24/3
H EΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ
1821
Η ΑΥΓΗ
B΄ Ε
ΚΔΟ
ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΣΗ
ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΗΣ 1952 • Β’ ΠΕΡΙΟΔΟΣ • ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 11661 • ΣΑΒΒΑΤΟ 23 - KΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013 • TIMH: 3 €
ANAΓΝΩΣΕΙΣ
Η ελληνική κοινότητα στο οθωμανικό κράτος • Χριστιανοί και μουσουλμάνοι πρόκριτοι στον Μοριά • Ρομαντικοί και Σολωμός • Ο βίος του στρατηγού Μακρυγιάννη • Η επανάσταση στο δημοτικό τραγούδι
Κείμενα: Σ. Αναγνωστοπούλου, Κ. Γκότσης, Αγ. Κωνσταντακοπούλου, Δ. Μπαχάρας, Μάρθα Πύλια, Στ. Ροζάνης, Π.-Ι. Στανγκανέλλης
ΓΑΛΙΑ, ΤΟΥ ΠΟΡΤΟ ΟΣΜΟΣ Ο ΜΙΚΡΟΚΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΝΕΟΦΙΛΕ
ΑΥΓΗ Η ΑΚΗΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙ
NDEatique LE MO
Υ 2013 24 ΜΑΡΤΙΟ 7 TEYXOΣ
EΛΛ ΗΝΙ
ΟΣΗ ΚΗ ΕΚΔ
diplom
9 820 8: .*5:6)382398, 8: , «.:*7873' :7: 5+697, '690; 0 )69687 820 !5!9+#0, 7119! 69 6512» -.:/, 890 673' 1/69+ 820 *78(82 397 3:76# 9.:&: ' ) 57 -5 826 7 1826 -734' 1 )12 969")4589 3:76#6+90: 820 0 8:.73'0 820 53 -)4:/ 5#6 -589 8#6 9.( : -)4:0 820, «94-:6+9» , 15 -5%,* 8, 20. :.:+9 ,4 :/190 3(*.:/0 8:/ 5897 18:/0 4" 6 0 &79-: , 56(0 9-7% +:/ (!9 #-)6:/ 965.7182-98:0, 9"754 54:/ 7&4 9 397 1826 65:"7*5*5 9/1824(828 7:6:-73' /0. 182 &2-:1 673: 34,8: 8:/ 3:76# 398,4%212 Owen
ΘΡΗΣΚΕ
ΙΑ ΚΑΙ
ΚΗ ΠΟΛΙΤΙ
Jones*
,/ -. )(' ) /# .&'*" !&/'*+$ -/# ,( -/ ) ' !/+/ -. )#-.-, '# &-()(%, '.+ ,/- & $ /% ,(% .' $( ,/- !& #!/#&@F0>/>E3; GA- BE5BDG FD G 5'F E>; .,".%», @F=.D-E !FBC<DAE>:8G= D@G* &/ ,(% ($/'& G, <?,EFB>; EG= F6D@3; A.G63; $FA79 D5EC?>; <G?EG/ EG .F:5/C6G C@C8 C?-D?F $C E>; A<G=9F 3AC1B. *BF;, EG,; .?1AE7 <D.CD? DAAF' G @5A:G; DG8@>A>; 66G=B 5ED =<GED:3ACD BG:D@*B @FD 9CB F:)D'7 @F:8F 9D70CA> BF 9D@3 EG=. B1B <G= 9D56G= G 9CB -.CD G,EC @FD E> ial G $FA79 E5; EG=, F667 CD <G667, E1B Financ ?C<G?E7# 3 EG= D9?,:F E>B C<D??G '?DG EG= 2011, -BF DA.=?DA:G,; EG=: « ,( & GB C<E-: @7<GDF '7A> AEG=; ($ )+/# C?C Times <?5A) !/&,/ . +' % '&")(% $.,(% - . + )( '/& ) !*". .- ,*& /$+/#%, ( .-,+!&/ '.+ ,/# +* -/ % *+ . . ,/ - ,(% !/# *" * ,. + .$*"/#, +.$ -/# -. )$.,+'/ -. !&/'*+ ),( +)). ,/ /#% 78 +)*'. + ) )(% !&. $.,*# *" - *#& ) +/ ,/$$#&" * . .-"),('*/+ . -+'
M
«
H ιστορία του καθολικού κλήρου στη Λατινική Αμερική
ΝΟΒΑ: το πανεπιστήμιο του νεοφιλελευθερισμού στη Λισσαβώνα
Λύση εκτός τρόικας αναζητεί η Λευκωσία . 4,8215 .:*
ΔΙΝΕΙ ΤΗ ΜΑΧΗ ΑΒΟΗΘΗΤΗ ΠΑΡΑ ΤΙΣ ΑΦΟΡΗΤΕΣ ΠΙΕΣΕΙΣ
Παρά τις ασφυκτικές πιέσεις, η Κύπρος εξακολουθεί να διαπραγματεύεται σκληρά για να βρεθεί λύση εκτός της μνημονιακής τύφλωσης που επιβάλλει η Γερμανία. Η Μέρκελ σκληραίνει τη στάση της διαμηνύοντας στη Λευκωσία ότι δεν γίνεται δεκτό το σχέδιο λύσης που περιλαμβάνει τη δημιουργία ταμείου αλληλεγγύης. Ενδεικτικό των πιέσεων είναι και το τελεσίγραφο της ΕΚΤ μέχρι τη Δευτέρα, ενώ πε-
ρίεργος είναι ο ρόλος του Κύπριου κεντρικού τραπεζίτη, ο οποίος τάσσεται με την πολιτική Μέρκελ. Ο πρόεδρος της Βουλής Γιαννάκης Ομήρου, εκφράζοντας τη βούληση του σώματος, δηλώνει ότι αναζητείται λύση εκτός τρόικας, θέση την οποία υποστηρίζουν ΑΚΕΛ και ΕΔΕΚ διαμηνύοντας στον πρόεδρο Αναστασιάδη να μην υποκύψει. Αμφιταλαντεύεται το ΔΗΚΟ. Αίσθηση προκαλεί η στάση παρατηρητή του Σαμαρά, που αφήνει αβοήθητη την Κύπρο την ώρα της σκληρής διαπραγμάτευσης...
ΦΑΚΕΛΟΣ
ΤΟ «ΟΧΙ» ΣΤΗ ΜΕΡΚΕΛ, Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ ΚΑΙ Ο ΦΟΒΟΣ ΤΟΥ ΣΑΜΑΡΑ Γράφουν: Ε. Τσακαλώτος, Γ. Βαρουφάκης, Κ. Μελάς, Σπ. Λαπατσιώρας, Θ. Παρασκευόπουλος ΓIANNHΣ ΔΡΑΓΑΣΑΚΗΣ: Αλληλεγγύη στην Κύπρο που διαπραγματεύεται
ΣΤΑΥΡΟΣ ΕΥΑΓΟΡΟΥ (ΑΚΕΛ): «Όχι» και για τα μελλοντικά υποψήφια θύματα ΣΕΛ. 9
ΣΕΛ. 7
Γερμανία - Ρωσία: και μαζί, και χώρια;
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Κ. ΦΙΛΗΣ
ΤΟΥ ΤΑΣΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ
ΤΟ 7ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΝ Μιλούν: Αλ. Ζαχιώτης, Δ. Καραμάνης, Σ. Λιατσάκου, Λ. Λιοδάκη, Χ. Μάντη, Π. Μαρκόπουλος, Ν. Σαμιακού, Ηλ. Χρονόπουλος
Κ.Γ. Ποιήματα καισπίτι πεζά ΔενΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ, θα κλείσουμε τα παιδιά μας ΓΡΑΦΕΙ Ο Κ.γονιών ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ Συγκλονιστικές μαρτυρίες παιδιών με ειδικές ανάγκες
H AYΓΗ
Τι κρύβουν; Είναι περίεργη η στάση της ελληνικής κυβέρνησης και της Τράπεζας της Ελλάδος. Αποφεύγουν να ενημερώσουν υπεύθυνα για την έκταση των επιπτώσεων της κυπριακής κρίσης στην ελληνική οικονομία. Τι θα συμβεί με τις ελληνικές επενδύσεις στην Κύπρο, τις θυγατρικές και τα υποκαταστήματα της Εθνικής στη Μεγαλόνησο; Τι θα συμβεί με τις καταθέσεις και τα δάνεια στις θυγατρικές κυπριακών τραπεζών στην Αθήνα; Δεν έχουν μελετήσει τα προβλήματα; Πορεύονται με τον αυτόματο πιλότο του Σόιμπλε; Ποιες εγγυήσεις έχουν λάβει; Η αναφορά Στουρνάρα για το «plan B» μόνο α-
νησυχίες δημιουργεί μέσα σε ένα περιβάλλον εντεινόμενων εκβιασμών και αβεβαιοτήτων, με την ελληνική κυβέρνηση να συμπράττει στα εκβιαστικά τελεσίγραφα του Eurogroup. Οι ανησυχίες μεγαλώνουν, καθώς πυκνώνουν οι πληροφορίες, αλλά και οι πράξεις (χθες από την Ισπανία) ότι διαμορφώνεται νέο πλαίσιο διαχείρισης της ευρωπαϊκής κρίσης εις βάρος των κοινωνιών. Σχεδιάζουν, μαζί με τα προγράμματα λιτότητας, να προχωρήσουν και σε μέτρα κουρέματος των καταθέσεων, αναλόγως των εθνικών ιδιαιτεροτήτων... Με αυτή την έννοια, η Κύπρος αποδεικνύεται πειραματόζωο, όπως πριν από τρία χρόνια η Ελλάδα με το Μνημόνιο. Και το πρόβλημα της Κύπρου δεν σταματάει στο νησί, ούτε ξεθυμαίνει σε λίγες μέρες.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΑΝ. ΛΑΦΑΖΑΝΗΣ
Eπανεξέταση της θέσης του ΣΥΡΙΖΑ για την ευρωζώνη
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
2
ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η ΑΥΓΗ
Η Κύπρος και το πέταγμα της πεταλούδας Και με την εκδοχή της νέας κρίσης του, το Κυπριακό αποδεικνύεται διεθνές πρόβλημα. Διαψεύδονται όσοι πίστεψαν ότι θα απομονώσουν μία μικρή και απομακρυσμένη χώρα. Σε μια εποχή αλληλοδιαπλεκόμενων οικονομιών, δεν είναι εύκολο να κατασκευαστεί «υγειονομική ζώνη» γύρω από κράτη, τα οποία, μάλιστα, συμμετέχουν σε διεθνείς ολοκληρώσεις, όπως η Ευρωζώνη, και χαρακτηρίζονται από ανοιχτή - τραπεζοκεντρική οικονομία. Η κρίση προσλαμβάνει συστημικές διαστάσεις. Το «όχι» των Κυπρίων, το μήνυμα της αντίστασης και η αναζήτηση εναλλακτικών δρόμων απέναντι στα νεοφιλελεύθερα εκβιαστικά τελεσίγραφα της Μέρκελ, εγγράφεται στην αφύπνιση του ευρωπαϊκού Νότου κατά της επιχειρούμενης μετατροπής του σε αποικία χρέους. Το διαισθάνθηκαν αμέσως οι Ισπανοί πολίτες, όταν την περασμένη Κυριακή διαδήλωναν στη Μαδρίτη με σύνθημα «Είμαστε όλοι Κύπριοι». Ένας μικρός λαός, με συνείδηση της Ιστορίας του («αιώνες φαρμάκι, γενιές φαρμάκι»), αντιπροτείνει τη δημοκρατική εγρήγορση, το δικαίωμά του να αποφασίζει αυτός τελικά για το μέλλον του, αντιπαρατιθέμενος στη βίαιη αμφισβήτηση του παρόντος του και στην επιχειρούμενη υφαρπαγή των εθνικών πόρων του. Ένας μικρός λαός διεκδικεί την εθνική αξιοπρέπειά του. Αναζητεί διεθνείς συμμαχίες και κατορθώνει να συγκροτεί, έστω με τις εύλογες ατέλειες, ένα εναλλακτικό σχέδιο. Απέναντι στην επιλογή του γερμανικού Βορρά να αποστραγγίσει τον ευρωπαϊκό Νότο από τις τραπεζικές καταθέσεις, με το υποκριτικό ηθικιστικό επιχείρημα ότι έτσι εξυγιαίνεται μία «οικονομία - πλυντήριο», ο κυπριακός λαός υπερασπίζεται κεκτημένα του ευρωπαϊκού δημόσιου χώρου -τη Δημοκρατία, την αλληλεγγύη, την κοινωνική Δικαιοσύνη. Η συνάντηση στη Μόσχα Μπαρόζο - Μεντβέντεφ, όπου συζητήθηκε, χωρίς άμεσα αποτελέσματα, το Κυπριακό, αλλά και το ενδιαφέρον των μεγάλων δυνάμεων για τους ενεργειακούς δρόμους στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, υποσημειώνουν το γεωπολιτικό βάρος της Κύπρου. Θα περίμενε κανείς η ελληνική κυβέρνηση να σταθεί ανυποχώρητη στο πλευρό των Κυπρίων. Για άλλη μια φορά αποδεικνύεται πόσο κάλπικη και εθνοκαπηλική είναι η περί έθνους ρητορεία που συνοδεύει την πολιτική διαδρομή του Σαμαρά. Η κυβέρνηση συμπράττει με το σχέδιο της Μέρκελ. Πιέζει τη Λευκωσία να παραδοθεί άνευ όρων και συμπεριφέρεται με παγερή αδιαφορία. Πώς να συμπαραταχθεί με το «όχι» των Κυπρίων, όταν λέει «ναι» για την εφαρμογή της μνημονιακής πολιτικής στην Ελλάδα; Πώς να ενθαρρύνει την πολιτική χειραφέτηση στη Λευκωσία; Στην περίπτωση αυτή, δεν θα μπορούσε να πειθαναγκάσει τους Έλληνες βουλευτές να ψηφίζουν μνημονιακά μέτρα όπως το χαράτσι στα ακίνητα. Το «όχι» των Κυπρίων ανοίγει νέους δρόμους. Συνιστά ένα «νέο παράδειγμα» που μας καλεί για συμπαράσταση και μίμηση. Όταν η Μέρκελ απειλεί με στραγγαλισμό την κυπριακή οικονομία, με το τελεσίγραφο ότι διακόπτεται η χρηματοδότησή της τη Δευτέρα, η ελληνική κυβέρνηση έχει υποχρέωση να παρέμβει, ακόμα και ευνοώντας δυνατότητα χρηματοδότησης μέσω της ΤτΕ. Με δεδομένο μάλιστα ότι διαφαίνεται επέκταση του κουρέματος των τραπεζικών καταθέσεων στην Eυρωζώνη, η μάχη της Κύπρου μπορεί να αποδειχθεί κάτι σαν το «πέταγμα της πεταλούδας».
Η ΑΥΓΗ ΠΡΩΙΝΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
Μ’ αυτόν τον εύγλωττο τρόπο διαμαρτυρήθηκαν οι εικονιζόμενοι πολίτες στην εκδήλωση «Πώς θα ανακτήσουμε τη χαμένη αξιοπιστία της χώρας;», που διοργάνωσαν το ΕΛΙΑΜΕΠ, το ΙΟΒΕ, η Kantor, η Κίνηση Πολιτών και η Διεθνής Διαφάνεια - Ελλάς, σε συνεργασία με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στην οποία μίλησε η πρώην υπουργός Άννα Διαμαντοπούλου
ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ
«Ξανα-σκέψου την Αθήνα» ΤΗΣ ΝΤΙΝΑΣ ΒΑΪΟΥ*
Μέσα στον κατακλυσμό των εξελίξεων που προκαλεί η πρόταση «διάσωσης» της Κύπρου και, βέβαια, στις ζοφερές προοπτικές που διαμορφώνουν οι άπιαστοι στόχοι των δικών μας Μνημονίων, οι κάτοικοι της Αθήνας καλούμαστε να την ξανα-σκεφτούμε. Ο λόγος για την έκθεση των αποτελεσμάτων του σχετικού ευρωπαϊκού διαγωνισμού «για την ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας με άξονα την Πανεπιστημίου», που οργάνωσε και χρηματοδότησε το Ίδρυμα Ωνάση. Η έκθεση λειτουργεί 14-26 Μαρτίου στον σταθμό μετρό του Συντάγματος, «ώστε να εξοικειωθούμε όλοι με τη νικήτρια πρόταση που σύντομα θα αποτελεί την καθημερινότητά μας», όπως μας πληροφορεί το σχετικό έντυπο. Δεν είναι στόχος μου στο σύντομο αυτό σημείωμα να επανέλθω σε κριτικές για τη μετατροπή της Πανεπιστημίου σε πεζόδρομο ή για την προτεραιότητα ενός τέτοιου έργου. Πολλά σχετικά κείμενα έχουν ήδη δει το φως της δημοσιότητας, και στις σελίδες της Αυγής και της Εποχής. Ξανα-σκεπτόμενη την Αθήνα αυτό που θέλω να σχολιάσω είναι μια αντίληψη αστικού σχεδιασμού την οποία υιοθετεί και αναπαράγει το εγχείρημα αυτό, μια αντίληψη σχεδιασμού ερήμην της υπαρκτής πόλης και των κατοίκων της, στο όνομα των οποίων διατυπώνει οράματα και προτάσεις. Τόσο η προκήρυξη του διαγωνισμού όσο και οι προτάσεις που εκτίθενται στο Σύνταγμα δεν θεωρούν αναγκαίο να διερευνήσουν ποιοι είναι αυτοί οι κάτοικοι ούτε να εγκύψουν στις ανάγκες, τις προσδοκίες και τα δικά τους οράματα για την πόλη, πόσο μάλλον να τους εμπλέξουν στη διαδικασία (επανα)σχεδιασμού. Ο
σχεδιασμός παραμένει τεχνική διαδικασία και διακύβευμα μεταξύ ειδικών, που όμως επιδιώκουν «να αφυπνίσουν τα χαρακτηριστικά του τόπου και να εμπνεύσουν το μέλλον σε μια μητρόπολη που εξελίσσεται». Δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς πως το κέντρο της Αθήνας, όπως και η πόλη στο σύνολό της, έχει ανάγκη από συγκροτημένες πολιτικές και από φυσικό (επανα)σχεδιασμό, καθώς έχει δεχτεί βαριά πλήγματα από την κρίση, αλλά και από τις πιο μακροχρόνιες αναδιαρθρώσεις των αστικών λειτουργιών, όπως και από τη διαχρονική απουσία τοπικών και κεντρικών πολιτικών. Οι επιπτώσεις όλων αυτών αποτυπώνονται, μεταξύ άλλων, και, στον τεράστιο αριθμό «κενών» ισογείων και ολόκληρων κτηρίων όπου ανθούσαν βιοτεχνίες, εμπόριο και υπηρεσίες κάθε είδους, γραφεία, πολιτιστικές δραστηριότητες, χώροι αναψυχής -αστικές λειτουργίες στις οποίες στηρίζονταν η ζωντάνια, η οικονομική δυναμική, η μεγάλη κίνηση και η κοινωνική πολυσυλλεκτικότητα του κέντρου. Αποτυπώνονται ακόμη στον αυξανόμενο αριθμό (νεο)άστεγων, συμπολιτών μας που προσφεύγουν σε συσσίτια, τοξικοεξαρτημένων και εκδιδόμενων προσώπων, θυμάτων της δράσης νεοφασιστικών ομάδων και εγκληματικών συμμοριών - σε όλα όσα συνθέτουν τοπία κοινωνικής και ανθρωπιστικής κρίσης. Έναντι αυτών των εξελίξεων, οι περισσότερες προτάσεις που ξανα-σκέφτηκαν την Αθήνα επικαλούνται στα κείμενά τους τη μεταμόρφωση του κέντρου «σε ένα πολύ ζωντανό μέρος», «μια ακέραιη γειτονιά που δημιουργεί αίσθημα ευ ζην στους χρήστες», «έναν συμμετοχικό χώρο» που θα συμβάλει στην αποκατάσταση του κοινωνικού ιστού. Είναι ενδιαφέρον ότι, στα εντυπωσιακά από κάθε ά-
ποψη σχέδια, απεικονίζονται ελάχιστοι άνθρωποι στους πυκνοφυτεμένους δημόσιους χώρους που θα απολαμβάνουμε από το 2016, όταν θα έχει ολοκληρωθεί το έργο, άνθρωποι νέοι, trendy, καλοντυμένοι, επισκέπτες μάλλον, που κάνουν βόλτα με τα πόδια ή με ποδήλατο, ενώ δίπλα περνάει ήσυχα μόνο το τραμ. Η πανσπερμία των κατοίκων της πόλης, ντόπιων και μεταναστών, που δεν εμπίπτουν σε τέτοια πρότυπα, απουσιάζουν (απουσιάζουμε) από την εικόνα, αλλά και από τις διερευνήσεις των προτάσεων. Δεν αποτελούν αντικείμενο προβληματισμού εκείνες και εκείνοι που τρέχουν να εξασφαλίσουν τα προς το ζην με θραύσματα εργασίας, που μοχθούν να φροντίσουν παιδιά και ηλικιωμένους με ελάχιστα μέσα και κονιορτοποιημένες κοινωνικές υπηρεσίες, που γίνονται κάθε στιγμή θύματα βίας και περιστολής δικαιωμάτων. Όλες αυτές και αυτοί φαίνεται ότι δεν συμβάλλουν στην επιθυμητή μεταμόρφωση του κέντρου ούτε ενδιαφέρει το ευ ζην τους. Η ακέραιη γειτονιά θα συγκροτηθεί από κάποιους άλλους. Μία από τις προτάσεις, που παρουσιάζεται ακριβώς απέναντι από την είσοδο στην έκθεση, μας προτρέπει: «Βγείτε από το σαλόνι σας και δημιουργήστε την πόλη σας τώρα. Ο καταλύτης θα είναι ο υπεύθυνος πολίτης και όχι μια επιπόλαια σχεδιασμένη εικόνα». Δεν είναι μάλλον τυχαίο ότι σ’ αυτήν απονεμήθηκε το «βραβείο ουτοπικής πρότασης». Ίσως όμως αυτή την προτροπή αξίζει να την πάρουμε στα σοβαρά όσες και όσοι έχουμε τοποθετηθεί έξω από τα ενδιαφέροντα και τις στοχεύσεις του διαγωνισμού, προκειμένου να διεκδικήσουμε δικαίωμα στην ουτοπία, σε μια πόλη που θα είναι (και) δική μας.
* H Ντίνα Βαΐου είναι καθηγήτρια στο ΕΜΠ
ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ - ΕΚΔΟΣΗ: «Η ΑΥΓΗ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Α.Ε.»
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΝΙΚΟΣ ΦΙΛΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΠΑΚΟΣ, ΚΩΣΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΚΑΚΟΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: ΠΟΛΥ ΚΡΗΜΝΙΩΤΗ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΥΡΙΤΣΗΣ, ΝΙΚΟΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ, ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΥΡΟΕΙΔΗΣ, ΛΑΜΠΡΟΣ ΤΣΟΥΚΝΙΔΑΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΪΚΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ Δ.Σ. ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΟΥΜΠΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΣΠΥΡΟΣ ΛΟΥΠΕΤΗΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΑΓ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ 12, 104 31 • ΤΗΛ. ΚΕΝΤΡΟ: 210 5231831-4 • ΦΑΞ: 210 5231822 • ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ - ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ: 210 5231820 • marketing@avgi.gr - ΦΑΞ: 210 5231830 INTERNET: www.avgi.gr e-mail: editors@avgi.gr • ΓΡΑΦΕΙΟ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ: Βασ. Ηρακλείου 37, ΤΗΛ. ΚΕΝΤΡΟ: 2310 261646, ΦΑΞ: 2310 266444, e-mail: avgi@otenet.gr ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: Π. Παπίδας & Σια Ε.Ε., ΤΗΛ. : 210 8228258 ΕΚΤΥΠΩΣΗ: IΡΙΣ ΑΕΒΕ ΤΣΕΚ - ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ: Εφημερίδα «Η ΑΥΓΗ», Αγ. Κωνσταντίνου 12, 10431 Αθήνα
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
4
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
H Λευκωσία αποφασίζει, η Αθήνα... εκβιάζει ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΕΛΙΓΓΩΝΗΣ
Η εβδομάδα που πέρασε ήταν η πιο δύσκολη της πρωθυπουργικής θητείας του Αντ. Σαμαρά, αλλά και αποκαλυπτική για την προσήλωση της ελληνικής κυβέρνησης στο Μνημόνιο, την τρόικα και το «δόγμα Μέρκελ». Ήδη από το πρωί της Τετάρτης, δηλαδή πριν καν ολοκληρωθεί ένα 24ωρο από το περήφανο κυπριακό «όχι», συνομιλητές του Αντ. Σαμαρά δεν έκρυβαν τη δυσφορία τους για τις επιλογές της Λευκωσίας. Μάλιστα, κυβερνητικές πηγές έκαναν λόγο για «παιχνίδια με τη φωτιά» και... «εύχονταν» να υπάρξει «συμβιβαστική διάθεση» στην Κύπρο.
Υπόγειες επιθυμίες Επισήμως, βεβαίως, το Μαξίμου δήλωνε ότι «συμπαρίσταται» σε όποια απόφαση κι αν λάβει η Κύπρος, ενώ κυβερνητικά στελέχη, σε δημόσιες τοποθετήσεις τους, διερρήγνυαν τα ιμάτιά τους πως ισχύει κατά κεραίαν το δόγμα «η Λευκωσία αποφασίζει, η Αθήνα συμπαρίσταται». Ωστόσο, ο Αντ. Σαμαράς ήταν (και παραμένει) αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο να καταρρεύσει μέσω... Λευκωσίας η πολιτική στρατηγική του, καθώς έως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, η Κύπρος αντιστεκόταν, διαπραγματευόταν δυναμικά και, σε
Πλήρης ευθυγράμμιση Σαμαρά - Στουρνάρα με τις πιέσεις των δανειστών απέναντι στην Κύπρο
κάθε περίπτωση, κατεδείκνυε προς πάσα κατεύθυνση ότι... δεν χρειάζεται οι δανειστές να έχουν πάντα την τελευταία κουβέντα. Η ανησυχία του Μαξίμου, λοιπόν, δεν εδράζεται μόνο στο ενδεχόμενο μετάδοσης της κρίσης των κυπριακών τραπεζών στις ελληνικές, αλλά και στο να δημιουργήσει η Λευκωσία ένα πολιτικό προηγούμενο, το οποίο θα δέσει τα χέρια του Αντ. Σαμαρά. Ήδη, σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις τους, «γαλάζιοι» βουλευτές συνομολογούν πως, αν η Κύπρος πετύχει έστω και κατ’ ελάχιστον κάτι καλύτερο από την απόφαση του Eurogroup, «ο Στουρνάρας δεν θα μπορεί να περάσει από τη Βουλή ούτε τροπολογία».
Διάσταση Σαμαρά - Στουρνάρα Βεβαίως, η κυπριακή κρίση κατέδειξε και την αποκλίνουσα πολιτική συμπεριφορά των δύο βασικών κυβερνη-
τικών παικτών: του πρωθυπουργού και του υπουργού Οικονομικών. Ο Αντ. Σαμαράς, έως την ώρα που η «Αυγή» έπαιρνε τον δρόμο για το τυπογραφείο, τηρούσε αιδήμονα σιωπή μη θέλοντας να μπει στο κάδρο των πιέσεων των δανειστών προς την τρόικα. Εξάλλου ο πρωθυπουργός δέχεται ήδη βέλη για την άρνησή του να διαθέσει τα 2 από τα 30 δισ. της ανακεφαλαιοποίησης των κυπριακών τραπεζών, κάτι που του ζήτησε ο Ν. Αναστασιάδης πριν ξεσπάσει η κρίση. Στον αντίποδα ο Γ. Στουρνάρας δεν είχε κανένα πρόβλημα να ταχθεί στο πλευρό του Βερολίνου. Ο υπουργός Οικονομικών, με δημόσιες δηλώσεις του, ευθυγραμμίστηκε πλήρως με τον Γερμανό ομόλογό του, Β. Σόιμπλε, αφού ακόμη και την περασμένη Πέμπτη, όταν η Λευκωσία ζούσε δραματικές ώρες, εν μέσω φημών για κατάρρευση της Λαϊκής Τράπεζας και με διαδηλωτές να προσπαθούν να εισέλθουν στο κυπριακό Κοινοβούλιο, εκείνος, εξερχόμενος του Μεγάρου Μαξίμου, έβαζε το μαχαίρι στον λαιμό των Κυπρίων λέγοντας ότι «το πρόβλημα πρέπει να λυθεί τώρα, δεν υπάρχει άλλος χρόνος». Αποδεικνύοντας, μ’ άλλα λόγια, ότι η μόνη στήριξη που θα ήταν διατεθειμένος να δώσει στους Κύπριους θα ήταν ένα «δωδεκάρι» στη Eurovision.
ΕΥ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ - Φ. ΚΟΥΒΕΛΗΣ
Αν η μισή τους καρδιά βρίσκεται στην Κύπρο, η άλλη μισή στον Σαμαρά βρίσκεται ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΝΙΚΟΣ ΛΙΟΝΑΚΗΣ
Δεν προκαλεί εντύπωση η απόλυτη αμηχανία που επέδειξαν οι Ευάγγελος Βενιζέλος και Φώτης Κουβέλης στο άκουσμα της απόφασης του Eurogroup για «κούρεμα» συνολικά των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες. Η συγκεκριμένη απόφαση συνυπογράφτηκε και από τον Γ. Στουρνάρα, δηλαδή από τον πρωθυπουργό, και συνεπώς μετά τις αντιδράσεις, που εξαπλώθηκαν ακαριαία, οι δύο κυβερνητικοί εταίροι δεν θα μπορούσαν να μην τηρήσουν σιγή ιχθύος μέχρι να δουν την κατεύθυνση που επιλέγει η κυπριακή κυβέρνηση. Μετά το ομόφωνο κυπριακό «όχι», η κυβέρνηση είχε ήδη εκτεθεί πολιτικά καθώς η Λευκωσία αποδείκνυε ότι δεν υπάρχει μόνο ο δρόμος του «ναι» απέναντι στην τρόικα, τον οποίο ακολουθεί πιστά και άτολμα η ελληνική κυβέρνηση, αλλά και εκείνος της σκληρής διαπργμάτευσης. Εξ ου και η δυστοκία των δύο αρχηγών που στηρίζουν την πολιτική τους στο επιχείρημα ότι «το Μνημόνιο είναι μονόδρομος».
Ο Ευ. Βενιζέλος έσπευσε με καθυστέρηση ημερών να καταλογίσει «ιστορικό σφάλμα» στην Ευρωζώνη, να «δικαιολογήσει» και να «καρφώσει» τον υπουργό Οικονομικών λέγοντας ότι εκ των υστέρων γίνονται πιο ελεύθερες εκτιμήσεις απ’ ό,τι την ώρα του Eurogroup. Όμως δεν μπορεί οι αρχηγοί να μην ήταν ενήμεροι για τη στάση της Αθήνας. Έτσι... εκ των υστέρων κι ο Ευ. Βενιζέλος «συντάχθηκε» με το κύμα ενθουσιασμού που απλώθηκε και στην Ελλάδα από το «όχι» της Κύπρου. Ωστόσο, για να προλάβει τις φωνές που εύλογα θα διερωτώντο «γιατί η Ελλάδα δεν έκανε το ίδιο», ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ είχε έτοιμη την απάντηση: «Οι αριθμοί είναι εντελώς διαφορετικοί για τις δύο χώρες». Την επομένη, αν και είχε δηλώσει ότι στηρίζει τις όποιες επιλογές της Κύπρου, θα άφηνε να διαρρεύσουν οι εκτιμήσεις του ότι οποιαδήποτε αλλαγή προκύψει δεν θα συνιστά βελτίωση. Και εκείνος, όπως η κυβέρνηση, συνδύασε τη... στήριξή του προς την κυπριακή κυβέρνηση με «επιθέσεις» προς τον ΣΥΡΙΖΑ, σαν να εύχονται να απο-
τύχει η διαπραγμάτευση προκειμένου να μην δικαιωθεί ο ΣΥΡΙΖΑ και κυρίως να μην αποδειχτεί ότι υπάρχει και εναλλακτικός δρόμος. Περισσότερο αμήχανη η ΔΗΜ.ΑΡ., μετά τις αποστάσεις που κράτησε -»παρακολουθώντας τις εξελίξεις» και εκείνη-, εξέδωσε αρχικά ανακοίνωση που αποτελούσε ουσιαστικά «ναι» με αστερίσκους στην απόφαση που στήριξε και η ελληνική κυβέρνηση, ζητώντας δηλαδή να υπάρξουν περισσότερες διαβαθμίσεις στο κούρεμα καταθέσεων κάτω των 100.000. Σε λιγότερο από είκοσι τέσσερις ώρες ο Φώτης Κουβέλης, εξερχόμενος του Μαξίμου, «συντάχθηκε» και εκείνος με την «ηρωική» κυπριακή στάση: Ζήτησε αναθεώρηση της απόφασης από την Ε.Ε., καλώντας τη να αντιληφθεί ότι με τέτοιες αποφάσεις δεν αντιμετωπίζεται συνολικά το ζήτημα του ευρωπαϊκού Νότου. Επανήλθε τη Πέμπτη, δηλώνοντας ότι η λύση πρέπει να υπάρξει εντός του ευρώ και να αποτρέψει τα σχέδια όσων έλκονται από την ιδέα να μετατρέψουν την Κύπρο σε εξιλαστήριο θύμα.
ΑΛ. ΤΣΙΠΡΑΣ: ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΔΥΟ ΕΠΙΛΟΓΕΣ
Παράδοση και καταστροφή ή αντίσταση και προοπτική Στη ζωή -αλλά και στην πολιτική, προφανώς- υπάρχουν πάντα δύο δρόμοι (τουλάχιστον). Ανάλογα δε και με την κρισιμότητα των στιγμών, η επιλογή μπροστά στο σταυροδρόμι γίνεται ακόμη πιο καθοριστική. Σε ένα διαρκές σταυροδρόμι, λοιπόν, βρίσκεται εδώ και τρία χρόνια στην Ελλάδα η πολιτική ηγεσία (η κυβερνώσα, πιο σωστά), εξαιτίας των επιλογών της οποίας τιμωρούνται όμως οι πολίτες της. Σε ένα τέτοιο σταυροδρόμι βρέθηκε εδώ και λίγες ημέρες και η Κύπρος, επιλέγοντας όμως έναν διαφορετικό δρόμο (στην αρχή τουλάχιστον). Παρά το γεγονός, σημειωτέον, ότι εδώ και λίγες ημέρες το νησί κυβερνάται από το αδελφό κόμμα της Ν.Δ., παρά το γεγονός ότι η Κύπρος είναι μια απειροελάχιστη δύναμη στον παγκόσμιο χάρτη. Αυτή την εναλλακτική επιλογή ήλθε να υπογραμμίσει ο Αλέξης Τσίπρας στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε από κοινού με τον Γιάννη Δραγασάκη, άμα τη αφίξει της αποστολής του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ στην Αθήνα από την κυπριακή πρωτεύουσα. Ο ένας δρόμος είναι του «όχι», της αντίστασης, της διεκδίκησης, της αναζήτησης εν τέλει εναλλακτικής λύσης σε σκληρή διαπραγμάτευση με εταίρους και δανειστές. Το Plan B, με δύο λόγια, που πρότεινε ο ΣΥΡΙΖΑ στους πολίτες στις δύο προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις και συνεχίζει και προτείνει και σήμερα. Αν, όμως, αυτός είναι ο ένας δρόμος, ο άλλος είναι της υποταγής των «φοβισμένων και παραδομένων» -όπως ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης περιέγραψε τους Αντ. Σαμαρά και Γ. Στουρνάρα-, των «στρατηγικά αμήχανων» Βενιζέλου και Κουβέλη, που αλλάζουν -ακόμα και μέσα στην ίδια μέρα- θέση αναδεικνύοντας έτσι ακόμα και οι ίδιοι με τις δηλώσεις τους τη δική τους αμηχανία. Υποταγής στους κυνικούς «γκάνγκστερ» του ευρωπαϊκού Βορρά, που το μόνο που κάνουν είναι να αλλάζουν θύμα κάθε φορά: προχθές η Ελλάδα, χθες η Πορτογαλία, σήμερα η Κύπρος... Αν όμως εναλλάσσονται τα θύματα και οι αφορμές στοχοποίησής τους, οι μέθοδοι ενίοτε μένουν ίδιες. Γι’ αυτό και οφείλει ο πρωθυπουργός να σηκώσει το γάντι του Αλ. Τσίπρα και να απαντήσει στο ερώτημά του τι θα πράξει στην περίπτωση κατά την οποία η γερμανική πολιτική ηγεσία αξιώσει κούρεμα των καταθέσεων και στην Ελλάδα... «Θα πουν το ίδιο που είπαν μια εβδομάδα πριν στο Eurogroup για την Κύπρο; Θα το αποδεχθούν;». Ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί και για την πρόσθετη αιτία, γιατί, κατά τον επικεφαλής του ΣΥΡΙΖΑ, Στουρνάρας και κυβέρνηση εν γένει ήταν ενήμεροι, πριν από το Eurogroup, για την εφιαλτική πρόταση για το κυπριακό κούρεμα. Με τις αντίστοιχες, φυσικά, βαρύτατες ευθύνες... Η Κύπρος έκανε την αρχή -και αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος να την υποστηρίξουμε, μήνυμα που έστειλε η αντιπροσωπεία της αξιωματικής αντιπολίτευσης (Γ. Δραγασάκης, Ρ. Δούρου, Κ. Ήσυχος, Μ. Μπαλαούρας, Σ. Λαπατσιώρας), σε αντιδιαστολή με την κυβερνητική αφωνία. Ένοχη αφωνία... ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
5
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Η Κύπρος διαπραγματεύεται παρά τους εκβιασμούς
Συναινέσεις και αποκλίσεις για τα τρία νομοσχέδια
ΛΕΥΚΩΣΙΑ. ΑΠΟΣΤΟΛΗ: AΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΙΑΜΑΛΗ
Με το εκβιαστικό τελεσίγραφο του Eurogroup ότι σταματάει η χρηματοδότηση της κυπριακής οικονομίας τη Δευτέρα το βράδυ από την ΕΚΤ επρόκειτο να συνεδριάσει χθες η Ολομέλεια της Βουλής των Αντιπροσώπων για να ψηφίσει επί των τριών νομοσχεδίων που κατήρτισε η κυβέρνηση Αναστασιάδη, με το ΑΚΕΛ να επιμένει ότι οποιαδήποτε απόφαση, ακόμη και για θέματα που συμφωνεί, όπως η δημιουργία εθνικού επενδυτικού ταμείου, πρέπει να τεθεί στην κρίση δημοψηφίσματος. Το ΑΚΕΛ τονίζει ότι οποιαδήποτε λύση πρέπει να βρεθεί εκτός τρόικας και εντός ευρώ και προτείνει οποιαδήποτε λύση να εγκριθεί με δημοψήφισμα. Η συνεδρίαση που ήταν προγραμματισμένη για το πρωί της Παρασκευής μετατέθηκε για το απόγευμα. Από αναβολή σε αναβολή πήγαινε και το Εθνικό Συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών, ενώ σε συνεχή επαφή με τον Ν. Αναστασιάδη ήταν το κλιμάκιο της τρόικας στην Κύπρο. Οι διαβουλεύσεις μεταξύ των κομμάτων για τα τρία νομοσχέδια συνεχίζονταν μέχρι χθες το απόγευμα. Κατά την πρωινή συνεδρίαση επικράτησε πνεύμα «συνεννόησης και συναίνεσης», όπως εκτιμούσαν πολιτικοί παράγοντες της Αριστεράς. Όμως, οι διαφωνίες που εστιάζονταν στον τρόπο «διάλυσης» (resolution) του τραπεζικού συστήματος δημιουργούσαν επιφυλάξεις για το εάν θα διατηρηθεί μέχρι τέλους το θετικό κλίμα ή θα επιχειρηθεί διάσπαση του μετώπου του «Όχι» από την κυβέρνηση Αναστασιάδη με μοχλό τον Κύπριο κεντρικό τραπεζίτη Πανίκο Δημητριάδη. Το ζητούμενο είναι να εκφραστεί η συμφωνία των πολιτικών κομμάτων στο σύνολο των μέτρων και όχι a la carte, δηλαδή να γίνει σεβαστή η αξίωση του κυπριακού λαού όπως αυτή εκφράστηκε με την ομόφωνη απόρριψη του σχεδίου του Eurogroup απο την Βουλή των Αντιπροσώπων. Το ΑΚΕΛ και η ΕΔΕΚ επεξεργάζονται πρόταση για το ενδεχόμενο η τρόικα να μην συναινέσει στις αποφάσεις της κυπριακής πλευράς. Διχασμένοι οι βουλευτές του ΔΗΚΟ. Το ΑΚΕΛ πιστεύει ότι το Eurogroup αποφάσισε με πολιτικά και όχι οικονομικά κριτήρια. Όπως δήλωσε ο γ.γ. του ΑΚΕΛ Άντρος Κυπριανού: «Στόχος του Eurogroup είναι η οικονομική υποδούλωση και η άσκηση πολιτικής επικυριαρχίας πάνω στην Κυπριακή Δημοκρατία. Αν επιτρέψουμε κάτι τέτοιο, θα υπάρχουν και αρνητικές συ-
Κατά του Μνημονίου και της τρόικας ΑΚΕΛ, ΕΔΕΚ. Αμφιταλαντεύεται το ΔΗΚΟ - Συμβιβασμοί και υπαναχωρήσεις Αναστασιάδη υπό την πίεση του κεντρικού τραπεζίτη νέπειες σε βάρος της επίλυσης του Κυπριακού και της αξιοποίησης του φυσικού πλούτου της χώρας προς όφελος του κυπριακού λαού». «Αν η Κύπρος αποδεχόταν την απόφαση του Eurogroup, τότε δεν θα ήταν το τέλος, αλλά η απαρχή νέων δεινών για την Κύπρο» τόνισε ο Άντρος Κυπριανού.
Γ. Ομήρου: Εντός λογικής, εκτός τρόικας «Θα εξαντλήσουμε κάθε περιθώριο μέσα στο πλαίσιο της λογικής. Λέω με παρρησία, θα επιδιώξουμε τις λύσεις και θα πάρουμε μέτρα εκτός μηχανισμού και τρόικας» δήλωσε από την πλευρά του ο πρόεδρος της Βουλής και πρόεδρος της ΕΔΕΚ Γ. Ομήρου, o οποίος εμφανίζεται θεσμικά ως εκφραστής του «Όχι» της κυπριακής Βούλης.
«Άκαρπη» η επίσκεψη Σαρρή στη Μόσχα Επέστρεψε χθες από τη Μόσχα ο υπουργός Οικονομικών Μιχάλης Σαρρής χωρίς «επίσημη» ανακοίνωση για συμφωνία. Για ολοκλήρωση
Έξω από τη Βουλή τραπεζοϋπάλληλοι και καταθέτες της Λαϊκής Τράπεζας -την ώρα που μέσα συσκέπτονταν οι πολιτικοί αρχηγοί- ήρθαν αντιμέτωποι με τη ΜΜΑΔ (κυπριακά ΜΑΤ). Μια από τις λίγες φορές που οι «κουμπάροι» συνέρρεαν με πούλμαν από τις άλλες πόλεις στη Λευκωσία για να διαδηλώσουν
των συνομιλιών «χωρίς αποτέλεσμα» επί του ζητήματος της επιμήκυνσης του ρώσικου δανείου των 2,5 δισ. ευρώ και για το ενδεχόμενο επενδύσεων στον ενεργειακό τομέα έκανε λόγο ο Ρώσος ομόλογός του, Αντόν Σιλουάνοβ. «Οι συνομιλίες τέλειωσαν όσον αφορά τη ρωσική πλευρά» δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Σιλουάνοφ.
Τα «μέτρα» Τρία νομοσχέδια περιλαμβάνει το εναλλακτικό σχέδιο που επρόκειτο να ψηφιστεί χθες από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Στην πρωινή σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών διαπιστώθηκε κλίμα συνεννόησης ως προς τα πρώτα δύο νομοσχέδια. Το πρώτο αφορά μέτρα για την αναχαίτιση του ενδεχομένου εκροής καταθέσεων από τις κυπριακές τράπεζες.
Το δεύτερο είναι «η καρδιά» της πρότασης του εναλλακτικού σχεδίου και αφορά τη δημιουργία Εθνικού Επενδυτικού Ταμείου και την έκδοση ομολόγου λαϊκής αποταμίευσης με ρήτρα φυσικού αερίου. Το Εθνικό Επενδυτικό Ταμείο θα έχει τη μορφή δημόσιας επιχείρησης ιδιωτικού δικαίου (κάτι σαν τη δική μας ΔΕΚΑ) και το κεφάλαιό του θα αποτελείται από τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων των ημικρατικών οργανισμών, ύψους 3,5 δισ. ευρώ. Επίσης η Εκκλησία έδειξε ενδιαφέρον να συμμετάσχει με την περιουσία της, αν και, όπως παρατηρείται, αντιμετωπίζει κι αυτή σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Από τον εσωτερικό δανεισμό αναμένεται να αντληθούν πόροι ώστε να καλυφθεί το αναγκαίο ποσό των 5,8 δισ. ευρώ της κυπριακής συμμετοχής, που θέτει ως
Μέρκελ - Σόιμπλε συνεχίζουν τους εκβιασμούς Το Βερολίνο εμμένει στη σκληρή γραμμή και στον εκβιασμό κατά της Λευκωσίας. «Το επιχειρηματικό μοντέλο της Κύπρου έχει τελειώσει» φέρεται να σημείωσε το πρωί της Παρασκευής, μιλώντας σε βουλευτές του κόμματός της, η Γερμανίδα καγκελάριος, Άν. Μέρκελ, η οποία επιβεβαίωσε ότι «θέλει να παραμείνει η Κύπρος στο ευρώ». Η καγκελάριος, στην ίδια συζήτηση, φέρεται να απέρριψε το κυπριακό «σχέδιο Β» σημειώνοντας πως «κρατικοποίηση των πόρων των ασφαλιστικών ταμείων στην Κύπρο δεν αποτελεί αποδεκτό τρόπο για την πλήρωση του χρηματοπιστωτικού κενού που απαιτείται για την κατάρτιση ενός διεθνούς προγράμματος διάσωσης». Ήδη από χθες το πρωί τη σκληρή γραμμή του Βερολίνου είχε προαναγγείλει, με συνέντευξή του στα «Νέα», ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Β. Σόιμπλε, που διεμήνυσε ότι «δεν υπάρχει λύση χωρίς κούρεμα καταθέσεων». Ο Γερμανός «τσάρος», προδιαγράφοντας τη σκληρή γραμμή που θα τηρήσει η Γερμανία στο Eurogroup, επέμεινε ότι οι
Κύπριοι καταθέτες πρέπει να χάσουν λεφτά, επισημαίνοντας πως «οι καταθέτες σε μια τράπεζα είναι πιστωτές», ενώ επέμεινε στη συρρίκνωση - σοκ του τραπεζικού συστήματος της Κύπρου: «Κάθε πρόγραμμα βοήθειας έχει νόημα μόνο όταν καταπολεμά τα αίτια που οδήγησαν στην κρίση. Στην Κύπρο πρόκειται για τον υπερδιογκωμένο και εν μέρει χρεωκοπημένο τραπεζικό τομέα» είπε χαρακτηριστικά. Ακόμη άφησε να εννοηθεί ότι η Κύπρος είναι μόνη της σε ό,τι αφορά την εγγύηση καταθέσεων έως 100.000 ευρώ. «Η ευρωπαϊκή νομοθεσία υποχρεώνει κάθε χώρα -όχι την Ε.Ε. ως σύνολο- να εγγυάται καταθέσεις έως 100.000 ευρώ. Εδώ προκύπτει το εξής πρόβλημα. Αν το κυπριακό κράτος δεν έχει πρόσβαση στις χρηματαγορές, πώς μπορεί να ανταποκριθεί στην εγγύηση των 100.000;» διερωτήθηκε με νόημα καλώντας την Κύπρο να υποχωρήσει και το κυπριακό κοινοβούλιο «να ξανασκεφτεί την απόφασή του».
προϋπόθεση το Eurogroup για να δοθεί η χρηματοδότηση των 10 δισ. ευρώ. Πάντως, τους τελευταίους μήνες παίζεται ένα παιχνίδι με αριθμούς, καθώς η τρόικα ανεβάζει κατακόρυφα το αναγκαίο ποσό για την εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος της Κύπρου στα 16 και 17 δισ. ευρώ. Κυπριακές πηγές τονίζουν ότι αρκούν 6 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση των αναγκών της κυπριακής οικονομίας μέχρι τις αρχές του 2014, ώστε να δοθεί περιθώριο για την εξεύρεση και άλλων χρημάτων και κυρίως για την ομαλή και όχι βίαιη μετάβαση της Κύπρου σε ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο. Το τρίτο νομοσχέδιο αποτελείται από έξι υπονομοσχέδια για την εξυγίανση των πιστωτικών ιδρυμάτων, την τροποποίηση των τραπεζικών εργασιών, την τροποποίηση του ειδικού φόρου των πιστωτικών ιδρυμάτων, τη διαχείριση των χρηματοοικονομικών κρίσεων, την σύσταση και λειτουργία σχεδίου προστασίας καταθέσεων και την τροποποίηση των συνεργατικών εταιρειών. Κάτω από τις γραμμές του νομοσχεδίου διακρίνεται και το σχέδιο για τη διάλυση της Λαϊκής Τράπεζας που ανακοίνωσε την Πέμπτη ο κεντρικός τραπεζίτης προκαλώντας ανησυχία στους καταθέτες και την οργή των περίπου 500 εργαζομένων της τράπεζας. Σύμφωνα με το σχέδιο εξοικονομούνται 2 δισ. ευρώ, όσα λείπουν για να συγκεντρωθούν άμεσα τα 5,8 δισ. της κυπριακής συμμετοχής. Το σχέδιο προβλέπει διάσπαση της Λαϊκής σε «καλή» και «κακή» τράπεζα. Στην «καλή» θα τοποθετηθούν οι καταθέσεις μέχρι 100.000 ευρώ που δεν θα κουρευτούν ενώ, στην «κακή» θα τοποθετηθούν τα επισφαλή δάνεια και οι καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ. Οι μεγάλες καταθέσεις της Λαϊκής Τράπεζας ανήκουν στα ασφαλιστικά ταμεία των ημικρατικών οργανισμών, καθώς και σε Κύπριους καταθέτες. Αντίθετα στην Τράπεζα Κύπρου οι μεγάλες καταθέσεις ανήκουν σε ξένους ή Ρώσους επενδυτές. Αν υιοθετηθεί το σχέδιο αυτό και οδηγηθούν σε συρρίκνωση τα ασφαλιστικά ταμεία τότε θα χτυπηθεί ο σημαντικότερος μηχανισμός ενίσχυσης της εσωτερικής αγοράς της Κύπρου με αποτέλεσμα να προκληθούν λιτότητα, ύφεση και αύξηση του χρέους. Μέχρι αργά χθες το μεσημέρι ήταν αδιευκρίνιστο αν ο κεντρικός τραπεζίτης, ο οποίος λειτουργεί σε ανοιχτή γραμμή με το Eurogroup, θα επέβαλλε τις απόψεις του στην κυπριακή κυβέρνηση προκαλώντας ρήγμα στο πνεύμα συναίνεσης των πολιτικών κομμάτων.
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
6
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΥΚΤΙΚΕΣ ΠΙΕΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Το τελεσίγραφο της ΕΚΤ, ο ρωσικός γρίφος και η σκληρή Μέρκελ
ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΚΑΚΗ ΜΠΑΛΗ
Το αν η Κύπρος με την απόφασή της να παρουσιάσει μια αντιπρόταση στο Eurogroup απλά αγόρασε ελάχιστο- χρόνο ή εάν θα πείσει τους εταίρους της να την αποδεχτούν δεν ήταν ορατό μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές. Άλλωστε, εκτός απροόπτου, οι διαπραγματεύσεις θα κρατήσουν μέχρι να ξημερώσει η Δευτέρα. Μέχρι τότε η κυπριακή κυβέρνηση και η τρόικα θα πρέπει να καταλήξουν σε ένα «βιώσιμο, εναλλακτικό σχέδιο», όπως απαίτησε η Κομισιόν. Και το σχέδιο αυτό θα πρέπει να «σέβεται τις παραμέτρους που προσδιορίστηκαν νωρίτερα από το προηγούμενο Eurogroup», όπως επισήμαναν στην ανακοίνωσή τους μετά την τηλεδιάσκεψη της Πέμπτης οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης.
γούμενη εβδομάδα. Και θα εξετάσουν με περισσή δυσπιστία το «σχέδιο Β» της Κύπρου ψάχνοντας τα ψεγάδια και προσπαθώντας να επαναφέρουν το κούρεμα των καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ.
Μέχρι τη Δευτέρα
Προειδοποίηση Μεντβέντεφ
Η πίεση να τελειώσουν όλα μέχρι τη Δευτέρα είναι ασφυκτική και για την Κύπρο και για τους εταίρους της, καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει διαμηνύσει ότι μετά τις 25 Μαρτίου θα κλείσει τη στρόφιγγα της χρηματοδότησης στις κυπριακές τράπεζες, εάν μέχρι τότε δεν υπάρξει μια συμφωνία της Λευκωσίας με την τρόικα. Το τελεσίγραφο είναι τρομακτικό, καθώς, εάν σταματήσει η παροχή ρευστότητας από τον έκτακτο μηχανισμό της ΕΚΤ, μέσα σε λίγες μέρες οι τράπεζες θα καταρρεύσουν. Και δεν τρομάζει μόνο την Κύπρο, αλλά και τους περισσότερους εταίρους της στην Ευρωζώνη, που θεωρούν ότι εκπορεύεται συστημικός κίνδυνος από το νησί. Μια εκτίμηση που τον συμμερίζονται και η ΕΚΤ και η Κομισιόν και το ΔΝΤ. Αυτή τη φορά οι «αιώνιοι σωτήρες», οι κεντρικοί τραπεζίτες της Φρανκφούρτης, δηλώνουν αποφασισμένοι να μην κουνήσουν το δαχτυλάκι τους εάν δεν βρεθεί μια λύση στο πολιτικό επίπεδο μεταξύ της Λευκωσίας και των άλλων πρωτευουσών της Ευρωζώνης. Αυτές οι άλλες πρωτεύουσες -το Βερολίνο και οι δορυφόροι του, το Παρίσι, ακόμη και η Μαδρίτη, από τον κλυδωνιζόμενο Νότο- επιμένουν να τηρηθεί το πνεύμα της αρχικής απόφασης του Eurogroup, αλλά χωρίς να αγγιχτούν οι καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ στις κυπριακές τράπεζες, καθώς αυτό το κομμάτι της απόφασης ήταν που άνοιξε τον ασκό του Αιόλου στις αγορές και προκάλεσε τον φόβο στις ευρωπαϊκές κοινωνίες όλη την προη-
Την πίεση στην Κύπρο, πέρα από το τελεσίγραφο της ΕΚΤ, εντείνει άλλος ένας παράγοντας. Η άρνηση της Ρωσίας να τείνει χείρα βοηθείας στην Κύπρο, με την εξαίρεση -ενδεχομένως- της βελτίωσης των όρων αποπληρωμής του δανείου των 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ που είχε δώσει πρόπερσι στη Λευκωσία. Οπότε το ρωσικό σενάριο που κυκλοφορούσε ευρέως τις προηγούμενες μέρες φαίνεται ότι δεν είναι πια στο τραπέζι. Πάντως, η Μόσχα βρήκε αυτές τις
μέρες την ευκαιρία να θυμίσει στους Ευρωπαίους ότι έχει κι αυτή λόγο στη Γηραιά Ήπειρο. Ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζοζέ Μπαρόζο, που βρέθηκε στη ρωσική πρωτεύουσα, άκουσε τον εξάψαλμο από τον Ρώσο πρωθυπουργό, πρωτίστως επειδή η Μόσχα δεν ενημερώθηκε εγκαίρως για το κυπριακό πακέτο, παρά το γεγονός ότι το κούρεμα των καταθέσεων αφορούσε σε μεγάλο βαθμό δικούς της πολίτες. Κι αν μ’ αυτό δεν ίδρωσε το αυτί του, πάντως άκουσε προσεκτικά την απειλή του Μεντβέντεφ ότι η Ρωσία θα επανεξετάσει το μερίδιο που καταλαμβάνει το ευρώ στα ρωσικά αποθέματα, εάν η διευθέτηση που προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη χρηματοπιστωτική κρίση στην Κύπρο ζημιώσει τα ρωσικά συμφέροντα.
Το Βερολίνο και οι δορυφόροι του, το Παρίσι, ακόμη και η Μαδρίτη, από τον κλυδωνιζόμενο Νότο, επιμένουν να τηρηθεί το πνεύμα της αρχικής απόφασης του Eurogroup, αλλά χωρίς να αγγιχτούν οι καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ στις κυπριακές τράπεζες, καθώς αυτό το κομμάτι της απόφασης ήταν που άνοιξε τον ασκό του Αιόλου στις αγορές και προκάλεσε τον φόβο στις ευρωπαϊκές κοινωνίες Μεντβέντεφ: η Ρωσία θα επανεξετάσει το μερίδιο που καταλαμβάνει το ευρώ στα ρωσικά αποθέματα, εάν η διευθέτηση που προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη χρηματοπιστωτική κρίση στην Κύπρο ζημιώσει τα ρωσικά συμφέροντα Οι αντιδράσεις της αντιπολίτευσης στη Γερμανία ήταν έντονες κυρίως επειδή ο Σόιμπλε έκανε την «εγκληματική» υποχώρηση να επιτρέψει να αγγιχτούν οι καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ στις κυπριακές τράπεζες κι έτσι έσπασε το ταμπού της εγγύησης των αποταμιεύσεων
Επιμένει το Βερολίνο «Ή εγκαταλείπετε το οικονομικό μοντέλο σας ή μπορείτε να χρεωκοπήσετε». Μ’ αυτή τη φράση θα μπορούσε να συνοψίσει κανείς τη στάση της γερμανικής κυβέρνησης έναντι της Κύπρου εδώ και μήνες. Σχεδόν από την πρώτη στιγμή που η Λευκωσία ζήτησε την ένταξή της στον μηχανισμό στήριξης, μια πληθώρα πολιτικών όχι μόνο του κυβερνητικού συνασπισμού αλλά και της αντιπολίτευσης δήλωναν ότι επιβάλλεται να συμβάλουν με κάποιον τρόπο οι Ρώσοι ολιγάρχες στο κόστος διάσωσης της Κύπρου -κι ότι ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου πρέπει να συρρικνωθεί. Τόνοι μελάνης χύθηκαν στον γερμανικό Τύπο για τον φορολογικό παράδεισο της Κύπρου, πριν ακόμη ξεκινήσει στο Βερολίνο η προεκλογική περίοδος και ανέβουν ακόμη περισσότερο οι τόνοι. Με την έναρξή της, η αντιπολίτευση έθεσε κι αυτή μια σειρά προαπαιτούμενα που ανέβαζαν τον πήχη για το κυπριακό Μνημόνιο, με τους Σοσιαλδημοκράτες, για παράδειγμα, να απαιτούν να δεσμευτεί η Λευκωσία ότι δεν θα αφήνει στο μέλλον περιθώρια για ξέπλυμα χρήματος και να αποδεχτεί την επιβολή φόρου στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές. Στην περίπτωση της Κύπρου τα κόμματα στη Γερμανία διαγκωνίζονταν τους τελευταίους μήνες για το ποιο θα εμφανιστεί πιο αυστηρό. Όταν έγινε γνωστή η απόφαση του Eurogroup για το πρόγραμμα της Κύπρου -που προέβλεπε ίδια συμμετοχή του νησιού στο πακέτο της τάξης των 5,8 δισεκατομμυρίων ευρώ, μέσω του κουρέματος των καταθέσεων- οι αντιδράσεις της αντιπολίτευσης στη Γερμανία ήταν έντονες κυρίως για ένα λόγο. Επειδή ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έκανε την «εγκληματική» υποχώρηση να επιτρέψει να αγγιχτούν οι καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ στις κυπριακές τράπε-
ζες κι έτσι έσπασε το ταμπού της εγγύησης των αποταμιεύσεων των απλών ανθρώπων. Γι’ αυτό βγήκαν στα κεραμίδια οι Σοσιαλδημοκράτες, οι Πράσινοι, ακόμη και οι Φιλελεύθεροι υπουργοί της κυβέρνησης, επειδή ο Σόιμπλε και οι ομόλογοί του επέδειξαν έναν «απίστευτο και τρομακτικό ερασιτεχνισμό που τινάζει στον αέρα την εμπιστοσύνη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα». Επί της ουσίας δεν υπάρχει κόμμα στη Γερμανία που να διαφωνεί με τον Σόιμπλε όταν λέει ότι πρέπει να τελειώσει το οικονομικό μοντέλο της Κύπρου. Οι Πράσινοι επιμένουν ότι πρέπει «να τελειώσει αυτό το ντάμπινγκ της φορολόγησης» και θεωρούν σωστή «μια σημαντική συνεισφορά όλων όσοι επωφελήθηκαν από αυτό το μοντέλο επιχειρηματικότητας», αρκεί να μην αγγιχτούν οι αποταμιεύσεις μέχρι 100.000 ευρώ. Μέχρι και η αντιπρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος της Αριστεράς Σάρα Βάγκενκνεχτ υποστηρίζει ότι αυτό που χρειάζεται η Κύπρος είναι «ελεγχόμενη συρρίκνωση και μερική εκκαθάριση του τραπεζικού τομέα». Χαρακτηριστικές ήταν οι πρώτες αντιδράσεις μετά την αρχική παρουσίαση του «σχεδίου Β» από τη Λευκωσία το βράδυ της Πέμπτης. Αν και ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ευθυγραμμίστηκε με τους ομολόγους του κατά την τηλεδιάσκεψη του Eurogroup και είπε ότι το συζητάει, η καγκελάριος Μέρκελ, στη συζήτηση που είχε με τα στελέχη του κυβερνητικού της συνασπισμού, λέγεται ότι εξέφρασε τις επιφυλάξεις της για την πρόθεση της Λευκωσίας να εντάξει στο επενδυτικό Ταμείο Αλληλεγγύης και τα συνταξιοδοτικά ταμεία της χώρας. Σύμφωνα με το Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων, η Μέρκελ είχε ήδη απορρίψει σχετική πρόταση στην τελευταία σύνοδο κορυφής λέγοντας ότι «είναι η πιο σκληρή μορφή απαλλοτρίωσης». Επιπλέον ο αρμόδιος για θέματα προϋπολογισμού των συγκυβερνώντων Χριστιανοκοινωνιστών, Χανς Μίχελμπαχ, υποστήριξε ότι το κυπριακό «σχέδιο Β» αφήνει ανοιχτά πολλά ερωτήματα και ενδέχεται να οδηγήσει στη διόγκωση του δημοσίου χρέους, σε βαθμό που αυτό να μην είναι βιώσιμο. Υπενθυμίζεται ότι στην αρχική απόφαση του Eurogroup για την Κύπρο το κύριο επιχείρημα για την ίδια συμμετοχή της Λευκωσίας στο «πακέτο» με το ποσό των 5,8 δισεκατομμυρίων ευρώ ήταν ότι η χώρα δεν θα μπορέσει να εξυπηρετήσει ένα δάνειο πάνω από τα 10 δισ. ευρώ, καθώς αυτό θα έκανε το δημόσιο χρέος της μη διαχειρίσιμο.
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
7
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΑ ΕΠΙΔΙΚΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΛΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΝΟΙΓΟΝΤΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ «ΟΧΙ» ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΛΑΟΥ
Η Κύπρος μπορεί να αποφύγει την καταστροφή
Τοποθέτηση του Γ. Δραγασάκη, επικεφαλής της αντιπροσωπείας του ΣΥΡΙΖΑ στην Κύπρο Οι Κύπριοι πέτυχαν ήδη μια σημαντική νίκη με την απόφαση της κυπριακής Βουλής, αλλά ο πόλεμος συνεχίζεται και θα είναι σκληρός. Γι’ αυτό χρειάζεται η μεγαλύτερη δυνατή συμπαράσταση και αλληλεγγύη μας. Άλλωστε η αποστολή μας στην Κύπρο αποσκοπούσε ακριβώς αφενός στο να εκφράσουμε αυτή την αλληλεγγύη μας και αφετέρου να συζητήσουμε σε βάθος και για το πρόβλημα και για τις λύσεις. Είδαμε ή επικοινωνήσαμε με όλες σχεδόν τις πολιτικές δυνάμεις της Κύπρου. Επιστρέφω προσωπικά αισιόδοξος διότι εκεί συζητούν, διαπραγματεύονται, πέτυχαν η αρχική πρόταση να τεθεί προς διάλογο και όχι να εφαρμοστεί με το «έτσι θέλω». Δεύτερον, εκεί ο πρωθυπουργός ενημερώνει όχι μόνο την αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά και το κοινοβούλιο και τον λαό τι ακριβώς έγινε στο Eurogroup και τι δεν έγινε, κάτι το οποίο ο ελληνικός λαός στερείται. Και τρίτον, εκεί οι πολιτικές δυνάμεις διαλέγονται παρά τις διαφορές τους. Αναζητούν ακόμη και κοινούς τόπους, αλλά κοινούς τόπους όχι υποταγής, αλλά αντίστασης στην τρόικα και τις επιταγές της. Αυτά είναι στοιχεία τα οποία δείχνουν ότι ο αγώνας των Κυπρίων μπορεί να έχει μια θετική έκβαση. Κατά την άποψή μας, από την επιτόπια μελέτη και συζήτηση που είχαμε, τα στρατηγικά επίδικα αυτού που θα λέγαμε σήμερα «το νέο κυπριακό πρόβλημα» είναι: o Πρώτον, να μπορέσει η Κύπρος να αποφύγει την παγίδευσή της στον φαύλο κύκλο «λιτότητας - ύφεσης χρέους» στον οποίο έχουμε παγιδευτεί εμείς. Εάν το αποφύγουν αυτό, οι όποιες θυσίες θα έχουν αποτέλεσμα. Εάν όχι, τότε ακόμη και μία λύση που μπορεί να φαίνεται θετική, κατά τη γνώμη μας, δεν θα είναι βιώσιμη. Άρα το πρώτο είναι να αποφύγουν τη λιτότητα, την ύφεση και την ανακύκλωση του προβλήματος. o Δεύτερο στρατηγικά επίδικο θέμα είναι να μπορέσουν να βρουν έναν τρόπο ομαλής μετάβασης στο νέο οικονομικό μοντέλο - γιατί προφανώς η Κύπρος πρέπει να βρει ένα νέο οικονομικό σύστημα, αλλά αυτό πρέπει να γίνει με τρόπο ομαλό, να γίνει μέσα από μετασχηματισμούς και όχι με βίαιο τρόπο, καταστροφικό, όπως αυτόν που προέβλεπε η αρχική από-
φαση του Eurogroup, έναν τρόπο που κι εμείς εδώ τον έχουμε βιώσει. o Το τρίτο στρατηγικά επίδικο ζήτημα είναι να μη χάσουν τον εθνικό έλεγχο πάνω στους φυσικούς πόρους τους, να μπορέσει δηλαδή η Κύπρος να αξιοποιήσει της φυσικούς της πόρους με τρόπο που η ίδια θα κρίνει ότι είναι ο πιο επωφελής για τον ίδιο τον λαό της. o Και το τέταρτο, αλλά πρώτο σε σημασία, είναι η διαφύλαξη του δημοκρατικού δικαιώματος του κυπριακού λαού να έχει τον τελικό λόγο σε όλα τα ζητήματα. Νομίζω ότι αυτά είναι τα βασικά κομβικά θέματα. Τα δεύτερο σημείο αφορά βεβαίως το θέμα της χρηματοδότησης, το οποίο είναι υπαρκτό, διότι έχει καταστραφεί κεφάλαιο. Μην ξεχνάμε ότι και με το ελληνικό PSI και με το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων η Κύπρος έχει χάσει 4,5 δισ. ευρώ, πέρα από άλλες απώλειες. Άρα υπάρχει πρόβλημα. Η Κύπρος όμως έχει δυνατότητες και ακριβώς αυτό καθιστά με μία έννοια πιο απαράδεκτη την πρόταση που έγινε από το Eurogroup διότι αγνόησε τις δυνατότητες της Κύπρου να βρει άλλες λύσεις. Και προς αυτή την κατεύθυνση εργάζονται τούτη την ώρα οι πολιτικές δυνάμεις στην Κύπρο. Είδαμε ότι υπάρχει τρόπος να βρεθούν πόροι από το εσωτερικό της Κύπρου για να καλυφθούν οι άμεσες ανάγκες του 2013, ίσως και του 2014. Βεβαίως αυτό δεν αρκεί, αλλά ίσως επιλύοντας τα άμεσα προβλήματα να υπάρξει ο χρόνος για διάλογο και για μια πιο ριζική και ολοκληρωμένη λύση στην πορεία. Γενικά για μια ριζική λύση, η φύση του κυπριακού προβλήματος, ο ειδικός του έως ένα βαθμό χαρακτήρας απαιτεί τη σύμπραξη τριών παραγόντων: της Κύπρου, πριν από όλα, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και της Ρωσίας. Νομίζουμε ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις και η αμοιβαιότητα των συμφερόντων που καθιστά μια τέτοια τριμερή συνεργασία ως τη βάση πάνω στην οποία μπορούν να υπάρξουν εναλλακτικοί δρόμοι οι οποίοι να εξασφαλίσουν το κριτήριο της δικαιοσύνης και της βιωσιμότητας της κυπριακής οικονομίας και κοινωνίας. Το τρίτο σημείο, στο οποίο θα ήθελα να αναφερθώ, είναι ότι θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πλήρως τις
Όσο μικρή και αν είναι μια χώρα, μπορεί να διαπραγματευτεί, μπορεί να διεκδικήσει καλύτερες λύσεις καταστροφικές συνέπειες που θα είχε τυχόν υλοποίηση των αποφάσεων του Eurogroup: Θα φύγουν μαζικά κεφάλαια, θα μπει η Κύπρος σε μια περίοδο απροσδιόριστης διάρκειας καχεξίας, ύφεσης, πιστωτικής συρρίκνωσης. Θα καταστραφεί ο κρίσιμος πυλώνας που χρηματοδοτεί σήμερα την Κύπρο και είναι οι συνεργατικές τράπεζες, τα λεγόμενα ταμιευτήρια. Θα υπάρξουν σοβαρές αρνητικές συνέπειες και για την Ελλάδα. Πρέπει να υπάρξει από την Τράπεζα της Ελλάδας ή άλλον φορέα πλήρης μελέτη όλων των πιθανών συνεπειών για τα ελληνικά συμφέροντα από τις αποφάσεις του Eurogroup ή όποιας άλλης πρότασης κατατίθεται από την τρόικα. Οι συνέπειες θα υπάρξουν λόγω του γεγονότος ότι υπάρχουν ελληνικές καταθέσεις στην Κύπρο, ελληνικές τράπεζες στην Κύπρο, έχουν υπάρξει και δάνεια ελληνικών τραπεζών, αλλά και λόγω του γεγονότος ότι υπάρχουν τρία υποκαταστήματα
κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα με δάνεια, με χορηγήσεις, με προβλήματα. Επίσης, συνέπειες για την Ελλάδα από το ότι, αν στην Κύπρο αποδειχθεί ότι δεν υπάρχει ασφάλεια καταθέσεων, δεν θα υπάρχει ασφάλεια καταθέσεων ούτε στην Ελλάδα ούτε στην Ισπανία, αλλά και σε καμιά άλλη ευρωπαϊκή χώρα, αφού θα επικρέμαται το ενδεχόμενο κούρεματος των καταθέσεων. Τέλος, οι συνέπειες θα είναι ευρύτερες σ’ όλη την Ευρώπη και σ’ όλο τον κόσμο. Δεν είναι τυχαίο ότι στο ΔΝΤ, με πρωτοβουλία του εκπροσώπου της Βραζιλίας, έχει τεθεί θέμα για αυτές τις αποφάσεις. Από το ότι δηλαδή και το κούρεμα των καταθέσεων εντάσσεται στα μέσα με τα οποία επιχειρείται να επιρριφθούν οι συνέπειες της κρίσης σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Σημειώνω επίσης το γεγονός ότι η ίδια η κ. Λαγκάρντ επεσήμανε τον συστημικό χαρακτήρα της Κύπρου αλλά και τις αρνητικές επιπτώσεις που θα έχει αυτή η απόφαση. Τέλος, δεν μπορούμε να αδιαφορήσουμε για τις δηλώσεις που γίνονται στη Ρωσία από κορυφαίους πολιτικούς παράγοντες, όπως ο πρόεδρος και ο πρωθυπουργός. Άρα μιλάμε για ένα πρόβλημα με τεράστιες κοινωνικές, οικονομικές αλλά και γεωπολιτικές επιπτώσεις και στην Κύπρο, και στην Ελλάδα, και στην Ευρώπη, και διεθνώς. Γι’ αυτό και ο αγώνας του κυπριακού λαού, αντί-
στοιχα, έχει μια ευρύτερη σημασία. Yπάρχουν δυνατότητες, είτε με αυτό που κι εμείς από την αρχή της κρίσης είχαμε πει, το «λαϊκό ομόλογο», με μια μορφή εσωτερικού δανεισμού, μπορούν να εξασφαλισθούν πόροι οι οποίοι να βοηθήσουν στην πρώτη φάση. Υπάρχουν επίσης στην Κύπρο πόροι των ασφαλιστικών ταμείων ευτυχώς εκεί δεν κουρεύτηκαν όπως εδώ- που θα μπορούσαν να συμβάλουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Τέλος, η Κύπρος έχει το πλεονέκτημα των βέβαιων εσόδων από την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου. Άρα μπορεί να υπάρξει ομόλογο με υποθήκη τα έσοδα από την εκμετάλλευσή του. Ανεξάρτητα από την τελική έκβαση που θα έχει η όλη υπόθεση -που ευχόμαστε να είναι ριζική λύση, δηλαδή όχι απλώς μια λύση καλύτερη εντός της τρόικας, που και αυτή θα είχε την αξία της- θεωρώ ότι η κρίση της Κύπρου, όπως επίσης και η κρίση της Ελλάδας, επιβεβαιώνει βασικές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Επιβεβαιώνει ότι το πρόβλημα που ζούμε σήμερα στην Ελλάδα, προχθές στην Ισπανία, τώρα στην Κύπρο είναι εκφράσεις μιας ευρύτερης συστημικής ευρωπαϊκής κρίσης. Άρα χρειάζονται συνολικές λύσεις και όχι λύση από χώρα σε χώρα μόνο. Δεύτερον επιβεβαιώνεται η θέση ότι όσο μικρή και αν είναι μια χώρα, λόγω των δομικών αλληλεξαρτήσεων που υπάρχουν κυρίως εντός της Ευρωζώνης, η χώρα μπορεί να διαπραγματευτεί, μπορεί να διεκδικήσει λύσεις καλύτερες, αυτό ακριβώς που ζούμε στην Κύπρο και που δεν είχαμε εδώ στην Ελλάδα την ευκαιρία να ζήσουμε μέχρι τώρα, αλλά που είμαστε σίγουροι ότι θα ζήσουμε στο μέλλον. Τρίτο συμπέρασμα είναι και τα όρια των εθνικών λύσεων. Ότι δηλαδή η όποια λύση και την Κύπρο θα μπορέσει να αποβεί πραγματικά βιώσιμη αν υπάρξουν ευρύτερες αλλαγές στην Ευρώπη ή αν υπάρξουν πολιτικές μετατοπίσεις στις χώρες που έχουν ομοειδή προβλήματα. Γι’ αυτό νομίζω ότι η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ, που από την αρχή της κρίσης έχει κατατεθεί, για την ανάγκη συμμαχίας των λαών του Νότου και περαιτέρω με τους εργαζόμενους του Βορρά, είναι ο στρατηγικός δρόμος για να υπάρξει μια πραγματικά εναλλακτική απάντηση στην κρίση.
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
8
Η απόφαση του Εurogroup για «κούρεμα» των καταθέσεων στην Κύπρο έχει ανοίξει έναν κύκλο συζητήσεων για τα αίτια αυτής της απόφασης, η οποία προφανώς αυξάνει τους συστημικούς κινδύνους για τη σταθερότητα του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος και κατ’ επέκταση και για τους όρους βιωσιμότητας του κοινού νομίσματος. Ένα μεγάλο μέρος των εξηγήσεων έχει ανιχνεύσει προφανή (ή και όχι προφανή) γεωπολιτικά συμφέροντα που αφορούν από τους δρόμους της ενέργειας μέχρι τη θέση της Ρωσίας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, δεδομένα τα οποία στήνουν έναν καμβά κατανόησης, για παράδειγμα, του γιατί η Ρωσία αποκλείστηκε από τις διαδικασίες απόφασης. Ωστόσο, δεν ερμηνεύονται κατ’ αυτό τον τρόπο σημαντικά δεδομένα και της όλης διαδικασίας που ακολουθήθηκε αλλά και πλευρές της διαδικασίας αποκλεισμού της Ρωσίας. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα στρατηγικό δίλημμα το οποίο έχει επισημανθεί εδώ και καιρό και αφορά την ευρωπαϊκή στρατηγική διαχείρισης της κρίσης του 2008. Το πλέγμα πολιτικών οι οποίες επιβάλλονται οδηγούν στο σπιράλ ύφεση - ελλείμματα - αύξηση του χρέους. Η αύξηση του χρέους αφορά όλη την Ευρώπη, καθώς αυξάνουν τα διακρατικά δάνεια, καθώς οι ανάγκες του ESM είναι μεγαλύτερες από τις υπάρχουσες δυνατότητες παρέμβασής του, καθώς η ΕΚΤ παρεμβαίνει όλο και πιο ενεργητικά. Πίσω από όλα αυτά είναι οι ανάγκες χρηματοδότησης της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας, καθώς μπαίνουν στον υφεσιακό κύκλο και στον κύκλο απομόχλευσης. Το Σύμφωνο Δημοσιονομικής Σταθερότητας και οι ίδιες αγορές ομολόγων «επιβάλλουν» τη μείωση του δημόσιου χρέους, πλην αυτό αυξάνει. Επομένως, με βάση την τρέχουσα στρατηγική, το γενικευμένο «κούρεμα» των δημόσιων χρεών φαίνεται αναπόφευκτο ή διαφορετικά καθίστανται κοινωνικά και πολιτικά αναπόφευκτες ριζοσπαστικές επιλογές μίας άλλης πορείας, σαν αυτές που περιγράφονται από τις προγραμματικές επεξεργασίες του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ. Στη βάση αυτών των στρατηγικών διλημμάτων και της υφεσιακής πορείας η πολιτική νομιμοποίηση της ευρωπαϊκής στρατηγικής (που θεωρητικά «έρχεται» από την ιδιάζουσα εκδοχή της γερμανικής παράδοσης στον νεοφιλελευθερισμό) συνεχώς αποδομείται. Για παράδειγμα, πλέον αποτελεί σχεδόν κοινή παραδοχή ότι μετά τις γερμανικές εκλογές η νέα γερμανική ηγεσία θα πρέπει να πάρει μέτρα που να αντιμετωπίζουν αυτά τα προβλήματα ακόμη και στο εσωτερικό της Γερμανίας, εν όψει μάλιστα των συνταγματικών περιορισμών για τα ελλείμματα το 2016) - και
ΚΥΠΡΟΣ
Κύπρος: Μία νέα ευρωπαϊκή στρατηγική; ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΛΑΠΑΤΣΙΩΡΑ
δεν μπορεί να απαντήσει στο ερώτημα με τρόπο που να μην είναι συνδυασμένος με την ύφεση και την ανεργία (για την αποδόμηση του ευρωπαϊκού κοινωνικού και εργασιακού υποδείγματος δεν συζητάμε, αποτελεί αδιαπραγμάτευτο στρατηγικό στόχο) για μακρύ χρονικό διάστημα, που εγείρει εύλογες ανησυχίες για την κοινωνική και πολιτική σταθερότητα σε μία σειρά χωρών, ακόμη και του πυρήνα, της Ευρώπης. Πόσο θα κρατήσει η διαδικασία της απομόχλευσης στο τραπεζικό σύστημα, στα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις; Πρόκειται για κεντρικό ερώτημα που συνοδεύει πλέον αυτή τη στρατηγική. Με βάση αυτά τα στρατηγικά, κεντρικά διακυβεύματα της τρέχουσας ευρωπαϊκής στρατηγικής, η λύση μίας γρήγορης διαδικασίας απομόχλευσης, η οποία θα φέρει πιο γρήγορα αποτελέσματα, φαίνεται αρκετά ελκυστική από αρκετές πλευρές, παρά τους κινδύνους της. Μία τέτοια λύση σημαίνει γενίκευση του διαχωρισμού σε καλές και κακές τράπεζες, αλλά αυτό το εργα-
Το «όχι» της κυπριακής Βουλής ήταν πολύ ισχυρότερης σημασίας στην Ευρώπη από όσο φαίνεται με μια πρώτη ματιά και οι συνέπειές του δεν έχουν ακόμη καταγραφεί
λείο έχει δημοσιονομικό κόστος το οποίο ανεβάζει το δημόσιο χρέος ή εμπλέκει την ΕΚΤ και τον ESM με έναν τρόπο που αδυνατίζει τις δυνατότητες επιβολής πειθάρχησης σε πολιτικές που απαιτεί, για παράδειγμα, το Δημοσιονομικό Σύμφωνο Σταθερότητας, πολιτικές που η λιτότητα που επιβάλλουν συνοδεύεται από έντονα πολιτικά και κοινωνικά συγκρουσιακά στοιχεία. Σε αυτήν την περίπτωση το «κούρεμα» των απαιτήσεων που έχουν οι πιστωτές των τραπεζών από τις τράπεζες (μέτοχοι, ομολογιούχοι και καταθέτες) μοιάζει ελκυστικό και συνάδει με τον θεωρητικό ηθικό πυρήνα δικαιολόγησης που χρησιμοποιείται. Επιπλέον, αποτελεί έναν τρόπο χρηματοδότησης ο οποίος δεν αυξάνει άμεσα (αλλά έμμεσα και η ελπίδα είναι όχι σε μεγάλο βαθμό) το δημοσιονομικό κόστος και το δημόσιο χρέος ή τον όγκο χρηματοδότησης των κεντρικών τραπεζών. Παράλληλα, δημιουργεί και ένα νέο εργαλείο πειθάρχησης, το οποίο σε συνδυασμό με τον αυξημένο ρόλο της ΕΚΤ γίνεται εργαλείο εκβιασμού στοίχισης σε μνημονιακές πολιτικές είτε υπογράφονται είτε όχι Μνημόνια. Με αυτή τη λογική, η δήλωση Σόιμπλε «όποιος επενδύει τα χρήματά του σε χώρες που έχουν λιγότερους φόρους κι όπου ελέγχεται λιγότερο, όταν οι τράπεζες δεν είναι βιώσιμες, θα έχει προβλήματα» αρχίζει και αποκτά ένα φανερό νόημα, το οποίο δεν στοχεύει μόνο την Κύπρο. Δεν έχει τον κατηγορηματικό χαρακτήρα που είχαν οι δηλώσεις για τη μοναδικότητα του «κουρέματος» του δημόσιου χρέους της Ελλάδας και ρητά σχεδόν λέει ότι όσο ειδική και να είναι η Κύπρος, δεν είναι μοναδική επειδή αυτά τα ειδικά χαρακτηριστικά (φόροι, έλεγχος, βιωσιμότητα τρα-
πεζών) μπορεί να τα έχουν ή να τα αποκτήσουν και άλλες χώρες. Φαίνεται επομένως πολύ πιθανό ότι στην Κύπρο δοκιμάστηκε αυτή η νέα στρατηγική προσέγγιση. Φαίνεται επίσης ότι η επιμονή, μάλλον, του Κύπριου Προέδρου να επεκταθεί το «κούρεμα» των καταθετών και κάτω των 100.000 ευρώ, κόστισε στην επιβολή αυτής της στρατηγικής, στην κοινωνική και πολιτική νομιμοποίησή της. Ωστόσο, μάλλον έχει πέσει στο τραπέζι ως μία δόκιμη ιδέα και δεν θα φύγει εύκολα. Πρόκειται για μία ιδέα η οποία ενέχει σημαντικούς συστημικούς κινδύνους, πολύ μεγαλύτερους από αυτούς με τους οποίους ζούσαμε ως τώρα, οι οποίοι μπορούν να μετριαστούν μόνο μέσω ειδικών πολιτικών επιμερισμού του κόστους και στόχευσης των υποψηφίων «κουρεμένων». Με άλλα λόγια, μπροστά στο σημαντικό πολιτικό κόστος κατάρρευσης της νεοφιλελεύθερης ευρωπαϊκής στρατηγικής ξανά, άλλη μία φορά, πριν να επιτελέσει τον στρατηγικό στόχο, αυξάνεται η στάθμη κινδύνου.
Η δήλωση Σόιμπλε «όποιος επενδύει τα χρήματά του σε χώρες που έχουν λιγότερους φόρους και μη βιώσιμες τράπεζές θα έχει προβλήματα» αρχίζει και αποκτά ένα φανερό νόημα, το οποίο δεν στοχεύει μόνο την Κύπρο
Μεγεθύνονται οι κεντρομόλες και οι φυγόκεντρες δυνάμεις με διακύβευμα μία όλο και πιο βαθιά πειθάρχηση - μία όλο και πιο διαλυτική κρίση από τη μία πλευρά ή μία ανατροπή αυτών των πολιτικών από την άλλη, με όλο και πιο βαθιά χαρακτηριστικά. Σε αυτό το πλαίσιο το «Όχι» της κυπριακής Βουλής ήταν πολύ ισχυρότερης σημασίας στην Ευρώπη από όσο φαίνεται με μια πρώτη ματιά και οι συνέπειές του δεν έχουν ακόμη καταγραφεί. Αν η παραπάνω προσέγγιση έχει βάση, τότε πώς δένεται με προφανείς γεωπολιτικούς υπολογισμούς; Πρώτον, οι γεωπολιτικοί υπολογισμοί, συμφέροντα και συγκρούσεις φτιάχνουν έναν γενικό ορίζοντα επιλογών (για παράδειγμα, «τι θεωρούμε Ευρώπη»;), πάνω στον οποίο εξυφαίνεται η στρατηγική διαχείρισης και όχι το «εργαλείο» το οποίο παράγει αποφάσεις όπως του Εurogroup της Παρασκευής. Δεύτερον, αποτελούν δευτερεύοντα στοιχεία ή καλύτερα επικαθοριστικά στοιχεία τα οποία συμμετέχουν στην ύφανση των συγκεκριμένων επιλογών. Επομένως, ο κύριος καμβάς είναι τα απολύτως επείγοντα και καθοριστικά για το επόμενο διάστημα ζητήματα που θέτει η ευρωπαϊκή στρατηγική, η οποία τόσο στον ορίζοντά της όσο και στις λεπτομέρειές της κάνει γεωπολιτικούς υπολογισμούς, αλλά αυτή τούτη η στρατηγική δεν μπορεί να εξηγηθεί μέσω των γεωπολιτικών υπολογισμών ή μέσω οικονομίστικων λογικών του τύπου «τελειώνουμε το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κύπρου για να μεταφερθούν κεφάλαια αλλού, (ειδικά για το μέγεθος αυτών των κεφαλαίων πρόκειται για εντελώς δευτερεύον ζήτημα σε σχέση με αυτά που συζητάμε). Βεβαίως, αυτή η απόφαση οδηγεί στο «τέλος» της μορφής της έκτασης, του ρόλου που είχε το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κύπρου. Αλλά από τη στιγμή που η Κύπρος στο δεδομένο ευρωπαϊκό περιβάλλον ήταν εκτός αγορών, εισερχόμενη σε ύφεση, αναζητώντας διακρατικά δάνεια και με ενεργοποιημένο τον κύκλο απομόχλευσης από όλα αυτά, το τέλος του ήταν θέμα χρόνου. Το ερώτημα που τέθηκε στην κυπριακή κοινωνία ήταν αν αυτό θα γινόταν στο πλαίσιο της κοινωνικής βαρβαρότητας που οδηγεί η τρέχουσα ευρωπαϊκή στρατηγική ή εκτός αυτής, με την οικοδόμηση ενός νέου κοινωνικού-οικονομικού υποδείγματος πιο ομαλά και συντεταγμένα σε βάθος χρόνου, σεβόμενη αυτή η διαδικασία και ο στόχος της τις κοινωνικές ανάγκες και όχι τις νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες που έχουν υποτάξει την Ελλάδα.
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
9
ΚΥΠΡΟΣ
Πώς θεωρείτε ότι θα επενεργήσει όλη αυτή η κατάσταση στο πολιτικό σκηνικό της Κύπρου; Στην Ελλάδα η κρίση είχε αποτέλεσμα την κατάρρευση του προηγούμενου πολιτικού σκηνικού.
ΣΤΑΥΡΟΣ ΕΥΑΓΟΡΟΥ Ο επικεφαλής Οικονομικής και Κοινωνικής Πολιτικής και αναπληρωτής κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΑΚΕΛ μιλά στην «Αυγή»
Το «όχι» είναι και για τα μελλοντικά υποψήφια θύματα «Θέλω να στείλω ένα μήνυμα στον ελληνικό λαό μέσω της ‘Αυγής’. Το ‘όχι’ του κυπριακού λαού δεν είναι ‘όχι’ μόνο για μας, δεν θέλουμε μόνο να περισώσουμε τις αποταμιεύσεις και τους κόπους μας. Είναι ‘όχι’ για τα υποψήφια μελλοντικά θύματα. Είναι ‘όχι’ για τους Ισπανούς, είναι ‘όχι’ για τους Πορτογάλους, είναι ‘όχι’ για τα αδέρφια μας τους Έλληνες» είπε ο Σταύρος Ευαγόρου, μέλος του Πολιτικού Γραφείου, επικεφαλής του Τμήματος Οικονομικής και Κοινωνικής Πολιτικής του ΑΚΕΛ και αναπληρωτής κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος. Τον συναντήσαμε στα γραφεία του ΑΚΕΛ, στην οδό Εζεκία Παπαϊωάννου, την ώρα που όλα τα σενάρια ήταν στο τραπέζι για το νέο σχέδιο του κουρέματος των καταθέσεων. Ο κ. Ευαγόρου μάς μίλησε για το Eurogroup, για τις πιέσεις που δέχεται η Κύπρος, για την αναξιοπιστία του κ. Αναστασιάδη και βέβαια για τις εναλλακτικές προτάσεις του ΑΚΕΛ. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΙΑΜΑΛΗ
Πώς εξηγείτε την ιστορία με το Eurogroup; Πρέπει να πούμε πως πρόκειται για άδικη και πρωτοφανή απόφαση, αντιοικονομική, επικίνδυνη και αντιευρωπαϊκή. Στα χρονικά της παγκόσμιας οικονομικής Ιστορίας είναι η πρώτη φορά που επιβάλλεται κούρεμα καταθέσεων. Εκείνο το οποίο εμπερικλείει είναι ουσιαστικά η μετατροπή της Κύπρου σε πειρα-
Επί μήνες διαβάζαμε διάφορα δημοσιεύματα περί «φορολογικού παραδείσου» της Κύπρου και, αφού προετοίμασαν το έδαφος, έφτασαν στην εισήγηση για το κούρεμα των καταθέσεων
ματόζωο των αναζητήσεων της τρόικας και του Eurogroup. Πειραματόζωο είχε γίνει και η Ελλάδα αναφορικά με το κούρεμα του χρέους. Τώρα πάνε το πείραμα πιο πέρα, το εξέλιξαν και πειραματίζονται σε άλλο επίπεδο. Ουσιαστικά επιχειρούν να υπεξαιρέσουν τις αποταμιεύσεις, τον κόπο και τον μόχθο ενός λαού. Γιατί το κάνουν; Θεωρείτε πως το αποφάσισαν «έτσι ξαφνικά»; Ο καυγάς είναι για το πάπλωμα. Το πάπλωμα είναι βέβαια οι Ρώσοι, τα ρωσικά κεφάλαια, οι ρωσικές πολιτικές επιρροές, οι σχέσεις των Ρώσων με το φυσικό αέριο και η εδραίωσή τους σε μια χώρα - μέλος της Ευρωζώνης, με την έννοια της φιλικής και επιχειρηματικής παρουσίας. Έλεγαν οι της τρόικας και στο Eurogroup ότι στην Κύπρο γίνεται ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Αυτά όλα τα είχαν σχεδιάσει εδώ και καιρό. Επί μήνες διαβάζαμε στα «έγκυρα» έντυπα, από τους Financial Times μέχρι τον Economist, διάφορα δημοσιεύματα περί «φορολογικού παραδείσου» της Κύπρου και, αφού
προετοίμασαν το έδαφος, έφτασαν στην εισήγηση για το κούρεμα των καταθέσεων, εγχώριων και ξένων. Σήμερα όλα αυτά τα «έγκυρα» έντυπα καταδικάζουν την απόφαση του Eurogroup. Διερωτώμεθα, λοιπόν, πώς μιλούν για ξέπλυμα στην Κύπρο όταν εμείς έχουμε την πλέον έγκυρη έκθεση, που είναι η έκθεση της ΜοneyVal, η οποία τοποθετεί την Κύπρο σε ό,τι αφορά τα μέτρα που λαμβάνονται για να αποφεύγεται το ξέπλυμα χρήματος σε πολύ καλύτερη θέση από τη Γερμανία. Την ίδια στιγμή θέλουν να χτυπήσουν τα κεφάλαια των Ρώσων ολιγαρχών στην Κύπρο. Η Ολλανδία, που έχει τριπλάσια ρώσικα κεφάλαια στις τράπεζές της, δεν τους ενοχλεί; Το Λουξεμβούργο μήπως; Τουλάχιστον άλλες τέσσερις χώρες της Ε.Ε. έχουν τον ίδιο ή και χαμηλότερο φορολογικό συντελεστή από την Κύπρο, αυτές όμως δεν τις κατηγορούν για ξέπλυμα. Όλα αυτά τα απαντήσαμε. Δεν άκουγαν τίποτα. Πήγαμε στη γερμανική Βουλή να ενημερώσουμε για να αποφύγουμε τα χειρότερα και όλα τα πολιτικά κόμματα, με εξαίρεση την Die Linke, όταν αποκλείαμε το κούρεμα, μας χλεύαζαν. Ήταν προγραμματισμένο. Ο στόχος είναι ξεκάθαρος. Το μοντέλο ανάπτυξης που έχτισε ο κυπριακός λαός τα τελευταία είκοσι χρόνια, δηλαδή η Κύπρος ως χρηματοοικονομικό κέντρο στην Ανατολική Μεσόγειο, θέλουν να εξαφανιστεί από τον χάρτη. Για να γίνει αυτό, έπρεπε να διώξουν τους Ρώσους. Από τη μέρα που ακούστηκε η είδηση για κούρεμα καταθέσεων, ακόμη και να το αποφύγουμε, η ζημιά έχει γίνει. Βλέπουμε τη Ρωσία να είναι λίγο αμήχανη και να υπαναχωρεί. Πώς εξηγείτε τη στάση της; Δεν τους αδικώ, είναι μία εχθρική ενέργεια. Οι Ευρωπαί-
οι εταίροι μας επέλεξαν να χτυπήσουν τους Ρώσους παίζοντας με γήπεδο την Κύπρο. Τα μηνύματα που έρχονται από τη Μόσχα -σε μας τουλάχιστον- είναι θετικά. Οι Ρώσοι ενδιαφέρονται να βοηθήσουν, αποφεύγοντας φυσικά το κούρεμα και κάποια άλλα ζητήματα για να διατηρήσουν την παρουσία τους στην Κύπρο. Εναπόκειται στη δική μας κυβέρνηση το κατά πόσο θέλει και, κατά τη γνώμη μου, η κυβέρνησή μας επιθυμεί να ακολουθήσει τον δρόμο της τρόικας. Εκείνο που επιχειρούν σήμερα είναι να χρυσώσουν το χάπι του κουρέματος με «πιο λάιτ» μέτρα. Προετοιμάζονται να παρουσιάσουν αυτά τα «πιο λάιτ» μέτρα, για τα οποία μιλάτε, τα οποία θα έρθουν μαζί με το κούρεμα ως την καλύτερη δυνατή εναλλακτική. Ποιες είναι οι εναλλακτικές προτάσεις του ΑΚΕΛ; Θα καταψηφίσει ξανά; Eμείς έχουμε καταψηφίσει και θα καταψηφίσουμε οτιδήποτε έχει σχέση με κούρεμα. Η πρόταση του ΑΚΕΛ είναι ξεκάθαρη και κινείται πάνω σε κάποιους βασικούς άξονες: Απόσυρση της αίτησης ένταξης στον μηχανισμό στήριξης, να κάνουμε ως λαός θυσίες, να απεμπλακούμε από την τρόικα και τα μέτρα της και με ίδιους πόρους, οι οποίοι υπάρχουν, να εξυγιάνουμε και να ανακεφαλαιοποιήσουμε τις τράπεζές μας. Tην ίδια στιγμή, από τρίτες χώρες, φίλες χώρες, σε συνεργασία και με ίδιους πόρους, μπορούμε και το δημόσιο χρέος να αναχρηματοδοτήσουμε και τις τράπεζες να ανακεφαλαιοποιήσουμε για να διώξουμε την τρόικα. Ναι, κάποιοι πρέπει να τιμωρηθούν και θα τιμωρηθούν για όσα έκαναν και έφεραν την οικονομία του τόπου εκεί που την έφεραν.
