Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
Σύνταξη: Κώστας Βούλγαρης, Κώστας Γαβρόγλου, Λήδα Καζαντζάκη, Γιώργος Μερτίκας, Άλκης Ρήγος, Πέτρος-Ιωσήφ Στανγκανέλλης, Kώστας Χριστόπουλος ΤΕΥΧΟΣ 541
ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ, ΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
28 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013
www.avgi-anagnoseis.blogspot.com
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΝΤΖΟΥΦΑΣ Κοινοβουλευτισμός και οικονομική κρίση ΣΕΛ. 1
ΚΩΣΤΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ Στους δρόμους της ποίησης ΣΕΛ. 2
ΞΕΝΙΑ ΜΗΤΟΥΣΗ Ένα ποίημα για τη Μάρθα ΣΕΛ. 2
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΗΜΗΡΟΥΛΗΣ Β. ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Για τον Τάκη Μενδράκο ΣΕΛ. 3
ΦΟΙΒΟΣ ΓΚΙΚΟΠΟΥΛΟΣ Για τα επιστημονικά συνέδρια ΣΕΛ. 4
Δ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ Για τον γιατρό Λαμπράκη ΣΕΛ. 4
ΑΝΤΖΕΛΑ ΔΗΜΗΤΡΑΚΑΚΗ Εργασία και τέχνη ΣΕΛ. 5
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΟΥΤΣΟΣ Επιστρέφοντας στο Δυτ. Βερολίνο ΣΕΛ. 6
ΝΤΙΝΟΣ ΣΙΩΤΗΣ Φρίξον ήλιε ΣΕΛ. 6
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΡΑΠΤΟΥ Ξαναδιαβάζοντας ΣΕΛ. 7
ΤΖΙΝΑ ΠΟΛΙΤΗ Βορράς/Νότος και λογοτεχνία ΣΕΛ. 8
Ο ζωγράφος του μήνα: Αλέξανδρος Βέργης
Κοινοβουλευτισμός και οικονομική κρίση ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΚΑΜΤΣΙΔΟΥ, Δημοκρατική αρχή και κυβερνητική ευθύνη, εκδόσεις Σαββάλας, σελ. 309 Η μονογραφία της Ιφιγένειας Καμτσίδου μετέχει σε ένα σύγχρονο προβληματισμό γύρω από τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς και θέλει να εκφράσει διστακτικές και συγκρατημένες επιφυλάξεις για τον τρόπο με τον οποίο οι συνταγματικοί θεσμοί της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας εγκολπώνονται τις κοινωνικοπολιτικές δυσανεξίες ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΝΤΖΟΥΦΑ
των σύγχρονων δημοκρατιών. Γιατί συγκρατημένες επιφυλάξεις; Διότι είναι η μοίρα των συνταγματολόγων όταν ερμηνεύουν θεσμούς, όπως είναι τα κοινοβούλια, στους οποίους εγγράφονται μακρές ιστορικές παραδόσεις και αποτυπώνονται πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις, να μην αναγνωρίζουν στον εαυτό του τις ελευθερίες του πολιτικού επιστήμονα, του οποίου η κριτική είναι συχνά ριζοσπαστική στο όνομα μιας ιδεώδους δημοκρατίας που είναι περισσότερο όραμα και στόχος παρά σύστημα κανόνων και διαδικασιών. Για τον συνταγματολόγο προέχει η εγγυητική λειτουργία και η ασφάλεια που παρέχει η πιστή τήρηση των κανόνων της κοινοβουλευτικής διαδικασίας. Όλα τα επιμέρους θέματα που θίγονται στο πλούσιο, από προβληματισμούς, βιβλίο διαπερνούνται από τη μέριμνα της συγγραφέως να επιβεβαιώσει την ασφάλεια των θεσμών και να επικυρώσει το δημοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος. Αυτή η αμυντική στάση είναι προϊόν πικρής ιστορικής πείρας που απορρέει από μια στοιχειώδη αναδρομή στους πολιτειακούς θεσμούς που εγκαθιδρύθηκαν με την δημιουργία του νεοελληνικού κράτους. Σε όλη την συνταγματική ιστορία του ελληνικού κράτους μέχρι την μεταπολίτευση είναι διάχυτη η αντίφαση μεταξύ ενός συνταγματικού πλαισίου συχνά περισσότερο προωθημένου από την εποχή του( π.χ πρώιμη καθιέρωση της δημοκρατικής αρχής ήδη με το Σύνταγμα του 1864) και ηθών και νοοτροπιών καθηλωμένων σε προνεωτερικές μορφές πολιτικής συμπεριφοράς σε συνδυασμό με συνεχείς παραβιάσεις των συνταγματικών κανόνων και των διαδικασιών. Να γιατί οι ποιο προοδευτικοί συνταγματολόγοι μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο όπως ο Αρ. Μάνεσης ήταν έντονα θετικιστές.
