerst volgende lezingen
p. 21
www.magnacartajg.nl
Ter ere van de eerste twee succesvolle lezingen van het Magna Carta Juridisch Genootschap, brengen wij dit digitale tijdschrift uit. Na iedere volgende lezing zullen wij een soortgelijk journal publiceren met daarin een samenvatting van de stukken van de lezing.
Het bestuur prof. mr. N. Van Tiggele -Van der Velde hoogleraar verzekeringsrecht Radboud Universiteit Nijmegen, verbonden aan Verzekeringsinstituut Erasmus Universiteit prof. mr. A.J.M. Nuytinck hoogleraar burgerlijk recht, in het bijzonder personen- en familierecht, Radboud Universiteit Nijmegen, hoogleraar privaatrecht, in het bijzonder personen-, familie- en erfrecht, Erasmus Universiteit Rotterdam mr. E.J. Osnabrugge Advocaat-partner at Deterink Advocaten en Notarissen mr. drs. P.J.J. Vonk senior raadsheer Hof Den Haag, rechter-plaatsvervanger Rechtbank Haarlem prof. mr. A.I.M. van Mierlo hoogleraar Privaatrecht Erasmus School of Law Rotterdam, advocaat NautaDutilh N.V.
www.magnacartajg.nl
lezing II, De kunstroof tijdens WO II door mr. W. Davids en drs. Annemarie Marck
MAGNA CARTA’S 800TH ANNIVERSARY The Magna Carta, the English medieval document considered a cornerstone of modern democracy, is to get an overhaul and be brought back into the public spotlight in time for its 800th anniversary, academics say. A three-year research project will also attempt to discover whether King John, the monarch who signed the document in 1215, really was the villainous monster made popular by portrayals in the Robin Hood legend. "We're hoping to gather together all of the evidence for this iconic document that hasn't previously been assembled," said Nicholas Vincent, the historian leading the project. "Everyone's assumed that all the work on this thing had been done because it's so famous, it's so well known, somebody must have done it. "But in fact since 1804 there has been no proper attempt to do that." The Magna Carta, which translates from the Latin as "Great Charter", was signed by King John of England at Runnymede to the west of London following an uprising by his barons, establishing certain rights of the English people and curbing the powers of the monarch. Not only does it form the bedrock of Britain's constitutional freedoms, it was the basis for both the US Constitution and the Declaration of Independence. Auction house Sotheby's described it as "the most important document in the world" when it sold an original copy from 1297 five years ago in New York for more than $21 million.
www.magnacartajg.nl
‘HISTORICAL ACCIDENT’ Professor Vincent's team will sift through more than 300 archives in Britain, France and Ireland to try to track down who actually drafted the manuscript, what it meant, where the ideas came from, and look at its continued modern day significance. "A large part of Magna Carta is just gathering together ideas, political systems that were already up and running," he said. "The intention here is to see what the roots of these individual clauses were." The document was reissued regularly by or on behalf of succeeding English monarchs but only about 20 dating before 1297 are known to exist.
www.magnacartajg.nl
"It was intended as a peace treaty for particular circumstances in the summer of 1215. It's really only historical accident that means things have developed as they have. " Historian Nicholas Vincent
Professor Vincent said his team hoped to track down any other lost originals. The 910,000 pound ($1.4 million) project also hopes to "revolutionise" understanding of King John, portrayed as a weak, selfish, and cruel figure in numerous films about Robin Hood - the legendary English outlaw who many historians believe dated from about 100 years later, if he existed at all. "I suspect we're going to find he's even nastier than he was made out to be by the chroniclers," Professor Vincent said, adding there was an enormous amount of evidence about John which had not been previously examined. "Who knows, we may even find Robin Hood, though I'll give you a million quid if we do." The findings of Professor Vincent's team, based at the University of East Anglia in eastern England, will form an online database and a complete commentary on the Magna Carta, as well as materials for a major exhibition at the British Library in London to be held to mark the 800th anniversary of the charter in 2015. Ironically, Vincent said such longevity had never been the intention of the barons who foisted the document on King John. "It was intended as a peace treaty for particular circumstances in the summer of 1215," he said. "It's really only historical accident that means things have developed as they have."*