Κάθε κρίση και κοινωνιολογικά και οικονομικά, αν την αναλύσουμε, φέρνει μαζί της και διαφοροποίηση στο πολιτικό σκηνικό. Ίσως να μην τη δούμε αύριο, αλλά οι ζυμώσεις ήδη γίνονται και θα ακολουθήσουν κι άλλες. Πιστεύω ότι και η εικόνα και η θέση που επιχείρησε να χτίσει ο κ. Αναστασιάδης προεκλογικά για το κόμμα του έχει καταρρεύσει. Τους πήρε δεκαπέντε μόνο μέρες για να καταρρεύσει ο μύθος τους. Έχω εδώ, και θέλω να σας δείξω, τις δηλώσεις του πριν συμφωνήσει το κούρεμα: μέχρι και δύο μέρες πριν, έλεγε «όχι στο κούρεμα», «όχι στις ιδιωτικοποιήσεις», «όχι στο κούρεμα των των αξιογράφων των τραπεζών» «επαναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου»... Τελικά είπε ναι σε όλα, δέχτηκε και το κούρεμα, δέχθηκε και την αύξηση του εταιρικού φόρου. Όλα όσα είχε δεσμευτεί να κάνει τα αναίρεσε σε ένα δεκαπενθήμερο. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος λίγες ώρες πριν γίνει γνωστό το κούρεμα δεσμευόταν απο ραδιοφώνου πως «δεν τίθεται θέμα κουρέματος». Αντιστάσεις μηδέν, δυστυχώς. Η συντριπτική πλειονότητα του κυπριακού λαού διά των αντιπροσώπων του στην κυπριακή Βουλή έχει καταψηφίσει. Το ΑΚΕΛ είχε πει «όχι» από την πρώτη στιγμή και αυτό ήταν ξεκάθαρο. Ελπίζω να παραμείνουν συνεπή και τα υπόλοιπα κόμματα. Βλέπετε εκλογές; Όχι, έχουμε ένα εντελώς διαφορετικό σύστημα στην Κύπρο. Δεν τίθεται θέμα ψήφου εμπιστοσύνης στο προεδρικό σύστημα. Υπάρχει ξεκάθαρος διαχωρισμός εξουσιών.
Το μοντέλο ανάπτυξης που έχτισε ο κυπριακός λαός τα τελευταία είκοσι χρόνια θέλουν να εξαφανιστεί από τον χάρτη
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
10
ΚΥΠΡΟΣ OI EΡΩΤΗΣΕΙΣ
Πώς κρίνετε την απόφαση του Eurogroup για «κούρεμα» των καταθέσεων στην Κύπρο και την αντίδραση της κυπριακής Βουλής; Υπάρχουν δυνατότητες εναλλακτικής λύσης; Ποια είναι τα περιθώρια διαπραγμάτευσης μετά τις πρώτες αντιδράσεις από ΕΚΤ και Γερμανία; Πώς κρίνετε τη στάση της κυβέρνησης Σαμαρά στο Eurogroup και μετά την απόφαση της κυπριακής Βουλής; ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΠΑΚΟΣ
ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ:
ΚΩΣΤΑΣ ΜΕΛΑΣ:
Θετική η αντίδραση της Κύπρου στην παράλογη απόφαση του Eurogroup Η απόφαση του Eurogroup έχει χαρακτηριστεί ως παράλογη από όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η απόφαση αυτή δεν προκάλεσε σοκ μόνο στην Κύπρο αλλά και σε όλες τις χώρες της ευρωζώνης. Σπάζοντας το «ταμπού» της εγγύησης των καταθέσεων μέχρι τις 100.000 ευρώ, οι κυρίαρχες δυνάμεις στην Ευρώπη έχουν δημιουργήσει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα. Δεν αποτελεί πλέον η τραπεζική αποταμίευση μια σίγουρη τοποθέτηση. Είναι έτσι πολύ πιθανό οι πολίτες να τοποθετούν τα χρήματά τους αλλού (π.χ. σε χρυσό, ακίνητα, ακόμα και κάτω από το στρώμα), με συνέπεια την όξυνση των προβλημάτων ρευστότητας και ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας συνολικά. Αυτή η διάχυτη αβεβαιότητα, εκτός των άλλων, μπορεί να οδηγήσει και σε απροθυμία των πολιτών να καταβάλλουν τους φόρους τους, ασκώντας περαιτέρω πιέσεις στα δημόσια οικονομικά κάθε χώρας. Η αντίδραση της Κυπριακής Βουλής στο μέτρο του «κουρέματος», ανεξάρτητα από την οπτική γωνία κάθε κόμματος, αποτελεί αναμφισβήτητα μια θετική εξέλιξη. Και αυτό όχι μόνο γιατί οι Κύπριοι απέρριψαν μια ήδη αποτυχημένη οικονομική πολιτική αλλά και σε όρους δημοκρατίας. Είναι η πρώτη φορά από το ξέσπασμα της κρίσης που ένα εθνικό κοινοβούλιο αντιδρά στις αποφάσεις των κυρίαρχων ευρωπαϊκών δυνάμεων, αναζητώντας μια διαφορετική λύση. Είναι σίγουρο ότι θα αναζητηθούν εναλλακτικές λύσεις από τις κυρίαρχες δυνάμεις πάντα βέβαια στο πλαίσιο της ασκούμενης πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτή, όμως, η προσέγγιση ενέχει και ένα πολύ ση-
Τίποτα δεν είν
μικών αδυναμιών της Ευρωζώνης. Και σε αυτή τη συνολική λύση, πρέπει να δούμε πώς θα φορολογείται ο μεγάλος πλούτος, πώς θα περιοριστεί το ξέπλυμα του μαύρου χρήματος, πώς θα αντιμετωπιστούν οι φορολογικοί παράδεισοι αλλά και ο φορολογικός ανταγωνισμός μεταξύ χωρών που πάντα λειτουργεί σε βάρος των πιο φτωχών στρωμάτων.
μαντικό ρίσκο ακόμα και για τις ίδιες τις ελίτ. Όσο συνεχίζουν να λαμβάνουν τέτοιες αποφάσεις τόσο περισσότερο αυξάνεται ο συστημικός κίνδυνος. Μια εναλλακτική δεν μπορεί να περιοριστεί στο που θα βρούμε τα 6 ή 7 δισ. ευρώ που λείπουν. Αφενός, γιατί μετά από όλη τη συζήτηση που έχει γίνει για τον πολλαπλασιαστή και άλλες αστοχίες των μνημονίων, δεν έχουμε καμία εγγύηση ότι το συγκεκριμένο ποσό οδηγεί σε βιωσιμότητα του χρέους. Αφετέρου, γιατί το κυρίαρχο είναι πώς θα αποφευχθεί η παγίδα χρέους και άρα πρέπει να μιλήσουμε για το μοντέλο ανάπτυξης. Άρα η εναλλακτική λύση που μας ζητάει η κυβέρνηση έπρεπε να είχε προετοιμαστεί εδώ και καιρό υπό μια πιο συνολική οπτική γωνία και σε συμμαχία με άλλες χώρες. Μια πραγματικά εναλλακτική λύση, έτσι, είναι μια συμμαχία των χωρών που βρίσκονται υπό καθεστώς Μνημονίου, αναλαμβάνοντας δράση και πιέζοντας τα όργανα της Ε.Ε. για μια ριζική αλλαγή πολιτικής, μακριά από τη λιτότητα και προτάσσοντας τη διόρθωση των δο-
Η τρικομματική κυβέρνηση έχει οχυρωθεί πίσω από μια διπλωματική στάση, με την επίσημη γραμμή «στηρίζουμε τις αποφάσεις της Κύπρου». Με αυτό προσπαθεί να κρύψει την αμηχανία της, καθώς η άρνηση της κυπριακής Βουλής εκθέτει ανεπανόρθωτα τη μέχρι σήμερα στάση της. Θα χρειαστεί πλέον αρκετό θράσος να μιλήσουν τα στελέχη και οι βουλευτές της συγκυβέρνησης για το πόσο αναγκαίο είναι να ψηφίζονται μέτρα με τη μορφή του κατεπείγοντος, αλλιώς δεν θα πάρουμε τη δόση, ότι δεν έχουμε διαπραγματευτική δύναμη κ.λπ. Είναι δεδομένο επίσης ότι η ελληνική κυβέρνηση υποστήριξε αυτή την παράλογη πρόταση, αφού η απόφαση του Eurogroup ήταν ομόφωνη. Και εδώ τίθεται το ερώτημα: Δεν αντέδρασε ο κ. Στουρνάρας στο άκουσμα της πρότασης για το κούρεμα των καταθέσεων; Δεν αντέδρασαν ούτε οι ομόλογοί του από την Ισπανία, την Πορτογαλία κ.λπ.; Δεν κατάλαβε κανείς τις μακροχρόνιες επιπτώσεις αυτής της απόφασης στο πιστωτικό σύστημα πανευρωπαϊκά αλλά και τους κινδύνους που θέτει για την ίδια την Ευρωζώνη; Η αξιοθρήνητη στάση των χωρών του Νότου επαναφέρει την ανάγκη αλλαγής των συσχετισμών και της οικοδόμησης συμμαχιών μεταξύ των λαών και των κινημάτων για την ανατροπή αυτής της καταστροφικής πολιτικής.
Η απόφαση επιδέχεται κριτική σε δύο επίπεδα: το πρώτο αφορά στο ότι πρόκειται για μέτρο το οποίο ποιοτικά μεταβάλλει άρδην το πλαίσιο λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού τομέα και συνεπώς και της οικονομίας γενικότερα. Σήμερα η συγκεκριμένη απόφαση ως τέτοια αλλά και το ότι θίγεται ακόμη και το υποτιθέμενο εγγυημένο ποσό θέτει εν αμφιβόλω τη βασική λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος όπως το γνωρίζαμε τουλάχιστον τα τελευταία 80 έτη. Επομένως βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια εντελώς νέα κατάσταση όπου τίποτε δεν είναι σίγουρο και ασφαλές. Ενώ λόγω των αλλεπάλληλων χρηματοπιστωτικών κρίσεων των τελευταίων ετών, οι κυβερνήσεις των αναπτυγμένων χωρών της Δύσης υποτίθεται ότι εργάζονται προς την κατεύθυνση «ρύθμισης» των λειτουργιών του χρηματοπιστωτικού συστήματος έτσι ώστε οι καταθέσεις να «αφεθούν έξω» από τις πολύπλευρες και αυξημένου κινδύνου λειτουργίες της Επενδυτικής Τραπεζικής, ξαφνικά η απόφαση του Eurogroup διαλύει τη βεβαιότητα της εξασφάλισης των καταθέσεων. Το δεύτερο επίπεδο αφορά στο ότι την τελευταία περίοδο στις χώρες του Νότου χρησιμοποιούνται μέσα, προκειμένου να επέλθει η λεγόμενη «δημοσιονομική προσαρμογή», τα οποία επίσης είναι πρωτάκουστα στις
ευρωπαϊκές χώρες, όπως: περικοπές μισθών, συντάξεων, εργασιακών δικαιωμάτων, κ.λπ. Τώρα προστίθεται για πρώτη φορά και ένα ποιοτικά νέο: η «κατάσχεση» των καταθέσεων όλων ανεξαιρέτως των πελατών των τραπεζών - όχι μόνο εκείνων που, όπως προβλέπει η φορολογική νομοθεσία, βαρύνονται με κάποιο οικονομικό έγκλημα. Η απόφαση, επίσης, σηματοδοτεί ότι πλέον δεν υπάρχουν όρια στις δυνητικές «κατασχέσεις» οι οποίες μπορούν να συμβούν στο μέλλον όχι μόνο στις τραπεζικές καταθέσεις αλλά και στην υπόλοιπη κινητή και ακίνητη περιουσία του καθενός. Η «κατάσχεση» όλων, δικαίων και αδίκων, ανάγεται σε εργαλείο οικονομικής πολιτικής. Η αντίδραση της κυπριακής βουλής μπορεί να κριθεί στο πλαίσιο του πολιτικού παιγνίου μεταξύ Κύπρου και Eurogroup (Γερμανίας). Θεωρώ ότι ήταν αναγκαία ως πρώτη απάντηση, αλλά ίσως αποδειχτεί μη ικανή να μεταβάλλει τα δεδομένα, διότι δεν φαίνεται ότι αποτελούσε το πρώτο βήμα μιας καλά προετοιμασμένης στρατηγικής αντιμετώπισης των πραγματικών προβλημάτων εντός ενός δεδομένου πλαισίου καταμερισμού ισχύος. Κάθε χώρα έχει ιδιομορφίες και ιδιοτυπίες. Έτσι και η Κύπρος. Εξ αυτού προκύπτουν και οι πιθανές δυνατότητες εναλλακτικών λύσεων. Αναφέρω: η Κύπρος δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Έχει ιδιαίτερες σχέσεις με τη Ρωσία. Βρίσκεται σε εξέλιξη η ανακάλυψη φυσικών πόρων σε συνεργασία με ισραηλινές και αμερικανικές εταιρΕίες. Υπάρχουν εγχώρια θεσμικά υποκείμενα (Εκκλησία της Κύπρου) τα οποία, όπως φαίνεται θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην ανεύρεση των απαιτουμένων ποσών. Όμως φοβούμαι ότι το ονομαζόμενο Σχέδιο Β, θα έπρεπε να ήταν έτοιμο και αν το δυνατόν να είχε ήδη εφαρμοσθεί αρκετό καιρό πριν, όταν τα προβλήματα ήταν ήδη γνωστά αλλά
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
11
ΚΥΠΡΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ:
Το πρόβλημα αφορά όλη την Ευρωζώνη Είναι αποτέλεσμα της συστηματικής άρνησης εκ μέρους της ευρωπαϊκής ηγεσίας ότι το πρόβλημα είναι συστημικό και αφορά ολόκληρη την Ευρωζώνη. Όσο εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν την κάθε κατάρρευση ως «ιδιαίτερη» περίπτωση, τόσο εγκλωβίζονται σε «λύσεις» που τελικά ενισχύουν την κρίση. Ο Β. Σόιμπλε το λέει συνέχεια, κι ως προς την Ιρλανδία κι ως προς την Κύπρο (δύο περιπτώσεις πτώχευσης πολύ συγγενικές): «Να βρουν τρόπο να λύσουν από μόνες τους, οι χώρες αυτές, το πρόβλημά τους. Αν ο καθένας καθάριζε το μέρος του πεζο-
αι σίγουρο και ασφαλές δεν είχαν λάβει τη σημερινή διάσταση. Τώρα τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα διότι η εμπιστοσύνη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κύπρου έχει βληθεί ανεπανόρθωτα.
Φοβούμαι ότι το ονομαζόμενο Σχέδιο Β θα έπρεπε να ήταν έτοιμο και να είχε ήδη εφαρμοστεί αρκετό καιρό πριν... Τώρα τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα διότι η εμπιστοσύνη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κύπρου έχει βληθεί ανεπανόρθωτα
Η αντίδραση των Γερμανών είναι δεδομένη. Θα παραμείνουν στις θέσεις τους. Μόνο όταν ο συστημικός (αν υπάρξει) κίνδυνος γίνει ολοφάνερος θα μετακινηθούν και πάλι όχι όπως οι πραγματικές ανάγκες επιβάλλουν. Η Γερμανία θέλει να «σώσει» την Κύπρο με τους όρους της. Εδώ έχει σύμμαχο και το ΔΝΤ. Βασικός όρος η αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος με βάση τους μέσους ευρωπαϊκούς όρους. Δεδομένου ότι η απόφαση του Eurogroup ήταν ομόφωνη, η κυβέρνηση Σαμαρά συμφώνησε στην πρόταση. Δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να πράξει διαφορετικά, διότι έτσι θα έθετε εν αμφιβόλω την πολιτική την οποία ακολουθεί και υποστηρίζει μέχρι σήμερα. Συνεπώς, δέσμια της ακολουθούμενης οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα, πώς θα συμβούλευε την Κύπρο να διαπραγματευθεί με άλλους όρους; Ήδη διαχέεται στην επικράτεια η αντίληψη ότι η Ελλάδα παραδόθηκε άνευ όρων.
Το νέο κυπριακό δράμα δεν θα είχε εξελιχθεί σε τραγωδία, αν η Ευρωζώνη αντιμετώπιζε συστηματικά τη συστημική της κρίση - π.χ. αν η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών γινόταν απευθείας από το ESM και οι μετοχές του πέρναγαν σε αυτό... Οι κυβερνήσεις Αθηνών και Λευκωσίας πρέπει να αδράξουν αυτή τη χρυσή ευκαιρία να θέσουν στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων το θέμα
δρομίου που βρίσκεται έξω από το σπίτι του, το πεζοδρόμιο θα ήταν καθαρό». Αυτή η νοοτροπία οδηγεί τον κ. Σόιμπλε και την Ευρώπη στην παγίδα αποφάσεων σαν αυτή που ανακοινώθηκε πρόσφατα για την Κύπρο. Αν πράγματι η Κύπρος πρέπει μόνη της να βγάλει το φίδι από την τρύπα (με μοναδική ευρωπαϊκή αρωγή ένα μνημονιακό δάνειο από την Ε.Ε.), τότε πράγματι δεν γινόταν να μην υπάρξει «κούρεμα» καταθέσεων. Θα ήταν εγκληματικό να μην υπάρξει. Από την άλλη, είναι εξίσου εγκληματικό να αγγιχτούν οι καταθέσεις κάτω των 100 χιλιάδων ευρώ, δεδομένου ότι το κυπριακό κράτος τις έχει εγγυηθεί. Εν συντομία, το νέο κυπριακό δράμα δεν θα είχε εξελιχθεί σε τραγωδία, όπως εξελίσσεται, αν η Ευρωζώνη αντιμετώπιζε συστηματικά την συστημική της κρίση -π.χ. αν η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών γινόταν απευθείας από το ESM και οι μετοχές του πέρναγαν σε αυτό. Αυτό όμως δεν φαίνεται να γίνεται. Οπότε, η Κύπρος, όπως και οι υπόλοιπες χώρες της περιφέρειας που πτώχευσαν, αναγκάζεται να δανειστεί για να πληρώσει τα σπασμένα των τραπεζών της. Είναι απαραίτητο σε αυτή τη διαδικασία να μην υποχρεωθούν οι φορολογούμενοι να σηκώσουν όλο το βάρος των μεγαλοκαταθετών - να πληρώσουν οι μεγαλοκαταθέτες το μερίδιό τους. Την ίδια στιγμή είναι εγκληματικό να ζητούν από τους μικροκαταθέτες, με λογαριασμούς κάτω των 100 χιλιάδων, να αποδεχθούν την παραβίαση του συμβολαίου που έχει το κυπριακό κράτος μαζί τους (ότι οι καταθέσεις τους είναι εγγυημένες από το Δημόσιο). Αυτό που οπωσδήποτε μπορεί να γίνει, και εύκολα μάλιστα, είναι να αφήσουν
ανέπαφες τις καταθέσεις κάτω των 100 χιλιάδων ευρώ και, εφόσον η ΕΚΤ και η Γερμανία απαιτεί κατάσχεση 5,8 δισ. από τις καταθέσεις, τα χρήματα αυτά να προκύψουν από την κατάσχεση του 15,5% των καταθέσεων σε λογαριασμούς με καταθέσεις άνω το 100.000. Παράλληλα, οι κυβερνήσεις Αθηνών και Λευκωσίας πρέπει να αδράξουν αυτή τη χρυσή ευκαιρία να θέσουν στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων το θέμα της άμεσης ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών στο ESM -όπως ακριβώς αποφασίστηκε στη Σύνοδο του Ιουνίου 2012, πριν η γερμανική πλευρά ακυρώσει αυτή τη συμφωνία. Είμαι σίγουρος ότι αν το κάνουν αυτό οι κ.κ. Σαμαράς και Αναστασιάδης, δειλά-δειλά στην αρχή, αλλά όλο και πιο έντονα, θα τους υποστηρίξουν η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία. Και τότε το παιχνίδι θα αλλάξει καθοριστικά. Θλιβερή. Με ποιο δικαίωμα άφησε τον άπειρο Ν. Αναστασιάδη να επιλέξει την καταστροφική ρύθμιση της κατάσχεσης καταθέσεων που εγγυάται το κυπριακό κράτος; Δεν κατανόησε ότι αυτό θα ήταν καταστροφικό, όχι μόνο για την Κύπρο, αλλά και για την Ελλάδα, την Ισπανία, τη χειμαζόμενη περιφέρεια γενικότερα; Αν μη τι άλλο, τα πρόσφατα γεγονότα θα πρέπει, επιτέλους, να πείσουν τον κ. Σαμαρά ότι έχει ιερό καθήκον να εγκαταλείψει το Δόγμα Παπακωνσταντίνου («να κάνουμε τα καλά παιδιά, να πάρουμε την επόμενη δόση κι έχει ο Θεός»).
* Ο Γιάννης Βαρουφάκης είναι Professor of Economics - Division of Political Economy, Department of Economics, University of Athens,14 Evripidou Street, Athens 10559, Greece Visiting Professor - Lyndon B. Johnson Graduate School of Public Affairs, University of Texas, Austin, USA
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
12 ΤΟ PLAN A ΤΟΥ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Σε αναμμένα... κάρβουνα για τις τράπεζες
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΓΟΥΡΙΔΗΣ
Στο 1,5 δισ. το κόστος ανακεφαλαιοποίησης των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα
Έντονη ανησυχία επικρατεί στις τάξεις του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης, αλλά και των τραπεζών, καθώς οι ραγδαίες εξελίξεις στην Κύπρο αλλάζουν ώρα με την ώρα τα σχέδια της ελληνικής πλευράς. Πάντως, όλοι οι ελλαδικοί κύκλοι δίνουν τον τόνο της ετοιμότητας για απορρόφηση των εν Ελλάδι κυπριακών τραπεζών (Λαϊκής, Κύπρου, Ελληνικής), αν και, όπως φαίνεται, δεν... καλοδέχτηκαν τα σχέδια της κυπριακής πλευράς για «σπάσιμο» της Λαϊκής Τράπεζας σε «καλή» και «κακή». Την ίδια ώρα, «μετρούν» τις όποιες συνέπειες μιας τέτοιας απόφασης, εάν αυτή εφαρμοστεί εν τέλει, ενώ δηλώνουν πως έχουν εξεταστεί όλα τα ενδεχόμενα.
Το σχέδιο
Η λύση πακέτο και οι διεκδικητές
Όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά...
Σύμφωνα με πληροφορίες η ελληνική πολιτική ηγεσία προκρίνει την πώληση πακέτο των εν Ελλάδι δραστηριοτήτων των κυπριακών τραπεζών, αφού η συγκεκριμένη η λύση δείχνει να εξυπηρετεί τη διαμόρφωση ενός περισσότερο ισορροπημένου χαρτοφυλακίου. Υπενθυμίζεται
ότι η Εθνική έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για την απόκτηση των στοιχείων ενεργητικού και παθητικού μόνο της Τράπεζας Κύπρου, όπως αρχικά και η Alpha Bank, η οποία υπέβαλε τελικά νέα προσφορά για το σύνολο των ελληνικών δραστηριοτήτων. Αντίστοιχη προσφορά έχει
καταθέσει και η Πειραιώς. Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα η Alpha και η Πειραιώς διεκδικούν με αξιώσεις το χαρτοφυλάκιο στην Ελλάδα των τριών κυπριακών τραπεζών, ενώ εφεδρική λύση αποτελεί η εξαγορά των υποκαταστημάτων των κυπριακών πιστωτικών ιδρυμάτων από το νέο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο. Η απόφαση των Κυπρίων να προχωρήσουν άμεσα στην κατάθεση νομοσχεδίου για την εξυγίανση της Λαϊκής Τράπεζας σηματοδότησε και την έναρξη της διαδικασίας απόσχισης και πώλησης της εν Ελλάδι δραστηριότητάς της. Για τον λόγο αυτό στο υπουργείο Οικονομικών πραγματοποιήθηκε συνεδρίαση του Συμβουλίου Συστη-
Διπλά εκτεθειμένη η κυβέρνηση εν όψει επιστροφής της τρόικας ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
Εκτεθειμένη σε δύο μέτωπα -και έναντι των πολιτών και έναντι της τρόικας- παραμένει η κυβέρνηση 14 ημέρες πριν από την επιστροφή των ελεγκτών ΔΝΤ, Ε.Ε. και ΕΚΤ (πιθανότατα στις 7 Απριλίου). Απέναντι στους πολίτες, η κυβέρνηση παραμένει εκτεθειμένη είτε για επιμέρους μνημονιακές πολιτικές, όπως π.χ. η εισήγηση Στουρνάρα να εισπραχθεί και εφέτος το τέλος ακινήτων μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ (στην προκειμένη περίπτωση παραμένει εκτεθειμένη και έναντι της νομιμότητας, αφού παρατείνει στην τριετία έναν κατά τα άλλα... «έκτακτο» φόρο) είτε συνολικά την ακολουθούμενη πολιτική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του δεύτερου σκέλους είναι το νέο «σπάσιμο νεύρων» της κοινής γνώμης για μία δόση που υποτίθεται ότι είχε εγκριθεί και μάλιστα είχε γίνει αποδεκτή με διθυράμβους. Πρόκειται για
μικής Ευστάθειας για την αξιολόγηση των δεδομένων. Στο συμβούλιο συμμετείχαν ο υπουργός Οικονομικών Γιάννης Στουρνάρας, ο υπουργός αναπληρωτής Χρήστος Σταϊκούρας, ο διοικητής της ΤτΕ Γιώργος Προβόπουλος, ο πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κώστας Μποτόπουλος και ανώτερα υπηρεσιακά στελέχη.
τη δόση του Μαρτίου των 2,8 δισ. ευρώ που αναμένεται να εγκριθεί από το πρώτο Euro Working Group του Απριλίου, για να αρχίσει το επόμενο «θρίλερ» κατατρομοκράτησης των πολιτών για τη μεθεπόμενη δόση των 6 δισ. ευρώ. Αυτό το «θρίλερ» συνιστά και το δεύτερο μέτωπο στο οποίο είναι εκτεθειμένη η κυβέρνηση, δηλαδή απέναντι στην τρόικα, αφού οι τροϊκανοί ελεγκτές δεν είδαν τώρα δύο προαπαιτούμενα, όπως είναι: o Αφενός, η ετοιμασία των οργανογραμμάτων για όλο το Δημόσιο, δηλαδή και τους 680.000 υπαλλήλους. o Αφετέρου το πλάνο των 25.000 απολύσεων έως το τέλος του έτους. Και ενώ στην πρόσφατη σύσκεψή τους στο Μέγαρο Μαξίμου οι τρεις πολιτικοί αρχηγοί εστίασαν στην κινητικότητα των δημοσίων υπαλλήλων, που αποτελεί προαπαιτούμενο για την επόμενη δόση, εκτιμώντας πως οι αποχωρήσεις θα περιοριστούν στους επίορκους, τους αδι-
καιολογήτως απόντες και όσους έχουν προσληφθεί με πλαστά πιστοποιητικά, στα δημόσια οικονομικά οι εξελίξεις είναι το λιγότερο αποκαρδιωτικές. Παράδειγμα τέτοιων εξελίξεων είναι η παραδοχή εκ μέρους του ίδιου του αρμόδιου υφυπουργού Οικονομικών Γ. Μαυραγάνη από του βήματος της Βουλής ότι οι μεγάλοι οφειλέτες του Δημοσίου εξακολουθούν να μην πληρώνουν (και ειδικά μάλιστα όταν χιλιάδες πολίτες δεν μπορούν να περάσουν τον μήνα τους εξαιτίας της επαχθέστατης υπερφορολόγησης). «Είναι γεγονός ότι τα αποτελέσματα της Επιχειρησιακής Μονάδας Είσπραξης για την περίοδο 01.05.2012 έως 31.08.2012 ήταν ο έλεγχος 459 υποθέσεων με μεγάλη συνολική ληξιπρόθεσμη οφειλή και εξ αυτής εισπράχθηκε πολύ χαμηλό ποσοστό» ανέφερε ο Γ. Μαυραγάνης. Αλλά και στον προϋπολογισμό, όπου απεικονίζεται το σύνολο της δη-
Όσον αφορά το βασικό σχέδιο της ελληνικής πλευράς, το ΤΧΣ έχει δεσμευμένο το ποσό των 1,5 δισ. ευρώ, το οποίο απαιτείται για την ανακεφαλαιοποίηση των στοιχείων ενεργητικού και παθητικού που διαθέτουν στην Ελλάδα οι τρεις κυπριακές τράπεζες. Συνολικά οι κυπριακές τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα μέσω υποκαταστημάτων έχουν χορηγήσει δάνεια ονομαστικής αξίας περίπου 24 δισ. ευρώ, ενώ διατηρούν καταθέσεις ύψους περίπου 13,5 δισ. ευρώ. Με βάση το κύριο πλάνο της Ελλάδας, οι κυπριακές τράπεζες θα μεταβιβάσουν το σύνολο των εν Ελλάδι δραστηριοτήτων τους (καταστήματα, προσωπικό, στοιχεία ενεργητικού και παθητικού) αφού πρώτα τις ανακεφαλαιοποιήσουν και σχη-
ματίσουν προβλέψεις για δάνεια που να αντιστοιχούν στο δυσμενές σενάριο της Pimco. Ως εκ τούτου, επί δανείων ονομαστικής αξίας 24 δισ. ευρώ οι προβλέψεις θα ανέλθουν σε περίπου 8 δισ. ευρώ. Έτσι το δανειακό χαρτοφυλάκιο πωλείται στο 67% της ονομαστικής του αξίας, μαζί με τις καλύψεις του, με αποτέλεσμα το καθαρό δανειακό χαρτοφυλάκιο (χορηγήσεις μείον οι προβλέψεις) να διαμορφώνεται σε 16 δισ. ευρώ. Το σταθμισμένο ενεργητικό μετά τη διενέργεια των παραπάνω προβλέψεων αναμένεται να διαμορφωθεί σε 15 δισ. ευρώ και θα χρειαστεί κεφάλαια περίπου 1,5 δισ. ευρώ για να πληροί τις προδιαγραφές που θέτει η Τράπεζα της Ελλάδος. Αξίζει να σημειωθεί πως τα ανωτέρω κεφάλαια θα τα δώσουν αρχικά οι κυπριακές τράπεζες, αλλά με βάση το σχέδιο θα εισπράξουν από τον αγοραστή το 50% των κεφαλαίων που έβαλαν. Έτσι οι δύο χώρες θα... μοιραστούν την ανακεφαλαιοποίηση, καθώς οι μεν κυπριακές τράπεζες θα βάλουν 750 εκατ. ευρώ, ενώ η εγχώρια τράπεζα που θα αγοράσει τις εν Ελλάδι δραστηριότητές τους άλλα τόσα.
ΠΑΡΩΔΙΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΣ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ 487 ΕΚΑΤ. ΟΤΑΝ Η ΥΣΤΕΡΗΣΗ ΤΩΝ ΕΣΟΔΩΝ ΕΙΝΑΙ 206 ΕΚΑΤ. ΕΥΡΩ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΔΙΜΗΝΟ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ μοσιονομικής πολιτικής, η κατάσταση δεν είναι καλύτερη, παρά τη «μαγική εικόνα» με το πρωτογενές πλεόνασμα 487 εκατ. ευρώ που εμφανίζει ο προϋπολογισμός το πρώτο δίμηνο του έτους. Και τούτο λόγω της υστέρησης κατά 206 εκατ. ευρώ που εμφανίζουν τα έσοδα προ επιστροφών φόρων. Η παρωδία προϋπολογισμού από το πρώτο κιόλας δίμηνο με τις επιστροφές φόρου να αντιστοιχούν μόλις στο 20% των προβλεπομένων στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα επιστροφών για το α’ δίμηνο (96 εκατ. ευρώ έναντι στόχου 489 εκατ. ευρώ), όταν μάλιστα τα «φέσια» που την ίδια στιγμή έχει φορέσει το Δημόσιο στους ιδιώτες υπερβαίνουν τα 9 δισ. ευρώ, δείχνει και την όποια αξιοπιστία της εμφάνισης της «καλής» εικόνας του κρατικού προϋπολογισμού που ανακοινώθηκε. Εξ ίσου όμως αμφισβητούν τη βασιμότητα αυτή και άλλα μεγέθη, όπως είναι λ.χ. το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων: μόλις στα 279 ε-
κατ. ευρώ περιορίσθηκαν τα κονδύλιά του έναντι στόχου διμήνου για 600 εκατ. ευρώ - δηλαδή δεν εκταμιεύθηκαν ούτε καν τα μισά χρήματα! Με τέτοιες επιλογές οι οποίες αν μη τι άλλο ενισχύουν την ύφεση, η κυβέρνηση «κατόρθωσε», σύμφωνα με τα οριστικά στοιχεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού για το δίμηνο Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου, να παρουσιάσει έλλειμμα στο ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού ύψους 789 εκατ. ευρώ έναντι ελλείμματος 495 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2012 και στόχου για έλλειμμα 2.630 εκατ. ευρώ. Όπως επίσης να μιλά για «πρωτογενές πλεόνασμα» ύψους 487 εκατ. ευρώ έναντι πλεονάσματος 368 εκατ. ευρώ το 2012 και στόχου για έλλειμμα 1.353 εκατ. ευρώ. Με αυτές τις εξελίξεις στα δημόσια οικονομικά, αναμένεται επανάληψη του γνώριμου σκηνικού «κατατρομοκράτηση πολιτών για τη δόση - νέα μέτρα».
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
13
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΑΦΑΖΑΝΗΣ:
Επανεξέταση χρειάζεται η θέση του ΣΥΡΙΖΑ για την Ευρωζώνη Πώς αξιολογείτε τη στάση του κυπριακού λαού και του κοινοβουλίου για το κούρεμα των καταθέσεων, κ. Λαφαζάνη; Η Κύπρος είπε ένα μεγάλο και περήφανο «όχι». Και αυτό το «όχι» το είπε πρώτα απ’ όλα και κυρίως ο κυπριακός λαός και έτσι δέσμευσε και την Κυπριακή Βουλή. Το «όχι», όμως, αυτό της Κύπρου δεν πρέπει να μείνει «μισό» ούτε να γίνει άλλοθι για να ακολουθήσουν τροϊκανές και μνημονιακές αναδιπλώσεις. Θα ήταν τραγικό, αδιανόητο και άθλιο να δανειστεί ή να πληρώσει σε μετρητά, με την καταλήστευσή του, ο κυπριακός λαός 17 δισ. για να ανακεφαλαιοποιηθούν οι ιδιωτικές τράπεζες και για να μπει η Κύπρος στην τυραννική κηδεμονία της τρόικας. Το «όχι» της κυπριακής Βουλής πρέπει τώρα να ολοκληρωθεί με ένα συνολικό «όχι» στην τρόικα και τα Μνημόνια και με ένα μεγάλο ναι στην εθνικοποίηση και εξυγίανση των κυπριακών τραπεζών και σε μια νέα προοδευτική πορεία μετασχηματισμών της Κύπρου σε σύγκρουση με τις δομές της Ευρωζώνης.
Ευρώπη των λαών και όχι της «ιεράς συμμαχίας» Πρέπει, μετά και τις εξελίξεις, να επανεξετάσει ο ΣΥΡΙΖΑ τη θέση του για την Ευρωζώνη; Και αν ναι, σε ποια κατεύθυνση; Ασφαλώς η θέση του ΣΥΡΙΖΑ για την Ευρωζώνη αλλά και την Ε.Ε. χρειάζεται επανεξέταση. Η Ευρωζώνη και η Ε.Ε. κατρακυλάνε ιλιγγιωδώς σε ένα ασταμάτητο κατήφορο αντιδραστικοποίησης, ο οποίος τις μετατρέπει σε υφεσιακή, κοινωνική και εργασιακή έρημο. Η Ευρωζώνη με τις δομές της έχει εξελιχθεί στο πιο αντιδραστικό τμήμα του καπιταλισμού, εντός του οποίου σηκώνονται όλο και πιο σκληρά τείχη διαίρεσης και ανισοτήτων και επικρατεί η πιο σκληρή ιμπεριαλιστική ιεραρχία και μια νέας μορφής αποκρουστική αποικιοποίηση. Φοβούμαι ότι η Ευρωζώνη αλλά και η Ε.Ε., εδώ που έχουν φθάσει, δεν μεταρρυθμίζονται, αλλά μόνο ανατρέπονται. Μια διαφορετική Ευρώπη μπορεί να προκύψει όχι ως ιερά συμμαχία των πιο επιθετικών κύκλων του καπιταλισμού σε κάθε χώρα, αλλά ως νέα προσπάθεια λαών που θα βαδίζουν σε προοδευτικούς και σοσιαλιστικούς δρόμους.
Δεν αρκεί η επιβεβαίωση των κεκτημένων Να τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα για ιδρυτικό συνέ-
Το «όχι» της Κύπρου δεν πρέπει να μείνει μισό, αντιθέτως πρέπει να ολοκληρωθεί με ένα συνολικό «όχι» προς την τρόικα και τα Μνημόνια, συστήνει ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, στη συνέντευξή του στην «Αυγή» της Κυριακής. Άποψή του είναι ότι, εδώ που έφθασαν Ευρωζώνη και Ε.Ε, δεν μεταρρυθμίζονται, αλλά μόνο ανατρέπονται, εξ ου και η πρότασή του για επανεξέταση της θέσης του ΣΥΡΙΖΑ έναντι των δύο αυτών ευρωπαϊκών θεσμών. Ταυτόχρονα ο συνομιλητής μας βάζει τους δικούς του... αστερίσκους ενόψει του ιδρυτικού συνεδρίου καθώς και του προσυνεδριακού διαλόγου, ενώ ζητά οι αιχμηρές θέσεις του κόμματος να μην λειανθούν. Στο κεφάλαιο των συμμαχιών, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος και βουλευτής Β’ Πειραιά επιμένει στη συνεργασία με ΚΚΕ και ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ενώ δηλώνει αντίθετος στη μετατόπιση του ΣΥΡΙΖΑ προς τα κεντροαριστερά, πολλώ μάλλον όταν οι συνεργασίες γίνονται με παλιά υλικά, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΝΙΚΟ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
δριο του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούνιο; Αν όχι, πότε, κατά την άποψή σας, πρέπει να γίνει; Οι ραγδαίες εξελίξεις καθιστούν ακόμα πιο κρίσιμο -και θα έλεγα ιστορικό για την πορεία της ελληνικής Αριστεράς και του τόπουτο επικείμενο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ. Το συνέδριο αυτό κατά τη γνώμη μου δεν πρέπει απλώς να επιβεβαιώσει τα κακώς εννοούμενα «κεκτημένα», αλλά να κάνει νέες καινοτόμες ριζοσπαστικές επεξεργασίες και να αναδείξει τολμηρές επιλογές που θα δώσουν στον ΣΥΡΙΖΑ την ικανότητα και τη δύναμη να διευθύνει μια νέα αποτελεσματική και νικηφόρα προσπάθεια για να βγούμε από την κρίση και να ανοίξουμε νέους προοδευτικούς και σοσιαλιστικούς ορίζοντες. Επομένως το θέμα δεν είναι αν το συνέδριο θα γίνει, που λέει ο
λόγος, ένα μήνα νωρίτερα ή αργότερα. Το θέμα που προέχει είναι να έχουμε ένα ουσιαστικό, απόλυτα δημοκρατικό και βαθιά συμμετοχικό συνέδριο, που θα προσφέρει τη δυνατότητα να δώσουν άνετα το «παρών» στις διαδικασίες, τις συζητήσεις και τις αποφάσεις του όλες οι οργανώσεις του ΣΥΡΙΖΑ, όλα τα μέλη του και όλος ο προοδευτικός αριστερός κόσμος. Προτάσσετε συχνά πυκνά την ανάγκη για δεύτερο κύμα ριζοσπαστικοποίησης, όταν άλλα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ υπογραμμίζουν την ανάγκη βίαιης ωρίμανσης. Είναι δύο σχέδια που αποκλίνουν; Κοινά σημεία δεν υπάρχουν; Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει έτσι κι αλλιώς κατακτήσει μεγάλους κοινούς τόπους θέσεων, πρακτικών και αντι-
Το «όχι» της κυπριακής Βουλής πρέπει τώρα να ολοκληρωθεί με ένα συνολικό «όχι» στην τρόικα και τα Μνημόνια και με ένα μεγάλο «ναι» στην εθνικοποίηση και εξυγίανση των κυπριακών τραπεζών και σε μια νέα προοδευτική πορεία μετασχηματισμών της Κύπρου σε σύγκρουση με τις δομές της Ευρωζώνης Να μην μετατοπιστούμε στα κεντροαριστερά, να μην χρησιμοποιήσουμε παλιά υλικά Φοβούμαι ότι η Ευρωζώνη αλλά και η Ε.Ε., εδώ που έχουν φθάσει, δεν μεταρρυθμίζονται, αλλά μόνο ανατρέπονται. Μια διαφορετική Ευρώπη μπορεί να προκύψει όχι ως ιερά συμμαχία των πιο επιθετικών κύκλων του καπιταλισμού σε κάθε χώρα, αλλά ως νέα προσπάθεια λαών που θα βαδίζουν σε προοδευτικούς και σοσιαλιστικούς δρόμους
λήψεων. Αυτό είναι το μεγάλο, κοινό, κατακτημένο έδαφος. Δεν πρέπει, όμως, να μείνουμε εδώ. Δεν αρκεί! Και δεν πρέπει αυτό το κατακτημένο με μεγάλες δυσκολίες και σκληρούς αγώνες κοινό έδαφος να το στρογγυλεύουμε όλο και περισσότερο με λείανση των αιχμών, των απόψεων και των πρακτικών μας, με την επιλεκτική εκφώνηση των θέσεών μας και με την αναδίπλωση από τις πιο αιχμηρές θέσεις μας. Αντίθετα, αυτό που επιβάλλουν οι εξελίξεις είναι ο ΣΥΡΙΖΑ να προχωρήσει ακόμα πιο τολμηρά, πιο καινοτόμα και πιο ριζοσπαστικά μπροστά. Το δεύτερο κύμα ριζοσπαστικοποίησης με κοινωνικούς, ταξικούς, εργατικούς και λαϊκούς όρους επιβάλλεται στον ΣΥΡΙΖΑ ως μια αμείλικτη ανάγκη για να καταστήσει πιο αιχμηρή, πιο συνεκτική, πιο πειστική και πιο ολοκληρωμένη, σπάζοντας φόβους και τρομοκρατικά διλήμματα, την κεντρική εναλλακτική προγραμματική του πρόταση αλλά και τις επιμέρους προγραμματικές του θέσεις. Επιβάλλεται, ακόμα, για να ανασυγκροτηθεί οργανωτικά ο ΣΥΡΙΖΑ, για να αποκτήσει δραστήριες οργανώσεις και να καταστεί ένα μεγάλο ριζοσπαστικό κόμμα των μελών του. Επιβάλλεται, επίσης, για να μπορέσει ο ΣΥΡΙΖΑ να συμβάλει πιο αποφασιστικά σε αυτό που μέχρι τώρα συνιστά την πιο αδύνατη πλευρά του: στην ανάπτυξη μεγάλων ενωτικών ταξικών λαϊκών αγώνων, χωρίς τους οποίους η κυβέρνηση της Αριστεράς είναι αδύνατη και, αν γίνει εφικτή, δεν θα μπορεί να προχωρήσει. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις καταγράφουν άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ. Με ποια πολιτική και συμμαχίες εκτιμάτε ότι μπορεί να γίνει πλειοψηφικό ρεύμα; Το στοίχημα σήμερα είναι να πάρει ο ΣΥΡΙΖΑ ένα άνετο και
σταθερό προβάδισμα έναντι της Ν.Δ. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ αποκτήσει αυτό το πλεονέκτημα, οι ανατρεπτικές εξελίξεις θα πάρουν τη μορφή χιονοστιβάδας και θα καταστήσουν πολύ γρήγορα πραγματικότητα μια κυβέρνηση της Αριστεράς. Το δεύτερο κύμα πολιτικής, προγραμματικής και κινηματικής ριζοσπαστικοποίησης ο ΣΥΡΙΖΑ το έχει ανάγκη ακριβώς για να συμβάλει τολμηρά σε μια αριστερή συμπαράταξη, σε μια νέα εμπιστοσύνη και σε μια νέα αφύπνιση του κοινωνικού πεδίου με καινούργιους μεγάλους εργατικούς και λαϊκούς αγώνες. Γιατί δίχως όλα αυτά στο προσκήνιο και σε εξέλιξη η Αριστερά δεν μπορεί να πάρει μια νέα δυναμική ώθηση ούτε να ταρακουνηθεί γερά και να αλλάξει ριζικά και ξανά το πολιτικό σκηνικό.
Να μη μετατοπιστεί προς την Κεντροαριστερά ο ΣΥΡΙΖΑ Βλέπετε σήμερα, επί τη ευκαιρία, πραγματικά περιθώρια συνεννόησης με την ηγετική ομάδα του ΚΚΕ και την ΑΝΤΑΡΣΥΑ; Περιθώρια συνεννόησης με δυνάμεις της Κεντροαριστεράς, εφόσον αυτές ταχθούν κατά του Μνημονίου, δεν υπάρχουν; Στο ΚΚΕ διεξάγεται εν όψει του 19ου Συνεδρίου του ένας πολύ ζωντανός, ουσιαστικός και γόνιμος διάλογος με την κατάθεση διαφορετικών απόψεων με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Νομίζω ότι αξίζει να παρακολουθήσουμε αυτόν τον διάλογο και να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα, αντί να κοιτάζουμε αφ’ υψηλού και συχνά να αφορίζουμε αυτό το κόμμα. Στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ, επίσης, αναπτύσσονται γόνιμοι προβληματισμοί και απόψεις. Οι ιδέες μιας μεγάλης και νικηφόρας συμπόρευσης και συμπαράταξης της Αριστεράς είναι επίκαιρες και όσο ποτέ αναγκαίες και δυνάμει ρεαλιστικές. Και κάνω λόγο για συμπαράταξη της Αριστεράς και όχι φυσικά της Κεντροαριστεράς. Κι αυτό όχι γιατί αποκλείω ενδεχόμενες συνεργασίες με δυνάμεις πέραν του ΚΚΕ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, αλλά γιατί, για να επιτευχθούν τέτοιες συνεργασίες, πρέπει οι συνεργαζόμενες δυνάμεις να μετατοπιστούν στην πράξη και στους αγώνες προς τα αριστερά και όχι ο ΣΥΡΙΖΑ να μετατοπιστεί κεντροαριστερά, ενώ, σε κάθε περίπτωση, δεν μπορούν να κτιστούν συνεργασίες με παλιά υλικά που χρησίμευσαν για να στερεωθούν τα νεοφιλελεύθερα και μετέπειτα μνημονιακά πειράματα του ΠΑΣΟΚ αλλά και ο σημερινός τρικομματικός κυβερνητικός συνεταιρισμός.
14 ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΑΡΗ
Η κρίση που ξέσπασε γύρω από τις κυπριακές τράπεζες, με την απόφαση του Eurogroup και την απόρριψη του σχετικού νομοσχεδίου από την κυπριακή Βουλή επιβεβαιώνει ή ακυρώνει την ελληνική και κυπριακή ευρωπαϊκή στρατηγική και την επιλογή της ένταξης στο ευρώ; Θα οδηγηθεί στον βωμό της θυσίας η κυπριακή οικονομία για να δικαιωθούν λανθασμένες επιλογές και ιδεοληψίες; Προφανώς είναι κρίσιμο το ερώτημα γιατί αφορά το μέλλον και βεβαίως τη στρατηγική αντιμετώπισης της σημερινής κρίσης. Απάντηση δεν μπορούμε να δώσουμε αν περιοριστούμε σε αναφορές στη σύγκρουση με την κυρίαρχη σήμερα πολιτική στην Ε.Ε. Γιατί καμία ένωση - κοινωνική, οικονομική και πολιτική - δεν υπάρχει χωρίς συγκρούσεις. Και εντός των κρατών αυτό δε γίνεται; Η προοπτική της εξόδου της Κύπρου από το ευρώ όλο και το επαναφέρουν - όχι απλώς οι λίγοι δηλωμένοι αντίπαλοι της Ένωσης - αλ-
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
AΡΘΡΑ
Την κρίση γεννά η αναβολή της ευρωπαϊκής ενοποίησης λά ηγετικά στελέχη των κυβερνήσεων, σε συνεδριάσεις μάλιστα των ευρωπαϊκών οργάνων. Και φθάνουν και στον εκβιασμό. Ο κίνδυνος είναι προφανής. Όλοι τον αντιλαμβάνονται. Και στην περίπτωση της Κύπρου κάθε αποσταθεροποίηση δεν είναι μόνον οικονομική, αλλά οδηγεί και στην υπονόμευση της ασφάλειάς της. Οι ισχυρισμοί του Σόιμπλε ότι η Κύπρος δεν αποτελεί συστημικό κίνδυνο για το ευρώ αποδείχθηκαν εκτός πραγματικότητας σε λίγες μέρες. Όπως και ότι δεν θα υπάρχει ευρωπαϊκό κόστος από την κλιμάκωση της κρίσης. Μάλιστα η αναστάτωση που έχει προκληθεί με την απόφαση του κουρέματος καταθέσεων κάτω των 100.000 ευρώ πλήττει και τις τράπεζες και τα όργανα της Ένωσης. Το κεντρικό και κρίσιμο θέμα που αναδεικνύεται είναι η αντίφαση ανάμεσα στο κοινό νόμισμα και στην καθυστέρηση της οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης. Το θέμα τέ-
θηκε, η προειδοποίηση υπήρχε πριν εισαχθεί το ευρώ: αν δεν προχωρήσει η πραγματική ενοποίηση θα γεννιούνται μεγάλες κρίσεις που θα απειλούν τη συνοχή. Αυτή η κριτική για την αναβολή της ενοποίησης,
Η προειδοποίηση υπήρξε πριν εισαχθεί το ευρώ: αν δεν προχωρήσει η πραγματική ενοποίηση θα γεννιούνται μεγάλες κρίσεις. Ελλάδα και η Κύπρος είναι υποχρεωμένες να συμμαχήσουν με όσους προωθούν την ενοποίηση όχι με εκείνους που προωθούν τη διάλυση
αυτή η προειδοποίηση δικαιώνεται. Τώρα που η Ε.Ε. έχει να αντιμετωπίσει τη κρίση χρέους και τη μείωση του οικονομικού της ρόλου. Η αντιπρόταση στη δημοκρατική, ομοσπονδιακή ενοποίηση είναι η πολιτική των εκβιασμών που σήμερα ακολουθείται. Οι ισχυροί δεν θέλουν να αναλάβουν κανένα - ή μεγάλο - κόστος και απαιτούν τα βάρη να τα επωμιστούν οι αδύναμες χώρες, εκείνες με τα προβλήματα. Οι κυβερνήσεις των ισχυρών χωρών δεν απολογούνται σε όλους τους πολίτες της Ένωσης, δεν επιδιώκουν να τους εκφράσουν, παρά μόνον να ικανοποιήσουν απαιτήσεις και επιδιώξεις εθνικού πλαισίου. Γι’ αυτό και με τις κινήσεις τους προκαλούν υπονόμευση της ίδιας της Ένωσης, του κοινού μέλλοντός της. Επομένως, η απόρριψη της πολιτικής των εκβιασμών μπορεί να γίνει αποτελεσματική αν συμβαδίζει με την υποστήριξη της ενοποίησης της Ένωσης. Και όχι με τη χαλάρω-
ση ή διάλυσή της. Εκτός ευρώ - Ε.Ε. και η Κύπρος και η Ελλάδα θα είναι σε πολύ δυσκολότερη θέση, να το πούμε ήπια. Η πρόσφατη κρίση το αποδεικνύει. Όσο υπάρχει ευρώ και Ε.Ε. τα συμφέροντα της Ελλάδας και της Κύπρου ταυτίζονται με την παραμονή και τη συμμετοχή. Το ξέρουμε, είναι, και θα είναι συμμετοχή με διαφωνίες - εύλογο αλλά και συγκρούσεις, ειδικά με τη πολιτική των εκβιασμών. Και η Ελλάδα και η Κύπρος για να έχουν αποτελεσματικό ρόλο στην Ε.Ε. είναι υποχρεωμένες να συμμαχήσουν με όσους προωθούν την ενοποίηση, με την υιοθέτηση - μέσα από διάλογο και συνεννόηση - κοινών ρυθμίσεων και πολιτικών σε όλους τους μεγάλους τομείς. Οι συμμαχίες το κεντρικό πρόβλημα, η κεντρική επιλογή. Με στόχο πολιτικές ηγεσίες πραγματικά ευρωπαϊκές. Αυτό είναι και το πλαίσιο στο οποίο μπορεί να βρεθεί μια βιώσιμη λύση που να μειώνει το πλήγμα που δέχθηκε και εκείνο που απειλεί την κυπριακή οικονομία. Όλα δείχνουν ότι προς αυτή την κατεύθυνση κινείται η Λευκωσία.
Η εξαφάνιση της Γαλλίας και η προέλαση των Γερμανών ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΡΗΣΤΟΥ
Επί προεδρίας Μπους και πρωθυπουργίας Μπλερ εκδηλώθηκε η επιχείρηση ενσωμάτωσης της ευρωπαϊκής πολιτικής στο ρεύμα του ατλαντικού νεοφιλελευθερισμού. Η επιβολή, ως προέδρου της Κομισιόν (το 2004), του Χ.Μ. Μπαρόζο, πιστού υπηρέτη των αμερικανικών συμφερόντων στην κορυφή της ευρωπαϊκής κυβέρνησης και οι πιέσεις για ένταξη όσο το δυνατόν περισσότερων προσαρτημένων στην αμερικανική σφαίρα επιρροής χωρών της ανατολικής Ευρώπης με σκοπό να αλλάξουν οι συσχετισμοί και το ευρωπαϊκό οικοδόμημα να στηρίζει τα πολιτικοοικονομικά σχέδια της κυρίαρχης ελίτ των ΗΠΑ, όπως την εξέφραζαν τότε οι Ρεπουμπλικάνοι, το ολοκληρώνουν οι Γερμανοί για δικό τους λογαριασμό! ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ο θεμελιώδης για τις ευρωπαϊκές ισορροπίες γαλλογερμανικός άξονας λειτουργούσε ικανοποιητικά, ανεξαρτήτως των εναλλαγών στην εξουσία σε Γαλλία και Γερμανία, προτάσσοντας τα ευρωπαϊκά συμφέροντα. Η δρομολογημένη δημιουργία του ευρώ, καθώς μόνο 11 χώρες κρίθηκε ότι είχαν τις προϋποθέσεις ένταξης στο κοινό νόμισμα, απέτρεψε τη βίαιη αλλαγή συσχετισμών. Για να περιοριστεί μάλιστα και
ρόλος των ατλαντιστών, θεσπίστηκε και η θέση προέδρου του Eurogroup, η οποία ανατέθηκε σε έναν δεξιό μεν, αλλά πιστό ευρωπαϊστή, τον Ζ.Κ. Γιούνκερ. Η ΑΝΟΔΟΣ του Σαρκοζί στη γαλλική προεδρία το 2007 σε συνδυασμό με την επάνοδο των Χριστιανοδημοκρατών στην εξουσία ειδικά μετά το 2009, χωρίς τη συμμετοχή των σοσιαλδημοκρατών, ήταν το κρίσιμο σημείο όπου άρχισε η μεγάλη ανατροπή και η σχεδιασμένη προέλαση της Γερμανίας να ηγεμονεύσει με τους δικούς της κανόνες και για τα δικά της συμφέροντα. Ποτέ άλλοτε οι ευρωπαϊκές χώρες δεν ήταν τόσο φτωχές σε πολιτική εκπροσώπηση. Ποτέ άλλοτε πρόσωπα διασυνδεδεμένα με τα υπερεθνικά κερδοσκοπικά κεφάλαια δεν κατείχαν τόσο υψηλές πολιτικές θέσεις στα ευρωπαϊκά κράτη, υπηρετώντας τους προστάτες τους, που πάντα είναι σε θέση να τους εκβιάζουν. Με τη βοήθεια των μαζικών Μέσων Ενημέρωσης καταφέρνουν μέχρι στιγμής να τρομοκρατούν και να ελέγχουν την κατάσταση, καθώς η λαβωμένη αριστερά του 20ού αιώνα, δεν έχει ακόμα καταφέρει να ανασυγκροτηθεί και να διατυπώσει την δικής της νέα εναλλακτική πρόταση. ΤΕΛΙΚΑ μόνο με την οικονομική της ισχύ, η Γερμανία, αφού έβαλε στο τσεπάκι της τον Σαρκοζί και ο διάδοχός του βιάζεται για να επιβεβαιώσει τον Αλέξη Τσίπρα που ευχήθηκε να
μην αποδειχθεί ένας νέος Ολαντρέου, ασκεί ανοιχτά και χωρίς προσχήματα την εξουσία της σε όλη την Ένωση. Ακόμα και οι χώρες δορυφόροι των ΗΠΑ, συνδέθηκαν τελικά στο γερμανικό άρμα, όπως η Πολωνία, που για ιστορικούς λόγους αντιτασσόταν στην γερμανική επιρροή. Η ετεροβαρής πολιτική των ΗΠΑ (ακόμη και επί Ομπάμα) να πουλάει -κυρίως- αμυντική προστασία σε μια ήπειρο που δεν κινδυνεύει απέξω, άνοιξε τον δρόμο στο νέο υπερόπλο, το χρήμα. Όπλο που οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν αριστοτεχνικά. ΠΑΡΑΒΙΑΖΟΝΤΑΣ βάναυσα τη συνθήκη του Μάαστριχτ (που έθετε ως δημοσιονομικά αποδεκτά όρια στόχους 3% για το έλλειμμα και 60%
Το μόνο βέβαιο σήμερα είναι πως η σκληρή γερμανική ηγεμονία θα οδηγήσει την Ε.Ε. στη διάλυση, χωρίς κανείς να μπορεί να προβλέψει τα κόστη των διαζυγίων και τις επανεκκινήσεις οικονομιών, με δικά τους πλέον νομίσματα
για το χρέος) δάνειζαν αφειδώς κεφάλαια για κατανάλωση, κυρίως των δικών τους εξαγωγικών προϊόντων, εισέβαλαν και με μεγάλες αλυσίδες λιανικής αποσπώντας και το εμπορικό κέρδος, με τελικό σκοπό να ελέγξουν τα εθνικά χρέη και μέσω αυτών τις χώρες ολόκληρες. Κυριάρχησαν, μοιράζοντας κέρδη και στους πιστούς φίλους τους, Ολλανδούς, Φινλανδούς, Αυστριακούς. Και ενώ σήμερα οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες καταγράφουν ρεκόρ κερδών, οι γαλλικές συρρικνώνονται, απολύουν, κλείνουν γραμμές παραγωγής, όπως και η Ford Ευρώπης σε Βέλγιο και Βρετανία. Το ίδιο συμβαίνει και με τις γαλλικές τράπεζες. ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ που δεσπόζει πλέον είναι αν αυτό που ζούμε σήμερα ως Ενωμένη Ευρώπη έχει μέλλον. Η απάντηση είναι πως, αν δεν προκύψουν σύντομα σοβαρές πολιτικές ανατροπές, δεν υπάρχει μέλλον. Οι αποσχιστικές τάσεις πολλαπλασιάζονται αφού η οικονομική ένωση δεν απόκτησε ενιαίους οικονομικούς κανόνες νοθεύοντας όλο και περισσότερο τον ισότιμο ανταγωνισμό. Η αρχική πολιτική μεταρρυθμίσεων και συγκλίσεων κατέληξε στη βίαιη απορύθμιση και απόκλιση μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Μπορεί η βιομηχανική Ιταλία με τις επιχειρήσεις της να δανείζονται τρεις και τέσσερις φορές ακριβότερα από τις γερμανικές, να ανταποκριθεί στον ανταγωνισμό; Την απάντηση
την λάβαμε στις πρόσφατες εκλογές. ΔΕΝ ΞΕΡΩ τι γνωρίζει και πόσο υπερβολικές είναι οι εκτιμήσεις του Ζ.Κ. Γιούνγκερ ο οποίος, σε συνέντευξη του στο περιοδικό Der Spiegel, προειδοποιεί: «Όποιος πιστεύει ότι δεν τίθεται πλέον το αιώνιο ερώτημα περί ειρήνης και πολέμου στην Ευρώπη, μπορεί να πλανάται οικτρά. Οι δαίμονες δεν έχουν φύγει, απλά κοιμούνται». Το μόνο βέβαιο είναι πως η σκληρή εθνική γερμανική ηγεμονία θα οδηγήσει στη διάλυση, χωρίς κανείς να μπορεί να προβλέψει τα κόστη των διαζυγίων και τις επανεκκινήσεις οικονομιών με δικά τους πλέον νομίσματα. Τα ισχυρά νομίσματα, πάντα είχαν τον πρώτο λόγο καθώς η αποταμιευτική ασφάλεια που προσέφεραν, ήταν ταυτόχρονα χρηματοδοτική αναπτυξιακή δύναμη. ΑΝ ΟΛΟΙ και ειδικότερα τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ της μεγαλύτερης δύναμης που μπορεί να ενώσει και να ηγηθεί του αγώνα για την απελευθέρωση και την ανασυγκρότηση του παραγωγικού και κοινωνικού ιστού, δεν αντιληφθούν σοβαρά τις δυσκολίες του εγχειρήματος, του πρώτου στην Ευρώπη, αν κάποιοι εξακολουθούν να φαντασιώνονται κλασικές αποτυχημένες συνταγές, ασκούμενοι επί χάρτου, όχι απλώς δεν θα νικήσουν, αλλά θα συντριβούν παίρνοντας στο λαιμό τους τη χώρα ολόκληρη. dchristou52@gmail.com
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
15
ΑΡΘΡΑ
Η άνιση διαπραγμάτευση και η σκιά των Βερσαλλιών ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΚΑΠΑΚΟΥ
ΠΟΛΛΕΣ φορές έχω υποστηρίξει από αυτές τις στήλες ότι η στρατηγική της Μέρκελ έχει αναλογίες με την πολιτική της συμφωνίας των Βερσαλλιών που επέβαλαν οι νικητές κατά της ηττημένης Γερμανίας μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ότι είναι υπαρκτός ο κίνδυνος εξαιτίας αυτής της τιμωρητικής πολιτικής οι επιπτώσεις στην Ευρώπη να είναι εξίσου επικίνδυνες. Οι δύο στρατηγικές έχουν ένα ανάλογο στοιχείο, παρά το ιστορικό χάσμα που τις χωρίζει και αυτό είναι η τιμωρητική πολιτική. ΟΙ ΣΥΜΜΑΧΟΙ (Βρετανία, Γαλλία, ΗΠΑ) με τη συμφωνία των Βερσαλλιών το 1919 επέβαλαν στην ηττημένη Γερμανία μια άνευ προηγουμένου οικονομική τιμωρία και ταπεινωτικούς όρους, οι οποίοι δεν μπορούσαν να υλοποιηθούν. Δεν είναι τυχαίο που τόσο ο Κέινς όσο και ο Λένιν, από διαφορετικές αφετηρίες, καυτηρίασαν τους όρους της συμφωνίας των Βερσαλλιών. Ο Κέινς έγινε διάσημος εκφράζοντας την πλήρη διαφωνία του με το βιβλίο: «Οι οικονομικές συνέπειες της ειρήνης». «Αν θέλουμε να αρμέξουμε τη Γερμανία, πρέπει πρώτα να μην την καταστρέψουμε», έλεγε προφητικά και αντιπρότεινε στους τρεις ηγέτες των νικητών, Κλενμανσό (Γαλλία), Ουίλσον (ΗΠΑ) και Λόιντ Τζορτζ (Βρετανία), να μειώσουν το ποσό των πολεμικών επανορθώσεων από 24 δισ. λίρες, μόλις σε 2 δισ.! Δυστυχώς δεν εισακούστηκε και τα αποτελέσματα τα είδαμε με την άνοδο του ναζισμού, που αιματοκύλησε τη «Σκοτεινή Ήπειρο». «Η συμφωνία των Βερσαλλιών είναι η μεγαλύτερη ληστεία στην ιστορία» έλεγε ο Λένιν. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ τυχαίο ότι τα δύο ανήσυχα πνεύματα των αρχών του 20ού αιώνα, ο Κέινς και ο Λένιν, συμπέσανε στην πολεμική τους στη συμφωνία των Βερσαλλιών, παρότι είχαν εντελώς διαφορετικές αφετηρίες. Σήμερα είναι πλέον κοινός τόπος ότι η τιμωρητική πολιτική της συμφωνίας των Βερσαλλιών είχε παταγώδη αποτυχία και διδάσκεται στις διεθνείς σχέσεις ως περίπτωση προς αποφυγή. Την περίοδο αυτή εγγράφεται και στο DNA των Γερμανών ο φόβος για τον πληθωρισμό εξαιτίας της έκδοσης πληθωριστικού χρήματος και η συσχέτισή του με την άνοδο του Χίτλερ. Μόνο που ο πληθωρισμός εκείνης της περιόδου είχε φτάσει στον... Θεό και δεν
είχε καμιά σχέση με ένα λογικό επίπεδο της τάξεως 3%-4%, που θα ροκάνιζε το χρέος. Η ΠΑΤΑΓΩΓΗΣ αποτυχία της συμφωνίας των Βερσαλλιών ήταν ο λόγος που μετά τη νίκη κατά της χιτλερικής Γερμανίας οι σύμμαχοι ακολούθησαν εντελώς διαφορετική πολιτική με τη συμφωνία του Λονδίνου, τις ρυθμίσεις της οποίας είχε προδιαγράψει ο Κέινς στην πολεμική του κατά των Βερσαλλιών. Η συμφωνία του Λονδίνου, που προέβλεπε αποζημιώσεις με ρήτρα ανάπτυξης, «κούρεμα» του χρέους και σχέδιο για την ανασυγκρότηση της Ευρώπης και της Γερμανίας, μαζί με τη συμφωνία του Μπρέτον Γουντς που είχε προηγηθεί, έθεσαν τις βάσεις για τη μεταπολεμική «χρυσή» τριακονταετία του καπιταλισμού. ΤΙ ΕΚΑΝΕ η Μέρκελ σχεδόν έναν αιώνα μετά, όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με την κρίση χρέους χωρών της Ευρωζώνης; Ακολούθησε μια σκληρή, τιμωρητική πολιτική κατά των λαών του Νότου, τους οποίους εμφάνισε ως αμέριμνους τζίτζικες που υποτίθεται ότι δεν ήταν πλέον διατεθειμένοι να χρηματοδοτούν οι ενάρετοι μέρμηγκες του Βορρά! Για μια εκδοχή της προτεσταντικής ηθικής, η τιμωρία του άσωτου Νότου συνιστά κάθαρση για παραδειγματισμό. Η αλήθεια όμως είναι ότι η Γερμανία επωφελήθηκε από τη δημιουργία της ευρωπαϊκής ενδοχώρας και την «ασωτία» του Νότου.
Η Κύπρος, πληγωμένη αλλά όρθια, επιχειρεί άνιση διαπραγμάτευση και δεν πρέπει να αφεθεί μόνη σε μια γεωπολιτική σκακιέρα που εμφανώς την υπερβαίνει. Δυστυχώς, η Αθήνα κωφεύει, ο Νότος παρακολουθεί αμήχανα, ενώ οι φωνές αλληλεγγύης δεν είναι ισχυρές
ΔΕΝ ΞΕΡΩ αν η Γερμανία καταδιώκεται από το βάρος της ιστορίας της, σπέρνοντας πάλι τον διχασμό στην Ευρώπη. Οι γενικεύσεις είναι λάθος και σε κάθε περίπτωση δεν συνιστούν ερμηνευτική αρετή, ωστόσο ειδικά η στρατηγική Μέρκελ με την τιμωρητική της πλευρά, δείγμα μιας ξεπερασμένης προτεσταντικής ηθικής, εμφανώς κατατείνει σε μια πολιτική που τορπιλίζει την προοπτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι πολιτική κυριαχίας και απορρύθμισης σε βάρος των δυνάμεων της εργασίας, της ρύθμισης, του έστω και ισχνού κοινωνικού κράτους. Το Βερολίνο προσπαθεί να συνθλίψει τη μικρή, πλην ανήσυχη Κύπρο, η οποία, με τη στάση αξιοπρέπειας που κρατά, άγγιξε τις καρδιές των Ελλήνων, των λαών του Νότου, αλλά και των ευαίσθητων πολιτών του Βορρά, που παραμένουν πιστοί στις αρχές του ουμανισμού και στις μεγάλες αξίες της γαλλικής επανάστασης. ΑΣΦΑΛΩΣ στην Κύπρο και το οικονομικό της μοντέλο πρέπει να αλλάξουν πολλά. Να μπουν φραγμοί στις off shore και στο μαύρο χρήμα, να περιοριστούν οι χρηματοπιστωτικές φούσκες και οι φορολογικοί παράδεισοι που κλέβουν οικονομικά γειτονικές χώρες. Γιατί όμως δεν το έκανε επί χρόνια η ΕΚΤ και οι άλλες εποπτικές αρχές και τώρα ζητείται από την Κύπρο μια βίαιη ταπείνωση, ενώ δεν ζητείται το ίδιο από το Λουξεμβούργο, τη Μάλτα, ή ακόμη και την ίδια τη Γερμανία, που εκμεταλλεύεται ένα σκλαβοπάζαρο 500.000 και πλέον εργαζομένων από πρώην ανατολικές χώρες, ευτελίζοντας το ευρωπαϊκό κεκτημένο και κάνοντας αθέμιτο ανταγωνισμό εις βάρος άλλων ευρωπαϊκών χωρών; Η ΚΥΠΡΟΣ, πληγωμένη αλλά όρθια, επιχειρεί άνιση διαπραγμάτευση και δεν πρέπει να αφεθεί μόνη σε μια γεωπολιτική σκακιέρα, η οποία εμφανώς την υπερβαίνει. Δυστυχώς η Αθήνα κωφεύει, ο Νότος παρακολουθεί αμήχανα και οι φωνές αλληλεγγύης δεν είναι ισχυρές. Με αυτά τα δεδομένα θα αποτελούσε μια ανάσα ακόμη και ένας συμβιβασμός, που θα αναιρεί, έστω και εν μέρει, την αρχική απόφαση του Eurogroup. «Οι λαοί αποστρέφονται εκείνους που τους κολακεύουν και θαυμάζουν εκείνους που δεν υποτάσσονται», έλεγε ο Θουκυδίδης. Κατά ένα μέρος η Κύπρος αποτελεί μια τέτοια περίπτωση και δεν πρέπει να αφεθεί να δώσει μόνη αυτή την άνιση μάχη.
Η αγορά των θυμωμένων Δεν είναι λίγοι και εδώ στην Ελλάδα που αναρωτιούνται: Πώς οι Κύπριοι τόλμησαν τέτοιο σάλτο μορτάλε; Πώς επέλεξαν ένα όχι με τόσο ρίσκο από την υπακοή, που θα τους κόστιζε μεν ακριβά, αλλά θα τους κρατούσε στη σιγουριά της ΟΝΕ; Πώς τα έβαλαν με την ισχυρή Γερμανία χωρίς να υπολογίσουν ότι οι ισχυροί είναι αδίστακτοι και γίνονται πιο αδίστακτοι μπροστά στην αμφισβήτηση της ισχύος τους; Πώς εν τέλει αποφάσισαν να ξεβολευτούν αντί να επιλέξουν μια στάση «σκάσε και κολύμπα», αφού μάλιστα τη μεγάλη ζημιά την είχαν πάθει άμα τη ανακοινώσει της φονικής απόφασης του Eurogroup; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι -οικονομικοί, πολιτικοί, κοινωνικοί- πίσω από το τόλμημα. Δεν μπορεί να υπάρχει αμφιβολία όμως επίσης για το ότι μαζί με όλα τα απολύτως λογικά, που έχουν εντοπιστεί και αναλυθεί σε χιλιάδες παραλλαγές και σε μας και σε όλο τον κόσμο, η κυπριακή στάση έχει να κάνει και με κάτι που στους καιρούς του ευρωπαϊκού μας ρεαλισμού θεωρείται παράλογο -αν δεν είναι κιόλας: την οργισμένη αγανάκτηση για την ταΣΗΜΕΡΑ πείνωση, την έκρηξη αξιοπρέΕΙΝΑΙ πειας του μικρού μπροστά στην ΚΥΡΙΑΚΗ αλαζονεία του μεγάλου, την εξέγερση του αδικημένου μπροστά στην αδικία. Αυτό γίνεται φανερό αν παρακολουθήσει κανείς την εξέλιξη των γεγονότων. Ποια ήταν η αντίδραση του κυπριακού λαού μόλις το κακό μαντάτο έγινε γνωστό. ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΚΑΡΤΕΡΟΥ Πώς οι από κάτω επέβαλαν στους από πάνω το όχι. Πώς ζητούν σχεδόν ομόφωνα να φύγει η τρόικα. Πώς μια τεράστια πλειοψηφία δηλώνει ότι θέλει την αποχώρηση από το ευρώ. Πώς δημιουργήθηκε ένα κλίμα προσφοράς για τη σωτηρία της χώρας. Πώς δηλαδή εν τέλει το παράλογο για τους λογικούς, το μη ρεαλιστικό για τους ρεαλιστές, το απρόβλεπτο για τους γκουρού των δεικτών, έγινε παραγωγός γεγονότων και παράγοντας αντίστασης. Στην Κύπρο δημιουργήθηκε μια αγορά των θυμωμένων, η μόνη που φοβούνται οι γκουρού των αγορών -γιατί ξέρουν καλά πως το όχι είναι μεταδοτικό. Γι’ αυτό προπαγανδίζουν τα επερχόμενα γερμανικά αντίποινα. Γι’ αυτό επιχαίρουν προκαταβολικά για την επερχόμενη παράδοση άνευ όρων των Κυπρίων. Δεν θέλουν να ονειρευόμαστε ό,τι οι ίδιοι επικηρύσσουν ως μη ρεαλιστικό. Ούτε να μας περνάει από τον νου ότι η αξιοπρέπεια ενός λαού, με όποιο κόστος, είναι προϋπόθεση και για την ευημερία του...
Ο Σύνδεσμος των εν Ελλάδι Τουριστικών και Ταξιδιωτικών Γραφείων
προσκαλεί Τουριστικά Γραφεία, Επαγγελματίες του Τουριστικού Κλάδου και Φορείς του Τουρισμού σε Ημερίδα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης στο πλαίσιο υλοποίησης της Πράξης: «Πρόσβαση στον Τουρισμό – Ώθηση στη Εργασία: Τοπικές δράσεις κοινωνικής ένταξης για ανέργους/ες με αναπηρία στον τουριστικό κλάδο της Περιφέρειας Αττικής» που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 27 Μαρτίου 2013, ώρα 12:00 μ.μ. στο Ξενοδοχείο ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ, αίθουσα «Golden» Πλατεία Συντάγματος, συμβολή οδών Πανεπιστημίου και Βασ. Γεωργίου
Η Πράξη «Πρόσβαση στον Τουρισμό – Ώθηση στην Εργασία: Τοπικές δράσεις κοινωνικής ένταξης για ανέργους/ες με αναπηρία στον τουριστικό κλάδο της Περιφέρειας Αττικής» υλοποιείται από την ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΠΡΟ-ΩΘΗΣΗ στο πλαίσιο της δράσης 3: «Τοπικές δράσεις κοινωνικής ένταξης για ευάλωτες ομάδες» της Κατηγορίας Παρέμβασης 1: «Πρόληψη και αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού ευπαθών ομάδων του πληθυσμού» του Θεματικού Άξονα Προτεραιότητας 4: «Πλήρης ενσωμάτωση του συνόλου του ανθρώπινου δυναμικού σε μια κοινωνία ίσων ευκαιριών», του Επιχειρησιακού Προγράμματος: «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013» και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπα>κό Κοινωνικό Ταμείο.
16
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
AΡΘΡΑ
Οι μοιραίοι... Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να καταλάβει κανείς πού το πάνε τελικά οι ισχυροί της Ευρώπης. Ποιος είναι στ’ αλήθεια ο στρατηγικός τους στόχος. Αν, όπως πολλά σημάδια φανερώνουν, επιδιώκουν εν τέλει τη διάλυση της Ευρωζώνης. Ή τη δημιουργία μιας Ευρωζώνης δύο ή και τριών ταχυτήτων. Ή, ίσως, μιας μονάχα Ευρωζώνης, εκείνης των βορείων. Αν και δεν αποκλείεται να μη βλέπουν τόσο μακριά. Να μη λογαριάζουν παρά τα στενά βραχυπρόθεσμα συμφέροντά τους. Εθελοτυφλώντας μπροστά στις, ορατές ωστόσο, συνέπειες για όλους. Τόσο κοντόφθαλμα και τόσο μίζερα… ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΠΑΪΚΟΥ
Σε κάθε περίπτωση, και ανεξαρτήτως των στρατηγικών σχεδιασμών της ευρωπαϊκής ελίτ, το βέβαιο είναι πως με τις επιλογές της αλλάζει ο ίδιος ο χαρακτήρας τής Ευρώπης. Προς μια Ένωση δίχως ιδεολογικούς πυλώνες, και δίχως σταθερές. Όλ’ αυτά που αποτέλεσαν τις ιδρυτικές της αρχές, αλλά και τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα έναντι όλων των άλλων εθνικών και υπερεθνικών μορφωμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Η δημοκρατία, ο ένας από τους δύο πυλώνες της ευρωπαϊκής
ιδέας, συρρικνώνεται ήδη δραματικά ως προς το περιεχόμενό της, και πάντως τίθεται σε δοκιμασία σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Όσο για τον άλλον, το κοινωνικό κράτος, τείνει να εξελιχθεί σε σκιά του εαυτού του. Και τώρα ανατρέπονται κάποιες από τις θεωρούμενες ως αναλλοίωτες σταθερές στο επίπεδο της ευρωπαϊκής οικονομικής βάσης. Όπως, ας πούμε, η εγγυημένη ασφάλεια των τραπεζικών καταθέσεων στους κόλπους της Ευρωζώνης. Κι άντε από δω κι ύστερα να πειστεί ο οποιοσδήποτε ότι, όπως μας διαβεβαιώνουν, η περίπτωση της Κύπρου είναι μοναδική. Κι ας λογαριάσει, όποιος νομίζει πως το μπορεί, τις ευρύτερες συνέπειες
της διαμόρφωσης ενός τέτοιου κλίματος. Είναι φανερό ότι οι ισχυροί της Ευρώπης, και για να λέμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους η Μέρκελ, ο Σόιμπλε και οι δορυφόροι τους, πυροβολούν εξ επαφής την Ευρώπη, βάζουν βόμβα στα θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Και, απ’ ό,τι φαίνεται, αδιαφορούν γι’ αυτό, αν δεν το επιδιώκουν. Και είναι επίσης φανερό πόσο μοιραία άβουλοι και ανίσχυροι αποδεικνύονται όλοι οι άλλοι. Οι τύπου Ολάντ ευρωσοσιαλιστές, καθώς και οι πολιτικές ηγεσίες των άμεσα απειλουμένων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου…
Ιστορίες με φαντάσματα Δεν ξέρω αν οι ιστορίες με γίγαντες, με φαντάσματα και μάγισσες είναι σε θέση να ερμηνεύσουν τη στάση της Μέρκελ και των υποτακτικών της. Τα συνωμοσιολογικά σενάρια, εκείνα που λένε πως οι Γερμανοί κι οι άλλοι βόρειοι λιμπίζονται τα πολλά ξένα κεφάλαια των κυπριακών τραπεζών και ονειρεύονται να τα δουν
διοχετευόμενα προς τα δικά τους «σίγουρα» ιδρύματα. Ή τα άλλα, σύμφωνα με τα οποία η αναξιοπιστία του ευρώ εξυπηρετεί εν τέλει τους γερμανικούς εξαγωγικούς στόχους. Ή εκείνα που επιμένουν πως κάποιοι έχουν βάλει κιόλας στο μάτι τα κυπριακά κοιτάσματα. Πρόκειται για τόσο εξοργιστικά κοντόφθαλμα σχέδια που δυσκολεύεται να τα πιστέψει κανείς. Κοντόφθαλμα, στενόμυαλα και εν τέλει απολύτως καταστροφικά για το ευρωπαϊκό αύριο. Όχι το μεθαύριο, το αύριο. Αλλά μήπως είναι άραγε η πρώτη φορά που βρισκόμαστε μπροστά σε τέτοιου χαρακτήρα επιλογές των ακραία συντηρητικών σημερινών κουμανταδόρων της Ευρώπης; Οπότε ας μην αποκλείουμε τίποτα. Άλλωστε τι άλλο παρά φανατικοί νεοφιλελεύθεροι λογιστές έχει αποδειχθεί πως είναι σήμερα οι γερμανικών προδιαγραφών σχεδιαστές των ευρωπαϊκών πραγμάτων; Ο συνδυασμός νεοφιλελεύθερων αντιλήψεων και προτεσταντικής, τιμωρητικού χαρακτήρα αυστηρότητας πραγματικά σκοτώνει. Την Ευρώπη και την
προοπτική της εν προκειμένω. Είναι ξεκαρδιστικά αποκαλυπτική η παρομοίωση εκ μέρους του ηγέτη του SPD Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, της καγκελαρίου, ως «της τσιγκούνας θείας, που σφίγγει την τσάντα της, κι αν κάποιος συγγενής πάει να την αγγίξει, του λέει όχι»… Όμως η τρέχουσα κυπριακή κρίση, ανεξαρτήτως της εξέλιξής της, έχει και μια άλλη πτυχή, εξόχως ενδιαφέρουσα. Δείχνει πως η σθεναρή αντίσταση του λαού αλλά και του πολιτικού κόσμου της Κυπριακής Δημοκρατίας (αντίσταση την οποία δεν αξιωθήκαμε να δούμε ποτέ εμείς εδώ) μπορεί να φέρει αποτελέσματα. Μπορεί να οδηγήσει, τουλάχιστον, σε «επαναδιαπραγμάτευση» ή έστω σε αναθεώρηση ορίων, παραμέτρων και σχεδιασμών. Και, σε κάθε περίπτωση, αμφισβητεί τη λογική του «μονόδρομου». Ε, κι αυτό αποτελεί κεκτημένο για τους ευρωπαϊκούς λαούς. Κεκτημένο πολύτιμο, ιδίως για τους υπό πολιτικό και κοινωνικό διωγμό τελούντες σήμερα λαούς του ευρωπαϊκού Νότου…
Νυχτώνει την Ευρώπη η πυρακτωμένη νήσος ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ Α. ΣΕΒΑΣΤΑΚΗ
Η επιλεγμένη, μεθοδευμένη και απολύτως ευκρινής οικονομική καταστροφή της μικρής χώρας, της Κύπρου, έχει ένα πολιτικό και συναισθηματικό ισοδύναμο. Διαμορφώνει μια διπλή ζώνη αδιάκριτου μίσους. Μισεί κανείς ένα μεγάλο νοηματικό και λογικό απόθεμα - την ευρωπαϊκή αναφορά. Αλλά συγχρόνως μισεί και την εξέγερση, αφού του διευρύνει την ήδη μεγάλη προσωπική αποσταθεροποίηση. Eνώ το πρόβλημα το παράγει ο ευσεβιστικός, πειρατικός, βορειοευρωπαϊκός καπιταλισμός, έτσι όπως συμπυκνώνεται από τη Μέρκελ, η ελληνική πρόσληψη όταν δεν οδηγεί στο απογοητευμένο θαυμασμό, ενοχοποιεί είτε την Ευρώπη ως όλον, είτε την εξεγερτική «αναίδεια» των Κυπρίων. Η πολιτική διαχείριση της νέας φάσης της κρίσης, της νέας κορύφωσης, είναι απολύτως προβλέψιμη. Στην πειρατική απόφαση του Eurogroup η Κύπρος λέει όχι. Αυτό απονομιμοποιεί τη μικρή ηγετική ευρωπαϊκή ομάδα και τους ποικίλους δούλους. Το Όχι πρέπει και να αρθεί και να υπάρξει πολλαπλή τιμωρία αυτών που το ψέλλισαν αλλά και διάψευση αυτών που το ήλπισαν.
Αυτό είναι ζωτικής σημασίας για τον νεοϊμπεριαλισμό, αλλά και το πολιτικό προσωπικό που τον υπηρετεί στις διάφορες χώρες - ιδίως στη δική μας. Οι αντιευρωπαϊκές φυγόκεντρες που αναπτύσσονται ιλιγγιωδώς, θεωρούνται μακρινό, έμμεσο, αόρατο, κοινωνικό φαινόμενο, που δεν μπορεί να διαταράξει τα βασικά ευεργετικά αποτελέσματα που προσδοκά η πειρατική ομάδα: φυγή καταθέσεων από τις κυπριακές τράπεζες, ουρά στα σκέλια για την πολιτική ηγεσία της Κύπρου, γερμανικά funds που επωφελούνται, στρατηγική υποβάθμιση, αθώα και με δικαιωμένη δουλικότητα ελληνική κυβέρνηση, διαψευσμένη αριστερή αντιπολίτευση. Επιβάλλεται ένα βάναυσο και διαρκές, διδακτικό νεύμα συμμόρφωσης προς τους Κυπρίους και τους υπόλοιπους νοτιοευρωπαίους. Ο κόσμος σιγά - σιγά θα επανέλθει στην κανονικότητα, όπως συνέβη μετά τόσα Μνημόνια και καταστροφές στην Ελλάδα. Οι Κύπριοι θα συνηθίσουν. Περίπου έτσι θα παιχτεί το δράμα μιας ηττοπαθούς σωφροσύνης. Όμως η «Ευρώπη» αποτελεί την πιο ενεργό πολιτική σύλληψη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (τον πρόγονο αυτού του πολέμου που ζούμε). Οι νοηματοδοτήσεις που στο εσωτερικό της συνετέθησαν, περιείχαν
και το αριστερό διάβημα. Η αστική πολυανεκτική Δημοκρατία, το κράτος Δικαίου, η κινηματική κουλτούρα, η κριτική, η Τέχνη, η διαφάνεια στις διακρατικές σχέσεις ήταν τα ισχυρά πολιτικοθεωρησιακά πυκνώματα που επέτρεψαν την ανάπτυξη και του αριστερού διαβήματος και που σήμερα ακριβώς αυτά τα νοηματικά πεδία οργανώνουν την πιο αξιόπιστη κριτική στους Μερκελισμούς και την ενδοευρωπαϊκή κόλαση. Ανεξαρτήτως αν μαφίες, στρατηγικά συμφέροντα και lobbies δια-
Στην κρίσιμη στιγμή του οικονομικού πολέμου, αυτό που «βγαίνει», που προκύπτει από την ευρωπαϊκή εμπειρία, δεν είναι το κράτος δικαίου, είναι η ωμότητα μιας αγράμματης και κοντόφθαλμης πιάτσας
τρυπούσαν και νόθευαν τη δικαϊκή και κανονιστική ισορροπία, ανεξαρτήτως αν πολλά αριστερά κόμματα της Δύσης φυλλορρόϊσαν στον εκμαυλισμό και την έκπτωση και ανεξαρτήτως αν αυτή η κατασκευή, η «Ευρώπη» και η «ευρωπαϊκότητα» είναι μια αφαίρεση, προϊόν πολιτικού εκλεκτικισμού. Οι έννοιες όταν συλλογικοποιούνται, ούτως ή άλλως, παραβιάζονται. Δεν κουβαλούν μόνο τα «περιεχόμενά» τους αλλά και αυτά που ενθέτουν οι κοινωνικές αναδιαρθρώσεις. Οι έννοιες επαεννοιολούνται με τις εισροές των πολλαπλών συλλογικών επιθυμιών. Στον βαθμό που δημιουργούν συνοχές, που οργανώνουν την προοδευτική αιτηματολογία και διοργανώνουν το μαζικό κοινωνικό θυμικό, οι έννοιες έστω και στην παρανόησή τους, λειτουργούν ως κοινωνικό ενέργημα, επιδρούν, διασκευάζουν, μορφοποιούν. Ξαναλέω ακόμα κι αν είναι εκλεκτικίστικες, αφαιρετικές, παραχωρητικές κατασκευές. Η Ευρώπη λοιπόν, είναι μια τέτοια εννοιακή σύμβαση. Δικαιούται όμως κάποιος να αναρωτηθεί. Στην κρίσιμη στιγμή του οικονομικού πολέμου, αυτό που «βγαίνει», που προκύπτει από την ευρωπαϊκή εμπειρία, δεν είναι το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα και εργασιακά δικαιώματα, δεν είναι, έστω, μια δομημένη, αστική, πολιτι-
κή εκφώνηση, αλλά η ωμότητα μιας αγράμματης και κοντόφθαλμης πιάτσας. Αυτό που «βγαίνει» την κρίσιμη στιγμή, δεν είναι η εξορθολογισμένη οικονομική ανάταξη -έστω με τους όρους του αστικού κράτους και ενός στοιχειωδώς ισορροπημένου καπιταλισμού- αλλά «βγαίνει» η λυσσασμένη αρπακτική βουλιμία , η τιμωρητική χαιρεκακία, η ανήθικη κοινωνική απορύθμιση. Που μπορεί να διαλύσει ακόμα και την κεντρικότερη πλατφόρμα του: το τραπεζικό ιδεολόγημα. Το πρόβλημα που διατυπώνει η κυπριακή υπόθεση στρέφεται προς την καρδιά της Ευρώπης αλλά είναι δυσεπίλυτο και για την Αριστερά αφού το έδαφος είναι πολλαπλά ναρκοθετημένο. Αυτό που με ανησυχεί πιο πολύ, είναι η ολέθρια σύμπλεξη του αυτονόητου αντιευρωπαϊσμού με ένα μείγμα μικροαστικής χαιρεκακίας, απογοήτευσης και καχυποψίας. Όλα μαζί διαμορφώνουν τους όρους μαζικού εκφασισμού και όχι κριτικής αριστεροφροσύνης. Δυστυχώς η ιστορία διατυπώνει ξανά τα μεγάλα ερωτήματα, με την πυρακτωμένη και τραγική Νήσο.
* Ο Δημήτρης Α. Σεβαστάκης είναι ζωγράφος, αν. καθηγητής ΕΜΠ dsevastakis@arch.ntua.gr
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
18 7ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Για τον σοσιαλισμό του 21ου αιώνα
Τελειώνει σήμερα Κυριακή το 7ο Συνέδριο της Νεολαίας Συνασπισμού, ολοκληρώνοντας μια περίοδο που ξεκίνησε τρία χρόνια πριν, καθώς το 6ο Συνέδριο της οργάνωσης είχε διεξαχθεί στα τέλη του Μαρτίου του 2010 στο αμφιθέατρο «Αντωνιάδου» του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (όπως και το τρέχον),
δύο μήνες δηλαδή πριν υπογραφεί από την ελληνική Βουλή το πρώτο Μνημόνιο. Τρία χρόνια μετά, τρία χρόνια σκληρών μαχών ενάντια στην εφαρμοζόμενη πολιτική που πλήττει σφοδρά την ελληνική νεολαία -τα ποσοστά ανεργίας στους νέους αποτελούν αδιάψευστο κριτήριο- το 7ο Συνέδριο της Νεολαίας ΣΥΝ, στις εργα-
σίες του οποίου μετέχουν 460 σύνεδροι απ’ όλη την Ελλάδα αλλά κι από τις οργανώσεις του εξωτερικού, αναζητά τρόπους για να αντιστοιχηθεί η «διευρυνόμενη επιρροή των ιδεών και των αξιών της Αριστεράς στους νέους ανθρώπους, με μια ενεργό εμπλοκή αυτών στην υλοποίηση του πολιτικού σχεδίου της ανατροπής και
του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού», όπως σημειώνεται στο σχέδιο πολιτικής απόφασης του συνεδρίου. Η «Αυγή» της Κυριακής μίλησε με τις νέες και τους νέους της ριζοσπαστικής Αριστεράς, σε μια προσπάθεια να καταγραφούν οι αγώνες, οι αγωνίες αλλά και οι διαφορετικές απόψεις στο εσωτερικό της οργάνωσης.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΙΜΟΣ
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΡΑΜΑΝΗΣ, Π.Κ. ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ
Για το συνέδριο της Νεολαίας Συνασπισμού Το 7ο Συνέδριο της Νεολαίας Συνασπισμού έρχεται σε δύσκολους αλλά ταυτόχρονα όμορφους καιρούς. Μέσα στη δίνη της καπιταλιστικής κρίσης, με τη μνημονιακή πολιτική να έχει βαθύνει τις ταξικές διαιρέσεις ανάμεσα στον κόσμο της εργασίας και το κεφάλαιο, αλλά και μέσα σε ένα πολιτικό περιβάλλον που διαμορφώθηκε από τους αγώνες των τελευταίων χρόνων, οι οποίοι έδωσαν το σύνθημα της ανατροπής και άνοιξαν για πρώτη φορά στη Μεταπολίτευση τον δρόμο για μια κυβέρνηση της Αριστεράς. Το σχέδιο πολιτικής απόφασης, καθώς και η κουβέντα στις προσυνεδριακές διαδικασίες της οργάνωσης, είναι η συμβολή της Νεολαίας Συνασπισμού στα μεγάλα ανοιχτά ερωτήματα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Ζητήματα όπως η εκδίπλωση του σχεδίου της εσωτερικής υποτίμησης, ο ρόλος μιας κυβέρνησης της Αριστεράς, η σχέση αυτής με τα κινήματα και η σημασία που έχει για μια στρατηγική για τη νεολαία, η οποία θα μπορεί να εμπνέει, να οργανώνει, να δρα, με απώτερο στόχο την ανατροπή και την κοινωνική χειραφέτηση. Το συνέδριο της Νεολαίας Συνασπισμού είναι ένας σταθμός συλλογικού προβληματισμού και διαλόγου, πριν ξεκινήσουμε τις διαδικασίες για μια νέα μαζική, νεολαιίστικη οργάνωση της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Τη Νεολαία ΣΥΡΙΖΑ. Ο πλούτος των αγώνων, η δημοκρατική κουλτούρα, ο κινηματικός προσανατολισμός και το όραμα του σοσιαλισμού του 21ου αιώνα είναι οι αποσκευές που κουβαλάμε στο νέο ταξίδι που αρχίζουμε την επομένη του συνεδρίου.
ΗΛΙΑΣ ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Π.Κ. ΕΞΑΡΧΕΙΩΝ
Η νεολαία πρωταγωνιστής των εξελίξεων Το 7ο Συνέδριο της Νεολαίας Συ-
νασπισμού δεν έρχεται να αναμασήσει τα αυτονόητα, αλλά να προβάλλει τη ριζική ανανέωση των ερωτημάτων, των σκοπών, των μέσων και των τρόπων, να σηματοδοτήσει τη μετάβαση σε μια νέα φάση για τον ίδιο τον ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ, να κάνει τη νεολαία πρωταγωνιστή των εξελίξεων στην πάλη για την κυβέρνηση της Αριστεράς, στη μάχη για τον σοσιαλισμό του 21ου αιώνα. Έρχεται να θέσει τα θεμέλια για μια παρέμβαση που δεν θα μένει στην εκφώνηση των αιτημάτων και των αναλύσεων προς τη νεολαία, αλλά θα στηρίζεται σε μια συλλογική πρακτική αυτοοργάνωσης και δημιουργίας, που θα εμπλέκει πραγματικά στον σχεδιασμό της τους νέους και τις νέες, εντάσσοντάς τους σε μια καθημερινή πρακτική που θα αλλάζει την ίδια την καθημερινότητά τους, μέσα από τους φοιτητικούς συλλόγους, τις συνελεύσεις ανέργων, τα δίκτυα νέων επιστημόνων, τους συνεταιρισμούς, τους αθλητικούς συλλόγους, τα πολιτιστικά στέκια και τα δίκτυα νέων καλλιτεχνών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορεί να είναι μια οργάνωση πραγματικά νεολαιίστικη, με το δικό της στίγμα, που θα μπορεί να έχει ευρεία απήχηση σε νεολαιίστικο κόσμο, ξεφεύγοντας από τον άχαρο ρόλο να είναι απλά ο «ΣΥΡΙΖΑ των κάτω των τριάντα». Κάτι τέτοιο μάλιστα είναι προϋπόθεση για να αποκτήσει πραγματική γείωση και μαζικότητα και να συμβάλλει ουσιαστικά στο συνολικό πολιτικό σχέδιο του χώρου μπολιάζοντας τον με τη φρεσκάδα, τα όνειρα, τον ενθουσιασμό και τη διάθεση για προσφορά των νέων ανθρώπων.
