Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
Σύνταξη: Κώστας Βούλγαρης, Κώστας Γαβρόγλου, Γιώργος Μερτίκας, Άλκης Ρήγος, Πέτρος-Ιωσήφ Στανγκανέλλης, Kώστας Χριστόπουλος ΤΕΥΧΟΣ 606
ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ, ΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
13 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014
www.avgi-anagnoseis.blogspot.com
Οι ρήξεις, οι συνέχειες, οι αμηχανίες της αριστεράς του 21ου αιώνα. Η θεωρία, η στρατηγική, η εξουσία, τα κινήματα, οι πολιτισμικές μορφοποιήσεις, τα προτάγματα του ιστορικού παρόντος. «Το μεταχθές και το προαύριο», όπως το είπε ο Νικόλαος Κάλας.
ΑΦΙΕΡΩΜΑ
(κάθε εβδομάδα θα δημοσιεύεται ένα κείμενο)
Η επιστροφή της αριστεράς Τα αριστερά κόμματα στη Δυτική Ευρώπη ήλθαν στο φως μέσα σε μια συγκεκριμένη συγκυρία, σε αυτήν της καθιέρωσης της καθολικής ψηφοφορίας. Βεβαίως, πολιτικές συσσωματώσεις υπήρξαν και πριν, αλλά δεν είχαν τα χαρακτηριστικά των σημερινών μαζικών κομμάτων. Οι λέσχες των Ιακωβίνων, για παράδειγμα, υπήρξαν κυρίως λέσχες «ζύμωσης», όπως θα λέγαμε σε μια γλώσσα σημερινή, χωρίς να διαθέτουν τους μηχανισμούς υλοποίησης των όποιων αποφάσεων τους. Γεννήματα, λοιπόν, εκείνης της ιδιαίτερης κατάστασης που δημιούργησε η υλοποίηση του αιτήματος για πολιτική ισότητα μέσα από την καθιέρωση της καθολικής ψηφοφοΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
ρίας, καλούνταν, εξ ορισμού, ως κόμματα της Αριστεράς, να αγωνιστούν για την επίτευξη της οικονομικής και κοινωνικής ισότητας. Τα αριστερά κόμματα από γεννησιμιού τους έφερναν το στίγμα της ισότητας, σε όλες τις πτυχές της, και γι’ αυτό δεν είναι καθόλου παράδοξο το ότι το θέμα της ισότητας στο εσωτερικό τους, αποτέλεσε διαρκές θέμα προβληματισμών. Εφόσον ήταν γεννήματα της ισότητας και επαγγέλονταν την εμβάθυνση της ισότητας, ήσαν πρώτα απ’ όλα υποχρεωμένα να την κάνουν πράξη στην εσωκομματική τους ζωή. Σχετικά με το θέμα της πραγμάτωσης της δημοκρατίας μέσα στο κόμμα γεννήθηκαν πολλοί προβληματισμοί, οι οποίοι είτε ήσαν αμιγώς πολιτικοί και προέρχονταν από ανθρώπους όπως η Λούξεμπουργκ, η Κολλοντάι, ο Σορέλ, ο Μακάισκι (Jan Waclav Makhaïski) κ.ά., είτε ήσαν επιστημονικοί ή επιστημονικοφανείς και διατυπώθηκαν κυρίως από τον Βέμπερ και τον προστατευόμενό του για κάποιο διάστημα,
Μίχελς. Όλες και όλοι οι παραπάνω παρά τις σημαντικές, σημαντικότατες διαφορές τους μοιράζονταν την εξής διαπίστωση: η πολυπλοκότητα των νεωτερικών κοινωνιών απαιτούσε και πολύπλοκους χειρισμούς που μόνον εξειδικευμένα στελέχη μέσα στο κόμ-
μα, μπορούσαν να τους φέρουν σε πέρας. Αυτά τα εξειδικευμένα στελέχη, που κάποιοι τα ονόμασαν διανοούμενους και κάποιοι άλλοι γραφειοκράτες, είχαν την τάση να δημεύουν την εξουσία της εργατικής βάσης των σοσιαλιστικών κομμάτων. Για κάποιους η τάση αυτή αποτελούσε έναν κίνδυνο που α-
Από την κοινωνία των μαζών στην κοινωνία των ατόμων
Οι εικόνες του τεύχους προέρχονται από την έκθεση της Ειρήνης Ευσταθίου «Kiafa» στην γκαλερί Ελένη Κορωναίου, Θορικίων 7 και Δημοφώντος, Αθήνα. Διάρκεια: μέχρι 19/7 Kiafa, Λάδι και ακρυλικό σε ξύλο, 20 x 20εκ., φωτ. Νίκος Αλεξόπουλος
πειλούσε τα εξισωτικά χαρακτηριστικά των σοσιαλιστικών κομμάτων (Κολλοντάι), για κάποιους άλλους, έναν αναπότρεπτο νόμο της εξέλιξης των κοινωνιών (Βέμπερ). Ο τόνος μπορεί να ήταν καταγγελτικός (Σορέλ) ή διαπιστωτικός (Μακάισκι) ή, τέλος, αναλυτικός (Μίχελς), όλοι όμως μοιράζονταν την πρόγνωση ότι τα στελέχη των κομμάτων, και ιδιαίτερα τα υψηλόβαθμα, όσο ευγενείς και να ήταν οι προθέσεις τους, υπήρχε κίνδυνος να αποτελέσουν ή θα αποτελούσαν στα σίγουρα, ολιγαρχίες που θα νέμονταν την λαϊκή εξουσία ακυρώνοντας το όραμα του σοσιαλισμού εν τη γενέσει του. Οι προβληματισμοί αυτοί παρότι γεννήθηκαν κυρίως στις αρχές του εικοστού αιώνα, τουλάχιστον στις πιο σημαντικές διατυπώσεις τους, θα διαπεράσουν ολόκληρο τον εικοστό αιώνα και θα φτάσουν μέχρι τις μέρες μας. Οι γραφειοκράτες του κόμματος, όρος που σιγά-σιγά θα εξαλείψει τον όρο «διανοούμενοι», θα εκθρέψουν μια ολόκληρη φιλολογία αρκετά ευμεγέθη ακόμα και αν παραλείψει κανείς, όπως έχω κάνει μέχρι τώρα, τη σημαντική αναρχική παράδοση. Σημαντικότερο όμως είναι, ότι θα εκθρέψουν την πολιτική κριτική απέναντι στα κόμματα της Αριστεράς. Αφορμή για την παραπάνω σχηματική παρουσίαση της συζήτησης αυτής αποτέλεσαν μια σειρά πρόσφατα κείμενα που τα γέννησε η συγκυρία των ευρωεκλογών. Στα κείμενα αυτά γίνεται λόγος για την έντονη παρουσία επικοινωνιολόγων στην πορεία του ΣΥΡΙΖΑ προς τις ευρωεκλογές1. Θα μπορούσε εκκινώντας κανείς από αυτό, να αναρωτηθεί αν οι επικοινωνιολόγοι αποτελούν εν δυνάμει τον καινούργιο κίνδυνο που αντικαθιστά αυτόν των γραφειοκρατών. Καταρχάς, ο κίνδυνος αυτός δεν αφορά μόνον τον ΣΥΡΙΖΑ και ακόμη περισσότερο δεν αποτελεί μόνον ελληνικό φαινόμενο. Η ολοένα και πιο ισχυρή παρουσία στη ζωή των κομμάτων γενικότερα αλλά και αυτών της αριστεράς ειδικότερα, ανθρώπων που έχοντας απεμπολήσει την κριτική λειτουργία των δια-
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