m11723

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Όχι στην ενιαία γλώσσα Του Serge Halimi*

E

νιαία αγορά, ενιαίο νόμισμα, ενιαία γλώσσα; Οι πύλες και οι γέφυρες που αναπαριστούν τα ευρωπαϊκά χαρτονομίσματα μας δείχνουν ήδη πόσο ρευστές είναι οι συναλλαγές μεταξύ εμπόρων χωρίς σταθερό σημείο αναφοράς και χωρίς ιστορία. Θα πρέπει μήπως και οι φοιτητές να μπορούν να φεύγουν από τις χώρες τους δίχως λεξικά; Με μόνο γλωσσικό διαβατήριο τα αγγλικά του αεροδρομίου. Χρησιμεύουν παντού, κυρίως στα γαλλικά πανεπιστήμια. Γιατί, όπως φαίνεται, αυτά παραμένουν υπερβολικά «αποσυντονισμένα» - όπως και η υπόλοιπη χώρα. Φανταστείτε, ακόμα μιλούν παντού... γαλλικά! Η Ζενεβιέβ Φιοραζό, υπουργός Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας, θέλει να καταργήσει αυτό το «γλωσσικό εμπόδιο». Κρίνει ότι θα αποθάρρυνε «τους φοιτητές από τις αναπτυσσόμενες χώρες, την Κορέα, την Ινδία, τη Βραζιλία» να έρθουν να σπουδάσουν στη Γαλλία. Ωστόσο, 29 κράτη έχουν ως επίσημη γλώσσα τη γλώσσα του Μολιέρου (56 τη γλώσσα του Σαίξπηρ). Και ο αριθμός όσων μιλούν τη γαλλική, αυξάνεται αδιάκοπα, ιδίως στην Αφρική. Αλλά, αν κρίνουμε από τους άθλους στους οποίους

* O Serge Halimi είναι διευθυντής της Le Monde diplomatique

Η «ελκυστικότητα» μιας γλώσσας δεν περιορίζεται στην πώληση σπουδών προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Εδραιώνει τη θέση της χάρη στις ανταλλαγές με τους άλλους, με το πώς σκέφεται τον κόσμο, τον τωρινό, αλλά κι αυτόν που έρχεται τους υποβάλλει, οι φοιτητές της συγκεκριμένης ηπείρου δεν είναι αυτοί που θέλει να προσελκύσει η Γαλλία. Δεν είναι αρκούντως πλούσιοι ούτε αρκούντως πρόθυμοι να πληρώσουν τα (παχυλά) δίδακτρα σε μια εμπορική σχολή ή μια σχολή μηχανικών. Στα αμερικανικά πανεπιστήμια, όπου το ποσοστό των αλλοδαπών φοιτητών (3,7%) παραμένει πολύ χαμηλότερο σε σχέση με τα γαλλικά πανεπιστήμια (13%), κανείς δεν διανοήθηκε να αναπληρώσει αυτή την υστέρηση διδάσκοντας στα μανδαρίνικα ή στα πορτογαλικά. «Αν δεν επιτρέψουμε να γίνονται μαθήματα στα αγγλικά, θα καταλήξουμε να συζητάμε πέντε άνθρωποι γύρω από ένα τραπέζι για τον Προυστ», σχολίασε ει-

LE

Του Pierre Rimbert*

E

ίναι δύσκολο για τους κατοίκους των βιομηχανοποιημένων χωρών να ξεφύγουν από την αίσθηση ότι η καθημερινότητά τους συμπιέζεται από δύο αντίθετα μεταξύ τους ρεύματα: αφ’ ενός, τον διαρκή πολλαπλασιασμό των προσωπικών υπηρεσιών που παρέχονται μέσω συσκευών ολοένα πιο πρακτικών και πιο φθηνών, με ολοένα καλύτερες επιδόσεις αφ’ ετέρου, τη σταδιακή ελάττωση και την ταυτόχρονη ανατίμηση των κοινωνικών υπηρεσιών που προϋποθέτουν επαφή - εκείνων που, * Ο Pierre Rimbert είναι συντάκτης της Le Monde diplomatique

μένο συχνά ιδίωμα της υπερδύναμης; «Σήμερα», τονίζει ο γλωσσολόγος Claude Hagege, «το παράδοξο είναι ότι η αμερικανοποίηση και η προώθηση της αγγλικής δρομολογείται κυρίως από άλλους, όχι από τους Αμερικανούς». Κάποιοι άλλοι πάντως, όχι οι Γάλλοι -ιδιαίτερα στην Αφρική και στο Κεμπέκ- έδωσαν στον γλωσσικό πλουραλισμό τη δυνατότητα να αντέξει. Η επιμονή τους θα άξιζε να αποτελέσει μεγαλύτερη έμπνευση για τους πολιτικούς ιθύνοντες από τον μοιρολατρικό ολοκληρωτισμό μιας χούφτας πανεπιστημιακών. (ΣτΜ): μυθιστόρημα αγνώστου συγγραφέα του 17ου αιώνα. Ορισμένοι το αποδίδουν στη Μαντάμ ντε Λαφαγιέτ.