ΛΥΔΙΑ ΛΙΟΔΑΚΗ, Π.Κ. ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
«Μέρες παράξενες, θαυμάσιες μέρες» Το 7ο Συνέδριο της Νεολαίας Συνασπισμού διεξάγεται μέσα σε μια πρωτόγνωρη συγκυρία. Αυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αποτελεί κορυφαία δημοκρατική και συλλογική διαδικασία, το καθιστά κομβικής σημασίας σταθμό για την οργάνωση, για τη συγκρότηση της Νε-
θήκες κάτω από τις οποίες θα ζούσαν αυτοί οι άνθρωποι, η μη χρήση βίας, η παροχή ιατροφαρμακευτικής βοήθειας, το δικαίωμα σε ενημέρωση από δικηγόρους ήταν ερωτήματα που έχριζαν απάντησης σε χρόνο ενεστώτα. Τόσο το κόμμα όσο και η νεολαία ξεκίνησαν να αναλαμβάνουν δράσεις οι οποίες άρχισαν με τη συλλογή φαρμάκων και ρούχων και έφτασαν μέχρι στο να καταφέρουμε να πραγματοποιήσουμε μαθήματα ελληνικών στους μετανάστες. Κάθε απόγευμα, λοιπόν, σε δύο αίθουσες με μαθητές από το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, την Ακτή Ελεφαντοστού, την Ινδία με ανθρώπους από 18 μέχρι 40 χρόνων διδάσκουμε ελληνικά και διδασκόμαστε πώς η ανάγκη ξεπερνά κάθε εμπόδιο και πώς η αλληλεγγύη είναι το όπλο όλων μας.
ΟΡΕΣΤΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Π.Κ. ΠΑΤΡΑΣ ολαίας του ΣΥΡΙΖΑ, για τη ριζοσπαστική αριστερά και συνολικά για την κοινωνία. Συζητώντας για κινηματικές στιγμές που καθόρισαν την ελληνική και παγκόσμια πολιτική σκηνή, φέραμε στο μυαλό μας ιστορίες της πόλης μας που ζήσαμε ή που ακούσαμε από μεγαλύτερους. Τη λάμψη της εξέγερσης του Δεκέμβρη του ‘08, τις συνελεύσεις των Αγανακτισμένων της κεντρικής πλατείας, τις μαζικές απεργιακές συγκεντρώσεις και τα πανεκπαιδευτικά συλλαλητήρια του 200607. Από τις κινήσεις για την υπεράσπιση των δημοσίων χώρων και τον αγώνα ενάντια στη δημιουργία ΧΥΤΑ στο Ελληνικό, μέχρι την απεργία πείνας των μεταναστών εργατών γης στο Καλπάκι και τις μεγάλες αντιφασιστικές διαδηλώσεις του 2007, η Νεολαία Συνασπισμού έδωσε μία σειρά από μάχες, μικρές και μεγάλες, «αλληλομολύνθηκε» με κοινωνικά κινήματα, επέδρασε στο εσωτερικό τους. Αν συζητάμε για όλα αυτά δεν είναι επειδή μας αρέσει να απαριθμούμε νίκες και ήττες, ούτε γιατί πιστεύουμε ότι έχουμε βρει τη «συνταγή» για τις ανατροπές του μέλλοντος. Επεξεργαζόμαστε τα αποτελέσματα των κοινωνικών αγώνων του παρελθόντος γιατί καλούμαστε σήμερα να
αναδιαμορφώσουμε τις αιχμές μιας αυτόνομης στρατηγικής για τη νεολαία, με όρους κοινωνικής χρησιμότητας και χειραφέτησης.
ΧΑΡΟΥΛΑ ΜΑΝΤΗ, Π.Κ. ΣΠΟΥΔΑΖΟΥΣΑΣ ΞΑΝΘΗΣ
«Η αλληλεγγύη είναι το όπλο όλων μας» Το τελευταίο διάστημα, λίγο πριν από τις εκλογές του Μαΐου, ζήσαμε μια πρωτόγνωρη κατάσταση ακόμα και για μας που ξέραμε πως εκείνη η κυβέρνηση δεν γνώριζε κανένα όριο. Σε ένα παραλήρημα, λοιπόν, ωμής βίας και παραλογισμού ξεκίνησαν πιο έντονα στην Αθήνα αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα οι επιχειρήσεις σκούπας στα πλαίσια της αστυνομικής επιχείρησης «Ξένιος Ζευς», όπου συνελήφθησαν εκατοντάδες μετανάστες και οδηγήθηκαν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας σε κέντρα κράτησης. Κάπως έτσι σε ένα ταξίδι με αβέβαιο προορισμό και τέλος έφθασαν στην Ξάνθη μετανάστες από όλα τα μέρη του κόσμου. Ο αγώνας μας για το οριστικό κλείσιμο των κέντρων κράτησης ήταν δεδομένος και σταθερός, όμως οι συν-
«Πού πετύχαμε και πού αποτύχαμε» Θα ξεχωρίσω 2 εγχειρήματα του τελευταίου διαστήματος στην πόλη μας, ένα που πέτυχε και ένα που απέτυχε. Θα ξεκινήσω με τα δίκτυα αλληλεγγύης και το παράδειγμα του κοινωνικού ιατρείου. Κάποιος θα μπορούσε να ξεχωρίσει ότι για αρκετούς ανθρώπους ικανοποιείται μία βασική ανάγκη, η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Κοιτώντας την πραγματικότητα αντιλαμβάνομαι ότι το μεγάλο πρόβλημα παραμένει. Αλλά είναι ενδιαφέρον να παρακολουθείς μία συνέλευση ανθρώπων που τονίζουν ότι δεν κάνουν φιλανθρωπία και κοιμούνται ήσυχοι, αντίθετα προτείνουν έναν άλλο τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας και της ζωής μας, με την αξία της αλληλεγγύης αντιπαραθετικά στον ανταγωνισμόκανιβαλισμό που προτείνουν οι από πάνω. Μένει να βρούμε ένα εκατομμύριο άλλους τέτοιους τρόπους να αμφισβητούμε τη ζωή που μας επιβάλλουν. Προβληματίζομαι όμως για την αδυναμία της οργάνωσής μας στην Πάτρα να οργανώσει την αντίσταση των ανέργων νέων (ημών των ιδίων συμπεριλαμβανομένων), αν αναλογι-
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
19
ΠΟΛΙΤΙΚΗ στούμε τον κοινωνικό αποκλεισμό που συντελείται απέναντι σε μία ολόκληρη γενιά. Γιατί δεν εξεγείρονται οι προλετάριοι, το ερώτημα. Και τι να κάνουμε γι αυτό; Ναι, στο συνέδριο θα συζητήσουμε κυρίως για αυτά που αποτύχαμε να κάνουμε. Θα αναλύσουμε, παρόλα αυτά, τις τομές που κάναμε στην παρέμβασή μας, ώστε να ακουμπήσουμε την κοινωνία, ακόμα και την κυβέρνηση της αριστεράς. Και έχουμε έναν μεγάλο στόχο γι αυτό το συνέδριο. Θα κατακτήσουμε την κουλτούρα να συζητάμε και να ζυμωνόμαστε πολιτικά χωρίς τις παθογένειες της ως τώρα Αριστεράς, θα κατακτήσουμε τη δημοκρατία.
ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ, Π.Κ. ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΧΗΜ. ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΜΠ
Το κοινωνικό φροντιστήριο του ΕΜΠ Εδώ κι ενάμιση περίπου χρόνο λειτουργεί στη σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ ένα πρωτότυπο κοινωνικό φροντιστήριο από φοιτητές για μαθητές. Ο αγώνας ενάντια στον νόμο Διαμαντοπούλου είχε δημιουργήσει στον αγωνιζόμενο φοιτητικό κόσμο μια ανάγκη να συνδεθεί με τα υπόλοιπα πληττόμενα κοινωνικά στρώματα. Την ανάγκη αυτή κάλυψε η πρότασή μας στη γενική συνέλευση του φοιτητικού μας συλλόγου για διεξαγωγή δωρεάν μαθημάτων σε μαθητές που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να παρακολουθήσουν κάποιο φροντιστήριο. Χωρίς να υπερασπιζόμαστε με κανέναν τρόπο την παραπαιδεία, αντιλη-
φθήκαμε την πρωτοβουλία μας αυτή ως έναν τρόπο κάλυψης μιας υλικής ανάγκης πολλών οικογενειών. Ταυτόχρονα είναι ένας τρόπος να αναδείξουμε τα αδιέξοδα του καταρρέοντος, εξαιτίας των μνημονιακών πολιτικών, εκπαιδευτικού συστήματος αλλά και την ανάγκη για δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση. Από την πρώτη στιγμή ξεκαθαρίσαμε πως δεν αποτελεί βοήθεια από τον «ισχυρό» προς τον «αδύναμο», αλλά μια δομή αλληλεγγύης στον αντίποδα της μιντιακής φιλανθρωπίας. Στο διάστημα λειτουργίας της, η πρωτοβουλία κατάφερε να εμπλέξει πολλούς φοιτητές και να βοηθήσει μερικές δεκάδες μαθητές και μας προσφέρει πλούσια εμπειρία: Για το πώς μπορούμε να γίνουμε κοινωνικά χρήσιμοι, πώς οι δομές αλληλεγγύης εντάσσονται στον τρόπο παρέμβασής μας στους κοινωνικούς χώρους αλλά και πώς μπορούν να οργανώνονται δημοκρατικά και να πολιτικοποιούν τους εμπλεκόμενους.
ΝΕΦΕΛΗ ΣΑΜΙΑΚΟΥ, Π.Κ. ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ
Για το Δίκτυο Επισφαλώς Εργαζομένων - Ανέργων Το Δίκτυο Επισφαλώς Εργαζομένων - Ανέργων δημιουργήθηκε μέσα σε μια περίοδο που η επισφάλεια αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό των εργασιακών σχέσεων και τα πλέον στοιχειώδη δικαιώματα των εργαζομένων εξασθενούν όλο και περισσότερο. Κομβικό σημείο υπήρξε η επίθεση στην Κωνσταντίνα Κούνεβα, μια γυναίκα μετανάστρια και συνδικαλίστρια, που το 2008 μπορεί να α-
ποτελούσε μια εξαίρεση, ένα μεμονωμένο γεγονός, άλλα πλέον οι επιθέσεις από τις τελευταίες κυβερνήσεις σε βάρος εργαζομένων και συνδικαλιστών έχουν γίνει ο κανόνας. Σήμερα η ανασφάλιστη ακόμα και απλήρωτη εργασία, ιδιαίτερα στα στρώματα της νεολαίας, έχει γίνει καθημερινότητα. Λέξεις όπως ωράριο, υπερωρίες, αποζημίωση τείνουν να εξαφανιστούν. Επιπλέον, στο όνομα της μείωσης του κόστους εργασίας, χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα τη διαρκή οικονομική κρίση και την πτώση των κερδών, κάθε νέος εργαζόμενος είναι ένας εν δυνάμει άνεργος, καθώς οι απολύσεις αποτελούν την εύκολη λύση των εργοδοτών. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον της επισφάλειας και της συνεχώς αυξανόμενης ανεργίας το Δίκτυο Επισφαλώς Εργαζομένων - Ανέργων επιδιώκει την παρέμβαση σε χώρους εργασίας για την ανατροπή των σχεδίων της εργοδοσίας για περαιτέρω επισφαλείς εργασιακές σχέσεις, ιδιαίτερα όπου δεν υπάρχει συγκροτημένη σωματειακή δομή και αγωνίζεται για τη δημιουργία σωματείων με τη λογική ότι μόνο με τη συλλογική δράση υπάρχει δυνατότητα ανακοπής της εργοδοτικής αυθαιρεσίας.
ΣΥΡΑΓΩ ΛΙΑΤΣΙΚΟΥ, Π.Κ. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Η Νεολαία Συνασπισμού μέσα από το κίνημα ενάντια στα μεταλλεία χρυσού Το προηγούμενο διάστημα, το κίνημα ενάντια στο «χρυσό θάνατο» στις Σκουριές Χαλκιδικής ήταν μια
από τις μεγαλύτερες μάχες που έδωσε -και συνεχίζει να δίνει- η ριζοσπαστική Αριστερά στον δρόμο για την ανατροπή. Η Νεολαία Συνασπισμού, έδωσε το δυναμικό «παρών» σε όλες τις διαδηλώσεις σε Χαλκιδική, Θεσσαλονίκη και Αθήνα, αποτέλεσε ζωτικό κομμάτι της πολυεπίπεδης αυτής σύγκρουσης, σεβόμενη την αυτονομία του κινήματος, έχοντας τα μάτια στραμμένα στις ανάγκες της κοινωνίας, σε έναν αγώνα για τη γη και την ελευθερία. Από την πρώτη κιόλας στιγμή, διαπιστώσαμε πως στην περίπτωση των μεταλλείων χρυσού στη Χαλκιδική ξεδιπλώνεται μπροστά μας ολόκληρο το νεοφιλελεύθερο σχέδιο: εγχώριο και διεθνές κεφάλαιο, με τις πλάτες του ελληνικού κράτους και όχημα ένα τεράστιο οικονομικό σκάνδαλο, δεν διστάζουν να στερήσουν τα δάση, τη γη, το νερό, ακόμα και τις δουλειές της τοπικής κοινωνίας για ένα κομμάτι... χρυσό. Η κρατική καταστολή δεν θα μπορούσε να μην συμπληρώνει το παζλ της ταξικής επίθεσης, αγγίζοντας την πιο άγρια έκφανσή της: απαγωγές, προσαγωγές, ξύλο, χημικά, πολιορκία του χωριού. Δεν θα μπορούσαμε να λείπουμε από αυτόν τον αγώνα. Σ’ αυτό το βουνό η αλληλεγγύη παίρνει σάρκα και οστά, πηγάζει από όλους και καταλήγει σε όλους. Υπάρχει ακόμη και μια δέσμευση από πλευράς μας. Δεν θα εγκαταλείψουμε ποτέ τη μάχη αυτή, αν δεν κερδίσει.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΖΑΧΙΩΤΗΣ, Π.Κ. ΝΑΥΠΗΓΩΝ ΕΜΠ
Κομμουνισμός, ο δικός μας κόσμος Σε αυτό το συνέδριο καλούμαστε
να συζητήσουμε για έναν διαφορετικό τρόπο να οργανώσουμε την καθημερινότητα . Να φύγουμε από ένα μοντέλο που ήθελε τις αριστερές νεολαίες να είναι «πρωτοπορία» μέσα στους νέους και να γίνουμε κομμάτι της οργάνωσης των νέων σε μια κατεύθυνση ριζοσπαστικοποίησης των όρων ζωής μας. Να δράσουμε κόντρα στην αδράνεια που προκαλεί το κυρίαρχο πρότυπο αλλά και το βάρος του συνολικού αδιεξόδου και να βάλουμε τη νεολαία σε κίνηση μέσα από τις συλλογικές διαδικασίες που θα στρατεύουν τους νέους και τις νέες σε μια προσπάθεια συλλογικής και ανατρεπτικής δημιουργίας, για να γίνουμε πραγματικά η «χαμένη γενιά» του νεοφιλελευθερισμού: η γενιά που δεν θα προσφέρει τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τα ταλέντα, την όρεξη, την έμπνευση, τον ενθουσιασμό και το μεράκι της στον καπιταλισμό, με αντάλλαγμα την ατομική ανέλιξη, αλλά θα τα στρατεύσει στο όραμα της κοινωνικής απελευθέρωσης με αντάλλαγμα τη συλλογική ολοκλήρωση. Αυτές οι μέρες είναι ωραίες μέρες. Είναι μέρες ελευθερίας. Είναι μέρες που ακριβώς επειδή δεν έχουμε να χάσουμε τίποτα, μπορούμε να διεκδικήσουμε τα πάντα. Η κομμουνιστική προοπτική δεν είναι για μας μια αναβίωση των χαμένων υποσχέσεων του νεοφιλελευθερισμού. Είναι η ενεργή εμπλοκή μας σε μια υπόθεση που μας ξεπερνά και γι’ αυτό το λόγο μας ολοκληρώνει. Στην υπόθεση της κοινωνικής απελευθέρωσης. Στην υπόθεση της πάλης για έναν κόσμο των αναγκών, της αξιοπρέπειας, της αλληλεγγύης. Το δικό μάς κόσμο. Τον κομμουνισμό.
20
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ
«Δεν θα κλείσουμε τα παιδιά μας σπίτι» ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ
«Υπάρχουν άνθρωποι που δεν φαίνονται μέσα στην κοινωνία. Τους κρύβουν, δεν τους βλέπουν και βολεύονται όλοι. Έτσι νομίζουν δηλαδή». Τα λόγια της Ζακλίν Πόιτρας, μητέρας παιδιού με νοητική στέρηση, κινητικά προβλήματα και επιληψία αντικατοπτρίζουν τη σκληρή πραγματικότητα. Οι άνθρωποι με αναπηρία είναι καταδικασμένοι στο περιθώριο. Δεν έχουν θέση στην ελληνική κοινωνία. Στο σχολείο, ελάχιστοι θυμούνται στην τάξη παιδιά με κινητικά προβλήματα ή με σύνδρομο down ή με αυτισμό. Παιδιά με διαφορετικές ανάγκες, αλλά όχι ενός κατώτερου θεού. Στη δουλειά τους το ίδιο. Ακόμα κι ο δρόμος δεν είναι για όλους. Κατεστραμμένες ή ανύπαρκτες διαβάσεις, πεζοδρόμια που χωρούν με δυσκολία δύο άτομα, πολλές φορές αποκλεισμένα από αυτοκίνητα απελπισμένων οδηγών, που δεν έβρισκαν θέση να παρκάρουν. «Περπατώ με το καρότσι μέσα στον δρόμο. Κάποιοι με κοιτάζουν, με δυσφορία. Σκέφτονται αν είμαι τρελή. Δεν τους αδικώ, το ίδιο σκεφτόμουν κι εγώ πριν έρθει η στιγμή που έπρεπε να μετακινηθώ στην Αθήνα με το καρότσι της Μάια». Ένας κόσμος σχεδιασμένος για λίγους και εκλεκτούς (;) «Έχεις δει πολλά μαγαζιά χωρίς σκαλοπάτια ;»,
Οι ελλείψεις σε εκπαιδευτικό επίπεδο δεν μεταφράζονται μόνο σε χαμένες ώρες μαθημάτων, αλλά και σε δυσβάσταχτα έξοδα για τις οικογένειες
με ρωτά με νόημα η Ζακλίν, προσπαθώντας με κόπο να περάσει πάνω από τις σπασμένες γεμάτες λακκούβες πλάκες του πεζοδρομίου στη Σταδίου. Αν είσαι τυφλός δεν κυκλοφορείς. Αν είσαι σε καροτσάκι, μπορείς να το χρησιμοποιείς μόνο στο σπίτι. Οι άνθρωποι με αναπηρία εγκλωβίζονται μέσα στους τέσσερις τοίχους. Το ελληνικό κράτος επέλεξε να αντιμετωπίζει ως πρόβλημα μια μεγάλη κοινωνική ομάδα αντί να της δώσει ίσες ευκαιρίες. Την αντιμετωπίζει σαν χαλασμένο προϊόν που δεν μπορεί ν’ αποδώσει, άρα δεν της είναι κι απαραίτητο. Τη βλέπει σαν ένα παραπανίσιο έξοδο, που πρέπει σταδιακά να συρρικνωθεί, πετσοκόβοντας επιδόματα, παροχές και υπηρεσίες, σχηματίζοντας μια παράλληλη κοινωνία ανθρώπων, που παλεύει μόνη της να επιβιώσει και να ζήσει με αξιοπρέπεια. «Πολλά παιδιά έχουν εγκαταλειφθεί στα μαιευτήρια», αναφέρει η Ζακλίν. Από οικογένεια σε οικογένεια η αιτία διαφέρει. Άλλη δεν αντέχει να σηκώσει το βάρος των υποχρεώσεων, άλλη φοβάται, άλλη πάλι μένει στο «τι θα πει ο κόσμος». Πολλοί γονείς δεν το δέχονται ποτέ. «Υπάρχουν οικογένειες που κρύβουν τα παιδιά στο σπίτι. Πηγαίνουν σε γιορτές και εκδηλώσεις χωρίς αυτά». Η δική της πρώτη αντίδραση όταν πληροφορήθηκε ότι η Μάια πάσχει από σύνδρομο aicardi ήταν «τι κάνω;». Έχοντας γεννηθεί και περάσει μεγάλο μέρος της ζωής της στον Καναδά γνώρισε μια διαφορετική πραγματικότητα. «Δεν υπάρχει διαχωρι-
σμός. Υπάρχει αλληλεπίδραση. Οι άνθρωποι βγαίνουν κανονικά έξω. Όταν ήμουν μαθήτρια, υπήρχαν παιδιά με αναπηρία. Ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού είναι άνθρωποι με αναπηρία, είναι φυσιολογικό» Η προσγείωση στα ελληνικά δεδομένα ήταν απότομη. «Όταν έμαθα για τη Μάια ήμουν μόνη. Κανείς δεν ήρθε να μου πει έστω μια κουβέντα. Απλώς μου ανακοινώθηκε. Καμία ενημέρωση για το τι είχα να αντιμετωπίσω, καμία ψυχολογική υποστήριξη». Από τότε που γεννήθηκε η Μάια πέρασαν 13 χρόνια, η κατάσταση δεν έχει αλλάξει. Οι γονείς έρχονται στην ίδια δύσκολη θέση. «Ψάχνεις μόνος σου να μάθεις. Απευθύνεσαι σε συλλόγους και σιγά-σιγά στέκεσαι στα πόδια σου». Αργά ή γρήγορα οι γονείς έρχονται αντιμέτωποι με νέες αγωνίες και ερωτήματα. Επόμενο βήμα είναι το σχολείο.
Στον αέρα παιδιά και γονείς Πριν ξεκινήσει το κάθε παιδί περνά από ΚΔΑΥ (Κέντρα Διάγνωσης και Υποστήριξης). Εκεί γίνεται επίσημη διάγνωση, φαίνεται ο δείκτης νοημοσύνης, χορηγούνται τα απαραίτητα έγγραφα ανάλογα με την πάθηση του παιδιού και λαμβάνεται απόφαση για συνοδό στο Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό σχολείο. Ωστόσο, «το λιγοστό προσωπικό, σε συνδυασμό με τον φόρτο εργασίας καθυστερούν σημαντικά τις διαγνώσεις». Οι γονείς πλέον κινούνται στα τυφλά. «Δεν υπάρχουν περαιτέρω κατευθύνσεις», υποστηρίζει ο Δημήτρης Μπότσος πατέρας παιδιού με εγκε-
φαλική παράλυση και κινητικά προβλήματα. Οι επιλογές είναι δύο. Ειδικό και γενικό σχολείο. Tα γενικά σχολεία όμως παραπαίουν.»Δεν υπάρχουν βασικές υποδομές όπως ράμπες, ασανσέρ ή ειδικές τουαλέτες». Τις σοβαρές ελλείψεις των γενικών σχολείων υπογραμμίζουν στην «Α» και οι δασκάλες ειδικής Αγωγής, Ευμορφία Αρβανίτη και Βασιλική Κυρίτση. «Δεν υπάρχουν υπολογιστές με ειδικό εξοπλισμό για περιπτώσεις ανθρώπων με εγκεφαλική παράλυση. Δεν υπάρχει επίσης βοηθητικό προσωπικό, ενώ ακόμα κι ο τάπητας πολλών σχολείων είναι κακοσυντηρημένος, δυσκολεύοντας τη μετακίνηση παιδιών με καροτσάκια». Το χειρότερο όμως είναι η «εκπαιδευτική ανεπάρκεια. Πολλοί δάσκαλοι και
Tα γενικά σχολεία παραπαίουν.» Δεν υπάρχουν βασικές υποδομές όπως ράμπες, ασανσέρ ή ειδικές τουαλέτες» καθηγητές δεν διαθέτουν τη μεθοδολογία και την ευελιξία για ν’ ανταποκριθούν στις ανάγκες των παιδιών. Δεν γνωρίζουν καν τα είδη αναπηρίας! Μια δασκάλα φώναζε δυνατά σ’ ένα κουφό παιδί, επειδή πίστευε ότι έτσι θα την ακούσει. Άλλη δασκάλα είχε ρωτήσει τι είναι αυτι-
Κραυγή αγωνίας από τους γονείς για τη στάση της πολιτείας σμός...» Το ενδεχόμενο πλήρους ένταξης παιδιών σε γενικά σχολεία και το κλείσιμο όλων των ειδικών, επιλογή που εξετάζει από το Υπουργείο Παιδείας, φαντάζει με μετέωρο βήμα. «Στην Ιταλία τα ειδικά έκλεισαν σε μία εβδομάδα. Ήταν σκέτη καταστροφή», ισχυρίζεται η κ. Αρβανίτη και προσθέτει πως θα πρέπει να υπάρξουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις πρώτα. Προϋποθέσεις που δεν υπάρχουν στην παρούσα φάση, όπως αναφέρει ο κ. Μπότσος «Θα πρέπει να προηγηθεί η κατάλληλη προεργασία, για να μπορούν τα παιδιά και να συμβαδίσουν με τους ρυθμούς των υπολοίπων». Κάτι που σημαίνει «αύξηση του προσωπικού, ενδυνάμωση της παράλληλης στήριξης των παιδιών με έναν ακόμα εκπαιδευτικό, εκτός του δασκάλου της τάξης, αλλά και επιμόρφωση των καθηγητών-δασκάλων των γενικών σχολείων», συμπληρώνει η κ. Αρβανίτη.
Ξεπερνούν το 50% οι αναπληρωτές στα σχολεία Η κατάσταση που επικρατεί στα ειδικά σχολεία δεν είναι ενθαρρυντική. Συνολικά 27 σχολικές μονάδες Ε.Α, χρειάζονται άμεση ενίσχυση στο δυναμικό τους, αλλά και βελτίωση των υποδομών τους, όπως προκύπτει από την τελευταία έρευνα του Δικτύου Ειδικών Σχολείων (Δ.Ε.Σ), τον Οκτώβρη. Το συγκρότημα δημοσίων ειδικών εκπαιδευτηρίων «Νταού Πεντέλης» στον Δήμο Ραφήνας Πικερμίου αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς έχει ανάγκη από ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό, λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, σχολικό νοσηλευτή, παιδοψυχίατρο, φυσικοθεραπευτή, διερμηνέα ΕΝΓ, ειδικό στον προσανατολισμό και Μουσικό. Στο ειδικό σχολείο Αιγάλεω για παιδιά με αυτισμό, λείπουν 6 δάσκαλοι και δεν υπάρχει καμία ειδικότητα και νοσηλευτικό προσωπικό, ενώ στο ειδικό νηπιαγωγείο κωφών Πεύκης/Λυκόβρυσης, αντιμετωπίζουν πρόβλημα μεταφοράς από το σπίτι τους στο σχολείο 17 μαθητές. Ένα λιγότερο ορατό ζήτημα, αλλά διόλου ευκαταφρόνητο, είναι η συνεχής ανακύκλωση δασκάλων και καθηγητών. «Η ειδική αγωγή στο σύνολο της απαρτίζεται από αναπληρωτές κατά 50%. Προσωπικά εργάζομαι έξι χρόνια και ποτέ δεν ήμουν δύο συνεχόμενες χρονιές σ΄ένα σχολείο», δηλώνει η Eυμορφία Αρβανίτη. «Στον Μιχάλη, αδερφό της Μάια, που δεν αντιμετωπίζει ειδικό πρό-
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
21
ΤΟ ΘΕΜΑ
Η σημασία σταθερού προσωπικού για παιδιά με σοβαρές παθήσεις είναι μεγάλη. «Δεν μιλάμε απλώς για μαθησιακές δυσκολίες, αλλά για δεξιότητές που αφορούν την καθημερινή διαβίωση των παιδιών βλημα, δεν θα κοστίσει ιδιαίτερα η αλλαγή ενός και παραπάνω δασκάλων, όσο σ΄ εκείνη», υποστηρίζει η Ζακλίν. Η σημασία σταθερού προσωπικού για παιδιά με σοβαρές παθήσεις όπως η κόρη της κ. Πόιτρας όμως, είναι μεγάλη. «Δεν μιλάμε απλώς για μαθησιακές δυσκολίες, αλλά για δεξιότητές που αφορούν την καθημερινή διαβίωση των παιδιών. Είναι πάρα πολύ βασικό να υπάρχει σταθερό προσωπικό», υποστηρίζει η κ. Αρβανίτη και εξηγεί «Μαθητές με αυτισμό, παιδιά που έχουν πρόβλημα στην επικοινωνία και τον προφορικό λόγο, χρειάζονται χρόνο για να σ’ εμπιστευτούν και να γίνει μια ουσιαστική παρέμβαση. Ξέχωρα απ’ αυτό πολλές φορές καθυστερούμε να πάμε στα σχολεία. Χάνονται οι μήνες και πολύτιμος χρόνος».
«Αναγκαζόμαστε να δίνουμε χάπια» Οι ελλείψεις σε προσωπικό δεν προκαλούν προβλήματα μόνο στο
κομμάτι της εκπαίδευσης, αλλά θέτουν σε κίνδυνο και την υγεία των παιδιών. «Παρότι η εγκύκλιος μας το απαγορεύει, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις, όπου αναγκαζόμαστε να χορηγούμε, αφού έχει προηγηθεί υπεύθυνη δήλωση των γονέων, χάπια επιληψίας σε παιδιά που παθαίνουν κρίσεις. Θεωρητικά θα έπρεπε να υπάρχει σχολικός νοσηλευτής. Από τη στιγμή όμως που δεν υπάρχει και οι γονείς δεν μπορούν να βρίσκονται στο σχολείο, επειδή εργάζονται, δεν υπάρχει άλλη διέξοδος».
Δάσκαλος για κάθε... 2,5 μαθητές Σε 1.000 εργαζόμενους υπολογίζονται τα κενά σε προσωπικό. Μονάχα ο θεσμός της παράλληλης στήριξης «μπόρεσε να λειτουργήσει κάπως, λόγω των προγραμμάτων ΕΣΠΑ». Είναι αμφίβολο ωστόσο, το μέλλον του. Βάσει νόμου, «σε κάθε παιδί αναλογεί ένς δάσκαλος ειδικής αγωγής που θα το βοηθά παράλλη-
λα. Στην πράξη όμως, από τις 2.500 αιτήσεις έχουν ικανοποιηθεί μόλις οι 925».
Εκπαίδευση με... όριο Στην επαρχία η ειδική εκπαίδευση σταματά στο Γυμνάσιο. «Πριν κάποια χρόνια σκεφτόμασταν με τη γυναίκα μου αντί να μένουμε άνεργοι στην Αθήνα, να ζούμε τουλάχιστον κάπου πιο όμορφα στην επαρχία. Επιλέξαμε μια περιοχή κοντά στη Θεσσαλονίκη, αλλά δεν μπορούσαμε να βρούμε σχολείο για τον Μάρκο. Ο Μάρκος τώρα τελειώνει το Λύκειο. Αν είχαμε μετακομίσει, δεν θα μπορούσε να προχωρήσει τις σπουδές τους κι αυτό διότι δεν υπάρχει ειδικό λύκειο εκτός Αθήνας». Οι ελλείψεις σε εκπαιδευτικό επίπεδο δεν μεταφράζονται μόνο σε χαμένες ώρες μαθημάτων, αλλά και σε δυσβάσταχτα έξοδα για τις οικογένειες. «Έχουμε απλήρωτους λογαριασμούς για μήνες. Καλύπτουμε έξοδα για να μην στερείται το παιδί
μας όσα χρειάζεται. Δεν μπορούμε όμως πια να καλύψουμε τα έξοδα για φυσιοθεραπεία και λογοθεραπεία που είναι απαραίτητες για τον Μάρκο».
«Δεν θα κλείσω το παιδί μου σπίτι» Κερασάκι στην τούρτα, ο ρατσισμός. Η Ζακλίν έχει αντιμετωπίσει πολλές φορές γονείς με αντιλήψεις που θα ταίριαζαν σε παλαιότερες δεκαετίες. «Το ν’ ακούς απ’ τα παιδάκια ένα σχόλιο δεν σε εκπλήσσει τόσο, όσο το να ακούς κάτι υποτιμητικό από ένα γονιό. Υπάρχουν γονείς που πιστεύουν ότι τα παιδιά τους θα μείνουν πίσω στα μαθήματα εξαιτίας της Μάια. Ο κόσμος δυσκολεύεται να την αποδεχτεί. Στο τελευταίο πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο, η Ζακλίν κατέβηκε μαζί με την κόρη της. «Πρόκειται για ένα αγώνα για τα δικαιώματα της. Δεν θα την κλείσω στο σπίτι. Ο περιπτεράς πρέπει να ξέρει τη Μάια. Οι γείτονες πρέπει να ξέρουν
τη Μάια». «Πολλές φορές με κοροϊδεύουν για την αδερφή μου, τη λένε καθυστερημένη», μου λέει ο Μιχάλης, μικρότερος αδερφός της Μάια. Δεν μιλούσε με παράπονο, ούτε έβαλε τα κλάματα. Κατανοεί πως «έτσι είναι τα παιδιά». Όχι όλα βέβαια. «Υπάρχει ένας φίλος που με καταλαβαίνει. Είναι ο αδερφός του κουφός γι’ αυτό». Το κακό είναι ότι «ακόμα κι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί δεν βοηθούν στο να εξαλειφθούν τέτοιου είδους φαινόμενα», προσθέτει η Ζακλίν. Τα πάντα λοιπόν εξαρτώνται από την πρωτοβουλία των ίδιων των γονέων. Η δημιουργία του ΔΕΣ, έγινε με σκοπό «να αντιμετωπίσουμε από κοινού τα προβλήματα», αναφέρει ο Νέστορας Λαδάς, πατέρας του Άγγελου, παιδιού με σύνδρομο down, που το είδε να αποκλείεται από νηπιαγωγείο της Πετρούπολης «επειδή ήταν μεγάλος ο αριθμός των παιδιών και δεν επαρκούσε το προσωπικό». Σκοπός του ΔΕΣ δεν είναι να υποκαταστήσει το κράτος, αλλά «δεν είναι λίγες οι φορές που έχει χρειαστεί να το κάνει. Στο «Μαράσλειο», που βρίσκεται στον Ευαγγελισμό, έχουμε κάνει πολλά έργα μαζί με άλλους γονείς για τη βελτίωση του χώρου. Όπως το να φτιάξουμε το δάπεδο, να φτιάξουμε τους υπολογιστές ή να διαμορφώσουμε διαφορετικά τον χώρο για να υπάρχουν αίθουσες που θα καλύπτουν όλες τις ανάγκες». Το σημαντικό είναι όμως «ο κοινός αγώνας», που περιλαμβάνει ‘ανταλλαγή πληροφοριών, καλύτερο συντονισμό δράσεων» και αποτελεί στην ουσία ένα καλό «όργανο διεκδίκησης».
Η ΑΓΩΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
H Ζακλίν Πόιτρας με την κόρη της Μάια και ο Νέστορας Λαδάς, επίσης πατέρας παιδιού με αναπηρία
Ο μεγαλύτερος φόβος όλων των γονέων είναι «το μετά». Η επαγγελματική κατάρτιση που δίνεται στα παιδιά με αναπηρία «έχει ταβάνι», σύμφωνα με τον κ. Μπότσο, ενώ «η επαγγελματική αποκατάστασή είναι πάρα πολύ δύσκολη». Κι όμως κάθε παιδί θα μπορούσε να αξιοποιηθεί. «Για παράδειγμα οι άνθρωποι με αυτισμό έχουν την ικανότητα να εντοπίζουν στο σύνολο μια μικρή λεπτομέρεια. Θα μπορούσαν λοιπόν να εργάζονται στη συσκευασία και να διαχωρίζουν τα χαλασμένα προϊόντα», ισχυρίζεται η Βασιλική Κυρίτση. Όσα άτομα πάλι δεν μπορούν να εργαστούν και δεν μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους, οδηγούνται σε ιδρύματα. Ιδρύματα που υποχρηματοδοτούνται και παρουσιάζουν σοβαρές ελλείψεις όπως αναφέρουν οι γονείς. Αντιθέτως σε άλλες χώρες, είναι σαφώς πιο διαδεδομένες οι μικρές κοινότητες ανθρώπων με παθήσεις όπως η Μάια, ο Μάρκος ή ο Άγγελος. «Οι ενήλικες μπορούν να ζήσουν ημιαυτόνομα με την παρουσία εργαζόμενων που τους βοηθούν να καλύψουν τις ανάγκες τους. Είναι ενταγμένοι όμως στην κοινωνία». Αν η κοινωνία και η Πολιτεία τηρούσαν διαφορετική στάση «θα κέρδιζαν πολλά περισσότερα απ’ ό,τι τα παιδιά που αντιμετωπίζουν πρόβλημα», πιστεύει η Ζακλίν. Γιατί αξίζει να σεβαστούμε τη διαφορετικότητα; «Μια αγκαλιά του Άγγελου σε αποζημιώνει και με το παραπάνω. Τα παιδιά εκτιμούν απεριόριστα αυτό που τους δίνεις», λέει ο Νέστορας, «η Μάια δεν βαριέται ποτέ να παίξει μαζί μου, θέλω να πηγαίνουμε μαζί σχολείο», λέει ο μικρός Μιχάλης, «Μαθαίνεις την απλότητα, τη χαρά, την υπομονή», συμπληρώνει η Ζακλίν. Χρειάζεται κάτι άλλο;
Η ΗΑΥΓΗ ΑΥΓΗ•• ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΡΙΤΗ 16 24 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΜΑΡΤΙΟΥ2012 2013
22
ΑΡΘΡΑ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ ΗΡΩΙΚΟ ΑΓΩΝΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ ΤΗΣ ΒΙΟΜΕΤ
Αυτοδιαχείριση και Αριστερά
ΦΩΤΟ: Γ. ΓΙΑΚΟΥΜΙΔΗΣ
Στη θεωρία του Μαρξισμού1, ως «αυτοδιαχείριση» ορίζεται το αναπτυγμένο εκείνο σύστημα κοινωνικών, οικονομικών και νομικών σχέσεων σε συνθήκες γενικευμένης κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής (κοινωνικής ιδιοκτησίας). Θεωρείται το ανώτατο στάδιο στην πραγματοποίηση της ιδέας της άμεσης και πλήρους συμμετοχής των εργαζομένων και γενικά των πολιτών σε όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Είναι εκείνος ο σύνθετος θεσμός που, μέσα από τη διαδικασία της απελευθέρωσης της εργατικής τάξης, οδηγεί στην απελευθέρωση της μισθωτής εργασίας, εγκαθιδρύοντας -με τη συνδρομή και των υποκειμενικών-συνειδησιακών επικαθορισμών τηςτην «αυτοκυβέρνηση των άμεσων παραγωγών», κατά την προσφιλή φράση του Κάρολου Μαρξ.2 Η αυτοδιαχείριση είναι ακριβώς η υψίστης πολιτικής συνείδησης διαδικασία, που (σύμφωνα με όσα ανέφεραν οι Μαρξ-Ένγκελς) «πρέπει να είναι έργο των ιδίων των εργατών».3 Γιατί, με τη βοήθεια της αυτοδιαχείρισης, υποστήριζαν όλοι σχεδόν οι θεωρητικοί του Μαρξισμού, θα οικοδομηθεί κοινωνικά ισότιμη κοινωνία και σταδιακά θα εκλείψει η ανάγκη για την ύπαρξη ειδικών κρατικών, διοικητικών και νομικών μεθόδων διαχείρισης, έτσι που η συνειδητή και ισότιμη συμμετοχή των εργαζομένων στη διαχείριση της κοινωνικής ιδιοκτησίας θα γίνει αυτόθροα πραγματικότητα. Οι αυτοδιαχειριστικές ιδέες εκφράστηκαν με διάφορους τρόπους στην ιστορική πράξη, με πολλούς και συνεχείς αγώνες της εργατικής τάξης. Έμπνευσαν και «σημάδεψαν» αυθεντικές (λαϊκές) σοσιαλιστικές επαναστάσεις, όπως π.χ. την Παρισινή Κομμούνα (1871), τη Ρωσική Επανάσταση (1905), την Οκτωβριανή (1917), την Ουγγρική του ΜπέλαΚουν (1918) κ.ά. Οι ιδέες αυτές της απελευθερωμένης και αταξικής μελλοντικής κοινωνίας κυριάρχησαν και σε πολλές επαναστατικές διαδικασίες στις χώρες της Ανατ. Ευρώπης, όπου η εργατική τάξη βρέθηκε αντιμέτωπη με την κρατική ή γραφειοκρατική βία της κομματικοκρατικής ταξικότητας, καθώς και μπροστά σε αντεπαναστάσεις, όπως π.χ. στην Ανατ. Γερμανία (1953), στην Πολωνία και Ουγγαρία (1956), στην Τσεχοσλοβακία (1968) και στην Πολωνία (1970,1980, 1982). Το πιο ολοκληρωμένο σύστημα εργατικής (radnjecko samoupravljanje) και κοινωνικής αυτοδιαχείρισης (drustveno samoupravljanje) που εφαρμόστηκε ποτέ στον κόσμο με μεγάλη θεωρητική σκευή και πρακτική συστηματικότητα, ως ολοκληρωμένο (και συνταγματικά) σύστημα, με διάρκεια οικονομικών, κοινωνικών και νομικών σχέσεων, ήταν το σύστημα της Ενωμένης Γιουγκοσλα-
βίας υπό τον Τίτο (και λίγο χρόνο υπό τους διαδόχους του). Ήταν το σύστημα που κίνησε την περιέργεια και τον θαυμασμό όλων των μεγάλων θεωρητικών και οικονομολόγων του κόσμου, μερικοί από τους οποίους επιζούν μέχρι σήμερα. Ο σύγχρονος Ιταλός φιλόσοφος Λουτσιάνο Κάμφορα4 θεωρεί το σύστημα αυτό ως τη μόνη αγορά που ήταν δομημένη και σεβόταν πρωτίστως τις κοινωνικές ανάγκες. Έκτοτε αυτό το σύστημα γενικευμένης οικονομικής και κοινωνικής διακυβέρνησης, που ως επίτευγμα του μέλλοντος κόσμου είχε μπει ως «κάρφος στους οφθαλμούς» της γενικευμένης νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, ατόνησε μετά τη βίαιη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και την αναρρίπιση των εθνικισμών που ανέτρεψαν τις θεσμικές ισορροπίες που είχε επιβάλει. Ορισμένα στοιχεία κοινωνικής και εργατικής συμμετοχής στις επιχειρήσεις στην καθημαγμένη Σερβία και άλλα κράτη υπάρχουν ακόμη. Άλλα παραδείγματα ολοκληρωμένης εφαρμογής, σε περιορισμένη όμως έκταση, είχαμε στο Ισραήλ (Κιμπούτς), την Ισπανία (Μοντραγκόν), τη Γαλλία (εργοστάσια ρολογιών ΛΙΠ) και ορισμένα άλλα. Στην πατρίδα μας, κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου, υπήρξαν αρκετά τοπικά παραδείγματα αυτοδιαχείρισης σε εγκαταλελειμμένες και κατεστραμμένες επιχειρήσεις και συνεταιρισμούς, που σαρώθηκαν από
ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ Π. ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ*
τους ανέμους της μετα-εμφυλιοπολεμικής ετερόνομης ανάπτυξης. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτοδιαχείρισης υπήρξε τον Σεπτέμβριο του 1981 στο εγκαταλελειμμένο μετά τον θάνατο του εργοδότη Ιωάννη Παντελεμίδη εργοστάσιο αμαξωμάτων στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης, χωρίς όμως διάρκεια και επιτυχία. Σε περιόδους κρίσης, πολλές επιχειρήσεις πτωχεύουν, εγκαταλείπονται, αδυνατούν να συνεχίσουν την παραγωγική διαδικασία, προσωρινά ή οριστικά. Έτσι δημιουργούνται εκκρεμότητες στους εργαζόμενους και τις διάφορες υπηρεσίες του κράτους, προς προμηθευτές και πελάτες. Τα σωματεία και οι εκπρόσωποί τους κρίνουν μερικές φορές ότι πρέπει να αναλάβουν τη διαχείρισή τους σύμφωνα με το υπέροχο αυτό φαντασιακό της αυτοδιαχείρισης. Το νομικό όμως πλαίσιο για τη στοιχειώδη λειτουργία αυτής της μορφής της παραγωγής είναι ανύπαρκτο. Η αγορά αφιλόξενη. Το τραπεζικό σύστημα ασφυκτικό και εχθρικό. Οι υποχρεώσεις πολλές. Οι εργαζόμενοι με ηρτημένα τα δεδουλευμένα και στο φάσμα της ανεργίας. Ως εκ τούτου, σε μιαν αντι-συλλογική και αντεργατική ατμόσφαιρα υ-
περσυγκέντρωσης των μέσων παραγωγής σε λίγες μονάδες, οι ευγενικές αυτές ουτοπίες για να επιβιώσουν (έστω και ένα μικρό χρονικό διάστημα) χρειάζονται πρωτίστως ένα σχέδιο διάσωσης που θα περιλαμβάνει: α) «σεισάχθεια» (ολοσχερή διαγραφή) για τα χρέη, β) καταβολές οφειλών προς κρατικές υπηρεσίες και τρίτους και γ) νομικό και φορολογικό πλαίσιο ευνοϊκό για τη συνέχιση δραστηριότητας. Απαιτείται, συνεπώς, ένα συνολικό σχέδιο διάσωσης και εξασφάλισης της ομαλής λειτουργίας των επιχειρήσεων που εγκαταλείπονται ή αδυνατούν να συνεχίσουν με τους ιδιοκτήτες τους. Στο εχθρικό, όπως είπαμε, περιβάλλον, αφού χαριστούν ή αναρυθμιστούν ευνοϊκά τα προηγούμενα δάνεια, που πάντοτε υπάρχουν, οι προσπάθειες αυτές πρέπει να εξασφαλίσουν πρωτίστως κεφάλαια κίνησης που θα θέσουν σε λειτουργία την παραγωγική διαδικασία. Επομένως, το στάδιο της ασφαλούς διάσωσης προηγείται της πραγμάτωσης της αυτοδιαχείρισης, που πρέπει να προετοιμάζεται με προσοχή και πληρότητα. Και αυτό το σημειώνουμε επειδή όλες οι εμπειρίες των «νησίδων» αυτοδιαχείρισης στις καπιταλιστικές αγορές της τελευταίας δεκαετίας δεν ευδοκίμησαν γιατί στηρίχτηκαν μόνο στην ιδέα και τον ενθουσιασμό που έσπρωχναν το ένστικτο της αυτοσυντήρησης σε θνησιγενείς πρακτικές, χωρίς προηγουμένως να δια-
σωθεί με τους σύγχρονους όρους η επιχείρηση. Επακόλουθο ήταν η οικτρή διάψευση του ονείρου των εργαζομένων, η απογοήτευση και η δυσφήμιση της σπουδαίας αυτής ιδέας της εργασιακής απελευθέρωσης. Ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ δεν μπορεί παρά να είναι θετικός στην ιδέα της αυτοδιαχείρισης, συγκεκριμένης ή γενικευμένης, γιατί αυτό αποτελεί την πεμπτουσία του οράματος της απελευθέρωσης της εργασίας και της κατάργησης της εκμετάλλευσης του ανθρώπου από άνθρωπο. Το έδειξε και η συμβολική επίσκεψη του προέδρου Αλέξη Τσίπρα στη ΒΙΟΜΕΤ και στις συνομιλίες του με τους περήφανους εργάτες της Θεσσαλονίκης. Χρειάζεται όμως προσοχή σε ένα συνδικαλιστικό σχέδιο που, στο πλαίσιο κατάρρευσης της ελληνικής οικονομίας, μπορεί να ταυτιστεί πρόχειρα και επιπόλαια με εμπειρίες που είναι εκ των προτέρων θνησιγενείς. Η αυτοδιαχείριση είναι το στρατηγικό όραμα πραγμάτωσης του γνήσιου σοσιαλισμού. Το μνημονιακό, άγριο και ληστρικό καπιταλιστικό περιβάλλον, που καταστρέφει δομές, κλάδους και «καίει» εργάτες, ενεδρεύει να στραγγαλίσει το ελπιδοφόρο πείραμα για να αποτελέσει παράδειγμα προς αποφυγή στο μέλλον για τους εργαζομένους. Προέχει, ως εκ τούτου, η θέαση του «καθ’ όλου», η ολοκληρωμένη και γενναιότερη στήριξη των εργατών, η διασφάλιση των θέσεων-μισθών, η εκπόνηση ολοκληρωμένου σχεδίου διάσωσης (νομικού, πιστωτικού, παραγωγικού, εμπορικού) των εγκαταλελειμμένων επιχειρήσεων που περνούν στον εργατικό έλεγχο και στην αυτοδιαχείριση και που να ελαχιστοποιεί τη διακινδύνευση των θέσεων εργασίας. Ένα τέτοιο σχέδιο οφείλει ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ να εκπονήσει άμεσα και να εκλαϊκεύει στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα, που -συν τοις άλλοις- αισθάνονται εγκαταλελειμμένα και αβοήθητα από την ιεραρχία του αναξιόπιστου και ατελέσφορου συνδικαλιστικού κινήματος. 1. Βλέπε πλήρη βιβλιογραφία στο βιβλίο μας «Συνδικάτα και Εξουσία στη Δυτική Ευρώπη» εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα 1985, σελ. 33 επ. 2. Βλέπε «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία», Διαλεχτά Έργα, Εκδ. Αναγνωστίδη, 1964, σελ. 622. 3. Βλέπε «Κριτική του προγράμματος Γκότα και Ερφούρτης», Εκδ. Κοροτζή, β’ έκδοση, Αθήνα 1976, σελ. 28-29. 4. Βλέπε Λουτσιάνο Κάμφορα: «Κριτική της δημοκρατικής ρητορείας», εκδόσεις Μεταίχμιο, 2005.
* Ο Αλέξης Π. Μητρόπουλος είναι βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ και πρόεδρος της Ένωσης για την Υπεράσπιση της Εργασίας και του Κοινωνικού Κράτους (ΕΝΥΠΕΚΚ, www.enypekk.gr).
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
23
ΕΡΓΑΣΙΑ 35ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΣΕΕ
Η μάχη των μηχανισμών και ο γρίφος της νέας διοίκησης ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΑΝΤΡΕΑΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ούτε οι ραγδαίες πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις στην Κύπρο και οι πιθανές ανακατατάξεις που μπορούν να δρομολογήσουν στην Ευρώπη και κυρίως στις χώρες του Νότου, που δοκιμάζονται από τον μονόδρομο των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και της σκληρής λιτότητας, φαίνεται να μπορούν να ταράξουν τη συνδικαλιστική πρακτική των τελευταίων δεκαετιών. Πέμπτη απόγευμα, λίγο πριν από την έναρξη του 35ου συνεδρίου στην «απομόνωση» της Αλεξανδρούπολης, οι μηχανισμοί βρίσκονται σε απόλυτη επαγρύπνηση προκειμένου να περιορίσουν -κατά το δυνατόν- τις όποιες αλλαγές και σε αυτούς ακόμα τους παγιωμένους (και μπαγιάτικους) κομματικοπαραταξιακούς συσχετισμούς, με τη συντριπτική πλειονότητα των συνέδρων να έχει εκλεγεί πριν από τρία χρόνια! Και μόνο την εικόνα των χωριστών ξενοδοχείων εν είδει στρατοπέδων (σχεδόν ένα για κάθε παράταξη) να αντικρίσει κανείς, αντιλαμβάνεται ότι η απερχόμενη ηγεσία του συνδικαλιστικού κινήματος και της Συνομοσπονδίας βρίσκεται σε άλλο κόσμο και το μόνο που την ενδιαφέρει είναι να διασωθεί και να αναπαραχθεί με κάθε τρόπο. Τα «κουκιά» είναι μοιρασμένα, ακόμα και οι σύ-
νεδροι που έχουν εκλεγεί με τις πιο αδιαφανείς διαδικασίες έχουν συμφωνηθεί μεταξύ ΠΑΣΚΕ, ΔΑΚΕ και ΠΑΜΕ. Όλα «κομπλέ», όπως λένε. Στον χώρο του συνεδρίου (τέταρτο ξεχωριστό ξενοδοχείο) μεταξύ περίπου 20 πανό, ούτε ένα δεν υπάρχει που να αναφέρεται στο Μνημόνιο ή στην πολιτική της τρικομματικής συγκυβέρνησης! Τα αιτήματα και οι διεκδικήσεις για τις Συλλογικές Συμβάσεις (που δεν υφίστανται πλέον), για τον κατώτατο μισθό που θα περικοπεί εκ νέου από την προσεχή εβδομάδα, για τα ασφαλιστικά ταμεία και τις συντάξεις που χάνονται καθημερινά και για τα μέτρα για το 1,5 εκατομμύριο ανέργους (που βρίσκονται εκτός συνδικάτων) είναι σαν να απευθύνονται σε μια άλλη εποχή, χωρίς Μνημόνια και τρόικες εσωτερικού και εξωτερικού.
Ποιες έδρες «παίζονται»... Ακόμα όμως και κάτω από αυτό το ασφυκτικό παραταξιακό πλαίσιο η νέα διοίκηση που θα προκύψει από το 35ο συνέδριο θα είναι σε έναν τουλάχιστον βαθμό διαφορετική. Οι φυγόκεντρες τάσεις στην ΠΑΣΚΕ επιβεβαιώθηκαν από την περασμένη εβδομάδα με την αποχώρηση κεντρικών συνδικαλιστικών στελεχών (Στ. Σαλουφάκου, Ν. Φωτόπουλος. Ν. Ορφανός κ.ά.) που παρουσίασαν νέα πολιτικοσυνδικαλιστική πλατφόρμα διαχωρίζοντας έτσι τη θέση τους από
ΙΝΕ: Στο 29% η ανεργία στο τέλος του 2013 Την εφιαλτική αύξηση της ανεργίας επιβεβαιώνουν και τα νεότερα στοιχεία του ΙΝΕ που παρουσιάστηκαν χθές κατά την πρώτη ημέρα του 35ου συνεδρίου της ΓΣΕΕ. Σύμφωνα με το ΙΝΕ, 1.000.000 εργαζόμενοι προστέθηκαν στη λίστα της ανεργίας από το 2008 και σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ στο τέλος του 2013 το επίσημο στατιστικό ποσοστό της ανεργίας θα φθάσει το 29% (1.450.000 άνεργοι) και το πραγματικό το 35% (1.750.000 άνεργοι). Την ίδια περίοδο, όπως σημειώνει το ΙΝΕ, η σωρευτική μείωση του ΑΕΠ έφθασε το 23,6%. Ταυτόχρονα από το 2009 οι μέσες ακαθάριστες αποδοχές μειώθηκαν κατά 29%, η συνολική δαπάνη για αποδοχές και εργοδοτικές εισφορές μειώθηκαν κατά 40,5%, ωστόσο την ίδια περίοδο οι τιμές των αγαθών αυξήθηκαν κατά 17%. Τέλος το επίπεδο της φτώχειας αυξήθηκε από το 23% το 2010 στο 30% του πληθυσμού το 2013. Ανοίγοντας τις εργασίες του συνεδρίου ο απερχόμενος πρόεδρος της Συνομοσπονδίας Γ. Παναγόπουλος χαρακτήρισε «αττίλα του οικονομικού ολοκληρωτισμού» την κατάσταση που βιώνει ο κυπριακός λαός, προσθέτοντας ότι «οι λαοί δεν εκβιάζονται, καμία κοινωνία δεν μπορεί να αποδεχθεί τη βίαιη επιβολή εξαθλίωσης και εθνικής υποτέλειας. Οι εξελίξεις στην Μεγαλόνησο καταδεικνύουν το αδιέξοδο των νεοφιλελεύθερων εμμονών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τέλος οι επιθέσεις στα εργασιακά, τις συμβάσεις και το ασφαλιστικό που δέχονται οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα πρέπει να χαλυβδώσουν όλους τους λαούς της Ευρώπης, προκειμένου να ανακόψουν την επίθεση, δήλωσε η Γενική Γραμματέας της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Συνδικάτων, Σάραν Μπάροου.
την ηγεσία της παράταξης και οδηγώντας τη σε διάσπαση, τη δεύτερη μετά το 1985. Η νέα συνδικαλιστική παράταξη ΕΜΕΙΣ (Ενωτικό Μέτωπο Εργατικών Ισχυρών Συνδικάτων) που ίδρυσαν οι αποχωρούντες, σύμφωνα με νεότερες εκτιμήσεις, δεν αναμένεται να ξεπεράσει τις 2 - 3 έδρες, κάτι που σημαίνει ότι τρεις έδρες «παίζονται» μεταξύ της ΠΑΣΚΕ, (η 17η) και των υπολοίπων παρατάξεων. Το τρίτο ψηφοδέλτιο από την ΠΑΣΚΕ στο οποίο συντάσσονται άλλοι συνδικαλιστές που αποχωρούν, μεταξύ των οποίων και ο Αν. Κολλάς, πρώην συνδικαλιστής στις συγκοινωνίες και υπεύθυνος του τομέα της Συνομοσπονδίας για την Υγιεινή και Ασφάλεια στην Εργασία, δεν φαίνεται ικανό να αποσπάσει κάποια έδρα. Έτσι, με βάση τις εκτιμήσεις των παρατάξεων, η ΠΑΣΚΕ θα περιοριστεί στις 16 - 17 έδρες στη νέα διοίκηση από 22 που διέθετε, η ΔΑΚΕ, που επίσης αντιμετωπίζει εσωτερικά προβλήματα, θα παραμείνει στάσιμη στις 11 έδρες, το ΠΑΜΕ επίσης θα κρατήσει τις 9 έδρες που διαθέτει, το ΕΜΕΙΣ διεκδικεί 2 ή 3 έδρες, ενώ αύξηση των εδρών της (4 ή 5 από 3) αναμένεται να έχει η Αυτόνομη Παρέμβαση. Με αυτά τα δεδομένα, με την ΠΑΣΚΕ αρκετά αποδυναμωμένη και διασπασμένη, τη ΔΑΚΕ να ισορροπεί σε τεντωμένο σκοινί για να κρατήσει την ενότητά της και τη στασιμότητα του ΠΑΜΕ, η επόμενη μέρα του συνεδρίου και ο σχηματισμός πλειοψηφίας στη νέα 45μελή διοίκηση της ΓΣΕΕ αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Νέα και παλιά πρόσωπα... Στην ΠΑΣΚΕ, μετά την αποχώρηση και των συνδικαλιστών που κατέρχονται με το ψηφοδέλτιο ΕΜΕΙΣ, οι κορυφαίες θέσεις θα καλυφθούν από τους Β. Μουτάφη (ΕΥΔΑΠ), Φ. Θωμά (ΕΛΤΑ), Γ. Κωνσταντινόπουλο (Εμπορική Τράπεζα) Σ. Ανέστη (ΟΤΕ) και Γ. Γιαννακόπουλο (Λιμάνια). Στη ΔΑΚΕ ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα πρόσωπα που θα εκλεγούν, καθώς οι ισορροπίες είναι λεπτές, μετά και την επιστροφή του Ν. Κιουτσούκη στη Νέα Δημοκρατία. Σημαντικό ρόλο διεκδικούν και συνδικαλιστές που έχουν καλές σχέσεις με τον Φ. Ταυρή αλλά και τον Κ. Πουπάκη. Άγνωστη ωστόσο παραμένει η επόμενη μέρα, καθώς θεωρείται δύ-
σκολη η συνέχιση της συνύπαρξης «σαμαρικών» με «καραμανλικούς» και με τον επικεφαλής Ν. Κιουτσούκη να παραμένει στις αντιμνημονιακές του απόψεις. Στο ΠΑΜΕ δεν αναμένονται ιδιαίτερες εκπλήξεις σε πρόσωπα ούτε αναμένεται τουλάχιστον άμεσα κάποια αλλαγή πορείας της παράταξης. Η συνδικαλιστική παράταξη του ΚΚΕ επιμένει στη δυναμική που έχει ακόμα κυρίως σε πρωτοβάθμια σωματεία που ουσιαστικά του διασφαλίζει τις 9 έδρες που ήδη κατέχει, ενώ αναμένεται να συνεχίσει την τακτική «μέσα - έξω» από τη ΓΣΕΕ. Τέλος η πρωτοεμφανιζόμενη παράταξη ΕΜΕΙΣ αναμένεται να στηριχθεί στα πρωτοκλασάτα στελέχη της ΠΑΣΚΕ που αποχώρησαν και συγκεκριμένα στους Ν. Φωτόπουλο (ΓΕΝΟΠΔΕΗ), Στάβη Σαλουφάκου (πρόεδρος Εργατικού Κέντρου Αθήνας), Ν. Ορφανό (πετρέλαια), Μ. Στεκουλέα (ιδιωτικοί υπάλληλοι), Μ. Κουρουτό (ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί).
Αυτόνομη Παρέμβαση: Να γίνει παρελθόν η στρατηγική της ήττας Την ανάγκη για μια νέα πορεία του συνδικαλιστικού κινήματος, που θα βασίζεται στην αυτονομία και τη δημοκρατία και ταυτόχρονα θα έχει συγκεκριμένες προτάσεις για μια στρατηγική που θα απαντά στα μνημονιακά μέτρα και θα δίνει μια εναλλακτική πρόταση εξόδου από την κρίση,
τονίζει στη διακήρυξή της η Αυτόνομη Παρέμβαση. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει: «Η βίαιη επίθεση που δέχονται οι εργαζόμενοι στον βωμό της ‘εσωτερικής υποτίμησης’ των Μνημονίων, σε συνδυασμό με την κλιμακούμενη καταστολή των εργατικών και κοινωνικών αγώνων από την κυβέρνηση, μπορούν να απαντηθούν μόνο από ένα εργατικό κίνημα ανασυνταγμένο, που θα μπορεί και θα θέλει να οργανώσει την αντεπίθεση των εργαζομένων. Αυτή η ανασύνταξη αυτή του συνδικαλιστικού κινήματος περνά μέσα από την κατανόηση μιας εναλλακτικής πρότασης εξόδου από την κρίση και την προσπάθεια επιβολής μιας νέας οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής ατζέντας». Καταλογίζοντας σοβαρότατες ευθύνες στην απερχόμενη ηγεσία της ΓΣΕΕ τονίζει ότι με ευθύνη της το συνδικαλιστικό κίνημα περιορίστηκε σε έναν αμυντικό συνδικαλιστικό αγώνα, χωρίς στρατηγική και σχεδιασμό. «Η ηγεσία της ΓΣΕΕ ταυτίστηκε με την ήττα» αναφέρει χαρακτηριστικά και προσθέτει: «Στα Μνημόνια αντιστάθηκε μόνο στα χαρτιά. Δεν πολιτικοποίησε τα αιτήματα, με αποτέλεσμα οι αγώνες να αναπτύσσονται ασυντόνιστα και με αποσπασματικά αιτήματα που οδήγησαν αρκετές φορές στον κοινωνικό αυτοματισμό και τον διαχωρισμό μεταξύ των εργαζομένων».
MNHMH Στη μνήμη του συντρόφου και φίλου Πασχάλη Γουδετσίδη, που μας συνέδεσαν κοινοί αγώνες μέσα από το ΚΚΕ εσωτ. και τον Ρήγα Φεραίο, στη Γερμανία, προσφέρουμε στην «Αυγή» 50 ευρώ. Γεροφωκά Γαλανού Αναστασία, Γαλανός Σπύρος.
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
24
ΘΕΜΑΤΑ
Ναί ή όχι στο «βραχιολάκι»; Τρεις εβδομάδες αφότου δόθηκε στη δημόσια διαβούλευση το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης που δίνει τη δυνατότητα σε κρατούμενους, υπόδικους και ανήλικους να είναι εκτός φυλακών με ταυτόχρονη χρήση ηλεκτρονικού «βραχιολιού», άρχισε ήδη να αναπτύσσεται ο διάλογος για την αποτελεσματικότητα αλλά και τη σκοπιμότητα του μέτρου. Σημεία τριβής αποτελούν οι προβλέψεις που μετακυλίουν στους ενδιαφερόμενους το κόστος του μέσου παρακολούθησης (σ.σ.: σύμφωνα με υπολογισμούς του υπουργείου ανέρχεται από 1.500 έως 3.500 ευρώ), ο αποκλεισμός από την ευνοϊκή ρύθ-
μιση όσων έχουν καταδικαστεί για εγκλήματα τρομοκρατίας, αλλά και οι φόβοι ότι η πρωτοβουλία του υπουργείου υποκρύπτει σχέδια για ιδιωτικοποίηση του σωφρονιστικού συστήματος. Παρεμβαίνουν με σχόλιά τους στην «Αυγή» της Κυριακής ο καθηγητής Ποινικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Νίκος Παρασκευόπουλος, η δικηγόρος Ιωάννα Κούρτοβικ, που στο παρελθόν έχει υπερασπιστεί πρόσωπα που καταδικάστηκαν για τρομοκρατική δράση, και η Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΕΙΡΗΝΗ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ
Σε θετική κατεύθυνση η πρόταση ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ
Πρέπει να διαχωρίσουμε δύο πράγματα: την ηλεκτρονική παρακολούθηση με βραχιολάκι ή οποιονδήποτε άλλο τρόπο, στην περίπτωση ανθρώπινων που αλλιώς θα ήταν κρατούμενοι στη φυλακή, και το ενδεχόμενο αυτή η παρακολούθηση να επιβληθεί σε πρόσωπα που αλλιώς θα ήταν ελεύθερα. Η νομοθετική πρόταση που υπάρχει σήμερα φαίνεται να αφορά μόνο ανθρώπους που σε διαφορετική περίπτωση θα βρίσκονταν στη φυλακή. Στο μέτρο αυτό είναι θετική. Δεν υπάρχει κρατούμενος που δεν θα προτιμούσε να βγει έστω και υπό ηλεκτρονική επιτήρηση, παρά να βρίσκεται εντός. Αυτό το μέτρο προβλέπεται τόσο για κατηγορούμενους που αλλιώς θα είχαν τεθεί υπό προσωρινή κράτηση όσο και για κρατούμενους μετά την καταδίκη τους και μέχρι τον χρόνο της κανονικής τους απόλυσης υπό όρους.
Με δυο λόγια σε αυτές τις περιπτώσεις το μέτρο δεν φαίνεται να θίγει τις ελευθερίες, αλλά αντίθετα να ελαφραίνει τη βαρύτητα της κράτησης. Οι προϋποθέσεις με τις οποίες επιτρέπεται η ηλεκτρονική επιτήρηση αντί της κράτησης για τους καταδικασμένους διασφαλίζουν ότι δεν πρόκειται το μέτρο αυτό να επεκταθεί σε επιπλέον πρόσωπα, τα οποία αλλιώς θα ήταν ελεύθερα. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι το μέτρο αυτό θα γινόταν ιδιαίτερα επικίνδυνο, οργουελικό, εάν θα επιβαλλόταν όχι
ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ Η διαφωνία μας με το σύστημα γεωεντοπισμού δεν είναι μόνο αξιακή· η εμπειρία της εφαρμογής του μέτρου σε χώρες του εξωτερικού έρχεται να μας επιβεβαιώσει. Το υπουργείο Δικαιοσύνης ισχυρίζεται ότι θα βοηθήσει στην αποσυμφόρηση των φυλακών. Υπολογίζει μάλιστα για την κάλυψη των εξόδων του στη λαχτάρα των κρατουμένων και των δικών τους για μια ανάσα ελευθερίας, επιβαρύνοντάς τους με το τίμημα και υποβαθμίζοντας επικοινωνιακά τον κατ’ οίκον περιορισμό που το συνοδεύει. Όμως το επιχείρημα αυτό καταρρίπτεται αν δούμε το παράδειγμα της Γαλλίας, όπου το σύστημα γεωεντοπισμού εφαρμόζεται δέκα χρόνια τώρα. Σήμερα περίπου 9.000 Γάλλοι πολίτες φορούν ηλεκτρονικά δεσμά, ακόμα και για παραβιάσεις του ΚΟΚ, ενώ οι κρατούμενοι,
αντί της φυλάκισης ή της κράτησης σε φυλακή, αλλά σε πρόσωπα τα οποία αλλιώς θα ήταν ελεύθερα, έστω με την ιδιότητα του υπόπτου ή του κατηγορούμενου στον οποίον δεν επιβάλλεται προφυλάκιση. Όσον αφορά την εξαίρεση του νόμου για πρόσωπα που έχουν καταδικαστεί για αδικήματα που σχετίζονται με την τρομοκρατία, πιστεύω ότι η μεταχείριση των κρατουμένων πρέπει να είναι ίδια, ανεξαρτήτως του είδους του εγκλήματος.
Η φυλακή έξω από τη φυλακή ΤΗΣ ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΟΥΡΤΟΒΙΚ
Είναι άραγε ένα μέτρο διεύρυνσης τη ελευθερίας ή μέτρο επέκτασης της φυλακής έξω από τη φυλακή; Η Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων έχει εκφράσει την αντίθεσή της στο μέτρο της ηλεκτρονικής επιτήρησης, παρότι ένα μεγάλο μέρος των κρατούμενων το αντιμετωπίζει θετικά. Και πράγματι, πέρα από τις καλές προθέσεις του Υπουργείου Δικαιοσύνης, που δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει, δεν μπορεί παρά να έχει επιφυλάξεις σε κάθε μέτρο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να επιβαρύνει και να επεκτείνει το καθεστώς στέρησης της ελευθερίας και το πλαίσιο της ποινικής καταστολής. Κι αυτός ο κίνδυνος υπάρχει, όταν ο νόμος δεν περιορίζει την εφαρμογή του μέτρου στις κατηγορίες εκείνες μόνον των κρατούμενων που δεν μπορούν με τις προϋποθέσεις του νόμου να δουν αλλιώς την έξοδο από τη φυλακή και δεν θέτει συσταλτικά τους όρους για την τυχόν εξαίρεση ενός κρατούμενου που το επιθυμεί, από την εφαρμογή του. Δεν μπορεί κανείς να μην παρα-
τηρήσει ότι στα πλαίσια μιας συντηρητικής και άτολμης δικαστικής διαχείρισης ένα τέτοιο μέτρο, που προβλέπεται ακόμη και για τους ανήλικους και τους υπόδικους, που εξαιρεί, όμως, από την εφαρμογή του τους κατηγορούμενους για «τρομοκρατία», για πολιτικές δράσεις δηλαδή, και αφήνει την ίδια στιγμή ένα μεγάλο πεδίο στη διακριτική ευχέρεια του σωφρονιστικού και του δικαστή, κινδυνεύει να γίνεται -αντίθετα με τον σκοπό του- ένα εργαλείο για την ενίσχυση του τιμωρητικού οπλοστασίου και την επέκταση της φυλακής έξω από τη φυλακή. Δεν μπορεί κανείς ακόμη να μη διατηρεί επιφυλάξεις για το παράθυρο που ανοίγεται στην ιδιωτικοποίηση ενός μέρους του σωφρονιστικού συστήματος με την απόθεση του εγχειρήματος στην ιδιωτική επιχειρηματικότητα ούτε να μη φοβάται ότι σε μια κοινωνία φοβική, σε μια περίοδο κρίσης και πανικών, τα μέτρα περιορισμού και εξαίρεσης μπορούν εύκολα να γίνονται αποδεκτά και να ανοίγουν τον δρόμο και για άλλα πιο ευαίσθητα πεδία εφαρμογής. Η φυλακή πρέπει να τελειώνει στην πόρτα της φυλακής. Γιατί τα εφιαλτικά μελλοντολογικά σενάρια μπορούν να γίνουν πραγματικότητα.
Δεν είναι κόσμημα, είναι ηλεκτρονικά δεσμά αντί να μειωθούν, αυξήθηκαν σημαντικά. Αν ο σκοπός του υπουργείου ήταν η αποσυμφόρηση, δεν είχε παρά να εφαρμόσει τις ήδη υπάρχουσες διατάξεις που προβλέπουν εναλλακτικές ποινές, όπως η ημιελεύθερη διαβίωση ή η κοινωφελής εργασία, αλλά και να μειώσει τις ποινές. Αυτά τα μέτρα δεν έχουν απολύτως κανένα κόστος, απαιτούν όμως πολιτική βούληση. Όσον αφορά το ευεργέτημα της άδειας, η οποία εφαρμόζεται επί 14 χρόνια με το ποσοστό κακής χρήσης της να παραμένει σταθερά στο 2,5% (σε αυτό μάλιστα δεν περιλαμβάνονται μόνο αποδράσεις, αλλά και καθυστερημένη επιστροφή, άρνηση ναρκοτέστ κ.ά.), είναι αδιανόητο να τιμωρείται με ηλεκτρονική επιτήρηση το 97,5% των κρατουμένων. Άλλωστε και τα ηλεκτρονικά δεσμά, όπου κι αν εφαρμόστη-
καν, είχαν αντίστοιχο και μεγαλύτερο ποσοστό αποτυχίας. Κι ένας προβληματισμός για το τέλος: Γιατί το υπουργείο Δικαιοσύνης έβαλε σε διαβούλευση άρον άρον ένα σχέδιο νόμου διατυπωμένο με τέτοια αοριστία, χωρίς καν αιτιολογική έκθεση; Επειδή θέλει να το παρουσιάζει άλλοτε ως ευεργέτημα και άλλοτε ως αυστηροποίηση, ανάλογα με το κοινό στο οποίο απευθύνεται; Επειδή οι φυλακές, πριν αποσυμφορηθούν, πρόκειται να συμφορηθούν σε ακραίο βαθμό με αδικήματα που σχετίζονται με τη φοροδιαφυγή; Ή μήπως επειδή πίσω από τις τεχνικές λεπτομέρειες -στις οποίες βρίσκεται συνήθως ο διάβολος- υποβόσκει η αρχή της ιδιωτικοποίησης του σωφρονιστικού συστήματος;
Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
Σύνταξη: Κώστας Βούλγαρης, Κώστας Γαβρόγλου, Λήδα Καζαντζάκη, Γιώργος Μερτίκας, Άλκης Ρήγος, Πέτρος-Ιωσήφ Στανγκανέλλης, Kώστας Χριστόπουλος ΤΕΥΧΟΣ 536
ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ, ΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
www.avgi-anagnoseis.blogspot.com
1821 }
} ΑΦΙΕΡΩΜΑ α' μέρος
Διαδρομές εθνικού προσδιορισμού ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΤΡΟΣ-ΙΩΣΗΦ ΣΤΑΝΓΚΑΝΕΛΛΗΣ Διαδρομές εθνικού προσδιορισμού ΣΕΛ.1-2
ΜΑΡΘΑ ΠΥΛΙΑ Κοινοτικοί άρχοντες στον προεπαναστατικό Μοριά
Για ένατη συνεχόμενη χρονιά οι «Διαδρομές εθνικού προσδιορισμού» συνεχίζουν την πορεία τους στο σώμα αυτής εδώ της εφημερίδας. Αυτή τη φορά, όμως, δίχως την φροντίδα της Μάρθας Πύλια, η οποία, όλα τα προηγούμενα χρόνια, άφησε το στίγμα της στον δημόσιο λόγο, όχι μόνο περί της ελληνικής επανάστασης αλλά και της προεπαναστατικής κοινωνίας. Πράγματι, εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς, ανατρέχοντας σε όλα τα αφιερώματα που επιμελήθηκε, ότι στον πυρήνα τους δεν είχαν το ίδιο το «γεγονός» της επανάστασης του 1821 αλλά προσπαθούσαν, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, να φέρουν στο φως της δημοσιότητας θραύσματα μιας παρελθούσας συνολικής κοινωνικής πραγματικότητας. Έτσι, η νοητή γραμμή που συνδέει τα δεκάδες κείμενα που προηγήθηκαν των
ΣΕΛ. 2-3 ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ-ΙΩΣΗΦ ΣΤΑΝΓΚΑΝΕΛΛΗ
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΑΧΑΡΑΣ Η μετάβαση των προυχοντικών οικογενειών στο νεοελληνικό κράτος ΣΕΛ. 4-5
ΣΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ Ο βίος του στρατηγού Μακρυγιάννη ΣΕΛ. 5-6
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΖΑΝΗΣ Το ρομαντικό κίνημα στην Ευρώπη και ο Διονύσιος Σολωμός ΣΕΛ. 7
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΚΟΤΣΗΣ Το1821 και το δημοτικό τραγούδι ΣΕΛ. 8
Εικονογράφηση με έργα του ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΛΙΟΥ
σημερινών, βρίσκεται σκοπίμως σε αντίθεση με μια εικόνα περί της επανάστασης, πλασμένη από σχολικά αναγνώσματα και τον κυρίαρχο λόγο. Μια νοητή γραμμή η οποία εμμένει ακριβώς πέρα από την εθνωφελή ρητορική, περί ηρώων κι ενδόξων μαχών, σε μια μεγεθυμένη κι αποκομμένη στιγμή. Σε αντιπαράθεση με τούτη τη «μαγική» εικόνα εφόσον, κάθε ιστορική συγκυρία, όσο «εξαιρετική» ή «μοναδική» κι αν φαντάζει, είναι γέννημα πολλών χρονικοτήτων, πολλών εποχών, οι οποίες, εκ των υστέρων και δι’ αυτής της (φαινομενικά) μη «κανονικής» στιγμής νοηματοδοτούνται, παράγοντας μια τομή στο ιστορικό συνεχές. Μαγική αλλά και ιδεολογικά φορτισμένη εικόνα, αφού μέσω αυτής της «λογοκρισίας», επιτυγχάνεται ο εγκιβωτισμός της ιδρυτικής στιγμής του ελληνικού εθνικού κράτους σε μια ιδιότυπη υγειονομική ζώνη, όπου το «πριν» είναι ολότελα μαύρο κι εχθρικό και το «μετά» αιωνίως ίδιο. Αντίθετα με τους συνήθεις πανηγυρικούς, οι οποίοι, σε μεγάλο βαθμό, αναπαράγουν τους κοινούς τόπους, αλλάζοντας καμιά φορά μονάχα το ιδεολογικό τους πρόσημο, τα αφιερώματα της Μάρθας κινούνταν πάντοτε μακριά από απλοϊκές γενικεύσεις, αθεμελίωτα πλην φανταχτερά σχήματα, άτεγκτες βεβαιότητες, αποκαθηλώνοντας, στο μέτρο του δυνατού, κάποιες ένοχες σιωπές κι ένοχες πλάνες. Όλα αυτά δεν είναι, από μόνα τους, διόλου λίγα ή ασήμαντα. Ο στόχος, όμως, ήταν εντέλει άλλος: Η προσπάθεια εξοικείωσης του αναγνωστικού κοινού μιας εφημερίδας με τα πιο πρόσφατα πορίσματα της ιστορικής επιστήμης. Μια εργασία ιδιαιτέρως παραμελημένη στον τόπο μας, θεωρούμενη ακόμα ως πάρεργο ή ως κάτι που σπανίως θεωρείται ως «συνδρομή στην επιστήμη», βρήκε στο πρόσωπό της έναν υποδειγματικό εκπρόσωπο. Η εξοικείωση λοιπόν ήταν ο στόχος, και όχι η λεγόμενη «εκλαΐκευση», όρος που παραπέμπει σε μια σχέση υποταγής, σχέση δασκάλου που μιλά από καθέδρας σε αδαείς, αναπαράγοντας την διάκριση μεταξύ «ειδήμονα», «τεχνοκράτη» και πειθήνιου αναγνώστη, θεμελιώνοντας περισσότερο μια σχέση εξουσίας παρά μια παιδευτική σχέση. Ο ικανός επιστήμονας γνωρίζει την παραπάνω διαφορά. Και η Μάρθα την αναγνώριζε. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ
Το μεγάλο μας τσίρκο
26
Η ΑΥΓΗ • 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
Κοινοτικοί άρχοντες
ΣΥΝΕΧΕΙΑ AΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ
Μπαίνω στον πειρασμό να ανατρέξω στο εισαγωγικό της κείμενο για το Αφιέρωμα του 2007. Εκεί, αναφερόταν σε κάποιες απόψεις, οι οποίες παρότι «έχουν κατατεθεί στη διαθέσιμη βιβλιογραφία», όμως «δεν έτυχαν ποτέ της προσοχής όσων περιφέρουν τα περιχαρακωμένα, εύληπτα μοντέλα τους προς δημόσια χρήση», από τους «κατεστημένους κύκλους που παρασιτούν ακόρεστα πάνω στο σώμα του λαϊκισμού και της αμάθειας, που υποκαθιστούν εξ επαγγέλματος το έλλογο με το συγκινητικό». Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με μια κατηγορία εναντίον του τμήματος εκείνου των ημιμαθών ιστορικών ή ιστοριολογούντων οι οποίοι έχουν καταλάβει τον δημόσιο χώρο κι εκμεταλλεύονται την αμάθεια. Με μια μόνο φράση περιγράφει καίρια έναν (συνήθη) τρόπο τού να κάνει κανείς πολιτική τής (ιστορικής) επιστήμης προς δημόσια χρήση: απεκδυόμενος την αμφιβολία και την αναρώτηση, δηλαδή το θεμέλιο κάθε επιστημονικού τρόπου σκέψης, και παρουσιάζοντας στο «εθνικό ακροατήριο» εύληπτα μοντέλα, τα οποία δεν βασίζονται σε επιστημονικά επιχειρήματα αλλά στοχεύουν στην πειθώ διά της επίκλησης στο συναίσθημα. Θα μπορούσε να σκεφτεί κάποιος ότι στα παραπάνω εκδηλώνεται η δυσφορία ή η δυσανεξία μιας έντιμης ιστορικού απέναντι σε όσους υποτάσσουν το κύρος και την αυθεντία τους στις επιταγές πολιτικών ή εθνικών αναγκαιοτήτων ή προταγμάτων. Είναι σίγουρα κι αυτό. Όμως, η λέξη κλειδί είναι το «εύληπτο». Αυτός είναι ο αντίπαλος, αλλά κι ο στόχος κάθε προσπάθειας ένταξης του λόγου της ιστορικής επιστήμης στον δημόσιο χώρο. Της ένταξης του ίδιου του επιστημονικού λόγου, κι όχι κάποιων υποκατάστατών του, δήθεν ενδιάμεσων λύσεων, όπως λ.χ. τα σχολικά εγχειρίδια. Δεν αρκεί ο ιστορικός να παράσχει «πληροφορίες» σε ένα ακροατήριο μη «ειδικών». Το ακροατήριο διαθέτει ήδη πολλές και αντιφατικές. Δεν πρέπει απλώς να προσέχει τον λόγο του, μήπως και παρεισφρήσει καμιά «άγνωστη» λέξη, να μιλά ή να γράφει «απλά». Το έργο του είναι δυσθεώρητα φιλόδοξο: οφείλει να διαρρήξει ένα γερά οχυρωμένο οικοδόμημα, το οποίο έχει ως πρώτη ύλη ριζωμένους κοινούς τόπους, ακλόνητες βεβαιότητες, πράγματα που δεν γνωρίζει κανείς ότι τα αγνοεί. Εντέλει, να εισχωρήσει και να ανατρέψει μια καθημερινή σχέση με την ιστορία. Κι επειδή το ακροατήριο είναι όχι μόνο συνηθισμένο αλλά και προδιατεθειμένο να ακούσει όσα συνήθως λέγονται, να εκλάβει ως «εύληπτα» τα καθιερωμένα, εκεί ακριβώς έγκειται η κρισιμότητα της εύρεσης ενός τρόπου παρουσίασης της ιστορικής έρευνας, ώστε να καταστεί όσο το δυνατόν πιο εναργής από ένα όσο το δυνατόν πιο ευρύ κοινό. Δεν πρόκειται για πάρεργο, αλλά για μια μεθοδική προσπάθεια, η οποία συνδέεται
2
Μνήμη Μάρθας Πύλια
Δράμαλης
άμεσα με την ίδια του την (θεωρούμενη ως) κύρια εργασία, αυτή της παρουσίασης του υλικού του, της δημοσιοποίησής του. Και μπορεί το κοινό να αλλάζει, να διευρύνεται, να μην εκτείνεται πια μόνο στους «γνώστες», όσοι μοιράζονται μαζί του τους κοινούς τόπους, τις κατακτήσεις και τα «μυστικά» του επαγγέλματος, αλλά, από την άλλη, σε κάποιο σημείο μοιράζεται ένα κοινό πεδίο: τους κοινούς τόπους της εκάστοτε εποχής και κοινωνίας μέσα στην οποία ζει κι ο ίδιος. Τα παραπάνω θα μπορούσαν να φανούν άσχετα με ένα αφιέρωμα στην εθνική μας επέτειο. Κι όμως, από μια σκοπιά δεν είναι και τόσο: εξαρτάται από το τι κρατά κανείς από την επανάσταση. Κάθε επανάσταση, πέρα από διαφορετικά και, εν πολλοίς, αλληλοσυγκρουόμενα διακυβεύματα, πέρα από τις πολυθρύλητες «αφορμές» και τις «αιτίες», εμπεριέχει και πολλές κινήσεις. Η σημαντικότερη, θεωρώ, είναι αυτή της εγκατάλειψης κάποιων «αιώνιων» σταθερών, κάποιων βεβαιοτήτων. Η διαδικασία της φυγής από το οικείο, το γνωστό, το θεωρούμενο ως φυσιολογικό, προς το άγνωστο, το πρωτοφανές, το ανείδωτο, σχετίζεται άμεσα με όσα προσπάθησα να περιγράψω, σε αδρές γραμμές, πιο πάνω. Η Μάρθα Πύλια, με όλες της τις δυνάμεις, επί μήνες κάθε χρόνο, επί οκτώ συναπτά έτη, έφερε εις πέρας αυτήν ακριβώς την προσπάθεια «ανοικείωσης» αλλά και επανανακάλυψης: μιας ολόκληρης ιστορικής περιόδου, η οποία φαντάζει συχνά τόσο γνωστή μας, «χάρη» στα στερεότυπα που επαναλαμβάνονται ίδια κι απαράλλαχτα από τον κυρίαρχο λόγο, αλλά και τόσο μακρινή και αδιάφορη σε πολλούς, για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Κι εμείς, δεν μπορούμε παρά να συνεχίσουμε αυτή την προσπάθεια.
Ο Πέτρος-Ιωσήφ Στανγκανέλλης είναι ιστορικός
Αποσπάσματα από τη Διδακτορική διατριβή της Μάρθας Πύλια Les notables moréotes fin du XVIIIe début du XIXe siècle: Fonctions et Comportements (=Οι πρόκριτοι του Μοριά, τέλος 18ου-αρχές 19ου αιώνα: Λειτουργίες και Συμπεριφορές), Université de Paris I-Panthéon Sorbonne, Atelier national de reproduction des thèses, Paris 2001, μετάφραση του Παντελή Μούτουλα, από ανολοκλήρωτη έκδοση στο «Βιβλιόραμα». Τα παρακάτω αποσπάσματα φανερώνουν την προσπάθεια της Πύλια να εξετάσει τις κοινότητες υπό τους Οθωμανούς κριτικά, τόσο ως προς τις ιστορικές πηγές όσο κυρίως σε σχέση με την τεράστια και φορτισμένη με νομιμοποιητικές και αναχρονιστικές θέσεις βιβλιογραφία. Η γόνιμη προσέγγισή της και οι χρήσιμες επισημάνσεις της για τις πολλαπλές κοινοτικές και εξωκοινοτικές οικονομικές δραστηριότητες των προκρίτων -τόσο των χριστιανών όσο και των μουσουλμάνων- δεν εμπλουτίζουν μόνο την ιστορική προβληματική μας για τις κοινωνικές σχέσεις εξουσίας χριστιανών και μουσουλμάνων· υποδεικνύουν, ενδεχομένως, και μια οικονομικού/αυτοδιοικητικού χαρακτήρα συνέχεια με ανάλογους υστερο-βυζαντινούς πυρήνες, που πρόσφατα αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης, δηλ. τις έκκεντρες εμπορικές πόλεις/λιμάνια με τα προνόμιά τους. Αν ισχύει αυτή η υπόθεση-συσχέτιση, τότε μπορούμε ίσως να αναζητήσουμε ένα κοινό παρονομαστή ως προς την εμπλοκή των Οθωμανών στην οργάνωση, εκτός από τη συλλογή των φόρων, ανάλογων (κοινοτικών) πυρήνων για τη διεκπεραίωση του δι-ηπειρωτικού εμπορίου και τη συνακόλουθη συγκέντρωση του πλούτου (διαδικασία που εντατικοποίησαν οι Δυτικοί-Σταυροφόροι στην Ανατολική Μεσόγειο). Στη συνέχεια η Πύλια επισημαίνει, με βάση τους οθωμανικούς ιστορικούς όρους, την πρώιμη ανάδειξη οικογενειών που θα παίξουν ρόλο προκρίτων, αποστασιοποιούμενη, εκ νέου, από τις γενεαλογικού είδους φιλοδοξίες τους (βυζαντινή καταγωγή, εθνοπρεπής στάση κ.λπ.), τις οποίες εμπνεύστηκαν στο πλαίσιο του νεοελληνικού κράτους. Εξειδικευμένες παραδειγματικές πληροφορίες σ’ αυτά τα αποσπάσματα, για την ατομική και συλλογική δράση των προκρίτων, φέρνουν στο φως, μεταξύ άλλων, πρακτικές με οικονομικά/συμβολικά οφέλη, περιπτώσεις ελιγμών και συστράτευσής τους σε διαφορετικά μέτωπα, πτυχές θρησκευτικού συγκρητισμού κ.λπ.: Πρόκειται για σπουδαία ιστορικά φαινόμενα τα οποία η Πύλια αναδεικνύει στην πολυπλοκότητά τους· τα ίδια που συνήθως με κατάλληλες διευθετήσεις, στη βάση άλλοτε ριζικών αντιπαλοτήτων (χριστιανοί/έλληνες, μουσουλμάνοι/τούρκοι πρόκριτοι) και άλλοτε πολυπολιτισμικών συνομαδόσεων, μετατρέπονται, ανάλογα με τη συγκυρία, σε εθνική ή εθνοτική κατήχηση. Α. Κ.
Κανέλλος Δεληγίάννης
Η ΑΥΓΗ • 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
3
27
στον προεπαναστατικό Μοριά Πολιτικοί ρόλοι και προσωπικές συμπεριφορές Επηρεασμένη από την παραδοσιακή ιστοριογραφία και από μια αυτάρεσκη αναπαράσταση του παρελθόντος μας, η εθνική συλλογική μας μνήμη διατηρεί μια ιδανική εικόνα των χριστιανικών κοινοτήτων της τουρκοκρατίας. Κυρίαρχη μέχρι τις μέρες μας η άποψη αυτή, στηρίζεται, καταρχήν, στα Απομνημονεύματα των αγωνιστών και των προκρίτων που συντάχθηκαν περί τα μέσα του 19ου αι., για να στοιχειοθετήσουν ένα προσωπικό, οικογενειακό και εθνικό ηρωικό παρελθόν. Εκεί, προβάλλεται, συχνά ΤΗΣ ΜΑΡΘΑΣ ΠΥΛΙΑ
χωρίς καμία επιφύλαξη, η αυτονομία των κοινοτήτων και η επίδραση που ασκούσαν οι χριστιανοί άρχοντες στην τουρκική διοίκηση. Η σπουδαιότητα της κοινοτικής οργάνωσης του Μοριά προκύπτει από την ιδιαίτερη γεωπολιτική θέση της περιοχής στο οθωμανικό αλλά και αργότερα στο νέο ελληνικό κράτος: Η Πελοπόννησος, μεταξύ των πρώτων επαρχιών που ελευθερώθηκαν, αποτελούσε μια μεθοριακή περιφέρεια της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που είχε, κατά καιρούς, προκαλέσει το προστατευτικό ή επεκτατικό ενδιαφέρον των Βενετών, των Ρώσων και του Ναπολέοντα. Η απόσταση λοιπόν από την οθωμανική πρωτεύουσα, η γεωγραφική αυτοτέλεια και η διεκδίκηση της περιοχής από τους ξένους, συνετέλεσαν ώστε ο χριστιανικός Μοριάς να αποκτήσει μια ανεπτυγμένη κοινοτική οργάνωση, σε τρία επάλληλα επίπεδα: Οι κοινότητες των χωριών συγκροτούσαν το επαρχιακό συμβούλιο, και αυτό με τη σειρά του εξέλεγε τους αντιπροσώπους της Πελοποννήσου. Η συμμετοχή στις διαδικασίες πολιτικής εκπροσώπησης μέσα στο οθωμανικό περιβάλλον προετοίμασε αρκετούς από τους κοτζαμπάσηδες για τους πολιτικούς ρόλους που ανέλαβαν στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Οι λόγοι που προηγουμένως αναφέρθηκαν εξηγούν μερικές από τις αιτίες που προσδιόρισαν τη λειτουργία των χριστιανικών κοινοτήτων στον Μοριά. Είναι παράδοξο ότι και αυτές, αλλά και στο σύνολό της η κοινοτική αντιπροσώπευση της κατακτημένης κοινωνίας, συγκροτούσαν έναν τοπικό οργανισμό τον οποίο το οθωμανικό κράτος, παρότι δημιούργησε, ουδέποτε αναγνώρισε θεσμικά: Εάν στα ελληνικά προεπαναστατικά και παλαιότερα έγγραφα ο όρος «κοινόν» ήταν συνηθισμένος, η οθωμανική διοίκηση αντίθετα απευθυνόταν ονομαστικά και μόνο στα άτομα που το εκπροσωπούσαν. Ο χώρος που κατέλαβαν οι κοινότητες στη νεοελληνική ιστορική συνείδηση, και τα χαρακτηριστικά που τους αποδόθηκαν, μας αναγκάζουν να επιχειρήσουμε μια αποσαφήνιση των συνθηκών τους στην περιοχή που γνώρισαν μεγάλη ανάπτυξη, τη διοικητική περιφέρεια του Μοριά. Τα περισσότερα ελληνικά τεκμήρια που αφορούν τις μοραΐτικες κοινότητες ανάγονται στα τέλη 18ου και τις αρχές 19ου αιώνα, περίοδο μεγάλων κοινωνικών και παγκόσμιων ανατροπών, που κατέληξαν στη βαθμιαία αποσύνθεση της ο-
θωμανικής αυτοκρατορίας. Σε αυτές ακριβώς τις συνθήκες, η οθωμανική διοίκηση πάσχιζε να περιορίσει την εξουσία των τοπικών αρχόντων, χριστιανών και μουσουλμάνων, των οποίων η αυθαιρεσία συνιστούσε ένα από τα συμπτώματα της κρίσης. Ανεξάρτητα από τον «αντιστασιακό» χαρακτήρα των κοινοτήτων που καλλιέργησε η συλλογική μνήμη των Ελλήνων, και ακόμη, ανεξάρτητα και από αυτή την αυτονομία που επέβαλαν de facto οι ισχυροί μουσουλμάνοι τοπικοί άρχοντες της Ανατολίας στις περιοχές επιρροής τους, δεν υπάρχει αμφιβολία πως η κεντρική οθωμανική διοίκηση επέτρεπε τη λειτουργία των κοινοτικών μηχανισμών και των τοπικών αρχόντων, υπό τον όρο ότι εξυπηρετούσαν πάγιες ή έκτακτες ανάγκες του κράτους. [...] Παρότι στην Πελοπόννησο η ισχυρή πλειοψηφία του χριστιανικού πληθυσμού ενίσχυε την αναγκαιότητα και το κύρος των χριστιανών προκρίτων, η υπεροχή μιας πολύ περιορισμένης μουσουλμανικής μειονότητας ήταν απόλυτη και αναμφισβήτητη. Ο ρόλος των μουσουλμάνων αρχόντων της Πελοποννήσου, αν και σχεδόν αγνοημένος στην ελληνική ιστοριογραφία, ήταν κυρίαρχος. Σ’ αυτό συνηγορούν όχι μόνο οι δημοσιευμένες τουρκικές πηγές αλλά και οι αντίστοιχες ελληνικές. Βέβαια, ο ρόλος των μουσουλμάνων και των χριστιανών προεστών δεν ήταν ταυτόσημος, καθώς το γεγονός της κατάκτησης επέβαλε από την αρχή τούς όρους της μουσουλμανικής υπεροχής. Στην κλίμακα πολιτικής και κοινωνικής ιεραρχίας του Μοριά, οι εύποροι χριστιανοί άρχοντες ακολουθούσαν από μεγάλη απόσταση τους αντίστοιχους μουσουλμάνους αλλά αντέγραφαν με τη συμπεριφορά τους το κυρίαρχο μουσουλμανικό πρότυπο στους τομείς που δεν συγκρούονταν με τη χριστιανική ορθοδοξία. Η αρχιτεκτονική, η ενδυμασία και οι διατροφικές συνήθειες είχαν σοβαρά επηρεασθεί από τις οθωμανικές επιταγές και τη «μόδα». Παρά την πολυετή κατάκτηση και τις όποιες κοινές συνήθειες, οι θρησκευτικοί θεσμοί και οι κοινότητες αποτελούσαν τους δύο πόλους οι οποίοι συντηρούσαν την ιδιαίτερη μνήμη των κατακτημένων, χωρίς ωστόσο να αμφισβητούν την οθωμανική νομιμότητα.