DOWNLOAD POWERPOINT PROF. N. VINCENT
*voetnoot, Story & Photos Copyright 2012 Reuters http://www.zoominfo.com/p/Nicholas-Vincent/434859736
www.magnacartajg.nl
TESTIMONIALS ‘A fascinating lecture on a subject which in first instance seemed of trivial importance to a lawyer in The Netherlands’ mr. P.W.G. Riemers, advocaat Linklaters LLP ‘Magnifique’ mr. J.J.F. van de Voort, advocaat PHS2 advocaten ‘Various fundamental rights in comtemporain law have really their basis in historic documents / clause 39 and 40 Magna Carta’ mr. A.I.M. van Mierlo, advocaat Nauta Dutilh ‘History in a fantastically interesting, typically English understated fashion’ mr. J. Spanjaard, La Gro Advocaten
www.magnacartajg.nl
BEKNOPTE VOORGESCHIEDENIS VAN DE RESTITUTIECOMMISSIE Tijdens de Tweede Wereldoorlog voerden de nazi’s op grote schaal kunstwerken weg uit de bezette gebieden na roof, inbeslagname of aankoop. Na de bevrijding werden veel van deze cultuurgoederen door de geallieerden naar het land van herkomst teruggevoerd en onder beheer van de nationale overheden gesteld, waarmee de opdracht gepaard ging deze terug te bezorgen bij de rechtmatige eigenaren of hun erfgenamen. In Nederland speelde de Stichting Nederlands Kunstbezit (SNK) een centrale rol bij de restitutie van kunstvoorwerpen. Een deel van de cultuurgoederen die na de oorlog niet zijn gerestitueerd, werd in de jaren vijftig van de vorige eeuw geveild. De overgebleven werken werden samengebracht in de Nederlands Kunstbezit-collectie (NKcollectie), als onderdeel van de rijkscollectie. Vanaf het einde van de jaren negentig is de teruggave van geroofd kunstbezit in binnen- en buitenland opnieuw in de aandacht komen te staan. In 1998 werden tijdens een internationale conferentie de Washington Principles on Nazi Confiscated Art vastgesteld. Het jaar daarop vaardigde de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa een resolutie uit betreffende Looted Jewish Cultural Property. In deze verklaringen wordt gepleit voor een soepel teruggavebeleid van tijdens de oorlog geroofd bezit, waarbij tevens wordt aanbevolen te kiezen voor een vorm van alternatieve geschillenbeslechting buiten de reguliere rechtsgang om. De uitgangspunten van deze verklaringen werden ruim tien jaar later bevestigd in de Verklaring van Terezín in Tsjechië (2009).
www.magnacartajg.nl
Bij de voorgeschiedenis van de Nederlandse Restitutiecommissie speelt de door de regering ingestelde Commissie Herkomst Gezocht (ook wel Commissie Ekkart genoemd naar haar voorzitter, prof.dr. R.E.O. Ekkart), een belangrijke rol. Vanaf 1997 tot 2004 heeft het projectbureau Herkomst Gezocht (BHG) onder begeleiding van de Commissie Ekkart de herkomst onderzocht van alle objecten in de NK-collectie. Tegelijkertijd kondigde de regering een verruimd restitutiebeleid af, gebaseerd op aanbevelingen van de Commissie Ekkart. In grote lijnen wordt daarin een ruimhartig teruggavebeleid bepleit. In 2001 besloot de regering een onafhankelijke adviescommissie in te stellen die claims op geroofde cultuurgoederen zou onderzoeken en beoordelen. Volgens de regering paste dit bij een meer beleidsmatige dan strikt juridische benadering van het restitutievraagstuk. Bij besluit van 16 november 2001 van de staatssecretaris van OCW werd aldus de Adviescommissie restitutieverzoeken cultuurgoederen en Tweede Wereldoorlog ingesteld. Sinds januari 2002 geeft de Restitutiecommissie onafhankelijk advies over individuele restitutieverzoeken. De Restitutiecommissie brengt advies uit over restitutieverzoeken van kunstwerken waarvan de oorspronkelijke eigenaar als gevolg van het naziregime het bezit verloor. Deze kunst kan vandaag de dag in bezit zijn van de Nederlandse Staat (rijkscollectie), een provinciale/gemeentelijke overheidsinstelling, een stichting, of een particulier. Op grond van de vraag wie de huidige bezitter van het kunstwerk is, heeft de commissie in haar instellingsbesluit twee taken toebedeeld gekregen: 1) Rijkscollectie De eerste taak van de commissie is advies uitbrengen over de door de minister van OCW te nemen beslissingen op verzoeken om teruggave van cultuurgoederen waarover de oorspronkelijke eigenaar door omstandigheden die direct verband hielden met het naziregime onvrijwillig het bezit heeft verloren en die zich thans in bezit van de Staat der Nederlanden bevinden (Instellingsbesluit, artikel 2 lid 1).
