Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
Σύνταξη: Κώστας Βούλγαρης, Κώστας Γαβρόγλου, Γιώργος Μερτίκας, Άλκης Ρήγος, Πέτρος-Ιωσήφ Στανγκανέλλης, Kώστας Χριστόπουλος ΤΕΥΧΟΣ 580
ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ, ΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
12 IANOYAΡΙΟΥ 2014
www.avgi-anagnoseis.blogspot.com
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΕΡΤΙΚΑΣ Δημοκρατία και αναρχία ΣΕΛ.1
ΜΑΡΙΑ ΜΟΙΡΑ Η επιλογή της αισιοδοξίας ΣΕΛ. 2
ΚΩΣΤΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ Νεοελληνικότητα και Γυναίκα της Ζάκυθος ΣΕΛ. 3
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΖΑΝΗΣ Καρλ Μαρξ: Χειρόγραφα1844 ΣΕΛ. 4
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΑΤΖΗΜΩΥΣΙΑΔΗΣ Καθάρια και πόσιμα νερά ΣΕΛ. 5
ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΑΣΚΟΣ Από τις Φυσικομαθηματικές επιστήμες ΣΕΛ. 6
ΚΩΣΤΑΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Αρχαιολογία και έθνος ΣΕΛ. 7
JODI DEAN Κομμουνισμός Κυριαρχία του λαού ΣΕΛ. 8
Τα έργα του τεύχους είναι από την 4η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, με γενικό τίτλο «Παλιές Διασταυρώσεις-Make it Νew ΙΙ», που ολοκληρώνεται στις 31 Ιανουαρίου
Δημοκρατία και αναρχία EDUARDO COLOMBO, Η βούληση του λαού (δημοκρατία και αναρχία), μτφρ. Ν. Γιαννίκας, Γ. Καράμπελας, Θ. Σκορδαρά, Φ. Τσαλούχου, Ν. Χριστόπουλος, εκδόσεις στάσει εκπίπτοντες, σελ. 160
Η σχέση της αριστεράς και της αναρχίας είναι, για να το πούμε όσο πιο ανώδυνα γίνεται, πολυκύμαντη. Όταν ο Μαρξ διέγραφε τον Μπακούνιν από τη Διεθνή, ξεκινούσε μια συγκρουσιακή σχέση που ο απόηχος της φθάνει ίσαμε τις μέρες μας. Ακόμη και σήμερα είναι διάχυτη μια απορριπτική προδιάθεση για τον αναρχισμό. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι η αναρχία εμμένει στη σκοπιά της ριζικής άρνησης - άρνηση κάθε λογής κυριαρχίας, άρνηση κάθε λογής εξουσίας. Παραφράζοντας τον Μπένγιαμιν, θα μπορούσαμε να πούμε ότι εκεί όπου ο διαλεκτικός βλέπει μια ιστορική πρόοδο, ο αναρχικός βλέπει μια σειρά καταστροφών και ερειπίων. Τα ερείπια είναι οι εξεγέρσεις εκείνες που το χειραφετησιακό τους δυναμικό καταστέλλεται ή εξημερώνεται, για να μετατραπεί σε μια νέα μορφή ετεροΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΕΡΤΙΚΑ
νομίας ή κυριαρχίας του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο. Οι πολιτικές έννοιες έχουν πολεμικό χαρακτήρα. Και η αναρχία, αποστασιοποιημένη από τις θεσπισμένες πολιτικές διαδικασίες, προσάπτεται απ’ όλο το πολιτικό φάσμα ως κατηγορία στον εκάστοτε πολιτικό αντίπαλο, υπό την έννοια της ακύρωσης οποιασδήποτε τάξης και συνοχής. Σ’ αυτήν την πολεμική τοποθέτηση εναντίον του αναρχισμού έρχεται να αντιπαρατεθεί ο Αργεντίνος αναρχικός και ψυχαναλυτής Eduardo