Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
Σύνταξη: Κώστας Βούλγαρης, Κώστας Γαβρόγλου, Γιώργος Μερτίκας, Άλκης Ρήγος, Πέτρος-Ιωσήφ Στανγκανέλλης, Kώστας Χριστόπουλος ΤΕΥΧΟΣ 598
ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ, ΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
18 ΜΑΪΟΥ 2014
www.avgi-anagnoseis.blogspot.com
Η λαϊκή αυτοδιοίκηση του ΕΑΜ
Στις εκλογές του Μαΐου του 2014 φαίνεται περισσότερο από εφικτή για πρώτη φορά η πραγματοποίηση ενός αιτήματος που αποτέλεσε μια ιστορική απαίτηση του ελληνικού λαού: μια πραγματική λαϊκή αυτοδιοίκηση. Και στο παρελθόν είχαμε στις αυτοδιοικητικές εκλογικές επιτυχίες της Αριστεράς, ιδίως στις πρώτες μεταπολιτευτικές δεκαετίες. Όμως αυτή τη φορά, δεδομένης της συνολικής ισχύος της Αριστεράς στην κεντρική πολιτική σκηνή, οι πιθανές εκλογικές επιτυχίες της δεν θα καθιστούν τους αντίστοιχους δήμους ως νησίδες δημοκρατίας στον διοικητικό μηχανισμό του κράτους, αλλά θα φαντάζουν ως η εν δυνάμει διεκδίκηση ενός συνολικότερου προτάγματος λαϊκής εξουσίας, στο πλαίσιο του οποίου η αυτοδιοίκηση θα συνιστά τον ακρογωνιαίο λίθο του. Αυτό, δηλαδή, που έγινε επί ΕΑΜ την περίοδο της Κατοχής. ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΛΥΜΠΕΡΑΤΟΥ
Γιατί τότε η λαϊκή αυτοδιοίκηση αποδείχθηκε κομβικής σημασίας προϋπόθεση της εαμικής πολιτικής τομή· ήταν το στοιχείο εκείνο που ανήγαγε το αντιστασιακό ενέργημα σε μέρος μιας συνολικής πολιτικής ρήξης με το υπάρχον καθεστώς πολιτικών σχέσεων, εδραιώνοντας την συλλογική συνειδησιακή μεταβολή που η Αντίσταση επέφερε. Ο κάθε πολίτης, χωρίς τη μεσολάβηση των τυπικών μηχανισμών πολιτικής ένταξης που απέκλειαν τους μη επαγγελματίες πολιτευτές, εμπλεκόταν μέσω των θεσμών της εαμικής αυτοδιοίκησης στην άσκηση δημόσιας εξουσίας, συγκροτώντας το δικό του πλαίσιο πολιτικών ρυθμίσεων. Ενέγραφε, δηλαδή, τον εαυτό του σε μια οργανωμένη διαδικασία συλλογικής αυτοδιεύθυνσης με προοπτική την ευρύτερη κοινωνική ανασυγκρότηση. Στην εισηγητική του έκθεση προς την ΠΕΕΑ, στις 5 Αυγούστου 1944, ο γραμματέας των Εσωτερικών Γ. Σιάντος, συμπληρώνοντας τις υπάρχουσες από τις 10 Απριλίου 1944 ρυθμίσεις του Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τόνιζε ότι η εαμική αυτοδιοίκηση, μέσα στη φωτιά του εθνικοαπελευθερωτικού πολέμου, αποτελούσε τον βατήρα που, για πρώτη φορά στην νεώτερη ελληνική ιστορία, ανύψωνε τον μέσο άνθρωπο σε νοικοκύρη στον τόπο του. Ξεπηδώντας μέσα από την αυθόρμητη συγκρότηση εκατοντάδων λαϊκών επιτροπών, ήταν εκείνη η συνθήκη που εξασφάλισε μια απίστευτη αποδοτικότητα στην άσκηση της τοπικής εξουσίας, επεκτείνοντας ταυτόχρονα παιδευτικά τον πολιτικό ορίζοντα των ανθρώπων που ενεπλάκησαν στις λειτουργίες της. Όλα οφείλονταν στην ενεργοποίηση της δυνατότητας να στηρίζεται ένα καθεστώς πολιτικών σχέσεων στη δημιουργική ικανότητα των ανθρώπων και στο αίσθημα ευθύνης που γεννούσε η απαίτηση για κοινωνική μεταβολή. Γιατί οσοδή-
Οι εικόνες του τεύχους προέρχονται από την έκθεση «Κράτος Δικαίου και το Δικαίωμα να είσαι Άνθρωπος», του JohnJay College of CriminalJustice of the City of New York University, «Νίκος Κεσσανλής» της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, Πειραιώς 256 (Ρέντης). Διάρκεια μέχρι 13 Ιουνίου.