Η ελληνική κοινότητα στο οθωμανικό κράτος Η ελληνική κοινότητα εντός της οθωμανικής επικράτειας, παρότι συγκροτούσε μια σύνθετη πραγματικότητα, ενέπνευσε μονομερείς, δογματικές προσεγγίσεις στην ελληνική ιστοριογραφία. Ιστορικοί και νομικοί, επιχειρώντας να αποδείξουν την ιστορική συνέχεια του ελληνισμού, διαβεβαίωναν ότι οι ρίζες της ελληνικής κοινότητας της τουρκοκρατίας ανάγονται στην Αρχαιότητα. Αυτές οι απόψεις, οι οποίες ενισχύθηκαν κατά τη μακρά περιπέτεια της ανεξαρτησίας, θεμελίωσαν βιαστικά την ιδεολογία του νέου ελληνικού κράτους στη μακραίωνη καταγωγή του, αλλά δεν κατόρθωσαν παρόλα αυτά να ιχνηλατήσουν την εξέλιξη της αποκαλούμενης «τοπικής αυτονομίας» στη διάρκεια αυ-
τής της πολύ μακράς περιόδου. [...] Χωρίς να εισέλθουμε στις λεπτομέρειες του συστήματος εκλογής των αρχόντων και τις δικαιοδοσίες τους, πρέπει να σημειώσουμε ότι οι αρχαίες πόλεις συνέθεταν μια πραγματικότητα πολύ διαφορετική και πολύ απομακρυσμένη από την πραγματικότητα των κοινοτήτων που εξετάζουμε. Εξάλλου, ο νόμος του κορανίου δεν αναγνώριζε ούτε το νομικό πρόσωπο ούτε τους δημοτικούς κώδικες ούτε την πολιτική οντότητα των κοινοτήτων, ούτε καν των πόλεων.
Τα μουσουλμανικά κίνητρα [...] Ασφαλώς, τα προνόμια που παραχωρούν οι Τούρκοι προκύπτουν από τις θεμελιώδεις αρχές του ισλαμισμού. Η γενική εφαρμογή του Ιερού Νόμου (Σεριάτ) προκάλεσε, στη ζωή των μη μουσουλμάνων (zimmî), επικίνδυνες παρεξηγήσεις και έθεσε εν αμφιβόλω την κατωτερότητα των «απίστων», την οποία όριζε καθαρά η μουσουλμανική νομοθεσία. Έτσι, το οθωμανικό κράτος, για να αποφύγει αυτή την αταξία, πρώτα απ’ όλα τη θρησκευτική, παραχώρησε στους χριστιανούς την αυτονομία τους, σε ζητήματα εκπαίδευσης, κοινωνικής πρόνοιας και αστικής νομοθεσίας. Οι Οθωμανοί, απευθείας διάδοχοι των Αράβων στην κορυφή της μουσουλμανικής ορθοδοξίας, παραχώρησαν από την αρχή στους εκκλησιαστικούς προεστούς προνόμια και εξουσίες, με διατάγματα που ονομάζονταν αχνταναμέδες. Τα διατάγματα απένεμαν στις περιφέρειες, οι οποίες περιλαμβάνονταν σ’ αυτές τις συμφωνίες, το δικαίωμα της συμμετοχής στη dar ‘al-’ahd (γη της συνθήκης). Εφεξής, καθώς δεν ανήκαν πλέον στη dar ‘al-’harb (γη του πολέμου), απολάμβαναν προστασία και ασφάλεια (ahd ve aman). Αν και, σύμφωνα με το έθιμο, μόνο οι περιφέρειες που παραδίδονταν χωρίς μάχη δικαιούνταν παραχωρήσεις, ο Μωάμεθ Β’ Πορθητής (1451-81) περιέβαλε τον Πατριάρχη με ευρείες δικαιοδοσίες και φορολογική ατέλεια, διότι ο επανεποικισμός και η ανοικοδόμηση της ερειπωμένης Κωνσταντινούπολης ήσαν γι’ αυτόν αναγκαία, και η ανασυγκρότηση των χριστιανικών πληθυσμών υπό την εξουσία του Πατριάρχη πολιτικά επωφελής. Πράγματι, η ορθόδοξη Εκκλησία ήταν ο μοναδικός θεσμός, άθικτος μετά την κατάκτηση, ικανός να ενώσει εκ νέου και να επιβλέπει τους χριστιανούς, και επιπλέον ήταν εχθρικός απέναντι σε κάθε προσέγγιση με τη Δύση. Αυτός εί-
ναι ο λόγος που άσκησε σε όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας κυρίαρχη επιρροή στις ιδιωτικές και δημόσιες υποθέσεις των Ελλήνων. [...] Οι απομακρυσμένες περιοχές, μεθοριακές και διαφιλονικούμενες, όπως ο Μοριάς, τα χωριά υψηλού οικονομικού ενδιαφέροντος, όπως εκείνα των μεταλλείων της Μακεδονίας, τα διαμερίσματα που προορίζονταν να επιτηρούν τις κεντρικές κλεισούρες (δερβένια), καθώς και οι περιφέρειες που ξέφευγαν από τον έλεγχο της κεντρικής διοίκησης και των οποίων τα φορολογικά έσοδα ανήκαν σε θρησκευτικά ιδρύματα (βακούφια), μεγάλους αξιωματούχους και συγγενείς της αυτοκρατορικής οικογένειας, απολάμβαναν σημαντικά προνόμια. Όσο μειωνόταν η άμεση επιτήρηση της εξουσίας, τόσο οι πληθυσμοί βελτίωναν τις συνθήκες της ζωής τους∙ όμως η μεγάλη πλειονότητα των πόλεων και χωριών επιβίωναν υπό καταπίεση, χωρίς δικαιώματα ή θεσπισμένες παραχωρήσεις. Το κείμενο συνεχίζεται την επόμενη Κυριακή: -Η περίπτωση της Πελοποννήσου -Η τοπική αριστοκρατία. Η γέννηση των μεγάλων χριστιανικών οικογενειών στον Μοριά -Οι Μοραΐτες μουσουλμάνοι πρόκριτοι στον Μοριά
Νικηταράς
28
Η ΑΥΓΗ • 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
4
H oικογένεια Κανακάρη-Ρούφου Η μετάβαση των προυχοντικών οικογενειών στο νεοελληνικό κράτος
Στη μνήμη της Μάρθας Ένα από τα θέματα που απασχολούσαν την Μάρθα Πύλια ήταν οι οικογένειες των προκρίτων τον 18ο και ο 19 αι. Άλλωστε αυτό ήταν και το θέμα της διδακτορικής της διατριβής1, που εκπονήθηκε στο Παρίσι υπό την επίβλεψη του Σπύρου Ασδραχά. Η Μάρθα όμως δεν είχε σταματήσει εκεί. Έψαχνε να βρει περισσότερα στοιχεία. Το ρόλο και τη λειτουργία αυτών των οικογενειών προεπαναστατικά και το πώς άλλαξαν [αυτά] μετεπαναστατικά. Αναζητούσε νέες πηγές, νέα στοιχεία. Με το παρόν άρθρο δίνεται μία πτυχή αυτής της αναζήτησης, που αφορά ένα συγκεκριμένο παράδειγμα: την ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΠΑΧΑΡΑ
οικογένεια Κανακάρη-Ρούφου. Ο πρώτος πρόκριτος της οικογένειας, ο Αθανάσιος Κανακάρης-Ρούφος (1760-1823), πήρε τη θέση του προεστού σε ηλικία 25 ετών. Η συνένωση των οικογενειών Κανακάρη και Ρούφου τού είχε εξασφαλίσει σημαντική περιουσία, ενώ παράλληλα είχε μια μόρφωση που του επέτρεπε να διατηρεί αλληλογραφία με διανοούμενους της εποχής, όπως ο Αδαμάντιος Κοραής, και να είναι συνδρομητής πολλών ελληνικών βιβλίων. Ήταν μια εποχή όπου ο πλούτος δεν συμβάδιζε πάντοτε με τη μόρφωση, πράγμα το οποίο άλλαξε αρκετά αργότερα, στον 19ο αιώνα, όταν οι παλαιοί προύχοντες άρχισαν να στέλνουν τα παιδιά τους για σπουδές στο εξωτερικό. Εξετάζοντας τη δύναμή του σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, διακρίνει κανείς τις πολλές δικαιοδοσίες που του άφηνε το αξίωμα του προεστού, είτε ρητά είτε άρρητα. Το γεγονός ότι μπορούσε, για παράδειγμα, να αρνείται να καταβάλει ορισμένους έκτακτους φόρους, που πολλές φορές απαιτούσαν αυθαίρετα οι τοπικές οθωμανικές αρχές, προσέδιδε ιδιαίτερη αξία στην προσωπικότητά του και τον διαφοροποιούσε ίσως από άλλους προεστούς. Παρόλα αυτά, δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε τη δύναμη που απέρρεε από το αξίωμα του προεστού, ο οποίος και καταστατικά μπορούσε να αντιτίθεται στις αποφάσεις του βοεβόδα, αλλά και να αγνοεί τον πασά, κατά περίσταση, ή ακόμη και να τον απομακρύνει από τη θέση του με τη συνεργασία και άλλων βεκίληδων.2 Ωστόσο, όταν ξεπερνούσε τα όρια, τότε οι τουρκικές αρχές είχαν δικαίωμα να τον φυλακίσουν - υπεύθυνος για αυτό ήταν ο εκάστοτε δραγομάνος, που τους κρατούσε έγκλειστους είτε στο σπίτι του είτε στα διαμερίσματά του στο σαράι.3 Αυτό συνέβη και στον Κανακάρη-Ρούφο το 1816, όταν ο τούρκος Γενικός διοικητής Πελοποννήσου τον φυλάκισε στην οικία τού δραγομάνου Θεοδόση Μιχαλόπουλου στην Τριπολιτσά, με αιτιολογία ακριβώς την άρνησή του να καταβάλλει έναν νέο αυθαίρετο φόρο. Η φυλάκισή του όμως δεν διήρκεσε πολύ. Καταφέρνοντας να αποδράσει, έφτασε στην Κωνσταντινούπολη και παραπονέθηκε στον σουλτάνο για τις αυθαιρεσίες και τις παρανομίες του τούρκου Γενικού Διοικητή της Πελοποννήσου. Η δύναμή του φαίνεται ότι ήταν πολύ μεγάλη, καθώς τελικά κατάφερε την απομάκρυνση του τούρκου διοικητή. Παράλληλα, ο Αθανάσιος Κανακάρης-Ρούφος, με την έγγειο ιδιοκτησία που κατείχε και τη δύναμη που απέρρεε από αυτήν, είχε και σαφή έλεγχο ενός τμήματος του τοπικού πληθυσμού που εξαρτιόταν από τον ίδιο, είτε έμμεσα είτε άμεσα (εργάτες γης, αποθηκών, εμπορίου, και οι ευρύτερες οικογένειές τους που εξαρτιόνταν από τον εκάστοτε εργαζόμενο). Έτσι λοιπόν, όταν καταφεύγει και πάλι στην Κωνσταντινούπολη το 1819, για να ξεφύγει ακόμη μία φορά από τις πελοποννησιακές τουρκικές αρχές, επειδή εναντιώθηκε στην τοποθέτηση του νέου δραγομάνου, πολύ λογικά οι Φιλικοί θα
τον πλησιάσουν για να τον προσεταιριστούν: Είναι πλούσιος, δυναμικός, παράγων της περιοχής του από τους πιο ισχυρούς, αντιτίθεται στους Τούρκους και έχει ανήσυχο πνεύμα. Τη γνωριμία του και την ένταξή του στους Φιλικούς φαίνεται ότι την είχε προτείνει ο Παναγιώτης Σέκερης, ωστόσο δεν είχε καταγραφεί επισήμως, πιθανότατα εξαιτίας της επιθυμίας του ιδίου να μην εκτεθεί σε καταλόγους «ως σημαιοφόρος», αφού διατηρούσε κάποιες επιφυλάξεις και εκδήλωνε τις διαφωνίες του με αρκετούς από τους επικεφαλής της εταιρείας.4 Κατά τη διάρκεια αυτών των δύο χρόνων έως το 1821, ο Αθανάσιος Κανακάρης-Ρούφος θα διατηρήσει στενές σχέσεις και επαφές με τους Φιλικούς και θα συνδράμει και στην «Κάσαν της Εταιρίας του Γένους». Το ξέσπασμα της Επανάστασης θα τον βρει στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι, την πρώτη προκήρυξη των επαναστατών θα υπογράψει αντ’ αυτού ο γιος του Μπενιζέλος Ρούφος, μαζί με τους Πατρών Γερμανό, Κερνίτση Προκόπιο, Ανδρέα Ζαΐμη, Ανδρέα Λόντο και Σ. Θεοχαρόπουλο, και θα την παραδώσουν στον πρόξενο της Αγγλίας στην Πάτρα, Γκρην, στις 26 Μαρτίου 1821. Ο ίδιος θα προσπαθήσει και θα καταφέρει να αποφύγει τη σύλληψη, όταν η Υψηλή Πύλη θα διατάξει αντίποινα στους Έλληνες της Πόλης και, καταφεύγοντας στο Ρωσικό Προξενείο, θα επιβιβαστεί σε πλοίο με προορισμό την Ύδρα, και από εκεί την Πάτρα, όπου και θα αναλάβει ενεργά δράση στο πλάι των προκρίτων και των οπλαρχηγών. Στο πρώτο είδος κυβερνητικού σχήματος, που θα δημιουργηθεί τον Μάιο του 1821 στη Μονή των Καλτετζών και θα ονομαστεί «πρώτη Γενική Εθνική Συνέλευση», ο Αθανάσιος Κανακάρης-Ρούφος θα εκλεγεί μέλος της πρώτης Κυβερνητικής Επιτροπής, μαζί με τους Βρ. Θεοδώρητο, Σ. Χαραλάμπη, Αναγνώστη Δεληγιάννη, Θ. Ρέντη και Ν. Πονηρόπουλο. Η επιτροπή αυτή θα πάρει όλες τις εξουσίες έως την επόμενη συνέλευση. Το έγγραφο υπό τον τίτλο «Η Γερουσία της Πελοποννήσου» υπογράφηκε από τους παραπάνω στις 26 Μάιου 1821 και ήταν το επίσημο έγγραφο της συνέλευσης με το οποίο δημιουργούνταν το πρώτο είδος κυβέρνησης. Παράλληλα, εκτός από την οργανωτική και διοικητική του δράση, ο Αθανάσιος Κανακάρης-Ρούφος θα προσπαθήσει να επηρεάσει και τον στρατηγικό προσανατολισμό της επανάστασης, όταν, τον Μάιο του 1821, μετά την πρώτη νίκη του ελληνικού στρατού στο Βαλτέτσι, θα συνταχθεί με τον Κολοκοτρώνη και τον Ζαΐμη, υποστηρίζοντας ότι οι ελληνικές δυνάμεις έπρεπε να στραφούν προς την Τριπολιτσά.Το αμέσως επόμενο διάστημα, και καθώς η επανάσταση βρισκόταν ακόμη στα πρώτα της βήματα, ο Αθανάσιος Κανακάρης θα αναλάβει στρατιωτική δράση στην Πάτρα, ενώ θα βρεθεί ανάμεσα στις πρώτες συγκρούσεις μεταξύ Υψηλάντη, Κολοκοτρώνη και Μαυροκορδάτου, που ξεκίνησαν με στόχο την ηγεμονία του κινήματος. Μέλος της Πελοποννησιακής Γερουσίας, και στη συνέχεια παραστάτης και αντιπρόσωπός της στην πρώτη εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (Δεκέμβριος 1821) μαζί με τον Π. Νοταρά, θα εκλεγεί μέλος της 12μελούς επιτροπής, που θα συγκαλέσει την πρώτη Εθνική Βουλή και θα συντάξει το κείμενο του «Προσωρινού Πολιτεύματος της Ελλάδος». Ακολούθησε η συμμετοχή του, τον Ιανουάριο 1822, στο πενταμελές εκτελεστικό σώμα, ένα από τα δύο σώματα της διοίκησης που όριζε το πολίτευμα της Επιδαύρου (το άλλο ήταν το βουλευτικό) και το οποίο είχε μεταξύ άλλων την αρμοδιότητα να διορίζει τους υπουργούς.5 Στις αρχές Μαρτίου 1822, θα εκλεγεί αντιπρόεδρος του Εκτελεστικού, και θα αναλάβει χρέη προέδρου όταν ο πρόεδρος Μαυροκορδάτος θα εκστρατεύσει στην Ήπειρο.Το 1923 θα πεθάνει, μη προλαβαίνοντας να δει το ελεύθερο ελληνικό κράτος, και τη συνέχιση της οικογένειας θα αναλάβει ο γιος του Μπενιζέλος Ρούφος. Το πέρασμα από την προεπαναστατική περίοδο στο νεοελληνικό κράτος μετά το 1930, θα βρει τον Μπενιζέλο Ρούφο να καταλαμβάνει υψηλές θέσεις: «έκτακτου επίτροπου» (τίτλος νομάρχη) στην Ηλεία6, αργότερα στην Κέα (18/1/1828) και μετά στην Σύρο. Θα συνδεθεί με τον Ζαΐμη και τον Λόντο και θα αναλάβει υπουργική θέση στην κυβέρνηση Κουντουριώτη το 1848. Το 1855-1858 θα εκλεγεί δήμαρχος Πατρών και το 1862-63 θα παίξει αποφασιστικό ρόλο (μέλος της τριαν-
Αθανάσιος Κανακάρης-Ρούφος
δρίας) στην οργάνωση της αντιοθωνικής επανάστασης που τελικά θα διώξει τον Όθωνα από την Ελλάδα. Από τον ίδιο χρόνο και μέχρι το θάνατό του το 1868 θα αναλάβει 3 φορές την πρωθυπουργία της χώρας, για σύντομα χρονικά διαστήματα, σε μια ταραγμένη για τη χώρα περίοδο.
222 Η μετάβαση λοιπόν από την προεπαναστατική περίοδο στο νεοελληνικό κράτος γίνεται όταν ηγείται της οικογένειας ο γιός του Αθανασίου, ο Μπενιζέλος, όπως άλλωστε συνέβη και με πολλές άλλες οικογένειες προκρίτων που έλαβαν μέρος στην επανάσταση του 1821 - οι γιοι τους πρόλαβαν τη μετάβαση ενώ οι ίδιοι όχι. Αυτή η μετάβαση όμως είναι σταδιακή και έχει συνέχεια. Ο πρόκριτος, ισχυρός παράγων της περιοχής του, παίζει, όπως είναι ευνόητο, ενεργό ρόλο στην Επανάσταση του ‘21. Την τροφοδοτεί με γνώση, εμπειρία, όπλα, άντρες, διοικητικές ικανότητες, κ.λπ. Ο ρόλος του λοιπόν δεν αλλάζει με τη μετάβαση στο νεοελληνικό κράτος. Παραμένει ισχυρός. Οι ίδιοι άνθρωποι που είχε στη δούλεψή του, είναι στο πλευρό του. Η σύγκρουσή του με τις νέες αρχές εξακολουθεί να υφίσταται κατά περιόδους (και ίσως πιο έντονα κατά περιστάσεις). Παρά την απώλεια πολλές φορές της χρηματικής περιουσίας κατά τη διάρκεια της επανάστασης, οι προ-
Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΕΝΘΕΜΑΤΑ
Κείμενα των: Θόδωρου Παρασκευόπουλου, Στέφανου Βαμιεδάκη, Μάρκου Βογιατζόγλου, Αποστόλη Καψάλη, Γιώργου Κουκουλέ, Ιωάννας Μεϊτάνη, Άλκη Ρήγου, Στρατή Μπουρνάζου ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 728
KYΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΓΝΩΜΕΣ & ΙΔΕΕΣ - ΛΟΓΟΣ & ΤΕΧΝΕΣ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΟΥΡΝΑΖΟΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΜΑΝΟΣ ΑΥΓΕΡΙΔΗΣ, ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΥ, ΙΩΑΝΝΑ ΜΕΪΤΑΝΗ, ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΟΥΡΝΑΖΟΣ
Κυπριακό κούρεμα: σε κρίση το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα; ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ
Παρόλο που οι εξελίξεις τρέχουν και η απόφαση του Eurogroup μοιάζει ήδη παλιά, πρέπει να ξεκινήσουμε από αυτή. Γιατί η απόφαση oδηγεί σε κρίση όχι μόνο το κυπριακό, αλλά όλο το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, και περισσότερο των χωρών του Νότου. Το ζήτημα δεν είναι, όπως λέγεται, αν το ποσοστό της Κύπρου στο ΑΕΠ της Ένωσης είναι μόνο 0,2% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ — άρα απορροφήσιμο. Το ζήτημα είναι ότι με αυτή την απόφαση, όσο και αν ο Σόιμπλε ή οι άλλοι ευρωπαίοι ηγέτες λένε ότι η Κύπρος είναι ιδιαίτερη και ανεπανάληπτη περίπτωση, η προοπτική του κουρέματος επικρέμαται απειλητικά σε όλο τον ευρωπαϊκό Νότο. Ποιος καταθέτης στην Ιταλία, λ.χ., θα πιστέψει ότι αν η τράπεζά του (όπως η Banca Monte dei Pasch στη Σιένα) βρίσκεται σε δυσκολία —ή οι τράπεζες γενικότερα ή σε μια περίοδο αβεβαιότητας— δεν πρέπει να ορμήσει να σηκώσει τα λεφτά του, για να τα σώσει; Διότι θα περιμένει ένα κούρεμα, μικρότερο ή μεγαλύτερο. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος αυτή η αίσθηση να εξαπλωθεί σε όλο το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα — και ο κίνδυνος υπάρχει ακόμα και μετά την απόρριψη του σχεδίου από την κυπριακή Βουλή. Κι αυτό γιατί η απόφαση του Eurorogroup (ακόμα κι αν λένε ότι θα ίσχυε «ειδικά» μόνο για την Κύπρο, ακόμα και αν τελικά δεν εφαρμοστεί) υπάρχει και την έμαθαν όλοι, τινάζοντας στον αέρα τις διαβεβαιώσεις περί «εγγυήσεως των καταθέσεων» που είχαν διατυπωθεί στην αρχή της κρίσης. Άρα, μπορεί να εφαρμοστεί κάποια άλλη στιγμή οπουδήποτε αλλού. Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο, η θετική ψήφος του Γιάννη Στουρνάρα έχει μεγάλο βάρος, τη στιγμή που οι ελληνικές τράπεζες βρίσκονται στην κατάσταση που βρίσκονται (το ίδιο ισχύει και για τους υπουργούς Οικονομικών της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Πορτογαλίας). Φυσικά, όταν λέμε «Στουρνάρας» εννοούμε «Σαμαράς», γιατί είναι προφανές ότι σε τέτοια ζητήματα δεν αποφασίζει ο υπουργός Οικονομικών μόνος του, κανένας υπουργός δεν παίρνει τέτοιες αποφάσεις χωρίς να ενημερώσει τον πρωθυπουργό, ο οποίος έχει την τελική πολιτική ευθύνη — ακόμα και αν πρόκειται για εφαρμογή της «πάγιας εντολής: «Λέμε ναι σε ό,τι πει το Eurogroup». Κατά τη γνώμη μου, υπάρχουν δύο εξηγήσεις για την απόφαση αυτή του Eurogroup. Η πρώτη είναι ο νεοφιλελεύθερος δογματισμός: ο καταθέτης ας προσέχει πού βάζει τα λεφτά του. Αυτή η αρχή όμως δεν μπορεί να ισχύει προπάντων όταν πρόκειται για μικροκαταθέτες και μικροαποταμιευτές που δεν έχουν, ούτε μπορούν να έχουν, καμία πληροφόρηση και καμία δυνατότητα σύγ-
Το κείμενο είναι εμπλουτισμένη μορφή συνέντευξης που έδωσε ο Θόδωρος Παρασκευόπουλος, στον Γιώργο Κυρίτση, στο ραδιοσταθμό «Στο Κόκκινο», την Τετάρτη 20.3.2013.
Ζακ-Λουί Νταβίντ, «H Aφροδίτη και οι τρεις Χάριτες αφοπλίζουν τον Δία», 1824
κρισης των τραπεζικών ιδρυμάτων. Η δεύτερη είναι ότι τα κεφάλαια που θα έφευγαν από την Κύπρο, αν εφαρμοζόταν η απόφαση (γιατί είναι σίγουρο ότι θα είχαμε μαζική φυγή μεγάλων κεφαλαίων μετά το κούρεμα) θα μετακινούνταν σε πιο «σίγουρες» χώρες. Όπως στην Ελλάδα το διάστημα που έφευγαν οι καταθέσεις, το ίδιο θα γινόταν — ή θα γίνει— και με την Κύπρο: η Κύπρος, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία, θα χρηματοδοτούσε με φτηνό χρήμα τη γερμανική, την αυστριακή ή την ολλανδική κ.ο.κ. οικονομία, αλλά και τους προϋπολογισμούς αυτών των κρατών. Σήμερα, ήδη οι επιχειρήσεις των βόρειων κρατών της Ευρώπης δανείζονται με επιτόκια κατά 50% χαμηλότερα από των νότιων κρατών, και για μια ακόμα φορά το γερμανικό δημόσιο δανείστηκε με αρνητικά επιτόκια. Η απόφαση του Eurogroup είναι, λοιπόν, και μια απόφαση που αποσκοπεί στον περιορισμό του κυπριακού τραπεζικού συστήματος. Πρόκειται για τη γενική στάση των οργάνων της Ε.Ε. απέναντι σε επιχειρήσεις, ιδίως τράπεζες, που διασώζονται με δημόσια παρέμβαση: τις υποχρεώνουν να συρρικνωθούν, προς όφελος των «υγιών» ανταγωνιστών τους. Ασφαλώς, τα πράγματα είναι περίπλοκα. Οι τράπεζες του Βορρά, λ.χ., μετέχουν στις τράπεζες του Νότου. Επίσης, οι μεγάλες
νότιες τράπεζες υπάρχουν και στον Βορρά: η μεγαλύτερη ισπανική τράπεζα, η Santander, δραστηριοποιείται σε όλη την Ευρώπη, κι έτσι, αν χάσει στην Ισπανία, μπορεί να κερδίσει στη Γερμανία — αυτό βέβαια ισχύει για τη Santander, όχι για την ισπανική οικονομία και τον κοσμάκη στην Ισπανία. Υπάρχουν βέβαια αντιδράσεις και από την πλευρά ορισμένων νεοφιλελεύθερων οι οποίοι βλέπουν τον κίνδυνο για το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα συνολικά ή φοβούνται ότι αυτή η εξέλιξη μπορεί να ευνοήσει το αίτημα για φορολόγηση των μεγάλων περιουσιών. Το σκανδαλώδες στην Κύπρο δεν είναι αυτή καθαυτή η επιβολή μιας έκτακτης εισφοράς στις καταθέσεις. Το σκανδαλώδες είναι, πρώτον, ότι αφορά και τους μικροκαταθέτες, ότι ουσιαστικά εξισώνονται οι εκατομμυριούχοι με τους μικροσυνταξιούχους. Εκτός αυτού, αυτές που βρίσκονται σε δυσκολία είναι οι δύο μεγάλες κυπριακές τράπεζες, ενώ τα μέτρα αφορούν και τις μικρές συνεταιριστικές τράπεζες, αλλά και τις καταθέσεις ασφαλιστικών ταμείων και ταμείων. Και, δεύτερον, το σκανδαλώδες είναι ότι τα λεφτά του κουρέματος πηγαίνουν υπέρ των τραπεζιτών. Για διάσωση των τραπεζιτών πρόκειται και όχι, όπως λέγεται, για διάσωση της κυπριακής οικονομίας. Η απόφαση του Eurogroup είναι επικίνδυνη και για τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης της ίδιας. Ήδη την Παρασκευή της περασμένης εβδομάδας, μετά την ανακοίνωση της απόφασης –και πριν την καταψήφισή της από την κυπριακή Βουλή, ας το προσέξουμε— η PIMCO, το μεγαλύτερο Fund παγκοσμίως, ανακοίνωσε ότι θα περιορίσει τις τοποθετήσεις του σε ευρώ, γιατί η απόφαση δείχνει, όπως λέει, ότι το ευρώ δεν είναι ασφαλές. Όσον αφορά τις προοπτικές που ανοίγονται για την Κύπρο, μετά την αρνητική ψήφο της Βουλής, η πρώτη εναλλακτική δυνατότητα που έχει, κατά τη γνώμη μου, μετά την απόρριψη του σχεδίου, είναι να μπει σε διαπραγμάτευση για βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και εκεί η Κύπρος έχει ατού, όπως η στρατηγική της θέση, οι υδρογονάνθρακες, η θέση της ως τραπεζικού κέντρου· νομίζω ότι είναι πολύ ισχυρά χαρτιά αυτά. Κα, βέβαια, χρειάζεται η συνέχιση της προσπάθειας, να μεταφερθεί το ζήτημα εκτός Ένωσης, να αναζητηθούν συμμαχίες και αλλού. Το σημαντικό στην περίπτωση της Κύπρου είναι το «Όχι» του κοινοβουλίου και ο τρόπος που επιτεύχθηκε. Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για πολιτική νίκη της Αριστεράς, του ΑΚΕΛ που εξαρχής απέρριψε το σχέδιο του Eurogroup, επιδίωξε και πέτυχε τη λαϊκή κινητοποίηση και πολιτικές συμμαχίες που στρίμωξαν την κυπριακή Δεξιά και την κυβέρνηση Αναστασιάδη, αναγκάζοντάς την να υπαναχωρήσει, ενώ αρχικά είχε δεχτεί το ευρωπαϊκό τελεσίγραφο. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε την κατάληξη του δράματος: πάντως, θα επηρεαστεί καθοριστικά από τη διατήρηση της λαϊκής ενότητας, γιατί άλλος παράγοντας πίεσης και απόκρουσης της εκστρατείας τρομοκράτησης, που ήδη εκτυλίσσεται, δεν υπάρχει.
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
30
ΕΝΘΕΜΑΤΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ Κ Αποσπάσματα από τις προφορικές τοποθετήσεις στην εκδήλωση που οργάνωσαν «Ενθέματα» και RedNotebook, την Τετάρτη 20 Μαρτίου, με συντονιστή τον Πέτρο Λινάρδο-Ρυλμόν, στο Στέκι Μεταναστών-Κοινωνικό Κέντρο (Τσαμαδού 15). Το βίντεο, με το σύνολο της εκδήλωσης, είναι αναρτημένο στο μπλογκ των «Ενθεμάτων» (enthemata.wordpress.com) και στο RedNotebook (rnbnet.gr) Το ερώτημα της σχέσης συνδικαλιστικού κινήματος και Αγανακτισμένων είναι δύσκολο. Κατά τη γνώμη μου, δεν υπήρξε κάποια οργανική σύνδεση. Ειδικά στην αρχή, υπήρχε αμοιβαία καχυποψία. Οι Αγανακτισμένοι, όπως το έζησα από κοντά, θεωρούσαν το επίσημο συνδικαλιστικό κίνημα μέρος του προβλήματος, έναν φορέα που μετείχε στο σύστημα εναντίον του οποίου είχαν ξεσηκωθεί. Το έπαιρνε η μπάλα, συγκέντρωνε κι αυτό την οργή. Βέβαια, τα πράγματα δεν είναι άσπρο ή μαύρο. Όσο και αν δεν υπήρχε οργανική σύνδεση, από την άλλη Αγανακτισμένοι και συνδικαλιστικό κίνημα δεν ήταν δύο τελείως ξέχωρα πράγματα. Το κορύφωμα του κινήματος, τον Ιούνιο, καθόλου τυχαία, συνέπεσε με δύο γενικές απεργίες. Σε αυτές οι πορείες, δύο μαζικότατες πορείες, κατέληξαν στο Σύνταγμα και γέμισαν την πλατεία που ήταν άδεια μέχρι τότε. Και αυτή η «συνάντηση» δημιούργησε πολιτικό γεγονός, παραλίγο να πέσει η κυβέρνηση. Αξίζει, ακόμα, να δούμε, κοινωνιολογικά, ποιοι απάρτισαν τους Αγανακτισμένους: συνταξιούχοι, άνεργοι, φοιτητές — ένα κομμάτι δηλαδή που ντεφάκτο κινείται εκτός των δομών του συνδικαλιστικού κινήματος. Και ας μην περιοριστούμε στους Αγανακτισμένους. Την ίδια περίοδο είχαμε πρωτοβουλίες σε γειτονιές, τοπικές συνελεύσεις, οι οποίες μπορούσαν πολύ πιο εύκολα να συνδεθούν με το συνδικαλιστικό κίνημα. Λ.χ. το κίνημα «Δεν πληρώνω» που έθεσε αμέσως, με τη δράση του, στη ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ το ζήτημα τι κάνει, δημιουργώντας τις βάσεις μιας σχέσης. Θεωρώ ότι ένα ενδιαφέρον απότοκο αυτής της σχέσης του συνδικαλιστικού κινήματος με άλλα κινήματα είναι οι εργατικές λέσχες, που έχουν αρχίσει και φτιάχνονται το τελευταίο διάστημα και στην Ελλάδα. Είναι χώροι όπου συγκεντρώνονται οι εργαζόμενοι για ζητήματα που δεν αφορούν τον εργασιακό χώρο μόνο, αλλά και αυτομόρφωσης, κουλτούρας, καθημερινότητας κ.ο.κ. Όσον αφορά τώρα τα προβλήματα και τις αδυναμίες, είναι εύκολο να λέμε ότι φταίει ο Παναγόπουλος —που ασφαλώς φταίει—, αλλά χρειάζεται να προχωρήσουμε βαθύτερα. Και πρέπει να προχωρήσουμε όχι μόνο όσον αφορά το επίσημο συνδικαλιστικό κίνημα, αλλά και το άλλο, το κινηματικό ας το πω έτσι. Ας σκεφτούμε: Τα σωματεία βάσης είναι σίγουρα πιο μαχητικά, αλλά είναι πιο μαζικά; Απέδωσαν αυτά που ήθελαν όσοι τα ξεκίνησαν και τα μέλη τους; Αν μιλήσουμε για προοπτικές, αυτές σχετίζονται βέβαια με την ευρύτερη κατάσταση, το όραμα των συνδικάτων και της κοινωνίας. Ας μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε σε μια πολιτική συγκυρία πλήρους αυταρχικο-
ποίησης κράτους και εργοδοτών, σε μια συγκυρία κρίσης. Τα πράγματα δεν είναι εύκολα, η κρίση όμως μπορεί να είναι και μια ευκαιρία, αν συζητήσουμε τα πάγια προβλήματα (και για το επίσημο και για το ανεπίσημο συνδικαλιστικό κίνημα), για να τεθεί εκ νέου η έννοια του συνδικαλισμού, να επανεφεύρουμε την έννοια του συνδικαλισμού. Οι νέες καταστάσεις δημιουργούν νέες ανάγκες και ίσως δούμε μορφές οργάνωσης που δεν περιμένουμε. Επιγραμματικά, θεωρώ ότι, σε μια τέτοια διαδικασία κριτικής και αυτοκριτικής, βασικά ζητούμενα είναι η οικονομική ανεξαρτησία, το άνοιγμα στους ανέργους (που αποτελούν, ασφαλώς, κομμάτι του εργατικού κινήματος), η μαζικότητα, η ενότητα στη βάση, που υπερβαίνει την «παραταξιοποίηση». Τα συνδικάτα, σε μια τέτοια προοπτική, πρέπει να αναζητήσουν τρόπους να γίνουν κύτταρα ενός ευρύτερου τρόπου κοινωνικοποίησης των εργαζόμενων, να δημιουργήσουν διαδικασίες αυτομόρφωσης, μιας νέας κουλτούρας, πέρα από τον διεκδικητικό τους ρόλο. ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΒΑΜΙΕΔΑΚΗΣ ιστορικός, υπ. δρ Πανεπιστημίου Κρήτης
Από το γεγονός ότι στις γενικές απεργίες του Ιουνίου του 2011, τα μπλόκα που είχαν καλέσει οι Αγανακτισμένοι ήταν έρημα, η πλατεία Συντάγματος άδεια και μόλις εμφανίζεται η απεργιακή διαδήλωση η πλατεία πλημμυρίζει, τεκμαίρεται ότι, αν μη τι άλλο, σε συμβολικό επίπεδο, η αξία της γενικής απεργίας παραμένει μεγάλη στην ελληνική κοινωνία. Αναρωτιέμαι όμως: Πέραν της γενικής απεργίας, τι άλλο κόμισε το συνδικαλιστικό κίνημα στο γενικότερο κίνημα αντίστασης στη λιτότητα, εναντίον του Μνημονίου; Ελάχιστα πράγματα. Αν πάρουμε έναν προς έναν τους εργατικούς αγώνες, μετράμε μόνο ήττες. Παράλληλα, τα τρία τελευταία χρόνια κατέδειξαν με το πιο σαφή τρόπο την αποτυχία του μοντέλου του ΠΑΜΕ. Το ΠΑΜΕ ξεκινούσε από σχετικά ευνοϊκή θέση: δεν ήταν άμαζο, είχε παρουσία τους χώρους δουλειάς, πολλές φορές οι άνθρωποί του στέκονταν ηρωικά εκεί, μοίραζαν φυλλάδια, αψηφώντας τις διώξεις (βέβαια, αυτά τα φυλλάδια συχνά έλεγαν: «Όλοι στο Σύνταγμα, θα μιλήσει η Αλέκα Παπαρήγα για τη λαϊκή οικογένεια…). Παρά ταύτα, στους χώρους εργασίας το ΠΑΜΕ γνώρισε, σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, συντριπτική ήττα, με αποκορύφωμα τη «μητέρα όλων των απεργιών», τη Χαλυβουργία, όπου, εκτός από το ίδιο, δυστυχώς ηττηθήκαμε όλοι μαζί, με πρώτους βέβαια
Διαδήλωση υπαλλήλων, Αθήνα, 1927 (αρχείο ΓΣΕΕ)
τους ίδιους τους χαλυβουργούς. Γενικότερα με τον μνημειώδη σεχταρισμό και την καθηλωτική εμμονή του στη νομιμότητα, το ΠΑΜΕ, και το ΚΚΕ, όχι μόνο δεν πέτυχε νίκες, αλλά δημιούργησε στην ελληνική κοινωνία την εικόνα ότι δεν μετέχει στην αντίσταση. Προχωράω. Τι κάνουμε με τους άνεργους; Είναι ένα από τα πρώτα ερωτήματα, όταν έχουμε 30% ανεργία. Μέχρι στιγμής, οι πιο κινηματικοί φτιάχνουν μια επιτροπή, μια πρωτοβουλία, ένα σωματείο ανέργων. Ωστόσο, η εμπειρία των Αγανακτισμένων μας έχει δώσει ένα διαφορετικό, πολύ χρήσιμο μάθημα. Στο Σύνταγμα (αλλά και στην Πλατεία Ταχρίρ, στην Πλάθα ντελ Σολ, στην Τυνησία), για πρώτη φορά είδαμε ανέργους να κινητοποιούνται μαζικά. Και όχι μόνο να κινητοποιούνται, αλλά να προσφέρουν μια υποδομή που ήταν απαραίτητη σε νέα κινήματα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο: οι άνεργοι, κυρίως οι νεοάνεργοι της κρίσης διαθέτουν και τον χρόνο (για την εικοσιτετράωρη παρουσία που χρειαζόταν στις πλατείες), αλλά και την κινηματική τεχνογνωσία. Νομίζω, λοιπόν, ότι, αντί να προσπαθούμε να αντιγράψουμε τις δομές που απευθύνονται σε άλλα στρώματα πληθυσμού, να κοιτάξουμε σε ένα ευρύτερο κινηματικό πλαίσιο, να πάρουμε από εκεί ιδέες πώς οι ίδιοι οι άνεργοι μπορούν όχι μόνο να επικυρώσουν την παρουσία αλλά να παράγουν μια υπεραξία για το κίνημα. Η ίδια η δομή των συνδικάτων είναι σήμερα τέτοια που δεν τους επιτρέπει να κινητοποιήσουν τον κόσμο σε κάτι άλλο εκτός ίσως από τη διαδήλωση της γενικής απεργίας. Η γενική απεργία, όταν ταυτίζεται με την πορεία, είναι μια σχετικά εύκολη δράση: κρατάει λίγες ώρες, και ο καθένας έρχεται με τη δική του ατζέντα: από κόμματα με πολιτικά αιτήματα, τα συνδικάτα με τα δικά τους αιτήματα, μέχρι όσους απλά λένε «πάμε να τα σπάσουμε». Την ίδια στιγμή, όχι μό-
νο στις γειτονιές, αλλά και δυο δρόμους παραπέρα, δεν υπάρχει κανένα ίχνος της απεργίας, είναι όπως κάθε μέρα… Βάζω λοιπόν το ερώτημα, καθώς η γενική απεργία, ακόμα και όταν κινητοποιεί μεγάλους αριθμούς, δεν φτάνει: Πώς θα αξιοποιήσουμε και άλλα μέσα πάλης, πώς θα ανασυνθέσουμε ένα θεσμικό ρόλο του συνδικαλιστικού κινήματος; Πώς μπορούμε να πετύχουμε τη μαζικότητα και τη δικτύωση με άλλες συλλογικότητες; Σε μια κατάσταση, όλα αυτά, όχι μόνο ολομέτωπης επίθεσης, αλλά όπου το 85% των εργαζόμενων στον ιδιωτικό τομέα δεν είναι οργανωμένοι σε συνδικάτα, άρα είναι εντελώς αποκομμένοι… Μπορώ να σκεφτώ επιμέρους ιδέες: να ιδρυθεί μια καινούργια Ακαδημία Εργασίας της ΓΣΕΕ, όχι για τους ήδη συνδικαλιστές, αλλά για εργαζόμενους που θέλουν να στήσουν ένα σωματείο, και χρειάζονται —εκτός τις θεωρητικές— πρακτικές και νομικές γνώσεις για το πώς γίνεται αυτό. Επίσης, οι εργατικές λέσχες, τα εργατικά κέντρα γειτονιάς μπορεί να αποτελέσουν ένα πολύ καλό μοντέλο, για την προσέγγιση με ανέργους και άλλες συλλογικότητες. Τελειώνοντας, με ανοιχτό το παραπάνω ερώτημα, πιστεύω ότι στην παρούσα φάση, οι συνδικαλιστικοί αγώνες παίρνουν υποχρεωτικά πολιτικό περιεχόμενο. Αλλιώς πολύ δύσκολα θα έχουν λόγο, νόημα και προοπτική. ΜΑΡΚΟΣ ΒΟΓΙΑΤΖΟΓΛΟΥ πολιτικός επιστήμονας, υπ. δρ στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας
Κίνημα σημαίνει κίνηση, ζωντάνια, διαδικασία, ζυμώσεις, προβληματισμό, κουλτούρα, αντιπαράθεση ιδεών. Αναρωτιέμαι λοιπόν μήπως, πολλές φορές, κάνουμε το λάθος και ταυτίζουμε το συνδικαλιστικό κίνημα με την εκάστοτε δημόσια έκφραση των
LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013 TEYXOΣ 7
diplomatique
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ, Ο ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ
Το πανεπιστήμιο που διδάσκει τη λιτότητα Ποιο είναι, κατά το ΔΝΤ, το πλεονέκτημα της Λισσαβώνας έναντι της Αθήνας; Η «πολιτική και κοινωνική συναίνεση» -που, βεβαίως, μικρή σχέση έχει με την αποδοχή της λιτότητας εκ μέρους της κοινωνίας: αναφέρεται στην «αρμονία» των απόψεων μεταξύ της τοπικής άρχουσας τάξης. Η οποία, σε μεγάλο μέρος της, διαμορφώνεται στους κόλπους του Πανεπιστημίου Νόβα, ενός αμιγώς νεοφιλελεύθερου ιδρύματος, αφιερωμένου στη δημοσιονομική αυστηρότητα και στην κατάργηση του κοινωνικού κράτους.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
του Owen Jones*
Η αληθινή ιστορία της ηγεσίας του καθολικού κλήρου στη Λατινική Αμερική Η ευφορία για την εκλογή του πρώτου μη Ευρωπαίου Πάπα και μάλιστα Λατινοαμερικάνου δεν κράτησε πολύ. Αμέσως άρχισαν να βγαίνουν στην επιφάνεια οι συντηρητικές απόψεις του Αργεντινού ιησουίτη Χόργε Μπεργκόλιο για διάφορα κοινωνικά ζητήματα, αλλά και ο σκοτεινός ρόλος που διαδραμάτισε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας στην πατρίδα του. Το πόσο θα επηρεάσει η παρουσία του Πάπα Φραγκίσκου A’, όπως ονομάζεται πλέον, στο Βατικανό μια ήπειρο που, στο μεγαλύτερο κομμάτι της, έχει κάνει στροφή προς τα αριστερά, είναι κάτι που θα φανεί στο μέλλον. Το βέβαιο είναι ότι ο βίος και η πολιτεία του παραιτηθέντος Πάπα Βενέδικτου 16ου αφήνει μια ιδιαίτερα πικρή γεύση στον προοδευτικό κλήρο της περιοχής. Του Maurice Lemoine*
A
νάμεσα στα σχόλια που συνόδευσαν την παραίτηση του Πάπα Βενέδικτου του 16ου, κυριαρχεί ομόφωνα το ακόλουθο συμπέρασμα: ο Ποντίφηκας, εγκαταλείποντας τον θρόνο του με «θάρρος και με λάμψη»,
*Ο Maurice Lemoine είναι δημοσιογράφος
προσαρμόζεται στα κριτήρια της σύγχρονης εποχής. Ωστόσο, στη Λατινική Αμερική, η ανάμνηση που αφήνει ο καρδινάλιος Γιόζεφ Ράτσινγκερ θα μείνει για πάντα συνδεδεμένη με ένα μεγάλο πισωγύρισμα. Ας κάνουμε μια αναδρομή στη δεκαετία του ‘60, τότε που ο δον Έλντερ Κάμαρα, αρχιεπίσκοπος του Ρεσίφε, ο οποίος ενσαρκώνει τη συνείδηση των προοδευτικών καθολικών της ηπείρου, κάνει την ακόλουθη διαπίστωση που θα έμενε στην ιστορία: «Όταν δίνω φαγητό στους φτωχούς, με λένε άγιο. Όταν ρωτάω γιατί είναι φτωχοί, με λένε κομμουνιστή». Η εξαθλίωση, ο αναλφαβητι-
σμός και η περιθωριοποίηση δεκάδων εκατομμυρίων κατοίκων οδήγησαν στη ριζοσπαστικοποίηση σημαντικού αριθμού χριστιανών, καθώς και ορισμένων μελών της εκκλησιαστικής ιεραρχίας. Μέσα σε ένα κλίμα «ατζορναμέντο» (εκσυγχρονισμός, ανακαίνιση) που είχε δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια της θητείας του Πάπα Ιωάννη ΚΓ’ και κυρίως μετά τη Σύνοδο του Βατικανού Β’ (1962 - 1965) η εγκύκλιος «populorum porgressio» που εκδόθηκε τον Μάρτιο του 1967 εφιστά την προσοχή στις προοδευτικές ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 4
M
ου αρκεί να σηκώσω το τηλέφωνο προκειμένου να συναντήσω κάποιο μέλος της κυβέρνησης, τον πρωθυπουργό ή ακόμη και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας», καυχιέται ο καθηγητής Χοσέ Αντόνιο Φερέιρα Μασάδο, πρύτανης του Πανεπιστημίου Νόβα της Λισσαβώνας, της σπουδαιότερης πορτογαλικής σχολής Οικονομικών και Διοίκησης Επιχειρήσεων. Με το χαμόγελο εκείνων που διόλου δεν αμφιβάλλουν ότι ο κόσμος τούς χρωστάει πολλά, ο Μασάδο δεν έχει καμία διάθεση να υποτιμήσει την επιρροή του ιδρύματός του, αλλά ούτε και τη δική του. Τον Σεπτέμβριο του 2011, ένα ρεπορτάζ των Financial Times πρόσφερε κάποια βάση στους ισχυρισμούς του: «Στην κορύφωση της πορτογαλικής κρίσης δημόσιου χρέους, η αντιπροσωπεία ανώτερων αξιωματούχων της Ε.Ε. και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που είχε ταξιδέψει στη Λισσαβώνα προκειμένου να διαπραγματευθεί το ύψους 78 δισεκατομμυρίων ευρώ σχέδιο διάσωσης της χώρας, ξαφνικά εξαφανίστηκε από την κοινή θέα. Οι δημοσιογράφοι του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης που επί ημέρες παρακολουθούσαν κάθε κίνησή τους στην πόλη [...] εξομολογούνταν ότι είχαν χάσει τα ίχνη τους και πιθανολογούσαν ότι βρίσκονταν σε μυστικές, απρογραμμάτιστες συναντήσεις». Εν μέσω προεκλογικής περιόδου, οι Πορτογάλοι επιθυμούσαν διακαώς να μάθουν τι επρόκειτο να ζητήσει από αυτούς η τρόικα. «Στην πραγματικότητα, οι δύο Γερμανοί και ο Δανός είχαν φύγει νωρίς από τα ξενοδοχεία τους ώστε να πάρουν ένα διακριτικό πρωινό με υψηλόβαθμα μέλη του Τμήματος Οικονομικών του Universidade Nova της Λισσαβώνας, μίας εκ των δύο κορυφαίων σχολών της χώρας στα οικονομικά και τη διοίκηση επιχειρήσεων»1. «Ανυπομονούσαν να ακούσουν τις απόψεις μας», επιβεβαιώνει ο καθηγητής Μασάδο. Με τους ατελείωτους ελικοειδείς διαδρόμους και τους γυ-
«
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 2
*Ο Owen Jones είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας του «Chavs. The Demonisation of the Working Class», Verso, Λονδίνο, 2011
LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
diplomatique
Το πανεπιστήμιο που διδάσκει τη λιτότητα ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 1
μνούς τοίχους του, το Πανεπιστήμιο Νόβα κάποιες στιγμές εκπέμπει τη μάλλον αποστειρωμένη αίσθηση εγκαταλειμμένου νοσοκομείου. Το ίδρυμα δέχεται δημόσια χρηματοδότηση, ενώ η εγγραφή κοστίζει 900 ευρώ το έτος για τους προπτυχιακούς φοιτητές -ένα ποσό που δεν είναι υπερβολικό, αλλά σίγουρα δεν είναι ευκαταφρόνητο σε μια χώρα όπου ο βασικός μισθός είναι μόλις 485 ευρώ τον μήνα. Οι φοιτητές προσελκύονται από την υψηλή θέση του πανεπιστημίου στις διεθνείς κατατάξεις και έτσι δεν είναι αποκλειστικά Πορτογάλοι: προέρχονται από πάνω από 30 χώρες. Οι Financial Times τοποθετούν το μεταπτυχιακό του πανεπιστημίου στα Χρηματοοικονομικά μεταξύ των 30 κορυφαίων στον κόσμο. Όσοι αποκτούν το ευρωπαϊκό Master of Business Administration (MBA) μπορούν να προσβλέπουν σε έναν μισθό 15 φορές υψηλότερο από τον βασικό της Πορτογαλίας2. Ο Λουίς Κάμπος ε Κούνια, υπουργός Οικονομικών στην προηγούμενη (υπό τους Σοσιαλιστές) κυβέρνηση και καθηγητής στο Νόβα, δεν είχε κληθεί στη συνάντηση με την τρόικα: «Δεν χρειάζεται να παρακαθίσω σε πρωινό προκειμένου να ακουστούν οι απόψεις μου», λέει. «Εγώ προώθησα τη μείωση των ημερών αδείας και την αύξηση του ωραρίου εργασίας κατά μισή ώρα. Και αυτή ήταν η λύση που υιοθετήθηκε». Πώς το κατάφερε; «Έγραψα μερικά άρθρα σε εφημερίδες και έδωσα συνεντεύξεις... Με μνημονεύουν συχνά -τρεις ή τέσσερις ή πέντε φορές κάθε χρόνοστη Βουλή. Σημαίνει ότι οι κοινοβουλευτικοί παράγοντες διαβάζουν τα άρθρα μου». «Πρόκειται μάλλον για μια πνευματική παρά για μια κοινωνική ελίτ», λέει ο Μασάδο. Πολλές φορές όμως η διάκριση δεν είναι και τόσο ξεκάθαρη3. Το Νόβα αποτέλεσε εφαλτήριο για μερικούς από τους πλέον σημαίνοντες πολιτικούς, αλλά και για ισχυρούς επιχειρηματίες. Ο υπουργός Οικονομικών Βίτορ Γκασπάρ, υπεύθυνος για την επιβολή της λιτότητας, είναι παλαιός φοιτητής του. Η σχολή φιλοξενεί τακτικά συναντήσεις με διακεκριμένους πολιτικούς: τον Ιανουάριο του 2012 διοργάνωσε δημόσια συζήτηση για το μέλλον του πορτογαλικού συστήματος υγείας, παρουσία του υπουργού Υγείας Πάουλο Μασέντο. Τα διοικητικά συμβούλια των μεγάλων επιχειρήσεων είναι γεμάτα με αποφοίτους του Νόβα. Ο Αντόνιο Καραπατόσο, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Vodafone Πορτογαλίας, είναι και αυτός απόφοιτος του Νόβα (όπως εξάλλου και σύμμαχος του πρωθυπουργού Πέδρο Πάσος Κοέλιο), το ίδιο και ο Αντόνιο ντε Σούσα, πρόεδρος της Ένωσης Πορτογαλικών Τραπεζών και πρώην πρόεδρος και γενικός διευθυντής της σημαντικότερης χρηματοπιστωτικής εταιρείας της χώρας, Caixa Geral de Dep sitos. Εδώ η άρχουσα τάξη είναι όπως και η χώρα: μικρή και μαζεμένη -και το Νόβα παίζει στην «πρώτη εθνική». Οι σημαντικοί ακαδημαϊκοί, πολιτικοί και επιχειρηματίες γνωρίζουν ο ένας τον άλλο. Σύμφωνα με τον Λουίς Μασέντο Πιντ ντε Σούσα, έναν πανεπιστημιακό που ηγείται του πορτογαλικού αγώνα εναντίον της διαφθοράς, η
LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
diplomatique
συνταγματική δομή της Πορτογαλίας ενθαρρύνει ένα «σύστημα διαπλοκής», όπου «πολλά από τα συμβόλαια που υπογράφονται από υπουργούς δίνονται σε εταιρείες στις οποίες ο συγκεκριμένος αξιωματούχος θα εργαστεί στο μέλλον... Σύμφωνα με το Σύνταγμά μας, οι υπουργοί δεν μπορούν να γίνουν μέλη του Κοινοβουλίου, κάτι που είναι ακριβώς αντίθετο από αυτό που ισχύει στο Ηνωμένο Βασίλειο... Σημαίνει ότι στρατολογούνται από τον ιδιωτικό τομέα -κάτι που ισχύει για τους περισσότερους από αυτούς». Αργότερα, οι πρώην υπουργοί διαβαίνουν τη χρυσή πύλη προς ένα προσοδοφόρο μέλλον. Είναι εύκολο να δούμε πώς μια σφιχτοδεμένη άρχουσα τάξη, με ειδικό συμφέρον για την προώθηση πολιτικών προσανατολισμένων στην αγορά, δίνει πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη των ιδεών της σχολής. Όμως, έναν επιπλέον σημαντικό λόγο για την ανάπτυξή τους αποτελεί η έλλειψη άλλων θεσμών και οργάνων που θα έκαναν προτάσεις πολιτικής. «Υπάρχουν πάρα πολύ λίγες ανεξάρτητες δεξαμενές σκέψης στην Πορτογαλία», λέει ο Κάμπος ε Κούνια. «Τον ρόλο αυτό συνήθως παίζουν τα πανεπιστήμια». Έτσι, οι κορυφαίοι πολιτικοί, τόσο από το κεντροαριστερό Σοσιαλιστικό Κόμμα της αντιπολίτευσης όσο και από τους κυβερνώντες των κεντροδεξιών Σοσιαλδημοκρατών, καταφεύγουν τακτικά στα φώτα των μελών του διδακτικού προσωπικού του Νόβα. Οι ιθύνοντες του Νόβα ισχυρίζονται ότι μεγάλο
Οι Financial Times τοποθετούν το μεταπτυχιακό του πανεπιστημίου Νόβα στα Χρηματοοικονομικά μεταξύ των 30 κορυφαίων στον κόσμο
μέρος της επιρροής του οφείλεται στην αντικειμενικότητα των ερευνών τους. Το πανεπιστήμιο προσφέρει «ανεξάρτητες απόψεις», οι οποίες δεν είναι «συναισθηματικά προκατειλημμένες», ισχυρίζεται ο Μασάδο: «Πρόκειται για απολύτως ενημερωμένες απόψεις, αλλά ανεξάρτητες δεν εξαρτώνται από καμία ομάδα πίεσης». Δεν γίνεται όμως καμία προσπάθεια μεταμφίεσης της ιδεολογικής συναίνεσης που κυριαρχεί στη σχολή. Ο Μασάδο έχει προηγουμένως πει ότι «υπάρχει κοινό έδαφος μεταξύ ανθρώπων που μοιράζονται το ίδιο όραμα για τον κόσμο: στο επίπεδο των θεμελιωδών αντιλήψεων, συμφωνούμε όσον αφορά την ανάγκη αύξησης της παραγωγικότητας και την απελευθέρωση της αγοράς, όπως συμφωνούμε και για τη μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας, την άνοδο της ανταγωνιστικότητας και τον ρόλο του κράτους. Υπάρχει συναίνεση σε όλα αυτά τα σημεία. Όπου υπάρχει διαφωνία, έχει να κάνει με το τι πρέπει να γίνει βραχυπρόθεσμα, με το τι θα κάνουμε αύριο -γι’ αυτά μιλάμε. Όλοι όμως έχουμε την ίδια κατεύθυνση». Όταν τον ρωτήσαμε αν υπάρχουν Κεϋνσιανοί στο Νόβα, ο Κάμπος ε Κούνια έσκασε στα γέλια. Οι οικονομολόγοι του Νόβα συμφωνούν ότι η συμβολή τους ήταν αποφασιστική σε ορισμένα κρίσιμα σημεία του πακέτου διάσωσης της χώρας: στην ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας, στις περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες και στην αύξηση του ΦΠΑ -η ίδια συνταγή που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Ισπανία, την Ιταλία, την Κύπρο και, προσεχώς, πιθανώς και στη Γαλλία. Μήπως όμως τελικά η επίδραση του Νόβα στην τρόικα ήταν μικρότερη από την ικανότητά του να προσφέρει εσωτερική νομιμοποίηση στη λιτότητα, που είχε ήδη αποφασιστεί στις Βρυξέλλες και τη Φρανκφούρτη; Η λιτότητα δεν έχει πείσει τους Πορτογάλους. Κατά τις διαρκώς ογκούμενες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, συχνά ακούγεται το σύνθημα «25η Απριλίου για πάντα, λευτεριά από τον φασισμό για πάντα!». Αποτελεί παραπομπή στην 25η Απριλίου του 1974, όταν αριστεροί αξιωματικοί του Στρατού ανέτρεψαν το αυταρχικό καθεστώς
Οι κορυφαίοι πολιτικοί, τόσο από το κεντροαριστερό Σοσιαλιστικό Κόμμα της αντιπολίτευσης όσο και από τους κυβερνώντες των κεντροδεξιών Σοσιαλδημοκρατών, καταφεύγουν τακτικά στα φώτα των μελών του διδακτικού προσωπικού του Νόβα
του δεξιού δικτάτορα Αντόνιο Σαλαζάρ, ξεκινώντας την «επανάσταση των γαριφάλων». Η δημοκρατία και οι πολιτικές που συστήνει το Νόβα ίσως να βρίσκονται σε τροχιά σύγκρουσης. «Αυτό ακριβώς εννοώ», λέει ο καθηγητής Ζοσέ Νέβες Αντελίνο, υπεύθυνος για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα MBA του Νόβα και μέλος του δι-
Υπεύθυνη έκδοσης: Βάλια Καϊμάκη Συντακτική ομάδα: Κορίνα Βασιλοπούλου, Θανάσης Κούτσης, Χάρης Λογοθέτης, Βασίλης Παπακριβόπουλος Επικοινωνία: info@monde-diplomatique.gr Αρχείο κειμένων: www.monde-diplomatique.gr Facebook: www.facebook.com/monde.diplomatique.gr
3/33
Η ΑΥΓΗ
ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ
Λιτότητα και αμφισβήτηση Της Sandra Monteiro *
Τ
οικητικού συμβουλίου αρκετών εταιρειών. Μέχρι τώρα, «κάθε πολιτική σχεδιαζόταν ξεκάθαρα με στόχο την εκλογή κάποιων ανθρώπων», λέει, φέρνοντας ως παράδειγμα τον τομέα της υγείας και υποστηρίζοντας ότι ένα καθολικό, δωρεάν σύστημα υγείας είναι μη βιώσιμο. «Αν επιμείνουμε ότι πρέπει να προσφέρουμε δωρεάν υγειονομική περίθαλψη σε όλους, θα επισωρεύσουμε ένα επιπλέον 20% επί του ΑΕΠ στο χρέος και θα φθάσουμε σε ένα σημείο όπου δεν θα μπορούμε πλέον να προσφέρουμε υγειονομική περίθαλψη στον κόσμο». Σύμφωνα με τον Μασάδο, «οι δημοκρατίες μεροληπτούν έντονα υπέρ των κατεστημένων. Γιατί; Διότι πάντα ξέρουμε ποιοι χάνουν με τις μεταρρυθμίσεις: πολύ συγκεκριμένες ομάδες, ομάδες που μπορούν να ασκήσουν πίεση στους ιθύνοντες. Δεν είναι όμως τόσο εύκολο να προσδιοριστούν εκείνοι που θα επωφεληθούν: είναι οι γενιές του μέλλοντος και το σύνολο της κοινότητας. Είχαμε μία ηγέτιδα της αντιπολίτευσης, στην οποία ασκήθηκε έντονη κριτική, η οποία είχε πει: «Μονάχα να μπορούσαμε να αναστείλουμε τη δημοκρατία για έξι μήνες!». Βεβαίως, δεν εννοούσε την κατάργηση της δημοκρατίας: εξέφραζε αυτή την τροχιά σύγκρουσης... Εννοούσε ότι θα ήταν πολύ πιο εύκολο να κάνουμε τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις αν μπορούσαμε να βάλουμε τη δημοκρατία εντός παρενθέσεως». Ο Ναντίμ Χαμπίμπ, διευθύνων σύμβουλος του κέντρου Εκπαίδευσης Στελεχών του Νόβα, διατηρεί τις ελπίδες του: «Μεγάλο μέρος της αισιοδοξίας μου σχετικά με την οικονομία και την ανάκαμψη προέρχεται από την παρατήρηση των νέων μας, των παιδιών που είναι τώρα 18 χρόνων... Αυτή είναι η γενιά που θα αλλάξει τη χώρα... Αν δεν καταφέρουμε να επηρεάσουμε τη γενιά που βρίσκεται τώρα στα πράγματα, θα αλλάξουμε την επόμενη». Ο πρύτανης συμφωνεί: «Αντί να προσπαθώ να επηρεάσω αυτή την κυβέρνηση, θέλω να έχω την προσοχή της επόμενης γενιάς των υπεύθυνων για τη λήψη αποφάσεων». Θα είναι εκλεγμένοι; Κανείς δεν ξέρει. Είναι όμως βέβαιο ότι θα προέρχονται από το πανεπιστήμιό του. 1. «A degree of influence», «Financial Times», Λονδίνο, 19-9-11. 2. «Business school rankings 2011», «Financial Times» http://rankings.ft.com. 3. Βλ. «Où se cachent les pouvoirs», «Manière de voir», No 122, Απρίλιος-Μάιος 2012.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΟΥΤΣΗΣ
ο απόγευμα της 24ης Νοεμβρίου του 2010, την ημέρα της μεγάλης γενικής απεργίας ενάντια στα μέτρα λιτότητας που έλαβε η κυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος, στην Πράσα ντα Φιγκουέιρα, στη μεγάλη πλατεία που βρίσκεται στο κέντρο της Λισσαβώνας, μπορούσε κανείς να ακούσει τους 3.000 συγκεντρωμένους να φωνάζουν: «ΔΝΤ, ΔΝΤ, ΔΝΤ». Από την εξέδρα δεν άργησε να έρθει η ειρωνική απάντηση: «Αφήστε το καλύτερα. Μην το μελετάτε καν». Ακολούθησε ένα γενικευμένο ξέσπασμα γέλιου. Ο κόσμος που είχε συγκεντρωθεί για να παρακολουθήσει μια συναυλία αφιερωμένη στη γενική απεργία, ζητούσε από τον Ζοζέ Μάριο Μπράνκο, έναν δημοφιλή τραγουδιστή, ιδιαίτερα πολιτικοποιημένο από την εποχή της Επανάστασης των Γαριφάλων, το τραγούδι του «ΔΝΤ», το οποίο είχε γράψει το 1979. Όλοι είχαν στον νου τους το απειλητικό ενδεχόμενο μιας τρίτης επέμβασης του ΔΝΤ στη χώρα -έπειτα από εκείνες του 1977 και του 1983-, η οποία θα σήμαινε νέα επιδείνωση της κατάστασης που δημιούργησαν τα διάφορα προγράμματα σταθεροποίησης και ανάπτυξης της οικονομίας: ακόμα μεγαλύτερη ύφεση και ασυμμετρία στην κατανομή των βαρών της λιτότητας. Εύκολα καταλαβαίνουμε γιατί ο τραγουδοποιός ζήτησε συγγνώμη που ήρθε να τραγουδήσει τόσο παλιά τραγούδια, με θέματα «τόσο λίγο επίκαιρα»... Η γενική απεργία της 24ης Νοεμβρίου, η πρώτη που οργάνωσαν μετά το 1988 οι δύο μεγάλες συνδικαλιστικές οργανώσεις της χώρας -η Γενική Συνομοσπονδία των Πορτογάλων Εργαζομένων (CGTP) και η Γενική Ένωση των Εργαζομένων (UGT)- υπήρξε η σημαντικότερη στην ιστορία της χώρας. Η κινητοποίηση είχε τεράστιες επιπτώσεις: ουσιαστικά παρέλυσαν τα λιμάνια, τα αεροδρόμια και ο τομέας των μεταφορών, η πλειονότητα των σχολείων έκλεισε και τα νοσοκομεία λειτουργούσαν μονάχα με προσωπικό ασφαλείας. Σε παρόμοιες στιγμές παραμερίζονται ζητήματα όπως η περιορισμένη μαζικότητα και οι αδυναμίες στην οργάνωση και στην αντιπροσώπευση των συνδικαλιστικών οργανώσεων, οι οποίες είναι γνωστές εδώ και πολύ καιρό και οι οποίες εντοπίζονται σε μεγάλο βαθμό στον ιδιωτικό τομέα και στους νεαρότερους ή στους επισφαλείς εργαζόμενους (πόσο μάλλον στους άνεργους). Ωστόσο, οι αδυναμίες αυτές είναι κάτι παραπάνω από υπαρκτές και θα κρίνουν τη συνέχιση και την αποτελεσματικότητα των μελλοντικών δράσεων. Και τώρα; Την επομένη των κινητοποιήσεων, το ερώτημα είναι κρίσιμο. Γιατί η είσοδος της Πορτογαλίας στη «λέσχη της λιτότητας» βυθίζει τη χώρα σε έναν φαύλο υφεσιακό κύκλο, ο οποίος, όχι μόνο θα αποδειχθεί καταστροφικός από οικονομική άποψη, αλλά και θα επιδεινώσει τις ανισότητες οι οποίες είναι ήδη από τις πλέον * Η Sandra Monteiro είναι δημοσιογράφος, υπεύθυνη της πορτογαλικής έκδοσης της Le Monde Diplomatique.
έντονες σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση; Πράγματι, πρόσφατη μελέτη του Παρατηρητηρίου των Ανισοτήτων υπογραμμίζει τις έντονες ανισότητες στην κατανομή των εισοδημάτων (το 20% των πλουσιότερων Πορτογάλων κερδίζει 6,1 φορές περισσότερα απ’ ό,τι το 20% των φτωχότερων) και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την επιδείνωση των συνθηκών ζωής των εργαζομένων (περισσότεροι από 500.000 -δηλαδή το 12% του ενεργού πληθυσμού- βρίσκονται αντιμέτωποι με τον «κίνδυνο της φτώχειας») αλλά και για το δραματικό ποσοστό των παιδιών και των νέων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας (23%, δηλαδή σχεδόν το ένα τέταρτο των ατόμων κάτω των 18 ετών, έναντι 18% για το σύνολο του πληθυσμού εάν συνυπολογιστούν και οι μεταβιβάσεις των κοινωνικών πόρων). Για να κατανοήσουμε καλύτερα τον προϋπολογισμό του 2011, ο οποίος φέρει τη σφραγίδα της έντονης λιτότητας και ψηφίστηκε από τη σοσιαλιστική κυβέρνηση αλλά και από το φιλελεύθερο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (PSD), πρέπει να λάβουμε υπόψη μερικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χώρας: το τελευταίο τρίμηνο του 2010, η ανεργία έφτασε το 10,9% (609.400 άτομα)1. Τον Οκτώβριο, 42,5% των ανέργων δεν δικαιούνταν επίδομα ανεργίας. Σχεδόν 500.000 άτομα ανήκουν στην κατηγορία των «πλασματικών πράσινων αποδείξεων»[2]. Η υλοποίηση της συμφωνίας με το Συμβούλιο Κοινωνικής Διαβούλευσης θα οδηγήσει στην αύξηση του κατώτατου μισθού από τα 475 στα 500 ευρώ. Ωστόσο, η κυβέρνηση ετοιμάζεται να επαναδιαπραγματευτεί τη συμφωνία. Οι στρατηγικές που αποσκοπούν στην εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών και στη μείωση του ελλείμματος στηρίζονται κατά κύριο λόγο στην ελάττωση των λειτουργικών δαπανών του κράτους: σταδιακή μείωση των μισθών κατά 5% στη δημόσια διοίκηση, στις επιχειρήσεις υπό κρατικό έλεγχο, στους θεσμούς και στα όργανα άσκησης της κρατικής κυριαρχίας (στρατός, αστυνομία...). Πάγωμα των προαγωγών και της «ωρίμανσης» των μισθών στη δημόσια διοίκηση. Ακολουθεί ο περιορισμός των κοινωνικών παροχών, τόσο του γενικού καθεστώτος της Κοινωνικής Ασφάλισης,
όσο και του φορέα για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των δημόσιων υπαλλήλων (ADSE): πάγωμα των συντάξεων το 2011. Μείωση κατά 20% του RSI (του αντίστοιχου πορτογαλικού ΕΚΑΣ) κ.λπ. Τέλος, προβλέπονται διάφορα μέτρα για την αύξηση των φορολογικών εσόδων: το πρώτο από αυτά συνίσταται στην αύξηση του ΦΠΑ κατά δύο μονάδες. Τα ευρύτερα αποτελέσματα των συγκεκριμένων πολιτικών δεν είναι δυνατόν να μετριαστούν από τα ευχολόγια και τις καλές προθέσεις που διακηρύσσονται, όπως, για παράδειγμα, ο περιορισμός της φοροδιαφυγής των επιχειρήσεων ή η επιβολή κάποιας εισφοράς στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Οι πολιτικές που θα εφαρμοστούν περικόπτουν μισθούς, συντάξεις κι επιδοτήσεις χωρίς να ενδιαφέρονται για τις καταστροφικές συνέπειες που θα υπάρξουν στην εγχώρια κατανάλωση, στα φορολογικά έσοδα ή στις κοινωνικές παροχές. Σπεύδουν να αυξήσουν έναν οπισθοδρομικό φόρο όπως ο ΦΠΑ, αλλά παραμένουν εξαιρετικά ασαφείς στο θέμα της φορολόγησης των κερδών του χρηματοπιστωτικού τομέα. Πριν καν από την επίσημη επέμβαση του ΔΝΤ, εισάγονται τροποποιήσεις στην εθνική εργατική νομοθεσία, υποκύπτοντας στις πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης: αυξημένη ευελιξία, διευκόλυνση των απολύσεων και διάφορες άλλες αλλοιώσεις της νομοθεσίας, των οποίων η νομιμότητα είναι κάτι παραπάνω από αμφίβολη με βάση την Ευρωπαϊκή Συνθήκη. Είναι δύσκολο να προβλέψουμε εάν οι εργαζόμενοι και το λαϊκό κίνημα -τόσο στην Πορτογαλία όσο και αλλού- θα μπορέσουν να επιτύχουν την ανατροπή της αυτοκτονικής αυτής διαδικασίας ή αν, αντίθετα, θα γίνουμε μάρτυρες της καταστροφής του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. 1. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής, www.ine.pt. 2. (ΣτΜ) Τα αντίστοιχα ελληνικά «μπλοκάκια» παροχής υπηρεσιών.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: BAΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΚΡΙΒΟΠΟΥΛΟΣ
LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
diplomatique
Η αληθινή ιστορία της ηγεσίας του καθολικού κλήρου στη Λατινική Αμερική ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 1
θέσεις τις οποίες υιοθετεί ένα τμήμα του κλήρου, ιδίως στη Βραζιλία. Από τις 26 Αυγούστου ώς τις 6 Σεπτεμβρίου του 1968 συνέρχεται στο Μεδεγίν της Κολομβίας η δεύτερη γενική σύνοδος επισκόπων Λατινικής Αμερικής με πρωτοβουλία του Πάπα Παύλου ΣΤ’. Στην πρώτη της συνεδρίαση, ένας νεαρός θεολόγος από το Περού, ο Γουστάβο Γκουτιέρες, παρουσιάζει μια έκθεση πάνω στη «θεολογία της ανάπτυξης». Η ιδέα διένυσε την πορεία της και το τελικό κείμενο, αφού κάνει τη διαπίστωση ότι η ήπειρος είναι θύμα της «νεοαποικιοκρατίας», του «διεθνούς ιμπεριαλισμού του χρήματος» και της «εσωτερικής αποικιοκρατίας», αναγνωρίζει την ανάγκη για «γενναίες, επείγουσες και βαθιά καινοτόμες αλλαγές»1. Αυτή η δήλωση πίστης σηματοδοτεί την απαρχή της θεολογίας της απελευθέρωσης. Έχοντας ως αφετηρία μια στρατευμένη ανάγνωση του Ευαγγελίου, μια από τις κεντρικές αρχές της είναι ότι υπάρχει παράλληλα με το προπατορικό αμάρτημα ένα συλλογικό και δομικό αμάρτημα, δηλαδή μια ιεράρχηση της κοινωνίας τέτοια που να προκαλεί τον πόνο, τη δυστυχία και τον θάνατο «αμέτρητων αδερφών μας». Στις αγροτικές περιοχές, στις λαϊκές γειτονιές και στις παραγκουπόλεις, μια ολόκληρη γενιά μελών του κλήρου στρατεύεται στην πράξη, επομένως και πολιτικά, στο πλευρό των απόκληρων. Αν και βαρετός συνήθως, ο λόγος των επισκόπων λαμβάνει ακόμα πιο αυστηρό χαρακτήρα. Σχηματίζονται τρεις πόλοι αντίστασης: η Αργεντινή και η Βραζιλία, οι οποίες κυβερνώνται από στρατιωτικά καθεστώτα χωρίς να αντιδρούν σε αυτό οι ιεράρχες τους, καθώς και η Κολομβία. Οπότε, κανένας δεν εκπλήσσεται όταν επικεφαλής της προσπάθειας για να ανακτηθεί το έδαφος που είχε χαθεί στο Μεδεγίν, τοποθετείται ένας υπήκοος της συγκεκριμένης χώρας, ο Αλφόνσο Λόπες Τρουχίγιο. Ο ρόλος του διευρύνεται όταν, ενώ είναι ακόμα αναπληρωτής επίσκοπος της Μπογοτά, εκλέγεται γενικός γραμματέας του Συμβουλίου Επισκόπων Λατινικής Αμερικής (Celam) τον Νοέμβριο του 1972, στο οποίο τελικά θα προεδρεύσει ώς το 1983. Από το 1973, τα ηγετικά στελέχη του οργανισμού καταγγέλλουν τη «μαρξιστική διείσδυση» στην εκκλησία. Οι θεολόγοι της απελευθέρωσης, παρόλα αυτά, επαναλαμβάνουν ένα σωρό φορές ότι από τον μαρξισμό χρησιμοποιούν μόνο τις έννοιες που βρίσκουν κατάλληλες, όπως την πίστη ότι ο λαός σφυρηλατεί την ιστορία του, ορισμένα εργαλεία κοινωνικοοικονομικής ανάλυσης, τη λειτουργία της κυρίαρχης ιδεολογίας και την πραγματικότητα της κοινωνικής σύγκρουσης2. Ο Τρουχίγιο θα πολλαπλασιάσει τις προσπάθειές του προκειμένου να τορπιλίσει το ρεύμα. Σύντομα μάλιστα θα λάβει και ιερή βοήθεια εκ μέρους του Βατικανού. Μετά τον θάνατο του Πάπα Παύλου Στ’, ο άνθρωπος που προεδρεύει στην Τρίτη Γενική Σύνοδο Επισκόπων Λατινικής Αμερικής στην Πουέμπλα είναι ο Πολωνός Κάρολ Βοϊτίλα, ο οποίος στις 16 Οκτωβρίου του 1978 έγινε ο Πάπας Ιωάννης-Παύλος Στ’. Την περίοδο εκείνη, όλες οι
χώρες της περιοχής εκτός από τέσσερις, έχουν στρατιωτικά καθεστώτα. Κι ενώ οι επίσκοποι επιβεβαιώνουν την «πρωταρχική επιλογή υπέρ των φτωχών», ο νέος Πάπας αποφεύγει οποιαδήποτε δήλωση σχετικά με τις εντάσεις που ταλανίζουν τη λατινοαμερικάνικη εκκλησία. Παράλληλα όμως κρατά αποστάσεις και από την καταδίκη των δικτατορικών καθεστώτων. Σημαδεμένος από την εμπειρία του σε μια χώρα του ανατολικού μπλοκ και φανατικός αντικομμουνιστής, υιοθετεί μια απλουστευτική ανάγνωση των γεγονότων και το 1981 καλεί στη Ρώμη έναν Γερμανό θεολόγο με τον οποίο έχει συνάψει προσωπικούς δεσμούς, τον καρδινάλιο Ράτσινγκερ, που γίνεται επικεφαλής της Συνέλευσης του Δόγματος της Πίστης -της πάλαι ποτέ Ιεράς Εξέτασης. Με μόνη του εμπειρία στο αντικείμενο ένα χρόνο επιτροπείας σε ενορία του Μονάχου, ο νέος «ιδεολογικός αρχηγός» γίνεται το καλύτερο στήριγμα του Λόπες Τρουχίγιο (ο οποίος θα προσχωρήσει στις τάξεις του το 1983 ως μέλος της εν λόγω Συνέλευσης). Μέσα σε ένα ψυχροπολεμικό κλίμα, η Νικαράγουα ειδικά μετατρέπεται σε ένα είδος «πολωνικού μοντέλου» όπου η εκκλησιαστική ιεραρχία καλείται σε ανοιχτή αντίσταση κατά του καθεστώτος των Σαντινίστας -οι οποίοι είχαν εξίσου χριστιανικές και μαρξιστικές επιρροές- και σχηματίζεται μια άτυπη συμμαχία ανάμεσα στο Βατικανό και τις ΗΠΑ του Ρόναλντ Ρίγκαν με στόχο, μεταξύ άλλων, την «πάταξη της κομμουνιστικής απειλής» στη Λατινική Αμερική. Σε μια διάλεξη στο Βατικανό τον Σεπτέμβριο του 1983 ο Ράτσινγκερ εξαπολύει ένα δριμύ κατηγορητήριο: «Η ανάλυση του φαινομένου της θεολογίας της απελευθέρωσης αναδεικνύει πασιφανώς ένα θεμελιώδη κίνδυνο για την εκκλησιαστική πίστη3. Αφού καταγγέλλει ένα ριζοσπαστισμό «η βαρύτητα του οποίου υποτιμάται συχνά διότι αυτή η θεολογία δεν χωρά σε κανένα υπάρχον αιρετικό σχήμα μέχρι σήμερα», κάνει την ακόλουθη παρατήρηση: «Ο κόσμος ερμηνεύεται υπό το πρίσμα της πάλης των τάξεων. (...) Ο ‘λαός’ με αυτό τον τρόπο μετατρέπεται σε μία έννοια αντίθετη προς αυτή της ‘ιεραρχίας’ και αντιθετική σε όλους τους θεσμούς οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως δυνάμεις καταπίεσης». Οι αυστηροί όροι που εμπεριέχονται σε μια οδηγία προς τη Σύνοδο, η οποία χρονολογείται από τις 3 Σεπτεμβρίου του 1984, ηχούν ως καταδίκη για την λατινοαμερικάνικη εκκλησιαστική Αριστερά. Προηγουμένως, ο «μέγας ιεροεξεταστής» είχε στείλει στην περουβιανή επισκοπή ένα κείμενο δέκα σημείων σχετικά με τη δουλειά του πατέρα Γκουτιέρες, προτού τον υποχρεώσει να «αναθεωρήσει» τα έργα του σε μια δίκη αντάξια εκείνης του Γαλιλαίου. Τον Μάρτιο του 1985, το έργο του φραγκισκανού Βραζιλιάνου Λεονάρντο Μποφ «Εκκλησία, χάρισμα και εξουσία» συγκεντρώνει όλα τα πυρά. Ο πατέρας Μποφ όχι μόνο απομακρύνθηκε από τον εκδοτικό οίκο που διηύθηνε, αλλά του απαγορεύθηκε και η διδασκαλία, καθώς και η ανάληψη οποιουδήποτε δημοσίου αξιώματος. Η τιμωρία αυτή προκαλεί αγανάκτηση σε μια χώρα, όπως η Βραζιλία, η οποία έβγαινε από 20 χρόνια χουντικής λογοκρισίας4.
Ο βίος και η πολιτεία του παραιτηθέντος Πάπα Βενέδικτου 16ου και των προκατόχων του αφήνει μια ιδιαίτερα πικρή γεύση στον προοδευτικό κλήρο της Λατινικής Αμερικής
Ο Ιωάννης Παύλος Β’, καθώς έρχεται αντιμέτωπος με την πικρία που προκαλούν αυτές οι αποφάσεις, προσπαθεί να δαμάσει τις φωτιές που ανάβει το «Ροτβάιλερ του Θεού» τη μια μετά την άλλη. Κάνοντας αναφορά στην εν λόγω θεολογία σε επιστολή του προς τους επισκόπους της Βραζιλίας στις 9 Απριλίου του 1986, ο πάπας κρίνει ότι είναι «όχι απλώς επίκαιρη, αλλά επίσης χρήσιμη και αναγκαία». Θα φτάσει μάλιστα στο σημείο να καταδικάσει τη νέα κυρίαρχη ιδεολογία, τον φιλελεύθερο καπιταλισμό. Λίγη σημασία έχει πια: η Ρώμη, φανερά αποφασισμένη να εξαλείψει αυτή την επικίνδυνη κληρονομιά, γκρεμίζει τα κεκτημένα του Μεδεγίν. Το δίδυμο Βοϊτίλα - Ράτσινγκερ ενισχύει τη συντηρητική τάση διορίζοντας συντηρητικούς επισκόπους και μέλη της Opus Dei5, αφιερώνοντας μεγαλύτερο χώρο σε κινήματα όπως η Νέα Κατήχηση, οι Λεγεωνάριοι του Χριστού και η Χαρισματική Αναγέννηση. Για να μειωθεί η επιρροή ιερέων ύποπτων για ατίθαση συμπεριφορά, ορισμένες ενορίες κατακερματίζονται, όπως εκείνη του καρδινάλιου Πάουλο Εβαρίστο Αρνς. Το 1985, ο Ζοζέ Καρντόζο, ο οποίος προσγειώθηκε από την Κουρία της Ρώ-
μης, αντικαθιστά τον Έλντερ Κάμαρα που έχει περάσει το όριο ηλικίας. Ο νεοφερμένος θα στραφεί σύντομα ενάντια σε όλο σχεδόν τον κλήρο του Κάμαρα και στις ομάδες των λαϊκών που τον υποστήριζαν. Κι ενώ οι ιερείς που συμμετέχουν στο κίνημα των Σαντινίστας δέχονται μομφές, δεν θα συμβεί ποτέ το ίδιο με εκείνους που συνεργάστηκαν με τη χούντα της Αργεντινής. Και από τον Ιωάννη Παύλο Β’, ο οποίος επισκέφθηκε πολλές φορές τη Λατινική Αμερική, πολλοί θα θυμούνται για καιρό τη μέρα όπου έδωσε τη θεία κοινωνία στο ζεύγος Πινοσέτ στη Χιλή. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι μόλις ο τέως δικτάτορας συνελήφθη στο Λονδίνο τον Νοέμβριο του 1998, όπου και παρέμεινε σε κατ’ οίκον περιορισμό έως τον Μάρτιο του 2000, ο Χιλιανός καρδινάλιος Χόρχε Μεδίνα ξεκίνησε μυστικές διαπραγματεύσεις για να αφεθεί ελεύθερος και να επιστρέψει άμεσα στη Χιλή. Περιττό να διευκρινίσουμε ότι τις διαπραγματεύσεις αυτές στήριξε η Αγία Έδρα με τη βοήθεια των καρδιναλίων Λόπες Τρουχίγιο και Ράτσινγκερ. Λιγότερο τυχεροί στάθηκαν 140 θεολόγοι οι οποίοι προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν τα ανοίγματα της Συνόδου του Βατικανού Β’, αλλά τιμωρήθηκαν κατά τη διάρκεια της θητείας του Ιωάννη - Παύλου Β’. Ο εμπνευστής και θεωρητικός των συντηρητικών μέτρων του Βοϊτίλα, ενώ έχει γίνει πια ο Πάπας Βενέδικτος 16ος, όταν υποδέχτηκε μια ομάδα ιεραρχών από τη Βραζιλία στη Ρώμη στις 5 Δεκεμβρίου του 2009, εξακολουθεί να αναθεματίζει όταν αναφέρεται στη θεολογία της απελευθέρωσης: «Οι πληγές, είτε περισσότερο είτε λιγότερο ορατές, αυτής της συμπεριφοράς που έχει ως χαρακτηριστικά την ανταρσία, τη διάσπαση, τη διχόνοια, την προσβολή και την αναρχία, παραμένουν ανοιχτές, πλήττοντας άσχημα τις ενορίες σας και απομυζώντας τη ζωντάνια τους...6». Το να είσαι ο Άγιος Πατέρας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχεις και κλίση στη μετάνοια και τη συγχώρεση.