Het grootste deel van deze ‘rijkscollectie-zaken’ betreft kunstvoorwerpen die deel uitmaken van een specifiek onderdeel van de rijkscollectie, namelijk de Nederlands Kunstbezit-collectie (NK-collectie). Deze NK-collectie wordt beheerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en bestaat vandaag de dag uit ongeveer 3800 kunstvoorwerpen met een ‘oorlogsverleden’. Het betreft voornamelijk objecten die gedurende het naziregime in Nederland zijn geroofd of verkocht en veelal in Duitsland terecht zijn gekomen. Na 1945 werden deze kunstvoorwerpen door de geallieerden opgespoord, verzameld en naar Nederland teruggevoerd, waar ze onder beheer van de Nederlandse Staat werden gesteld. Hiermee ging destijds de opdracht gepaard de gerecupereerde kunstwerken terug te geven aan de rechtmatige eigenaren of hun erfgenamen. De Restitutiecommissie beoordeelt claims op cultuurgoederen uit de rijkscollectie aan de hand van de kaders van het restitutiebeleid, dat de regering op basis van aanbevelingen van de zogenoemde Commissie Ekkart heeft vastgesteld. Meer informatie over het indienen van een verzoek tot restitutie van een kunstwerk uit de rijkscollectie kunt u hier vinden. 2) Bindend advies De tweede taak van de commissie is adviseren over geschillen over teruggave van cultuurgoederen tussen de oorspronkelijke eigenaar die door omstandigheden die direct verband hielden met het naziregime onvrijwillig het bezit verloor of diens erfgenamen en de huidige bezitter niet zijnde de Staat der Nederlanden (Instellingsbesluit, artikel 2 lid 2).
www.magnacartajg.nl
TESTIMONIALS ‘De juridische kant van het herstel van een groot schandaal toegelicht’ Marisa Rosita ‘Bijzonder leuk doorkijkje op het gebied van de kunstroof in de 2e WO’ Jojanneke Schravenmade, advocaat Schravenmade & partners advocaten ‘Recht is niet altijd rechtvaardig’ mr. E.A. Kronenburg, mr. drs. E.A. Kronenburg , Advocaat ‘De donkere kant van een fatsoenlijke afwikkeling’ mr. H. Dulack, advocaat Van Benthem & Keulen advocaten
www.magnacartajg.nl
O O K
I N T E R E S S A N T
T H E
V O O R
U ? !
B A R O N S
Nieuw binnen het Magna Carta Juridisch Genootschap zijn de Magna Carta The Barons lezingen. Deze lezingen worden verzorgd door promovendi of onlangs gepromoveerden. Zij zullen hun onderwerp door middel van vier stellingen bespreken. Hierdoor kan er een levendige discussie ontstaan met de leden hetgeen de bespreking en overdacht van kennis ten aanzien van het onderwerp ten goede komt. Per lezing zijn maximaal 25 plaatsen beschikbaar. Wanneer u deelneemt aan deze lezingen kunt u ook 2 PO punten per lezing vergaren. Aan deze lezingen zijn voor leden geen kosten verbonden. Meer informatie of ischrijven? Klik hier!
W W W. M A G N A C A R T A J G . N L
KOMENDE LEZINGEN De Haviltexmaatstaf, 19 september 2013 Mr. K.J.O. Jansen, advocaat Pels Rijcken ‘’Het tekort van de wet aanpassing wettelijke gemeenschap van goederen. Is het een vierde tranche noodzakelijk’’, 31 oktober 2013 Prof. mr. A.J.M. Nuytinck, hoogleraar Burgerlijk recht, in het bijzonder Personen- en Familierecht, Radboud universiteit Nijmegen ‘’Gerechtelijke dwalingen: De rechtstaat in het geding’’, 6 november 2013 Prof. dr. mr. G.G.J. Knoops
Graag verwelkomen wij u als lid van het Magna Carta Juridisch Genootschap. Klik op de onderstaande knop om u in te schrijven
INSCHRIJVEN
www.magnacartajg.nl
www.magnacartajg.nl