Colombo, με μια σειρά δοκιμίων του όσον αφορά τη δημοκρατία και την αναρχία. Ο Colombo, ανατρέχοντας στις νεοτερικές μορφές κυρίαρχης εξουσίας και στους τρόπους με τους οποίους νομιμοποιούνται, θέλει να αποκαλύψει ό,τι αποκλείεται ή περιθωριοποιείται από αυτές, κι αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από την κοινωνική χειραφέτηση. Σύμφωνα με τον ίδιο «η αναρχία είναι η μορφή ενός μη ιεραρχικού πεδίου, οργανωμένου χάριν και διαμέσου του δρώντος υποκειμένου... Ακόμα και στην πιο ανοικτή και ελεύθερη κοινωνία... ο αναρχικός θα είναι παραβάτης του κανόνα ενάντια σ’ αυτό που είναι, αυτός θα υπάρχει για ό,τι έχει τη δυνατότητα να εμφανιστεί». Αυτό το απόσπασμα, κρίσιμο για τον συλλογισμό του, είναι μια αναδιατύπωση της αντίθεσης μεταξύ είναι και γίγνεσθαι. Πρόκειται για την αντίθεση μεταξύ της απολίθωσης μιας συγκεκριμένης θεσμικής τάξης, ή (για να θυμηθούμε τον νεαρό Λούκατς) της πραγμοποίησης των κοινωνικών σχέσεων, και της εξέγερσης της ανθρώπινης ύπαρξης ενάντια σ’ αυτήν την τάξη. Γι’ αυτό, η αναρχία θα μπορούσε να προσδιοριστεί ως μία εκδοχή του επαναστατικού ρομαντισμού. Στον τελευταίο το εξεγερμένο υποκείμενο βρίσκεται σε αδιάκοπη ροή, εφόσον η εξαντικειμενίκευση σε θεσμούς είναι μια φυλακή για την ανθρώπινη ψυχή από την οποία πρέπει να δραπετεύσει. Ωστόσο, ό,τι διαφορίζει την αναρχία από τον επαναστατικό ρομαντισμό είναι η στάση έναντι της ουτοπίας. Όλες οι ουτοπίες περιγράφουν μια θεσπισμένη κοινωνία με τάξη και συνοχή, ένα κράτος. Από την άλλη πλευρά, ο αναρχισμός έχει στραμμένο το βλέμμα σ’ έναν χρονικό ορίζοντα που ποτέ δεν μπορεί κανείς να τον φθάσει, όπως γλαφυρά γράφει στην εισαγωγή του ο Colombo. είναι ένα χιλιαστικό ριζοσπαστικό κίνημα του εξεγερμένου υποκειμένου το οποίο αρνείται την αντικειμενική τάξη.
Αυτή είναι και η ένσταση του Καστοριάδη για την αναρχία, ένσταση την οποία καταγράφει ο Colombo. Ο Colombo στην κριτική του για την αρνητική ελευθερία -την ελευθερίας από, σε αντίθεση με τη θετική ελευθερία, την ελευθερία για- παραθέτει ένα κλασικό απόσπασμα του Ρουσσώ, ο οποίος είναι η μήτρα όλων των νεοτερικών προταγμάτων, του φιλελεύθερου, του μαρξιστικού-κομμουνιστικού, μα και του αναρχικού: «Ο άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος και παντού βρίσκεται αλυσοδεμένος. Κι όποιος πιστεύει ότι είναι κύριος των άλλων δεν είναι λιγότερο δούλος». Όπως είναι γνωστό, για τον Ρουσσώ η κοινωνία δεν δίνει απάντηση στο ανθρώπινο πρόβλημα. Το κοινωνικό συμβόλαιο είναι μια απάτη που διαπράττεται από τους πλούσιους εις βάρος των φτωχών. Αυτό βέβαια μπορεί να έχει για συνέπεια να ανακαλύπτουμε την ελευθερία εκτός της κοινωνίας, στον μοναχικό περιπατητή του Ρουσσώ, σε περιθωριακές φιγούρες όΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