1. Γενική διάσκεψη επισκόπων Λατινικής Αμερικής, «L’Eglise dans la transformation actuelle de l’ Amérique latine. Conclusions de Medell n», Εκδόσεις Cerf, Παρίσι, 1992. 2. «Etudes», Παρίσι, Νο 3851-21, Ιούλιος - Αύγουστος 1996. 3. Diffusion de l’ information sur l’ Amérique latine (DIAL), D 930, Παρίσι, 19 Απριλίου 1984. 4. Ο Λεονάρντο Μποφ θα ζητήσει να ξαναγίνει λαϊκός τον Ιούλιο του 1992. 5. Ο ιδρυτής της, Χοσέ Μαρία Εσκριβά δε Μπαλαγκέρ, θα αγιοποιηθεί το 1992 ύστερα από μια διαδικασία φάρσα. Βλ. Juan Goytisolo, «Un saint fasciste et débauché», «Le Monde diplomatique», Οκτώβριος 2002. 6. Υπηρεσία Πληροφοριών Βατικανού, Ρώμη, 7 Δεκεμβρίου 2009.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΟΡΙΝΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
ΕΝΘΕΜΑΤΑ
ΚΙΝΗΜΑ, 2013 πιο αναγνωρίσιμων συνδικάτων. Ας πάμε, για παράδειγμα, λίγο παλιότερα από τους Αγανακτισμένους: Ποια στάση κράτησε το συνδικαλιστικό κίνημα τον Δεκέμβρη του 2008 ή στην υπόθεση-ορόσημο Κούνεβα; Και στα δύο, δεν υπήρχαν οι διεργασίες, οι ζυμώσεις, οι αντιπαραθέσεις που θα άνοιγαν ζητήματα. Το ζήτημα των εργολαβιών το ανέδειξαν κάποιες πρωτοβουλίες εκτός του επίσημου συνδικαλιστικού κινήματος και το ευρύτερο κίνημα. Αν το είχε αναδείξει συνολικά το συνδικαλιστικό κίνημα, ίσως είχαμε σήμερα μια νομοθεσία όπως της Νορβηγίας (η οποία δεν έχει και καμιά φοβερή εξεγερσιακή παράδοση), όπου σχεδόν απαγορεύονται διά νόμου οι εργολαβίες όταν πρόκειται για υπηρεσίες που μπορούν να προσφέρουν μόνιμοι δημόσιοι υπάλληλοι. Όσον αφορά τη σχέση με το κίνημα των πλατειών, πρέπει να διευκρινίσουμε για ποιο συνδικαλιστικό κίνημα μιλάμε. Τα επίσημα συνδικάτα στην αρχή το είδαν πολύ επιφυλακτικά, στη συνέχεια, όπου κυριαρχούσαν οι δυνάμεις της Αριστεράς, απέκτησαν στενή επαφή, ενώ πιο κινηματικές συλλογικότητες το στήριξαν, το αγάπησαν και το αγκάλιασαν. Προχωράω στο ζήτημα των προοπτικών. Μαγικές συνταγές δεν υπάρχουν. Θα έλεγα, καταρχάς, να μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος. Αν θεωρούμε, λ.χ., ότι η παραταξιοποίηση, τα «πράσινα» ή τα «μπλε» συνδικάτα είναι μια από τις αιτίες της απαξίωσης, ας αναρωτηθούμε: Γιατί τα «κόκκινα» ή τα «κοκκινόμαυρα» συνδικάτα θα είναι καλύτερα; Ας αναζητήσουμε τρόπους τα συνδικάτα να μην είναι υποκατάστατο της πολιτικής οργάνωσης, αλλά τόπος όπου συναντιούνται εργαζόμενοι με διαφορετικές ιδεολογικές αφετηρίες. Επίσης, αν ο κατακερματισμός είναι ένα από τα μεγάλα προβλήματα, πρέπει να βρούμε τρόπους να τον αντιμετωπίσουμε, να ενώσουμε τις 12 ομοσπονδίες στο φάρμακο, τα 5-6 κλαδικά σωματεία σε έναν κλάδο κ.ο.κ. Ένα βασικό καθήκον για το συνδικαλιστικό κίνημα είναι να επαναφέρει την αξία των συλλογικών οραμάτων, της αλληλεγγύης, που είναι και η γενεσιουργός αιτία του. Η αλληλεγγύη βεβαίως δεν είναι μια φωτογραφική έννοια που μένει απαράλλακτη και περιφέρεται σαν εικόνα για προσκύνημα. Προσλαμβάνει διαστάσεις και χαρακτηριστικά ανάλογα με το κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον στο οποίο εντάσσεται. Πιστεύω ότι σήμερα, στην Ελλάδα της κρίσης και της επίθεσης στην εργασία, μπορούμε να κατακτήσουμε μια νέα προσέγγιση της αλληλεγγύης. Το εργατικό κίνημα μπορεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτήν, όχι μόνο στη διαδικασία της ανασυγκρότησής του, αλλά παλεύοντας για την επιβίωση και την ανασυγκρότηση ολόκληρης της κοινωνίας — και αυτό είναι θέμα και οικονομικό και αξιών και οράματος. Για να το κάνει, το συνδικαλιστικό κίνημα πρέπει να έρθει σε επαφή με άλλα κινήματα που παλεύουν, με τη βάση, να κάνει απολογισμό, αυτοκριτική, να αναπτύξει κινηματικές διαδικασίες εντός και εκτός αυτού. Ένα παράδειγμα: σήμερα, η υπεράσπιση του κοινωνικού κράτους (όχι μόνο της μονιμότητας, των μισθών, των αιτημάτων), αλλά του δημό-
σιου και καθολικού χαρακτήρα των υπηρεσιών πρόνοιας αποτελεί κομβικό σημείο, που μπορεί να ενώσει και να δώσει περιεχόμενο. Το συνδικαλιστικό κίνημα, ακόμα, πρέπει να διεκδικήσει ξανά τον θεσμικό του ρόλο. Το συλλογικό εργατικό δίκαιο, όπως το ξέραμε μέχρι το 2009, είναι παρελθόν. Βασιλεύει η ατομική διαπραγμάτευση. Είναι βασικό τα συνδικάτα να υποχρεώσουν τον εργοδότη να διαπραγματευθεί μαζί τους, να επαναφέρουν τον θεσμικό τους ρόλο. Γιατί είναι σίγουρο ότι με συνδικάτα θεσμικά απαξιωμένα και οικονομικά ανίσχυρα δεν μπορούμε να μιλάμε για ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος. Τα ζητήματα είναι πολλά. Ένα τελευταίο παράδειγμα: τον Σεπτέμβρη είχαμε μια αλλαγή στο καταστατικό της Χρυσής Αυγής, η οποία όχι μόνο δεν απαγορεύει πλέον στα μέλη, αλλά τα προτρέπει —και στην ουσία τα διατάσσει, έτσι λειτουργεί αυτή η οργάνωση— να δημιουργούν σωματεία, να ιδρύουν παρατάξεις. Και υπάρχουν, σε μεγάλες επιχειρήσεις, πρόεδροι πρωτοβάθμιων σωματείων που έχουν προσχωρήσει στη Χρυσή Αυγή, υπάρχουν σωματεία στον ιδιωτικό και ευρύτερο δημόσιο τομέα με ισχυρή παρουσία της ακροδεξιάς. Έχουμε λοιπόν και νέα καθήκοντα, τα οποία πρέπει να αναλάβουμε, και μάλιστα κατεπειγόντως. ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΚΑΨΑΛΗΣ μελετητής εργασιακών σχέσεων, ΙΝΕ/ΓΣΕΕ
Το λανθάνον ερώτημα, για μένα, σε όλη τη συζήτηση είναι: Μπορούμε να βρούμε κάποιου άλλου είδους μορφή, υποκαθιστώντας το συνδικάτο; Νομίζω ναι. Παραδείγματα μας προσφέρει το ίδιο το συνδικαλιστικό κίνημα. Τα πρώτα συνδικαλιστικά κινήματα έχουν ως βάση το επάγγελμα: το ομοειδές του επαγγέλματος καταφέρνει να συνενώσει τους εργαζόμενους. Περί τα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού αρχίζει η μεγάλη συζήτηση για το βιομηχανικό συνδικάτο κλπ. Οι μορφές, δηλαδή, δεν είναι δεδομένες· σχετίζονται πάντα με την οικονομική βάση αλλά και με ένα άλλο στοιχείο, το οποίο απουσιάζει πλήρως από την ελληνική συνδικαλιστική πρακτική —και γενικότερα του ελληνικού εργατικού κινήματος—, την εργατική κουλτούρα. Αναφέρθηκε επίσης, και είναι εξαιρετικά σημαντικό, το θέμα της αλληλεγγύης. Αποτελεί βασική αρχή και αξία του συνδικαλιστικού κινήματος. Η πρώτη εργατική αξία είναι η έννοια της αλληλεγγύης. Οι προπάτορες του σημερινού συνδικαλιστικού κινήματος είχαν διαγνώσει την ανάγκη της, και από εκεί γεννήθηκαν τα Εργατικά Κέντρα, τα οποία ενοποιούν τη συνείδηση, την κατακερματισμένη συνείδηση. Αυτή η πρωταρχική αξία, κατά την άποψή μου, πρέπει να ξαναϊδωθεί με νέους όρους. Σίγουρα πάντως δεν μπορεί ένα μόρφωμα να λέγεται συνδικαλιστικό κίνημα ή να έχει κάποια σχέση με το εργατικό κίνημα όταν απουσιάζει από τους καταστατικούς του σκοπούς η έννοια της αλληλεγγύης. ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΚΟΥΛΕΣ (από την παρέμβασή του στη συζήτηση)
35 ANTIKΛΙΜΑΚΑ
Ο Σαλβαδόρ Πουτζ και τα εγκλήματα του φρανκισμού Στις αρχές του μήνα, στις 2 Μαρτίου, συμπληρώθηκαν 39 χρόνια από τη μέρα που στην Ισπανία της δικτατορίας του Φράνκο πραγματοποιήθηκαν οι τελευταίες εκτελέσεις με στραγγάλη. Ο ένας από τους δύο εκτελεσθέντες ήταν ο εικοσιπεντάχρονος Σαλβαδόρ Πουτζ Αντίκ (Puig Antich), μέλος του Ιβηρικού Κινήματος Απελευθέρωσης (MIL), που είχε καταδικαστεί από το στρατοδικείο σε θάνατο για φόνο αστυνομικού. Ο Σαλβαδόρ Πουτζ γεννήθηκε στις 30 Μαΐου του 1948. Τρίτος σε μια οικογένεια με έξι παιδιά, γιος ενός πατέρα που είχε γνωρίσει την εξορία αλλά και την καταδίκη σε θάνατο από το φρανκικό καθεστώς (τελικά πήρε χάρη), από τα 16 του συνδύασε τη δουλειά με τις σπουδές σε νυχτερινό σχολείο. Τα γεγονότα του Μάη του ’68 και η Κουβανική Επανάσταση επηρέασαν καθοριστικά την πολιτικοποίησή του. Αρχικά έγινε μέλος στις Εργατικές Επιτροπές [Comisiones Obreras], μετά όμως τη στρατιωτική του θητεία, και ενώ άρχιζε να φοιτά στη Σχολή Οικονομικών, έγινε μέλος του MIL, μιας οργάνωσης που συνδύαζε στοιχεία ελευθεριακά, αναρχικά και μαρξιστικά, συνδέοντας τον αγώνα κατά της δικτατορίας του Φράνκο με τον αγώνα κατά του καπιταλισμού. Οι βασικές ενέργειες του MIL ήταν οι ληστείες τραπεζών, με τις οποίες χρηματοδοτούσαν αντιφρανκικές εκδόσεις βιβλίων και περιοδικών και επιδίωκαν να στηρίξουν οικονομικά εργάτες που απεργούσαν ή με οποιοδήποτε τρόπο αγωνίζονταν κατά του φρανκισμού. Το MIL δεν ήταν κλασική ένοπλη οργάνωση, δεν έβαζε βόμβες ούτε πραγματοποιούσε επιθέσεις σε αστυνομικούς κ.λπ. Το σημείο καμπής ήρθε στις 2 Μαρτίου του 1973, όταν σε μια ληστεία τα μέλη της οργάνωσης τραυμάτισαν σοβαρά έναν υπάλληλο. Η αστυνομία άρχισε σκληρό κυνηγητό και συνέλαβε ορισμένα μέλη της οργάνωσης, ένα από τα οποία μίλησε στα βασανιστήρια. Στην ενέδρα που στήθηκε συνελήφθη και ο Σαλβαδόρ Πουτζ. Το τι συνέβη κατά τη σύλληψη είναι μάλλον σκοτεινό. Πέντε αστυνομικοί, ο Πουτζ και ένας σύντροφός του, σχεδόν όλοι με πιστόλια στα χέρια, αρχίζουν να παλεύουν σώμα με σώμα στην είσοδο μιας πολυκατοικίας. Ακούγονται πολλοί πυροβολισμοί. Όταν ξεκαθαρίζει η κατάσταση, ένας αστυνομικός είναι νεκρός, ενώ ο Πουτζ έχει δεχτεί δύο σφαίρες, στη γνάθο και στον ώμο. Οι μαρτυρίες των γιατρών αφήνουν ερωτηματικά για την προέλευση των σφαιρών που σκότωσαν τον αστυνομικό. Ωστόσο, στις 8 Ιανουαρίου 1974, ένα στρατοδικείο καταδικάζει με συνοπτικές διαδικασίες τον Πουτζ σε θάνατο. Μετά την καταδίκη, υπήρξαν αντιδράσεις από αριστερές οργανώσεις και επιτροπές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κυρίως στο εξωτερικό, καθώς και από προσωπικότητες όπως ο Βίλι Μπραντ, που ζητούσαν να μην εκτελεστεί η θανατική ποινή. Όμως, η αλήθεια είναι πως στο εσωτερικό της χώρας δεν υπήρξε μαζικό κύμα αντιδράσεων από κόμματα ή συνδικάτα, ούτε λαϊκή κινητοποίηση. Δεκαοκτώ μέρες πριν από το στρατοδικείο, στις 20 Δεκεμβρίου του 1973, η ΕΤΑ είχε τινάξει στον αέρα τον «πρωθυπουργό» του φρανκικού καθεστώτος, Καρέρο Μπλάνκο. Ταυτόχρονα, η υγεία του Φράνκο επιδεινωνόταν διαρκώς. Ο κόσμος φαινόταν να περιμένει να πεθάνει ο Φράνο και, από την άλλη, η δικτατορία χρειαζόταν μια επίδειξη πυγμής. Ο βάρβαρος χαρακτήρας της φρανκικής δικτατορίας αποτυπώνεται και στον τρόπο της εκτέλεσης. Ο Πουτζ εκτελέστηκε με γκαρότα, στραγγάλη, ένα σύστημα αργού στραγγαλισμού του θύματος με τη βοήθεια ενός κοχλία που περιστρέφεται με το χέρι. Σύμφωνα με μάρτυρες, το ψυχορράγημα του Σαλβαδόρ κράτησε 20 λεπτά. Η βραβευμένη ταινία Σαλβαδόρ, του Μανουέλ Ουέργα, αποτυπώνει αρκετά πιστά εκείνες τις δραματικές στιγμές. Πέρα από το υλικό που αξιοποιήθηκε, ο σκηνοθέτης λέει πως για να γραφτεί το σενάριο μίλησαν «με το 90% των επιζώντων εκείνης της εποχής». Μετά την εκτέλεση του Σαλβαδόρ, οι αντιδράσεις πολλαπλασιάστηκαν — είναι χαρακτηριστικό ότι η αστυνομία επιτέθηκε τη μέρα της κηδείας στον συγκεντρωμένο κόσμο για να τον εμποδίσει να μπει στο νεκροταφείο. Έκτοτε, η ισπανική δικαιοσύνη αρνήθηκε δύο φορές να ξανανοίξει την υπόθεση, παρότι οι αδελφές του και οι δικηγόροι του έχουν ζητήσει την αναψηλάφηση της δίκης, προσκομίζοντας νέα στοιχεία, που αμφισβητούν την υπαιτιότητα του Πουτζ για τον φόνο του αστυνομικού. Ωστόσο, πρόσφατα, η υπόθεση ήρθε ξανά στη δημοσιότητα μέσω… Αργεντινής. Το Δίκτυο Πολιτών κατά των Εγκλημάτων του Φρανκισμού θα ζητήσει την παραπομπή στην αργεντίνικη δικαιοσύνη του Χοσέ Ουτρέρα Μολίνα, υπουργού και κεντρικού στελέχους της φρανκικής δικτατορίας, επειδή υπέγραψε το διάταγμα για την εκτέλεση του Πουτζ. Η νομική διαδικασία κατά του φρανκισμού έχει ανοίξει στην Αργεντινή από τον Απρίλιο του 2010, με βάση το γεγονός ότι το Σύνταγμα της Αργεντινής αναγνωρίζει την αρχή της οικουμενικής δικαιοδοσίας για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ίσως τελικά υπάρξει μια ρωγμή στην ατιμωρησία για κάποια από τα εγκλήματα που διέπραξε η δικτατορία του Φράνκο, ένα από τα πιο αιματοβαμμένα καθεστώτα του περασμένου αιώνα. ΙΩΑΝΝΑ ΜΕΪΤΑΝΗ
Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΕΝΘΕΜΑΤΑ
24 MAΡΤΙΟΥ 2013
ΤΟ BLOG ΤΩΝ «ΕΝΘΕΜΑΤΩΝ»: enthemata.wordpress.com e-mail: enthemata@gmail.com
ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΑΣ
Για τις αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ΤΟΥ ΑΛΚΗ ΡΗΓΟΥ
Πριν ακόμη αρχίσουμε ως Ομάδα Εργασίας να συζητάμε τις αλλαγές που σκεφτόμαστε για το πολιτικό σύστημα, το κράτος και το Σύνταγμα, άρχισε από τα «Ενθέματα» ο διάλογος αναμεταξύ μας. Αυτό δεν είναι, προφανώς, κακό. Κακό είναι να θεωρούμε την άποψη μας ως a priori μοναδική, καταγγέλλοντας τη διαφορετική άποψη. Έχω την αίσθηση ότι έτσι δεν βοηθάμε την ώσμωση των απόψεων και τη σύνθεση που είναι αναγκαία, μεταξύ μάλιστα επιστημόνων διαφορετικών μεθοδολογικών κατευθύνσεων, που κλήθηκαν όχι να υποκαταστήσουν τα όργανα και τις διαδικασίες του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά να βοηθήσουν συμβουλευτικά στο βάθεμα των επεξεργασιών του. Με αυτή την επισήμανση, θα ήθελα να παρέμβω στον διάλογο με μερικές σκέψεις εστιασμένες στο πολιτικό σύστημα ευρύτερα και την πρόθεσή μας για ριζική δημοκρατική αντιστροφή της εκφυλιστικής αλλοίωσης της πορείας της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας που βιώνουμε επώδυνα. Άμεσα αναγκαίο, να προσπαθήσουμε να επαναφέρουμε στον δημόσιο διάλογο πρωταρχικά το αξιακό περιεχόμενο της ουσίας της δημοκρατίας, των δικαιωμάτων, του κοινωνικού κράτους και της ηγεμονίας του πολιτικού επί του οικονομικού. Αυτό απαιτεί ταυτόχρονα μια στρατηγική υπέρβασης του βάρβαρου, αντιλογικού και αλλοτριωτικού νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού σήμερα, με μια επεξεργασμένη τακτική καθημερινού και επί του συγκεκριμένου αγώνα, για την ενεργή εμπλοκή των κοινωνικών δυνάμεων και των πολιτισμικών ευαισθησιών σε αυτόν. Γιατί χωρίς τη συνειδητή θέληση και δράση των πολιτών καμιά ανατροπή δεν μπορεί να συντελεστεί. Θέληση και δράση μέσα και έξω από τους θεσμούς, για την ουσιαστικοποίηση και διεύρυνση τους. Η «πανάκεια» των αμεσοδημοκρατικών «λύσεων», που προβάλλεται λόγω της αντιδημοκρατικής πορείας της έμμεσης κοινοβουλευτικής δημοκρατία, εκτιμώ ότι δεν μπορεί να συγκροτήσει σαφή προγραμματικό λόγο, ούτε να αντιμετωπίσει τις σύνθετες σημερινές πραγματικότητες. Εκείνο που οφείλουμε να δούμε είναι πώς συναρθρώνεται –όπως μας προέτρεπε ο Πουλαντζάς– η εμβάθυνση και ουσιαστικοποίηση των θεσμών της έμμεσης δημοκρατίας και όλων των δικαιωμάτων και ελευθεριών χωρίς εξαιρέσεις και ιεραρχήσεις, με θεσμούς άμεσης δημοκρατίας και αυτοδιαχειριστικές εστίες στην παραγωγική διαδικασία. Μια διαδικασία που απαιτεί πρωταρχικά τη συνειδητοποίηση ότι η παραγωγική ανασυγκρότηση δεν μπορεί, για μας, να εξαντλείται στο τι παράγεται και πως διανέμεται αλλά και στο τι αντέχει η φύση και η έλλογη ανθρωπότητα να παραχθεί, σε ένα νέο παγκοσμιοποιημένο τοπίο, που η συνειδητοποίησή του είναι προφανώς άμεσα αναγκαία και από την Αριστερά (γιατί για τον καπιταλισμό αυτό είναι δεδομένο, γι’ αυτό και η επίθεση στην ανώτατη εκπαίδευση, και κυρίως στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες και στην κριτική γνώση σε όλο τον κόσμο). Απαιτείται, λοιπόν, να κατανοήσουμε ότι η πληροφορία και η γνώση αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα, μετατρέπονται σε κύρια πηγή πλούτου και ισχύος· μετατρέπονται σε μια νέα υλική δύναμη, με καταλυτικές επιδράσεις. Ο έλεγχος της γνώσης αποτελεί πια το καθοριστικό στοιχείο διεύθυνσης της όποιας παραγωγικής ανασυγκρότησης, το τελικό περιεχόμενο αυτού που αποκαλείται «κοινωνία της γνώσης» στην εποχή μιας τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης, ενός διεθνικού επικοινωνιακού καπιταλισμού, όπου η νέα σχέση γνώσης και εξουσίας διαμορφώνεται από εξωθεσμικούς παράγοντες, κυρίως της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αγοράς Όλα αυτά αποτελούν εξελίξεις που η πρόταση της ανανεωτικής ριζοσπαστικής Αριστεράς, οφείλει να λάβει υπ’ όψιν, αναζητώντας νέες διεθνικές συμμαχίες και επεξεργασίες που
δεν θα κλείνονται στα συμβατικά όρια του κράτους-έθνους. Αυτό απαιτεί έναν νέο πατριωτικό διεθνισμό, ο οποίος, μέσα από τις υπάρχουσες υπερκρατικές ολοκληρώσεις, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και διευρυμένες σχέσεις και συντονισμό δράσης με κινήματα αντίστασης που η ίδια η οξυνόμενη κρίση δημιουργεί σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, όπως και την αξιοποίηση των ενδοαστικών αντιφάσεων και πολιτισμικών ρωγμών, εσωτερικών και εξωτερικών, θα δράσει καταλυτικά στην κατεύθυνση επαναφοράς στην επικαιρότητα των αξιακών σοσιαλιστικών προταγμάτων, με σαφές μέτωπο ενάντια στις νεορατσιστικές και εθνικιστικές αναζωπυρώσεις που η ίδια κρίση επίσης δημιουργεί. Το κάθε μόριο αυτού του παγκοσμιοποιημένου αλληλένδετου σύμπαντος μπορεί να γίνει ο πόλος πορείας ανατροπής της απάνθρωπης και καταστροφικής για τη φύση και τον άνθρωπο πορείας. Εξού και το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο ενδιαφέρον για τον ΣΥΡΙΖΑ. Προφανώς, ένα τέτοιο πλέγμα πολιτικών επιλογών υπερβαίνει τις σκέψεις για μια απλή συνταγματική αναθεώρηση. Αυτό σημαίνει ότι δεν αδιαφορούμε γι’ αυτήν αλλά ούτε εξαντλούμε σε αυτή τις προτάσεις μας. Άλλωστε, μια σειρά παθογένειες του νεοελληνικού πολιτικού συστήματος δεν οφείλονται ούτε εξαντλούνται στο Συνταγματικό κείμενο και τις όποιες προτάσεις ριζικής αναθεώρησης του: το πολιτικό χρήμα, η οργανική σύνδεση των πολυέξοδων προεκλογικών διαδικασιών με τα διαπλεκόμενα οικονομικά συμφέροντα, η σύνδεσή τους με τα συμφέροντα των κυρίαρχων ΜΜΕ, η καθιέρωση πάγιου εκλογικού συστήματος απλής αναλογικής, η θεμελίωση μιας ουσιαστικής και δημοκρατικά οργανωμένης αυτοδιοίκησης, η αποτελεσματική αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης, η ουσιαστική λειτουργική διάκριση των εξουσιών, οι εργασιακές σχέσεις, οι συλλογικές συμβάσεις, οι πολύπλευρες διεθνείς σχέσεις, η επαναουσιαστικοποίηση της Βουλής, η υπέρβαση της προσωποκεντρικής αντίληψης του πολιτικού και η εσωτερική δημοκρατική οργάνωση και λειτουργία των κομμάτων, δεν άπτονται Συνταγματικής αναθεώρησης ούτε και οφείλουν να ενταχθούν σε αυτήν. Από την άλλη, μια σειρά προτάσεων που διατυπώνονται τελευταία από διαμετρικά αντίθετες κατευθύνσεις (όπως: άμεση εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας, δημοψηφισματική επικύρωση των πάντων ακόμη και των ελευθεριών, έμμεσου ή και άμεσου περιορισμού των δικαιωμάτων, άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων και λειτουργών, υπέρβαση των συνταγματικών εγγυήσεων, προσπάθεια αυταρχικής «συνταγματοποίησης» της μνημονιακής πολιτικής και συρρίκνωσης των δημόσιων αγαθών και του κοινωνικού κράτους, ενίσχυση των κατασταλτικών μηχανισμών) οφείλουν να μας βρουν αντίθετους. Ας μην ξεχνάμε ότι πολιτική σημαίνει, παντού και πάντοτε, εξουσιαστική επιλογή μέσων και σκοπών που οργανώνουν και κατευθύνουν τη ζωή σε συνάρτηση με την δυναμική του υπάρχοντος συσχετισμού κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων — συσχετισμού ο οποίος δεν εξαντλείται στο εκλογικό σώμα. Ακριβώς γι’ αυτό, μόνο η ενεργή παρέμβαση των κοινωνικών κινημάτων, των διευρυνόμενων δικτύων κοινωνικής αλληλεγγύης και όλων των πολυποίκιλων κυττάρων ενεργών πολιτών, εσωτερικών και διεθνών, μπορεί να δημιουργήσει ένα πλέγμα στήριξης της επιχειρούμενης ανατροπής του σάπιου αλλά πανίσχυρου εσωτερικά και διεθνώς πλέγματος ολιγαρχικής εξουσίας. Προς αυτές τις κατευθύνσεις νομίζω ότι οφείλουμε να συμβάλουμε ως Ομάδα Εργασίας αλλά και ως ενεργοί πολίτες και επιστήμονες, με αυξημένο το αίσθημα πολιτικής ηθικής και συνέπειας στις πράξεις μας που κρίνονται κάθε στιγμή από τον μικρόκοσμο του εργασιακού μας χώρου και της τοπικής μας κοινωνίας, μέχρι την ευρύτερη στάση μας και τις όποιες σχέσεις μας στο δημόσιο πεδίο. Και όχι ως… «σοφοί εγκέφαλοι», από την πολυθρόνα του γραφείου μας!
Κηλίδα ανεξίτηλη Τρεις βδομάδες μετά, και η αθώωση Κασιδιάρη δε λέει να φύγει από το μυαλό μου. Έχει εγκατασταθεί εκεί, κηλίδα ανεξίτηλη: στεναχώρια, αποστροφή και απογοήτευση μαζί. Όχι μόνο, και όχι τόσο, για την αθώωση καθαυτή, αλλά για κάποια παρελκόμενα, που αποδείχθηκαν, τελικά, καρδιά της υπόθεσης. Πρώτα, οι Χρυσαυγίτες που είχαν καταλάβει από πρωίας την αίθουσα και τους ενορχήστρωνε με κινήσεις του χεριού ο Χρήστος Παππάς. Έπειτα ο κατηγορούμενος, που είχε γίνει αρνάκι (αυτός, ο λιονταρής, που ωρύεται διαρκώς), δεν έβγαλε κιχ σ’ όλη τη δίκη, κι όταν ήρθε η ώρα είπε κάποια αβρά και στρογγυλεμένα λόγια, για να ξαναγίνει «θηρίος» μόλις αθωώθηκε, οπότε, βγαίνοντας από την αίθουσα, κατήγγειλε τα «τσοντοκάναλα» που τον διαβάλλουν, καταλήγοντας: «Είμαστε πανίσχυροι και πολύ σύντομα θα γίνουμε κυρίαρχοι!» . Δεν περίμενα τίποτα διαφορετικό από τους Χρυσαυγίτες — θα ήταν εντελώς ανόητο, άλλωστε. Άλλοι ήταν αυτοί για τους οποίους ήθελα να φωνάξω «Nτροπή!». Ο εισαγγελέας Γ. Πρασσάς, που αβάνταρε διαρκώς τους νεοναζί και απεφάνθη πως όλοι στην αίθουσα (και οι δεκάδες στρογγυλοκαθισμένοι Χρυσαυγίτες) «καταδικάζουν απερίφραστα τη βία». Ο πρόεδρος Βασίλης Τσιμπέρης, ο Ρ. Μαγκρίτ, «Μνήμη», 1948 οποίος, καθώς δεν μπορούσε να αγνοήσει την κατάθεση της καθηγήτριας του Πολυτεχνείου που είχε σημειώσει τον αριθμό του αυτοκινήτου του Κασιδιάρη, υιοθέτησε ουσιαστικά τη χρυσαυγίτικη αθλιότητα ότι είναι «εγκάθετη» του ΣΥΡΙΖΑ. O συνήγορος του Κασιδιάρη, Γιάννης Ηρειώτης. Όχι επειδή είναι Χρυσαυγίτης, αλλά ακριβώς επειδή δεν είναι, κι ωστόσο έχει αναλάβει μόνιμος συνήγορός τους. Είναι ασφαλώς δικαίωμα ενός δικηγόρου να αναλαμβάνει όποια υπόθεση θέλει, αλλά επίσης είναι δικαίωμα μα και υποχρέωσή μας να αισθανόμαστε αποστροφή για αυτόν που ήταν συνήγορος του δολοφόνου «Περίανδρου» και άλλων νεοναζιστών (και επιπλέον του Μαντέλη, του Λαυρεντιάδη, του Πατέρα, μέλος του Δ.Σ. του Παναθηναϊκού κ.ά.). Και, από την άλλη, υπάρχουν τα δυνατά «μπράβο». Για τον μαχαιρωμένο Κώστα Διαλυνά, που δεν λούφαξε περιδεής, όπως τον συμβούλευαν διάφοροι, αλλά κατέθεσε μήνυση. Την καθηγήτρια του Πολυτεχνείου Μαρία Βαβαγιάννη που, παρά τις «προειδοποιήσεις», δεν δίστασε να καταθέσει. Τις δικηγόρους Μαρίνα Δαλιάνη και Κλειώ Παπαπαντολέων, για τις οποίες ισχύει το ακριβώς αντίθετο από τον Γ. Ηρειώτη: είναι τίτλος τιμής αυτή η υπόθεση, πρέπει να αισθάνονται περήφανες που την ανέλαβαν. Όσοι ήμασταν στην αίθουσα, και δεν ήμασταν Χρυσαυγίτες, νιώσαμε, νομίζω, ένα αίσθημα ασφυξίας από αυτό το αηδέστατο σύμπλεγμα χρυσαυγιτών-λειτουργών της Θέμιδος-μεγαλοδικηγόρου-Λαγού-Παππά-«αρνακίου»-κατηγορούμενου. Κι όμως, μέσα στην αίθουσα, υπήρχε κάτι που έλαμπε: τα πρόσωπα της Μ. Βαβαγιάννη, της Μ. Δαλιάνη, του Κ. Διαλυνά και της Κλ. Παπαπαντολέων. Κι όσο τα ξαναφέρνω στο μυαλό, παίρνω θάρρος. Κι ας έχασε το δίκιο εκείνη την Πέμπτη στο μονομελές, σκέφτομαι, εμείς θα συνεχίσουμε να παλεύουμε για να νικήσει, μαζί με τους δίκαιους και τίμιους ανθρώπους — δεν ξέρω αν θα τα καταφέρουμε, αλλά θα συνεχίσουμε. Γι’ αυτό και γράφω, τρεις βδομάδες μετά, τούτο το σχόλιο. ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΟΥΡΝΑΖΟΣ
Η ΑΥΓΗ • 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
εστοί διατηρούν μια τεράστια έγγειο ιδιοκτησία -την οποία και αυξάνουν μετεπαναστατικά, καθώς ψηφίζεται ο νόμος περί προικοδοτήσεως των ελληνικών οικογενειών- και την κοινωνική και πολιτική τους δύναμη. Οι δέσμιοι από σχέσεις πατρωνίας πληβείοι του πρώιμου 19ου δεν μπορούν και δεν θέλουν να απεμπλακούν από τον τοπικό τους άρχοντα ή παράγοντα, καθώς οι οπλαρχηγοί δεν προσφέρουν καμία εγγύηση ασφάλειας, συνέχισης της αγροτικής ζωής στην οποία θέλουν να επιστρέψουν, και προστασίας από φόρους, διοικητές, κράτος κλπ. Έτσι, ακολουθούν στο νέο καθεστώς τον άρχοντα που ήξεραν και που εμπιστεύονταν. Και αυτός δεν τους απογοητεύει. Υπερασπίζεται τα συμφέροντά τους στο κράτος, τους προσφέρει εργασία και εκμεταλλεύεται την ψήφο τους. Η σχέση λοιπόν ανάμεσα στους δύο είναι πολυσύνθετη, καθώς εμπλέκει τόσο την παραδοσιακή και πολυαναφερμένη σχέση πάτρωνα-πελάτη, όσο και ζητήματα ανασφάλειας, φόβου του κενού, εμπιστοσύνης σε άγνωστους πολεμάρχες και πολιτικούς, αλλά και την πρόσδεση μιας οικογένειας σε έναν τόπο ποικιλοτρόπως (βαφτίσια, γάμοι, κουμπαριές, κλπ), έτσι ώστε να αναπτύσσεται ένα αρκετά πιο σύνθετο πλέγμα σχέσεων μεταξύ αρχόντων και αγροτεμπόρων. Όσα και να τους έταζε ένας οπλαρχηγός, δεν θα μπορούσε ποτέ να τους κάνει «πελάτες» του. Η οικογένεια Ρούφου-Κανακάρη είναι ακριβώς μια τέτοια περίπτωση. Δεμένη με την περιοχή της Πάτρας πολύ πριν τον 18ο αιώνα, με σχέσεις ιδιοκτησίας γης, αποθηκών, εμπορίου, δανείων, πολιτικής και οικονομικής προστασίας από τους Τούρκους, κ.ά., θα μεταβεί στο νεοελληνικό κράτος με όλο αυτό το σύνθετο πλέγμα να την ακολουθεί. Και, τόσο ο Μπενιζέλος Ρούφος όσο και τα παιδιά του, θα καταλάβουν καίριες θέσεις στην πολιτική (δήμαρχοι, υπουργοί, βουλευτές, κλπ). Η πολιτική διαδρομή αυτής της οικογένειας όσο και η κοινωνική της επιρροή συγκρίνονται και εντάσσονται στο πλαίσιο μιας κοινής πορείας προυχοντικών οικογενειών της Πελοποννήσου, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο τον 19ο αλλά και 20ο αιώνα, όπως οι Ζαΐμηδες, οι Λόντοι, κ.ά., και δείχνει τον τρόπο με τον οποίο μετέβησαν από την τουρκική διοίκηση στη νεοελληνική πολιτική. Ωστόσο, πολλά στοιχεία που αφορούν τη ζωή και τη δράση αυτών των οικογενειών, στα τέλη του 18ου-αρχές του 19ου, παραμένουν στην αφάνεια, και πολλά στοιχεία που αφορούν την οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου τους αναμένουν τους ερευνητές να τα εξερευνήσουν - ειδικά σε αρχεία όπως τα οθωμανικά αρχεία της Κωνσταντινούπολης, που παραμένουν σε ορισμένο βαθμό ανεκμετάλλευτα. 1 Les notables moréotes (XVIIIe-XIXe siècles): fonctions et comportements. 2 Για την ιστορία του όρου «ραγιά βεκίλ» (αντιπρόσωπος των ραγιάδων που εκλεγόταν από τους δημογέροντες της επαρχίας), βλ. Αθανάσιος Θ. Φωτόπουλος, Οι Κοτζαμπάσηδες της Πελοποννήσου κατά τη δεύτερη τουρκοκρατία 1715-1821, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2005, σ. 4344. 3 Μάρθα Πύλια, Πολιτική και οικονομία στην προεπαναστατική Πελοπόννησο, υπό δημοσίευση, σ. 23 4 Ο Α. Κανακάρης δεν εμφανίζεται στους ονομαστικούς καταλόγους της Φιλικής Εταιρείας που δημοσίευσε ο Φιλήμωνας, αλλά όπως μαρτυρούσε και ο ίδιος «δημοσίευσε μόνο όσα ονόματα εύρε γεγραμμένα εν τω καταλόγω» και όχι όσους είχαν κατηχηθεί. Α. Γούδας, Βίοι Παράλληλοι των επί της Αναγεννήσεως της Ελλάδος Διαπρεψάντων Ανδρών, Αθήνα, 1874, τόμ. ΣΤ, σ. 314. 5 Ιστορία του Ελληνικού Εθνους, τομ. ΙΒ, σελ. 214-215 Το εκτελεστικό θεσπίστηκε μαζί με το Βουλευτικό από την Α’ Εθνοσυνέλευση στην Επίδαυρο που τελείωσε τις εργασίες της το 1822. Το Εκτελεστικό σώμα ήταν πενταμελές και είχε αρμοδιότητες να διορίζει υπουργούς (μινίστρους), να εκτελεί αποφάσεις (προβουλεύματα) του βουλευτικού και να συνεργάζεται για την κατάρτιση νόμων. 6 Ο τίτλος ήταν αυτός του προσωρινού διοικητή που είχε δημιουργηθεί ως συνέχεια του διορισμού προσωρινών αστυνόμων και αρχηγών εκτελεστικών δυνάμεων, για να λύσει το πρόβλημα της περιφερειακής διοίκησης και να ελεγχθεί σε ένα βαθμό η αναρχία που επικρατούσε σε όλες τις πόλεις και περιφέρειες. Γ. Δημακόπουλος, Η Διοικητική οργάνωσις της ελληνικής πολιτείας, 1827-1833, Αθήνα, 1970, σ. 111-112.
Ο Δημήτρης Μπαχάρας είναι ιστορικός
37
5
Ο Μακρυγιάννης στο μεταίχμιο δύο κόσμων ΝΙΚΟΣ ΘΕΟΤΟΚΑΣ, Ο βίος του στρατηγού Μακρυγιάννη. Απομνημόνευμα και Ιστορία, Βιβλιόραμα, εκδόσεις Βιβλιόραμα, σελ. 549 Ο Νίκος Θεοτοκάς, με αυτή τη μελέτη, ανέλαβε το δύσκολο εγχείρημα, αλλά και το ρίσκο να αναμετρηθεί με το εθνικό ή λαϊκό-δημοκρατικό υπόδειγμα, τον στρατηγό Γιάννη Μακρυγιάννη, έτσι όπως αυτό το υπόδειγμα το «κατασκεύασαν», ερήμην της Ιστορίας αλλά και του ίδιου του Μακρυγιάννη, οι εκ των υστέρων ιδεολογικοποιημένες αναγνώσεις των Απομνημονευμάτων του. Ο Θεοτοκάς ωστόσο δεν χρησιμοποιεί τα «‘στορικά» του Στρατηγού ως εργαλείο αντιπαράθεσης απέναντι στις κυρίαρχες κατασκευές. Δεν στήνει δηλαδή ένα εκ των προτέρων θεωρητικό σχήμα στο οποίο «παγιδεύει» τον Στρατηγό, υποχρεώνοντάς τον να «του ομολογήσει» όσα εξυπηρετούν το δικό του σχήμα. ΑντιθέΤΗΣ ΣΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
τως, έχοντας στη διάθεσή του, από τη μια μεριά, τα στέρεα θεωρητικά και μεθοδολογικά εργαλεία της επιστήμης του, και από την άλλη όλα τα διαθέσιμα τεκμήρια και την ιστοριογραφική παραγωγή για τον Μακρυγιάννη και την εποχή του, ο Θεοτοκάς μέσα από τα «‘στορικά» του Στρατηγού ανασυγκροτεί τον κόσμο του τελευταίου, ανασυνθέτει την ιστορία της Επανάστασης και του πρώτου μισού του 19ου αιώνα, προσεγγίζει εντέλει αναστοχαστικά τη διαδικασία συγκρότησης της ελληνικής νεωτερικότητας. Με αφορμή λοιπόν τον Μακρυγιάννη ο Θεοτοκάς μας προσφέρει, εκτός από μια άρτια τεκμηριωμένη ιστορική μελέτη, και ένα αυστηρό, υπαινικτικά θεωρητικό, εργαλείο για την «απομάγευση» από τις ιδεολογικοποιημένες ευκολίες που συσκοτίζουν τους δρόμους προσέγγισης των διακυβευμάτων που θέτουν οι μεγάλες στιγμές ρήξης -η Επανάσταση του ‘21.
Πώς σπάει το «του αυγού το τζόφλι»; Ο Μακρυγιάννης, γεννημένος στο Αβορίτι της Δωρίδας το 1796, και εγκατεστημένος στη συνέχεια στην Άρτα, ήταν ενταγμένος στη «μονότονη κανονικότητα της Τουρκοκρατίας» (Ασδραχάς), στους κοινωνικο-οικονομικούς μηχανισμούς που επέτρεπαν την άνθιση εμπορικών-τοκογλυφικών δραστηριοτήτων, τις οποίες ο ίδιος άσκησε και από τις οποίες πλούτισε. Ο Θεοτοκάς επιμένει στην εξαντλητική ανάλυση του αυγού στο οποίο ανήκε ο Μακρυγιάννης, όχι τόσο για να αποδομήσει τις κυρίαρχες «κατασκευές» περί του φτωχού, λαϊκού αγωνιστή, όσο για να εγκαταστήσει ένα ορθολογικό πλαίσιο προσέγγισης των προϋποθέσεων που χρειάστηκαν για να «σπάσει το τζόφλι» του παλιού κόσμου. Αυτό το πλαίσιο το εγκαθιστά σε δύο επίπεδα, πρώτον στο επίπεδο των υποδοχών και των ετοιμοτήτων που δημιουργήθηκαν στον παλιό κόσμο από τη διακίνηση των νέων ιδεών που τον ρηγμάτωσαν, και, δεύτερον, στο επίπεδο της κατανόησης και ενσωμάτωσης αυτών των ιδεών στο παραδοσιακό σύστημα αξιών της εποχής του Μακρυγιάννη, ενσωμάτωση που παρήγαγε μια ιδιόμορφη αντίληψη περί του δέοντος, μια αντίληψη φτιαγμένη από τα παραδοσιακά υλικά αλλά αναπλαισιωμένη με τις νέες ιδέες. Ο Μακρυγιάννης λοιπόν του Θεοτοκά δεν ήταν ένας «προδιαγεγραμμένος επαναστάτης». Αντιθέτως, όταν πύκνωσε ο ιστορικός χρόνος και ανέτρεψε την «κανονικότητα» στην οποία ζούσε, έσπασε «του αυγού το τζόφλι», όχι λόγω θείου προορισμού αλλά επειδή είχε μυηθεί (1820) στις νέες ιδέες, επειδή είχε ήδη συγκροτήσει χάρη σε αυτές τις ετοιμότητες για ένα νέο, έστω και ιδιόμορφο, δέον. Επομένως η Επανάσταση δεν έγινε, όταν ήρθε η ώρα της Ανάστασης, από ένα έθνος σε αναμονή επί 400 χρόνια σκλαβιάς. Η Επανάσταση έγινε όταν, τη στιγμή των κραδασμών και των αβεβαιοτήτων που δημιουργούσε η μεγάλη εποχή της μετάβασης από τον παλιό στον νέο κόσμο, οι άν-
Μακρυγιάννης
θρωποι ήταν εξοικειωμένοι με ένα νέο, το οποίο βάλθηκαν να διεκδικήσουν.
Ο Μακρυγιάννης, υποκείμενο της Επανάστασης Ο Θεοτοκάς, με τα τεκμήρια που διαθέτει και με τα θεωρητικά, ερμηνευτικά εργαλεία με τα οποία είναι εξοπλισμένος, ανασυγκροτεί καταρχήν τον ένοπλο της Επανάστασης, προϊόν των οικονομικών προοπτικών που αυτή δημιουργούσε και των δυνατοτήτων που έδινε για την αναπαραγωγή της εξουσίας του παλιού κόσμου στο επαναστατικό σύμπαν. Στην οικονομική επιχείρηση λοιπόν του «ξεσηκωμού» μπήκαν οι ντόπιες αυθεντίες, οι καπεταναίοι, αυτοί που είχαν «το κεμέρι τους γιομάτο» ώστε να στρατολογούν και να πληρώνουν ανθρώπους. Έτσι εντάχθηκε και ο Μακρυγιάννης σε αυτό το σύμπαν με το «ορδί» των 18 ατόμων χάρη στο «κεμέρι του», και άρχισε να διαπραγματεύεται, ως ένοπλος πλέον και ο ίδιος, τη θέση του στην κοινωνία των ενόπλων. Ο Θεοτοκάς αναλύει διεξοδικά την επιχείρηση του πολέμου, και ερμηνεύει τον άγριο κόσμο της βίας και των λεηλασιών «Ρωμιών και Τούρκων», υπό το φως της υλικότητας της Επανάστασης, της υλικότητας της ίδιας της Ιστορίας. Μαζί με τα ιδεολογικά της προτάγματα, η Επανάσταση όπως και η Ιστορία έχει υλικότητα, έχει βία και αίμα - και με αυτά τα υλικά φτιάχνεται καταρχάς ο ένοπλος της Επανάστασης. Η Επανάσταση ωστόσο αναδιαμόρφωνε τις παλιές κοι-
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ
38
Η ΑΥΓΗ • 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
6
Ο Μακρυγιάννης στο μεταίχμιο δύο κόσμων ΣΥΝΕΧΕΙΑ AΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ
νωνικές σχέσεις και τους συσχετισμούς εξουσίας, διερρήγνυε τις τοπικότητες και επέβαλε τη συγκρότηση ευρύτερων πλαισίων εξουσίας. Όπως δείχνει ο Θεοτοκάς, οι ανάγκες της Επανάστασης διαμόρφωναν τους όρους εξορθολογισμού της στρατιωτικής και πολιτικής διαχείρισης του Αγώνα και συγκρότησης μιας όλο και διευρυνόμενης συλλογικότητας η οποία, όσο κι αν φτιαχνόνταν από τα παλιά υλικά, δημιουργούσε ωστόσο και τις προϋποθέσεις χειραφέτησης και ελευθερίας, όχι μόνο από τους Οθωμανούς αλλά και από τις «ντόπιες αυθεντίες». Σε αυτή την επαναστατική διαδικασία εντάσσει ο Θεοτοκάς τον Μακρυγιάννη, και σε σχέση με αυτή παρακολουθεί τη σταδιακή, αντιφατική συνειδητοποίησή του, ως υποκειμένου της Επανάστασης. Η αίσθηση χειραφέτησης και ελευθερίας, την οποία αποτυπώνει στον λόγο του ο Μακρυγιάννης και εντοπίζει δημιουργικά ο Θεοτοκάς, προέκυπτε από τη συμμετοχή στην Επανάσταση, συμμετοχή που εξασφάλιζε το δικαίωμα στην επί ίσοις όροις διαχείριση των υποθέσεων της πατρίδας. Ο Μακρυγιάννης λοιπόν αντιμετώπιζε, χάρη στο δικαίωμα που του έδινε η συμμετοχή του στην Επανάσταση, επί ίσοις όροις τους άλλους καπεταναίους, και χάρη σε αυτό το δικαίωμα αποκτούσε λόγο για τα της πατρίδας. Τα ατομικά συμφέροντα ορίζονταν πια σε άμεση εξάρτηση με το συμφέρον της Επανάστασης, με ένα συλλογικό συμφέρον για τη διαχείριση του οποίου θέριευαν οι συγκρούσεις (κυρίως ανάμεσα στο πολιτικό και το στρατιωτικό σκέλος της Επανάστασης) αλλά και για την υπεράσπιση του οποίου απαιτείτο ένα κεντρικό πεδίο εξουσίας. Ο Μακρυγιάννης λοιπόν του Θεοτοκά, συνειδητοποιείται στο πλαίσιο της Επανάστασης ως επαναστατικό υποκείμενο. Κι ενώ ανήκε στον κόσμο των καπετάνιων, άρχισε γρήγορα να αναπτύσσει μια πολιτική αντίληψη της Επανάστασης, αντίληψη της οποίας τα εργαλεία συγκρότησης ήταν παραδοσιακά αλλά οι αναφορές της νεωτερικές: οι νόμοι, προϋπόθεση της επιτυχίας της Επανάστασης. Ο Θεοτοκάς, αποφεύγοντας πάντα τις «παγίδες» στον λόγο του Μακρυγιάννη, τοποθετεί τη συγκρότηση της πολιτικής του αντίληψης κατεξοχήν στη διάρκεια των εμφυλίων (18231825), στους ελιγμούς του ανάμεσα στο Βουλευτικό (πολιτικό) και το Εκτελεστικό (στρατιωτικό), τον μετέωρο -αλλά προσοδοφόρο και υπολογισμένο- βηματισμό του, ανάμεσα στην Διοίκηση και τους καπεταναίους. Με αφορμή ωστόσο τον Μακρυγιάννη και τις μετεωρίσεις του ανάμεσα στο πολιτικό και το στρατιωτικό, ο Θεοτοκάς ξανασυζητά τις πολυπλοκότητες και τις δυσκολίες που προέκυψαν κατά τη διαδικασία συγκρότησης ενός ενιαίου, εθνικού πολιτικού πεδίου, ικανό να ομογενοποιεί τον κατακερματισμένο σε καπετανιλίκια στρατιωτικό κόσμο. Σε αυτό το πλαίσιο, άνθρωποι όπως ο Μακρυγιάννης συνειδητοποιούνταν πολιτικά και αντιλαμβάνονταν ότι ο αγώνας (το στρατιωτικό) μεν του έδινε δικαίωμα συμμετοχής στα πράγματα της πατρίδας, αλλά ότι η πολιτική αξιοποίηση του αγώνα του σε ένα συλλογικό συμφέρον ήταν αυτή που μετέτρεπε το «αίμα που έχυνε» σε επένδυση βάθους, όχι μόνο οικονομική αλλά και κοινωνικής καταξίωσης και κύρους (Στρατηγός, 1/12/1824). Αντιλαμβανόταν επίσης ότι στον πολύπλοκο, νέο κόσμο που αναδυόταν με την Επανάσταση, στον κόσμο που «μαζεύονταν ξενόφερτοι» (Μαυροκορδάτος και Κωλέτης) ή πρόκριτοι των νησιών, που νέες συγκρούσεις (με περισσότερο ταξικές διαστάσεις) ξέσπαγαν, που επομένως και νέες ζυμώσεις, συμμαχίες και συσχετισμοί εξουσίας συγκροτούνταν, η θέση του εξαρτιόταν από τον βαθμό ετοιμότητάς του να μαθαίνει να διαπραγματεύεται σε πολλά επίπεδα. Ο Θεοτοκάς λοιπόν ανασυγκροτεί με τον Μακρυγιάννη τους δύσκολους και πολύπλοκους αρμούς που άρχισαν να διαμορφώνονται ανάμεσα στις διάφορες «τάξεις» της Επανάστασης, «τάξεις» που δεν συγκροτούνταν πάνω στη στερεοτυπική βάση των δύο μετώπων («αγωνιστές» - πολιτικοί), αλλά στη βάση των πολλών και διαφορετικών διαδικασιών διαπραγμάτευσης με το πολιτικό, τόσο από τους εκπροσώπους του παραδοσιακού όσο και από αυτούς του νέου κόσμου. Ξαναδιαβάζοντας λοιπόν ο Θεοτοκάς τον λόγο του Μακρυγιάννη για τους εμφύλιους, επαναπροσδιορίζει και τους υλικούς, βίαιους αλλά καθοριστικής σημασίας όρους συ-
Ο Μακρυγιάννης δεν ανήκε στον κόσμο των καπεταναίων, ούτε συμμερίστηκε ποτέ τις αξίες τους, συμμερίστηκε όμως την «αδικία», την οποία διαπραγματεύτηκε με την εξουσία
Καραϊσκάκης
γκρότησης στο πλαίσιο της Επανάστασης του υποκειμένου της νεωτερικότητας. Ο παραδοσιακός Μακρυγιάννης μετατρεπόταν σε φορέα νεωτερικών αξιών. Στο μεταίχμιο αυτών των ακαθόριστων ορίων παραδοσιακού και νεωτερικού κόσμου, στο οποίο επιμένει τόσο ο Θεοτοκάς, φτιάχτηκε στην Επανάσταση, με πολύ υλικότητα και συμφέρον αλλά ταυτοχρόνως και με πολύ «λεβεντιά», ο ήρωας του έθνους, ο στρατηγός Μακρυγιάννης, που πολέμησε κατά των στρατευμάτων του Ιμπραήμ, που «παρασημοφορήθηκε» με ένα πολύ σοβαρό τραύμα στο κεφάλι κατά την πολιορκία της Αθήνας από τον Κιουταχή - αυτό το τραύμα που τον βασάνισε μια ολόκληρη ζωή. Ο Μακρυγιάννης του Θεοτοκά δεν ήταν ένας εκ γενετής, εκ Θεού και εθνικού ή λαϊκού πεπρωμένου ήρωας, έγινε ήρωας με την Επανάσταση.
Ο Μακρυγιάννης, υποκείμενο της νεωτερικότητας Ο Θεοτοκάς, με ιστορικό φόντο την άφιξη του Καποδίστρια στην Ελλάδα και τη βασιλεία του Όθωνα, δομεί τις προϋποθέσεις προσέγγισης του νεωτερικού Μακρυγιάννη, και ταυτοχρόνως της ελληνικής νεωτερικότητας. «Ο Μακρυγιάννης,
[...], παρά τις εμμονές, τις ιδιοτέλειες και τον υποκειμενισμό του, εξέφρασε εκείνο το νέου τύπου πολιτικό υποκείμενο που συγκροτήθηκε με την Επανάσταση, με τα υλικά του παραδοσιακού κόσμου αλλά και εντελώς καινοφανείς προσδοκίες», υπογραμμίζει ο Θεοτοκάς (σ. 277) και θέτει με αδρές γραμμές το πλαίσιο μιας άλλης ανάγνωσης -πέρα από τις συνήθεις στερεοτυπικές- του λόγου του Μακρυγιάννη, χάρη στην οποία αναδεικνύονται οι αδράνειες του παλιού κόσμου κατά την ενσωμάτωσή του στο εθνοκρατικό σύστημα. Η ανάγνωση του Θεοτοκά αποκωδικοποιεί τη «συλλογικά εγνωσμένη αδικία» απέναντι στους καπεταναίους υπό το φως του εγκλωβισμού των ίδιων σε ένα ιστορικό αδιέξοδο: ανέτρεψαν και κατέστρεψαν τον παλιό κόσμο, που ωστόσο «ήταν ο μόνος τόπος όπου μπορούσαν να σταθούν», κατά την έξοχη διατύπωση του Ασδραχά. Το αποκωδικοποιεί επίσης υπό το φως των πολλαπλών εργαλειοποιήσεων του παλιού κόσμου και των αξιών του στο εθνοκρατικό σύστημα. Ο Μακρυγιάννης ήταν προϊόν αυτών των εργαλειοποιήσεων, από τις οποίες επωφελήθηκε. Ο ίδιος δεν ανήκε στον κόσμο των καπεταναίων, ούτε συμμερίστηκε ποτέ τις αξίες τους, συμμερίστηκε όμως την «αδικία», την οποία διαπραγματεύτηκε με την εξουσία. Απέκτησε έτσι τις δεξιότητες και τις ετοιμότητες ενός υποκειμένου της νεωτερικότητας, του οποίου όμως οι αποσκευές ήταν επιφανειακές, δεν οδηγούσαν στην εκ βάθρων ακύρωση των αξιών του παλιού κόσμου αλλά στη μεταγραφή τους στον νέο κόσμο και στις αμοιβαίες νοθεύσεις παραδοσιακού και νέου. Μέσα σε αυτό το αντιφατικό πλέγμα αξιών, ο Μακρυγιάννης συγκροτούσε αντίληψη της πολιτικής με όρους, όχι δημοκρατικούς, αλλά τους διπολικούς όρους του παραδοσιακού κόσμου: «άγγελοι» (βασιλιάς) και «διάβολοι» (πολιτικοί). Για τον κόσμο του Μακρυγιάννη λοιπόν δεν υπήρχαν πολιτικές παρατάξεις, υπήρχε το έθνος και οι «πατρικοί νόμοι» (βασιλιάς) και απέναντι, οι «φατριαστές». Μέσα σε αυτό το σύστημα των αξιών του Μακρυγιάννη εντάσσει ο Θεοτοκάς τη συμμετοχή του στο κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 και τις αντιλήψεις του για το Σύνταγμα - έργο του Θεού και συμβόλαιο του βασιλιά με τον λαό. Ο Θεοτοκάς, αποφεύγοντας τα περί δημοκράτη και λαϊκού Μακρυγιάννη σχήματα, ξαναθέτει το μείζον πρόβλημα της ελληνικής νεωτερικότητας, ξαναθέτει υπαινικτικά προς συζήτηση όλες τις γνωστές - «δεξιές» και «αριστερές»- παγίδες που επί χρόνια αναπαράγονται, σκεπασμένες από ένα πέπλο αληθοφάνειας. Μια νεωτερικότητα στην οποία αποτυπώνονται τα χαρακτηριστικά της «νόθας -κατά Φίλια- αστικοποίησης», τα χαρακτηριστικά του «πελατειασμού» ανάμεσα στην κεντρική εξουσία και τις πρώην τοπικές αυθεντίες, τα χαρακτηριστικά της εργαλειοποίησης της «αδικίας», της εργαλειοποίησης επίσης των παραδοσιακών αρχών και αξιών στους νέους θεσμούς του ελληνικού κράτους, εργαλειοποιήσεις που διαμόρφωσαν την ψευδαίσθηση της συνέχειας και της νομιμότητας αυτών που οικειοποιήθηκαν την εξουσία. Το βιβλίο του Θεοτοκά ολοκληρώνεται με τα «Οράματα και Θάματα» του Μακρυγιάννη, με αυτό το στριφνό κείμενο προϊόν μιας εποχής κατά την οποία ο Μακρυγιάννης είχε, λόγω του παλιού τραύματός του στο κεφάλι, επιληπτικές κρίσεις- και το διαβάζει συγκριτικά και σε αντιπαραβολή με τα Απομνημονεύματα του Στρατηγού. Και τα δύο έργα αποτελούν αποτυπώσεις της παραδοσιακής αντίληψης που είχε ο Μακρυγιάννης για τη ζωή: δημόσια και ιδιωτική. Υπάρχει ωστόσο μια καθοριστική γραμμή διάκρισης ανάμεσα στην αντίληψή του για το δημόσιο/πολιτικό και σε αυτήν για το ιδιωτικό/καθημερινό: η πολιτική ζωή, όπως αποτυπώνεται στα Απομνημονεύματα, βασίζεται στο Σχέδιο της Θείας Πρόνοιας, η καθημερινή ζωή ωστόσο βασίζεται στο Όνειρο που αποκαλύπτει η Θεία Πρόνοια στον άνθρωπο και το οποίο αυτός πρέπει να εκπληρώσει. Αυτή διάκριση ανάμεσα στο Σχέδιο (δημόσια σφαίρα) και το Όνειρο (ιδιωτική) μαρτυρεί ότι ο Μακρυγιάννης έγινε, έστω και με τους δικούς του τρόπους, ένα υποκείμενο της νεωτερικότητας. Αποτραβηγμένος στο Όνειρο, από το 1851 και μετά, ο Μακρυγιάννης μας έδωσε, χάρη στην κοπιώδη αποκρυπτογράφηση του Θεοτοκά, ένα πολύτιμο τεκμήριο των εκφράσεων του λαϊκού πολιτισμού.
Η Σία Αναγνωστοπούλου είναι ιστορικός και διδάσκει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Η ΑΥΓΗ • 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
39
7
Το ρομαντικό κίνημα στην Ευρώπη
και το έργο του Διονύσιου Σολωμού Ο Διονύσιος Σολωμός είναι μια από τις εξέχουσες λογοτεχνικές μορφές του ευρωπαϊκού ρομαντικού κινήματος. Στόχος αυτού του κειμένου είναι να διερευνήσει το ποιητικό του έργο, εστιάζοντας πάνω σε μια κριτική ανάγνωση η οποία θα αποκαλύψει τις ρομαντικές ποιότητες οι οποίες δημιούργησαν τον ιδιαίτερο αισθητικό χαρακτήρα του έργου του, τοποθετώντας τις καλλιτεχνικές εμπνεύσεις και προσανατολισμούς του Σολωμού μέσα στην πνευματική ατμόσφαιρα της εποχής του. Όπως γνωρίζουμε, κυρίως από τον πολύτιμο φίλο του, βιογράφο και πρώτο εκδότη του, τον Ιάκωβο Πολυλά, ο Σολωμός υπήρξε ένα ανήσυχο πνεύμα που διέθετε ένα αληθινό πάθος για τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία. Στην Ιταλία, σπούδασε τη λατινική και ιταλική λογοτεχνία και αφιερώθηκε κυρίως στην
και έτσι η προτροπή του Τρικούπη λειτούργησε πάνω του ως ένα ισχυρότατο ερέθισμα για τις καλλιτεχνικές του επιδιώξεις. Η επιστροφή του Σολωμού στην καθομιλούμενη ελληνική γλώσσα υπήρξε ένα σημαντικό πρόταγμα, ανάλογο με εκείνο που ακολουθούσαν και άλλοι ευρωπαίοι ποιητές της ρομαντικής εποχής. Και αυτοί επίσης έπρεπε να αγωνισθούν ενάντια στην απαρχαιωμένη ποιητική γλώσσα τού 18ου αιώνα. Και αυτοί έπρεπε να επιστρέψουν στην καθομιλούμενη γλώσσα του λαού, και μέσω μιας οξυδερκούς παρατήρησης των καθημερινών πραγμάτων και μιας επιλογής τής αληθινής γλώσσας σε μια κατάσταση ζώσης εναίσθησης, να αποκαταστήσουν, μέσα στο άψυχο σώμα της ποίησης, τη δύναμή της, τη ζωντάνια της και την απλότητά της. Η πρώτη ελληνική σύνθεση του Σολωμού ήταν ένα μικρό
ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΡΟΖΑΝΗ Διονύσιος Σολωμός
ανάγνωση των μεγάλων ποιητών: του Βιργίλιου, του Dante Alighieri, του Torquato Tasso και του Πετράρχη. Οι σπουδές του επηρεάστηκαν από τους διακεκριμένους ιταλούς συγγραφείς, όπως τον φημισμένο ποιητή Ugo Foscolo, μία από τις εξέχουσες μορφές του ευρωπαϊκού ρομαντισμού, του οποίου το έργο θαύμαζε ο Sir Walter Scott, και τον λογοτεχνικό κριτικό Vicenzo Monti. Κατά την ίδια περίοδο, ο Διονύσιος Σολωμός άρχισε να διαμορφώνει το δικό του ποιητικό έργο, γράφοντας ιταλικά. Συνέθεσε αρκετά ποιήματα, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται το La Distruzione di Gerusalemme (Η καταστροφή της Ιερουσαλήμ) και την Ode per la prima messa (Ωδή για την πρώτη λειτουργία). Διαβάζοντας αυτά τα πρώιμα ποιήματα, διαπιστώνουμε μια τυπική ρομαντική και φαντασιακή ατμόσφαιρα, που είναι εγγενής στις σολωμικές συνθέσεις. Τα μεγάλα ρομαντικά θέματα, όπως τα πάθη τού εσταυρωμένου Χριστού, η σύλληψη ενός μυστικιστικού και θρησκευτικού Υψίστου (sublime), η γεμάτη φαντασία εξέγερση του Σατανά ενάντια στην ιδέα ενός παντοδύναμου Θεού, εμπνέουν τις ποιήσεις του, επηρεασμένα κυρίως από τον Dante Alighieri και τον Torquato Tasso (που ήταν οι αγαπημένοι πρόγονοι των ευρωπαίων ρομαντικών ποιητών), καθώς και από τον Alessandro Monzoni, ο οποίος εκείνη την εποχή είχε εκδώσει το φημισμένο ποιητικό του έργο «Inni Sacri». Ωστόσο, όπως ήδη αναφέρθηκε, ο Σολωμός δεν υπήρξε απλά «οπαδός» του ρομαντικού κινήματος, τόσο μορφολογικά όσο και ως προς τη φιλοσοφία της τέχνης και τη θεωρία της ανθρώπινης πράξης. Ο Σολωμός υπήρξε συνδιαμορφωτής της ρομαντικής αντίληψης για τη λογοτεχνία και την ποίηση, ισάξιος των πλέον σημαντικών λογοτεχνικών μορφών της εποχής του: τον Wordsworth και τον Coleridge, τον Goethe και τον Holderlin. Όταν το 1818 ο Διονύσιος Σολωμός αποφάσισε να επιστρέψει στο γενέθλιο νησί του στη Ζάκυνθο, ασφαλώς γνώριζε ότι θα παρέμενε εκεί. Με τη συντροφιά ενός φιλολογικού κύκλου φίλων του, συνέχισε να συνθέτει ποιήματα στα ιταλικά, καθώς και σάτιρες και πρόζες. Η γνώση που διέθετε για την ποιητική παραγωγή της εποχής του είναι αξιοσημείωτη. Μελέτησε την αγγλική ποίηση και πεζογραφία, και τα έργα των Milton, Byron, Shelley και Coleridge που προσέφεραν τις πηγές μιας πλούσιας έμπνευσης. Αλλά το κρίσιμο σημείο της στροφής του στην ποιητική του παραγωγή συνέβη το 1822, όταν συνάντησε τον Σπυρίδωνα Τρικούπη. Κάτω από την επίδραση του Τρικούπη, ο Σολωμός άρχισε πλέον να γράφει στην ελληνική: δηλαδή στη μητρική του γλώσσα. Βέβαια, δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι ο Σολωμός ήλθε από την Ιταλία έχοντας στην ψυχή του και στον νου του το ιδεώδες του Dante Alighieri (ένα ιδεώδες που το διατήρησε μέχρι τον θάνατό του): Επιθυμούσε να δημιουργήσει όχι μόνο μια καινούργια ελληνική λογοτεχνία, αλλά, ακολουθώντας το παράδειγμα του Dante, να δημιουργήσει μια καινούργια ελληνική γλώσσα. Γλώσσα, ποίηση και ελευθερία αποτελούσαν για τον Σολωμό μια απόλυτη ενότητα,
ποίημα με τίτλο «Η Ξανθούλα». Όμως ο Σολωμός δεν ήταν ο ποιητής μικρών ποιημάτων: «μετά από λίγες μέρες άρχισε να συνθέτει τον Ύμνο του στην ελευθερία, τον οποίο ολοκλήρωσε σε σύντομο χρονικό διάστημα». Ο Ύμνος στην Ελευθερία καθιέρωσε τη φήμη του Σολωμού ως μεγάλου ποιητή. Ο ένθερμος ενθουσιασμός του προς την ελευθερία, η απεριόριστη αντίθεσή του προς τις σκοτεινές δυνάμεις της ανελευθερίας, η παρότρυνσή του προς τον λαό να απαλλαγεί από μια σκληρή τυραννία, έκαναν τον «Ύμνο» ένα μανιφέστο του προοδευτικού ρομαντισμού σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι μεγάλοι γάλλοι ρομαντικοί ποιητές Victor Hugo, Lamartin και Chateaubriand τον χαιρέτισαν με ενθουσιασμό. Ο Alessandro Manzoni σκόρπισε τη φήμη του στον λαό της Ιταλίας. Πρέπει, ωστόσο, εδώ να προσθέσω ότι ο «Ύμνος στην Ελευθερία» του Σολωμού παρουσιάζει ορισμένες ομοιότητες με τη σύνθεση του άγγλου ρομαντικού ποιητή Persy Bysshe Shelley «Ode to liberty», που γράφτηκε το 1820. oμοιότητες οι οποίες δεν προέρχονται από μια απ’ ευθείας επιρροή, αλλά από έναν κοινό μύθο και ένα κοινό υπόβαθρο ιδεολογικό που το μοιράζονταν όλοι οι ευρωπαίοι ρομαντικοί. Όμως, η κυριότερη ποιητική σύνθεση του Σολωμού κατά την περίοδο 1823-1833 είναι αναμφισβήτητα το αφηγηματικό ποίημα «Ο Λάμπρος». Στη σύνθεση αυτή αναγνωρίζουμε ένα αυθεντικό ρομαντικό έργο, ένα από τα μεγάλα επιτεύγματα του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού. Οι θεματικές του ποιήματος
είναι τυπικά ρομαντικές: Ο σατανικός χαρακτήρας του ήρωά του Λάμπρου, που παραμένει ευγενής μέσα στα εγκλήματά του, «καθαρός μέσα στον σατανισμό του». η ενασχόληση με τον θάνατο και την τρέλλα. η σημαίνουσα συμβολή της αιμομιξίας. το δαιμονικό Ύψιστο που συνδιάζεται με τον εμψυχωμένο έρωτα της ελευθερίας. το ελεύθερο παιχνίδι της φαντασίας. το όνειρο ως υπέρτατη πραγματικότητα. το παθητικό τραγούδι. ο τρόμος του εφιάλτη. Η σύνθεση είναι γραμμένη σε ottava rima, μια ποιητική μορφή κοινή στους ευρωπαίους ρομαντικούς, την οποία είχε επεξεργασθεί κυρίως ο Lord Byron. Το 1833 δεκαέξι στροφές του «Λάμπρου» δημοσιεύθηκαν στην «Ιόνιο Ανθολογία», χωρίς το όνομα του ποιητή. Μετά τη δημοσίευση, ο Σολωμός είπε στον φίλο του Ιάκωβο Πολυλά: «ο Λάμπρος θα παραμείνει απόσπασμα». Πρόκειται, πράγματι, για μια τυπική ρομαντική δήλωση. Στην πραγματικότητα, όλα τα ποιητικά έργα του Σολωμού παρέμειναν αποσπασματικά. Είναι φανερό ότι για τον Σολωμό (όπως και για τους Coleridge και Holderlin) ο υπέρτατος σκοπός της τέχνης ήταν το απόσπασμα. Και αυτός ήταν ο λόγος που, όπως έχει παρατηρηθεί, οδηγούσε τον Σολωμό από το ένα μη τελειωμένο έργο του στο άλλο, από τον ηρωικό στον μυστικιστικό ρομαντισμό, από την ελληνική γλώσσα στην ιταλική γλώσσα, και αντιστρόφως. Για τον Σολωμό, τα μέρη του ποιήματος δεν είναι δυνατόν να ενώνονται: η ενότητα και η συνέχεια ποτέ δεν μπορεί να εγκαθιδρυθούν, διότι είναι οι ελλείποντες δεσμοί εκείνοι που δημιουργούν την ομορφιά, δηλαδή την ομορφιά του αποσπάσματος το οποίο εκφράζει την αγωνία του καλλιτέχνη να συλλάβει το ανέφικτο άπειρο της Απόλυτης Αλήθειας. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων της παραμονής του στη Ζάκυνθο, ο Σολωμός έγραψε το πιο λαμπρό από τα έργα του: τη «Γυναίκα της Ζάκυθος». Το χειρόγραφο φέρει τη χρονολογία 1829 και η σύνθεσή του θα πρέπει να έγινε μεταξύ του 1827 και του 1828, λίγο πριν από την αναχώρησή του για την Κέρκυρα. Το έργο είναι γραμμένο σε πρόζα, σύμφωνα με την αισθητική πεποίθηση του Σολωμού (κοινή στους ευρωπαίους ρομαντικούς) να χρησιμοποιούνται πεζοί ρυθμοί στην ποίηση και λυρική πρόζα στην πεζογραφία. Όπως παρατηρεί ο λογοτεχνικός κριτικός Romilly Jenkins στο βιβλίο του για τον Σολωμό, εδώ ο αφηγητής είναι ο Διονύσιος Ιερομόναχος, ο οποίος περιγράφει τη Γυναίκα της Ζάκυνθος και τα εγκλήματά της και μπορεί να δει ένα όραμα για την έσχατη καταδίκη της. Αυτή η εισαγωγή του προφητικού στοιχείου παρέχει στο έργο έναν ισχυρά αποκαλυπτικό τόνο, ο οποίος είναι εμπνευσμένος από την Αποκάλυψη του Ιωάννη, και οσάκις καλούμεθα να ερμηνεύσουμε τους χαρακτήρες του έργου θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι είναι κατ’ εξοχήν συμβολικοί και προφανώς έχουν σχεδιαστεί κατ’ αυτόν τον τρόπο. Το 1828 ο Διονύσιος Σολωμός περνά από τη Ζάκυνθο στην Κέρκυρα όπου θα ζήσει μέχρι τον θάνατό του. Η περίοδος της Κέρκυρας είναι η δημιουργικότερη περίοδος της ζωής του Σολωμού. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου στρέφεται στη μελέτη της γερμανικής ποίησης και φιλοσοφίας. Μελετά τους γερμανούς ρομαντικούς φιλοσόφους και ιδιαίτερα τους Hegel, Schelling και Schiller και η ποίηση των Goethe, Schiller, Klopstock, Novalis προσελκύει το ενδιαφέρον του. Ταυτόχρονα, στρέφεται προς τη δημοτική ελληνική λογοτεχνία, και ιδιαίτερα στα δημοτικά τραγούδια και στη μεσαιωνική κρητική λογοτεχνία. Από ιστορικές πηγές γνωρίζουμε ότι ο Σολωμός μελετούσε συνεχώς το κρητικό επικό ποίημα «Ερωτόκριτος» του Βιτσέντζου Κορνάρου. Κάτω από την επίδραση αυτού του επικού ποιήματος άρχισε να συνθέτει την πρώτη μεγάλη σύνθεση της ώριμης περιόδου του: το ποίημά του «Ο Κρητικός». Το τελευταίο και πλέον φιλόδοξο ποιητικό έργο του Σολωμού υπήρξε το ανολοκλήρωτο σύνθεμά του «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι».
* Το κείμενο αυτό είναι διάλεξη που δόθηκε στα αγγλικά σε κολλεγιακό κοινό.
40
Η ΑΥΓΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
8
Το 1821 και το δημοτικό τραγούδι Διάφορες κατηγορίες των δημοτικών τραγουδιών έχουν χρησιμοποιηθεί, άλλοτε περισσότερο άλλοτε λιγότερο, ως πηγή της ιστορίας. Τα κλέφτικα τραγούδια ειδικότερα, αρκετά νωρίς, θεωρήθηκαν ότι εκφράζουν και συγχρόνως καταγράφουν την κοινωνική ζωή και πραγματικότητα των κλεφτών και αρματολών. Ο Fauriel στον «εισαγωγικό λόγο» του, θεωρεί ότι τα κλέφτικα τραγούδια έχουν ως θέμα τα κατορθώματα των κλεφτών, σε βάρος της πολιτοφυλακής των πασάδων, και ότι αναφέρονται σε μια κατάσταση των πραγμάτων και της κοινωνίας. Μάλιστα χαρακτηρίζει τα κλέφτικα τραγούδια ως μια ιδιαίτερη κατηγορία των ιστορικών τραγουδιών. Αντίστοιχες απόψεις υποστηρίζει και σε άλλα σημεία της εισαγωγής του. Επίσης, ο Ν. Κασομούλης αναφέρει ότι για την κατάρτιση της «γενεαλογίας» των αρματολών, δηλαδή της ιστορίας των αρματολικών οικογενειών, έλαβε υπόψη, εκτός από τις παραδόσεις ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΚΟΤΣΗ
των γερόντων, «τα διάφορα τραγούδια τα οποία διαδιδόμενα αντηχούν εισέτι εις τας ακοάς των κατοίκων των προρρηθέντων [προρρηθεισών] επαρχιών». Επίσης σημειώνει ότι των αρματολών «ετραγωδήθησαν τα κατορθώματά των και οι θάνατοί των». Ο Π. Αραβαντινός επισημαίνει και αυτός την ιστορική σημασία των τραγουδιών, ιδίως των κλέφτικων, και πως η συλλογή τους θα μπορούσε, μεταξύ των άλλων, να χρησιμεύσει στη διάψευση των δογμάτων του Φαλμεράϋερ, αλλά και των άλλων εχθρών του Ελληνισμού. Ποιά είναι όμως η σχέση των δημοτικών τραγουδιών με την ιστορία; Καταγράφεται στα τραγούδια η ιστορική πραγματικότητα; Και εάν ναι, με ποιο τρόπο και σε ποιό βαθμό; Η ιστορική πραγματικότητα με την έννοια των συλλογικών αντιλήψεων, αναπαραστάσεων και νοοτροπιών, καταγράφεται στα τραγούδια σε ένα ικανοποιητικό βαθμό, όχι όμως η ιστορική πραγματικότητα, με την έννοια των συγκεκριμένων ιστορικών γεγονότων. Αυτά τα τελευταία, σε λίγες περιπτώσεις καταγράφονται, και όταν αυτό συμβαίνει, γίνεται με τρόπο αποσπασματικό. Δεν μπορούμε όμως να «διαβάσουμε» άμεσα όλες τις όψεις της κοινωνικής πραγματικότητας στα κλέφτικα τραγούδια, διότι υπάρχουν πραγματικότητες που απουσιάζουν παντελώς από αυτά. Έτσι, ενώ καταγράφεται έστω και οριακά η αντίθεση των κλεφτών και των αρματολών με τους προκρίτους, δεν καταγράφεται η συνεργασία τους, η οποία, ειδικά μεταξύ των αρματολών και των προκρίτων, ήταν προϋπόθεση για τη μακροημέρευσή τους στη θέση αυτή. Δεν καταγράφεται επίσης στα κλέφτικα τραγούδια η δυσφορία των κατοίκων της υπαίθρου από τη δράση των κλεφτών και των αρματολών, ειδικά όταν οι τελευταίοι έχαναν το αρματολίκι.
Η εξιδανίκευση του κλέφτικου τραγουδιού Η συμβολή του Φωριέλ στη συγκρότηση/κατασκευή των κλέφτικων τραγουδιών ως ιδιαίτερης κατηγορίας είναι αναμφισβήτητη. Τόσο με την επιλογή των τραγουδιών, όσο και με την εισαγωγή του, επηρέασε τους μεταγενέστερους συλλογείς/εκδότες τραγουδιών. Σύμφωνα με τον Φωριέλ, υπάρχει μια διαφοροποίηση του μουσικού γούστου, μεταξύ των «ορεινών» και των κατοίκων των πόλεων: «Οι ορεινοί δεν αγαπούν παρά μόνον τα κλέφτικα τραγούδια ή όσα τους διηγούνται κάποιαν εικόνα της ζωής των αγρών ή εκείνης των ποιμένων∙ εκείνα, με μίαν λέξιν, όπου το παν είναι υπερήφανον, απλούν και αγνόν όπως αυτοί. Τα τραγούδια των πόλεων τα οποία, κατά το πλείστον βασίζονται επί των περιπετειών ή των ερωτικών αισθημάτων, ολίγον τους συγκινούν, εάν δεν τους δυσαρεστούν και αυτό συμβαίνει συχνά και δια των μικροτέρων ποιητικών ελευθεριών εκφράσεως ή σκέψεως. Περιλαμβάνουν σχεδόν αδιακρίτως όλα αυτά τα τραγούδια των πόλεων υπό την ονομασίαν τραγούδια πούστικα». Σημειώνει ο Φωριέλ ότι η τελευταία αυτή έκφραση είναι δανεισμένη από την τουρκική «δια να δηλώση το είδος της θηλυπρεπείας και της διαφθοράς, η οποία ωθεί τους Τούρκους να αναζητούν την συντροφιάν των νέων», δείχνει ταυτόχρονα την περιφρόνηση των ορεινών για τα ήθη των τυράννων τους και την
Το μεγάλο μας τσίρκο
ελάχιστη εκτίμηση που τρέφουν στη μερίδα εκείνη του ελληνικού πληθυσμού που τους μιμείται. Αφ’ ετέρου, συνεχίζει ο Φωριέλ, οι κάτοικοι των μεγάλων πόλεων ή των νησιών που απέχουν από τη στεριά βρίσκουν στα τραγούδια των ορεινών «κάτι το άγριον και σκληρόν, το οποίον τους δυσαρεστεί ή είναι πάντοτε αφορμή ενοχλήσεων». Αυτή η αντιπαλότητα προσωρινά υποχωρεί, όταν οι ορεινοί, οι κάτοικοι των πόλεων και οι νησιώτες συναντιούνται στα ξένα. Η διάκριση αυτή, μεταξύ των δύο πληθυσμιακών ομάδων, των ορεινών από τη μια και των κατοίκων των πόλεων από την άλλη, παραπέμπει σε δύο διακριτές κοινωνικές κατηγορίες. Οι ορεινοί είναι κτηνοτρόφοι και αγρότες, ενώ οι κάτοικοι των πόλεων -βρισκόμαστε ήδη στην τρίτη δεκαετία του 19ου αιώνα- έχουν σ’ ένα βαθμό αστικοποιηθεί και μιμούνται εισαγόμενα πρότυπα ζωής, ακόμη και αυτά των κυρίαρχων. Σε μια συγκυρία επαναστατική, που οδηγεί στη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους, μεταξύ των τραγουδιών των ορεινών, των κλέφτικων δηλαδή, και των τραγουδιών των κατοίκων των πόλεων, των «πούστικων τραγουδιών», η επιλογή είναι αυτονόητη υπέρ της πρώτων. Από τη στιγμή όμως που τα κλέφτικα επιλέγονται για να χρησιμοποιηθούν στη διαδικασία συγκρότησης του νεοελληνικού κράτους, θα υποστούν αποκάθαρση, ενώ κάποια από αυτά δεν θα βρουν τη θέση τους στις συλλογές των τραγουδιών. Όπως έχει σημειώσει σχετικά με τη χρήση των κλεφτών και των κλέφτικων τραγουδιών ο Στάθης Δαμιανάκος: «Τα τραγούδια αυτά της παρανομίας, φλογερά εγκώμια στην παλικαριά και την ατομική ευψυχία του ορεσίβιου αγρότη, που δεν υποτάσσεται στην εγκαθιδρυμένη τάξη πραγμάτων και ορθώνεται ενάντια στην καταπίεση του ισχυρού τοπάρχη, αδιάφορο αν ο τελευταίος αυτός είναι Τούρκος, Έλληνας, ή Αλβανός, δεν αντικατοπτρίζουν, σύμφωνα με την κρατούσα λαογραφική άποψη, παρά ‘την πάλη μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων που αναπτύσσεται ‘μετά την πτώσιν της Κωνσταντινουπόλεως’. Η ανιστορική λαογραφική αντίληψη γίνεται εδώ καθαρή συσκότιση της Ιστορίας.» Στην εξιδανίκευση του φαινομένου των κλεφτών συνέβαλαν μεταξύ άλλων και οι συλλογείς, καθώς και οι επιμελητές εκδόσεων των κλέφτικων τραγουδιών. Προς την κατεύθυνση αυτή έγιναν επεμβάσεις στα δημοτικά τραγούδια, σ’ όλη τη διάρκεια του 19ου, αλλά και στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Γιατί όμως επιλέχθηκαν και προβλήθηκαν κυρίως τα κλέφτικα τραγούδια, και όχι τα ιστορικά, που σχετίζονται με την επανάσταση του ‘21; Συνοπτικά, σημειώνουμε ότι το κλέφτικο τραγούδι και η «ιστορία» των κλεφτών προσέφερε τη δυνατότητα στους μελετητές τής νεώτερης ιστορίας, ιστορικούς και λαογράφους, στο πλαίσιο της λογικής που εκθέτει ο Δαμιανάκος, να συγκροτήσουν το «υποκείμενο», το οποίο συνδέει την επανά-
σταση του ‘21 με τους αγώνες για την ελευθερία στη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Με τον τρόπο όμως αυτό αποκαθίσταται η συνέχεια του νήματος, από την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο στη νεώτερη Ελλάδα. Η άποψη του Φωριέλ είναι ενδεικτική της προβληματικής αυτής. Αφού θεωρήσει ότι το ενδιαφέρον που επιδεικνύεται για τους κλέφτες δεν είναι απλώς «καθαρόν ενδιαφέρον φαντασίας», αλλά «ενδιαφέρον ιστορικόν εκ των πλέον σοβαρών», σημειώνει ως προς την αναγκαιότητα της κατάρτισης μιας συλλογής κλέφτικων τραγουδιών: «Μία πλήρης συλλογή κλέφτικων τραγουδιών χρονολογικώς αναφερομένων εις την εποχήν, κατά την οποίαν το όνομα των κλεφτών εχρησιμοποιήθη προς καθορισμόν των ολίγων ωπλισμένων Ελλήνων, οι οποίοι κατέφευγον εις τα όρη δια να εξασφαλίσουν την ανεξαρτησίαν των, θα ήτο μεγίστης σπουδαιότητος. Θα ήτο η πραγματική ιστορία της Ελλάδος από της κατακτήσεως∙ εις αυτήν θα απεκαλύπτετο ο αληθής χαρακτήρ και η πορεία αυτής της βραδείας και μακράς κατακτήσεως, κατά την οποίαν η δολιότης έθεσε τέρμα εις το ασυμπλήρωτον έργον της βίας∙ εις αυτήν θα εβλέπομεν, ότι πάντοτε εις τα όρη είχε καταφύγει μία Ελλάς, αξία κόρη της αρχαίας Ελλάδος. Μία τοιαύτη ιστορία θα αποτελούσε μίαν συλλογήν χαρακτηριστκών γνωρισμάτων ηρωισμού πολύ ανωτέρων εις λάμψιν, ως και η βεβαιότητα, εκείνων των πολεμιστών της Ιλιάδος: θα ήτο η πραγματική Ιλιάς της συγχρόνου Ελλάδος, η οποία θα είχε την αξίαν της, ακόμη και ποιητικήν πλησίον της αρχαίας».
Το δημοτικό τραγούδι σε χρήση στους εορτασμούς για το ‘21: Τα κλέφτικα και ορισμένα ιστορικά τραγούδια συντροφεύουν τις γιορτές/επετείους του ‘21. Μαζί με αυτά, και ορισμένα τραγούδια, συρτά ή τσάμικα, τα οποία χορεύονται τις ημέρες αυτές. Και τούτα όμως έχουν υποστεί την αποκάθαρση, έτσι ώστε να δοθούν γλωσσικά και νοηματικά «καθαρά». Θυμόμαστε ένα από τα τραγούδια αυτά, «στην κεντημένη σου ποδιά μωρ’ Βλάχα». Ο Ν. Βέης, δημοσιεύει σε μια υποσημείωση, πριν από εκατό περίπου χρόνια, μια άλλη παραλλαγή του τραγουδιού αυτού, από την Αρκαδία, την οποία και παραθέτουμε: «Σ’ τηγ κετισμένη dου ποδιά - μώρ’ βλαχαμ’ μωρ’ βλαχαμ’ βλαχοπούλα μου- να έρθω κ’ εγώ να πέσω ‘ς τηγ κετισμένη μου ποδιά - ρε πούστη ρε πούστη και μπαμπέση - συ δε χωράς να πέσης για τα’ έχω μάνα κι’ αδελφό με βάνουνε ‘ς τη μέση»1 Αναμενόμενο είναι, με βάση τα ανωτέρω, να μην περιμένουμε στους εορτασμούς του ‘21 τραγούδια, που ξεφεύγουν από τους «αποδεκτούς» κανόνες. Η επιλογή των σχετικών παραλλαγών των τραγουδιών έχει προ πολλού «οριστικοποιηθεί». Στον ιδεατό κατάλογο δεν θα βρούμε ούτε το τραγούδι του «Ζαχαριά», που αναφέρεται σε μια ληστρική επιχείρηση εναντίον του παπά του Αγίου Πέτρου Αρκαδίας, ούτε τη «Βλάχα» του Ν. Βέη. 1 Βέης Νίκος, «Αρκαδικά γλωσσικά μνημεία. Δημώδη άσματα Φιγαλίας μεθ’ υπομνημάτων», Δ.Ι.Ε.Ε., τ. 6, σ. 243, υποσημείωση 1
Το κείμενο, στην πλήρη μορφή του, μαζί με τις βιβλιογραφικές παραπομπές, δημοσιεύεται στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας και στο μπλογκ των «Αναγνώσεων»
Ο Κωνσταντίνος Γκότσης είναι ιστορικός
Το αφιέρωμα συνεχίζεται στην επόμενη Κυριακή 4 Μάρθα Πύλια, Χριστιανοί και μουσουλμάνοι πρόκριτοι στον Μοριά
4 Νίκος Μαυρέλος, Αδαμάντιος Κοραής. Η ενσυνείδητη ταυτότητα του νεοτερικού ανθρώπου στον ύστερο Διαφωτισμό 4 Παναγιώτης Νούτσος, «Νεοελληνικός Διαφωτισμός»: μελετώντας τρόπους μελέτης του
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΚΟΣΜΟΣ
41
ΗΠΑ-ΙΣΡΑΗΛ
Πίσω από τους όρκους αφοσίωσης...
της εβδομάδας
ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΤΣΕΡΕΖΟΛΕ
Καθησυχαστικό χαρακτήρα ήθελε να έχει η επίσκεψή του στο Ισραήλ, η πρώτη σε ξένη χώρα, μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας του, ο Μπάρακ Ομπάμα. Ο Αμερικανός πρόεδρος επισκέφθηκε παράλληλα και τα παλαιστινιακά εδάφη, όπου είχε συνάντηση με τον Μαχμούντ Αμπάς. Ωστόσο πλέον οι Παλαιστίνιοι δεν τρέφουν τις ελπίδες που είχαν εναποθέσει στον νεοεκλεγέντα, τότε, πρόεδρο των ΗΠΑ. Ήταν τότε που ο Ομπάμα έριχνε το βάρος της εξωτερικής του πολιτικής κατά της συνεχιζόμενης πρακτικής των εβραϊκών οικισμών. «Οι ΗΠΑ δεν δέχονται τη νομιμοποίηση της συνέχισης των ισραηλινών οικισμών. Αυτές οι οικοδομές συνιστούν παραβίαση των συμφωνηθέντων και πλήττουν τις προσπάθειες ειρήνης. Ήλθε η ώρα να μπει τέλος στους οικισμούς». Όχι μόνο δεν σταμάτησε η συγκεκριμένη πρακτική (αν εξαιρεθεί το μερικό πάγωμα της περιόδου 2009 - 2010) αλλά, σύμφωνα με στοιχεία της ισραηλινής ΜΚΟ, Shalom Arshav, επί κυβέρνησης Νετανιάχου ξεκίνησε η ανέγερση 6.867 οικισμών (αποκαλυπτικό χαρακτηριστικό: το 40% είναι απομονωμένοι οικισμοί, δηλαδή βρίσκονται εκτός των μπλοκ κοντά στην πράσινη Γραμμή που θα προσαρτηθούν σε περίπτωση συμφωνίας με τους Παλαιστινίους). Η απογοήτευση των Παλαιστινίων συνεπάγεται λοιπόν ευφορία της ισραηλινής πλευράς; Όπως πάντα συμβαίνει στη Μέση Ανατολή, τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται. Για παράδειγμα, παρά τα... αγαπησιάρικα λόγια και τους όρκους αφοσίωσης στην ασφάλεια του Ισραήλ, η στάση του Μπάρακ Ομπάμα πόρρω απέχει από το να καθησυχάζει πραγματικά τους κυβερνώντες. Ο Μπένζαμιν Νετανιάχου θα ήθελε λοιπόν να ακούσει σαφή δέσμευση εκ μέρους του Αμερικανού προέδρου ότι θα αποτρέψει την Τεχεράνη από την απόκτηση πυρηνικού όπλου. Αντ’ αυτού άκουσε τον φιλοξενούμενό του να ζητά χρόνο για διπλωματικές διαπραγματεύσεις με το Ιράν... Η στάση του Ομπάμα φαίνεται ότι έχει να κάνει με μια γενικότερη αναπροσαρμογή της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής σε σχέση με μια περιοχή την οποία, η αλήθεια είναι, ότι η Ουάσινγκτον ουδέποτε κατανόησε πολύ καλά (τουλάχιστον όχι στον βαθμό της Βρετανικής Αυτοκρατορίας). Πλέον οι ΗΠΑ έχουν εισέλθει σε τροχιά ενεργειακής απεξάρτησης από τη Μέση Ανατολή, καθώς σε μερικά χρόνια θα καταστούν οι ίδιες εξαγωγείς πετρελαίου χάρη στη ραγδαία ανάπτυξη νέων μεθόδων παραγωγής μαύρου χρυσού και φυσικού αερίου στη Βόρειο Αμερική. Το γεγονός αλλάζει τους στόχους (και τις εξαρτήσεις) της εξωτερικής τους πολιτικής. Υπ’ αυτό το πρίσμα η Μ. Ανατολή παραμένει σημαντική αλλά λιγότερο ζωτική πλέον. Άλλωστε η Ουάσινγκτον εδώ και σχεδόν δύο χρόνια παρατηρεί, ανίκανη να ασκήσει ουσιαστική επιρροή, την κατάρρευση της παλιάς τάξης στην οποία τόσα είχε επενδύσει: το τέλος δηλαδή των στρατιωτικών δικτατοριών και την άνοδο ισλαμικών κινημάτων, όπως των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο. Εξ ου και η με προσεκτικά βήματα αμερικανική απεξάρτηση με παράλληλες διαβεβαιώσεις των συμμάχων (Ισραήλ) ότι «τίποτε δεν αλλάζει, ότι οι ΗΠΑ συνεχίζουν να παρέχουν ασφάλεια, κ.λπ.». Τα πράγματα αλλάζουν και το Ισραήλ έχει κάθε λόγο να ανησυχεί, καθώς «καθησυχαστική» ήταν μόνο κατ’ όνομα η επίσκεψη Ομπάμα...
Ο φόβος του καταθέτη πριν το... bank run ΤΗΣ ΚΑΚΗΣ ΜΠΑΛΗ
Τίποτε δεν είναι πιο συνηθισμένο, και πιο απρόβλεπτο ταυτόχρονα, από τη χρεωκοπία μιας τράπεζας. Από τα χρόνια που εκχωρούσαν οι Βενετσιάνοι- ως πιστοί- υποτίθεται- καθολικοί στους οποίους απαγορευόταν υπό την απειλή του αφορισμού, ο τοκισμός- στους Εβραίους το τραπεζικό σύστημα της Γαληνότατης Δημοκρατίας, μέχρι και σήμερα... Στους σύγχρονους καιρούς, η μόνη διαφορά σε περιπτώσεις χρεωκοπίας τραπεζών, σε σχέση με το μακρινό παρελθόν, είναι ότι ενίοτε υπάρχει μια στοιχειώδης εξασφάλιση των αποταμιευτών. Καθώς, ένας από τους λόγους που χρεωκοπούν ακόμη και υγιείς τράπεζες είναι η απώλεια της εμπιστοσύνης, ο πανικός δηλαδή που κυριεύει τους καταθέτες και τρέχουν να σηκώσουν τα λεφτά τους, το λεγόμενο bank run... Ωστόσο πολλές χώρες στον κόσμο εγγυώνται ένα μίνιμουμ ποσό για την περίπτωση τραπεζικής χρεωκοπίας. Στην Ελλάδα -και άλλες χώρες της υπόλοιπης Ευρώπης- το ποσό αυτό ήταν το 2008 περί τα 50.000 ευρώ. Ωστόσο, όταν κλιμακώθηκε η χρηματοπιστωτική κρίση με την κατάρρευση της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers, μία-μία οι χώρες της Ευρωζώνης έσπευσαν να ανεβάσουν το εγγυημένο όριο στα 100.000 ευρώ, προσπαθώντας να καθησυχάσουν τους αποταμιευτές της γηραιάς ηπείρου. Από το 2008 και μετά το όριο αυτό επί της ουσίας δεν δοκιμάστηκε ποτέ. Γι’ αυτό και δεν είδαμε τις ουρές της απελπισίας έξω από τις τράπεζες. Όχι διότι δεν υπήρχαν τραπεζικές χρεωκοπίες, αλλά επειδή ακόμη και στην περίπτωση της κατάρρευσης των ισλανδικών τραπεζών, όπου είχαν «παρκάρει» τις οικονομίες τους πολλοί πολίτες της υπόλοιπης Σκανδιναβίας, της Βρετανίας, της Ολλανδίας και της Γερμανίας για να εισπράττουν μεγαλύτερα επιτόκια, και η ισλανδική κυβέρνηση δεν μπορούσε να
τους αποζημιώσει, ενώ ο ισλανδικός λαός δεν ήθελε να πληρώσει τα σπασμένα των τραπεζών, οι αποταμιευτές αποζημιώθηκαν από τις χώρες τους για να μην κλονισθεί η εμπιστοσύνη τους στο τραπεζικό σύστημα. Γι’ αυτό και ήταν τόσο απαράδεκτη η απόφαση του Eurogroup την περασμένη εβδομάδα -ανεξάρτητα από το τι ακολούθησε- να σπάσει το ταμπού του «ανέγγιχτου» των καταθέσεων μέχρι τα 100.000 ευρώ στην Κύπρο.
Τα όρια της εγγύησης Στην πράξη, βέβαια, εάν πράγματι χρεωκοπήσουν πολλές τράπεζες σε μία χώρα, ή μια μεγάλη τράπεζα σε μια μικρή χώρα, κανείς δεν ξέρει εάν θα ισχύσει η εγγύηση. Απλά, υπό κανονικές συνθήκες οι καταθέτες θέλουν να το πιστεύουν, δεν θέλουν να αφεθούν στη γοητεία του... στρώματος. Επιπλέον, στη σημερινή εποχή η συντριπτική πλειοψηφία των συναλλαγών γίνεται μέσω τραπεζών, οι άνθρωποι είναι συνηθισμένοι να κυκλοφορούν με πλαστικό χρήμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι Αμερικανοί. Ακόμα και το εισιτήριο στο μετρό πληρώνουν με την πιστωτική τους, εξακολουθούν να έχουν ακλόνητη εμπιστοσύνη στις τράπεζες. Κι όμως, οι τραπεζικές χρεωκοπίες στις ΗΠΑ είναι καθημερι-
Η απόφαση του Eurogroup να σπάσει το ταμπού του «ανέγγιχτου» των καταθέσεων θεωρείται πρωτοφανής αλλά και απαράδεκτη
νότητα. Μόνο το 2012 χρεωκόπησαν 46 τράπεζες στις ΗΠΑ, σχεδόν μία κάθε βδομάδα. Από την ημέρα που έβαλε λουκέτο η Lehman Brothers το καλοκαίρι του 2008 μέχρι τις αρχές αυτής της χρονιάς, χρεωκόπησαν στις ΗΠΑ 460 τράπεζες! Η διεκπεραίωση της κάθε χρεωκοπίας έγινε σιωπηλά, τις περισσότερες τις απορρόφησε μια μεγαλύτερη τράπεζα, οι καταθέτες πήραν τα λεφτά τους από το Ταμείο Εγγυήσεων. Οι αμερικανικές αρχές έκαναν ό,τι μπορούσαν για να μην επαναληφθούν κινήσεις πανικού, όπως για παράδειγμα οι ουρές στη χρεωκοπία της Northern Rock έξι χρόνια νωρίτερα, όταν είχε αρχίσει να ξηλώνεται το πουλόβερ των τοξικών ομολόγων και των πολύπλοκων ενυπόθηκων δανείων. Μέχρι τώρα τα κατάφεραν. Μόνο το 2012 το Ταμείο Εγγυήσεων επέστρεψε 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια στους αποταμιευτές που είχαν την ατυχία να δουν την τράπεζά τους να πτωχεύει. Κι όταν τα αποθέματα του Ταμείου εξαντλήθηκαν έβαλε μπρος τη «μηχανή» η Fed, και κάλυψε το κενό. Συνολικά από το 2008 το Ταμείο πλήρωσε σχεδόν 50 δισεκατομμύρια δολάρια στους ατυχήσαντες αποταμιευτές. Ωστόσο, μια από τις επόμενες τραπεζικές χρεωκοπίες στις ΗΠΑ μπορεί να αποβεί μοιραία. Η αμερικανική κυβέρνηση δεν έχει πια δικαίωμα να δανείζεται, έχει μπει στον τόρνο των υποχρεωτικών δημόσιων περικοπών, δεν είναι σε θέση να γεμίζει συνεχώς το βαρέλι δίχως πάτο του Ταμείου Εγγυήσεων. Στην Ευρώπη, πάλι, οι χώρες φοβούνται να αφήσουν τις τράπεζες να χρεωκοπήσουν. Προτιμούν να τις διασώζουν με δισεκατομμύρια από τον κρατικό κορβανά, συνήθως αυξάνοντας κατακόρυφα το δημόσιο χρέος, και φορτώνοντας τις ζημίες των τραπεζών στις πλάτες των επόμενων γενιών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, βέβαια, δεν αναγκάζονται να αποζημιώσουν τις εγγυημένες καταθέσεις. Απλά φορτώνουν σε αποταμιευτές και μη την κάλυψη του παθητικού των διασωθέντων τραπεζών, την αποπληρωμή των τοξικών δανείων. Οι Γερμανοί πολίτες, για παράδειγμα, φορτώθηκαν μόνο το 2009 για τα τοξικά χρέη μόνο δύο τραπεζών, της Hypo Real Estate και της WestLB, 230 δισεκατομμύρια ευρώ. Αληθινά χρήματα, όχι εγγυήσεις, όπως αυτές που έχουν βάλει στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης για τις κλυδωνιζόμενες χώρες. Τι θα συνέβαινε όμως εάν αφήνονταν οι δύο αυτές τράπεζες να χρεωκοπήσουν; Θα λειτουργούσαν ως άλλες Lehman Brothers, πυροδοτώντας ένα καταστροφικό ντόμινο; Επειδή είναι εξαιρετικά δύσκολο να απαντηθεί αυτό το ερώτημα με βεβαιότητα αρνητικά - όπως στην περίπτωση των περισσότερων ευρωπαϊκών τραπεζών που σώζονται με κρατικό χρήμα- κανείς στην Ευρωζώνη δεν θέλησε να το ρισκάρει. Και αίφνης το Eurogroup κάνει την «γκάφα» ολκής, όπως τη χαρακτήρισε ένας πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, να αμφισβητήσει το «ανέγγιχτο» των μικρών καταθέσεων...