Frank Gimpaya, Image from the South Bronx Series I, 1979, Φωτογραφία
ποτε καλή και λαϊκή αν είναι μια κεντρική κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να καταστεί, ο «ήλιος και να φέξει σε όλη τη χώρα, κινώντας από την Αθήνα όλες τις ζωντανές δυνάμεις του έθνους». Αυτό μόνο με την αυτοδιοίκηση θα το πετύχουμε έλεγε ο Σιάντος. Μάλιστα, έδινε ως παράδειγμα τα αντιπλημμυρικά και αρδευτικά έργα της εποχής που δρομολογούσε η Αντίσταση ή την προστασία της υγείας των ανθρώπων στα χωριά. Μόνο οι δήμοι και οι κοινότητες ήταν ικανές να αλλάξουν πραγματικά την όψη της χώρας για τον γενικό γραμματέα του ΚΚΕ. Αυτή την ενεργοποίηση του κάθε πολίτη χρειάζεται ο τόπος και η Αριστερά σήμερα. Γιατί ακόμα και αν αποκτήσει πρόσβαση στην κυβερνητική εξουσία χωρίς την ενεργοποίηση του καθενός -κυριολεκτικά-, θα διαθέτει ελάχιστα περιθώρια να προωθήσει έστω και τους πιο στοιχειώδεις στόχους της. Γιατί δεν είναι μόνο η κατάκτηση του κυβερνητικού θώκου, αλλά οι πολιτικές που θα επιχειρήσει να εφαρμόσει και κυρίως η επίθεση που θα δεχθεί μετά. Όχι μόνο μέσω του κρατικού μηχανισμού, των ισχυρών οικονομικών κύκλων, των αστικών πολιτικών κομμάτων, του ξένου κεφαλαίου και των παλιών κατασταλτικών δυνάμεων, αλλά και μέσω μηχανισμών του τύπου του παρακράτους, των «αγανακτισμένων πολιτών» που θα έχουν εμφιλοχωρήσει στη βάση της κοινωνίας. Ας μην μας διαφεύγει της προσοχής η προνομιακή σχέση που προσπαθεί να συγκροτήσει η «Χρυσή Αυγή» σε θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης και τη δυναμική που μέσω αυτών διεκδικεί. Αν θέλει αυτά να αντιπαρέλθει ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μόνο μια λύση: την στήριξη στο μαζικό λαϊκό κίνημα, σε αυτό που θα α-
φορούσε σε μια ευρύτατη κίνηση μαζών. Στον κάθε πολίτη ξεχωριστά. Γιατί πέρα από τις κομματικές γραμμές, κάνοντας πράξη την ενότητα της Αριστεράς στη βάση, πολλοί θα κληθούν να βάλουν πλάτη στο πλαίσιο της μάχης που θα διεξαχθεί όταν κινηθεί η απόπειρα να αντιστρατευτεί το αριστερό κίνημα τις υπάρχουσες πολιτικές. Και εκεί δεν αρκούν μόνο οι κομματικοί μηχανισμοί, κάποιοι εκ των οποίων, μάλιστα, προσωρινά είναι απρόθυμοι. Απαιτείται, κυρίως, η ενεργοποίηση των νέων θεσμών της λαϊκής αυτοδιοίκησης που οφείλει τάχιστα να δημιουργήσει η Αριστερά, επενδύοντας στους νέους συσχετισμούς που οι δημοτικές εκλογές θα διαμορφώσουν. Θεσμούς και διαδικασίες που τους ξεπερνά οποιοδήποτε πολιτικό πρόγραμμα και άπτονται της δημιουργικότητας που είναι υποχρεωμένες να επιδείξουν οι λαϊκές μάζες, αντιστεκόμενες στην επίθεση που θα δεχθούν. Αυτό σημαίνει, παράλληλα, ότι θα γεννηθούν σειρές δομών αιρετότητας των εξουσιών που θα διανοίγουν τα μέτωπα αντίστασης στην εμπιστοσύνη του κάθε πολίτη, αυτό που κάποτε ο Σιάντος ονόμαζε «διπλό έλεγχο από τα κάτω», ώστε χιλιάδες τοπικές γενικές συνελεύσεις να ενεργοποιηθούν, συνοικιακά συμβούλια να προκύψουν, ομάδες πολιτών να αναπτυχθούν. Όλα αυτά πρέπει να συντελεστούν σε συνθήκες όπου οι ρυθμοί θα γίνουν καταιγιστικοί, όπως επί ΕΑΜ της Κατοχής. Πιθανόν να μη φανεί καν αρκετό οι λαϊκοί θεσμοί να συνέρχονται κάθε 15 μέρες όπως τότε, αλλά να απαιτηθεί μια κα-
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