Xωρίς τίτλο
Εντάσσοντας λοιπόν τον εαυτό της σε αυτή την παράδοση των συνταγματολόγων, δηλαδή των επιγόνων και μαθητών του Αρ. Μάνεση, η Ιφ. Καμτσίδου γνωρίζει και το επιβεβαιώνει με το βιβλίο της, πως ότι έχουμε κατορθώσει σε επίπεδο θεσμών πρέπει να το προστατεύσουμε και να το προχωρήσουμε. Να μην υποτιμήσουμε τις κατακτήσεις της μεταπολίτευσης, που τόσο λοιδωρείται εσχάτως, καθώς και τους αγώνες εκείνης της γενιάς που βίωσε μια πολιτική πραγματικότητα που ίσως για πρώτη φορά αντιστοιχούσε στις αρχές του δημοκρατικού κοινοβουλευτισμού, όπως αποτυπώνονταν στο Σύνταγμα του 1975. Η επιλογή του κοινοβουλευτικού συστήματος, ως αντικείμενο μονογραφίας, είναι ιδιαίτερα εύστοχη, διότι στην εξέλιξη των αντιπροσωπευτικών θεσμών ήδη από την περίοδο της απόλυτης μοναρχίας αποτυπώνεται η βούληση συγκεκριμένων κοινωνικών δυνάμεων να περιορίσουν την εξουσία του μονάρχη. H συγγραφέας αντιλαμβάνεται τον κοινοβουλευτισμό ως ένα ιστορικό φαινόμενο που σταδιακά εκνομικεύτηκε και τυποποιήθηκε συνταγματικά σε διάφορες μορφές ανάλογα με τις πολιτικές συνθήκες της κάθε δημοκρατίας. Στα κοινοβουλευτικά συστήματα, ο αρχηγός του κράτους χάνει μεγάλο μέρος της πολιτικής του δύναμης, δύναμη η οποία μετατοπίζεται στην κυβέρνηση και κυρίως στον
πρωθυπουργό, ενώ αντίστοιχα το κοινοβούλιο αδυνατίζει. Ο πρωθυπουργός αναδεικνύεται σε μια προνομιακή θέση διότι εκφράζει το ενιαίο μπλοκ κυβέρνηση-κοινοβουλευτική πλειοψηφία, αλλά είναι και επικεφαλής του διοικητικού μηχανισμού του κράτους, ενώ εκπροσωπεί την χώρα στα διεθνή Συμβούλια των αρχηγών κρατών κυρίως της ευρωζώνης που λαμβάνονται οι κρισιμότερες αποφάσεις. Θεωρώ ότι αυτή η ευρωπαϊκή παράμετρος θα μπορούσε να τονιστεί περισσότερο με δεδομένο ότι ένας μεγάλος αριθμός κρίσιμων αποφάσεων λαμβάνεται στα συμβούλια της ευρωζώνης όπου ο ρόλος του πρωθυπουργού είναι καθοριστικός. Βέβαια οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι η πολιτική ισχύς του πρωθυπουργού σε πολύ μικρό βαθμό οφείλεται στις συνταγματικές του αρμοδιότητες. Ο πρωθυπουργός αντλεί την ισχύ του από την θέση του στο κομματικό σύστημα ως αρχηγός του κόμματος που οδήγησε την παράταξη στην νίκη στις εκλογές, περιορίζοντας έτσι τον αρχηγό του κράτους σε ένα ρόλο συμβολικό. Ωστόσο, η συγγραφέας θεωρεί ότι ο ρόλος του πολιτικά ανεύθυνου, αρχηγού του κράτους παραμένει κρίσιμος, διότι οι ρυθμιστικές του αρμοδιότητες που συνίστανται στην περιφρούρηση των κοινοβουλευτικών θεσμών συμβάλλουν στην πραγμάτωση της δημοκρατικής αρχής. Κατά την Ιφ. Καμτσίδου, η αποστολή του αρχηγού του κράτους πραγμαΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