42
Η ΗΑΥΓΗ ΑΥΓΗ•• ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΡΙΤΗ 16 24 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΜΑΡΤΙΟΥ2012 2013
ΚΟΣΜΟΣ
Ο ρωσικός στόλος επιστρέφει στη Μεσόγειο ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΤΡΙΚΚΑ
Ενδεχομένως οι εξελίξεις στην Κύπρο να επιτάχυναν τους γενικότερους σχεδιασμούς. Έτσι το πρακτορείο Novosti έδωσε την Τρίτη στη δημοσιότητα νέα στοιχεία για τη δύναμη κρούσης που, όπως είχε αποκαλύψει λίγες μέρες νωρίτερα το Κρεμλίνο, συγκροτείται από το πολεμικό ναυτικό της Ρωσίας προκειμένου να διασφαλιστεί μια «μόνιμη παρουσία στη Μεσόγειο». Σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο, η δύναμη κρούσης θα αποσπαστεί από τον στόλο της Μαύρης Θάλασσας και η διοίκησή της θα βρίσκεται είτε στο Νοβοροσίσκ της Ρωσίας είτε στη Σεβαστούπολη της Ουκρανίας. Ο υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου είχε ανακοινώσει προηγουμένως «την ανάπτυξη μιας μόνιμης ναυτικής δύναμης στη Μεσόγειο», μιας δύναμης, όπως είπε, αναγκαίας για «την υπεράσπιση των ρωσικών συμφερόντων» στην περιοχή. Ο ναύαρχος Βλαντίμιρ Κομογιέντοφ, επικεφαλής της κοινοβουλευτικής επιτροπής άμυνας, αποκάλυψε ότι η ναυτική δύναμη θα αποτελείται από δέκα πολεμικά πλοία και δύο βοηθητικά. Σύμφωνα με άλλες κυβερνητικές πηγές, η δύναμη θα αποπλεύσει μέσα στο καλοκαίρι και θα χρησιμοποιήσει λιμάνια στη Συρία, το Μαυροβούνιο, την Ελλάδα και την
Κύπρο. Όπως επισημαίνεται και στον ρωσικό Τύπο, πρόκειται ουσιαστικά για την ανασύσταση -αν και σε σαφώς μικρότερη κλίμακα- της πέμπτης μοίρας του σοβιετικού ναυτικού που περιπολούσε στη Μεσόγειο από το 1967 έως το 1992 και αποτελούσε το αντίπαλον δέος του εκτου στόλου του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού. Οι συγκρίσεις δεν σταματούν στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, αλλά υπενθυμίζουν και τους παραδοσιακούς δεσμούς της Μόσχας με την περιοχή. «Επί 200 χρόνια η Μεσόγειος έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ρωσική ιστορία» διαβάζει κανείς σε σειρά δημοσιευμάτων που αναφέρονται από τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο της περιόδου 1768-1774 μέχρι και την ήττα στον Πόλεμο της Κριμαίας, που σηματοδότησε την αποχώρηση του ρωσικού στόλου από την περιοχή. «Παρότι οι πιέσεις χαλάρωσαν μετά τον Ψυχρό Πόλεμο και παρότι οι ΗΠΑ περιόρισαν τη ναυτική τους παρουσία στη Μεσόγειο, αυτό το θέατρο πολεμικών συγκρούσεων που συνδέει Ευρώπη, Ασία και Αφρική διατηρεί την στρατηγική σημασία του» επισημαίνει το Novosti τονίζοντας πως αυτό είναι κάτι που κατανοεί το Κρεμλίνο εμφανίζοντας όλο και πιο συχνά τελευταία «τη ρωσική σημαία ανάμεσα στο Πορτ Σάιντ της Αιγύπτου και τα Στενά του Γι-
βραλτάρ». Είναι βέβαιο ότι το ανανεωμένο ενδιαφέρον για την περιοχή της νοτιαοανατολικής Μεσογείου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις πρόσφατες εκτιμήσεις για τα πλούσια υποθαλάσσια ενεργειακά κοιτάσματα της περιοχής, εκτιμήσεις που, αν επιβεβαιωθούν, ενδέχεται κάποια στιγμή να μετατρέψουν την περιοχή σε ενεργειακό κέντρο συγκρίσιμο με εκείνα της Κασπίας και του Περσικού Κόλπου. Και είναι μια περιοχή σε μεταμόρφωση, όψεις της οποίας αποτελούν τόσο οι εξεγέρσεις της «αραβικής άνοιξης» όσο και η οικονομική κρίση που μαστίζει τον ευρωπαϊκό Νότο. Το Κρεμλίνο δεν κρύβει ότι η αποστολή της ναυτικής δύναμης στη Μεσόγειο συνδέεται με τις εξελίξεις στη Συρία. Η σημαντικότερη άλλωστε ναυτική μανούβρα των τελευταίων ετών σημειώθηκε τις πρώτες μέρες της εξέγερσης, στα τέλη του 2011, όταν η Ουάσιγκτον έστειλε ένα αεροπλανοφόρο στα ανοιχτά της χώρας. Αμέσως η Μόσχα ανταπέδωσε με την αποστολή δικού της αεροπλανοφόρου. Επισήμως η Μόσχα διαβεβαιώνει ότι η πολιτική της έχει στόχο τη «σταθεροποίηση της κατάστασης και το τέλος της αιματοχυσίας», όπως δήλωσε προσφάτως και ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ. Η ρωσι-
κή ηγεσία έχει, ωστόσο, πάψει να στηρίζει με κάθε μέσο το καθεστώς Ασαντ και φαίνεται πια να προσανατολίζεται σε μια μετάβαση ανάλογη με εκείνη που η Ουάσιγκτον πέτυχε στην Αίγυπτο: το πέρασμα σε μια στρατιωτική ηγεσία που θα διασφαλίζει τα συμφέροντά της. Η γενικότερη όμως κινητικότητα στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου φέρνει τη Μόσχα αντιμέτωπη και με σειρά από άλλες επιλογές. Την έκδηλη ανησυχία της Ουάσιγκτον για τις εξελίξεις στην περιοχή δεν φανερώνουν μόνο οι παρασκηνιακές αντιδράσεις για το ενδιαφέρον της Gazprom για την εξα-
Την έκδηλη ανησυχία της Ουάσιγκτον για τις εξελίξεις στην περιοχή της Μεσογείου δεν φανερώνουν μόνο οι παρασκηνιακές αντιδράσεις για το ενδιαφέρον της Gazprom για την εξαγορά της ΔΕΠΑ, αλλά και ένας βαθύτερος φόβος
γορά της ΔΕΠΑ, αλλά και ένας βαθύτερος φόβος. Από τον περσινό Μάρτιο η εφημερίδα Financial Times προειδοποιούσε άλλωστε με άρθρο της ότι κάποια στιγμή «η Ελλάδα θα μπορούσε να αντικαταστήσει τη Συρία φίλος της Ρωσίας στην Μεσόγειο». Παρότι στο άρθρο επισημαίνονταν οι σημαντικές δυσκολίες που θα παρουσίαζε ένα τέτοιο εγχείρημα, ο συντάκτης κατέληγε στο συμπέρασμα ότι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της λιτότητας και η εχθρότητα που προκαλεί για τη Γερμανία και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς θα μπορούσαν σταδιακά να μεταβάλουν τους όρους της συζήτησης τόσο στην Ελλάδα όσο και την Ευρώπη. «Γι’ αυτό και η υπόλοιπη Ευρώπη θα πρέπει να το προσέξει. Η Ελλάδα μπορεί να μην διαθέτει αλεξίπτωτο σήμερα. Αλλά κάποια στιγμή ενδέχεται να έχει και άλλες επιλογές να εξετάσει». Το ίδιο φυσικά ισχύει και για την περίπτωση της Κύπρου. Αρκετά δημοσιεύματα του ευρωπαϊκού Τύπου επισημαίνουν άλλωστε ότι η τελευταία στρατιωτική βάση της Ρωσίας έξω από τα εδάφη που άλλοτε αποτελούσαν τη Σοβιετική Ένωση βρίσκεται στο Ταρτούς της Συρίας και ότι το λιμάνι νοικιάστηκε από τη Μόσχα το 1971 με αντάλλαγμα τη διαγραφή χρέους πολλών δισεκατομμυρίων.
...και στο βάθος, η Κίνα «Η εκτίμηση ότι η Μεσόγειος θα γινόταν μια καθαρά δυτική σφαίρα επιρροής φαίνεται σήμερα βιαστική» σημειώνει ο Νίκολας Γκβόσντεφ, καθηγητής Σπουδών Εθνικής Ασφάλειας της στρατιωτικής σχολής των ΗΠΑ στο Ρόουντ Άιλαντ. «Οι Κινέζοι δείχνουν τη σημαία τους σε μια μακρινή γι’ αυτούς περιοχή εν μέρει για να αποδείξουν ότι αποτελούν πια παγκόσμια δύναμη» τονίζει. Τον περασμένο Αύγουστο δύο πλοία του κινεζικού πολεμικού ναυτικού διέσχιζαν τη διώρυγα του Σουέζ και έμπαιναν στη Μεσόγειο κάνοντας πολλούς δυτικούς αναλυτές να προβλέπουν με ανησυχία ότι σκοπός τους ήταν να συμμετάσχουν σε κοινά ναυτικά γυμνάσια με τη Ρωσία και τη Συρία. Τελικά τα πλοία κινήθηκαν μέσα από τα στενά του Βοσπόρου στη Μαύρη Θάλασσα σταθμεύοντας στην Ουκρανία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. «Το γεγονός ότι δεν εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να πραγματοποιήσει γυμνάσια μαζί με τους Ρώσους μάλλον επιβεβαιώνει ότι το Πεκίνο δεν επιθυμεί έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο και ότι συνεχίζει να προτιμά τη στρατηγική αμφιθυμία απέναντι στην πόλωση» καθησύχαζε αργότερα το αγ-
γλόφωνο παράρτημα της Λαϊκής Ημερησίας, Global Times. Οι χώρες της Δύσης δεν κρύβουν όμως τον έντονο προβληματισμό τους για την οικονομική διείσδυση της Κίνας στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Η κρατική Cosco δεν έχει αγοράσει μόνο ένα σημαντικό μέρος του λιμανιού του Πειραιά, αλλά και ποσοστά του Πορτ Σάιντ και της Νάπολη. Η εταιρεία τονίζει σε κάθε ευκαιρία ότι πρόκειται για μια καθαρά εμπορική επένδυση, ωστόσο λίγοι πια αμφιβάλλουν ότι οι κινήσεις εντάσσονται σε ευρύτερους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς για την κινεζική παρουσία στην περιοχή. Ένας βετεράνος αξιωματικός του βρετανικού πολεμικού ναυτικού συγκρίνει την κινεζική οικονομική διείσδυση με τη βρετανική επέκταση στη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα. Επισήμως η κινεζική ηγεσία αρνείται τη σύγκριση. Αν και όχι πάντοτε. «Το Πεκίνο έχει πολλούς λόγους να δείχνει τη σημαία του» έγραψε πρόσφατα η Global Times. «Είναι καλύτερο οι χώρες της Μεσογείου να συνηθίσουν την κινεζική ναυτική παρουσία παρά να ανησυχήσουν αργότερα».
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
43
ΚΟΣΜΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΙΛΗΣ:
«Η Ρωσία δεν θέλει να ανοίξει μέτωπο με την Ε.Ε. για χάρη της Κύπρου» Πόσο πιθανό είναι να ευοδωθεί η ρωσική ανάμειξη στην κυπριακή κρίση; Δεν μπορούμε να αισιοδοξούμε αυτή τη στιγμή. Υπάρχουν περιορισμοί στην εμπλοκή της Ρωσίας σ’ ό,τι αφορά ένα πακέτο διάσωσης. Άλλο πράγμα η εμπλοκή της Μόσχας στον επενδυτικό ή τον ενεργειακό τομέα και άλλο η ανάμειξή της σε μια επιχείρηση διάσωσης της κυπριακής οικονομίας. Ο κύριος περιορισμός αφορά το ότι η Κύπρος ανήκει στον στενό πυρήνα της Ε.Ε. Εκτός από κράτος - μέλος της, είναι και μέλος της Ευρωζώνης. Οι Ρώσοι δεν προτίθενται να διαθέσουν κεφάλαια γνωρίζοντας εξ αρχής ότι η Κύπρος θα παραμείνει προσδεμένη στο άρμα των Ευρωπαίων και ότι δεν θα αλλάξει κάτι θεαματικά σε σχέση με τους ελεγκτικούς μηχανισμούς του χρηματοπιστωτικού τομέα που έχουν ήδη επιβληθεί ντε φάκτο στο νησί. Υπάρχει η αίσθηση ότι η Ρωσία δεν θέλει να διαταραχθούν οι σχέσεις της με την Ε.Ε. Ανταποκρίνεται αυτή η αίσθηση στην πραγματικότητα; Απολύτως. Διακυβεύονται οικονομικά αλλά και πολιτικά συμφέροντα. Η Ρωσία βλέπει στην Ε.Ε. μια πολύ μεγάλη αγορά για τα προϊόντα της, όχι μόνον για την ενέργεια. Τη θεωρεί παράλληλα έναν φορέα που ενισχύει τη ρωσική οικονομία. Η σχέση είναι αμφίδρομη. Στο πολιτικό πεδίο η Ρωσία παραμένει μια περιφερειακή υπερδύναμη, ελέγχει το εγγύς εξωτερικό της, τον λεγόμενο μετασοβιετικό χώρο, δηλαδή Ουκρανία, Γεωργία, Αζερμπαϊτζάν κ.λπ., αναπτύσσει τις σχέσεις της με την Ανατολή, αλλά δεν θα ήθελε να έχει ανοιχτά μέτωπα με τη Δύση. Πέρα απ’ το θέμα στρατηγικού προσανατολισμού που την απασχολεί, η Μόσχα έχει και τα έντονα εσωτερικά προβλήματά της, όπως π.χ. η οικονομία και το δημογραφικό. Για να μπορέσει να τ’ αντιμετωπίσει θα πρέπει να έχει ανοιχτά όσο το δυνατόν λιγότερα μέτωπα στο εξωτερικό και σ’ αυτή τη συγκυρία δεν επιθυμεί ν’ ανοίξει και μέτωπο με την Ε.Ε. για χάρη της Κύπρου. Οπότε λύση που θα προέλθει αποκλειστικά από τη Ρωσία στην κυπριακή κρίση μάλλον αποκλείεται. Ωστόσο, είναι πιθανή μια λύση όπου η Ρωσία θα συμβάλει με κεφάλαιά της για την ενίσχυση, και όχι για τη διάσωση, της κυπριακής οικονομίας.
Η «παρέμβαση» της Ρωσίας στην εν εξελίξει κυπριακή κρίση δημιουργεί νέα δεδομένα και μια νέα κατάσταση στην Ε.Ε., οι προεκτάσεις της οποίας μόλις αρχίζουν να απασχολούν τους αναλυτές. Άσχετα από την έκβασή της, είναι δεδομένο πως η Μόσχα αναζητεί πρόσβαση στην ανατολική Μεσόγειο και τα ενεργειακά αποθέματά της, αλλά την ίδια ώρα δεν επιθυμεί να διαταράξει τους στρατηγικής σημασίας οικονομικούς δεσμούς της με τη Γερμανία. Μιλώντας στην «Αυγή» ο δρ. Κωνσταντίνος Φίλης, διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, αναλύει τις πτυχές της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής και το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα ενταχθεί πιθανή ρωσική συνεισφορά στην επιχείρηση διάσωσης της κυπριακής οικονομίας. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΝΙΚΟ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ
Η Γερμανία φοβάται πιθανή εμπλοκή της Ρωσίας στην κυπριακή οικονομική κρίση;
Θα λέγαμε λοιπόν ότι έχουμε μια «ισορροπία του τρόμου» μεταξύ Βερολίνου και Μόσχας;
Μέσω των ευρωπαϊκών μηχανισμών η Γερμανία μπορεί να ελέγξει κατά πόσο θα υπάρξει καθοριστική συμβολή της Ρωσίας ή όχι. Αν το σχέδιο διάσωσης της κυπριακής ηγεσίας περιλαμβάνει «πολλή Ρωσία», είναι βέβαιο ότι θ’ απορριφθεί από την τρόικα. Οι Γερμανοί δεν έχουν λόγο αυτή τη στιγμή να θέσουν σε άμεσο κίνδυνο τις σχέσεις τους με τη Ρωσία -έτσι κι αλλιώς αυτό έγινε εξαιτίας της προβληματικής προσωπικότητας του Σόιμπλε, με τις αναφορές του στο ρωσικό μαύρο χρήμα. Αλλά δεν πρόκειται να το συνεχιστεί η κόντρα. Μέσω των ευρωπαϊκών μηχανισμών μπορούν να ελέγξουν τις διαδικασίες διάσωσης και τη συνεισφορά ρωσικών κεφαλαίων σ’ αυτή.
Θα λέγαμε ότι έχουμε μια σχέση που είναι περισσότερο ισορροπία παρά τρόμος... Οι Γερμανοί επιδιώκουν να μην ανατραπούν οι υφιστάμενες ισορροπίες που τους αφορούν και σ’ αυτές σαφώς περιλαμβάνεται και η Ρωσία.
Οι Γερμανοί επιδιώκουν να μην ανατραπούν οι υφιστάμενες ισορροπίες που τους αφορούν και σ’ αυτές σαφώς περιλαμβάνεται και η Ρωσία
Πόσο ισχυρές είναι οι ρωσογερμανικές οικονομικές σχέσεις και σε ποιους τομείς επεκτείνονται; Πολύ απλά: 52 δισεκατομμύρια εμπορικών ανταλλαγών το 2012. 40% του φυσικού αερίου που καταναλώνει η Γερμανία προέρχεται από τη Ρωσία και μεγάλο ποσοστό κερδών της Gazprom είναι αποτέλεσμα της ειδικής ενεργειακής σχέσης της Γερμανίας με τη Ρωσία. Την ίδια ώρα 6.000 γερμανικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στη Ρωσία και 900 ρωσικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στη Γερμανία. Δεδομένου ότι η Κύπρος ανήκει στην «περιφέρεια» της Ευρωζώνης, ποια γερμανικά συμφέροντα υποτίθεται ότι απειλούνται από πιθανή διάσωσή της απ’ τη Ρωσία; Δεν επηρεάζει γερμανικά, αλλά ευρωπαϊκά συμφέροντα. Αν η μικρή Κύπρος βρει τη λύση στο πρόβλημά της μέσα από μία χώρα εκτός Ε.Ε. και εκτός ευρώ, δημιουργείται ένα προηγούμενο και μια αρνητική ψυχολογία σε μια Ευρωζώνη που λόγω των άστοχων χειρισμών της έχει περιέλθει σε αβεβαιότητα. Δεν θα άντεχε η Ε.Ε. την επιπλέον αβεβαιότητα που θα δημιουργούνταν στους κόλπους της στην περίπτωση που η Κύπρος έ-
βρισκε μερική ή ολική λύση στο πρόβλημά της από χώρα εκτός Ένωσης και Ευρωζώνης. Πιστεύετε ότι το ξαφνικό ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης στην Κύπρο σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με την ανακάλυψη σημαντικών ενεργειακών αποθεμάτων στη νοτιοανατολική Μεσόγειο; Πιθανολογώ ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Αν όμως ισχύει, θα πρόκειται για τον απόλυτο παραλογισμό. Η Κύπρος ανήκει στην ευρωπαϊκή οικογένεια, πολιτικά και νομισματικά. Γιατί κάποιος να θέλει να παρέμβει βίαια σε βάρος της μ’ έναν τρόπο που θα ενισχύσει το αντιευρωπαϊκό αίσθημα στον λαό της; Δεν μπορεί η Ευρώπη μέσω απειλών και εκβιασμών να επιχειρήσει να ελέγξει τους ενεργειακούς πόρους ενός μικρού και νεοεισερχόμενου μέλους της. Θα μπορούσε να το κάνει με άλλους τρόπους. Δηλαδή, απ’ τη στιγμή που η Κύπρος θα προσανατολίσει τις ενεργειακές εξαγωγές της προς την Ευρώπη, η Ε.Ε. θα μπορούσε να διασφαλίσει ευνοϊκότερους όρους για την ίδια. Αν το σενάριο ελέγχου των κυπριακών ενεργειακών κοιτασμάτων ισχύει, τότε τι έχουν καταφέρει οι εμπνευστές του μέχρι τώρα; Να στρέψουν εναντίον τους το σύνολο της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης, ο κυπριακός λαός να κάνει δεύτερες σκέψεις για το κατά πόσο πρέπει να μείνει στο ευρώ και την Ε.Ε., ενώ αυτή η κατάσταση απειλεί να στρέψει τη Λευκωσία κατευθείαν στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Αν πράγματι κάποιος το σχεδίασε αυτό, πέτυχε το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα εμπνεόμενος από παρωχημένες αντιλήψεις που δεν έχουν καμία σχέση
με την έννοια της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Για πρώτη φορά μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ ο ρωσικός στόλος ξανακάνει την εμφάνισή του στη Μεσόγειο. Τι υποδηλώνει αυτή η κίνηση της Μόσχας; Πάγια πρόθεση της Ρωσίας είναι να αποκτήσει πρόσβαση σε ζεστές θάλασσες, όπως η Μεσόγειος. Υπάρχουν και στρατηγικοί και συγκυριακοί λόγοι γι’ αυτό. Οι στρατηγικοί έχουν να κάνουν με την ανάδυση της ανατολικής Μεσογείου σε χώρο στρατηγικής σημασίας στο διεθνές προσκήνιο κυρίως λόγω των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που υπάρχουν στο Ισραήλ και την Κύπρο, ενδεχομένως και σ’ άλλες χώρες της περιοχής. Οι συγκυριακοί λόγοι έχουν να κάνουν με τις εξελίξεις στη Συρία. Μέχρι πρόσφατα η Μόσχα είχε παγιωμένη επιρροή στη Συρία, που συνίστατο στην ειδική σχέση της με την οικογένεια Άσαντ. Φαίνεται όμως πως αργά ή γρήγορα οι Άσαντ θα αποτελούν παρελθόν. Είναι λογικό και εύλογο ότι η συριακή αντιπολίτευση θα ανατρέψει την τωρινή σχέση μεταξύ Ρωσίας και Συρίας. Αν συμβεί αυτό, οι Ρώσοι θα πρέπει να ξεχάσουν τη ναυτική βάση τους στο συριακό λιμάνι Ταρτούς. Γι’ αυτό λοιπόν η Ρωσία βρίσκεται σήμερα σε αναζήτηση ενός νέου στρατηγικού ερείσματος στην ανατολική Μεσόγειο. Υπάρχει ένα ευρύτερο σχέδιο ρωσικής επέκτασης στην περιοχή, το οποίο δεν έχει ξεδιπλωθεί πλήρως, αλλά βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη. Οι συσχετισμοί δεν θα αλλάξουν δραματικά, αλλά θα προστεθεί ένας ακόμη ισχυρός παίκτης σε μια περιοχή που είναι στρατηγικής σημασίας για την Ευρώπη αλλά και για τις ΗΠΑ.
Η ΗΑΥΓΗ ΑΥΓΗ•• ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΡΙΤΗ 16 24 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ MAΡΤΙΟΥ2012 2013
44
ΚΟΣΜΟΣ
Ιβηρική: Οι μαζικοί αγώνες
Σε Ισπανία και Πορτογαλία αυξάνεται διαρκώς η πολιτικοποίηση και μαζικοποίηση των κινητοποιήσεων ενάντια στα μέτρα λιτότητας και τις νεοφιλελεύθερες επιλογές της Ευρωζώνης
Οι πορείες και οι διαδηλώσεις στις ισπανικές πόλεις αποτελούν πλέον καθημερινό φαινόμενο, με άξονα τις μεγάλες «παλίρροιες» της Παιδείας και της Υγείας να ζητούν την παραίτηση του Ραχόι, ενώ το Eurogroup πιέζει τη Μαδρίτη για επιπλέον περικοπές για να του δώσει την πολυπόθητη διετή επιμήκυνση για να φέρει τα ελλείμματα στο επίπεδο της δημιουργικής λογιστικής που του έχει επιβάλει η τρόικα. Στην Πορτογαλία τις τεράστιες διαδηλώσεις έχει διαδεχθεί ένα πραγματικό κύμα απεργιών και ο Πάσος Κοέλιο αναζητά και αυτός επιμήκυνση της... αγωνίας του. Με τη νέα έκδοση ομολόγων την Τετάρτη, το εξωτερικό χρέος της Ισπανίας έφθασε στα 900 δισ. ευρώ ή στο 85,3% του ΑΕΠ, με άνοδο 148 δισ. σε ένα χρόνο, για να αναρριχηθεί σε πραγματικούς αριθμούς στο επίπεδο του... 1910. Το κράτος χρωστά δεκάδες δισεκατομμύρια σε προμηθευτές, ενώ οι τράπεζες συνεχίζουν να αιμορραγούν ζητώντας νέα κεφάλαια.
Οι άνεργοι ξεπερνούν πλέον στην Ισπανία τα 6 εκατομμύρια άτομα, ενώ το 21,8% του πληθυσμού, ή 10 εκατομμύρια άτομα, ζουν σε επίπεδα «σχετικής φτώχειας» και άλλο 6,4% σε κατάσταση «πλήρους ένδειας». Στην Πορτογαλία η ανεργία έχει φθάσει ήδη σε διπλάσια επίπεδα από τις εκτιμήσεις της... τρόικας.
Η Ιβηρική αγωνίζεται και ελπίζει «Η Ενωμένη Αριστερά διανύει την καλύτερη περίοδο της ιστορίας της», τόνισε με ενθουσιασμό στην «Αυγή» της Κυριακής η Γιολάντα Ντίας, η αρχιτέκτων του ΣΥΡΙΖΑ Γαλικίας και ηγετικό στέλεχος της Ενωμένης Αριστεράς και του Κ.Κ. της Ισπανίας, εκτιμώντας παράλληλα ότι μέσα σε λίγους μήνες τα ποσοστά του κόμματος στη Γαλικία έχουν διπλασιαστεί χάρη στη δυναμική παρουσία του στους δρόμους και την τοπική βουλή. «Η δημιουργική λογιστική του Ραχόι έφτασε στο τέλος της»,
ΓΙΟΛΑΝΤΑ ΝΤΙΑΣ:
ΚΑΤΑΡΙΝΑ ΜΑΡΤΙΝΣ:
O ΣΥΡΙΖΑ Γαλικίας και η Ε.Α. ζούμε την καλύτερη ιστορική περίοδο
Η κυβέρνηση της Αριστεράς θα διώξει Πάσος Κοέλιο και δανειστές
Τα ποσοστά της Ενωμένης Αριστεράς φαίνεται ότι αυξάνονται παράλληλα με τις μαζικές κινητοποιήσεις εναντίον της λιτότητας... Η Ενωμένη Αριστερά διανύει την καλύτερη περίοδο της ιστορίας της, φτάνοντας στις δημοσκοπήσεις στο 15%. Ποτέ άλλοτε δεν είχαμε μια τέτοια κινητικότητα και αποδοχή από τον κόσμο. Οι εργαζόμενοι, τα λαϊκά στρώματα, οι άνεργοι, οι κοινωνικά ενεργοί πολίτες βλέπουν ότι είμαστε η μόνη πολιτική δύναμη που τα βάζει με τους ισχυρούς, που αντιστεκόμαστε στην τρόικα, που προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα εναλλακτικό μοντέλο σε σχέση με τον καπιταλισμό. Κερδίσαμε όλες τις εκλογές που έχουν γίνει σε τοπικό επίπεδο και οι δημοσκοπήσεις μάς δίνουν θεαματική άνοδο. Δείχνουμε σε όσους υποφέρουν ότι υπάρχει ελπίδα. Πώς πάει η εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ Γαλικίας; Η συνταγή του ΣΥΡΙΖΑ Γαλικίας αρέσει κάθε μέρα περισσότερο. Με τη δράση μας καταφέραμε μέσα σε λίγους μήνες να έχουμε διπλασιάσει τα ποσοστά μας στις δημοσκοπήσεις. Ο κόσμος βλέπει ότι κάνουμε έργο το πρόγραμμά μας, ότι βρισκόμαστε στους δρόμους και συνεχίζουμε να δίνουμε μάχες μέσα στην τοπική Βουλή. Ξέρουν ότι είμαστε οι μόνοι που αγωνιζόμαστε εναντίον της τρόικας και ότι έχουμε μετατρέψει την τοπική Βουλή σε πεδίο ιδεολογικής και πολιτικής μάχης. Ο κόσμος βλέπει καθημερινά ότι η ψήφος του είναι χρήσιμη, ότι δεν τον κοροϊδέψαμε και δεν τον γελάσαμε, ότι δεν μπήκαμε στη Βουλή για να βολευτούμε με προνόμια, αλλά για να παλέψουμε για τα συμφέροντα της κοινωνίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ Γαλικίας αποτελεί ένα μοντέλο που προσπαθούμε να το διευρύνουμε σε όλη τη χώρα για να οργανώσουμε την ανυπακοή και την εξέγερση εναντίον της
Αρχίζει να καταγράφεται μια κινητικότητα στην πορτογαλική Αριστερά; Το Σοσιαλιστικό Κόμμα έστειλε σε εμάς και το Κ.Κ. της Πορτογαλίας μια επιστολή για να συναντηθούμε για να συζητήσουμε τις υποψηφιότητες στις δημοτικές εκλογές. Στην ουσία ζητάει να στηρίξουμε τους υποψηφίους του. Αποτελεί μια προπαγανδιστική κίνηση, που δεν έχει σχέση με την πραγματική πολιτική κατάσταση. Θα συναντηθούμε με τους σοσιαλιστές, αλλά θα επιμείνουμε στις θέσεις του συνεδρίου που κάναμε τον Δεκέμβριο.
τρόικας. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε συμμαχίες παντού με τις αριστερές και δημοκρατικές δυνάμεις για να έχουμε ένα καλό αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές. Ο συντονιστής σας, ο Κάγιο Λάρα, είπε ότι θα καλέσει την επόμενη φορά τους σοσιαλιστές για να σχηματίσει κυβέρνηση. Ανατρέπεται ο κλασικός δικομματισμός στην Ισπανία; Το πολιτικό σύστημα που διαμορφώθηκε με τις συμφωνίες μετά τον θάνατο του Φράνκο καταρρέει. Μία από τις μεγαλύτερες παγίδες της μεταπολίτευσης ήταν το δικομματικό σύστημα και ο εκλογικός νόμος. Με όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, μπορούμε να πούμε ότι αυτό το δικομματικό σύστημα δεν ανταποκρίνεται πλέον στις προσδοκίες του κόσμου. Ο Κάγιο Λάρα μπορεί να αστειεύτηκε, αλλά η αλήθεια είναι ότι η Ενωμένη Αριστερά θα αποτελέσει μια μεγάλη σφήνα για να καταρρεύσει ο δικομματισμός. Ναι, μπορεί να πάρουμε και την εξουσία, αλλά εμείς θέλουμε να αλλάξουμε την κοινωνία. Ο κόσμος δεν θέλει μια παλινόρθωση, γιατί καταλαβαίνει ότι τα δύο μεγαλύτερα κόμματα τον κοροϊδεύουν. Οι σοσιαλιστές εφάρμοσαν σκληρές περικοπές, όπως το Λαϊκό Κόμμα.
Το κόμμα που έφερε την τρόικα στην Πορτογαλία ζητά να ψηφίσετε απλά τους υποψηφίους του, χωρίς να θέτει γενικότερα προβλήματα ανατροπής της μνημονιακής πολιτικής; Η συνάντηση θα γίνει την Πέμπτη. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα βρίσκεται σε ρήξη με την κυβέρνηση του Πάσος Κοέλιο, αλλά δεν δημιουργεί προβλήματα στην τρόικα ή στο Μνημόνιο. Για εμάς, αντίθετα, το πρόβλημα είναι η τρόικα και το Μνημόνιο και όχι η κυβέρνηση που θα εφαρμόζει την ίδια πολιτική. Θα δούμε στο επόμενο διάστημα πώς θα διαμορφωθεί η πολιτική τους. Το Μπλόκο και το Κ.Κ. της Πορτογαλίας βάζετε σαν στόχο την ανατροπή του Πά-
σος Κοέλιο και τον σχηματισμό μια κυβέρνησης της Αριστεράς. Με ποιες συμμαχίες θα προχωρήσει το Μπλόκο για να πετύχει την κυβέρνηση της Αριστεράς; Πρέπει να διαμορφώσουμε μια κοινωνική πλειοψηφία που θα εξαναγκάσει το Σοσιαλιστικό Κόμμα να κάνει μια αριστερή στροφή και να απορρίψει το Μνημόνιο ή θα πρέπει να καταφέρουμε να ανατρέψουμε την κυβέρνηση και να σχηματίσουμε μια κυβέρνηση της εναλλακτικής Αριστεράς. Δεν υπάρχουν πολλές επιλογές μπροστά στην καταστροφή της κοινωνίας μας. Πώς έχουν διαμορφωθεί οι σχέσεις σας με το Κ.Κ. της Πορτογαλίας στους αγώνες, στους δρόμους και στο Κοινοβούλιο; Στις τελευταίες κινητοποιήσεις των συνδικάτων αγωνιστήκαμε μαζί με το Κ.Κ. της Πορτογαλίας και τα άλλα αντιμνημονιακά κινήματα και στη Βουλή αρκετές φορές ψηφίζουμε πρακτικά τα ίδια πράγματα εναντίον της κυβέρνησης. Πώς είδατε στην Πορτογαλία την κρίση στην Κύπρο; Οι κυβερνήσεις του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος δεν διστάζουν να εφαρμόσουν τη νεοφιλελεύθερη πολιτική ακόμη και όταν είναι εμφανές ότι καταστρέφουν την κοινωνία. Η αριστερή κυβέρνηση είχε αντισταθεί στις πιέσεις της Ε.Ε. και της τρόικας. Υπάρχει πιθανότητα η κυβέρνηση να ζητήσει περαιτέρω στήριξη από την τρόικα; Κατά την πρόσφατη αξιολόγηση της τρόικας, παραδέχθηκαν ότι δεν τους βγαίνουν τα νούμερα και ότι όλα θα πάνε προς το χειρότερο, αλλά δεν είπανε τι μέτρα θα πάρουν. Αυτή την εβδομάδα θα πρέπει να πούνε τι θα κάνουν με τους δημοσίους υπαλλήλους, ενώ περιμένουμε και την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου για τις μεταρρυθμίσεις στο Δημόσιο.
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
45
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
προπομπός της ευρωπαϊκής άνοιξης συμπλήρωσε στην «Αυγή» της Κυριακής ο Χοσέ Αντόνιο Γκαρθία Ρούμπιο, ο υπεύθυνος Οικονομικής Πολιτικής και Εργασίας της Ε.Α. και ηγετικό στέλεχος του Κ.Κ. της Ισπανίας. «Στόχος μας είναι μια κυβέρνηση της Αριστεράς» τόνισε από την άλλη πλευρά της Ιβηρικής η Καταρίνα Μαρτίνς, η συντονίστρια του Μπλόκου της Αριστεράς, που μαζί με τον Ζοάο Σεμέδο ανέλαβαν τα ηνία του κόμματος από τον Φραγκίσκο Λούσα. H αναβάθμιση των προβλέψεων αξιολόγησης της Πορτογαλίας σε «σταθερή» από «αρνητική» από τη Standard & Poor’s δεν θα βελτιώσει σε τίποτα τη δραματική κοινωνική κατάσταση της χώρας ή την οικονομία μας, ενώ αυξάνεται διαρκώς και περισσότερο η πολιτικοποίηση και η μαζικοποίηση των κινητοποιήσεων εναντίον της κυβέρνησης Κοέλιο και της τρόικας, συμπλήρωσε στην «Αυγή» της Κυριακής η Μαρίζα Ματίας, η ευρωβουλευτής του Μπλόκου. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ: ΑΡΓΥΡΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
ΓΚΑΡΘΙΑ ΡΟΥΜΠΙΟ:
ΜΑΡΙΖΑ ΜΑΤΙΑΣ:
Στο τέλος της η δημιουργική λογιστική του Ραχόι
Εντείνεται η αντίσταση στην τρόικα, παρά τα «παιχνίδια» S&P’s και ΕΚΤ
Η δημιουργική λογιστική του Ραχόι φαίνεται ότι δεν πάει καλά και θα αναθεωρήσει προς το χειρότερο τα μακροοικονομικά στοιχεία για το 2013...
Η Standard&Poor’s αναβάθμισε την αξιολόγηση της Πορτογαλίας. Πώς είδατε την απόφαση αυτή και τι συνέπειες θα έχει; Η απόφαση της S&P’s δεν αλλάζει τίποτα σε σχέση με το χρέος της χώρας. Η οικονομική κατάσταση της χώρας και τα δημόσια οικονομικά δεν επιτρέπουν καμιά αισιοδοξία. Η κατάσταση πηγαίνει συνεχώς από το κακό στο χειρότερο. Η απόφαση της S&P’s να αναβαθμίσει το rating αποτελεί τον καρπό της ανακοίνωσης της ΕΚΤ ότι θα αγοράσει πορτογαλικό χρέος από τις αγορές. Η απόφαση της S&P’s δεν έχει να κάνει με καμία βελτίωση της οικονομίας ή της οικονομικής κατάστασης.
Οι λογαριασμοί δεν του βγαίνουν, γιατί δεν είχε υπολογίσει το μεγάλο κόστος της διάσωσης των τραπεζών στα ελλείμματα και τα κεφάλαια και επιτόκια που θα πρέπει να αρχίσει να καταβάλλει. Προσοχή, γιατί μιλάμε για τουλάχιστον ακόμη 3% του ΑΕΠ! Μια τεράστια τρύπα! Ακριβώς. Μια τρύπα που θα φτάσει τα 30 δισ. ευρώ, τα οποία θα προστεθούν στα 65 δισ. ευρώ του τρέχοντος ελλείμματος. Ο Ραχόι δεν πέτυχε και δεν θα πετύχει κανέναν από τους στόχους που του έβαλαν οι Βρυξέλλες. Τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα, γιατί δεν είχε κάνει τις επιστροφές φόρου για τα εισοδήματα του 2012, δημιουργώντας την πλαστή εικόνα ότι τα ταμεία της κυβέρνησης είχαν παραπάνω πόρους. Τώρα επέστρεψε και μάλιστα με τόκους τα χρήματαμ για να ανακαλύψει μεγαλύτερες από τις αναμενόμενες τρύπες. Ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο; Πρώτα θα προσπαθήσουν να πάρουν μια διετή επιμήκυνση για τα ελλείμματα. Με τον τρόπο αυτό θα περιορίσουν τις πιέσεις για δραστικότερη μείωση των ελλειμμάτων το 2013 και το 2014, ενώ την ίδια στιγμή θα προσπαθήσουν να περικόψουν τους προϋπολογισμούς των τοπικών κυβερνήσεων που ελέγχουν το μεγαλύτερο τμήμα της κοινωνικής πολιτικής στη χώρα. Θα επιβάλουν δηλαδή νέες περικοπές στην υγεία και την παι-
δεία... Οι τοπικές κυβερνήσεις θα πληρώσουν το μάρμαρο, γιατί το κεντρικό κράτος δεν έχει άλλα περιθώρια περικοπών. Η παιδεία, η υγεία και η κοινωνική πολιτική θα βρεθούν ξανά στο στόχαστρο. Στο τελευταίο υπουργικό συμβούλιο στοχοποίησαν και τους ανέργους άνω των 55 ετών και κάθε μορφή προσυνταξιοδότησης με στόχο να εξοικονομήσουν 5 δισ. ευρώ. Μια πραγματική καταστροφή... Μπορεί να μην έχουμε φτάσει ακόμη σε ελληνικά επίπεδα, αλλά η υποβάθμιση ιδιαίτερα της υγείας γίνεται με θεαματικούς ρυθμούς. Πώς βλέπετε την κατάσταση στην Κύπρο; Μας φάνηκε σαν μια κατάσχεση των αποταμιεύσεων του κόσμου. Από εδώ μας δίνεται η αίσθηση ότι θέλουν να «παίξουν» με την Κύπρο, τόσο εξαιτίας της γεωπολιτικής της θέσης στις συγκρούσεις της Μέσης Ανατολής όσο και λόγω των κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου που πιθανώς να υπάρχουν.
Η απόφαση του Ecofin να αναθέσει στην τρόικα τη δυνατότητα επιμήκυνσης της αποπληρωμής των δανείων επηρέασε τη S&P’s; Η S&P’s είπε απλά ότι οι «επενδυτές» έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να πάρουν τα χρήματά τους στο βραχυπρόθεσμο διάστημα. Το Ecofin στην ουσία αναγνώρισε ότι η κατάσταση στην Πορτογαλία δεν πάει καλά. Η απόφαση της S&P’s βοηθά τον Πάσος Κοέλιο; Ασφαλώς και τον βοηθά.
Σε τι επηρεάζει την οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας; Σε τίποτα. Δεν πρόκειται να οδηγήσει σε καμία βελτίωση της κοινωνικής κατάστασης, της οικονομίας ή των δημοσίων οικονομικών, που βρίσκονται σε μη βιώσιμη κατάσταση. Ούτε η απόφαση της ΕΚΤ να αγοράσει πορτογαλικά ομόλογα από τις αγορές θα αλλάξει κάτι, γιατί προϋποθέτει την εφαρμογή ακόμη πιο σκληρής λιτότητας. Οι κινητοποιήσεις και οι απεργίες συνεχίζονται. Στην Πορτογαλία βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας ευρωπαϊκής άνοιξης, εν όψει μάλιστα και της επετείου της Επανάστασης των Γαρυφάλων στις 25 Απριλίου; Το 15% του πληθυσμού και το 25% τουλάχιστον του ενεργού πληθυσμού βγήκε στους δρόμους και ζήτησε την παραίτηση της κυβέρνησης και το τέλος της λιτότητας. Πάνω από ενάμισι εκατομμύρια άτομα απέρριψαν την πολιτική του Πάσος Κοέλιο. Η κυβέρνηση, η Ε.Ε. και η τρόικα δεν αλλάζουν όμως σε τίποτα την πολιτική τους. Η έβδομη αξιολόγηση που πραγματοποίησε η τρόικα στη χώρα δεν κάνει την παραμικρή αναφορά στην κοινωνική κατάσταση. Δεν ασχολείται με τον κόσμο. Η τρόικα και η κυβέρνηση θέλουν να κάνουν περικοπές 4 δισ. ευρώ. Ο κόσμος έχει καταλάβει πως η μόνη λύση είναι η ανατροπή τους. Στόχος μας είναι να τους αντιμετωπίσουμε με ένα μαζικό κίνημα διαμαρτυρίας. Από τις μεγάλες διαδηλώσεις που ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο οδηγηθήκαμε σε μια ποσοτική και ποιοτική αλλαγή. Από ένα φθάσαμε στο ενάμισι εκατομμύρια άτομα, ενώ παράλληλα αυξάνεται κατακόρυφα η πολιτικοποίηση του κόσμου. Αυτή τη φορά η συμμετοχή είχε μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και περισσότερο πολιτικοποιημένα συνθήματα και διεκδικήσεις. Για εμάς όμως υπάρχει και η πρόκληση του αποτελέσματος. Πρέπει να καταφέρουμε να κερδίσουμε κάτι, γιατί διαφορετικά μπορεί να υπάρξει απογοήτευση και παραίτηση από τη διεκδίκηση των δίκαιων αιτημάτων μας.
46 Για περισσότερο από δύο χρόνια υποστηρίζεται, από μια πληθώρα άρθρων και εκπομπών, αλλά και πολιτικών δυνάμεων, η εξής «θεωρία»: χρειαζόμαστε κατεπειγόντως ανακήρυξη ΑΟΖ, που είναι «απαραίτητη» για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων. Διαθέτουμε τεράστια κοιτάσματα που πρέπει άμεσα να εκμεταλλευθούμε, παρά το καθεστώς «μη βιώσιμου χρέους» και δανειακών συμβάσεων, με τη βοήθεια του Ισραήλ και, τελευταίως, φρεγατών και F-15! ‘Ένα αληθινό, διακομματκό μάλιστα, «λόμπυ» «της ΑΟΖ και των πετρελαίων», εσχάτως και των όπλων, συγκροτήθηκε για να υπερασπιστεί αυτή την ιδέα. Tο να έχει κανείς την α’ ή β’ άποψη για τα ελληνοτουρκικά, τα ελληνοϊσραηλινά ή τα ενεργειακά είναι απολύτως θεμιτό σε μια δημοκρατία. Έστω κι αν στην Ελλάδα των συνωστιζόμενων προσωπικών φιλοδοξιών ατόμων, συχνά τελείως ακατάλληλων για τους ρόλους στους οποίους αποβλέπουν, ενίοτε εξαρτημένων από διεθνή συμφέροντα -όποιον πληρώνει καλύτερα τέλος πάντων-, δεν μπορεί δυστυχώς να γίνει σοβαρή συζήτηση για οποιοδήποτε θέμα. Αυτό που δεν είναι θεμιτό είναι να διασπείρονται ανακρίβειες και ψεύδη. Και όταν αυτά αποκαλύπτονται, από ανθρώπους που αγαπάνε την αλήθεια και την πατρίδα τους, να συνεχίζεται η αναπαραγωγή τους, μαζί και η αναπαραγωγή συκοφαντιών και απειλών εναντίον τους. Όλοι κάνουμε λάθη ή καλοπίστως παραπλανώμεθα. Αν δεν έχουμε το θάρρος να κάνουμε την αυτοκριτική μας, τουλάχιστο ας σιωπούμε. Κρείττον σιγάν, έλεγαν οι αρχαίοι. Όλη η θεωρία που προαναφέραμε θεμελιώθηκε επί ενός κραυγαλέου ψέματος, ότι χρειαζόμαστε ΑΟΖ για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων (στο οποίο προσετέθη μια ολόκληρη σειρά ανακριβών ή παραπλανητικών ισχυρισμών). Στο άρθρο 77 της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπεται ρητώς ότι η κυριότητα και το αποκλειστικό δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων παρέχεται από την υφαλοκρηπίδα, που εκτείνεται τουλάχιστον όσο και η ΑΟΖ (200 ν.μ.), είναι φυσικό δικαίωμα των κρατών και δεν χρειάζεται καμία ανακήρυξη, υπάρχει αφ’ εαυτής. Οι «ΑΟΖολογούντες», καλύτερα «ΑΟΖοπαραπλανούντες», ισχυρίζονται ότι η σύμβαση του 1982 ξεπέρασε την έννοια της υφαλοκρηπίδας όπως περιγράφεται στη σύμβαση του 1958. Αυτό όμως που παραλείπουν να πουν είναι ότι δεν το έκανε με τη θέσπιση της ΑΟΖ, αλλά με τη θέσπιση της νέας έννοιας υφαλοκρηπίδας, όπως την περιγράψαμε στην προηγούμενη παράγραφο. Το ζήτημα βέβαια, και με την υφαλοκρηπίδα και με την ΑΟΖ, είναι ότι,
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Ντοκουμέντα για την απάτη με την ΑΟΖ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
για να ασκήσεις τα δικαιώματα που απορρέουν από τις έννοιες αυτές, πρέπει να οριοθετήσεις πρώτα με τα αντικείμενα κράτη και το κριτήριο δεν είναι μόνο η «μέση γραμμή», όπως υποστηρίζουν οι «ΑΟΖολογούντες». Εκεί κόλλησε, από τη δεκαετία του 1970, το θέμα με την Τουρκία στο Αιγαίο. Έστω και πολύ καθυστερημένα, σήμερα έχουν ανασκευάσει το προφανές ψέμα των «ΑΟΖολογούντων», σχεδόν όλοι οι ασχολούμενοι με το θέμα. «Χρειάζεται να κηρύξουμε ΑΟΖ για να μπορέσουμε να εκμεταλλευθούμε πετρέλαιο ή φυσικό αέριο που βρίσκεται έξω από την ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη;» ρωτά το περιοδικό «Επίκαιρα» (τεύχος 127, 22 Μαρτίου 2012) τον κ. Συρίγο, που απαντά: «Κατηγορηματικά όχι! Οι πόροι αυτοί βρίσκονται στο υπέδαφος κάτω από τον βυθό της θάλασσας και καλύπτονται πλήρως από το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας». Ο κ. Συρίγος διδάσκει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και είναι Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών σήμερα. Έχει κάνει διδακτορικό στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Μπρίστολ με θέμα «Νομική και Διπλωματία στο Αιγαίο». Τιμήθηκε από το Δ’ Σώμα Στρατού και το ΓΕΣ για τη συμβολή του στα ζητήματα μειονότητας στη Θράκη και σύνταξης ελληνοπομακικού λεξικού Ο Καθηγητής Τσάλτας, πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου, πρώην υπουργός Περιβάλλοντος, υποστηρίζει στο «Βήμα». 19.2.2013: «Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια έχουμε πάθει κάτι που αποκαλώ ‘ΑΟΖίτιδα’. Είναι γνωστό ότι η εκμε-
τάλλευση υδρογονανθράκων σχετίζεται με την κήρυξη της υφαλοκρηπίδας και όχι της ΑΟΖ, αν και συνηθίζεται η ΑΟΖ να ταυτίζεται με την υφαλοκρηπίδα. Η ΑΟΖ είναι εξίσου σημαντικός θεσμός και είναι σπουδαίο κληροδότημα το να κηρυχθεί, αλλά δεν έχει σχέση με ό,τι βρίσκεται κάτω από τον βυθό, σύμφωνα με το δίκαιο της θάλασσας». Ο ίδιος γράφει στο περιοδικό «Φόρειν Αφαίρς» (ελληνική έκδοση, Απρίλιος 2012). «Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η μη ανακήρυξη ΑΟΖ από πλευράς Ελλάδας δεν περιορίζει ούτε στο ελάχιστον τα πλήρη κυριαρχικά δικαιώματά της στον υποθαλάσσιο χώρο (βυθό και υπέδαφος), τα οποία κατοχυρώνονται πλήρως από το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας…Τα κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας υφίστανται για το παράκτιο κράτος εξ υπαρχής (ab initio) και αυτοδίκαια (ipso facto) ανεξάρτητα από την όποια ρητή διακήρυξη (βλ. άρθρο 77 της Σύμβασης του 1982) [20], ενώ, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να επεκταθούν και πέραν του ορίου των 200 ναυτικών μιλίων της ΑΟΖ. Με απλά λόγια, όλα τα παράκτια κράτη διαθέτουν υφαλοκρηπίδα τόσο για τα ηπειρωτικά τους εδάφη όσο και για τα νησιωτικά, ενώ ΑΟΖ διαθέτουν μόνον εκείνα που το επιθυμούν. Άλλωστε, όπως σαφέστατα διαπίστωσε το Διεθνές Δικαστήριο το 1985 στην υπόθεση οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας Λιβύης - Μάλτας, «…τα δικαιώματα στον υποθαλάσσιο χώρο (βυθό και υπέδαφος) της ΑΟΖ ορίζονται σε πλήρη αναφορά με το
καθεστώς της υφαλοκρηπίδας». «Όλες οι πληροφορίες από την κυβέρνηση συγκλίνουν ότι οδεύουμε προς ανακήρυξη ΑΟΖ. Γιατί σ» αυτή τη συγκυρία;». Την ερώτηση αυτή υποβάλλει η «Εφημερίδα των Συντακτών» στον Χρήστο Ροζάκη, πρόεδρο του Διοικητικού Δικαστηρίου του Συμβουλίου της Ευρώπης, πρώην αντιπρόεδρο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, πρώην υφυπουργό Εξωτερικών, που υπογραμμίζει. «Φαντάζομαι διότι τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει η αντίληψη ότι η ΑΟΖ δίνει μια δυνατότητα για την προώθηση των εθνικών συμφερόντων, κυρίως στο επίπεδο της άντλησης των πλουτοπαραγωγικών πόρων του υπεδάφους και φυσικά της εξερεύνησης που θα προηγηθεί στις θαλάσσιες περιοχές που γειτνιάζουν με την Ελλάδα. Τώρα, κατά πόσον αυτό αποτελεί πραγματικά μια απάντηση στο πρόβλημα είναι συζητήσιμο, διότι η δυνατότητα αυτών των ενεργειών μπορεί θαυμάσια να στηριχτεί στην υφαλοκρηπίδα, η οποία είναι ακριβώς ο βυθός και το υπέδαφος στα οποία το κράτος έχει αποκλειστικά δικαιώματα εξερεύνησης και εκμετάλλευσης»... «Η Ελλάδα δεσμεύεται από τη Σύμβαση του 1982, η οποία έχει μάλιστα μετατραπεί και σε εθνικό δίκαιο. Σύμφωνα με το άρθρο 74, οριοθέτηση σε περίπτωση όπου είναι αντικείμενα γειτονικά κράτη γίνεται με συμφωνία στη βάση του Διεθνούς Δικαίου».
«Η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας καθ’ εαυτή δεν προβλέπει μονομερείς ενέργειες στο θέμα της ΑΟΖ». Στην ίδια συνέντευξη τονίζει ότι προϋπόθεση οριοθέτησης είναι η αποσαφήνιση του εύρους των χωρικών υδάτων Ο πρώην γενικός γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών και καθηγητής Στέλιος Περράκης υπογραμμίζει κατά τη «Νέα Κρήτη» (18.2.2013): «Στην υφαλοκρηπίδα περισσότερο απ’ ό,τι στην ΑΟΖ στηρίζονται τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, όπως υποστήριξε ο καλεσμένος του Γιώργου Σαχίνη στην εκπομπή ‘Αντιθέσεις’ …ο Στέλιος Περράκης, τονίζοντας ότι μπορεί η ΑΟΖ να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο, όμως στην περίπτωση της Ελλάδας η διασφάλιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων διεθνώς στηρίζεται πρώτιστα στην υφαλοκρηπίδα! Σύμφωνα με τον ίδιο, κυριαρχικά δικαιώματα, είτε τα ασκεί είτε όχι, έχει κάθε παράκτια χώρα στην υφαλοκρηπίδα της. ‘Η υφαλοκρηπίδα έχει τους πόρους. Ο βυθός και το υπέδαφος. Εκεί θα γίνει η έρευνα. Εκεί θα γίνει η εκμετάλλευση νότια της Κρήτης αύριο. Ή οπουδήποτε αλλού. Εκεί θα μπει το τρυπάνι’... Ο κ. Περράκης σημείωσε, εξάλλου, ότι η θέση της Ελλάδας και οι γειτονίες διαμορφώνουν την αναγκαιότητα διευθέτησης των ζωτικών χώρων μέσω υφαλοκρηπίδας». «Η συνθήκη λέει σε εκατό μέρη», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, ότι «όταν έχεις να οριοθετήσεις, όταν έχεις να κηρύξεις ΑΟΖ, πρέπει να συνεννοηθείς με αυτόν που είναι δίπλα σου και απέναντί σου». Αντίστοιχα επιχειρήματα αναπτύσσουν ο γνωστός και σεβαστός καθηγητής Αντώνης Μπρεδήμας, ο «θρύλος» της ελληνικής διιπλωματίας Πρέσβης Στοφορόπουλος, ο πρώην υπουργός Σάκης Πεπονής (που θεωρεί μάλιστα ότι η ΑΟΖ υστερεί της υφαλοκρηπίδας). Την άποψη αυτή έχουν αποδεχθεί και οι γνωστότεροι διπλωματικοί συντάκτες της χώρας, όπως η Κύρα Αδάμ, ο Νίκος Μελέτης, ο Σταύρος Λυγερός. Τι άλλο πρέπει λοιπόν να ειπωθεί και να γραφεί για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η ΑΟΖολογία είναι μια απάτη, πιθανώς αντάξια του «Λεφτά υπάρχουν» του Γιώργου Παπανδρέου, που μας οδήγησε στα Μνημόνια και τις δανειακές; Τι άλλο χρειάζεται για να αρχίσουμε να θέτουμε το ερώτημα ποιες εσωτερικές και διεθνείς δυνάμεις, μετά την οικονομική πολιτική, αποφάσισαν να παίξουν με τον ελληνικό λαό και τη μοίρα του και στην εξωτερική και αμυντική πολιτική με τα ζητήματα της ειρήνης και του πολέμου; Και γιατί όλοι αυτοί, οι συχνά όψιμοι «υπερπατριώτες», στήριξαν σε ένα κραυγαλέο ψέμα μια ολόκληρη πολιτική καμπάνια; Konstantakopoulos.blogspot.com
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΓΡΑΜΜΑΤΑ&ΤΕΧΝΕΣ
47
Το χρονικό μιας καταστροφής των Χρύσας Τζελέπη-Ακη Κερσανίδη για τη σφαγή στον Χορτιάτη.
15ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
«Η Ελλάδα είναι σήμερα το πειραματόζωο, είναι η Χιλή της Ευρώπης» ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. AΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ: ΚΩΣΤΑΣ ΤΕΡΖΗΣ
ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ
Για τον Πατρίσιο Γκουσμάν, τον σκηνοθέτη που απεικόνισε στις ταινίες του τον αγώνα του λαού της Χιλής και του προέδρου Αλιέντε, το ντοκιμαντέρ σηματοδοτεί έναν αγώνα υπέρ της μνήμης και ενάντια στη λήθη. Ο πολυβραβευμένος Χιλιανός σκηνοθέτης μπορεί να μην κατάφερε να είναι παρών τελικά στη Θεσσαλονίκη, αλλά συμμετείχε στη συζήτηση «Από τη Μάχη της Χιλής στην Ευρώπη της κρίσης: Λάθη, διδάγματα και ελπίδες» εδώ στο Φεστιβάλ την Πέμπτη το μεσημέρι μέσω Skype: «Η ιστορική μνήμη δεν είναι μια αφηρημένη, θεωρητική έννοια, δεν είναι μόδα, αλλά κατάκτηση της κοινωνίας. Δυστυχώς σήμερα στη Χιλή υπάρχει μια ανοιχτή πληγή, πολλοί άνθρωποι κάνουν σαν να μην συνέβη τίποτε και λένε ‘εγώ δεν ξέρω, δεν είδα’. Το ντοκιμαντέρ λειτουργεί και σαν αντιπληροφόρηση μπορεί να πει ελεύθερα τα πράγματα που το κράτος ή οποιοσδήποτε κύκλος εξουσίας αποσιωπά. Ουσιαστικά το ντοκιμαντέρ είναι το μοναδικό μέσο έκφρασης που ανήκει στον λαό. Βλέπουμε πολλές ταινίες, π.χ. για το ζήτημα του νερού ή για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία είναι κακής ποιότητας, είναι βαρετά, δεν συγκινούν το κοινό. Δεν μπορείς να κάνεις ντοκιμαντέρ μόνο με καλές προθέσεις, πρέπει να συγκινήσεις το κοινό, να δημιουργείς χαρακτήρες... Εγώ ποτέ δεν ήμουν αντικειμενικός, ήμουν με τον Αλιέντε, αλλά έδωσα τον λόγο και στους αντιπάλους του, γιατί έτσι υπηρετούσα τη διαλεκτική. Όσο πιο υποκειμενικό, τόσο καλύτερο είναι το ντοκιμαντέρ. Αλλιώς δεν θα διαφέρει από τα πλάνα που τραβούν οι κάμερες ασφαλείας στις τράπεζες. Πρέπει να κάνουμε ποιητικά, δημιουργικά ντοκιμαντέρ, με φαντασία. Αυτό είναι το καθήκον μας» πρόσθεσε. Ο Γκουσμάν αναφέρθηκε και στο ιστορικό - κοινωνικό πλαίσιο που οδήγησε στην άνοδο του Αλιέντε στην
εξουσία: «Τη δεκαετία του ‘60 η Χιλή ήταν μια φτωχή χώρα, δεν υπήρχε ανάπτυξη ούτε στη γεωργία ούτε στη βιομηχανία. Ο Αλιέντε εισήγαγε πολλές μεταρρυθμίσεις προκειμένου να αντιμετωπίσει τη φτώχεια, έκανε προσπάθειες για εθνικοποίηση των βασικών πρώτων υλών της χώρας, του χαλκού και του σιδήρου, καθώς και για την απαλλοτρίωση της μεγάλης ιδιοκτησίας της γης προς όφελος των μικροκαλλιεργητών. Ο Αλιέντε ήταν το αποτέλεσμα δουλειάς 30 χρόνων μέσα στο λαϊκό κίνημα, στην Αριστερά, μέχρι να γίνει πρόεδρος δουλειάς μυρμηγκιού». Ο δημοσιογράφος και σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ Γιώργος Αυγερόπουλος επισήμανε ότι, εάν υπάρχει μια αόρατη γραμμή που συνδέει τη χούντα του Πινοσέτ με την Ευρώπη της κρίσης, αυτή ονομάζεται «νεοφιλελευθερισμός». «Ό,τι έζησε η Χιλή ως πειραματόζωο του Φρίντμαν και των ‘παιδιών του Σικάγου’, το ζει τρεις δεκαετίες μετά η Ευρώπη. Η Ελλάδα είναι σήμερα η Χιλή της Ευρώπης, το πειραματόζωο του νεοφιλελευθερισμού. Οφείλουμε να τονίζουμε ξανά και ξανά την ανάγκη για κοινωνική δικαιοσύνη, γιατί σήμερα υπάρχουν περισσότεροι ναυαγοί παρά ναυτικοί. Το 2008, η τόσο άπληστη νεοφιλελεύθερη οικονομία πυροβόλησε το ίδιο της το πόδι και για να γιατρευτεί αποφάσισε ότι χρειάζεται περισσότερος νεοφιλελευθερισμός». Αμέσως μετά ο καθηγητής του ΑΠΘ Γιάννης Σταυρακάκης αναρωτήθηκε «πώς τα πειραματόζωα του σήμερα θα διδαχθούν από τα πειραματόζωα του χθες». Σήμερα στην Ελλάδα, αντί για τα «παιδιά του Σικάγου’’, έχουμε τους τεχνοκράτες με μπροστάρη το ΔΝΤ. «Συνήθως εννοούμε τη δημοκρατία σαν το ακριβώς αντίθετο της δικτατορίας, όμως η σημερινή εξέλιξη της δημοκρατίας στην Ευρώπη πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις». Στο ντοκιμαντέρ «Το χρονικό μιας καταστροφής» των Χρύσας Τζελέπη - Άκη Κερσανίδη οι σκηνοθέτες καταγράφουν μαρτυρίες επιζώντων α-
πό το Ολοκαύτωμα στο Χορτιάτη τον Σεπτέμβριο του 1944. «Για κάποιους ήταν πολύ οδυνηρή εμπειρία» είπε η Χρύσα Τζελέπη. Μια από τους γυναίκες που επέζησαν, παιδί τότε, γλίτωσε δύο φορές από τον θάνατο στον Χορτιάτη και ύστερα από χρόνια δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από έναν ταγματασφαλίτη: «Ήταν δύο Έλληνες, ταγματασφαλίτες, ο ένας ήθελε να με σκοτώσει, ο άλλος έλεγε ‘άφησέ την, θα πεθάνει ούτως ή άλλως’». Οι δύο σκηνοθέτες αποφάσισαν να γυρίσουν το ντοκιμαντέρ σαν κατάθεση μνήμης για τους νεότερους. «Μετά την Κατοχή έγινε ο Εμφύλιος και είχαν θαφτεί αυτά τα θέματα. Ήταν πολύ σημαντικό για μας να βγάλουμε προς τα έξω μνήμες» είπε ο Άκης Κερσανίδης. Το ντοκιμαντέρ του Στέλιου Κούλογλου «Νεοναζί: το Ολοκαύτωμα της μνήμης» αντιπαραβάλλει το χθες και το σήμερα. Μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα, νέα παιδιά που μιλούν στην κάμερα. Ο σκηνοθέτης θέλησε να καταγράψει τις μαρτυρίες τους, με στόχο να αποτυπώσει τι πιστεύουν σήμερα οι νέοι μαρτυρικών χωριών, όπως το Δίστομο και ο Χορτιάτης. «Στο Δίστομο, παρόλο που τα παιδιά είναι ενημερωμένα από πρώτο χέρι, ήξεραν μόνο για το χωριό τους, ίσως και για τα Καλάβρυτα. Δεν ήξεραν όμως για τη συμμετοχή των Ελλήνων συνεργατών των Γερμανών στις σφαγές. Στον Χορτιάτη, πάλι, το μνημείο του ολοκαυτώματος δεν αναφέρει τίποτε για τον ρόλο των ταγματασφαλιτών, ενώ στην πραγματικότητα αυτοί ήταν οι δράστες και οι Γερμανοί παρακολουθούσαν. Σε σημαντικό βαθμό πληρώνουμε ακόμη την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Δεν τυχαίο που πρόσφατα στην Τσαρίτσανη Ελασσόνας οι κάτοικοι απομάκρυναν μέλη της Χρυσής Αυγής, φωνάζοντας ‘εσείς μας σκοτώσατε’».
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
48
ΓΡΑΜΜΑΤΑ & ΤΕΧΝΕΣ
Άρον, άρον Ακριβοί στα πίτουρα και φτηνοί στο αλεύρι. Αυτή η παροιμία ταιριάζει απόλυτα στον θόρυβο που ξεσηκώθηκε την περασμένη Κυριακή επειδή ο ποδοσφαιριστής της ΑΕΚ Γ. Κατίδης πανηγύρισε χαιρετώντας ναζιστικά το γκολ που πέτυχε εναντίον της Βέροιας. Και ανατρίχιασε από οργή ολόκληρο το πανελλήνιο (το οποίο παρεμπιπτόντως δίνει κι ένα δημοσκοπικό 12% στη Χρυσή Αυγή) εναντίον του νεαρού (μόλις 20 χρόνων) μισοτρελαμένου με τη φήμη και αηδιαστικά αμόρφωτου ποδοσφαιριστή. Και καταδίκασε με ιερό μένος, στα όρια μιας μεταφυσικής δημοκρατικής υστερίας, διαγκωνιζόμενο (αυτό το ίδιο πανελλήνιο) ποιος πρώτος θα καταδικάσει πιο βαριά το γεγονός, ποιος πρώτος θα αντιτάξει τα δημοκρατικά του στήθη στη φασιστική εισβολή εντός της παρθενίας των γηπέδων, ποιος πρώτος θα δείξει περισσότερο αποτροπιασμό και εκστατική φρίκη για το γεγονός. Άπαντα τα κόμματα, πλην φυσικά της Χρυσής Αυγής, καταδίκασαν, η Original καταδίκασε (ελαφρώς ανορθόγραφα, αλλά ποιος ζητάει ορθογραφία από της δημοκρατικής μυλωνούς τον πισινό), η ΕΠΟ (αυτή η ίδια η αμαρτωλή ΕΠΟ, που σε συνθήκες κανονικής δημοκρατίας θα ήταν -όπως και άλλοι θεσμισμένοι οργανισμοί- αντικείμενο εξαιρετικού εισαγγελικού ενδιαφέροντος) τον απέπεμψε διά βίου από τις εθνικές ομάδες ποδοσφαίρου και, με μια κουβέντα, η φασιστική συμπεριφορά και η βλακεία ενός νεαρού, αντί να καταλήξει σε ουσιαστική καταδίκη του νεοναζισμού, μετατράπηκε λόγο αμετροέπειας σε επικίνδυνη κολυμβήθρα του Σιλωάμ, ό-
που η δημοκρατία δεν αναβαθμίζεται, αλλά απλώς επιπλέει σαν φελός. Γιατί μόνο μια δημοκρατία - φελός θα καταγινόταν με την καταδίκη του ναζισμού σαν να ήταν βίντεο γκέιμ. Γιατί μόνο μια δημοκρατία - φελός θα επέπλεε ελαφρά τη καρδία στο καταδικαστέο έτσι κι αλλιώς γεγονός, αντί να καταβυθιστεί με οδύνη στο φαινόμενο συνειδητοποιώντας, όσο επώδυνο κι αν είναι, τις ελλείψεις, τις αβλεψίες και τις αβελτηρίες της που οδηγούν στην εξάπλωση της φρίκης που ονομάζεται ναζισμός. Μα, δεν θα έπρεπε να καταδικαστεί η ενέργεια του νεαρού ποδοσφαιριστή; Απολύτως. Και με κάθε αυστηρότητα. Όχι μόνο για την πραγματική αλλά και για τη συμβολική της διάσταση. Πράγμα που σημαίνει ότι η καταδίκη έπρεπε να γίνει με σοβαρότητα. Αλλά τότε θα έπρεπε όλοι μας να αναλάβουμε τις ευθύνες μας απέναντι στο φαινόμενο. Ιδιαίτερα το κράτος, ιδιαίτερα η τρικομματική κυβέρνηση, ιδιαίτερα η Ν.Δ., που ένα ολόκληρο φασιστικό σκυλολόι κάνει πάρτι στους κόλπους της μέσα από κομβικές θέσεις στο σύστημα εξουσίας, υπό την αισχυντηλή σιωπή και την ευμενή αποστασιοποίηση του πιο δεξιού (και ακροδεξιό να τον πεις, μέσα είσαι) αρχηγού που είχε το κόμμα αυτό από τη Μεταπολίτευση και εντεύθεν. Δεν πάει πολύς καιρός που ο Σαμαράς ξεπάστρευε χωρίς να παίξει βλέφαρο όσους βουλευτές τολμούσαν να σταθούν αντιρρητικά στη βαρβαρότητα του Μνημονίου. Πλην όμως δεν έπραξε το ίδιο όταν τρεις βουλευτές του αψήφησαν την κομματική «γραμμή»
ΔΙΑ-ΔΙΚΤΥΩΜΕΝΟΣ
Harper’s Έκανε το ντεμπούτο του στον Τύπο σχεδόν με την εμφάνιση του Τύπου, κοντά στο 1850 δηλαδή. Ένα από τα πλέον αξιόπιστα περιοδικά γνώμης, ακόμη και στις μέρες μας. Από τις σελίδες του έχουν παρελάσει ο Χένρι Τζέιμς, ο Μαρκ Τουέιν, ο Νόρμαν Μέιλερ, ο Χέρμαν Μέλβιλ, ο Φρανγκλίνος Ρούζβελτ και πολλοί άλλοι που στάμπαραν με το έργο τους την ιστορία της διανόησης και της πολιτικής ζωής. Πρόσφατα εξέδωσε και μια ειδική έκδοση για τα 150 χρόνια ζωής του εντύπου. Πέρα από τα μαθήματα ιστοO Tέρι Ίγκλετον
ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΑΝΑΒΟΥΡΗ kostaskanavuris @hotmail.com
Η δημοκρατία πλέον μπορεί να καταδικάζει τα παιδιά της στη φρίκη της ανυπαρξίας μέλλοντος, μπορεί να «παιδεύει τα δροσερά Ελληνόπουλα και να ανεμίζει τους αμέτρητους γραικύλους», αλλά σε θέματα δημοκρατικής ευαισθησίας είναι… άτεγκτη
αρνούμενοι να άρουν τη βουλευτική ασυλία του βουλευτή της Χρυσής Αυγής Κασιδιάρη για τον ξυλοδαρμό της Λιάνας Κανέλλη, βουλευτή του ΚΚΕ, και τον προπηλακισμό της Ρένας Δούρου, βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ. Κι ας μην ξεχνάμε ότι αυτή τους η άρνηση στη συγκεκριμένη περίπτωση, από πλευράς πολιτικής ηθικής, αποτελεί έγκλημα καθοσιώσεως. Ο Αντώνης Σαμαράς δεν αντέδρασε ούτε όταν ο γίγας Μανώλης Κεφαλογιάννης ειρωνευόταν κατάμουτρα το κοινό δημοκρατικό (το ποιο;) αίσθημα, λέγοντας πως ήθελε να δώσει στον Κασιδιάρη μια ευκαιρία συγνώμης και ζητούσε (το γέννημα της λεβεντογέννας Κρήτης) να μπει μια καλή φωτογραφία του στην είδηση. Ή μήπως αντέδρασε ο πρωθυπουργός όταν η «Αυγή» αποκάλυψε ότι σύμβουλος για θέματα μετανάστευσης (!) του αναπληρωτή υπουργού Εσωτερικών Χαράλαμπου Αθανασίου, είναι ο Ιωάννης Κωτούλας, ένας παντερισμένος απολογητής του Γ’ Ράιχ. Κατά τα άλλα, μας έφταιξε ο Κατίδης. Που ζήτησε και συγνώμη με σκεπτικό το οποίο θα μπορούσε να συμπυκνωθεί στη φράση «συγνώμη, ρε παιδιά, είμαι πολύ μαλάκας». Δεν έφτασε όμως η ομολογία του και προτροπάδην, όπως είπαμε, εξεδιώχθη από τις εθνικές ομάδες ποδοσφαίρου. Αντιθέτως, ο υφυπουργός Αθλητισμού (του ιδίου αθλητισμού εντός του οποίου δραστηριοποιούνται διάφοροι ελληνόπαιδες με το DNA του νικητή έστω και ανασκολοπισμένο από τα αναβολικά), ο αρκούντως αψίκορος (και τζάμπα μάγκα να τον πεις, μέσα είσαι) Γιάννης Ιωαννίδης, που με το ίδιο περίπου σκεπτικό με τον Κατίδη αιτιο-
λόγησε την αρνητική του ψήφο στην υπόθεση Κασιδιάρη, παρέμεινε στη θέση του δόξη και τιμή. Ίσως επειδή στο μυαλό όλων αυτών των φρικαλέων τύπων οι υψηλές χειρωνακτικές επιδόσεις στις κατά μόνας ηδονές αποτελούν απόδειξη υψηλής δημοκρατικής επάρκειας. Και δεν είναι μόνο αυτοί, δεν είναι μόνο τα τρωκτικά των υπογείων της Συγγρού, όπου και τα γραφεία της Ν.Δ. Δεν είναι μόνο οι 85 της τροπολογίας για τους «Έλληνες το γένος» εισαγόμενους σε στρατιωτικές σχολές. Είναι και οι Λοβέρδοι που θεωρούν ότι η Χρυσή Αυγή κάνει ακτιβισμό. Οι ίδιοι Λοβέρδοι που διαπομπεύουν ιερόδουλες χωρίς καν (έστω όπως ο Κατίδης) μια συγνώμη όταν αυτές αθωώνονται. Είναι οι Χρυσοχοΐδηδες με τις εμετικές τους δηλώσεις, που από μόνες τους συνιστούν «υγειονομική βόμβα» στο σώμα της κοινωνίας και της δημοκρατίας και που, αντί να καταδικαστούν, υπερψηφίζονται (όπως και του Λοβέρδου) από την άσπιλη, αμόλυντη και προπαντός δημοκρατική ελληνική κοινωνία, με τη συγκατάθεση και την έγκριση της οποίας το Κοινοβούλιο σε μεγάλο βαθμό έχει μετατραπεί σε ερπετάριο. Αλλά όμως ο Κατίδης χαιρέτισε ναζιστικά. Άρον-άρον σταύρωσον αυτόν και πάμε γι’ άλλα. Η δημοκρατία πλέον μπορεί να καταδικάζει τα παιδιά της στη φρίκη της ανυπαρξίας μέλλοντος, μπορεί να «παιδεύει τα δροσερά Ελληνόπουλα και να ανεμίζει τους αμέτρητους γραικύλους», αλλά σε θέματα δημοκρατικής ευαισθησίας είναι άτεγκτη. Καταδίκασε τον Κατίδη. Και αντιστοίχως, διά της δικαστικής εξουσίας, αθώωσε τον Κασιδιάρη.
nikoskourmoulis@gmail.com
ρικής συνέχειας, το Harper’s παραδίδει μέχρι και σήμερα μαθήματα δημοσιογραφικής αρτιότητας. Χωρίς επιτήδευση και προσποιητή διδακτικότητα, οι σελίδες της ηλεκτρονικής έκδοσης, με λιτότητα ζηλευτή, δείχνουν εύγλωτα τις θέσεις της συντακτικής ομάδας. Θέσεις κοινωνικού, πολιτικού και πολιτιστικού προβληματισμού. Τρεις έννοιες θαρρείς άρρηκτες, μέσα στις σελίδες του περιοδικού. Στο άρθρο «Α Βit of Good News», που, όπως υπογραμμίζει και ο υπότιτλος, είναι ένα «Anti-Economist» άρθρο, που στηλιτεύει τον οπτιμισμό για την τύχη της αμερικάνικης οικονομίας, υπενθυμίζοντας το δυσθεώρητο του ελλείμματος. Δύο καθηγητές του Χάρβαρντ, οι Κένεθ Ρόγκοφ και Κάρμεν Ρέινχαρτ, εξηγούν τη φούσκα της λιτότητας. Υπό τον τίτλο «Broken English», για την ιδεοληψία της Ευρώπης των δύο κόσμων. Το διήγημα του Τζον Λε Καρέ «A Delicate Truth», που ανοίγει την έκδοση, αναφέρεται στις επεκτατικές βλέψεις του αγγλικού θρόνου στη Μεσόγειο. Ενώ ο ιστορικός κριτικός και συγγραφέας Τέρι Ίγγλετον, αναλύει στο άρθρο «Revolutionary?» τη συμβολή στην εξέλιξη του κομμουνισμού των Κικέρωνα, Φρόιντ, Χέγκελ. Ένα τεύχος που οπωσδήποτε δεν το ξεπετάς με μια απλή ανάγνωση. (www.harper’s.com)
Fleeting Διακριτική όσο και ντελικάτη έκδοση, με τη συντακτική της ομάδα αποτελείται από έναν συνασπισμό μικρών εκδοτών. Η Άλι Σμιθ, ο Πίτερ Άκροϊντ και ο Ντάγκλας Κόπλαντ πρωτείδαν τα κείμενά τους να δημοσιεύονται από αυτό το μετερίζι. Μεταξύ άλλων, έχει χαρακτηριστεί περιπαικτικά ως το «Paris Review» των φτωχών. Με βάση το βιβλίο επεκτείνεται και στα υπόλοιπα είδη τέχνης. Εξετάζονται ζητήματα που προκύπτουν από το περιβάλλον μιας έκδοσης, μιας πολιτισμικής ενασχόλησης με τη ζωή των κειμένων. Συμπαγή πρόζα από νέους διηγηματογράφους και ερωτήματα υπαρξιακά σε καθιερωμένους. Ο βραβευμένος με Πούλι-
Ο Τζουνότ Ντίαζ
τζερ Τζουνότ Ντίαζ από τον Άγιο Δομίνικο υποβάλεται σε ερωτήσεις καθημερινής τρέλας, ενώ η φετινή φιναλίστ των βραβείων Μπούκερ, Ντέμπορα Λεβί («Swimming Home»), αναλύει με τον δικό της τρόπο την επικράτηση της βαρβαρότητας στον δυτικό πολιτισμό. Από την άλλη μεριά, ο «γνωστός» μας Αλέν ντε Μποτόν μιλάει για τη μεγάλη αγάπη του που είναι το φλάουτο, ενώ αποκαλύπτει ότι προέρχεται από οικογένεια κατασκόπων που κυνηγούσαν μαχητές της Φατάχ. Ένα έντυπο που το ρουφάς με την πρώτη, καθότι ξέρει να βγάζει αβίαστα τη φιλοσοφική πλευρά των συγγραφέων, όπως δεν την έχουμε δει ποτέ (www.fleeting.com)
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΓΡΑΜΜΑΤΑ & ΤΕΧΝΕΣ
49
Η ΒΟΥΒΟΥΛΑ ΣΚΟΥΡΑ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ ΣΥΖΗΤΟΥΝ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΤΟΥ «UNFOLLOW»
Η τέχνη είναι πράξη πολιτική Μια εικόνα χίλιες λέξεις... Οι δύο συνομιλητές μας το γνωρίζουν καλά, δημιουργούν πάνω στην εικόνα. Με πολλές περγαμηνές και άλλα τόσα χρόνια διαδρομής στις εικαστικές τέχνες, ο Δημήτρης Αρβανίτης και η Βουβούλα Σκούρα συμφωνούν για την πολιτική ισχύ της τέχνης. Τους αναζητήσαμε με αφορμή ένα εξώφυλλο, αυτό του «Unfollow», που φέρει το πορτρέτο του πρωθυπουργού «κακοποιημένο», εκφράζοντας ένα έντονα πολιτικό σχόλιο για την κρατική καταστολή, αλλά και την πολύπλευρη έκφραση βίας στη μνημονιακή Ελλάδα. Πώς παρεμβαίνει, αλήθεια, η τέχνη στην πολιτική; Μπορεί να γίνει όπλο στα χέρια της κοινωνίας; Οι δυο εικαστικοί καλλιτέχνες σχολιάζουν τους συσχετισμούς ανάμεσα στην τέχνη, την πολιτική και την κοινωνία, και επιπλέον τον ρόλο του καλλιτέχνη μέσα στην κοινωνία. «Η τέχνη, αν χάσει την επαναστατικότητά της, καταντάει βαρετή και φλύαρη διακόσμηση της πλήξης» λέει ο Δημήτρης Αρβανίτης. «Η τέχνη είναι πράξη πολιτική, ακόμα κι αν ο καλλιτέχνης δεν το συνειδητοποιεί ή το αρνείται» συμπληρώνει η Βουβούλα Σκούρα. Σ’ αυτή την ιδιαίτερη παρτίδα πινγκ πονγκ... δεν υπάρχει νικητής και χαμένος. Υπάρχει ο εναργής λόγος των δύο συνομιλητών μας. Η σκέψη δύο γνωστών καλλιτεχνών που επιμένουν να αντλούν έμπνευση και να δημιουργούν συνδιαλεγόμενοι διαρκώς με όσα κομίζει η εποχή μας και ό,τι πιο φρέσκο έχει να επιδείξει η τέχνη τους. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΥ ΚΡΗΜΝΙΩΤΗ
Γιατί νιώσατε την ανάγκη να αντιδράσετε στις παρεμβάσεις κυβερνητικών πολιτικών και του στενού πρωθυπουργικού κύκλου σε ένα καλλιτεχνικό έργο, όπως συνέβη στην περίπτωση του εξώφυλλου του «Unfollow», που σχολιάζει με τον δικό του τρόπο την κρατική καταστολή; Δημήτρης Αρβανίτης: Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Δεν θα συμφωνήσω ότι έγινε παρέμβαση σε καλλιτεχνικό έργο, αλλά θα συμφωνήσω στο ότι επιχειρήθηκε παρέμβαση στην ελεύθερη διατύπωση των ιδεών. Άλλωστε, το ντιζάιν δεν αυτοσυστήνεται ως «τέχνη», αλλά ως οπτική επικοινωνία. Δεν γνωρίζω τι ακριβώς ζήτησαν τα πρόσωπα που αναφέρετε. Αυτό που φευγαλέα υπέπεσε στην αντίληψή μου είναι ότι από κύκλους του κυβερνώντος κόμματος εκδηλώθηκε αντίδραση για την εικόνα του πρωθυπουργού σε εξώφυλλο γνωστού πολιτικού περιοδικού. Αλλά, γιατί παρακαλώ να εκπλαγώ; Είδα το εξώφυλλο στην τηλεόραση, αλλά και αναρτημένο σε περίπτερο. Ομολογώ ότι σπάνια, πια, βλέπουμε εξώφυλλα περιοδικών να δραπετεύουν από το κυρίαρχο ρεύμα μιας βαριεστημένης επανάληψης και να αιχμαλωτίζουν τη ματιά και τη σκέψη σου. Το βρήκα άρτιο και ευφυές. Αναγνωρί-
ζω ότι κάποιοι σίγουρα ενοχλήθηκαν και αυτό φυσικά αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμά τους. Όμως είναι θέμα ανάγνωσης. Φανταστείτε έναν κόσμο να συμφωνεί σε όλα! Πληκτικό, αλλά και ουτοπικό. Φαντάζομαι, βέβαια, ότι η όποια αντίδραση εκδηλώθηκε δεν έγινε για λόγους αισθητικής, αλλά φαντάζομαι για άλλους διάφορους της εικαστικής έκφρασης. Βουβούλα Σκούρα: Όπως ακριβώς το αναφέρετε. Η αφορμή μου δίνεται από τη συζήτηση στην τηλεόραση για ένα εξώφυλλο, και συγκεκριμένα του «Unfollow», με βίαιη κριτική για την αισθητική και το νόημά του, από άτομα που τουλάχιστον, όπως φάνηκε, δεν έχουν τις γνώσεις εκείνες για να μπορέσουν, έστω, να υποστηρίξουν τις απόψεις τους. Η πολεμική λοιπόν για ιδεολογικούς λόγους σε ζητήματα αισθητικής είναι μια παρωχημένη αντίληψη, που παραμένει ως κρατική πρακτική μόνο σε χώρες θεοκρατικού τύπου, με περιορισμένη ελευθερία έκφρασης. Και αυτό πρέπει να πολεμηθεί από όλους. Πώς σχολιάζετε το γεγονός, δηλαδή, ότι το 2013 η κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα οδηγεί σε τέτοιου είδους σχολιασμό εκ μέρους της τέχνης;
Δημήτρης Αρβανίτης: Αισθάνομαι την ανάγκη να διευκρινίσω ότι εδώ δεν έχουμε σχολιασμό της πολιτικής εκ μέρους της τέχνης, αλλά την έκφραση μιας κριτικής μέσω της σχεδιαστικής έκφρασης οπτικής επικοινωνίας, που στην περίπτωση του περιοδικού στοιχειοθετείται από το ντιζάιν. Στην έκφραση η πρωτοτυπία δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Στόχος της είναι η αποτελεσματικότητα στην επικοινωνία μιας ιδέας. Αν αυτή προκύπτει, είναι καλοδεχούμενη. Θα επιμείνω ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν έχουμε μια αντίδραση απέναντι στην αίρεση ενός έργου τέχνης, αλλά αντιμετωπίζουμε την προσπάθεια φίμωσης ή διαστρέβλωσης μιας κοινωνικής δράσης. Έχω στον νου μου πάρα πολλά εξώφυλλα περιοδικών του εξωτερικού και αιχμηρά σχεδιαστικά σχό-
λια εφημερίδων για εξέχοντα πολιτικά πρόσωπα. Εμφανίζονται καθημερινά και θέλω να ελπίζω ότι δεν θα σταματήσουν. Η δεοντολογία αρχίζει εκεί που προσβάλλονται βάναυσα και υστερόβουλα οι ανθρώπινες αξίες. Σε κοινωνίες ισονομίας η κριτική αφορά όλους τους πολίτες. Τέτοιου είδους σχολιασμοί δεν αποτελούν ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του 2013. Βουβούλα Σκούρα: «Επαναστατική τέχνη είναι αυτή που προκαλεί το γούστο του αστού» λέει ο Paul Signac. Η εξουσία στην Ελλάδα, ακόμη και σήμερα, δεν αντιλήφθηκε ούτε την αυτονομία των νέων καλλιτεχνικών παρεμβάσεων, ούτε την πολυπλοκότητα των νέων μορφών. Ούτε καν την Ιστορία. Γι’ αυτό δεν θα περιοριζόμουν στο 2013. Μόνο σε μια ιστορική αναδρομή μπορούμε να διαπιστώσουμε και να κατανοήσουμε τα φαινόμενα αυτά, τα οποία δεν είναι αποκομμένα από τα κοινωνικο-πολιτικά αιτήματα της κάθε εποχής με την αντίστοιχη έκφρασή τους, τόσο στη λογοτεχνία όσο και στις εικαστικές τέχνες. Ο 20ός αιώνας είναι ο αιώνας των μεγάλων αλλαγών, των ιστορικών πρωτοποριών και των ρήξεων. Οι δημιουργοί, ή τουλάχιστον όσοι από αυτούς, συνειδητά, καταθέτουν το έργο τους απέναντι στην άρχουσα αισθητική, συγκρούονται. Κατά περιόδους βγαίνουν νικητές ή ηττημένοι. Το έργο τους, βέβαια, στη διάρκεια των χρόνων επανεξετάζεται και αναθεωρείται. Όταν οι καλλιτέχνες δεν αντιδρούν ακόμη και σε περιπτώσεις κατάργησης των ίδιων των καλλιτεχνικών θεσμών, πώς διαγράφεται το μέλλον μιας χώρας, της κοινωνίας και των καλλιτεχνών της επίσης; Δημήτρης Αρβανίτης: Αυτοί, και δεν εννοώ ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν έχουμε κάτι τέτοιο, έχουν καταργηθεί προ πολλού. Όσο για το μέλλον της χώρας και ιδιαίτερα των καλλιτεχνών, δεν μου
περισσεύει αισιοδοξία. Τις ίδιες υποσχέσεις που εισπράττει σήμερα η χώρα για τη «σωτηρία» της, εισπράττουν αδιάκοπα οι Έλληνες καλλιτέχνες για την αναγνώριση της προσφοράς τους. Και καταλαβαίνετε ότι, αναφερόμενος σε καλλιτέχνες, εννοώ όσους δεν αυτοπροσδιορίζονται ως τέτοιοι. Το μέλλον λοιπόν έχει «διαγραφεί» με μια βίαιη μολυβιά. Βουβούλα Σκούρα: Η κατάργηση των καλλιτεχνικών θεσμών είναι δυστυχώς σήμερα στο πλαίσιο κατάργησης και άλλων κοινωνικών θεσμών που αφορούν το σύνολο του πληθυσμού. Οι καλλιτέχνες δεν αποτελούν εξαίρεση. Η σχέση τους όμως με τη μείωση οικονομικών παροχών -κυρίως κρατικών- δημιούργησε και μια σημαντική αλλαγή στην καλλιτεχνική παραγωγή. Αρνούνται οι καλλιτέχνες να μείνουν στο περιθώριο. Άρα αντιδρούν με έναν διαφορετικό τρόπο: θέατρα, εκθέσεις, μουσική κ.λπ. καταλαμβάνουν από τους πιο εναλλακτικούς μέχρι και τους πιο «επίσημους» χώρους. Αν μάλιστα δούμε ότι το περιεχόμενο, αλλά και η φόρμα που προτείνεται, δεν διαφέρουν και πολύ, θα διαπιστώσουμε ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο αντιφάσεων. Αυτό είναι ένα φαινόμενο σε εξέλιξη, που θα πρέπει να μελετηθεί. Η ελευθερία της τέχνης κινδυνεύει από την πολιτική ορθότητα; Δημήτρης Αρβανίτης: Η τέχνη κινδυνεύει μόνο από τη σοβαροφάνεια. Η ελευθερία των ανθρώπων κινδυνεύει από τα ιδιοτελή ένστικτα των υπανθρώπων. Βουβούλα Σκούρα: Τους εχθρούς μας τους γνωρίζαμε καλά, λέει η Χάνα Άρεντ, εκείνο που μας εξέπληξε ήταν η αντίδραση των φίλων μας... Η ελευθερία της τέχνης δεν κινδυνεύει από την πολιτική ορθότητα. Αντιθέτως η «πολιτική ορθότητα» κινδυνεύει από τη δυναμική ελεύθερη έκφραση της τέχνης, με τη στάση και την κατάθεση του έργου των καλλιτεχνών. Κυρίως των πρωτοποριών. Οι παρεμβάσεις της τέχνης μέσα από την πολυπλοκότητά της και ο ριζοσπαστικός ρόλος της στις ευρύτερες κοινωνικές αλλαγές υποχρεώνουν τα συντηρητικά στρώματα να οχυρωθούν στα όρια της κυρίαρχης τάξης, υπερασπιστές της κυρίαρχης αισθητικής, ακόμη και με τη δικαιολογία της «πολιτικής ορθότητας». Και εκεί οξύνεται η σχέση της τέχνης με την εξουσία. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 50
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
50
ΓΡΑΜΜΑΤΑ & ΤΕΧΝΕΣ
Η αποτυχία του μεταφραστή (ΙΙ) ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ*
Λέγαμε την προηγούμενη εβδομάδα ότι τόσο στις Ελεγείες του Ντουίνο του Ρ.Μ. Ρίλκε όσο και στα Τέσσερα Κουαρτέττα του Τ.Σ. Έλιοτ η μορφική ποικιλία δεν συμβαδίζει απλώς με την πλατιά θεματική πολυμέρεια, πράγμα φυσικό, αλλά με τον ίδιο τον κοσμοθεωρητικό προσανατολισμό των δύο ποιητών. Ήδη οι συνεχείς αναδρομές τους στη Βίβλο ή την Αρχαιότητα, τη μυθολογία ή τους ανατολικούς πολιτισμούς παίρνουν χαρακτήρα κριτικό του παρόντος, δηλωτικό μιας στάσης. Το υψηλό αίφνης ύφος των έργων -ύφος συχνά ιεροπρεπές, προφητικό, μυστικό- καθώς εναλλάσσεται με εικόνες από την άμεση βιοτική πραγματικότητα συνθέτει αφ’ εαυτού, όπως ειπώθηκε, έναν λόγο απορριπτικό της πορείας που χάραξε και ακολουθεί ώς τις μέρες μας ο νεότερος Δυτικός κόσμος. Με τη διαφορά ότι ο ευθύς αντιμοντερνισμός του Έλιοτ εκφράζεται από τη σκοπιά του κλασικού ιδεώδους, ενώ ο -εμμεσότερος- αντιμοντερνισμός του Ρίλκε παραμένει πιστός σε ένα μεταρομαντικό, πάντοτε ένθεο, πλην αποχριστιανισμένο πλέον κοσμοείδωλο. Και για τους δύο ποιητές ισχύει με άλλους όρους ό,τι διαπίστωνε ο εξπρεσιονιστής Γιοχάνες Μπέχερ τα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου: απέναντι στον κατακερματισμό της σύγχρονης ζωής, η ευταξία της μορφής είναι το μόνο αντίβαρο. Στον όψιμο Ρίλκε, στον όψιμο Έλιοτ, η ποιητική μορφοπλασία συνιστά πολιτική πράξη.
Με την έννοια αυτή, δεν υπάρχει τίποτα πιο αντίθετο στο βαθύτερο πνεύμα τους από τη διάχυση και την ακαταστασία της σημερινής ποιητικής γλώσσας. Όμως τέτοια γλώσσα μετέρχεται στην πρόσφατη απόδοση των Κουαρτέττων ο Χάρης Βλαβιανός και στη δική της απόδοση των Ελεγειών η Μαρία Τοπάλη. Ένα ιδίωμα άτονο, άχαρο και πεζολογικό, στους αντίποδες των μεταφραζόμενων έργων. Συνεχής μοιάζει η μέριμνα των δύο μεταφραστών να μετριάσουν τον συντακτικό και να εκσυγχρονίσουν τον λεκτικό πλούτο του κειμένου. Ιδίως ο Βλαβιανός, επιλέγει κατά κανόνα την πιο κοινή λύση απ’ όσες έχει στη διάθεσή του. Στο κείμενό του οι αγγλισμοί, με την έννοια της μηχανικής ανάκλασης του πρωτοτύπου, είναι διαρκείς, η ελληνική δεν έχει ρόλο εδώ παρά χλωμού καθρέφτη. Η Τοπάλη, από την πλευρά της, αποτολμά κάποτε και το αντίθετο. Καθώς και ο δικός της Ρίλκε ακούγεται ολότελα απογυμνωμένος από το ρυθμικό και το μελικό του στοιχείο, επιλέγει να τον αναπτερώσει κατά τόπους με την υπερερμηνεία, την εξεζητημένη απόδοση κάποιων φράσεων του έργου. Το τελικό αποτέλεσμα, και όπου ακόμη δίνει χωρία εκ πρώτης όψεως ευανάγνωστα, παραπλανά. Εκεί που θα ηχούσε μια ολόκληρη ορχήστρα, ανακρούεται εδώ ο χάλκινος ήχος μιας μπάντας. Με τη διαφορά ότι πρέπει να ξέρει κανείς την αρχική παρτιτούρα για να υποψιαστεί το μέγεθος της απώλειας. Αναγκαία, η αλλοίωση της μορφής οδηγεί και στην
απονεύρωση του νοήματος. Τα ποιήματα φτάνουν ώς εμάς νερωμένα με μια γενναία δόση μεταμοντέρνου σχετικισμού. Είναι αλήθεια ότι και στις προγενέστερες αποδόσεις των δύο έργων στα ελληνικά (και τέτοιες μετράμε πολλές) η αντιμέτρηση με το πρωτότυπο δεν έδωσε πάντα λύσεις κατάλληλες. Ωστόσο, κάμποσοι από τους μεταφραστές που προηγήθηκαν είχαν να επιδείξουν αρετές που αντιστάθμιζαν εν μέρει τις απώλειες. Προφανής είναι λ.χ. η οικειότητα, η πνευματική συγγένεια μάλιστα του Αντώνη Δεκαβάλλε, πρώτου μεταφραστή των Κουαρτέττων στα ελληνικά, με τον Αγγλοαμερικανό ποιητή και τον κόσμο του. Στην περίπτωση των Ελεγειών, ο Δικταίος προ πάντων άνοιξε έναν δρόμο εκφραστικό που τον περπάτησαν και μεταγενέστεροι, η δουλειά του μάλιστα άσκησε όχι αμελητέα επιρροή στον ποιητικό μας λόγο μεταπολεμικά. Ότι ο Ρίλκε είναι σήμερα ο δημοφιλέστερος ξένος ποιητής στην Ελλάδα και οι Ελεγείες το πιο πολυμεταφρασμένο έργο στη
γλώσσα μας οφείλεται πρωτίστως σ’ εκείνον. Στον Βλαβιανό, στην Τοπάλη ένα τέτοιο αντιστάθμισμα λείπει. Διορθώνουν βέβαια κι αυτοί κάποια απ’ τα λάθη των προηγούμενων μεταφράσεων, φρεσκάρουν όπως είναι φυσικό την παλαιωμένη εδώ κι εκεί γλώσσα τους. Καθαρά ποιητικά όμως δεν προσθέτουν. Το αντίθετο, αφαιρούν. Η προσπάθειά τους, πλούσια σε κόπο, είναι φτωχή σε έμπνευση, σε ουσία, σε ταλέντο. Και δίχως το ταλέντο εδώ κανείς ιδρώτας δεν τελεσφορεί. Από την άλλη πλευρά, η απήχηση των αποδόσεών τους δεν μπορεί και να αγνοηθεί. Διότι και προβλήθηκαν, και επαινέθηκαν κατά κόρον, ενίοτε μάλιστα με τη συνδρομή των αξιωμάτων μιας κάποιας μεταφραστικής θεωρίας. Όμως κι αυτό δεν είναι ανεξήγητο. Η Μ. Θεοδοσοπούλου έχει μιλήσει πειστικά για τους εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν τη μικρή και στρεβλή βιβλιαγορά μας: η «αναγνωρισιμότητα» ενός συγγραφέα, οι επιλογές των μεγάλων εκδο-
τών, οι «υποστηρικτικές δημόσιες σχέσεις» εξηγούν και εδώ αρκετά. Στην περίπτωση του Χ.Β. νομίζω τα περισσότερα. Όχι όμως όλα. Μέρος της επιτυχίας των πονημάτων του είδους εικάζω πως οφείλεται αλλού, σε ό,τι θα τιτλοφορούσα καλόπιασμα του κοινού. Όχι πως έχουμε να κάνουμε εδώ με επιλογή ενεπίγνωστη - κανείς δεν κάνει κάτι μέτρια όταν μπορεί να το κάνει καλά. Εξ αντικειμένου, ωστόσο, η εικόνα ενός Έλιοτ κομμένου και ραμμένου στα μέτρα μας, ενός Ρίλκε με πεσμένα φτερά, δρα για ορισμένους ανακουφιστικά, για πολλούς από τους ποιητές μας προπάντων. Κι αυτό γιατί υποβάλλει την ιδέα ότι το δέος με το οποίο εδώ και γενιές τούς περιβάλλουμε ίσως περιττεύει. Ότι η μεγάλη ποίηση δεν είναι ίσως αυτό που νομίζαμε. Και ότι εν τέλει οι απαιτήσεις μας απ’ όσους γράφουν σήμερα παραείναι αυστηρές.
