Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
Σύνταξη: Κώστας Βούλγαρης, Κώστας Γαβρόγλου, Γιώργος Μερτίκας, Άλκης Ρήγος, Πέτρος-Ιωσήφ Στανγκανέλλης, Kώστας Χριστόπουλος ΤΕΥΧΟΣ 579
ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ, ΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
5 IANOYAΡΙΟΥ 2014
www.avgi-anagnoseis.blogspot.com
Γ
ια έναν ακόμη χρόνο, οι «Αναγνώσεις» πορευθήκαμε στο πρωτόγνωρο τοπίο της κρίσης, επιμένοντας στην κριτική, τις ιδέες και τα επιχειρήματα, στο πεδίο του λόγου, της τέχνης και των επιστημών, στην κατατεθειμένη γνώση των βιβλίων, στη γόνιμη διαδικασία όσμωσης και αναστοχασμού, μέσα σε ένα ιδεολογικό και κοινωνικό κλίμα που συνεχώς αλλάζει, ελπιδοφόρα και ταυτόχρονα δραματικά. Με δεδομένη τη διάθεση συμμετοχής στο πνευματικό γίγνεσθαι ως πολίτες του ιστορικού παρόντος, με δεδομένη τη διάχυτη αμηχανία, ανάμικτη με την οργή, και παρά τις εντεινό-
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΟΥΤΣΟΣ Νόαμ Τσόμσκι ΣΕΛ.1
ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ Έμιλι Ντίκινσον ΣΕΛ. 2
ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗΣ Λακωνικόν ημερολόγιον ΣΕΛ. 2
ΚΩΣΤΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ Ο πιο φανατικός αναγνώστης ΣΕΛ. 3
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ Τουρκία ΣΕΛ. 4-5
ΛΑΟΚΡΑΤΗΣ ΒΑΣΣΗΣ Ποιήματα του Γράμμου ΣΕΛ. 6
ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ Έτος Καβάφη ΣΕΛ. 7
RICHARD JF DAY NICK MONTGOMERY Ριζοσπαστική δημοκρατία και συλλογικά κινήματα ΣΕΛ. 8
Τα εικαστικά έργα τού τεύχους προέρχονται από την έκθεση του Γιάννη Ψυχοπαίδη, «Το κόκκινο και το μαύρο. Χαρακτική1963-2013», που διοργανώνει το ΜΙΕΤ, στο Μέγαρο Εϋνάρδου, Αγ. Κωνσταντίνου 20 & Μενάνδρου. Διάρκεια: 5 Δεκεμβρίου 2013 - 31 Ιανουαρίου 2014
μενες «κοσμικότητες», οι συνεργάτες μας, αλλά και οι αναγνώστες μας, συνέβαλαν, και συμβάλλουν κάθε Κυριακή, στη συνθήκη διαλόγου και προβληματισμού που τόσο την έχουμε ανάγκη όλοι. [Ο κατάλογος των συνεργατών μας, το 2013, δημοσιεύεται στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας και στο μπλογκ των «Αναγνώσεων»] Ευχαριστούμε Η σύνταξη των «Αναγνώσεων»
Νόαμ Τσόμσκι Μια ματιά στη σκέψη του Πριν από λίγο κυκλοφόρησε στα ελληνικά ένα ακόμη βιβλίο του Noam Chomsky. Πρόκειται για το Πώς λειτουργεί ο κόσμος (2013) που περιλαμβάνει ομιλίες και συνεντεύξεις του διατυπωμένες σε «προσιτό και ευανάγνωστο» λόγο κατά τις δεκαετίες του ‘80 και κυρίως του ‘90 (μια ειδική αναφορά γίνεται στο Ανατ. Τιμόρ, το οποίο αποτέλεσε και θέμα διάλεξής του στη Μελβούρνη, στις 23 Ιανουαρίου 1995, μετά και τη σύμπραξη της Αυστραλίας στην εισβολή της Ινδονησίας και την αθρόα σφαγή των κατοίκων του· βλ. Στην αυγή του νέου ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΝΟΥΤΣΟΥ
αιώνα, Αθήνα 2002, 234/235). Αν λάβουμε επίσης υπόψη και τη συνέντευξή του στην Αυγή (8.12.2013), στην οποία με σαφήνεια αναδιατυπώνει τις θέσεις του για τον «πραγματικά υπαρκτό καπιταλισμό», αλλά και τη συχνή μνεία των απόψεών του, μάλλον είναι χρήσιμο να αναχθούμε στους κύριους αρμούς της συλλογιστικής που είχε αρχικά αναπτύξει ο Αμερικανός διανοούμενος. Στις Ενωμένες Πολιτείες ο γαλλικός «Μάης» είχε προϋπάρξει. Μολονότι ουδέποτε παρατηρήθηκε η συντριβή της «άλλης» Αμερικής, ακόμη και στην περίοδο του McCarthy, η ριζοσπαστική παράδοση έβρισκε διαρκώς τρόπους για την αναζωογόνησή της. Εκτός από τα πολιτικά σχήματα της κοινωνικής αμφισβήτησης εμφανίσθηκαν νεωτερικοί πυρήνες πανεπι-στημιακών δασκάλων και φοιτητών/τριών (όπως η ομάδα που αναλαμβάνει το 1959 την έκδοση Studies on the Leſt), διαχύθηκε η εμπειρία της «beat Generation» και στη συνέχεια των «hippies», διασώθηκαν ακόμη και στην εποχή του ψυχρού πολέμου ομάδες «ειρηνιστών» (όπως οι «Peacemakers»), ανανεώθηκαν πρωτοβουλίες για την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων που οδήγησαν στο κίνημα των Αφροαμερικανών, εκδιπλώθηκε ένα σφριγηλό κίνημα εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ και προφανώς όλες αυτές κινήσεις συνέκλιναν σε ό,τι θα μπορούσε να ονομασθεί «αμερικανικό ‘68». Έτσι στα αμερικανικά Πανεπιστήμια στοιχειοθετείται μια ακόμη εκδοχή του ριζοσπαστισμού των «διανοουμένων». Προφανώς έχει ανασυγκροτηθεί με νέους όρους ό,τι είχε οριοθετηθεί ως δικαίωμα άσκησης συλλογικής κοινωνικής κριτικής. Τούτο συντελείται ευκρινέστερα σε μια εποχή ριζικότερης ανασύνταξης του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας, όταν δηλαδή μεγιστοποιούνται οι μορφές διανοητικής εργασίας και συναφώς πολλαπλασιάζονται οι ευκαιρίες, με το βιβλίο, το φυλλάδιο, το περιοδικό, την εφημερίδα, την αφίσα, τη φωτογραφία, το ραδιόφωνο και τις συγκεντρώσεις, και πρόσφατα με το Διαδίκτυο, για τη δημόσια διατύπωση της γνώμης, ακόμη και για θέματα στα οποία οι διανοούμενοι prima facie δεν είναι αρμόδιοι. Στην εκτύλιξη αυτής της προβληματοθεσίας, όπου μία μόνο πτυχή υπήρξε η διαμαρτυρία για την υπόθεση Dreyfus πριν από εκατό και πλέον χρόνια, διευ-
Ο βιομήχανος, 1967, Οξυγραφία και ακουατίντα
κρινίζεται τόσο ο ευρύς ορισμός των «διανοουμένων», που περιλαμβάνει ως ιδιαίτερη κοινωνική κατηγορία όσους εργάζονται διανοητικά, όσο και ο στενός ορισμός που καλύπτει αντίστοιχα τους ανθρώπους τω’ γραμμάτων και των τεχνών. Λόγω της συνάφειας των δύο προσεγγίσεων, ως προς τη δεύτερη περίπτωση ειδικότερα, οι καταξιωμένοι στο επιστημονικό ή στο καλλιτεχνικό τους πεδίο παρεμβαίνουν στην τρέχουσα πολιτική πραγματικότητα με γνώμονα «αξίες» που την υπερβαίνουν. Στις Ενωμένες Πολιτείες και σε ορισμένη συστοίχηση με τις απαρχές του εγχώριου ‘68 εμφανίσθηκαν οι επεξεργασίες του C. Wright Mills (The Power Elite, 1956· The Sociological Imagination, 1959) με στόχο όσους νομιμοποιούν το status quo, ενώ ήδη είχε θεματοποιηθεί η «εσωτερική ανάγκη διείσδυσης και υπέρΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