*Ο Κώστας Κουτσουρέλης είναι ποιητής, μεταφραστής
Η ΒΟΥΒΟΥΛΑ ΣΚΟΥΡΑ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ ΣΥΖΗΤΟΥΝ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΤΟΥ «UNFOLLOW» ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 49
Η τέχνη μπορεί να γίνει και όπλο στο χέρι της κοινωνίας; Δημήτρης Αρβανίτης: Η τέχνη, αν χάσει την επαναστατικότητά της, καταντάει βαρετή και φλύαρη διακόσμηση της πλήξης. Θα αποτελεί πάντα όπλο στα χέρια των καλλιτεχνών για λογαριασμό της κοινωνίας. Το παρελθόν μάς διδάσκει, ευτυχώς. Βουβούλα Σκούρα: Η τέχνη είναι πράξη πολιτική, ακόμη κι αν ο καλλιτέχνης δεν το συνειδητοποιεί ή το αρνείται. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: ποια τέχνη, σε ποια κοινωνία, και ποιοι μηχανισμοί κάθε φορά την επιβάλλουν. Η περίοδος των ψευδαισθήσεων του επαναστατικού ρόλου της τέχνης τελείωσε μαζί με τον ρόλο των πρωτοποριών στις αρχές του 20ού αιώνα. Η επίγνωση του συστήματος που μετατρέπει τα έργα
Η τέχνη είναι πράξη πολιτική τέχνης σε παγκοσμιοποιημένο και πανάκριβο προϊόν (Βiennale, Documenta, Galleries κ.λπ.) έχει πλέον λιγότερους πολέμιους. Σήμερα οι νέοι καλλιτέχνες έχουν συνειδητοποιήσει τα όρια και τις δυνατότητές τους. Τα νέα μέσα έκφρασης τους βοηθούν στις εκτός των πολιτικών και οικονομικών ελίτ παρεμβάσεις τους. Και αυτό είναι μια ανεξέλεγκτη για την εξουσία δυναμική. Είναι μια νέα μορφή πρωτοπορίας σε διαφορετικό διάλογο με την κοινωνία. Σε περιόδους βαθιάς και πολυεπίπεδης κρίσης, όπως η σημερινή, αναπροσαρμόζεται ο ρόλος του καλλιτέχνη; Δημήτρης Αρβανίτης: Όλοι οι ρόλοι αναπροσαρμόζονται. Άλλοι βέβαια διαλέ-
γουν τους αγώνες και άλλοι τον καναπέ. Σταθερά μένουν μόνο τα λαμόγια, οι οπορτούνες και οι μαυραγορίτες. Δεν γνωρίζω να σας απαντήσω εάν το να δημιουργεί και να «παιδεύεται» ο καλλιτέχνης είναι διακριτός ρόλος ή καρικατούρα στο στόμα των φιλότεχνων μικροαστών. Κανείς από τους καλλιτέχνες που γνωρίζω και εκτιμώ δεν χρειάστηκε να αναπροσαρμόσει τη ζωή του. Παλεύει πάντα με τον παράλογο κόσμο. Βουβούλα Σκούρα: Αν δεν περιοριστούμε στην Ελλάδα, θα δούμε ότι σε περιόδους κρίσης υπάρχουν φαινόμενα δραστηριότητας ευρύτερων καλλιτεχνικών ομάδων που περιλαμβάνουν τις εικαστικές τέχνες, την αρχιτεκτονική, τη λογοτεχνία, τη μουσική, το θέατρο κ.τ.λ., όπως ήδη ανέφερα σε προηγούμενη ερώτησή
σας. Από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο έως σήμερα τα καλλιτεχνικά ρεύματα συνδέονται, περισσότερο ή λιγότερο, με τις πολιτικές εξελίξεις. Διαφοροποιούνται, ανατρέπουν και ανατρέπονται. Δημιουργούνται -κυρίως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο- διάφορα κέντρα - μητροπόλεις τέχνης, όπως η Νέα Υόρκη, το Βερολίνο, το Ρίο ντε Τζανέιρο, το Ντουμπάι κ.ά. Αλλάζει ο τρόπος λειτουργίας των μουσείων, οι νομοθεσίες για τη διακίνηση των έργων τέχνης, ο ρόλος των curators στις μεγάλες διοργανώσεις. Εμφανίζονται δυναμικά κινήματα, όπως ο φεμινισμός, η επανατοποθέτηση της κουλτούρας άλλων λαών στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Μέσα λοιπόν σ’ αυτόν τον διεθνή καταιγισμό των διεθνών, αλλά και τον τοπικών εξελίξεων, φυσικό είναι να προσαρμόζεται και ο ρόλος του καλλιτέχνη αυτοπροσδιορίζοντας τη δυναμική του.
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
51
ΓΡΑΜΜΑΤΑ & ΤΕΧΝΕΣ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟ AΠΟ ΤΗΝ UNIMA HELLAS Κούκλες μικρές, κούκλες μεγάλες, κούκλες τοσοδούλικες και μικροσκοπικές, θα γεμίσουν σήμερα και αύριο την Τεχνόπολη, στο Γκάζι, γιορτάζοντας, για δεύτερη χρονιά, την Παγκόσμια Ημέρα Κουκλοθεάτρου, που συμπίπτει με την εαρινή ισημερία, περιμένοντας μικρούς και μεγάλους για να τους προσφέρουν πάνω από... χίλια λεπτά παραστάσεων, ζωντανεμένες από τα χέρια και το μεράκι δεκάδων Ελλήνων κουκλοπαικτών, που συμμετέχουν στο Ελληνικό Κέντρο της Διεθνούς Ένωσης Κουκλοθεάτρου UNIMA.
Μια «χειροποίητη» γιορτή για τις κούκλες στο Γκάζι ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ
Η τέχνη της κούκλας την τελευταία δεκαετία έχει γνωρίσει μεγάλη άνθηση, με νέες ομάδες να δοκιμάζουν κάθε χρόνο τις δυνάμεις τους σε αυτό το απαιτητικό είδος θεάτρου, που απαιτεί από τον καλλιτέχνη να μπει στην υπηρεσία άψυχων αντικειμένων, προκειμένου να τα βοηθήσει να ζήσουν ως υποκείμενα. Στη χώρα μας δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στον χώρο του κουκλοθεάτρου γύρω στους 50 με 60 θιάσους, που καλύπτουν όλη τη γκάμα τεχνικών, σκηνικών, αισθητικών και δραματουργικών προσεγγίσεων και αντιμετωπίζουν με μια φρέσκια ματιά την παράδοση. Το Ελληνικό Κέντρο της UNIMA, της διεθνούς οργάνωσης των κουκλοπαικτών με μακρά ιστορία πίσω της (ιδρύθηκε το 1929 στην Πράγα και είναι μέλος της UNESCO), γεννήθηκε το 1990, κι έκτοτε συγκεντρώνει στις ανοιχτές δομές της όλους τους επαγγελματίες, ερασιτέχνες και φίλους του κουκλοθεάτρου και προωθεί την τέχνη μας με ποικίλες εκδηλώσεις σε όλη τη χώρα, ενώ η γραμματεία και η βιβλιοθήκη της (όπως και παραστάσεις κάθε Κυριακή) φιλοξενούνται στο Ίδρυμα Μ. Κακογιάννης.
«Η Παγκόσμια Ημέρα Κουκλοθεάτρου είναι η γιορτή μας», λέει ο πρόεδρος της UNIMA Hellas Στάθης Μαρκόπουλος, τονίζοντας ότι «το κουκλοθέατρο απαιτεί και προτάσσει ένα πολιτισμό της υπευθυνότητας και της αυτοθυσίας» και ζητάει από τον καλλιτέχνη να είναι «μάστορας», να αφοσιώνεται ειλικρινά, «γιατί οι κούκλες μας το αξίζουν». Παρά το γεγονός ότι επαγγελματικά θεωρούνται «ανταγωνιστές», οι Έλληνες κουκλοπαίκτες βάζουν τον καλύτερό τους εαυτό και προσφέρουν τις παραστάσεις τους αφιλοκερδώς σε μια συλλογική προσπάθεια αυτοοργάνωσης, με στόχο να δώσουν ένα αισιόδοξο μήνυμα προς τον κόσμο. «Ο συμφεροντολογικός πραγματισμός δε μας έχει συνθλίψει!», τονίζει ο πρόεδρος της UNIMA. Παρόλα αυτά, δεν είναι λίγα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, καθώς, όπως μας λέει ο κουκλοπαίκτης Κωνσταντής Μιζάρας, από την Ομάδα Φτουξελευτερία, «το κράτος μας αντιμετωπίζει σαν να ήμασταν μεγάλες επιχειρήσεις». Αυτό το γεγονός, σε συνδυασμό ότι ουδέποτε έχουν επιχορηγηθεί κουκλοπαικτικοί θίασοι, έχει ως αποτέλεσμα «να δουλεύουμε κατά 40% για άλλους (φορολογία, ενοίκια κ.λπ.)».
Μήνυμα από την Ιταλία Κάθε χρόνο, ένας διεθνούς φήμης καλλιτέχνης ή μελετητής της τέχνης του θεάτρου της κούκλας αναλαμβάνει να συντάξει ένα μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα. Φέτος, τον ρόλο αυτόν ανέλαβε ο Ιταλός σκηνοθέτης και μουσικολόγος Roberto De Simone, παλαιότερα καλλιτεχνικός διευθυντής του Teatro San Carlo στη Νάπολη, αλλά και συνεργάτης της Nuova compagnia di canto popolare. Στο μήνυμά του, ο De Simone ανατρέχει στις αναμνήσεις από τα παιδικά του χρόνια στη Νάπολη και την παραδοσιακή φιγούρα του Πουλτσινέλα. Λέει μεταξύ άλλων στο μήνυμά του: «Η πρώτη μου συνάντηση με τον Pulcinella χάνεται κάπου στην ομίχλη της μνήμης μου, στα πρώτα χρόνια της παιδικής μου ηλικίας, όταν ο Pulcinella ήταν μέρος της καθημερινής οπτικής πραγματικότητας όλων των παιδιών της Νάπολης. Μπορούσες να τον συναντήσεις στους δρόμους, στα καλάθια των μικροπωλητών παιχνιδιών ή στους πάγκους των πανηγυριών, όπου εκτίθονταν μικρά παραδοσιακά παιχνίδια...»
Η γιορτή στην Τεχνόπολη Το πρόγραμμα της φετινής γιορτής, στην οποία η είσοδος είναι ελεύθερη για όλους, περιλαμβάνει πα-
ραστάσεις μεγάλης διάρκειας σε δύο σκηνές, υπαίθριες παραστάσεις δρόμου, εργαστήρια για παιδιά, καθώς και υπαίθρια παιχνίδια, εργαστήριο κατασκευής και εμψύχωσης μεγάλης κούκλας για ενήλικες, εικαστικές παρεμβάσεις και δρώμενα, εκθέσεις, προβολές και μουσικές συναυλίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα των παραστάσεων δεν απευθύνεται μονάχα σε παιδιά αλλά και σε ενήλικο κοινό, καθώς και τις δύο ημέρες, μετά τις 7.00 μ.μ., κουκλοθεατρικοί θίασοι θα παρουσιάζουν παραστάσεις για μεγάλους... Ρωτήσαμε τον Κωνσταντή Μιζάρα για την ανάπτυξη του συγκεκριμένου είδους κουκλοθεάτρου στη χώρα μας. «Γίνονται αρκετές απόπειρες σε αυτό το πεδίο. Οι ομάδες που ασχολούνται με το κουκλοθέα-
τρο για ενήλικες όμως αναζητούν το κοινό τους, κυρίως γιατί στο μυαλό των περισσοτέρων θεατών το κουκλοθέατρο είναι συνδεδεμένο με το παιδικό θέατρο. Έτσι θα δείτε πολλούς καλλιτέχνες να επιλέγουν διαφορετικές ονομασίες γι’ αυτό που κάνουν, όπως θέατρο αντικειμένων κ.ά.». Στο πλαίσιο της γιορτής θα φιλοξενηθεί επίσης, στην αίθουσα των Παλαιών Φούρνων έκθεση με θέμα τη «Θεατρική μάσκα», στην οποία οι εικαστικοί Φαέθων Γρυπάρης, Εμμανουέλα Καποκάκη, Αλέξανδρος Μονοκάνδυλος, Σπύρος Παπαχρήστου, Μάνος Ποντικάκης, Τάκης Σαρρής και Μάρθα Φωκά εκθέτουν μάσκες που ζωντάνεψαν σε θεατρικές και κουκλοθεατρικές παραστάσεις παιδιών ή ενηλίκων.
Το πρόγραμμα του διημέρου Η διήμερη γιορτή του κουκλοθέατρου στους χώρους της Τεχνόπολης ξεκινά το Σάββατο στις 12.30 με το Almamanos Teatro και την παράσταση Mr Goustavo. Θα ακολουθήσουν οι ομάδες Χαρχούτ (Σταγόνες, νιφάδες, ηλιαχτίδες, αερόπλοια και λυγισμένα φύλλα, 13.00), Τα Πάντα Φι (Ο εγωιστής γίγαντας, 13.40), Αστροναύτες (Μια φάρμα για τα ζώα, 15.30), Τα φτερά του μύθου (Όσο πιο γρήγορα, 16.00), Bufos (Γιοβάν, 17.00), Ελένη Βογιατζίδου (Ice dream, 17.45), Mαριάν Χαραλαμπίδου (Fidel & Lucy, 18.10), «Πράσσειν Άλογα» (Ζαχαροζυμωμένος, 18.40), Ανταμαπανταχού (Της μουσικής... τα νήματα, 19.00), ενώ θα ακολουθήσουν οι παραστάσεις για ενήλικο κοινό The Black Vinyl (Λίτα, 19.10), Φασουλής, Ιστορία έρωτος και θανάτου (Αγιούσαγια, 20.00), Coco (Ν. Κουτσομπίνα, 20.20). Μετά το δρώμενο του εργαστηρίου ενηλίκων (21.00), η βραδιά θα κλείσει με συναυλία με τους 2theBone, στην κε-
ντρική αυλή. Οι εκδηλώσεις της Κυριακής αρχίζουν στις 11.00, με την ομάδα Κοκου-Μουκλό και τη Φεγγαρόσουπα και θα ακολουθήσουν: Koutourou (Φίφης, 11.10), Λίτα (Ivan, the Swan, 11.30), Φτουξελευτερία (Όταν η κόκκινη κλωστή χάθηκε στο μεγάλο δάσος, 12.00), Redicolo (Ο κύκλος με την κούκλα, 13.15), Τέχνης Νεύμα (Εν λευκώ, 14.00), Seli Kanou με αφρικάνικος χορό (14.15), Νίστα (Η πιπίλα, 15.00), Αλεξία Κομποθέκρα (Είδα το Χάρο με τα μάτια μου, 15.25), Δέσποινα Μαλλή (Περνά, περνά η..., 15.40), X-Saltibagos (Μια χούφτα παραμύθια, 16.15), M. Pelusio - Κ. Ζαϊμάκης (SpaceTime Helix, 17.00), Πύραυλος (Κακούλα Παλούκ, 17.20), καθώς και οι παραστάσεις για ενήλικες Βαλς των ονείρων (Σ. Παππάς - Κ. Ζαϊμάκης, 19.00), «A» (Αφρ. Γεωργίου, 19.20), Αδέσποτοι (Θέατρο της Κούκλας, 19.00), Το κορίτσι που ήθελε να αγγίξει το μισοφέγγαρο (ParaMana, 19.30).
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
52
ΓΡΑΜΜΑΤΑ & ΤΕΧΝΕΣ KΡΙΤΙΚΗ ΘΕΑΤΡΟΥ
ΤΟΥ ΛΕΑΝΔΡΟΥ ΠΟΛΕΝΑΚΗ
«LA NONNA» ΜΕ ΤΟΝ ΠΙΑΤΑ ΣΤΟ «ΑΚΑΔΗΜΟΣ» ΚΑΙ «ΝΙΝΑ 2» (ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ) ΣΤΟ «ΚΕΛΥΦΟΣ». ΔΥΟ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ
Δεσμοί αίματος
Ποια είναι η «Νόννα»; Γραμμένη στα χρόνια της αιματηρής χούντας του στρατηγού Βιντέλα, η ομώνυμη αλληγορική μαύρη κωμωδία του Ιταλοαργεντινού Ρομπέρτο Κόσσα μάς αφηγείται την ιστορία μιας μέσης οικογένειας του Μπουένος Άιρες, που έχει την ατυχία να διαθέτει μια... αδηφάγο τρομερή, τερατική γιαγιά (τη «Νόννα»), η οποία «ρουφάει» με ακόρεστη βουλιμία το βιός αλλά και κάθε ίχνος ανθρωπιάς της φαμίλιας αφαιρώντας όλα τα προσχήματα, για να μεταβάλει σιγά - σιγά τους ανθρώπους της σε ομοούσια τέρατα! Το έργο έγινε μεγάλη διεθνής επιτυχία και στην Ελλάδα παίχτηκε για τρία χρόνια από τον Δημήτρη Πιατά και τους συνεργάτες του το 1998 - 2001. Το επαναφέρει εφέτος ο ίδιος σε ανανεωμένη εκδοχή και φαίνεται ότι η «Νόννα» βρίσκει σήμερα τη σωστή της ώρα, μέσα στην καρδιά της πολύπλευρης κρίσης, που δεν είναι μόνο οικονομική. Ποια είναι εν τέλει η «Νόννα», που μας απο-
γυμνώνει από προσχήματα και μας αφήνει μόνους με τον εαυτό μας; Είναι, με λίγα λόγια, ο δικός μας, αδηφάγος εσωτερικός καρκίνος που μιμείται την εξωτερική μορφή του «συστήματος» εξουσίας που μας επέβαλαν, αλλά το συντηρούμε οι ίδιοι με τις επιλογές και με την ψήφο μας, γιγαντώνεται χωρίς να αντιδρούμε και μας «τρώει» δίχως να νοιάζεται αν θα πεθάνει μαζί μας! Είναι, ακόμη, αν θέλουμε να δούμε το πράγμα κάτω από τη σκοπιά της ομαδικής ψυχανάλυσης... η παθολογική μας εμμονή στους ακατάλυτους, σιδηροπαγείς «δεσμούς αίματος» και σε όλα όσα μας καθηλώνουν ως κοινωνία στο στάδιο ενός παντοδύναμου απαιτητικού, βουλιμικού, πρόωρα γερασμένου βρέφους, το οποίο γνωρίζει μία και μόνο λέξη: «μαμ!» Η «Νόννα», δυστυχώς, είμαστε εμείς! Η παράσταση στο Θέατρο «Ακάδημος», σε ωραία μετάφραση - διασκευή της Ελένης Μπογιατζίδου, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Πιατά, είναι, κυριολεκτικά, έξοχη. (Βοηθός σκηνοθέτη η Μα-
KΡΙΤΙΚΗ MOYΣΙΚΗΣ
ρία Κυριάκη, στην οποία οφείλεται και μια πολύ χρήσιμη, εμπεριστατωμένη εισαγωγή που περιλαμβάνεται στο έντυπο πρόγραμμα). Μια μεγάλη, πλήρης παραγωγή χωρίς εκπτώσεις και φθήνιες, που σέβεται τον εαυτό της και το κοινό, προσεγμένη σε όλες τις λεπτομέρειες. «Λαϊκή», καθόλου διανοούμενη, «μπρεχτική» χωρίς να το διακηρύσσει, επίφοβη και διασκεδαστική, βγάζει πίσω από το γέλιο τη σοβαρότητα και διασώζει ακέραιο το πολιτικό της μήνυμα. Κάνει τον θεατή να σκέπτεται, κάτι εξαιρετικά πολύτιμο στους σκοτεινούς, «σακάτικους» και άσκεπτους καιρούς μας. Τα σκηνικά - κοστούμια (Γιώργος Γαβαλάς) είναι, επί τέλους, αμιγώς θεατρικά. Το ίδιο μπορώ να πω για τη μουσική του Ηρακλή Βαβάτσικου, εκτελεσμένη ωραία, ζωντανά από τον ίδιο, για την επαγγελματική χορογραφία του Φωκά Ευαγγελινού και για τους φωτισμούς του Σάκη Μπιρμπίλη. (Επεξεργασία οπτικού υλικού, του Μάνου Αρβανιτάκη). Ο Δημήτρης Πιατάς... είναι μια αχτύπητη τραγικωμική «Νόννα», ένα «τέρας για να φοβηθείς και για να γελάσεις», αυτό αρκεί. Ο Πάνος Σκουρολιάκος (Καρμέλο) ένας σοβαρός και λυπημένος κλόουν, η Λουκία Πιστιόλα (Μαρία) εκπέμπει το οικείο της υποκριτικό σήμα μιας ακούραστης, ουσιαστικής, αθόρυβης κεντήστρας ρόλων. Ο Κλέων Γρηγοριάδης (Τσί-
τσο) είναι πάντα στο κέντρο και ο Κώστας Φλωκατούλας χτίζει με ανθρώπινα υλικά τον δίβουλο Δον Φρανσίσκο. Η Μαρία Κυριάκη (Άνιουλα) είναι καλή και στέρεη. Η Χρύσα Βεντούρη (Μάρτα) δίνει ικανά τεκμήρια ενός ταλέντου εν εκκολάψει. 777 Στο μικρό, κομψό «Κέλυφος» στο Θησείο δίνεται ένας ενδιαφέρων γυναικείος μονόλογος. Γράφει και παίζει η γνωστή ηθοποιός Κάτια Σπερελάκη, σκηνοθετεί - φωτίζει ο Θέμης Μουμουλίδης, σκηνικά και κοστούμια της Παναγιώτας Κoκκορού, μουσική επιμέλεια του Κώστα Θωμαΐδη, βοηθός σκηνοθέτη ο Σήφης Μάινας. Θέμα του είναι η υπαρξιακή οδύσσεια της γυναίκας στην Ελλάδα, και ειδικά της νέας ηθοποιού που ανοίγεται στο τρικυμισμένο πέλαγος της θεατρικής καριέρας χωρίς να φαντάζεται τι την περιμένει. Με όχημα βασικό τη «Νίνα» του Τσέχωφ, παρακολουθούμε τις διαδοχικές μεταμορφώσεις μιας θηλυκής περσόνας από ρόλο σε ρόλο, καθώς απεκδύεται το ένα μετά το άλλο τα διαδοχικά θεατρικά της προσωπεία για να μείνει στο τέλος ο γυμνός εαυτός της. Το έργο είναι γραμμένο και παιγμένο με αμεσότητα και ειλικρίνεια, χωρίς καμία αυταρέσκεια ή ωραιοπάθεια, και γι’ αυτό ενδιαφέρει το προβληματισμένο κοινό.
TOY ΚΥΡΙΑΚΟY Π. ΛΟΥΚΑΚΟY
Άρωμα Γαλλίας από την ΚΟΑ Ούτε καν η υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος και της Γαλλικής Πρεσβείας, με αυτοπρόσωπη παρουσία, μεταξύ άλλων αξιωματούχων, του ίδιου του πρέσβη και του πολιτιστικού ακολούθου, δεν κατόρθωσαν να ενισχύσουν την προσέλευση σε μια από τις σφαιρικά περισσότερο ενδιαφέρουσες συναυλίες της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών κατά την καλλιτεχνική περίοδο 2012-13. Κι ας μας συγχωρήσουν οι εκλεκτοί αναγνώστες μας για την -δίκην Δαρείου- εμμονή μας στην επανάληψη της διαπίστωσης ότι η Ορχήστρα και ο καλλιτεχνικός της διευθυντής παραμένουν αστήρικτοι από τους δημόσιους θεσμούς, που θα όφειλαν να συγκροτούν την επικουρική πλαισίωση για την καρποφορία της επιχειρούμενης αναθεώρησης των κριτηρίων προγραμματισμού των συναυλιών. Πουθενά στην Ευρώπη οι θεσμοί δεν ταυτίζονται τόσο με τα πρόσωπα όσο στην Ελλάδα και τα πρόσωπα αυτά είναι -δυστυχώςσυνήθως ακατάλληλα για τις θέσεις που κατέχουν. Αυτή είναι εξάλλου η αιτία που εκδηλώνουν παροιμιώδη αδιαφορία απέναντι σε ένα αντικείμενο που ούτε γνωρίζουν ούτε αγαπούν. Αυτά για την αποτροπή αναμενόμενων, αλλά λανθασμένων διλημμάτων που ίσως επιχειρηθεί να διατυπωθούν, με στόχο να επανέλθουμε στο δόγμα των 10 συμφωνιών και των άλλων τόσων κοντσέρτων που μόνα διαχρονικά διασφαλίζουν πληρότητα αιθούσης. Σε αυτό το πλαίσιο, παράθυρο μετρημένης αισιοδοξίας άνοιξε η θέρμη, με την οποία οι ίδιοι οι μουσικοί της ΚΟΑ αποτίμησαν τον ειδικευόμενο σε έργα του 20ού αιώνα αρχιμουσικό Daniel Kawka και το γεμάτο εκπλήξεις πρόγραμμά του, αντίδραση που -από μόνη της- οφείλει να οδηγή-
σει αρκετούς σε αυτοκριτικό προβληματισμό για επιπόλαιες απαξιωτικές προκαταλήψεις τους. Τη συναυλία εγκαινίασε το συμφωνικό ποίημα Les offrandes oubliees ενός μόλις 22χρονου Olivier Messiaen (1908 1992), φρέσκου από τη μαθητεία του πλάι σ’ έναν Πώλ Ντυκάς, αλλά με ήδη διαμορφωμένο προσωπικό ύφος. Η σωματική και βουλητική στιβαρότητα του Καφκά υπήρξε μεταδοτική για τους Έλληνες δεξιοτέχνες, που επέτυχαν σε αυτήν τη συμφωνική τριπτυχία τη -ζητούμενη από τον θρησκευόμενο συνθέτη- εκστατική αιώρηση της ευχαριστιακής ευλογίας ως ιδιαίτερης αισθητικής και μεταφυσικής εμπειρίας. Για το μέσον της βραδιάς ο Γάλλος αρχιμουσικός επέλεξε ένα σύγχρονο κοντσέρτο για το εκκλησιαστικό όργανο και ορχήστρα, το 1ο (1995) του 48χρονου Thierry Escaich, παρεμπιπτόντως διαδόχου του Μωρίς Ντυρυφλέ ως οργανίστα του παρισινού Ιερού Ναού Saint - Etienne du Mont. Οι διάσπαρτες θρησκευτικές καταβολές και αναφορές ζυμώνονται μέσα στη σύνθεση με κινηματογραφικής έντασης αφήγηση, ενίοτε αφόρητου βαθμού, και αντιστοίχως υποβλητική ατμόσφαιρα, όπως εξάλλου μας έπεισε αυτοπροσώπως ο Εσκέκ με την ιδιότητα του σολίστ. Ο ίδιος κατέλαβε και πάλι τη θέση του ενώπιον του εκκλησιαστικού οργάνου για το κύριο πιάτο του μουσικού συμποσίου της 1ης/2/2013 στην αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, την 3η συμφωνία, τελευταία και δημοφιλέστατη εκείνων του Camille Saint - Saens (1835 1921), «avec orgue», όπως εξάλλου ευθαρσώς υποδηλώνει ο
παράτιτλός της. Και εν προκειμένω, οι προσδοκίες μας δεν διαψεύσθηκαν από μιαν ερμηνεία δυναμική και αρχιτεκτονικά αρθρωμένη ήδη από τη μυστηριακά φορτισμένη έναρξή της. Ήταν μια ανάγνωση ζωηρή και πάλλουσα από αγωγική φυσικότητα, με λάμψη αλλά και φωτοσκίαση λεπτομερειών που πυροδότησε απόδοση, την οποία η ΚΟΑ δεν επιφυλάσσει ανεπιλέκτως. Από τα πρώτα κιόλας μέτρα αντιληφθήκαμε ότι ο Καφκά δεν αντιμετωπίζει τον Σεν - Σανς ως απλώς συμπαθή ακαδημαϊκό μιμητή του Μπετόβεν, αλλά ως ιδίω δικαιώματι έγκυρο συμφωνιστή, μεγεθύνοντας συναρπαστικά την αίσθηση κλιμάκωσης για την επανέκθεση του μεγάλου θέματος της α’ κίνησης. Την ίδια αφοσιωμένη αναζήτηση μουσικής ουσίας βιώσαμε και στη μεγάλης πνοής ανάπτυξη του κεντρικού poco adagio, ενώ θαυμάσαμε για μιαν ακόμη φορά τη συμμετοχική παρέμβαση του Εσκέκ από το εκκλησιαστικό όργανο, που προσπόρισε μέγεθος και μαγεία κινηματογραφικού soundtrack στο επιβλητικό φινάλε της συμφωνίας, βαρύ, μεγαλοπρεπές και οπωσδήποτε αντάξιο επίμετρο ενός σημαντικού συμφωνικού δημιουργήματος. Κοινό και μουσικοί ένωσαν με ευγνωμοσύνη τις επευφημίες τους για μιαν εμπειρία βαθύτατα ψυχαγωγική και -επιτέλους- ενδιαφέρουσα...
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
53
ΓΡΑΜΜΑΤΑ & ΤΕΧΝΕΣ ερμηνεία των Ελένης Βεργέτη, Δημήτρη Κερεστετζή, Μάριου Παναγιώτου, Βιβής Πηνιώτη, Έλενας Πολυγένη, στο νέο χώρο του Bios-Ρομάντσο (Αναξαγόρα 3-5), στις 9.00 μ.μ.
ΤΕΤΑΡΤΗ
Το αστέρι κι η ευχή
Η ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
Προτελευταία εμφάνιση της Ευανθίας Ρεμπούτσικα στη μουσική παράσταση «Το αστέρι και η ευχή», όπου με κανονάκι, ακορντεόν, πιάνο, κοντραμπάσο, τύμπανα, βιολί παρουσιάζει μουσικές από τον ομώνυμο δίσκο και τις Μικρές ιστορίες, τη Φωνή Αιγαίου, την Πολίτικη κουζίνα και τις τούρκικες ταινίες Babam ve Oglum και Ulak, στη σκηνή του Gazarte (Βουτάδων 32-34, Γκάζι)
Θεατές Αν και γραμμένο 40 περίπου χρόνια πριν, το έργο του Μάριου Ποντίκα Θεατές διατηρεί ακόμη και σήμερα την καθαρή ματιά του και την κριτική του δύναμη: Σε ένα δωμάτιο ενός άθλιου ξενοδοχείου, ένας «θεατής» παρακολουθεί από μία τρύπα στον τοίχο το δράμα ενός ανάπηρου πρώην ταγμασφαλίτη και της γυναίκας του, την οποία θα μοιραστεί με τη δική του σύντροφο, την ώρα που το κοινό κρυφοκοιτάει πια τη δική του ιστορία. Αυτό το θεα-
ΚΥΡΙΑΚΗ
Αγία Μνήμη Το νέο μυθιστόρημα του Δημήτρη Παπαχρήστου Αγία Μνήμη, με πρωταγωνιστές που βίωσαν την εξέγερση του Δεκέμβρη 2008, η οποία τους έκανε να δουν την άλλη πραγματικότητα, τη δική τους, επιστρέφοντας στο παρελθόν για να εκτιναχθούν στο μέλλον, αποφασίζοντας να ζήσουν διαφορετικά, βάζοντας στη ζωή τους περισσότερο κίνδυνο για να αισθανθούν ασφαλείς, παρουσιάζει ο συγγραφέας, μαζί με τον πανεπιστημιακό Μάκη Καβουριάρη, σε εκδήλωση που διοργανώνουν οι εκδόσεις Τόπος στο Ξενοδοχείο Χελμός (Καλάβρυτα), στις 7.30 μ.μ.
ΔΕΥΤΕΡΑ
Γ. Αετόπουλος Δ. Βεριώνης Τη σκηνική τους συνεργασία γιορτάζουν
ΠΕΜΠΤΗ τρικό παιχνίδι με τους αλλεπάλληλους καθρέφτες σκηνοθετεί η Κατερίνα Ευαγγελάτου, οδηγώντας τους (πραγματικούς) θεατές να αποκαλύψουν το σκηνικό και να κρυφοκοιτάξουν μέσα από τις τρύπες και τα ανοίγματά του τους τέσσερις πρωταγωνιστές (Στεφανία Γουλιώτη, Νικόλας Παπαγιάννης, Άλκηστις Πουλοπούλου, Νίκος Ψαρράς), από την Τετάρτη στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου (Αγ. Κωνσταντίνου 22-24), στις 9.00 μ.μ.
παρουσιάζοντας από κοινού τις νέες δισκογραφικές τους δουλειές οι δημιουργοί Γιώργος Αετόπουλος (Η ζωή μού γελά) και Δημήτρης Βεριώνης (Κάτω απ’ το ίδιο φεγγάρι) μαζί με τη σταθερή ομάδα μουσικών που τους πλαισιώνει εδώ και 6 χρόνια (Όμηρος Κομνηνός, μπάσο, Θέμος Ρίζος, κιθάρα, Δήμητρα Αποστόλου, πλήκτρα, Χρήστος Ζελελίδης, τύμπανα, Κατερίνα Σιαμά, φλάουτο, Νίκος Βερύκκοκος, βιολί) και τη συμμετοχή της Βούλας Κουκάκη, στη μουσική σκηνή Αυλαία (Αγ. Όρους 15, Βοτανικός), στις 8.00 μ.μ.
ΤΡΙΤΗ
Μουσείο Χρησιμοποιώντας ως υλικά την ακινησία και την κίνηση, τη σιωπή και τον θόρυβο, την επανάληψη, η ομάδα MAG παρουσιάζει μέχρι την Κυριακή ένα σκηνικό δρώμενο με αφορμή το διήγημα του Γιώργου Χειμωνά Οι Χτίστες, με κυρίαρχο συστατικό το ανθρώπινο σώμα ως έκθεμα στον χώρο, σε σκηνοθεσία των Κώστα Κουτσολέλου - Άννας Τζάκου και
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗΣ agenda.avgi@gmail.com
Ο Παππούς Σε μια ξεχωριστή μορφή του ελληνικού σινεμά, τον παλαίμαχο κινηματογραφιστή Γρηγόρη Δανάλη (19161993), τον «Παππού», όπως τον φώναζαν με χιούμορ και τρυφερότητα οι φίλοι και συνεργάτες του, είναι αφιερωμένο το ντοκιμαντέρ του Προκόπη Δάφνου Ο Παππούς. Ξεκίνησε από μηχανικός προβολής και ηλεκτρολόγος, για να εξελιχτεί σε έναν ταλαντούχο και πολυπράγμονα εικονολήπτη, αφήνοντας ανεξίτηλο ίχνος σε τουλάχιστον 80 ταινίες (σε πολλές από τις οποίες συνεργάστηκε με τον αδελφό του Συράκο, επίσης κινηματογραφιστή), ενώ διατέλεσε για πολλά χρόνια πρόεδρος της ΕΤΕΚΤ. Το ντοκιμαντέρ Ο Παππούς, όπου μιλά ο ίδιος και πολλοί γνωστοί ηθοποιοί και κινηματογραφιστές, προβάλλεται, με εισαγωγή από τον κριτικό Δημήτρη Κολιοδήμο, την Παρασκευή στο Ίδρυμα Μ. Κακογιάννης (Πειραιώς 206), στις 8.00 μ.μ.
Πώς βίωσα τον ναζισμό Τις μνήμες ενός παιδιού εβραϊκής οικογένειας από την περίοδο της Κατοχής στην Αθήνα καταγράφει, όπως τα συγκράτησε η μνήμη του και σημάδεψαν για πάντα την ψυχή του, ο Ζόζεφ Κοέν, στη μαρτυρία του Πώς βίωσα τον ναζισμό, που παρουσιάζουν η ιστορικός Άννα Μαρία Δρουμπούκη, ο ιστορικός τέχνης Δημήτρης Παυλόπουλος, ο πρόεδρος του Συλλόγου Απογόνων Θυμάτων Ολοκαυτώματος Μάριος Σούσης και ο συγγραφέας, σε εκδήλωση που διοργανώνουν οι εκδόσεις Αρμός στο Πνευματικό Κέντρο Ισραηλιτικής Κοινότητος Αθηνών (Βησσαρίωνος 9 και Σίνα), στις 7.30 μ.μ.
Επιστήμη και τεχνολογία Το 2o Πανελλήνιο Συνέδριο Ιστορίας των Επιστημών και της Τεχνολογίας διοργανώνουν από σήμερα έως και τις 30/3 η Εταιρεία Μελέτης και Διάδοσης της Ιστορίας των Επιστημών και της Τεχνολογίας και το Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, με στόχο την επαφή των ερευνητών από τον χώρο της ιστορίας των επιστημών που εργάζονται στην Ελλάδα ή το εξωτερικό, στο Αμφιθέατρο ΜΙΘΕ (Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου), στις 10.00 π.μ.
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Θράκη, όπως δεν την ξέρετε Με αφορμή τα 15 χρόνια λειτουργίας του
Θράκη Ταξιδεύοντας στη Θράκη επί δυόμισι χρόνια, η φωτογράφος Πέπη Λουλακάκη εστιάζει με τον φακό της σε προσωπικές στιγμές της σύγχρονης μουσουλμάνας γυναίκας, των παιδιών σε ώρα διδασκαλίας στα μειονοτικά σχολεία, μοιράζεται στιγμές του μόχθου τους στα καπνά, ξενυχτάει στα πανηγύρια τους. Μέσα από αυτό το φωτογραφικό οδοιπορικό αποτυπώνει ένα μωσαϊκό διαφορετικών πολιτισμών, μαζί με τη δημοσιογράφο Έλενα Μοσχίδη, που με τον γραπτό της λόγο συμπληρώνει την εικόνα του άγνωστου κόσμου της μουσουλμανικής Θράκης. Το αποτέλεσμα του οδοιπορικού της καταγράφεται στην έκθεση Θράκη. Τόσο κοντά, τόσο μακριά (και στο ομώνυμο λεύκωμα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη), που εγκαινιάζεται την Τετάρτη, στο Μουσείο Μπενάκη (Κουμπάρη 1), στις 8.00 μ.μ.
Προγράμματος για την Εκπαίδευση των Παιδιών της Μουσουλμανικής Μειονότητας, η ευρωβουλευτής Μαριέτα Γιαννάκου, ο δημοσιογράφος Παύλος Τσίμας, ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου Κωστής Παπαϊωάννου, η καθηγήτρια Άννα Φραγκουδάκη και η φοιτήτρια Σεριφέ Σιράκ συζητούν με θέμα «Η Θράκη όπως δεν την ξέρετε: Αφήγηση μιας εκπαιδευτικής αλλαγής με λέξεις και νότες», με τη μουσική συμμετοχή του συγκροτήματος από τη Ροδόπη Balkanatolia, στο βιβλιοπωλείο Ιανός (Σταδίου 24), στις 7.00 μ.μ.
ΣΑΒΒΑΤΟ
Κ. Βήτα To ηλεκτρονικό του σετ, με τραγούδια απ’ όλη του τη δισκογραφία, σε μια μοναδική εμπειρία ήχου και ποίησης, παρουσιάζει ο ιδρυτής των Στέρεο Νόβα Κ. Βήτα, από τα hip hop ακούσματα των αρχών του 1990 μέχρι τους πειραματισμούς του με τον ηλεκτροακουστικό ήχο, από τον διάλογό του με το Transformations του Χατζιδάκι και το Δύο του Δημήτρη Παπαϊωάννου, μέχρι και την τελευταία του ντίσκο φανκ ματιά στην Χρυσαλλίδα, στην αποψινή συναυλία του στο Gagarin 205 (Λιοσίων 205), στις 8.00 μ.μ.
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
54
ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΙΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗ
Τέσσερις μικρές αθηναϊκές ιστορίες 1
Τον τελευταίο καιρό έχουν αυξηθεί στα Εξάρχεια τα καμένα αυτοκίνητα. Δίπλα τους και κάποιες παράπλευρες απώλειες: ένα άλλο αυτοκίνητο, μια πόρτα καμένη, μια σπασμένη τζαμαρία. Τα καμένα είναι, συνήθως, πανάκριβα αυτοκίνητα. Και αναρωτιέται κανείς: Μα είναι τόσο αφελείς οι ιδιοκτήτες των ακριβών αυτοκινήτων και παρκάρουν τις Πόρσε και τις σπορ Μερσεντές και ΒMW στα Εξάρχεια; Ακόμα κι αν μένουν στα Εξάρχεια (που δεν μένουν), δεν μπορούν να εμπιστευτούν τα αμάξια τους σε ένα από τα τόσα πάρκινγκ της περιοχής; Δεν τους περνάει από τον νου ότι όλα αυτά τα παρκαρισμένα χιλιάδες ευρώ, ειδικά σε αυτή τη συνοικία, φαντάζουν πιο προκλητικά από ό,τι, για παράδειγμα, στην Εκάλη; Ο αφελής βεβαίως είμαι εγώ. Έπρεπε να μου το πουν για να συνειδητοποιήσω ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα σχέδιο, σε ένα κόλπο, σε ένα παιχνίδι -όπως θέλετε πέστε το. Οι νεόπλουτοι, που τα προηγούμενα χρόνια αγόραζαν Πόρσε για να ρίχνουν και καμιά γκόμενα, τώρα έχουν δυσκολίες να τη συντηρούν (την Πόρσε -ίσως όμως και την γκόμενα). Και βρήκαν τη βολική λύση. Ασφαλίζουν το αυτοκίνητο, το παρκάρουν στην Μπενάκη ή στην Ανδρέα Μεταξά και πάνε ευτυχείς στο σπίτι τους. Το αυτοκίνητο βρίσκεται το επόμενο πρωί καμένο και μετά από λίγο καιρό οι απαρηγόρητοι ιδιοκτήτες εισπράττουν τα χρήματα. Και οι αναρχικοί που βάζουν τα γκαζάκια; Δεν έχουν καταλάβει ακόμα το κόλπο; Δεν τους έχω για τόσο αφελείς. Σκέφτηκα δύο εκδοχές: Είτε δεν μπορούν να αντισταθούν στην εικόνα ενός ωραίου αυτοκινήτου που καίγεται είτε απλώς επιβεβαιώνουν με αυτόν τον τρόπο την κυριαρχία τους στην αθηναϊκή συνοικία. Εκτός κι αν άρχισαν αντίσταση κατά των ασφαλιστικών εταιρειών.
Μπορούμε όμως να παρηγορούμαστε. Έχουμε τρεις βάρδιες αστυνομικών του Δήμου που βάζουν κλήσεις. Μεταμεσονύκτιες κλήσεις, ακόμα και σε μέρη όπου τα αυτοκίνητα δεν ενοχλούν. Πάει ο άλλος να πιει ένα ποτό και μαζί με το ποτό θα πληρώσει κι ένα 80άρι για την ενίσχυση της εθνικής οικονομίας ή του ταμείου του Δήμου. Θα μπορούσαμε όλοι να πούμε με μια φωνή «καλά μας κάνουν αφού παρανομούμε» (έστω κι αν είναι στις 12.30 τα μεσάνυχτα). Και δικαίως θα το λέγαμε σε μια ευνομούμενη χώρα. Όπου θα υπήρχαν θέσεις να αφήσεις το αυτοκίνητό σου και ένα ορθολογιστικό σύστημα πληρωμής της θέσης που θα έβρισκες. (Μα, ήθελα να ήξερα, αυτοί που σκέφτηκαν το σύστημα πληρωμής τόσο πολύ μισούν τους συμπατριώτες τους; Δεν μελέτησαν πρώτα τι γίνεται σε άλλες χώρες, όπου πληρώνεις αμέσως στον τόπο όπου θα παρκάρεις, για όση ώρα θα παρκάρεις;) Το σημαντικό είναι ότι, επιτέλους, σε ένα πράγμα δείχνουμε απίστευτη συνέπεια. Φασούλι το φασούλι, ο δήμος θα ξεχρεώσει, και τότε θα έχουμε όχι τρεις, αλλά πέντε βάρδιες κηπουρών. Υπομονή να έχουμε.
2
3
Φαντάζεστε πόσο καλύτερα θα ζούσαμε σε αυτή την πόλη αν είχαμε τρεις βάρδιες καθαριστών; Να μαζεύουν τα αποτσίγαρα και τα σκουπίδια από τους δρόμους, να βγάζουν τους μαύρους λεκέδες της βρόμας χρόνων από τους πεζόδρομους, να καθαρίζουν τους τοίχους των ιστορικών κτηρίων από τα συνθήματα κάποιων ανιστόρητων και αναιδών νεαρών; Αν είχαμε τρεις βάρδιες εργατών επιφορτισμένων να διορθώνουν τα πεζοδρόμια όπου έχουν αυτά ξηλωθεί (και η Σόλωνος, για παράδειγμα, είναι ολόκληρη σε μια τέτοια κατάσταση) ή να γεμίζουν τις τρύπες των δρόμων που είναι η χαρά των βουλκανιζατέρ Αθηνών και προαστίων; Ή αν είχαμε τρεις βάρδιες κηπουρών να φροντίζουν συστηματικά τις αλέες της πόλης (μάλλον από τις πιο θλιβερές του κόσμου), τα φυτά και τα χώματα και να αντικαθιστούν τα δένδρα που κάποιος ανόητος οδηγός κατέστρεψε προσπαθώντας να παρκάρει; Δεν τις έχουμε αυτές τις τρεις βάρδιες.
Και είναι οι ταξιτζήδες. Οι οποίοι, θύματα της κρίσης, περιμένουν πια υπομονετικά να βρουν πελάτη -όπως γίνεται σε όλες τις χώρες του κόσμου. Μόνο που οι δικοί μας περιμένουν όπου βολεύει αυτούς και όχι την πόλη. Δείτε, σας παρακαλώ, τι συμβαίνει -ένα παράδειγμα είναι- στη Λουκάρεως. Ένας σχετικά μικρός δρόμος που φιλοξενεί τον Άρειο Πάγο και το πρωτοδικείο (και ό,τι αυτό συνεπάγεται (αυτοκίνητα, μηχανάκια, δικηγόρους, καφενεία για δικηγόρους, μπουλντόζες, αστυνομικά λεωφορεία), πολλά παρκαρισμένα αυτοκίνητα, ένα τέρμα λεωφορείων, καθώς και όλο το ποτάμι αυτοκινήτων που κατεβαίνουν από το Ψυχικό, τη Νέα Φιλοθέη, τα Τουρκοβούνια, το Πολύγωνο, καθώς και κάποιες διαδηλώσεις ή συνάξεις περίεργων που θέλουν να δουν τον Τσοχατζόπουλο με χειροπέδες. Και μέσα σε όλα αυτά, μια ατέλειωτη ουρά από σταματημένους ταξιτζήδες. Σημειώστε ότι ο δρόμος είναι γεμάτος αστυνομικούς και τροχονόμους. Οι τελευταίοι, περίπου
διακοσμητικοί.
4
Στην κατάσταση της γενικής απραξίας και μιζέριας, στην οποία βρισκόμαστε, οποιαδήποτε αλλαγή προς το καλύτερο είναι κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτη. Αρκεί να είναι μελετημένη και να τείνει πραγματικά στη βελτίωση των πραγμάτων. Αυτή η πολυδιαφημισμένη πεζοδρόμηση του κεντρικότερου οδικού άξονα της Αθήνας είναι μια παλιά ιστορία (νομίζω του Τρίτση) που όλα αυτά τα χρόνια ερχόταν και επανερχόταν στο προσκήνιο. Τώρα, υπό την αιγίδα του Ωνάσειου, φαίνεται ότι μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Βεβαίως αντιρρήσεις έχουν ακουστεί, κι αυτό δεν είναι παράλογο. Όταν σε μια ήδη κακά οργανωμένη πόλη αλλάζεις τον κεντρικό άξονα, πρέπει να είσαι σίγουρος γι’ αυτό που κάνεις. Κατ’ αρχάς σκέφτομαι σε ποιες πρωτεύουσες είναι πεζοδρομημένη η κεντρική αρτηρία της πόλης. Στον νου μου έρχονται μονάχα η Βιέννη (έχει όμως ένα κυκλικό σύστημα δρόμων γύρω από τον πεζόδρομο), η Λισσαβώνα (ο πεζόδρομος όμως είναι μικρός και κολοβός: από τη μια μεριά
οδηγεί στη θάλασσα) και η Βουδαπέστη (κι εδώ ο πεζόδρομος δεν έχει τη βαρύτητα της Πανεπιστημίου). Οι άλλες πόλεις έχουν πολλές πεζοδρομήσεις, σε δρόμους και σε πλατείες, αλλά συνήθως στα ιστορικά κέντρα, εκτός δηλαδή της μεγάλης κίνησης των αυτοκινήτων. Από αυτά που διαβάσαμε και από τα σχέδια που είδαμε στις εφημερίδες (κάτι ειδυλλιακά σχέδια που θυμίζουν διαφημιστικές μακέτες και υπόσχονται πράσινο, παγκάκια, συντριβανάκια, σχεδιάκια στην πλακόστρωση, στέγαστρα κι ένα τραμ που ακτινοβολεί ευτυχία και γαλήνη), τίποτα δεν δείχνει ότι έχουν γίνει άλλες, σοβαρές μελέτες. Μελέτες για το κυκλοφοριακό (οι ήδη βεβαρημένες και εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσες Ακαδημίας και Σταδίου πόση περισσότερη κίνηση μπορούν να αντέξουν; πόσα σταματημένα ή σε κίνηση ταξί;) δεν δόθηκαν στη δημοσιότητα. Μελέτες που θα διασφαλίζουν ότι αυτή η καταπράσινη όαση δεν θα γίνεται -π.χ. όταν νυχτώνει- κέντρο τοξικομανών, όπως έχει ήδη γίνει η Πανεπιστημίου σήμερα, επίσης δεν δόθηκαν στη δημοσιότητα. Σε έναν δρόμο όπου τα μεγάλα ιστορικά κτήρια καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του δρόμου και τα εμπορικά καταστήματα (και τα καφέ, ό,τι δηλαδή μπορεί να εξασφαλίζει μια μόνιμη ανθρώπινη παρουσία) είναι λίγα, τι μέτρα παίρνεις ώστε να μην δημιουργήσεις, παρά τις προσδοκίες, έναν ακόμα έρημο, νεκρό δρόμο; Βεβαίως κανείς δεν μπορεί να κρίνει ένα σχέδιο μόνο από μερικά δημοσιεύματα στον Τύπο και από τις γεμάτες ικανοποίηση δηλώσεις των πολιτικών αρχηγών. Σκέφτομαι όμως αυτό που είχε κάνει πριν από χρόνια η δημοτική αρχή του Τορίνου. Η Φίατ είχε εγκαταλείψει τα παλιά της εργοστάσια -ένα τεράστιο μπλοκ κτηρίων όχι μακριά από το κέντρο της πόλης. Ο δήμος ήθελε να τα αξιοποιήσει. Προκήρυξε έναν διεθνή διαγωνισμό και ύστερα έκανε μια μεγάλη έκθεση με τα σχέδια που είχαν προταθεί. Όσοι δημότες ήθελαν μπορούσαν να ψηφίζουν την πρόταση που περισσότερο προτιμούσαν. Οι «κάλπες» (ηλεκτρονικές οθόνες) έμειναν ανοιχτές για αρκετούς μήνες. Παράλληλα, με τα σχέδια γνωστά στο κοινό, έγινε μια μεγάλη συζήτηση μέσω ανοιχτών συνελεύσεων και μέσω των εφημερίδων για το ποιοι ήταν οι στόχοι της πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής ανάπλασης αυτού του μεγάλου τμήματος της πόλης. Φαντάζομαι ότι τις τελικές αποφάσεις πήρε μια επιτροπή. Όμως οι αποφάσεις αυτές ήταν πια μπολιασμένες με τους προβληματισμούς και τις συζητήσεις των προηγούμενων μηνών. Διότι ακόμα και οι καλύτερες επιτροπές, όταν έχουν το σύνδρομο του αναντικατάστατου ειδικού, τελικά σου παραδίδουν μια πλατεία Ομονοίας που συστηματικά σε κάνει να στρέφεις το βλέμμα σου αλλού.
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
55
OIKOΛΟΓΙΑ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Λ. ΣΤΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗ L.Stavrogianni@avgi.gr
Αχελώος: εκτροπή και στο κόστος! Λεφτά υπάρχουν και με το παραπάνω σε εποχές άγριας λιτότητας. Εννέα εκατομμύρια διαθέτει το υπουργείο Ανάπτυξης και Υποδομών για «επείγοντα μέτρα υποστήριξης της σήραγγας εκτροπής Αχελώου προς τη Θεσσαλία». Το «ολικό οικονομικό αντικείμενο» της εν λόγω εργολαβίας, η οποία υπεγράφη την 1η.12.2011, ανέρχεται σε 9.400.290,72 ευρώ, με ημερομηνία ολοκλήρωσής της την 1η Μαρτίου 2013. Όμως, σύμφωνα με την απόφαση του γενικού γραμματέα Δημοσίων Έργων, Στ. Σιμόπουλου, της 13ης Μαρτίου του 2013, ύστερα από αίτημα της αναδόχου Ιmpregilo S.p.A. παρατείνεται έως την εκπνοή του έτους. Και αυτό διότι «κατά την πορεία εκτέλεσης των εργασιών αποκατάστασης των αστοχιών, διαπιστώθηκε ότι οι καταπτώσεις που είχαν ληφθεί υπόψη στο συμβατικό αντικείμενο του έργου είχαν επεκταθεί κατά πολύ σε μήκος και βάθος και ότι είχαν εμφανισθεί και νέες καταπτώσεις, συνεπώς απαιτείται περισσότερος χρόνος για την αποκατάστασή τους». Όπερ σημαί-
Άλλη μια μάχη για τη διάσωση των διώροφων Προσφυγικών κατοικιών ένθεν κακείθεν της Πανόρμου, στη συμβολή της με τη λεωφόρο Κηφισίας, δίνει αυτή τη φορά ο Πολιτιστικός Σύλλογος Άνω Αμπελοκήπων. Αίτημά του η τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου, σύμφωνα με τις ομόφωνες αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου Αθήνας από το 2010 και την πρότασή του που υποβλήθηκε τον Ιούνιο του 2011 στο ΥΠΕΚΑ για τη διατήρηση των Προσφυγικών και καθορισμό μεικτών χρήσεων. Ο κορμός της πρότασης προβλέπει: o Κήρυξη των όψεων των κτηρίων ως διατηρητέων ώστε να ανακατασκευαστεί το κέλυφός τους στην αρχική του μορφή. o Θεσμοθέτηση ως κοινόχρηστων χώρων όλων των δημόσιων χώρων που είναι εντός και στην περίμετρο του οικιστικού συνόλου (κοινόχρηστο πράσινο και πεζόδρομοι με φύτευση). Ως κοινόχρηστο πράσινο καθορίζεται και ο χώρος επί της οδού Λ. Ριανκούρ, περίπου 400 τ.μ., που ο σύλλογός μας επανειλημμένα έχει δενδροφυτεύσει, καθαρίσει και προστατεύσει απ’ τις αυθαίρετες παρεμβάσεις των παρακείμενων ιδιοκτητών - καταστηματαρχών. o Καθορισμό χρήσεων γης. Νόμιμη χρήση του συνόλου των κτηρίων ορίζεται η κατοικία, ενώ επιτρέπονται και οι παρακάτω χρήσεις, ύστερα από σχετική άδεια αλλαγής χρήσης κατά ομάδες: Ομάδα Ι: Πολιτιστικά κτήρια, κτήρια κοινωνικής πρόνοιας. Ομάδα ΙΙ: Εμπορικά καταστήματα τροφίμων, ποτών, εγκαταστάσεις παροχής προσωπικών υπηρεσιών. Ομάδα ΙΙΙ: Εστιατόρια - αναψυκτήρια. Το σύνολο των κτηρίων κατανέμε-
νει πρόσθετες εργασίες και άλλο ζεστό χρήμα... Όπως είναι γνωστό, με πρόσχημα τον κίνδυνο κατάρρευσης της σήραγγας εκτροπής, περίπου 18 χλμ., και τις διαστάσεις της να παραμένουν οι ίδιες από τότε που προβλεπόταν εκτροπή 1,2 εκατ. κυβικών μέτρων νερού ετησίως και μετά έγιναν 600.000, το τότε ΥΠΟΜΕΔΙ επιχείρησε με αιτήσεις ανάκλησης να επανεκκινήσει τα «παγωμένα» από το ΣτΕ έργα εκτροπής. Τις αιτήσεις μάλιστα είχε στηρίξει σε δύο μελέτες που πλήρωσε το Δημόσιο. Ξένων εμπειρογνωμόνων η πρώτη και εγχώριων η δεύτερη, η οποία αξιολογούσε τα συμπεράσματα της πρώτης υπό τον τίτλο: «Διερεύνηση και επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων σε θέματα ασφάλειας, αντιμετώπισης και αποτροπής κινδύνου στα έργα μερικής εκτροπής του άνω ρου του ποταμού Αχελώου» το 2010. Τελικά, με την υπ’ αριθμ 151/2011 απόφαση της Επιτροπής Αναστολών του ΣτΕ, η οποία εκδόθηκε στις 24.2.2011, επετρά-
πη μόνον «η λήψη των αναγκαίων υποστηρικτικών μέτρων για την προσωρινή ευστάθεια της σήραγγας» έως ότου εκδοθεί η τελική απόφαση του ΣτΕ επί της κύριας αίτησης ακύρωσης κατά του νόμου Σουφλιά. Το ΣτΕ απέρριψε το τέχνασμα να κατασκευασθεί η τελική επένδυση στα τμήματα της σήραγγας «από 0+000 έως 2+271 και από 9+005 εως 11+965». Η εμμονή των κυβερνήσεων στον παραλογισμό της εκτροπής και η περιφρόνηση των αποφάσεων του ΣτΕ είχε ως αποτέλεσμα η σήραγγα εκτροπής να κατασκευάζεται σε δόσεις, με έναρξη κατασκευής το 1997 και με κατασπατάληση εκατομμυρίων... Η εκδίκαση της αίτησης ακύρωσης των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των φορέων της Αιτωλοακαρνανίας κατά του νόμου Σουφλιά και των διοικητικών πράξεων που εκδόθηκαν σε εφαρμογή του και νομιμοποιούσαν ακυρωμένους περιβαλλοντικούς όρους έγινε στις 15 Φεβρουαρίου και ενώ αναμένεται η απόφαση το χρήμα ρέει...
ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΛEΩΦΟΡΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ
Μάχη για τη διάσωση της μνήμης ται σε ενότητες (ομάδες). Ως ομάδα ορίζεται το σύνολο των κτηρίων τα οποία εφάπτονται μεταξύ τους, ενώ κάθε μία από τις τρεις ομάδες δεν επιτρέπεται να καταλαμβάνει ποσοστό μεγαλύτερο του 20% της συνολικής επιφάνειας (άθροισμα ισογείων και ορόφων) κάθε ομάδας (ενότητας) του οικιστικού συνόλου. Επιδιώκεται δηλαδή να συνυπάρχουν και οι άλλες χρήσεις, πλην της κατοικίας, σε περιορισμένο όμως βαθμό (αφού μπαίνει όρος μεγίστου εμβαδού). Η εφαρμογή του συγκεκριμένου μέτρου ανά ομάδα του οικιστικού συνόλου -τις ομάδες των κτηρίων που εφάπτονται μεταξύ τους-, και όχι στο σύνολο του συνοικισμού, αποτρέπει συγκεντρώσεις ομοειδών χρήσεων σε μια ομάδα, φαινόμενο που θα ακύρωνε τον
επιθυμητό μεικτό χαρακτήρα, επισημαίνει ο σύλλογος.
Κωλυσιεργία Το ΥΠΕΚΑ, «παρά τις οχλήσεις μας (π.χ. υπόμνημά μας με αριθ. πρωτ. υπουργείου 43969/12.10.2011), καθυστέρησε πάρα πολύ να εξετάσει τις προτάσεις του Δήμου Αθηναίων, με αποτέλεσμα να λήξουν όλες οι προθεσμίες (χωρίς δυνατότητα πλέον νέας), για αναστολή των οικοδομικών αδειών και εργασιών», επισημαίνει στην ανακοίνωσή του. Τελικά έφερε το θέμα στις 13 Μαρτίου 2013 στο Κεντρικό Αρχιτεκτονικό Συμβούλιο του υπουργείου, ώστε να γνωμοδοτήσει επί της πρότασης του Δήμου Αθηναίων για «κήρυξη των όψεων (κελύφους) των προσφυγικών κατοικιών ως διατηρη-
τέων» χωρίς να καταλήξει και θα συνεδριάσει εκ νέου. Στην Επιτροπή παρευρέθηκαν, υποστηρίζοντας τις προτάσεις του Δήμου Αθηναίων, εκπρόσωποι του Δήμου Αθηναίων (κ. Μίχα και κ. Δανιήλ), του συλλόγου (πρόεδρος κ. Ζωίδης και αντιπρόεδρος κ. Κλεφτοδήμος) και της οργάνωσης MONUMENTA (κ. Γρατσία). Ο σύλλογος βρίσκεται σε θέση μάχης διότι «σύμφωνα με πληροφορίες τους η επικρατούσα άποψη του υπουργείου Περιβάλλοντος είναι όχι μόνο να μην κηρυχθούν οι προσφυγικές κατοικίες ως διατηρητέες, αλλά να κατεδαφιστούν και στη θέση τους να ανεγερθεί ένα ακόμη μεγαθήριο». Ταυτόχρονα επισημαίνει ότι η διατήρηση των Προσφυγικών, σε συν-
δυασμό με τους ενδιάμεσους ελεύθερους χώρους, έχει πολύ μεγάλη σημασία «από πολεοδομική και περιβαλλοντική άποψη στην έντονα πυκνοδομημένη περιοχή μας, καθώς η εφαρμογή των ισχυόντων όρων δόμησης στο σύνολο των προσφυγικών κατοικιών θα οδηγούσε σε προσκύρωση περίπου 4.000 τετραγωνικών μέτρων δημόσιου ελεύθερου χώρου. Σύμφωνα με τους ισχύοντες όρους δόμησης, στην έκταση αυτή των περίπου 6.000 τ.μ. (εξ αυτών τα 2/3 είναι ελεύθεροι χώροι) θα μπορούσε να ανεγερθεί οκταώροφο κτήριο (επιτρεπόμενο ύψος 27 μέτρων) με κάλυψη 70%». Με αυτά τα δεδομένα ο Πολιτιστικός Σύλλογος Άνω Αμπελοκήπων καλεί: o Τον Δήμο Αθηναίων να αναλάβει άμεσα πρωτοβουλίες ώστε να υποστηριχθεί με σταθερότητα, συνέπεια και αγωνιστικότητα η πρότασή του. o Τους επιστημονικούς φορείς (συλλόγους αρχιτεκτόνων - πολεοδόμων - ΤΕΕ) να συμπαρασταθούν ενεργά στα αιτήματα του Δήμου Αθηναίων που έχουν και την υποστήριξη του συλλόγου μας. o Τα κόμματα, τους συλλόγους, τις κινήσεις πολιτών κ.λπ., να υποστηρίξουν τις προσπάθειές του ώστε «αυτή η όμορφη γωνιά των Αμπελοκήπων, ‘το νησάκι μας’, όπως αποκαλείται, που λόγω του διαφορετικού τρόπου δόμησης συμπυκνώνει μνήμες και ιστορία, αποτελώντας ταυτόχρονα μια πολύτιμη ανάσα διαφοράς σε σχέση με την πυκνοδομημένη περιοχή μας, να διασωθεί από τη λαίλαπα της τσιμεντοποίησης και της υποβάθμισης». Η διάσωση των Προσφυγικών είναι και το θέμα της γενικής συνέλευσης του συλλόγου την Κυριακή 7 Απριλίου 2013, ώρα 11 π.μ., στα γραφεία του (Σεβαστοπούλου 30 και Ζαλίκη).
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
56
ΘΕΑΜΑΤΑ
Παρακαλούνται οι αναγνώστες να ενημερώνονται για τυχόν αλλαγές από τα παρακάτω τηλέφωνα Α ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΑΑΒΟΡΑ Ιπποκράτους 180, Νεάπολη, 2106423271-2106462253, Η επίθεση 22:40 Νεοναζί: Το ολοκαύτωμα της μνήμης 17:40, 19:15, 21:00 ΑΒΑΝΑ Κηφισίας 234 και Λυκούργου 3, 2106756546, Τα παιδιά του πολέμου 18:20, 20:30, 22:40 ΑΕΛΛΩ CINEMAX 5+1 CYTA Πατησίων 140, 2108259975 - 2108215327, cinemax1@otenet.gr, www.cinemax.gr Αίθουσα 1 Ο Ολυμπος έπεσε 18:30, 20:45, 23:00 Αίθουσα 2 Η ζωή του Πι 17:45 Επιχείρηση: Argo 20:00 Django, ο Τιμωρός 22:15 Αίθουσα 3 Passion 18:30, 20:30, 22:30 Αίθουσα 4 Ακάλυπτος 19:30, 21:30, 23:30 Περιπολία 17:20 ΑΘΗΝΑΙΟΝ Βασιλίσσης Σοφίας 124, Αμπελόκηποι, 2107782122-2112112222, www.athinaioncinemas.com Αίθουσα 1 Passion18:30, 20:30, 22:30 Αίθουσα 2 Επιχείρηση: Argo 20:20, 22:40 Οι Άθλιοι 17:20 ΑΘΗΝΑΙΟΝ CINEPOLIS Ζησιμοπούλου 7 & Ιωάννου Μεταξά, Γλυφάδα, 21089832382112112222, www.athinaioncinemas.com Αίθουσα 1 Passion18:30, 20:40, 22:50 Αίθουσα 2 Ο έρωτας της βασίλισσας 20:00, 22:30 Οζ: μέγας και παντοδύναμος 17:30 Αίθουσα 3 Παρενέργειες 18:20, 20:30, 22:40 Αίθουσα 4 Ακάλυπτος 18:10, 20:10, 22:10 ΑΙΓΛΗ Λεωφόρος Πεντέλης 98, Χαλάνδρι, 2106841010 Αίθουσα 1 Επιχείρηση: Argo 18:00 Η επίθεση 20:30, 22:30 Αίθουσα 2 Passion 18:50, 20:50, 22:45 ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ EUROPA CINEMAS Λεωφόρος Αλεξάνδρας και Πατησίων 77-79, σταθμός ΗΣΑΠ «Βικτώρια», 2108219298Δεν κρατιέμαι 18:20, 20:30, 22:40 ΑΝΟΙΞΗ ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ 2+1 Αγωνιστών στρατοπέδου 49, Χαϊδάρι, 2105813470-2105813450 Αίθουσα 1 Ο έρωτας της βασίλισσας 17:30, 20:00, 22:30 Αίθουσα 2 ART CINEMA Το μεγάλο ταξίδι της Ζαράφα (μεταγλ.) 17:00 Ακάλυπτος 18:30, 20:30, 22:30 ΑΣΤΕΡΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ Ασκληπιού 4, Νέα Ιωνία, 2102712640-2155302920, Οι Άθλιοι18:30 Zero Dark Thirty 21:30 ΑΣΤΥ Κοραή 4, Αθήνα, 2103221925, Ανεμος ψυχής18:15, 20:15, 22:15 ΑΤΛΑΝΤΙΣ 3D DIGITAL Λεωφόρος Βουλιαγμένης 245, Πλατεία Καλογήρων, Δάφνη, 2109711511 Αίθουσα 1 Δεν κρατιέμαι 18:00, 20:15, 22:30 Αίθουσα 2 Αν... 17:45, 20:00, 22:15 ΑΤΤΑΛΟΣ Κοτιαίου & Ελευθερίου Βενιζέλου Νέα Σμύρνη, 2109331280 Μαθήματα ζωής 18:30, 20:30, 22:30 ΒΑΡΚΙΖΑ Θάσου 22, 2108973926 Αίθουσα 1 3D Digital Ακάλυπτος 18:40, 20:40, 22:30 Αίθουσα 2 Οζ: μέγας και παντοδύναμος 18:30 3D Λίνκολν 21:00 CINE CAPITOL Ιουλιανού & 3ης Σεπτεμβρίου, 3ος όροφος του εμπορικού κέντρου Capitol Mall. Σταθμός ηλεκτρικού ΒΙΚΤΩΡΙΑ, 2108210542, No21:30 Οζ: μέγας και παντοδύναμος 19:00 3D CINERAMA Αγίας Κυριακής 30, Παλαιό Φάληρο, 2109403593-2109403595, Λίνκολν 19:45, 22:15 Μετά τη Λουτσία 18:00 VILLAGE 15 CINEMAS @ THE MALL Ανδρέα Παπανδρέου 35 (παράπλευρος Αττική οδού) θέση ψαλίδι, Μαρούσι, Τηλ. 14 848 (Γραμμή παραπόνων 214 214 7062), www.villagecinemas.gr Αίθουσα 1 Ξενοδοχείο για τέρατα (μεταγλ.) 16:30, 18:30 Οδηγός αισιοδοξίας 20:45, 23:15 Αίθουσα 2 Ακάλυπτος 20:00, 22:15, 00:30 Tad, ο χαμένος εξερευνητής (μεταγλ.) 16:00 3D, 18:00 3D Αίθουσα 3 Επιχείρηση: Argo 20:10, 22:40 Η αγάπη έρχεται στο τέλος 16:00, 18:00 Αίθουσα 4 Ακάλυπτος 16:30, 18:45, 21:00, 23:15 Αίθουσα 5 - Cinema Europa, Heineken Passion 17:50, 20:00, 22:10, 00:20 Αίθουσα 6 - Cinema Europa Οζ: μέγας και παντοδύναμος 21:30 Περιπολία 19:00 Ο Ολυμπος έπεσε 16:20 Αίθουσα 7 - max screen Cosmote Barbie: Η μπαλαρίνα με τις μαγικές πουέντ (μεταγλ.)16:40 Ο Ολυμπος έπεσε 18:40, 21:20, 00:10 Αίθουσα 8 - Lays Tad, ο χαμένος εξερευνητής (μεταγλ.) 17:10 Απαγωγή 19:10, 21:10, 23:10 Αίθουσα 9 Παρενέργειες 17:30, 19:45, 22:00, 00:15 Αίθουσα
ΕΠΙΛΟΓΕΣ «ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΖΩΗΣ» του Τόνι Κέι. Ένας αναπληρωτής καθηγητής σε μια από τις πιο ζόρικες περιοχές της Νέας Υόρκης αγωνίζεται όχι μόνο να εμπνεύσει το στοιχειώδες ενδιαφέρον των μαθητών του στην τάξη αλλά και στο προσωπικό επίπεδο, να αντιμετωπίσει τα υπαρξιακά του αδιέξοδα... (Άτταλος, Ιντεάλ). «ΝΕΟΝΑΖΙ: ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ» του Στέλιου Κούλογλου. Με αφετηρία την πρόσφατη άνοδο της Χρυσής Αυγής, ο Στέλιος Κούλογλου διερευνά τη μνήμη, τη λήθη και την ιστορική αλήθεια στη σύγχρονη Ελλάδα, εστιάζει στα εγκλήματα των ναζί κατακτητών στα Καλάβρυτα, το Δίστομο και τον Χορτιάτη, με συγκλονιστικές μαρτυρίες επιζώντων από τις σφαγές και άγνωστο αρχειακό υλικό (Ααβόρα). «ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ» της Κέιτ Σόρτλαντ. Η Αυστραλέζα Κέιτ Σόρτλαντ μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη μια νουβέλα της Ρέιτσελ Σάιφερτ, που τοποθετείται στη Γερμανία του 1945, με την έφηβη Λορ να μένει μόνη με τα μικρότερα αδέρφια 10 Passion19:00, 21:10, 23:20 Αίθουσα 11 Οζ: μέγας και παντοδύναμος 15:15, 18:00, 20:45, 23:30 Αίθουσα 12 Δεν κρατιέμαι 18:10, 20:10, 22:10, 00:10 Αίθουσα 13 - Gold Class Passion19:00, 21:10, 23:20 Αίθουσα 14 - Gold Class Δεν κρατιέμαι20:10, 22:10 VILLAGE 5 CINEMAS PAGRATI Υμηττού 110 & Χρεμωνίδου, Εμπορικό κέντρο Millennium, Παγκράτι, 210 7566240 - 14 848 (Γραμμή παραπόνων 214 214 7062), www.villagecinemas.gr Αίθουσα 1 Ακάλυπτος 17:00, 19:00, 21:10, 23:15 Αίθουσα 2 Οζ: μέγας και παντοδύναμος 18:40, 21:20, 00:00 Αίθουσα 3 - Cosmote Επιχείρηση: Argo 22:00 Περιπολία 00:30 Passion 17:45, 19:50 Αίθουσα 4 Παρενέργειες 20:00 Tad, ο χαμένος εξερευνητής (μεταγλ.) 18:00 Passion 22:15, 00:20 Αίθουσα 5 Ο Ολυμπος έπεσε 19:10, 21:40, 00:10 Tad, ο χαμένος εξερευνητής (μεταγλ.)17:00 3D VILLAGE 9 CINEMAS @ FALIRO Παλαιά Λεωφόρος Ποσειδώνος 1 & Μωραϊτινη 3 Δέλτα Παλαιού Φαλήρου, Τηλ.: 14 848 (Γραμμή παραπόνων 214 214 7062), www.villagecinemas.gr Αίθουσα 1 Tad, ο χαμένος εξερευνητής (μεταγλ.)17:30 Ακάλυπτος 19:30, 21:30, 23:30 Αίθουσα 2 Δεν κρατιέμαι 18:10, 20:20, 22:30, 00:40 Αίθουσα 3 Ραλφ, η επόμενη πίστα (μεταγλ.)17:50 Ακάλυπτος 20:00, 22:10 Περιπολία 00:10 Αίθουσα 4 Ξενοδοχείο για τέρατα (μεταγλ.) 17:20 Παρενέργειες 19:30, 21:45, 00:00 Αίθουσα 5 Οζ: μέγας και παντοδύναμος 18:50, 21:30, 00:10 Αίθουσα 6 Passion18:00, 20:10, 22:20, 00:30 Αίθουσα 7-VMAX Cosmote Ο Ολυμπος έπεσε 17:00, 19:30, 22:00, 00:30 Αίθουσα 8 - Gold Class Δεν κρατιέμαι 19:20, 21:30, 23:40 Αίθουσα 9 - Gold Class Passion 20:00, 22:10 VILLAGE CINEMAS ATHENS METRO MALL ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Λεωφόρος Βουλιαγμένης 276, Άγιος Δημήτριος, 210 6104100 - 14 848 (Γραμμή παραπόνων 214 214 7062), www.villagecinemas.gr Αίθουσα 1 - Coca Cola Tad, ο χαμένος εξερευνητής (μεταγλ.) 17:00 3D Ακάλυπτος 19:00, 21:10, 23:20 Αίθουσα 2 - Cosmote Ραλφ, η επόμενη πίστα (μεταγλ.) 16:40 Ο Ολυμπος έπεσε 18:50, 21:20, 23:50 Αίθουσα 3 Ξενοδοχείο για τέρατα (μεταγλ.) 17:30 Passion 19:30, 21:40, 00:00 Αίθουσα 4 Οζ: μέγας και παντοδύναμος 16:50, 19:45, 22:30 Αίθουσα 5 Tad, ο χαμένος εξερευνητής (μεταγλ.)16:00, 18:00 Ακάλυπτος 20:00, 22:10 Περιπολία 00:20 VILLAGE SHOPPING AND MORE Θηβών 228 & Παρνασσού, Άγιος Ιωάννης Ρέντης, 210 4215100 - 14 848 (Γραμμή παραπόνων 214 214 7062), www.villagecinemas.gr Αίθουσα 1 - Comfort Passion 19:50, 22:00 Αίθουσα 2 - Comfort Ο Ολυμπος έπεσε 19:30, 22:00, 00:30 Αίθουσα 3 Οδηγός αισιοδοξίας 17:45, 20:15, 22:45 Αίθουσα 4 Ο Ολυμπος έπεσε 19:30, 22:00, 00:30 Tad, ο χαμένος εξε-
«Μαθήματα Ζωής» του Τόνι Κέι
της, όταν οι ναζί γονείς της φυλακίζονται. Το 1939 ο πατέρας τους ήταν ήρωας, το 1945 που ξεκινά η ταινία, είναι εγκληματίας. Όπως είχε πει ο Χίτλερ, «Οι αδύναμοι πρέπει να απομακρυνθούν. Θέλω δυνατούς νέους και νέες που μπορούν να αντέξουν τον πόνο». Και η Λορ θεωρεί καθήκον της να κουβαλήσει την ήττα και τον πόνο... (Αβάνα) «ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΜΑΗ» του Ολιβιέ Ασαγιάς. Η γενιά που μεγαλώνει ρευνητής (μεταγλ.) 17:30 3D Αίθουσα 5 Η αγάπη έρχεται στο τέλος 18:00, 20:20, 22:30 Αίθουσα 6 Δεν κρατιέμαι 17:50, 19:50, 21:50, 23:50 Αίθουσα 7 Tad, ο χαμένος εξερευνητής (μεταγλ.) 17:10, 19:10 Απαγωγή 21:20, 23:40 Αίθουσα 8 Barbie: Η μπαλαρίνα με τις μαγικές πουέντ (μεταγλ.)17:15 Ακάλυπτος 19:00, 21:15, 23:30 Αίθουσα 9 Passion17:40, 19:50, 22:00, 00:20 Αίθουσα 10 - Cosmote Ραλφ, η επόμενη πίστα (μεταγλ.) 17:30 Ακάλυπτος 19:45, 22:10, 00:20 Αίθουσα 11 Passion18:50, 21:00, 23:10 Αίθουσα 12 Περιπολία18:10, 20:30, 22:50 Αίθουσα 13 Ακάλυπτος 18:15, 20:30, 22:45 Αίθουσα 14 Σάμμυ 2 (μεταγλ.) 17:20 Παρενέργειες 19:20, 21:40, 00:00 Αίθουσα 15 Οζ: μέγας και παντοδύναμος 18:45, 21:30, 00:10 Αίθουσα 16 Ομορφα πλάσματα 17:50, 20:45 Περιπολία 23:30 Αίθουσα 17 Επιχείρηση: Argo 18:20, 20:50, 23:20 Αίθουσα 18 Ξενοδοχείο για τέρατα (μεταγλ.)17:30 Πολύ σκληρός για να πεθάνει σήμερα 19:30, 21:45, 00:00 Αίθουσα 19 Οζ: μέγας και παντοδύναμος 17:10, 20:00, 22:50 Αίθουσα 20 Ο Ολυμπος έπεσε 18:15, 20:45, 23:15 ΓΑΛΑΞΙΑΣ 3D DIGITAL Μεσογείων 6, Αμπελόκηποι, 2107773319-2107700491 Αίθουσα 1 Ο Ολυμπος έπεσε 18:40, 20:40, 22:40 Αίθουσα 2 Ακάλυπτος 18:20, 20:20, 22:20 GAZARTE Βουτάδων 34, Γκάζι, 21034522772103460347, www.gazarte.gr, Η επίθεση 18:15, 20:15, 22:15 Μπιγκ Χιτ 00:15 ΓΛΥΦΑΔΑ ODEON Ζέππου 14 & Ξενοφώντος 31, Γλυφάδα, 2109650318, www.odeon.gr, www: i-ticket.gr Αίθουσα 1 Δεν κρατιέμαι 18:50, 21:00, 23:10 Αίθουσα 2 Ο Ολυμπος έπεσε 20:00, 22:40 ΔΑΝΑΟΣ Λεωφόρος Κηφισίας 109 & Πανόρμου, Αμπελόκηποι, 2106922655, www.danaoscinema.gr Αίθουσα 1 Δεν κρατιέμαι 18:30, 20:30, 22:30 Αίθουσα 2 Δεν κρατιέμαι 17:30, 19:30, 21:30 ΔΙΑΝΑ Περικλέους 14,Μαρούσι, 2108028587, Το κεφάλαιο 17:50 Ο έρωτας της βασίλισσας 20:00 Πειρατεία στον ωκεανό 22:30 ΕΛΛΗ Ακαδημίας 64, Αθήνα, 2103632789, Το πρόσωπο της ομίχλης 17:30, 20:00, 22:30 ΕΜΠΑΣΣΥ NOVA ODEON Πατριάρχου Ιωακείμ 5 και Ηροδότου, Κολωνάκι, Αθήνα, 2107215944, www.i-ticket.gr, Δεν κρατιέμαι 18:30, 20:50, 23:10 ΙΛΙΟΝ Τροίας 34 & Πατησίων 113, 2108810602-6955466939, Τα μυθικά πλάσματα του Νότου 22:30 Ο έρωτας της βασίλισσας 18:10 Χαμένος Παράδεισος 20:30 ΙΝΤΕΑΛ Πανεπιστημίου 46, Αθήνα, 2103826720, Μαθήματα ζωής 18:00, 20:10, 22:20 ΚΗΦΙΣΙΑ CINEMAX CYTA Λεωφόρος Κηφισίας 245, (Ζηρίνειο), Κηφισιά, 21062335672106232808, cinemax1@otenet.gr,
μετά τον Μάη του ‘68, στις αρχές της δεκαετίας του ‘70, με ένα ποιητικό κινηματογραφικό ύφος που τιθασεύει τον ρεαλισμό των επιμέρους σκηνών και θυμίζει το ευρωπαϊκό σινεμά των σπουδαίων δημιουργών. Ερωτες, πολιτικός εξτρεμισμός, άφθονη μουσική, ταξίδι «ενηλικίωσης» στην Ιταλία, προσωπικά αδιέξοδα, ματαίωση και απώλειες, με το κέντρο βάρους στο φίλτρο του χρόνου... (Νιρβάνα, Ταινιοθήκη της Ελλάδος). www.cinemax.gr Αίθουσα 1 Passion18:45, 20:45, 22:45 Αίθουσα 2 Οδηγός αισιοδοξίας 20:00, 22:30 Σαββατοκύριακο στο Hyde park 18:00 ΚΗΦΙΣΙΑ CINEMAX CLASS CYTA Δροσίνη 6 (απέναντι από Βάρσο), Κηφισιά, 2106231601-2106231933, cinemax1@otenet.gr, www.cinemax.gr, Δεν κρατιέμαι 18:30, 20:30, 22:30 ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ FILMCENTER Λεωφόρος Συγγρού 106, 2109215305, Ο Ρόμπερτ Μίτσαμ είναι νεκρός 19:00, 20:45, 22:30 ΝΑΝΑ CINEMAX CYTA Λεωφόρος Βουλιαγμένης 179 Δάφνη, (στάση ΜΕΤΡΟ Αγ. Ιωάννης), 2109703158-2109706865, cinemax1@otenet.gr, www.cinemax.gr Αίθουσα 1 Django, ο Τιμωρός 22:30 Η ζωή του Πι 17:45 Επιχείρηση: Argo 20:15 Αίθουσα 2 Ακάλυπτος 18:00, 20:00, 22:00 Αίθουσα 3 Οζ: μέγας και παντοδύναμος 18:00, 20:45 Περιπολία 23:20 Αίθουσα 4 Ο Ολυμπος έπεσε 18:30, 20:30, 22:45 Αίθουσα 5 Passion 19:00, 21:15, 23:30 Αίθουσα 6 Οι Άθλιοι 18:45 Παρενέργειες 21:45 ΝΙΡΒΑΝΑ CINEMAX CYTA Λεωφόρος Αλεξάνδρας 192, Αμπελόκηποι, 21064693982106445221, cinemax1@otenet.gr, www.cinemax.gr, Μετά το Μάη 17:40, 20:10, 22:30 ODEON KΟSMOPOLIS ΜΑΡΟΥΣΙ Λεωφόρος Κηφισίας 73 & Πουρνάρα (Κόμβος Αττικής οδού), 8011160000 - 2106786000, www.odeon.gr, www.i-ticket.gr Αίθουσα 1 Σαββατοκύριακο στο Hyde park 18:10, 20:10, 22:20 Αίθουσα 2 Passion 18:40, 21:10, 23:20 Αίθουσα 3 Η αγάπη έρχεται στο τέλος 18:10 Παρενέργειες 20:10, 22:40 Αίθουσα 4 Οδηγός αισιοδοξίας 17:30, 20:20, 22:50 Αίθουσα 5 The Paperboy 22:50 Ομορφα πλάσματα 20:20 Tad, ο χαμένος εξερευνητής (μεταγλ.) 18:20 3D Αίθουσα 6 Tad, ο χαμένος εξερευνητής (μεταγλ.)17:10 Απαγωγή 19:10, 21:20, 23:30 Αίθουσα 7 Ακάλυπτος19:20, 21:30, 23:40 Αίθουσα 8 Vodafone Ακάλυπτος 17:50, 20:00 Ο Ολυμπος έπεσε 22:10 Αίθουσα 9 Ο Ολυμπος έπεσε 18:00, 20:30, 23:00 Αίθουσα 10 Λίνκολν 17:40 Δεν κρατιέμαι 21:00, 23:10 Αίθουσα 11 Δεν κρατιέμαι 17:00, 19:00, 21:00, 23:10 Αίθουσα 12 Οζ: μέγας και παντοδύναμος19:50, 22:30 ODEON ΟΠΕΡΑ Ακαδημίας 57, Αθήνα, 2103622683, www.odeon.gr , www.i-ticket.gr Αίθουσα 1 Δεν κρατιέμαι 17:20, 19:40, 22:00 Αίθουσα 2 Οδηγός αισιοδοξίας 22:30 Σαββατοκύριακο στο Hyde park 18:00, 20:15 ΟDEON STARCITY Λεωφόρος Συγγρού 111 & Λεοντίου, Νέος Κόσμος, 2106786000, www.odeon.gr, www.i-ticket.gr Αίθουσα 1 Tad, ο χαμένος εξερευνητής (μεταγλ.)18:10 Δεν κρατιέμαι 21:00, 23:10 Αίθουσα 2 Δεν κρατιέμαι 17:00, 19:00, 21:00, 23:10 Αίθου-
σα 3 Η αγάπη έρχεται στο τέλος 17:30 Παρενέργειες 19:50, 22:00 Αίθουσα 4 Οζ: μέγας και παντοδύναμος 20:00, 22:50 Αίθουσα 5 Passion 17:50, 20:10, 22:20 Αίθουσα 6 Ο Ολυμπος έπεσε 18:00, 20:30, 23:00 Αίθουσα 7 - Vodafone Tad, ο χαμένος εξερευνητής (μεταγλ.) 17:10 3D Απαγωγή 19:10, 21:20, 23:30 Αίθουσα 8 Σαββατοκύριακο στο Hyde park 18:20, 20:20, 22:30 Αίθουσα 9 Οδηγός αισιοδοξίας 17:40, 20:10, 22:40 Αίθουσα 10 Ακάλυπτος 18:50, 21:10, 23:20 ΟΣΚΑΡ Αχαρνών 330, Κάτω Πατήσια, 2102281563, Ακάλυπτος 18:00, 20:00, 22:00 ΠΑΛΑΣ Υμηττού 109, Παγκράτι, 2107511868, Σμύρνη: Καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης 1900-1922 18:30 Αμλετ 20:10 No 22:30 ΠΤΙ ΠΑΛΑΙ Ριζάρη 24, Παγκράτι, 2107291800-2107243707, Η επίθεση 18:30, 20:30, 22:30 ΣΙΝΕ ΧΟΛΑΡΓΟΣ (πρώην ΑΛΟΜΑ) Μεσογείων 232 & Βεντούρη, Χολαργός, 2106525122, Το πρόσωπο της ομίχλης 17:40, 20:10, 22:40 ΣΟΦΙΑ Ευσταθιάδου 2, Πλατεία Αγίας Τριάδος, Αργυρούπολη, 2109927447-2109917094, No18:15, 20:15, 22:30 STER CINEMAS Λεωφ. Δημοκρατίας 67α, εμπορικό κέντρο ESCAPE, Ιλιον, 801 801 7837 -210 8092690, www.stercinemas.gr Αίθουσα 1 Tad, ο χαμένος εξερευνητής (μεταγλ.)16:10 Ο Ολυμπος έπεσε 18:00, 20:00, 22:00, 00:00 Αίθουσα 2 Ακάλυπτος 19:00 Ο Ολυμπος έπεσε 21:00, 23:00 Barbie: Η μπαλαρίνα με τις μαγικές πουέντ (μεταγλ.)16:00, 17:30 Αίθουσα 3 Δεν κρατιέμαι 16:50, 18:40, 20:30, 22:20 Αίθουσα 4 Passion17:00, 19:10, 21:15, 23:20 Αίθουσα 5 Οζ : μέγας και παντοδύναμος 17:00 Ακάλυπτος 19:30, 21:30, 23:30 Αίθουσα 6 Ξενοδοχείο για τέρατα (μεταγλ.) 16:20 Ακάλυπτος 18:20, 20:20, 22:30 Αίθουσα 7 Zero Dark Thirty 22:10 Περιπολία 18:00, 20:10 ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΛΑΪΣ Ιερά Οδός 48 & Μεγάλου Αλεξάνδρου 134-136, 2103609695-2103612046, contact@tainiothiki.gr, www.tainiothiki.grΑίθουσα 1 Μετά το Μάη 17:30, 19:45, 22:00 Αίθουσα 2 Σκηνοθετώντας την Κόλαση 18:30, 22:15 Singapore sling 20:00 ΤΙΤΑΝΙΑ CINEMAX Πανεπιστημίου & Θεμιστοκλέους 5, Αθήνα, 2103811147, cinemax1@otenet.gr, www.cinemax.gr, Ο Τσάβεζ, η Βενεζουέλα και η νέα λατινική Αμερική 21:45 Ερνστ Τέλμαν-Ο γιος της τάξης του 17:00, 19:30 Μουσική επανάσταση 22:45 ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ 3D DIGITAL Λεωφόρος Ηρακλείου 386, Νέο Ηράκλειο, 21028268732102825607, www.triaasteria.gr Αίθουσα 1 Ακάλυπτος18:30, 20:30, 22:40 Αίθουσα 2 Passion18:00, 20:15, 22:30 ΤΡΙΑΝΟΝ FILMCENTER Κοδριγκτώνος 21 & Πατησίων 101, 21082227022108215469, Κλειστό ΦΟΙΒΟΣ Εθνικής Αντιστάσεως 1, Περιστέρι, 2105711105 Ακάλυπτος 18:10, 20:20, 22:30 ΠΡΟΑΣΤΙΩΝ ΑΛΙΚΗ ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΝΕΑΣ ΜΑΚΡΗΣ Λεωφόρος Μαραθώνος 196, 22940-69871, kedmarahon@yahoo.gr, Zero Dark Thirty 21:00 ΑΡΤΕΜΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ Γιαννάκη 2, Μαρκόπουλο, 2299023924, Επιχείρηση: Argo 19:00, 21:15 ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΑΓ. ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΟΝΑΡ (ΠΡΩΗΝ ΜΑΡΙΑ ΕΛΕΝΑ) Αγίας Παρασκευής 40, Ανάκασα - Αγ. Ανάργυροι, 2102690317, Οι Άθλιοι 18:40, 21:30 ΜΑΓΙΑ Αβάντων 83 & Ιατρίδου, Χαλκίδα, 22210-25625, www.odeon.gr, www.i-ticket.gr Ο Ολυμπος έπεσε 18:10, 20:20, 22:30 ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΟΝΕΙΡΟ Πειραιώς & Χρυσοστόμου Σμύρνης 84 (απέναντι από FACTORY OUTLET), 2104830330, Zero Dark Thirty 21:00 ΣΙΝΕ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ Αγίου Γεωργίου & Ζάππα 4, Κορυδαλλός, 2104960955, Λίνκολν 20:00, 22:30 ΣΙΝΕΑΚ ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ Πλατεία Δημαρχείου, 2104225653 Ακάλυπτος18:10, 20:15, 22:2
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
57
ΣΚΑΚΙ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΟΣΜΑΣ ΚΕΦΑΛΟΣ kosmaskefalos@gmail.com
ΚΑΡΛΣΕΝ ΚΑΙ ΑΡΟΝΙΑΝ ΞΕΧΩΡΙΖΟΥΝ ΣΤΟ ΤΟΥΡΝΟΥΑ ΤΩΝ ΔΙΕΚΔΙΚΗΤΩΝ
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ o Με ισοβαθμία 8 παικτών και νικητή (μετά την άρση) τον Κροάτη Κόζουλ (7 βαθμοί σε 9 αγώνες) ολοκληρώθηκε στα Σκόπια το «Karpos Open 2013». Οι αδελφοί Δ. Μαστροβασίλης και Θ. Μαστροβασίλης τερμάτισαν στην 26η και 27η θέση αντιστοίχως με 6 βαθμούς. Ο Α. Χατζημανώλης συγκέντρωσε 5 βαθμούς, οι Αχ. Σπυρλιάδης, Μ. Μανελίδου, Ι. Μηνάς, Ευ. Ιωαννίδης από 4,5 οι Α. Σανδαλάκης, Κ. Νικολαΐδης από 4, ο Κ. Σοϊλεμετζίδης 3,5 και η Π. Αντωνιάδου 2,5 βαθμούς. o Διήμερο Σκακιστικών Εκδηλώσεων από τον ΟΠΑ Φιλοθέης στις 24 και 25 Μαρτίου. Την Κυριακή θα οργανωθούν τρία τουρνουά ράπιντ και τη Δευτέρα θα πραγματοποιηθεί διάλεξη του διεθνούς μετρ Κ. Μουτούση. Διεύθυνση: Κηφισίας 312 και Β. Γεωγίου Β΄, Σίδερα Χαλανδρίου, τηλ. 6974262106 (Β. Γιορντός), e-mail: skakiopaf@gmail.com o Νέα τουρνουά διοργανώνει ο ΑΣΟΠ Δίας (Κρήτης 1, Πλατεία Πετρουπόλεως, τηλ 210-5052191). Το «Master Division» αρχίζει στις 27 Μαρτίου και θα διεξάγεται κάθε Τετάρτη. Το τουρνουά ράπιντ «Queen Chess Day» αφορά σκακίστριες και θα διεξαχθεί στις 31 Μαρτίου. Πληροφορίες: Α. Παυλής, τηλ. 6987343215, email: tnpavlis@gmail.com. o Το 7ο τουρνουά ράπιντ με διεθνή αξιολόγηση, το οποίο οργανώνουν ο Πανελλήνιος και ο Κότινος, θα διεξαχθεί την Παρασκευή 29 Μαρτίου, στο εντευκτήριο της οδού Μαυροματαίων 26, κοντά στο Πεδίον του Άρεως. Πληροφορίες από τη διαιτήτρια Μ. Παγκαλή (τηλ. 6956021779) ή μέσω e-mail: krokeatis@yahoo.gr o Νέες διοργανώσεις από τον Σ.Ο. Νέας Φιλαδέλφειας (Τρωάδος και Μανδηλαρά. Πλ. Κολοκοτρώνη). Το «5ο Εαρινό Τουρνουά» αρχίζει την 1η Απριλίου και θα διεξάγεται κάθε Δευτέρα. Το τουρνουά «Άνοιξη 2013» αρχίζει στις 4 Απριλίου και θα διεξάγεται κάθε Πέμπτη. Δηλώσεις συμμετοχής στον Οδ. Βαζελάκη, τηλ. 6936877326, e-mail: odvazelakis@gmail.com.
Διαυγή τα φαβορί στο ομιχλώδες Λονδίνο Με ισοπαλίες στην έναρξη και με αυξανόμενη ένταση συνεχίζεται στο Λονδίνο το Τουρνουά των Διεκδικητών. Οι 4 πρώτοι γύροι, από τους συνολικά 14, ήταν αρκετοί για να ξεχωρίσουν τα φαβορί. Μετά από δύο άχρωμες ισοπαλίες, ο νεαρός Νορβηγός Μάγκνους Κάρλσεν (2872), πρώτος σε βαθμό αξιολόγησης στον κόσμο, «πήρε μπρος» και άρχισε να κάνει αυτό που ξέρει τόσο καλά: να κερδίζει τους αδύναμους κρίκους. Ο Μάγκνους εκπέμπει αποφασιστικότητα και μια ήρεμη σιγουριά, που αντανακλάται και στη συγκρατημένη υπεροψία του, και δεν έχει αφήσει μέχρι στιγμής κανένα λόγο να αμφισβητηθεί η υπεροχή του. Στον 4ο γύρο έπιασε στην κορυφή τον Αρμένιο Λεβόν Αρονιάν (2809), που, σε διαμετρική αντίθεση, είναι πάντα πρόσχαρος, προσιτός και προσγειωμένος. Ενώ ο Κάρλσεν περνά τον χρόνο του κλεισμένος στο δωμάτιό του, εξερευνώντας ένα νέο παιχνίδι στη σκακιέρα που ο ίδιος εφήυρε, ο Αρονιάν απολαμβάνει στο έπακρο την πολιτιστική ζωή του Λονδίνου. Μια ενδιαφέρουσα μάχη χαρακτήρων είναι σε εξέλιξη! Μια ανάσα παραπίσω βρίσκεται ο ανανεωμένος Πέτερ Σβίντλερ (Ρωσία, 2747). Εμφανώς αδυνατισμένος και σε καλή φυσική κατάσταση, πολύ καλά προετοιμασμένος και σίγουρος για τον εαυτό του, μοιάζει ως ο μόνος που μπορεί να απειλήσει τους πρωτοπόρους. Δεδομένου του αστείρευτου ταλέντου του, κανείς δεν μπορεί να τον ξεγράψει από τη διεκδίκηση της πρώτης θέσης, ειδικά αφού μοιάζει να βρίσκεται σε φόρμα και παίζει με αυτοπεποίθηση. Αυτό το τελευταίο χαρακτηριστι-
κό λείπει προς το παρόν από τις παρτίδες του πρώην παγκόσμιου πρωταθλητή του Βλαντίμιρ Κράμνικ (Ρωσία, 2810), που ναι μεν παρουσιάζεται σταθερός όπως πάντα, δεν έχει όμως κατορθώσει να κερδίσει ακόμη παρτίδα και θα δυσκολευτεί να πετύχει σκορ αρκετά υψηλό ώστε να ξεπεράσει τους πρωτοπόρους. Οι υπόλοιποι συμμετέχοντες δεν μοιάζουν ικανοί να προβάλουν αξιώσεις. Οι Αλεξάντερ Γκριστσούκ (Ρωσία, 2764) και Τέιμουρ Ρατζάμποβ (Αζερμπαϊτζάν, 2793) δεν έχουν δείξει κάτι ιδιαίτερο και πιθανότατα θα τερματίσουν περίπου στη μέση της βαθμολογίας, εκτός αν στη συνέχεια του τουρνουά ξεδιπλώσουν αρετές που μέχρι στιγμής φαίνονται να απουσιάζουν από το παιχνίδι τους. Οι δύο μεγαλύτεροι σε ηλικία, οι Βασίλι Ιβαντσούκ (Ουκρανία, 2757) και Μπόρις Γκέλφαντ (Ισραήλ, 2740), προσπαθούν να ξεπεράσουν το άσχημο ξεκίνημά τους (δύο ήττες), αλλά δεν θα είναι εύκολο: ο Γκέλφαντ δείχνει να είναι εντελώς εκτός φόρμας, παίζοντας μάλλον άσχημα μέχρι τώρα, ενώ ο Ιβαντσούκ παρουσιάζει ένα αλλοπρόσαλλο πρόσωπο, επιλέγοντας σπάνια ανοίγματα, παίζοντας ανορθόδοξο σκάκι και φτάνοντας διαρκώς σε μεγάλη πίεση χρόνου - η συνταγή αυτή σίγουρα δεν οδηγεί στην επιτυχία, ειδικά ενάντια σε τόσο ισχυρούς αντιπάλους...
Η πρώτη νίκη Ύστερα από τις ισοπαλίες στην έναρξη του τουρνουά, η πρώτη νίκη σημειώθηκε στον δεύτερο γύρο: Αρονιάν (2809) - Γκέλφαντ (2740) [A04] 1.Ιζ3 γ5 2.γ4 Ιγ6 3.Ιγ3 η6 4.ε3 Ιζ6 5.δ4 γxδ4 6.εxδ4 δ5 7.γxδ5 Ιxδ5 8.Ββ3 Ιxγ3 9.Αγ4 Ιδ5 10.Αxδ5 ε6 11.Αxγ6+ βxγ6 12.0-0 Αε7 13.Αε3 Βδ5 14.Πζγ1 Βxβ3 15.αxβ3 Αβ7 16.Ιε5 0-0 17.Πα4 Πζδ8 18.Ιγ4 Αζ6 19.Ια5 Πδ7 20.Πβ4 Αα6 21.Ιxγ6 Πβ7 22.θ3 Ρη7 23.Πxβ7 Αxβ7 24.Ιε5 Αδ8 25.β4 (θέλοντας να προκαλέσει την επόμενη κίνηση του μαύρου) 25…Πγ8 Τώρα (διάγραμμα), τα λευκά έχουν απλό συνδυασμό νίκης:
Απόψε Κάρλσεν - Αρονιάν Τα δύο φαβορί θα βρεθούν σήμερα απέναντι, στο ντέρμπι του 8ου γύρου (1ος επαναληπτικός, Κυριακή 24.3, ώρα 16.00, http://london2013.fide.com/). Όλα τα ματς:
Εύκολα μπορεί να προβλέψει κάποιος το σκορ, κοιτάζοντας τον εύχαρι Αρονιάν και τον δύσθυμο Γκέλφαντ, λίγα λεπτά πριν από την έναρξη της παρτίδας τους…
26.Αθ6+! Ρη8 [26…Ρζ6 27.Αη5+] 27.Πxγ8 Αxγ8 28.Ιγ6 Αζ6 29.β5! Αδ7 30.η4 η5 31.θ4 ηxθ4 32.η5 Αxγ6 33.βxγ6 Αδ8 34.Ρη2 Αγ7 35.Ρθ3 1-0
ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ
SU DO KU 1
2
4
6
3
7
5
8
9
4
5
7
3
8
9
2
6
1
4
7
9
6
8
5
4
1
3
2
7
3
1
6
4
2
9
7
5
8
4
9
5
7
6
8
1
3
2
2
8
7
1
5
3
4
9
6
7
8
5
2
3
7
6
9
4
1
6
6
4
9
2
1
5
8
7
3
7
3
1
9
8
4
2
6
5
8
5
6 9
5
9 Mέτριας δυσκολίας
3
7
8
9
2
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ι. ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ. 1. Πόλη της Ισπανίας 2. Επαναφέρω υπόθεση σε δικαστήριο 3. Άλλη λέξη για το όνειρο 4. α) Νοσοκομείο της Αθήνας με φημισμένη ορθοπεδική κλινική β) Δίκαιη μοιρασιά 5. Μάρκα ιωδιούχου αλατιού 6. Παλιά ονομασία αθηναϊκού συνοικισμού 7. Μέρος του χεριού 8. α) Άφωνη φάπα β) Όμοια γράμματα για προπολεμικούς δημόσιους υπαλλήλους 9. Ναός αφιερωμένος σε αρχαία θεά
6
4
7
2 8
6
5
3
1
5
4
6 3
4
3
5 8
1
3
1
1
2
2
8 9
5 4
Η ΛΥΣΗ. ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ: 1. ΣΑΛΑΜΑΝΚΑ 2. ΕΠΑΝΑΓΩ 3. ΕΝΥΠΝΙΟ 4. ΚΑΤ, ΙΣΗ 5. ΚΑΛΑΣ 6. ΠΟΔΑΡΑΔΕΣ 7. ΒΡΑΧΙΟΝΑΣ, 8. ΦΠ, ΙΝ, ΤΤΤ 9. ΗΡΑΙΟ ΚΑΘΕΤΑ: 1. ΣΩΕΣ, ΠΒΦ 2. ΚΟΡΠΗ 3. ΛΕΥΚΑΔΑ 4. ΑΠΠΑΛΑΧΙΑ 5. ΜΑΝΤΑΡΙΝΙ 6. ΑΝΙ, ΣΑΟ 7. ΝΑΟΙ, ΔΝΤ 8. ΚΓ, ΣΤΕΑΤΑ 9. ΑΩΡΗ, ΣΣΤ
1
Η λύση του χθεσινού προβλήματος
Κάρλσεν - Αρονιάν, Ρατζάμποφ - Γκέλφαντ, Γκριτσούκ - Ιβαντσούκ, Κράμνικ - Σβίντλερ. Οι αγώνες ολοκληρώνονται την 1η Απριλίου και ο τελικός νικητής θα αναμετρηθεί για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα με τον σημερινό κάτοχο του τίτλου, τον Ινδό Βισβανάθαν Ανάντ (2784). Ο Σωτήρης Λογοθέτης, ο οποίος μας έστειλε πλήθος στοιχείων για το σημερινό δημοσίευμα, τροφοδοτεί με καθημερινές ανταποκρίσεις το http://www.skakistiko.com/. Αξίζει να τις απολαύσετε!
ΚΑΘΕΤΑ. 1. α) Τυχερές ενός ατυχήματος, β) Χειλικά σύμφωνα 2. Μάρκα μεταλλικού νερού 3. Νησί που εκλέγει έναν βουλευτή 4. Οροσειρά των ΗΠΑ 5. Ανήκει στα εσπεριδοειδή 6. α) Μισό γεράνι β) Συνθετικό βραζιλιάνικης μεγαλούπολης 7. α) Τόποι λατρείας θεού β) Το επισκέφθηκε φέτος ο Τσίπρας (αρχικά) 8. α) 23 β) Αρχαία ξίγκια 9. α) Ανώριμη β) Επιβάλλει σιωπή
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
58 ΤΑ ΔΙΕΘΝΗ ΜΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΤΙΔΗ TΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΓΑΛΟΥΠΗ
Ο σάλος για την υπόθεση Κατίδη δεν περιορίστηκε μόνο εντός συνόρων. Όλα τα μεγάλα ΜΜΕ ασχολήθηκαν με τον ναζιστικό χαιρετισμό του ποδοσφαιριστή της ΑΕΚ, η φωτογραφία της ντροπής έκανε τον γύρο του κόσμου συνοδευόμενη από αρνητικότατα σχόλια όπως ήταν λογικό, ενώ υπήρξαν μέσα σ’ όλα και ακραίοι χαρακτηρισμοί. Η γερμανική εφημερίδα Bild, για παράδειγμα, χαρακτήρισε τον νεαρό ποδοσφαιριστή «Έλληνα Χίτλερ» (!!!), ενώ έκανε λόγο και για την κατσάδα από τον προπονητή του. To BBC έθεσε ερωτηματικά, όπως «Είναι δυνατόν να κάνει κάποιος κατά λάθος τον ναζιστικό χαιρετισμό;» και συνέδεσε την περίπτωση Κατίδη μ’ αυτήν του Ντι Κάνιο της Λάτσιο, σχολιάζοντας ότι ενώ ο Ιταλός ποδοσφαιριστής είχε τιμωρηθεί μόνο με μια αγωνιστική, ο Κατίδης δεν πρόκειται να πέσει σε καμία περίπτωση τόσο μαλακά: «Ο παίκτης υποστήριξε πως δεν είχε καταλάβει τη σημασία της πράξης του, όμως είναι δυνατόν το 2013 ένας Ευρωπαίος να είναι τόσο
AΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
«Είναι δυνατόν να είναι τόσο φτωχά ενημε φτωχά ενημερωμένος;» Το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel ανακοίνωσε ότι το θέμα με τον Κατίδη έκανε τα περισσότερα «χτυπήματα» στη διαδικτυακή του τοποθεσία, ξεπερνώντας ακόμα και είδηση για τον Πάπα. Συγκεκριμένα, το ρεπορτάζ για τον Κατίδη είχε 1.143 κοινοποιήσεις, αφήνοντας δεύτερο το ρεπορτάζ με τον Μπέπε Γκρίλο (1.112) και τρίτο τον Πάπα με 1.065 κοινοποιήσεις! Εκτενέστατα άρθρα φιλοξένησαν, μεταξύ άλλων, οι Washington Post, Associated Press, Fox News, Yahoo News, Mais Futebol, ΜΜΕ της Αυστραλίας, της Δανίας κ.λπ. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι δόθηκε σημασία και σε δηλώσεις Ελλήνων παραγόντων, διεθνείς κανονισμούς και νομοθεσίες, ενώ στα περισσότερα δημοσιεύματα τονιζόταν -με διάφορα σχόλια- η δήλωση του Κατίδη περί άγνοιας. Αξίζει να τονίσουμε ότι πρόσφατα, τον Ιανουάριο του 2013, ο πρόεδρος της FIFA, Ζεπ Μπλάτερ, έκανε λόγο για αυστηροποίηση των ποινών σε τέτοιες περιπτώσεις. Στις 27 Φεβρουαρίου, μάλιστα, ο ναζιστικός
χαιρετισμός περίπου 300 οπαδών της Λάτσιο σε αγώνα για το Γιουρόπα Λιγκ κόστισε στην ιταλική ομάδα την τιμωρία με δύο αγωνιστικές κεκλεισμένων των θυρών. Ο Κατίδης τιμωρήθηκε με ισόβιο αποκλεισμό από τις εθνικές ομάδες και ο πρόεδρος της ΕΠΟ Γιώργος Σαρρής δήλωσε σχετικά: «Την ενέργεια του Κατίδη την είδαμε όλοι. Ήταν μία ναζιστική χειρονομία. Δεν ήταν μία απλή εκδήλωση που απορρέει από την ελαφρότητα της ηλικίας του. Αυτός ο χαιρετισμός φέρνει στη μνήμη εκατομμύρια θύματα και δεν υπήρχε καμία περίπτωση να αφήσει η ΕΠΟ να συνδυαστεί με την εθνική. Ήταν και αρχηγός της εθνικής νέων. Αν δεν ήταν ποδοσφαιριστής της εθνικής, δεν θα παίρναμε τέτοια απόφαση. Θα αναλάμβαναν τα πειθαρχικά όργανα. Η απόφαση της ΕΠΟ δεν είναι πειθαρχική ποινή. Γι’ αυτό και δεν χρειάζονται απολογίες». Ο πρόεδρος της ΕΠΟ, μάλιστα, έφερε και ως παράδειγμα την ποινή της Λάτσιο: «Αν αυτό γινόταν σε αγώνα της εθνικής, η ποινή για την εθνική, όχι για τον ίδιο, θα ήταν τουλάχιστον δύο αγωνιστικές. Πρόσφατα τιμω-
ρήθηκε η Λάτσιο για τον ίδιο λόγο...» Ο κανονισμός της ΕΠΟ είναι εναρμονισμένος μ’ αυτόν της ΟΥΕΦΑ, με το άρθρο 23 να αναφέρει ότι: «1. Οποιοσδήποτε δημόσια μειώνει, μεροληπτεί κατά ή αμαυρώνει οποιονδήποτε με τρόπο δυσφη-
Γιώργος Σαρρής: «Αν αυτό γινόταν σε αγώνα της εθνικής, η ποινή για την εθνική, όχι για τον ίδιο, θα ήταν τουλάχιστον δύο αγωνιστικές...»
μιστικό εξαιτίας της φυλής, του χρώματος, της γλώσσας, της θρησκείας ή της εθνοτικής προελεύσεώς του, ή διαπράξει οποιαδήποτε άλλη ρατσιστική ή περιφρονητική πράξη, θα τιμωρείται με αποκλεισμό πέντε (5) αγωνιστικών τουλάχιστον. Επιπλέον, ο παραβάτης θα τιμωρείται με απαγόρευση εισόδου σε οποιαδήποτε γήπεδα και χρηματική ποινή ύψους δώδεκα χιλιάδων ευρώ (12.000) τουλάχιστον. Εάν ο παραβάτης είναι αξιωματούχος ομάδας, η χρηματική ποινή θα ανέρχεται σε δέκα οκτώ χιλιάδες ευρώ (18.000) τουλάχιστον. 2. α) Εάν αξιωματούχοι ή και ποδοσφαιριστές ομάδας διαπράξουν ρατσιστική ή περιφρονητική πράξη, όπως περιγράφεται στην παρ. 1 του
ΣΥΜΦΩΝΗΣΑΝ ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΚΑΤΙΔΗ
Καταδίκασαν όλοι πλην... Χρυσής Αυγής! ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΠΑΝΤΑΖΙΔΗ
Ο Κατίδης και η ενέργειά του στον αγώνα της ΑΕΚ με τη Βέροια ήταν ο... καταλύτης για να συμφωνήσουν σ’ ένα θέμα όλα τα πολιτικά κόμματα, με εξαίρεση βέβαια τη Χρυσή Αυγή. ΣΥΡΙΖΑ, ΔΗΜ.ΑΡ., ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ εξέδωσαν σχετικές ανακοινώσεις, ενώ η Νέα Δημοκρατία αρκέστηκε σε δηλώσεις του υφυπουργού Αθλητισμού Γιάννη Ιωαννίδη, του ίδιου που είχε ψηφίσει κατά της άρσης της ασυλίας του Κασιδιάρη! «Κάθε ναζιστική, ρατσιστική και μισαλλόδοξη συμπεριφορά, εντός ή εκτός γηπέδων, είναι κατάπτυστη, καταδικαστέα και χωρίς ίχνος ανοχής. Πολύ δε περισσότερο όταν προσβάλλει μια ολόκληρη χώρα κι ένα προσφυγικό σωματείο όπως η ΑΕΚ, με τα εκατομμύρια δημοκρατικών οπαδών, που δίδαξε την αλληλεγγύη δίνοντας ακόμη και ποδοσφαιρικό αγώνα εν μέσω ΝΑΤΟϊκών βομβαρδισμών στο Βελιγράδι», ανέφερε η ανακοίνωση του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ και επεσήμανε: «Η πολιτεία έχει απεμπολήσει την υποχρέωσή της για δια-
παιδαγώγηση πολύπλευρα ανεπτυγμένων προσωπικοτήτων και δημοκρατικών αθλητών και το έργο έχουν αναλάβει οι κερδοσκόποι και οι μάνατζερ που διδάσκουν το κυνήγι του εύκολου πλουτισμού. Αλλά αναρωτιόμαστε, μπορεί να σταθεί επάξια σε αυτό το ύψιστο καθήκον της πολιτείας ένας καθ’ ύλην αρμόδιος για τον αθλητισμό υφυπουργός, που μόλις πριν από δύο ημέρες ψήφισε ενάντια στην άρση βουλευτικής ασυλίας του κατηγορούμενου εκπροσώπου της Χρυσής Αυγής... εκ παραδρομής;». Γρήγορα... αντανακλαστικά είχε αυτή τη φορά η ΔΗΜ.ΑΡ. (ακόμη περιμένουμε μια ανακοίνωση για την εξαθλίωση του ερασιτεχνικού αθλητισμού!), που, όπως και στην περίπτωση της Παπαχρήστου, έτσι και σ’ αυτή του Κατίδη ήταν η πρώτη που έκανε παρέμβαση, μεταξύ όλων των κομμάτων: «Την ημέρα που στη Θεσσαλονίκη τιμήθηκε η μνήμη χιλιάδων Εβραίων που οδηγήθηκαν από τους ναζιστές στα κρεματόρια του Άουσβιτς, στο Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας ένας Θεσσαλονικιός, στον αγώνα ΑΕΚ - Βέροια, ο Γιώργος Κατί-
δης, χαιρέτησε ναζιστικά. Μάλλον ο κύριος Κατίδης δεν γνωρίζει ότι η ΑΕΚ είναι ομάδα προσφύγων που έχουν πληρώσει πολύ ακριβά το ρατσισμό και τον φασισμό. Το δηλητήριο του ναζισμού δεν πρέπει να μολύνει το ελληνικό ποδόσφαιρο». Η ανακοίνωση της ΔΗΜ.ΑΡ. προκάλεσε την αντίδραση του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ Στάθη Παναγούλη: «Η ΔΗΜ.ΑΡ. του Κουβέλη καταδίκασε απόψε τον χαιρετισμό του ποδοσφαιριστή της ΑΕΚ, Γιώργου Κατίδη, (ο οποίος, με κλάματα μετά το τέλος του αγώνα, δήλωσε ότι δεν γνώριζε τι έκανε). Άραγε πότε θα καταδικάσει ο Κουβέλης τον διορισμένο, μέσα από τις φυλακές Κορυδαλλού το 1982, Μάκη Βορίδη, ως εκπρόσωπο της χούντας του Παπαδόπουλου; Με τον Βορίδη συναγελάζεται σήμερα ο Κουβέλης, καθώς και με άλλα φασιστοειδή στοιχεία, που βρίσκονται στην αγκαλιά της Ν.Δ. και πίνουν το αίμα του ελληνικού λαού... Η υποκρισία έχει και όρια, κ. Κουβέλη!!!». «Η συμπεριφορά του παίκτη της ΑΕΚ και ο ναζιστικός του χαιρετισμός προκαλεί όλους τους φιλά-
θλους και τον ελληνικό λαό. Προσβάλλει τη μνήμη των εκατομμυρίων θυμάτων του ναζισμού, των αθλητών που και στη χώρα μας πολέμησαν τον ναζισμό, στήθηκαν ακόμη και μπροστά στα εκτελεστικά αποσπάσματα», ανέφερε η ανακοίνωση του ΚΚΕ. «Ο ναζιστικός χαιρετισμός του νεαρού ποδοσφαιριστή Γιώργου Κατίδη θα εικονογραφήσει μια από τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας του ελληνικού ποδοσφαίρου, ως η μέγιστη προσβολή στις ανθρώπινες και αθλητικές αξίες και ως πρόκληση στη συλλογική μας μνήμη. Χρέος μας είναι να σταματήσουμε την πιο άθλια προπαγάνδα που έχει γνωρίσει η χώρα, θύματα της οποίας πέφτουν δυστυχώς πολλά νέα παιδιά, όπως ο Κατίδης», σημείωνε το Γραφείο Τύπου του ΠΑΣΟΚ. Ο υφυπουργός Αθλητισμού, Γιάννης Ιωαννίδης, σχολίασε στο κεντρικό δελτίο του Mega: «Η αθλητική η-
γεσία δεν αφήνει ατιμώρητες τέτοιες πρακτικές. Είμαι σίγουρος ότι θα υπάρξουν οι ίδιες αυστηρές κυρώσεις που είχε και η αθλήτρια της ολυμπιακής ομάδας στίβου, Βούλα Παπαχρήστου, εξαιτίας του ρατσιστικού τότε σχολίου της σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης».
Χρυσή Αυγή: «Χαιρετισμός εθνικής αφύπνισης»! Στον αντίποδα βεβαίως βρίσκεται η ανακοίνωση της Χ.Α., που «κατέβηκε» άρον-άρον από το site της όταν ο Κατίδης έκανε διορθωτική δήλωση λέγοντας ότι δεν είναι φασίστας, ούτε νεοναζιστής, ούτε ρατσιστής: «Ο νεαρός διεθνής ποδοσφαιριστής της ΑΕΚ, κατά τον πανηγυρισμό του για την επίτευξη του τέρματος, χαιρέτισε εθνικιστικά προς τους φιλάθλους της ομάδας, γεγονός που προκάλεσε εντύπωση στους δημοσιογράφους, που άρχισαν ήδη να μιλούν για ρατσιστικές προκλήσεις και
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
59
AΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
ρωμένος;» παρόντος, ο αγώνας κατακυρώνεται υπέρ της αντίπαλης ομάδας και η υπαίτια ομάδα τιμωρείται με χρηματική ποινή, η οποία για μεν τις ΠΑΕ ανέρχεται από είκοσι χιλιάδες (20.000) ευρώ έως ογδόντα χιλιάδες (80.000) ευρώ, για δε τα σωματεία από χίλια (1.000) ευρώ έως πέντε χιλιάδες (5.000) ευρώ. Σε περίπτωση δεύτερης παράβασης, εκτός της κατά τα άνω απώλειας του αγώνα, η παραπάνω χρηματική ποινή θα διπλασιάζεται και σε περίπτωση νέας (τρίτης) παράβασης, η ομάδα θα υποβιβάζεται στη λήξη του οικείου πρωταθλήματος». Βάσει αυτού του εναρμονισμού με τους διεθνείς κανονισμούς του άρθρου, ο ποδοσφαιρικός εισαγγελέας άσκησε πειθαρχική δίωξη στον Κατίδη.
ΔΥΣΑΡΕΣΤΑ ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ Παρά τις προσπάθειες που γίνονται σε θεσμικό επίπεδο, τα ρατσιστικά κρούσματα στα γήπεδα συνεχίζονται. Ο δρ Τζέιμι Κλίλαντ, που μιλάει σήμερα στην «Αυγή», πραγματοποίησε έρευνα με δείγμα 2.500 Άγγλους οπαδούς, εκ των οποίων το 80% τόνισε ότι ο ρατσισμός στο ποδόσφαιρο δεν εκδιώχθηκε ποτέ τα τελευταία 30 χρόνια. Ένας στους δύο δήλωσε ότι έχει βιώσει κάποια μορφή ρατσισμού στο γήπεδο, ενώ η συντριπτική πλειονότητα ζήτησε επιπλέον δράση από τους οργανισμούς, τα διοικητικά όργανα του ποδοσφαίρου και τους αρμόδιους φορείς. Στην εν λόγω έρευνα υπογραμμίστηκε και η σημασία των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης και του Ίντερνετ στην έκφραση ρατσιστικού λόγου... ΤΟΥ ΘΑΝΟΥ ΣΑΡΡΗ
Tα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι ο ρατσισμός πλέον έχει «διαφορετικές αποχρώσεις και συγκαλυμμένες μορφές»...
άλλα διάφορα... Ο ίδιος εξήγησε πως το έκανε για να ξεσηκώσει τον κόσμο. Όπως είπε χαρακτηριστικά: ‘Όσον αφορά τον πανηγυρισμό μου, είχαμε μια συνομιλία με τους συμπαίκτες μου και θέλαμε να σηκώσουμε τον κόσμο όρθιο. Γι’ αυτό επέλεξα τη συγκεκριμένη κίνηση που έχουμε δει όλοι από τη Χρυσή Αυγή’. Για την ιστορία, επαναλαμβάνουμε πως ο συγκεκριμένος χαιρετισμός είναι ο ελληνικός χαιρετισμός που είχε καθιερώσει επισήμως το εθνικό καθεστώς του Ιωάννου Μεταξά, το οποίο είπε ΟΧΙ στους ξένους εισβολείς και τους πολέμησε στην Πίνδο και τη Μακεδονία το 1940-41. Έτσι ακριβώς χαιρετούσαν τότε οι Έλληνες πατριώτες που έδωσαν το αίμα τους για την ελευθερία της πατρίδας μας και χρησιμοποιείται από τους εθνικιστές ανά την υφήλιο. Μπορούμε, λοιπόν, να συμφωνήσουμε με τον νεαρό διεθνή ποδοσφαιριστή πως όντως είναι ένας χαιρετισμός εθνικής αφύπνισης που ξεσηκώνει τα πλήθη».
Στο βρετανικό ποδόσφαιρο τη δεκαετία του ‘80 οι μαύροι παίκτες έπεφταν θύμα ανοιχτών ρατσιστικών συνθημάτων από τις κερκίδες. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία της αντιρατσιστικής οργάνωσης Let’s Kick Racism Out of Football, η οποία συστάθηκε το 1993 και αντικαταστάθηκε από το Kick it Out το 1997, προκειμένου να γίνει εκστρατεία κατά του ρατσισμού και τις σχετικής συνθηματολογίας και να δημιουργηθεί ένας γραπτός κώδικας με οδηγίες, τον οποίο οι οπαδοί έπρεπε να ακολουθήσουν όταν βρίσκονταν μέσα στο γήπεδο. Την ίδια περίοδο δημιουργούνταν η Πρέμιερ Λιγκ και παρατηρήσαμε έναν μεγάλο αριθμό μαύρων παικτών να μετακινούνται στο πρωτάθλημα της χώρας. Αυτό βοήθησε στη βελτίωση του θεάματος και οδήγησε στο συμπέρασμα ότι ο ρατσισμός έχει εξαλειφθεί, επειδή η ανοιχτή μορφή του μέσα στα στάδια μειωνόταν. Ωστόσο οι ατομικές προκαταλήψεις παραμένουν και η ανάπτυξη των social media έχει επιτρέψει στους οπαδούς που έχουν ρατσιστικές απόψεις να τις επικοινωνούν ανώνυμα. Μιλήσατε για τον οργανισμό Kick it Out, ο οποίος τα τελευταία χρόνια με εκστρατείες, καμπάνιες και δράσεις δουλεύει
«Οι ρατσιστές πάντα θα βρίσκουν τον τρόπο...» Ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λάφμπορο της Αγγλίας και ερευνητής σε θέματα ρατσισμού Τζέιμι Κλίλαντ μιλάει στην «Αυγή» για την πρόσφατη έρευνά του και τα ανησυχητικά ευρήματά της... πολύ σε θέματα ρατσισμού στο ποδόσφαιρο. Η δράση του θεωρείτε ότι δεν είναι επαρκής;
«πολιτιστικά ενσωματωμένος» στο ποδόσφαιρο. Αυτό μπορεί να αλλάξει;
Το kick it Out υπάρχει εδώ και 20 χρόνια και οι οπαδοί υποστηρίζουν την ανάγκη για την καταπολέμηση των διακρίσεων, αλλά τονίζουν ότι δεν γίνεται σωστά. Το Kick it Out δεν έχει τη δύναμη να επιβάλει κυρώσεις για ρατσιστική συμπεριφορά και αισθάνομαι ότι η Αγγλική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία οφείλει να δράσει με υπευθυνότητα και είτε να δώσει την απαραίτητη ανεξαρτησία στο Kick it Out, με αύξηση της χρηματοδότησής του και τη δυνατότητα να επιβάλλει ποινές, είτε να ενσωματώσει τον οργανισμό στους κόλπους της. Η χρηματοδότηση που δίνεται στο Kick it Out από διάφορους οργανισμούς αποτελεί ένα μέρος του ετήσιου κύκλου εργασιών τους. Για παράδειγμα η συνεισφορά της Πρέμιερ Λιγκ ισούται με περίπου το 0,01% των εσόδων της...
Δύσκολα προς το παρόν. Το 83% του δείγματός μου δήλωσε ότι θεωρεί πως ο ρατσισμός είναι ριζωμένος στο ποδόσφαιρο τα τελευταία 30 χρόνια. Οι ατομικές διακρίσεις είναι εδώ και, χωρίς την παιδεία και το αίσθημα της κοινότητας, θα συνεχιστούν. Το ποδόσφαιρο είναι ένας «λευκός» θεσμός. Από την ηγεσία της FIFA, της UEFA, τα διοικητικά όργανα, τους διευθυντές των συλλόγων, τους προπονητές, τους οπαδούς, τους διαιτητές. Ένα ξεκάθαρο πρόβλημα είναι ότι πολλοί οργανισμοί δεν αναγνωρίζουν τον ρατσισμό ως πρόβλημα. Είναι σαν η εμπορική φύση του ποδοσφαίρου να υπονοεί ότι τα «προβλήματα» δεν υπάρχουν. Μέχρι αυτά να αναγνωριστούν, ο ρατσισμός θα συνεχιστεί. Η FIFA προσέλαβε έναν νέο ηγέτη για τη μάχη κατά του ρατσισμού, τον Τζέφρι Γουέμπ, ο οποίος μιλάει με σκληρά λόγια για υποβιβασμούς και αποκλεισμούς από τουρνουά. Πρέπει να δούμε αν λέει αλήθειες.
Βλέπουμε πλέον τον ρατσισμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (twitter, facebook) να παίρνει μεγάλες διαστάσεις. Μπορεί να αντιμετωπιστεί, από τη στιγμή που οι αρχές δεν μπορούν να αποσπάσουν πληροφορίες από τις εταιρείες; Αν οι αρχές δεν συνεργαστούν, αυτό είναι σχεδόν αδύνατο. Από τη στιγμή που το Twitter είναι αμερικανική εταιρεία, κάθε αίτημα για τη διεύθυνση IP των χρηστών πρέπει να περάσει από τα αμερικανικά δικαστήρια και αυτό δημιουργεί πολλά εμπόδια. Ο ρατσισμός στα social media είναι πολύ διαδεδομένος, αλλά έχουν γίνει ελάχιστες διώξεις. Αυτό που έχουμε συμπεράνει είναι ότι οι μαύροι ποδοσφαιριστές είναι πολύ διστακτικοί στο να το καταγγείλουν και, αντί γι’ αυτό, απλά σβήνουν τους λογαριασμούς τους. Καταλήξατε στο συμπέρασμα ότι ο ρατσισμός είναι
Στην Ελλάδα είδαμε εσχάτως έναν 20χρονο ποδοσφαιριστή, τον Γιώργο Κατίδη της ΑΕΚ, να χαιρετά ναζιστικά και στη συνέχεια να απολογείται. Τι αντιμετώπιση πρέπει να έχουν τέτοια κρούσματα; Τα διοικητικά όργανα πρέπει να αντιμετωπίζουν περιστατικά σαν αυτό ως ξεχωριστές περιπτώσεις. Η κοινή γνώμη θα βοηθήσει στο τέλος στην απόφαση για τη μοίρα τους. Στη δημοκρατία η τιμωρία πρέπει πάντα να ταιριάζει στο έγκλημα και είμαι σίγουρος ότι έτσι θα συμβεί με το πρόσφατο παράδειγμα στην Ελλάδα. Ο ρατσισμός που υπάρχει στο ποδόσφαιρο αντανακλά την οπτική της ευρύτερης βρετανικής κοινωνίας;
Η βρετανική κοινωνία είναι πολυπολιτισμική και υπάρχουν κάποιοι που το αποδέχονται αυτό και κάποιοι άλλοι όχι. Δική μου αίσθηση είναι ότι για την πλειονότητα των ανθρώπων που ζουν στη Βρετανία οι λευκοί αποδέχονται την πολυπολιτισμικότητα, κάτι που ωστόσο δεν συμβαίνει στο ποδόσφαιρο. Πιστεύετε πως το θέμα πρέπει να αντιμετωπιστεί αποκλειστικά από τους θεσμούς και τα διοικητικά όργανα του ποδοσφαίρου ή χρειάζεται παρέμβαση από το κράτος; Στη Βρετανία η κυβέρνηση αισθάνθηκε υποχρεωμένη να πάρει μέρος στη μάχη κατά των διακρίσεων το 2012, προκειμένου να πιέσει τα διοικητικά όργανα του ποδοσφαίρου και τους υπόλοιπους οργανισμούς να δουν το θέμα πιο σοβαρά. Αυτή τη στιγμή νομίζω ότι οι ενδείξεις δείχνουν ξεκάθαρα πως τα τωρινά αντιρατσιστικά επίπεδα δεν λειτουργούν και ότι χρειάζεται άμεσα μια επαναπροσέγγιση. Έχοντας μελετήσει εις βάθος τον ρατσισμό στα γήπεδα, θεωρείτε ότι κάποια στιγμή θα ξεριζωθεί τελείως από το παιχνίδι; Αμφιβάλλω ότι θα τον ξεφορτωθούμε κάποια στιγμή εντελώς, επειδή οι ατομικές διακρίσεις θα παραμείνουν. Οι ρατσιστές θα βρίσκουν πάντα τρόπο να επικοινωνούν τις σκέψεις τους, όπως γίνεται τώρα με τα social media. Αυτό κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα, αλλά χρειαζόμαστε όσους διοικούν το ποδόσφαιρο και τους οργανισμούς που βρίσκονται τριγύρω από αυτό να ενσωματώσουν τη φυλετική ισότητα στο μυαλό των οπαδών. Αυτό ξεκάθαρα παραμένει μία πρόκληση. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να τους δώσουμε να καταλάβουν ότι είναι η μειοψηφία και ότι, αν επικοινωνούν ρατσιστικές απόψεις, θα υπάρχουν μια σειρά ποινές...
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 MAΡΤΙΟΥ 2013
60
ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
ΣΤΙΓΜΕΣ ΑΓΑΠΗΣ ΕΤ-1, 22.00 Οικογενειακό δράμα, παραγωγής Γαλλίας 2008, σε σκηνοθεσία Ολιβιέ Ασαγιάς. Παίζουν: Ζυλιέτ Μπινός, Τσαρλς Μπέρλινγ, Ζερεμί Ρενιέ.
Η ΛΕΜΟΝΙΑ ΒΟΥΛΗ, 23.00 Σινεφίλ ταινία, ισραηλινο-γερμανο-γαλλικής παραγωγής 2008, σε σκηνοθεσία Εράν Ρικλίς. Παίζουν: Χιαμ Αμπάς, Αλί Σουλιμάν, Ντόρον Τάβορι.
ΠΩΣ ΝΑ ΧΩΡΙΣΕΤΕ ΣΕ 15 ΜΕΡΕΣ ΑΝΤ-1, 21.00 Αισθηματική κομεντί, παραγωγής 2003, με τους Κέιτ Χάντσον, Μάθιου ΜακΚόναχι.
ΕΡΕΥΝΑ: Η ΕΛΛΑΔΑ, Η ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ Η ΜΕΡΚΕΛ MEGA, 23.30 Η εκπομπή του Π. Τσίμα ταξιδεύει στην Κύπρο και στη Γερμανία και συνομιλεί με πολιτικούς και αναλυτές.
ΚΛΕΜΜΕΝΕΣ ΖΩΕΣ ALPHA, 23.00 Αστυνομικό θρίλερ, παραγωγής 2004, με τους Αντζελίνα Τζολί, Ίθαν Χοκ, Κίφερ Σάδερλαντ.
Η ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ ΜΙΣΟΥΣ ΕΤ-1, 01.15 Δραματική ταινία παραγωγής Αγγλίας 2004, σε σκηνοθεσία Άμα Ασάντε. Παίζουν: Στέφανι Τζέιμς, Νέιθαν Τζόουνς, Γκάρι Σέπαρντ.
ΨΥΧΗ ΒΑΘΙΑ ALPHA 23.00 Δραματική ταινία του Παντελή Βούλγαρη, παραγωγής 2009, με τους Θανάση Βέγγο, Χρήστο Καρτέρη, Βικτώρια Χαραλαμπίδου.
ΜΕΡΕΣ ΘΥΜΟΥ NET, 00.30 Πολεμικό δράμα, παραγωγής Δανίας Γερμανίας - Νορβηγίας 2008, σε σκηνοθεσία Όλε Κρίστιαν Μάντσεν. Παίζουν: Θούρε Λίντχαρντ, Μαντς Μίκελσεν.
ΣΗΜΕΡΑ ΤΗΛ.: 210-77.01.911-5
ET1
08.00 Η μικρή Λουλού 09.00 Σαμπρίνα η μικρή μάγισσα 09.30 Ντένις ο τρομερός 10.00 Μουσική παράδοση (Ε) 11.00 Εκπαιδευτική τηλεόραση 13.00 Η κερκίδα του Σαββάτου 15.00 Πόλο Α1 «Ηλιούπολη - Παναθηναϊκός» (Ζ) 16.00 Μπάσκετ League ΟΠΑΠ «Καβάλα - ΚΑΟ Δράμας» (Ζ) 18.00 Ο γύρος του κόσμου με 80 βιβλία 18.30 Ημερολόγια 2 19.30 Από τον Φρόιντ στο Διαδίκτυο (Ε) 20.30 Η κυρία δήμαρχος. Κωμωδία 22.00 Στιγμές αγάπης. Οικογενειακό δράμα 24.00 Ειδήσεις 01.00 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 01.15 Η γενιά του μίσους. Δράμα
ΤΗΛ.: 210-60.66.000
NET
06.45 Σαββατοκύριακο στη ΝΕΤ 10.00 ΝΕΤ παντού 12.00 Ειδήσεις 12.30 Mediterraneο 13.00 Κοινοβούλιο αιχμής 14.00 9+1 μούσες (Ε) 15.00 Ειδήσεις 16.00 Προσωπικά 17.00 Η άλλη όψη 18.00 Ειδήσεις 18.10 Η μηχανή του χρόνου 19.15 Κουνέλι α λα Μπερλίν 20.15 Από τον Φρόιντ στο Διαδίκτυο (Ε) 21.00 Ειδήσεις 22.00 Στην υγειά μας 01.15 Στα άκρα (Ε)
ΤΗΛ.: 210-68.86.100
ΤΗΛ.: 2310-299.400
ET3
ΤΗΛ.: 210-69.03.000
MEGA
06.00 Τα μυστικά της Εδέμ (Ε) 07.00 MEGA Σαββατοκύριακο (Ε) 10.00 Τηλεμπόρα (Ε) 11.00 Γλυκιές αλχημείες (E) 12.00 Ελληνική σειρά (Ε) 13.10 Εμείς κι εμείς (E) 14.00 Eιδήσεις 14.50 Οι απίθανες περιπέτειες του Sharkboy και της Lavagirl. Παιδική 16.45 Ειδήσεις 16.50 Όλα για την υγεία μου 17.50 Kηπουροί του MEGA (E) 18.40 Σ’ αγαπώ - μ’ αγαπάς (Ε) 20.00 Ειδήσεις 21.15 Άφραγκη και έγκυος. Κωμωδία 22.30 Βρώμικος. Αστυνομική 00.50 Ειδήσεις 01.05 Βρώμικος (Συνέχεια)
ΑΝΤ1
07.00 Τηλεκύβος 09.00 Το πιο γλυκό μου ψέμα (Ε) 09.45 Φίλα το βάτραχό σου (Ε) 10.45 Wipe out (E) 11.40 Oreo cookieng (E) 11.50 Υγεία πάνω απ’ όλα 12.50 Super game 13.00 Ειδήσεις 13.30 Super game 13.40 Το κυνήγι της επιτυχίας: Πώς να τα πιάσετε χοντρά. Κωμωδία 15.50 Λίτσα.com (Ε) 16.50 Ο πόλεμος των άστρων (Ε) 17.50 Ειδήσεις στη Νοηματική 18.00 Εργαζόμενη γυναίκα (Ε) 20.00 Ειδήσεις 20.50 Κλήρωση ΛΟΤΤΟ 21.00 Sold out 23.15 ΟΛΑ μπάχαλο φέτος + 01.15 Τηλεκύβος
ΤΗΛ.: 210-34.21.201-4
STAR
06.00 Παιδικό πρόγραμμα 12.00 Floricienta 13.00 Ειδήσεις 13.45 Ο Νταν έφαγε κόλλημα. Κομεντί 15.45 Τα φιλαράκια 16.50 Joey 17.45 Ειδήσεις. Δελτίο στη νοηματική 18.00 Gossip girl 18.50 Two and the half men 19.45 Eιδήσεις 21.00 17 ξανά. Κωμωδία 23.15 Οι φίλοι μας... τα ζώα. Κωμωδία 02.45 Το έπαθλο. Αισθηματικό δράμα
ΤΗΛ.: 212-21.24.000
07.30 Η Σάντι... φυσικά 08.00 Έκτη αίσθηση (Ε) 08.30 Πώς λειτουργεί; (Ε) 09.00 Balkan Express (E) 10.00 Δεύτερη ανάγνωση 12.00 Άξιον Εστί 13.00 Ειδήσεις 13.30 Έξυπνη ζωή (Ε) 14.30 Του νερού τα παραμύθια (Ε) 15.30 Διασπορά 16.50 Δες Θεσσ... η Θεσσαλονίκη όπως είναι 17.00 Ειδήσεις 17.05 Animated... φιλόσοφοι (Ε) 17.30 Πραγμάτων ύλη μαγική 18.00 Μουσειακά μυστήρια 19.00 ΘΕΣ τη ΝΙΚΗ 20.00 Κροίσοι 20.30 Ο ξεναγός 21.00 Τα τραγούδια της οθόνης (Ε) 22.00 Ειδήσεις 23.00 Romanzo criminale. Koινωνική περιπέτεια 01.00 Το πνεύμα του μελισσιού. Δραματική ταινία φαντασίας
ΚΥΡΙΑΚΗ
ALPHA
06.00 Macgyver 08.00 Άκατα μάκατα με τα Ζουζούνια 10.00 Μες στην καλή χαρά 14.00 Eιδήσεις 14.15 Jamie’s 30 meals 15.00 Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο. Κωμωδία 16.55 Eιδήσεις. Δελτίο στη Νοηματική 17.00 Aννίτα SOS 19.00 Ειδήσεις 20.00 Τι θα φάμε σήμερα μαμά; 21.00 Αλ τσαντίρι νιουζ (Ε) 23.00 Κλεμμένες ζωές. Αστυνομικό θρίλερ 01.00 Θυρίδα τηλεπώλησης
ΤΗΛ.: 210-48.00.170-4
ΣΚΑΪ
06.45 Καλημέρα με τον Γιώργο Αυτιά 11.00 Eco news 11.30 Deadly 60 12.00 Goal χωρίς σύνορα 14.00 X-player 14.30 Κυπουρέματα (Ε) 15.15 Ο κόσμος ανάποδα (Ε) 16.00 Άριστη κουζίνα 17.00 Joy 19.00 Traction 19.45 Τοp gear 21.00 Τα νέα του ΣΚΑΪ 22.00 Γλυκές αλχημείες 23.00 Frozen Ρlanet 24.00 Οι επιζήσαντες 01.00 Last man standing
ΤΗΛ. 210-36.73.366
ΒΟΥΛΗ
17.40 Σε θέση ετοιμότητας 18.40 Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας. Μπαλέτο 21.00 Χαμένοι παράδεισοι «Οι μουσώνες της Αφρικής» 22.00 Συνάντηση: Δήμητρα Γαλάνη 23.00 Η λεμονιά. Δράμα
ΤΗΛ.: 210-77.01.911-5
ET1
08.00 Αρχιεπισκοπική και Συνοδική Θεία Λειτουργία - Κυριακή της Ορθοδοξίας 11.30 Φωτόσφαιρα (Ε) 12.00 Δεν είσαι μόνος 13.00 Οι Έλληνες (Ε) 14.00 2013 FIA Formoula 1 World Championship (M) 15.00 2013 FIA Formoula 1 World Championship (M) 17.00 Μπάσκετ League ΟΠΑΠ «Παναθηναϊκός - Περιστέρι» (Ζ) 19.00 Η σιωπηλή σχολή (Ε) 20.00 Η επιστροφή του Ε.Χ. Γονατά 21.00 Κόλαση και παράδεισος: Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι 22.00 Οι μεγάλες στιγμές της Eurovision - 49ος Πανευρωπαϊκός Διαγωνισμός Τραγουδιού Eurovision 2004 (E) 24.00 Ειδήσεις 01.00 Μικροφίλμ
ΤΗΛ.: 210-60.66.000
NET
06.45 Σαββατοκύριακο στη ΝΕΤ 10.00 ΝΕΤ Παντού 12.00 Ειδήσεις 12.30 Με αρετή και τόλμη 13.00 Βουλή των Ελλήνων 14.00 Aνταποκριτές 15.00 Ειδήσεις 16.00 Scoop. Κωμωδία 18.00 Ειδήσεις 18.15 Εις αύριον τα σπουδαία 19.00 Επτά 20.00 Καταδύσεις: ξεπερνώντας τα όρια 21.00 Ειδήσεις 22.00 Σμυρναίικο μινόρε: Γλυκερία, Dilec Koc, Αρετή Κετιμέ (Ε) 00.30 Μέρες θυμού. Πολεμικό δράμα
ΤΗΛ.: 210-68.86.100
07.00 Τηλεκύβος 09.00 Το πιο γλυκό μου ψέμα (Ε) 09.45 Φίλα το βάτραχό σου (Ε) 10.45 Wipe out (E) 11.50 Winter wipe out (Ε) 12.50 Super game 13.00 Ειδήσεις 13.30 Super game 13.40 Clockstoppers. Περιπέτεια 15.30 Oreo cooking 15.45 Λίτσα.com (E) 16.50 O πόλεμος των άστρων (Ε) 17.50 Ειδήσεις. Δελτίο στη νοηματική 18.00 Εργαζόμενη γυναίκα (Ε) 20.00 Ειδήσεις 20.50 Κλήρωση ΤΖΟΚΕΡ-ΠΡΟΤΟ 21.00 Πώς να χωρίσετε σε 10 ημέρες. Κομεντί 23.50 Σε πρώτο πλάνο 00.50 Τηλεκύβος 02.50 Η Μαργκό πάει στον γάμο. Κοινωνική ταινία
ΤΗΛ.: 210-34.21.201-4
ET3
07.00 Τα αδέρφια μας οι άνθρωποι (Ε) 07.30 Θεία Λειτουργία 09.30 Μετάδοση της Πατριαρχικής Λειτουργίας για την Κυριακή της Ορθοδοξίας 13.00 Ειδήσεις 13.30 Χωρίς αυτοκίνητο 14.00 Μητέρα Γη (Ε) 15.00 Κυριακή στο χωριό 17.00 Ειδήσεις 17.05 Κυριακή στο χωριό 18.00 Ελλήνων δρώμενα 19.00 Κάλπικη λίρα. Κοινωνικό δράμα 21.00 Balkan Express 22.00 Ειδήσεις 23.00 Άλι. Βιογραφικό δράμα 02.00 Έκπτωτος άγγελος. Δράμα
ΤΗΛ.: 210-69.03.000
MEGA
06.00 Τα μυστικά της Εδέμ (Ε) 07.00 ΜΕGA Σαββατοκύριακο 10.00 Όλα για την υγεία μου (Ε) 11.00 Γλυκές αλχημείες (Ε) 12.00 Ελληνική σειρά (Ε) 13.10 Εμείς κι εμείς (E) 14.00 Eιδήσεις 14.50 Άφραγκη και έγκυος. Κωμωδία 17.00 Παρέα στην κουζίνα, κάθε μέρα (Ε) 17.35 Ειδήσεις 17.40 Οι Βασιλιάδες (Ε) 18.50 Σ’ αγαπώ - μ’ αγαπάς (Ε) 20.00 Eιδήσεις 21.15 Ασκήσεις ηρεμίας. Κωμωδία 23.30 Έρευνα 01.00 Ειδήσεις 01.15 Ο θρύλος της Μπέτι Πέιτζ. Βιογραφική
STAR
07.00 Παιδικό πρόγραμμα 12.00 Floricienta 13.00 Ειδήσεις 13.45 Κατασκοπεύοντας τη μαμά. Αισθηματική κομεντί 15.45 Τα φιλαράκια 16.50 Mike and Molly 17.45 Ειδήσεις. Δελτίο στη Νοηματική 18.00 Ηuman target 18.50 Two and the half men 19.45 Eιδήσεις 21.00 Παπαφλέσσας. Βιογραφική περιπέτεια 23.45 Οι σημαίες των προγόνων μας. Πολεμικό δράμα 02.15 Η εξέγερση. Δραματική περιπέτεια
ΤΗΛ.: 212-21.24.000 ΤΗΛ.: 2310-299.400
ΑΝΤ1
ALPHA
06.00 Macgyver (Ε) 08.00 Άκατα μάτατα με τα Ζουζούνια 10.00 Μες στην καλή χαρά 14.00 Ειδήσεις 14.15 Stars system 15.15 Έτσι απλά 16.00 Jamie’s 30 meals 16.55 Εντιμότατοι κερατάδες (E) 17.00 Ειδήσεις. Δελτίο στη νοηματική 17.05 Aννίτα SOS 19.00 Eιδήσεις 20.00 Tι θα φάμε σήμερα μαμά; 21.00 Street fighter: η απόλυτη δύναμη 23.00 Ψυχή βαθιά. Ιστορικό δράμα 02.00 Θυρίδα τηλεπώλησης
ΤΗΛ.: 210-48.00.170-4
ΣΚΑΪ
06.45 Καλημέρα με τον Γιώργο Αυτιά 10.00 Κυριακή με δράση 12.30 Στην πράξη 13.30 Ποδηλατοδράσεις 14.00 Γεύσεις στη φύση 15.00 Κηπουρέματα (Ε) 16.00 Μαστορέμετα 17.00 Joy 19.00 South Pacific 20.00 Frozen planet (E) 21.00 Tα νέα του ΣΚΑΪ 22.00 Απόδραση από το Αλκατράζ 23.00 Ελεύθερος σκοπευτής 01.15 Ο πόλεμος των συνόρων
ΤΗΛ. 210-36.73.366
ΒΟΥΛΗ
12.50 Ξεχασμένες άριες 13.50 Ώρα παράδοσης 14.30 Home 16.00 Τι λέει ο νόμος 17.20 Aστικό τοπίο 18.00 Ένα εθνικό πάρκο που σώζει... 19.00 Σε θέση ετοιμότητας 20.00 Ο μύθος στην Τέχνη «Ομοίωμα των νήσων Μαρκέζας» 20.30 Αύγουστος Στρίντμπεργκ: ένα ελεύθερο πνεύμα 22.00 Η δύναμη του πεπρωμένου. Όπερα
ΧΡΗΣΤΙΚΑ ΕΚΑΒ 166 • ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ 11850 • ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ 14944 • ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ 199 • ΠΛΟΙΑ 1440 • KΤΕΛ 1440 • ΤΡΕΝΑ 1440 - τηλ. κράτησης 110 • ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ 210-4511310-7 • «ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ» 210-3530000 • ΟΤΕ - ΒΛΑΒΕΣ 124 • ΔΕΗ 1253 • ΕΥΔΑΠ - ΒΛΑΒΕΣ 1022 • ΛΙΜΕΝΙΚΟ 108 • ΚΤΕΟ 1425 • ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ 171 • ΟΤΕ - ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥ 11888
Η ΑΥΓΗ • KYΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
61
MEDIA Ο Γ.Γ. ΜΜΕ Γ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΟΝ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΑΛΟΓΟ
«Συγγενικά δικαιώματα» από δημοσιεύσεις της google και για τους Έλληνες εκδότες ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΑΓΓΕΛΑ ΝΤΑΡΖΑΝΟΥ
Θέμα χρόνου είναι, όπως φαίνεται, να επιβληθεί υπέρ των εκδοτών Τύπου όλης της Ευρώπης «συγγενικό δικαίωμα» για τις αναδημοσιεύσεις μέρους ή και ολόκληρων άρθρων από τον Τύπο σε μηχανές αναζήτησης (search engines, όπως π.χ. η google) και σάιτ που αποκαλούνται συλλέκτες ειδήσεων (news aggregators) τα οποία αναδημοσιεύουν αυτόματα ειδήσεις που κυκλοφορούν στο Internet. Οι Ευρωπαίοι εκδότες αναζητούν τα διαφυγόντα έσοδα που τους αναλογούν από την ανάπτυξη του Internet και την αθρόα αναπαραγωγή του περιεχομένου των εφημερίδων τους που γίνεται δωρεάν. Κύριος στόχος τους σε πρώτη φάση η google, η μηχανή αναζήτησης που αποκομίζει δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως από διαφήμιση, από τα links που παρέχει σε ιστοσελίδες. Ζητούν από τη google να τους καταβάλλει «συγγενικά δικαιώματα», καθώς το περιεχόμενο των εφημερίδων χρησιμοποιείται ολοένα και
συχνότερα από τις εταιρείες τεχνολογίας προσθέτοντας επιπλέον αξία στις παρεχόμενες ψηφιακές υπηρεσίες. Η ιδέα να αμείβονται με «συγγενικό δικαίωμα» οι εκδοτικές επιχειρήσεις, αλλά και οι δημοσιογράφοι που εργάζονται σε αυτές, στην περίπτωση που τα άρθρα τους αναδημοσιεύονται στο Internet και μάλιστα για εμπορικούς σκοπούς (δηλαδή από σάιτ ή μηχανές αναζήτησης
που π.χ. φιλοξενούν διαφημίσεις ή επιβάλλουν συνδρομή) έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια από τους γαλλόφωνους εκδότες του Βελγίου και σύντομα επεκτάθηκε στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία κ.α. Ήδη εδώ και ένα μήνα οι Γάλλοι εκδότες ήρθαν σε συμφωνία με την google -μετά από συστηματική και γενναία υποστήριξη από την κυβέρνηση της Γαλλίας- και συμφωνήθηκε ότι η google θα δώσει στους εκδότες της Γαλλίας περί τα 60 εκατ. ευρώ για τρία χρόνια, ποσό ιδιαιτέρως χαμηλό. Οι γαλλόφωνοι Βέλγοι συμφώνησαν για 5 εκατ. ευρώ σε ένα χρόνο, επίσης από την google. Το γερμανικό μοντέλο φαίνεται ότι εμπνέει περισσότερο τους Έλληνες εκδότες, οι οποίοι δείχνουν ενδιαφέρον για μια σχετική ρύθμιση. Εξάλλου μια τονωτική ένεση με ευρώ είναι απολύτως ευπρόσδεκτη στους σημερινούς χαλεπούς καιρούς. Παραμένει βέβαια ακόμα άγνωστο εάν οι εκδότες μέσω της Ένωσής τους (Ένωση Ιδιοκτητών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών ΕΙΗΕΑ) θα προχωρήσουν συντε-
ταγμένα και με ομοψυχία -υπό την προεδρία, σήμερα, του Στ. Ψυχάρησε διεκδίκηση σχετικής ρύθμισης από την κυβέρνηση, από την οποία να βγαίνουν όλοι ωφελημένοι. Η κυβέρνηση από την πλευρά της ακούει με ενδιαφέρον σχετικά αιτήματα, τα οποία υποβάλλονται στον γενικό γραμματέα Μέσων Ενημέρωσης Γιάννη Παναγιωτόπουλο. Ήδη η γραμματεία πρόκειται να ανοίξει επίσημα τον διάλογο με Ημερίδα που διοργανώνει πιθανότατα στις 25 Απριλίου, με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών, κυβέρνησης, εκδοτών, δημοσιογράφων, εκδοτών διαδικτύου κ.ά., οι οποίοι θα κληθούν να τοποθετηθούν επίσημα με τις θέσεις τους. Στόχος του κ. Παναγιωτόπουλου, όχι μόνο η τόνωση των επιχειρήσεων Τύπου, αλλά και η διάσωση θέσεων εργασίας δημοσιογράφων και άλλων εργαζομένων στον Τύπο. Τα καλά νέα έρχονται από τη Γερμανία. Όπως πληροφορεί η Γερμανική Ενωση Εκδοτών Εφημερίδων (BDZV) η Ομοσπονδιακή Βουλή τροποποίησε τον νόμο περί πνευ-
ματικής ιδιοκτησίας και περιλαμβάνει ευθέως συγγενικό δικαίωμα υπέρ των εκδοτών (στη Γερμανία αναγνωρίζεται ήδη «συγγενικό δικαίωμα» υπέρ των δημοσιογράφων). Η νομική προστασία περιορίζεται σε εξειδικευμένη ομάδα χρηστών, τους «εμπορικά ενεργούντες παρόχους μηχανών αναζήτησης (search engines) ή παρόχους εμπορικών υπηρεσιών (news aggregators) οι οποίοι χειρίζονται αναλόγως τα περιεχόμενα». Ερώτημα ετέθη στη γερμανική Βουλή για τα λεγόμενα snippets, τα αποσπάσματα κειμένου, πλέον του τίτλου, μικρού αριθμού λέξεων, που εμφανίζονται στη μηχανή αναζήτησης. Μπορούν να εγείρουν «συγγενικά δικαιώματα»; Στο ερώτημα αυτό απάντησε ο Άρειος Πάγος στη Δανία, μετά από προδικαστικό ερώτημα που έθεσε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Δανίας προσδιόρισε έτσι ότι ο «μικρός αριθμός λέξεων» που εγείρει δικαίωμα προστασίας είναι 11 λέξεις κειμένου.
«Ανοχόμετρο» στις σατιρικές εκπομπές από το ΕΣΡ Σειρά αποφάσεων λογοκριτικού χαρακτήρα και ακραία συντηρητικών αντιλήψεων έχει λάβει το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης στη διάρκεια του περασμένου χρόνου, ιδίως απέναντι σε σατιρικές - χιουμοριστικές εκπομπές, με ιδιαίτερη ευαισθησία μάλιστα στη σάτιρα απέναντι σε πολιτικούς θεσμούς (όπως η κυβέρνηση) και στην Εκκλησία. Σύμφωνα με την Έκθεση Πεπραγμένων 2012, όπως διέρρευσε, το ΕΣΡ παρουσιάζει «Σημαντικές Αποφάσεις» που έλαβε κατά τη διάρκεια του έτους, μεταξύ των οποίων επιβολή κυρώσεων στις σατιρικές εκπομπές «Αλ Τσαντίρι Νιουζ» του Λ. Λαζόπουλου και «Ράδιο Αρβύλα» του Α. Κανάκη. Όπως φαίνεται το ΕΣΡ διαθέτει κατ’ αποκλειστικότητα το... «ανοχόμετρο», με το οποίο μετρά εάν κάποια εκπομπή έχει υπερβεί το «όριο ανοχής» που «επιτρέπεται» για τη σάτιρα.
o Η πρώτη απόφαση του ΕΣΡ (Μάρτιος 2012) αφορά την εκπομπή «Αλ Τσαντίρι Νιούζ» που μεταδόθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2011, με θέμα την οικονομική κατάσταση της χώρας και τους υπαίτιους γι’ αυτήν. Το ΕΣΡ επέβαλε πρόστιμο 30.000 ευρώ στον Alpha για «απρεπές λεξιλό-
Αδικήματα το «απρεπές λεξιλόγιο» και «ο μη σεβασμός της έννομης τάξης»
γιο που είχε αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιοτικής στάθμης της εκπομπής». Στο σκεπτικό του ΕΣΡ αναφέρεται ότι: «Η εκπομπή έχει υπερβεί τα ανεκτά όρια της σάτιρας και στερείται της επιβαλλόμενης από το Σύνταγμα και τον νόμο ποιότητας». Ποια είναι τα ανεκτά όρια της σάτιρας το γνωρίζει το ΕΣΡ, που έχει την αποκλειστική χρήση του «ανεκτόμετρου - σατιρόμετρου». Γιατί υπερέβη τα ανεκτά όρια; Διότι «δεν περιορίστηκε στη διακωμώδηση της οικονομικής καταστάσεως και των υπαιτίων προσώπων, αλλά χρησιμοποίησε χυδαίες λέξεις και φράσεις, άσχετες με την ως άνω διακωμώδηση». Αν δηλαδή ήταν σχετικές με τη διακωμώδηση της οικονομικής κατάστασης, θα ήταν εντάξει;
o Άλλη απόφαση του ΕΣΡ (Απρίλιος του 2012) αφορά το «Ράδιο Αρβύλα» που μεταδόθηκε στις 31 Ια-
νουαρίου 2012, με θέμα την οικονομική κατάσταση της χώρας και την ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση που είχε επιφυλάξει η κυβέρνηση για την Εκκλησία. Το ΕΣΡ επέβαλε πρόστιμο 15.000 ευρώ στον ΑΝΤ-1 για «ποιοτική στάθμη του προγράμματος και τον σεβασμό του Συντάγματος και της εν γένει έννομης τάξης». Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης του ΕΣΡ, η εκπομπή δεν περιορίστηκε στη σάτιρα της ευνοϊκής μεταχείρισης της Εκκλησίας, «αλλά επεκτάθηκε στη γελοιοποίηση διαφόρων λειτουργικών αντικειμένων
της Εκκλησίας, όπως το δισκοπότηρο ή το κουβούκλιο του επιταφίου, με σύγχρονη παραποίηση λειτουργικών δεήσεων». Και εδώ το «ανεκτόμετρο» έδειξε ότι η εκπομπή «έχει υπερβεί τα ανεκτά όρια της σάτιρας». Επικαλείται μάλιστα το παράδειγμα των φονταμενταλιστών του Ισλάμ αναφέροντας ότι η εκπομπή «έχει προκαλέσει την αντίδραση των χριστιανών, όπως θα προκαλούσε παρόμοια αντίδραση η γελοιοποίηση του ισλαμισμού από πιστούς της αντιστοίχου θρησκείας». Με άλλα λόγια, η ελληνική (χριστιανική) τηλεό-
ραση για να σατιρίσει την ορθόδοξη Εκκλησία θα πρέπει να έχει ως μέτρο την ανοχή των πιστών του ισλάμ σε αντίστοιχη περίπτωση. Το ΕΣΡ επέβαλε το 2012 πρόστιμα συνολικού ύψους 6.538.000 ευρώ σε τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων αφορά τη μετάδοση μεταμεσονύκτιων τηλεπαιχνιδιών τζόγου, χωρίς άδεια από την αρμόδια Επιτροπή. Το 2011 τα πρόστιμα μολις άγγιζαν τα 2 εκατ. ευρώ. Υψηλά πρόστιμα, που άγγιξαν τα 7,3 εκατ. ευρώ, είχαν επιβληθεί το 2006. ΑΓΓΕΛΑ ΝΤΑΡΖΑΝΟΥ
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
62 Ο όμιλος ΙΚΕΑ ανακοίνωσε ότι αποσύρει τις κινεζικές τάρτες στις οποίες εντοπίστηκαν κόπρανα! Ούτε γλυκά δεν αγοράζουν από την Ελλάδα;
ΡΗΣΕΙΣ&
ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΙΣ
«Έχω στόχο έκρηξη Bing Bang ευημερίας». Αντ. Σαμαράς (Πάλι λάθος ψώνια έκανες, Σιλβέστερ; Bam Boum και τέζα σου πούλησαν)
ΚΑΚΟΗΘΕΙΕΣ ΥΠΟ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΥΡΙΤΣΕΩΣ & ΑΓΓΕΛΟΥ ΤΣΕΚΕΡΕΩΣ
Θα ξαναεκλεγώ Πρόεδρος; Ναι, βέβαια, στο Σουμπούτεο Το ότι συμπαρίσταται η ελληνική κυβέρνηση στην Κύπρο είναι περισσότερο από προφανές. Έτσι και πάει ο Σαμαράς εκεί, στα χέρια θα τον σηκώσουν οι Κύπριοι αδελφοί μας. Πολύ περισσότερο που ο Στουρνάρας κάλεσε την τρόικα να βομβαρδίσει το νησί για να εφαρμοστούν οι αποφάσεις. Και να σταματήσει επιτέλους η στείρα άρνηση και ο καταγγελτισμός. Ε, ναι. Εμείς εδώ, που «κουρέψαμε» αδιαμαρτύρητα τα Ταμεία και τους μικροομολογιούχους και δεν κουνήθηκε φύλλο, μαλάκες είμαστε; Και πετύχαμε με τη συνέπειά μας και έναν ολόκληρο χρόνο παράταση για το χαράτσι της ΔΕΗ. Ο Στουρνάρας απέστειλε επίσης μήνυμα συμπαράστασης στη δοκιμαζόμενη τρόικα. Δεσμευτήκαμε μάλιστα ότι στην επόμενη συνάντηση θα συμφωνήσουμε στα πάντα, και θα αναλάβουμε μερικά ακόμη. Ε, ναι, τώρα που έχουν οι άνθρωποι σκοτούρες με το κυπριακό, θα μιζεριάζουμε εμείς για μερικές δεκάδες χιλιάδες δημόσιους υπαλλήλους; Η αλήθεια είναι ότι έκανε μεγάλη μαλακία το Eurogroup. Έστειλε λάθος μήνυμα στη ρωσική μαφία. Επειδή η ρωσική μαφία είναι εκτός Ευρωζώνης, δηλαδή, πρέπει να της φάμε τα λεφτά;
Για να αποφύγει φαινόμενα πανικού, η κυπριακή κυβέρνηση έκλεισε τη Λαϊκή Τράπεζα και αμέσως μετά την ξανάνοιξε ώστε να καθησυχάσει τον κόσμο. Κατά μια άλλη εκδοχή θα χωρίσουν την τράπεζα σε καλή, που έχει τα εξυπηρετούμενα δάνεια και τα λεφτά της ρώσικης μαφίας, και σε κακή, που έχει τα κόκκινα δάνεια και τα λεφτά του κοσμάκη. Το δοκίμασαν και στον Τιτανικό, υπολογίζοντας ότι έτσι το εστιατόριο της πρώτης θέσης δεν θα βούλιαζε. Άστραψε και βρόντηξε ο Φώτης Κουβέλης. Αρχικώς ζήτησε κατηγορηματική δέσμευση ότι το «κούρεμα» των καταθέσεων θα περιοριστεί στην Κύπρο και δεν θα επιβληθεί στην Ελλάδα. Αυτό είναι που λέει ο Λένιν «συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης». Ή στα ρωσικά: «Μακριά από τον κώλο μας κι ας είναι δέκα μέτρα». Επίσης ζήτησε περισσότερα κλιμάκια, ώστε η αρπαγή των καταθέσεων να γίνει με δικαιότερο τρόπο. Αν κάτι μας αρέσει στον Κουβέλη, είναι που έχει πάντα ρεαλιστικές μεταρρυθμιστικές προτάσεις για κάθε ζήτημα. Μετά όμως αγρίεψε και ζήτησε να ανακληθεί η απόφαση του Eurogroup. Όπως ήταν φυσικό, στο Eurogroup επεκράτησε πανικός.
Δημιουργείται κακό προηγούμενο και θα έχουμε κλυδωνισμούς στο τραπεζικό σύστημα.
Δεν μας έφτανε η Κύπρος, πιεζόμαστε και από τον Κουβέλη τώρα, ούρλιαζε πανικόβλητος κορυφαίος παράγων στις Βρυξέλλες.
Κανονικά έπρεπε να κουρέψουν μόνο τις μικροκαταθέσεις, που είναι και μήνυμα ενάντια στον λαϊκισμό.
Μετά του λάσκαραν τη γραβάτα, του χώσανε και ένα μπουκάλι βότκα στο χέρι και συνήλθε κάπως.
ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ ΧΕΡΟΥΒΕΙΜ
Πότε τσινάει ο Χρ. Μαρκογιαννάκης Άμα ακούει Λάτση και Μπόμπολα ο Χρ. Μαρκογιαννάκης στην προκαταρκτική επιτροπή για τη λίστα Λαγκάρντ κάτι του συμβαίνει. Την Τετάρτη του συνέβη δύο φορές. Η πρώτη φορά ήταν στις 15.50. Η Ζ. Κωνσταντοπούλου ρωτούσε τη Μ. Παντελή για την απαίτηση του Σπ. Λάτση μετά την πώληση της CMA (είναι το fund με τα 550 εκατ. δολ. που εμφανίζεται στη λίστα Λαγκάρντ) στην EFG να μην έχει παράλληλες δραστηριότητες ο Αγγ. Μεταξάς, ο οποίος ήταν συνιδιοκτήτης
του fund. Τότε ο Χρ. Μαρκογιαννάκης θυμήθηκε ότι πρέπει να πάει στην Επιτροπή Δεοντολογίας, αλλά πριν πρέπει να τσιμπήσει, πρότεινε διακοπή και άρχισε τις ειρωνείες «μου είστε τόσο αξιαγάπητη που μου είναι δυσάρεστο να σας εγκαταλείψω». Η δεύτερη φορά ήταν όταν ακούσθηκε το όνομα του εκδότη Φ. Μπόμπολα που εμφανίζεται ως beneficial owner της CMA Technology Venture Partners. Η Ζ. Κωνσταντοπούλου ρωτούσε πώς βρέθηκε ο εκδότης στη CMA. Τότε ο Χρ.
Ο κ. Νομπελίστας πριν και μετά! Πριν από την απόφαση του Eurogroup που αποφάσισε το κούρεμα των τραπεζικών καταθέσεων στην Κύπρο, ο οικονομολόγος νομπελίστας Χριστόφορος Πισσαρίδης σε συνέντευξή του στην εφημερίδα της Λευκωσίας «Φιλελεύθερος» δήλωσε κατηγορηματικά αντίθετος στο «κούρεμα» των καταθέσεων, τονίζοντας πως αυτό «δεν θα είναι καταστροφικό μόνο για την Κύπρο, αλλά θα παρασύρει και την Ευρωζώνη». Μάλιστα, δήλωνε με βεβαιότητα ότι το μέτρο είχε απορριφθεί ως επιλογή: «Κάθε φορά που μια τράπεζα αντιμετωπίζει πρόβλημα κεφαλαίων γιατί τότε να μην καταφεύγει στις καταθέσεις; Γι’ αυτό, το απορρίψαμε όλοι με πολλή σιγουριά(!) και δεν το βλέπω να γίνεται. Και η τρόικα δεν θα επιμείνει. Μπορώ να πω με βεβαιότητα πλέον ότι, η τρόικα εξετάζει ήδη άλλες εναλλακτικές λύσεις». Μετά την απόφαση του Eurogroup, ο ίδιος ακριβώς άνθρωπος δήλωσε ότι οι επιπτώσεις «αν δεν ψηφιστεί το τέλος επί των καταθέσεων» θα είναι πολύ χειρότερες καθώς - όπως υποστήριξε - η κυπριακή οικονομία θα καταρρεύσει. Δ.Χ.
Μαρκογιαννάκης άρχισε να γελά και να λέει στη βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ ότι η ερώτηση έχει απαντηθεί και ότι είναι «η προσωποποίηση της κακότητας»! Στη συνέχεια είπε στη μάρτυρα ότι «θα ήθελα να μην απαντάτε», αλλά δεν το κάνει για να μην δημιουργήσει πρόβλημα. Και όταν η Ζ. Κωνσταντοπούλου θέλησε να συνεχίσει τις ερωτήσεις της είπε «κυρία γόνε, σας ακούμε. Εγώ δεν είμαι γόνος». Κ.ΠΟΥ.
Μήνυση για αθέμιτο ανταγωνισμό Μήνυση κατά της Γερμανίας θα καταθέσει στην Κομισιόν το Βέλγιο κατηγορώντας τη για αθέμιτο ανταγωνισμό μέσω ενός εκτεταμένου κοινωνικού ντάμπινγκ που εφαρμόζει εδώ και χρόνια η ίδια. Τη μήνυση θα καταθέσουν ο υπουργός Οικονομικών Γιόχαν Βάντε Λανότ και η υπουργός για την Απασχόληση Μόνικα ντε Κόνινκ, μέλη και οι δύο του φλαμανδικού σοσιαλιστικού κόμματος. Στόχος τους είναι να διαλύσουν τον μύθο ότι η Γερμανία είναι ο καλύτερος μαθητής της Κοινότητας και συνιστά το ιδανικό παράδειγμα που οφείλουν ν’ ακολουθήσουν όλες οι άλλες χώρες - μέλη. Σύμφωνα με την καταγγελία των δύο Βέλγων υπουργών οι Γερμανοί εφαρμόζουν ένα εκτεταμένο κοινωνικό ντάμπινγκ εις βάρος των άλλων χωρών της Ένωσης εισάγοντας μαζικά φθηνούς εργάτες από την Ανατολική Ευρώπη.
Η ΑΥΓΗ • ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
63
ΡΗΣΕΙΣ&ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΙΣ «Οι ελληνικές τράπεζες είναι θωρακισμένες» Γ. Στουρνάρας (Τρομερός! Ενώ γίνεται χαμός στον κόσμο, η Κύπρος απειλείται με αφανισμό και η χώρα μας κινδυνεύει με νέο κύμα φυγής καταθέσεων, αυτός συνεχίζει να κοροϊδεύει. Μόνον 80 δισεκατομμύρια ευρώ είναι τα κόκκινα δάνεια στις ελληνικές τράπεζες, που παραμένουν ιδιωτικές μόνο στους τύπους!)
Αξιοκρατία και Αριστερά της ευθύνης Δημοσιεύουμε χωρίς σχόλιο εσωτερική εγκύκλιο της ΔΗΜ.ΑΡ.: «Θέμα: Στις 27.3.13 λήγει η κατάθεση υποψηφιοτήτων για την εγκατάσταση των διοικητών (87) και υποδιοικητών (93) όλων των νοσοκομείων της χώρας. Αγαπητοί/ες σύντροφοι/ισσες, Προκηρύχθηκαν οι θέσεις για την εγκατάσταση των διοικητών (87) και υποδιοικητών (93) όλων των νοσοκομείων της χώρας σύμφωνα με τον Νόμο 4052/12. Προκηρύχθηκαν και οι θέσεις όσων έχουν διορισθεί στο εννεάμηνο της τρέχουσας διακυβέρνησης της χώρας. Οι αιτήσεις για κάλυψη των θέσεων πρέπει να γίνουν μέχρι τις 27.3.13 στα οικεία νο-
σοκομεία ή στα οικεία ΠΥΔΕ. Πέραν αυτής της ημερομηνίας δεν θα υπάρχει καμία δυνατότητα άλλης υποψηφιότητας. Σας στέλνουμε συνημμένο τον κατάλογο των νοσοκομείων, όπως προέκυψαν από τις συνενώσεις τους, όπου εμφαίνονται και οι θέσεις διοικητών, υποδιοικητών. Φροντίστε να κατατεθούν εγκαίρως οι υποψηφιότητες. Αποστείλατε και σε μας αμέσως μετά τα ονόματα και τα βιογραφικά των υποψηφίων που κατέθεσαν αιτήσεις και για ποιο νοσοκομείο. Με σχ (σ.σ.: συντροφικούς χαιρετισμούς) Δ. Χατζησωκράτης»
Ο «κατάλληλος άνθρωπος» Στ. Σταυρίδης Σε προσπάθεια καλλιέργειας προφίλ γενικής αποδοχής για τον νέο πρόεδρο του ΤΑΙΠΕΔ, Στ. Σταυρίδη, κατέφυγε μερίδα του Τύπου, ακολουθώντας παρόμοια τακτική με τον ίδιο τον Στ. Σταυρίδη. Οι ειρωνικές επισημάνσεις της Ν. Βαλαβάνη για τον «κατάλληλο άνθρωπο στην κατάλληλη θέση» και παρόμοιες διατυπώσεις του Σπ. Χαλβατζή μετατράπηκαν σε γενική αποδοχή των ικανοτήτων του Στ. Σταυρίδη, ο οποίος επιδιώκει να δώσει την εικόνα του «αποτελεσματικού». Η Ν. Βαλαβάνη, όμως, είπε κι άλλα. Υπενθύμισε την καθοριστική συμμετοχή του Στ. Σταυρίδη στο ξεπούλημα της ΑΓΕΤ σε ανταγωνιστική της εταιρεία, η οποία είχε δεσμούς με την ιταλική μαφία και οδηγήθηκε τελικά στην πτώχευση, με αποτέλεσμα η ΑΓΕΤ να είναι σήμερα μια πολύ μικρή εταιρεία, αν και στο παρελθόν υπήρξε πρωταγωνι-
στής στον χώρο της. Ο Στ. Σταυρίδης το μόνο που απάντησε ήταν ότι η ιδιωτικοποίηση της ΑΓΕΤ ήταν «εξαιρετικά επιτυχημένη», καθώς πουλήθηκε αντί ποσού που αντιστοιχούσε 40 φορές στα ετήσια κέρδη της. Ο Στ. Σταυρίδης, κατά την ακρόασή του, ξέφυγε πολλές φορές από την ουσία των ερωτήσεων που του έγιναν μιλώντας για τα σκουπίδια στον Λαγανά της Ζακύνθου και τον έρωτα που τον εμπόδισε να πάρει το μεταπτυχιακό του, ενώ δήλωσε «φιλελεύθερος σοσιαλιστής» και «βαθύτατα κεντρώος», αποκαλύπτοντας ότι το 2009 είχε ψηφίσει ΠΑΣΟΚ, αν και κατέταξε αυτήν του την επιλογή στα μεγάλα του λάθη. Μάλλον αυτές οι διατυπώσεις ήταν και καθοριστικές για την υπερψήφισή του, όχι μόνο από την τρικομματική, αλλά κι από την Χρυσή Αυγή. Κ.Π.
Όπως Τζακ Ντάνιελς! Επίκαιρη διδακτική ιστοριούλα. Στο Τενεσί, περιμένοντας το Τζακ Ντάνιελς να ωριμάσει, οι άνδρες περνούν την ώρα τους πετώντας φελλούς στον τοίχο, όπου κερδίζει αυτός που θα φτάσει τον φελλό του πιο κοντά. Όταν το ουίσκι ωριμάσει και μπει στα μπουκάλια, το φορτώνουν για να το πάνε στο σαλούν. Αλλά το σαλούν έχει κλείσει περιμένοντας το ουίσκι να ωριμάσει. Κανένα πρόβλημα. Του δίνουμε να... καταλάβει (εβίβα, όπα) και αρχίζουμε μόνοι μας να χορεύουμε. Όταν ξεμεθύσουμε, ούτε βαρέλια θα υπάρχουν, ούτε και φελλοί. Δ.Χ.
ΚΑΤΑ ΤΑ ΛΟΙΠΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΠΑΪΚΟΥ
Μη χάνουμε και το μέτρο πραγμάτων και καταστάσεων.
Τι θα γίνει αύριο στην Κύπρο; Θα δούμε.
Είδες όμως, η «θεωρία του χάους» τώρα δικαιώνεται.
Το ζήτημα είναι πως αμφισβητήθηκε, για πρώτη φορά, η θεωρία του «μονόδρομου».
Καθώς το άτσαλο πέταγμα της πεταλούδας στη Λευκωσία ταρακουνάει τις αγορές στο Τόκιο.
Του μονόδρομου της αβλεπί υποταγής στα άνωθεν και έξωθεν κελεύσματα.
Μ’ αρέσει που κάμποσοι ξύπνιοι ελλαδίτες έβγαλαν τα λεφτά τους στην Κύπρο για σιγουριά.
Αυτού του μπαμπούλα που επισείουν κάθε τόσο επί των κεφαλών μας οι δικοί μας «τοποτηρητές». Είναι βέβαιο πως, μετά τα κυπριακά, δεν αισθάνονται πολύ άνετα στις καρέκλες τους ο Σαμαράς και οι άλλοι. Και πολύ καλά κάνουν. Πάντως, ας είμαστε σοβαροί, δεν πρόκειται δα και για το ΟΧΙ στον Μουσολίνι. Ούτε για το «Μολών λαβέ» του Λεωνίδα στον Ξέρξη. Λίγο πιο χαμηλά, λοιπόν, τις σημαίες και τα φλάμπουρα.
Στα δύο δισ. υπολογίζονται τα σχετικά. Δεν τους λυπάμαι καθόλου, οφείλω να ομολογήσω. Αμ, το άλλο που μ’ αρέσει δεν σας το είπα. Ότι οι περισσότεροι Κύπριοι ψήφισαν Αναστασιάδη με τη βεβαιότητα πως αποτελεί το χαϊδεμένο παιδί των Ευρωπαίων. Και θα τον έχουνε στα όπα-όπα. «Χαιρετίσματα στην κ. Μέρκελ» παρήγγειλε ο πρόεδρος Αναστασιάδης.
Στην Τύνιδα το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ «Δεν ήταν γραφτό να συμβεί στην Τυνησία» υπογράμμισε ο γνωστός Βρετανός δημοσιογράφος Robert Fisk δείχνοντας έτσι τον σημαντικό ρόλο που παίζει ο αστάθμητος παράγοντας στην εξέλιξη της Ιστορίας. Το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ όμως, πα-
ρά τις αντιξοότητες, θα πραγματοποιηθεί από τις 26 έως τις 30 Μαρτίου στην πρωτεύουσα της Τυνησίας, Τύνιδα. Την Τρίτη το πρωί αναχωρεί η ελληνική αποστολή που θα συμμετέχει στις διαδικασίες του Φόρουμ και που θα μετα-
Και, πιστέψτε με, ήξερε τι έλεγε.
γραψε βέβαια το ποιηματάκι ο Σικελιανός.
Μήνυμα αισιοδοξίας απέστειλε στον Κύπριο Πρόεδρο ο Σαμαράς.
Ταιριάζει όμως μια χαρά, ως συνοδευτικό, στο εγερτήριο εθνικό σάλπισμα του Σαμαρά.
Να μη φοβάται, του παρήγγειλε, διότι «ο ελληνισμός έχει την ικανότητα να αντέχει στα δύσκολα…» «Τη ρωμιοσύνη μην την κλαις… εκεί που πάει να σκύψει, νάτη πετιέται…» που έλεγε παλιά ο Ρίτσος. Ή «Η ρωμιοσύνη εν φυλή συνότζαιρη του κόσμου, κανένας εν ευρέθηκεν για να την ιξηλείψει, κανένας γιατί σκέπει την που τα’ άψη ο Θεός μου…» Που τραγουδούσε ο άλλος ποιητής, ο Μιχαηλίδης, Κύπριος αυτός. Είναι ζήτημα DNA δηλαδή. Οπότε ουδείς λόγος ανησυχίας. «Ηχείστε σάλπιγγες, καμπάνες βροντερές, δονείστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα…» Για άλλη περίπτωση το έ-
Αυτό της ιδιαίτερης ισχύος του ελληνικού αίματος, ξέρεις. Που, ως γνωστόν, κατισχύει πάντοτε των επίβουλων αλλοφύλων. Οι κάπου 5.000 αυτοκτονημένοι συμπατριώτες μας που δεν άντεξαν στα δύσκολα...
φέρει το κλίμα και τις εμπειρίες του κινήματος στην Ελλάδα. Μεταξύ των συμμετεχόντων και 2 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, η Θεανώ Φωτίου και ο Βασίλης Χατζηλάμπρου. Αναμένουμε ανταπόκριση και εμπειρίες.
Ο άλλος, ο λιγότερο πιτσιρικάς, ο Γραμματέας της Ν.Δ., ούτε γάτα ούτε ζημιά. Παρότι χάιδεψε τον εκπρόσωπο του καθ’ ημάς ναζιστικού μορφώματος. Παραμένει αμετακίνητος και ακλόνητος στη θέση του. Με τις ευλογίες του αρχηγού του, εννοείται. Ο οποίος αρχηγός του διαβεβαίωσε, σημειωτέον, τους Ισραηλίτες της Θεσσαλονίκης πως επιδεικνύει μηδενική ανοχή στον φασισμό και στον ρατσισμό.
ΣΤ.Φ.
Και, μην ξεχνιόμαστε, εμείς τις πήραμε στον λαιμό μας της κυπριακές τράπεζες. Με τα δύσοσμα τοξικά ομόλογα που τις φορτώσαμε. Για να ξέρουμε τι μας γίνεται δηλαδή. Φυσικά και απέρριψε ο Σαμαράς (διά του Μεϊμαράκη) την πρόταση του Τσίπρα για έκτακτη σύγκλιση της Βουλής. Γιατί, μήπως συμβαίνει κάτι έκτακτο και δεν τόχουμε καταλάβει;
...Μάλλον δεν ανήκουν στον ελληνισμό, κατά τη θεωρία Σαμαρά.
Τόσο μηδενική ανοχή, ώστε διατηρεί στη θέση του τον απολογητή του ναζισμού υπουργικό σύμβουλο.
Ο πιτσιρικάς ο Κατίδης, της ΑΕΚ, την έβαψε με τη μακακία του.
Όπως και τον χουντικό διευθυντή του γραφείου του γραμματέα της Ν.Δ.
Τελείωσε με την μπάλα, απ’ ό,τι όλα δείχνουν.
Αλήθεια, παιδιά, εκείνος κει ο Ολάντ, που ακριβώς βρισκόταν στα καινούργια κολπάκια της Μέρκελ;
Αλήθεια, παιδιά, ο Αναστασιάδης παραμένει πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας;
Εκείνος λέω, ο Γάλλος σοσιαλιστής, επ’ ονόματι του οποίου θα άλλαζαν επί το θετικότερον οι συσχετισμοί στην Ευρώπη.
Και μετά τη βροντερή απόρριψη όσων υπέγραψε στις Βρυξέλλες;
Εκτός κι αν βρει καταφύγιο στη Λάτσιο των φαιών αποχρώσεων, ξέρετε τώρα. Αν και μην εκπλαγείς αν τονε δεις αύριο βουλευτή της Χρυσής Αυγής.
Εξάλλου τα κουβέντιασε διεξοδικά τα κυπριακά ο Σαμαράς με τον Βενιζέλο και τον Κουβέλη. Όλοι οι άλλοι περισσεύουν.
Έτσι, απλώς ρωτάω…
Η ΑΥΓΗ
Yσ τ ε ρ ό γ ρ α φ a
ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗ
O νέος παλιός αντισημιτισμός
Του ΤΑΣΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ
ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΜΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
Πού στον διάβολο είναι οι πλούσιοι; Αυτό που περισσότερο μου αρέσει στην πολιτική αντιπαράθεση την εποχή του Μνημονίου είναι το θέμα των πλουσίων. Το τρίο Στούτζες που μας κυβερνά ψάχνει να τους βρει για να τους φορολογήσει αλλά ώσπου να τους πετύχει κάπου μεταξύ Ελβετίας, Σιτι και νήσων Κέιμαν, φορολογεί τους φτωχούς. Πράγμα λυπηρό μεν αλλά αναγκαίο για να σωθεί η χώρα, όπως λέει και ο Σίμος, βιντεάκιας, Κεδίκογλου (κ. Σαμαρά σας εκλιπαρώ, σταματήστε να τον ψεκάζεται με σκληρά γιατί θα λαλήσει τελείως). Στο θέμα των πλουσίων η πιο δημοφιλής ατάκα είναι αυτή που χρησιμοποιούν οι τρεις ασώματοι σωματοφύλακες (που ως γνωστόν ήταν τέσσερεις) του Megaλου καναλιού: Η Αριστερά ποινικοποιεί τον πλούτο επειδή είναι με τους ανεπρόκοπους, τους τεμπέληδες, τους αγράμματους, τους βρωμιάρηδες, τους ταραχοποιούς και θέλει να μας αναγκάσει όλους να περπατάμε ξυπόλητοι. Κοινοτυπίες θα μου πείτε, αλλά είναι πάντα αποτελεσματικό να υποστηρίζεις ότι οι φτωχοί δεν είναι φτωχοί ή οργισμένοι ή ότι ζητούν περισσότερη δικαιοσύνη, αλλά απλά είναι ανίκανοι και ζηλεύουν (εμάς τους ω-
ραίους, έξυπνους και πετυχημένους). Παραλλαγές στο θέμα: «οι πλούσιοι δημιουργούν πλούτο για όλη την κοινωνία, ας τους αγκαλιάσουμε τρυφερά». «Το να είσαι πλούσιος δεν είναι αμαρτία για να ντρέπεσαι». Στις παραπάνω φιλοσοφίες του καφενείου θα προσθέσω, για να κάνουν φιγούρα οι πιο σινιέ θαμώνες των «τοκ σόου», την περίφημη φράση του Ολαφ Πάλμε «δεν πολεμάμε τον πλούτο αλλά την φτώχεια». Με λίγα λόγια, οι πλούσιοι ας μην ανησυχούν, είναι οι φτωχοί που θα πρέπει να ζοριστούν λιγουλάκι. Είναι κρίμα, όμως, ότι στη συζήτηση για τον πλούτο να εξαιρούνται αυτοί, οι πλούσιοι. Δεν ξέρουμε ποιοι είναι. Οι μεγάλες περιουσίες δεν είναι γνωστές στο κράτος. Ίσως «ρε παιδιά ας τους γνωρίσουμε», θα μπορούσε να είναι μια από τις προτεραιότητες της Δεξιοκεντροαριστερής κυβέρνησης της ευθύνης, αλλά αυτά συντρόφισσες και σύντροφοι είναι αριστερίστικοι τυχοδιωκτισμοί του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος θέλει να μας βγάλει από την Ευρώπη. Εντάξει, αριστερίστικος τυχοδιωκτισμός, αλλά για τα περί πλούτου και πλουσίων θα ήταν μάλλον διαφωτι-
στικό να μιλάμε με τους πλούσιους. Οι οποίοι αναζητούνται. Εκείνο το έρμο το περιουσιολόγιο έχει καταντήσει το πιο σύντομο ανέκδοτο. Εν τω μεταξύ μόνο καμιά δεκαριά άτομα δηλώνουν εισόδημα πάνω από ένα εκατομμύριο (ξέρω πέντε-έξι δρόμους σε Αθήνα και περίχωρα, όπου ζουν περισσότεροι). Μόνο το 1-2% των φορολογουμένων δηλώνουν περισσότερα από μισό εκατομμύριο, το οποίο είναι ακόμα πιο παράλογο από το προηγούμενο. Με λίγα λόγια, σε κάθε συζήτηση σχετικά με τον πλούτο, το φθόνο, τη φτώχεια, τον Όλαφ Πάλμε και τους τεμπέληδες, η πρώτη λογική ερώτηση πρέπει να είναι, αλλά πού είναι αυτοί οι πλούσιοι; Κάποιος θα μας τους συστήσει; Πρόκειται για μια ειλικρινή έκκληση: έι, πλούσιοι φίλοι, γιατί κρύβεσε; Είστε ντροπαλοί; Ή είναι το γνωστό κόλπο να φάτε και να πληρώσουν άλλοι τον λογαριασμό; Τελειώνω επισημαίνοντας ότι στην Ελλάδα η φράση του Όλαφ Πάλμε λειτουργεί κατά το ήμισυ. «Εμείς δεν πολεμούμε τους πλούσιους». Έτσι κι αλλιώς δεν μπορούμε να τους βρούμε! Όσον αφορά το δεύτερο μέρος: «πολεμάμε τη φτώχεια», καλά. Εδώ γελάνε.
Y
Εβδομήντα χρόνια μετά τον πρώτο συρμό για το Άουσβιτς, η Θεσσαλονίκη τίμησε τη μνήμη των εκτοπισμένων, των δολοφονημένων παιδιών της. Tο γεγονός έχει ιδιαίτερη σημασία για τον ελληνικό εβραϊσμό, την πόλη και τη δημόσια μνήμη. Έστω κι αν γνωρίζουμε καλά πως η εργασία της μνήμης και ιδιαίτερα η μνήμη των μεγάλων και απαράγραπτων καταστροφών είναι υπόθεση που υπερβαίνει τελετές και εκδηλώσεις, όσο βαθιά συγκινητικές και απαραίτητες κι αν είναι. Έγινε φυσικά πολύς λόγος αυτές τις μέρες για τον κίνδυνο του ρατσισμού και του φασισμού. Η ζοφερή επικαιρότητα της Χρυσής Αυγής υπενθυμίζει την ανάγκη αφύπνισης απέναντι σε ένα κακό που ορισμένοι, όπως ο Έλληνας πρωθυπουργός, το παρουσιάζουν ως περιθωριακό στη χώρα. Είναι όμως έτσι; Άραγε ο αντι-εβραϊκός λόγος και τα αντίστοιχα συναισθήματα αποτελούν περιθωριακό φαινόμενο στη σημερινή Ελλάδα; Ή μήπως πρέπει να αναγνωρίσουμε μια διάσταση με μεγαλύτερη έκταση; Ειδικά με τον αντισημιτισμό τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Το άθλιο νεοναζιστικό ριμέικ δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα. Λέμε συχνά ότι το κακό δημιουργείται από τη συνθήκη της κρίσης. Υπάρχει ωστόσο κάτι προγενέστερο της κρίσης, που σήμερα ωστόσο βρίσκει ευκαιρίες άνθισης στους κόμβους της δημοσιότητας και της κοινωνικής επικοινωνίας. Αυτό το «άνθος» είναι παλιά ιστορία, αλλά στα συναισθήματα της κρίσης ξαναγεννιέται και προβάλλει ως περισπούδαστη ερμηνεία των τεκτονικών σεισμών στον καπιταλισμό: μιλώ για τον οικονομικό και κοινωνικό αντι-εβραϊσμό, ο οποίος δεν ταυτίζεται με τον βιολογικό ρατσισμό του αίματος. Οι κουβέντες που φτιάχνουν και διασπείρουν αυτόν τον αντισημιτισμό δεν είναι λόγια περί ράτσας, αλλά αφορισμοί για το «χρήμα» και τους επί γης «εκπροσώπους του». Στη βάση μάλιστα αυτών των αφορισμών βρίσκουμε τις αναφορές στη συνωμοσία των μεγάλων εναντίον του απλού ανθρώπου. Αν λογαριάσουμε στα σοβαρά την παραπάνω διάσταση, είναι σαφές ότι η αντι-εβραϊκή εκτροπή δεν αφορά αποκλειστικά τους φορείς της φυλετικής εχθροπάθειας και του ναζιστικού μίσους. Ο αντι-εβραϊσμός μπορεί αντίθετα να διεισδύει, ανεπαίσθητα, στην αγανάκτηση για τις αδικίες και τις ανισότητες που συνδέονται με τον χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό. Η φιγούρα του Εβραίου «τραπεζίτη και χρηματιστή» αναστήθηκε μαζί με αυτόν τον άλλον αντισημιτισμό, ο οποίος σπεύδει βεβαίως να διαχωρίσει τη θέση του από τη μυθολογία του αίματος και της τιμής. Δεν πάει πολύς καιρός που είδαμε πώς λειτούργησαν οι άθλιοι συνειρμοί με τα ονόματα της λίστας Λαγκάρντ. Εδώ και χρόνια ταξιδεύει επίσης ακλόνητη και η φιλολογία περί του Σόρος και της παντοδυναμίας του στα «παρασκήνια» των εθνών. Είναι βέβαιο πως δεν θα λείψουν οι αφορμές για το ξαναζέσταμα της ίδιας δαιμονολογικής φοβίας. Η μάχη επομένως εναντίον του σύγχρονου αντισημιτισμού δεν πρέπει να περιορίζεται στην απόκρουση των ρατσισμών του αίματος, που ούτως ή άλλως έχουν χάσει προ πολλού το παιχνίδι. Ο σύγχρονος αντισημιτισμός είναι μια ολική δημαγωγία και όχι ένα υποκεφάλαιο του ρατσισμού. Κατά κάποιον τρόπο, η μάχη αυτή είναι αγώνας εναντίον κοινών τόπων που απλώνονται πολύ μακρύτερα από τον λαό της άκρας Δεξιάς. Για εκείνους τους αριστερούς που δεν βλέπουν την κρίση ως συνωμοσία ή εργόχειρο κάποιων σατανικών «λεσχών» (Μπίλτεμπεργκ κ.λπ.), η επαγρύπνηση για τις αντισημιτικές εκτροπές είναι ηθικά και πολιτικά ζωτικής σημασίας. Για έναν κυρίως λόγο: μια ριζοσπαστική απάντηση στο κοινωνικό ζήτημα του καιρού μας περνάει από την πιο δραστική απόκρουση του «αντικαπιταλισμού των ηλιθίων». Και κάτι τέτοιο αποτελεί, σε μεγάλο βαθμό, ο κρυφόςφανερός αντισημιτισμός των ημερών μας.
Για αθέμιτο ανταγωνισμό κατηγορούν τη Γερμανία δύο Βέλγοι υπουργοί επειδή, όπως καταγγέλλουν στην Κομισιόν, με σκλαβοπάζαρο 500.000 εργαζομένων από πρώην ανατολικές χώρες η Μέρκελ ρίχνει το κόστος εργασίας. Έτσι, όμως, χάνονται χιλιάδες θέσεις εργασίας στο Βέλγιο, την Ολλανδία, τη Δανία και τη Γαλλία που δεν καταφεύγουν στον εργασιακό μεσαίωνα της «μαύρης εργασίας», λένε οι δύο υπουργοί. Ευτυχώς για το Βέλγιο που έχει πρωτεύουσα τις Βρυξέλλες, αλλιώς θα είχε την τύχη της Κύπρου... ΑΙΡΕΤΙΚΟΣ
Y