2 «Faculté: les cours en anglais sont une chance et une réalité», Le Monde, 8 Μαΐου 2013.

1

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΟΡΙΝΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

MONDE

EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΗΧΑΝΩΝ, ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ρωνικά η κυρία Φιοραζό. Ο Νικολά Σαρκοζί προτιμούσε να εκφράζει την απαξίωσή τους προς τις ανθρωπιστικές σπουδές οικτίροντας τους φοιτητές που είναι καταδικασμένοι να διαβάζουν την Πριγκίπισσα της Κλέβης1 αντί να σπουδάζουν νομικά ή διοίκηση επιχειρήσεων. Ο νόμος Τουμπόν που ψηφίστηκε το 1994 ορίζει ότι «η γλώσσα διδασκαλίας, εξετάσεων και διαγωνισμών, καθώς και πτυχιακών και διδακτορικών διατριβών στα δημόσια και ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, είναι η γαλλική». Μια χούφτα περιώνυμων πανεπιστημιακών που διάκεινται εχθρικά απέναντι σε αυτή τη διάταξη «του περασμένου αιώνα» ισχυρίζονται ότι η προστασία της πολυγλωσσίας (η οποία παραμένει ζωντανή τον αιώνα που διανύουμε στους περισσότερους διεθνείς οργανισμούς...) ίσως αποθαρρύνει τους αγγλόφωνους από το να έρθουν να σπουδάσουν στο Παρίσι.2 Όμως, η «ελκυστικότητα» μιας γλώσσας δεν περιορίζεται στην πώληση σπουδών προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Εδραιώνει τη θέση της χάρη στις ανταλλαγές με τους άλλους, με το πώς σκέφεται τον κόσμο, τον τωρινό, αλλά κι αυτόν που έρχεται. Η Γαλλία που έχει δώσει αγώνες για τον κινηματογράφο της και για την πολιτιστική της έκφραση, είναι δυνατό να δεχτεί μια μέρα η έρευνα και η επιστήμη να εκφράζονται στο κακοποιη-

Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 9 IOYNIOY 2013 TEYXOΣ 18

diplomatique

Ένα ρομπότ δεν θα τραγουδήσει ποτέ τη «Λα Τραβιάτα»

OIKONOMIA

Οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, οι οποίες κατά κύριο λόγο βασίζονται στην ανθρώπινη εργασία και επαφή, δεν μπορούν να ακολουθήσουν την πορεία ξέφρενης αυτοματοποίησης των κερδοφόρων τομέων της ιδιωτικής οικονομίας. Έτσι, η απαίτηση για μείωση των δημόσιων δαπανών, το δόγμα που λατρεύεται και στις δύο όχθες του Ατλαντικού, οδηγεί σε πτώση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Ακόμη ένα πεδίο σύγκρουσης μεταξύ των μανιακών της αποδοτικότητας και του κοινού συμφέροντος. καθώς παρέχονται από ανθρώπους σε ανθρώπους, εξυφαίνουν τον κοινωνικό ιστό. Οι περικοπές των δαπανών, οι πνευματικές μόδες, οι ροές των επενδύσεων, όλα μοιάζουν να ενισχύουν αυτήν τη δυναμική. Η κατανόησή της -με στόχο την καταπολέμησή της;- προϋποθέτει τη συνειδητοποίηση ενός μηχανισμού που έχει μπει σε λειτουργία εδώ και περίπου πενήντα χρόνια, τον οποίο όμως οι πολιτικοί ηγέτες κάνουν ό,τι μπορούν για να αγνοήσουν. Το όνομά του; «Ασθένεια του κόστους» («cost disease»). Στα μέσα της δεκαετίας του 1960, δύο νεαροί

οικονομολόγοι του Πρίνστον, ο Γουίλιαμ Μπόμολ και ο Γουίλιαμ Μπόουεν, συλλέγουν εισιτήρια θεάτρου από το Μπρόντγουεϊ προκειμένου να επαληθεύσουν μια διαίσθησή τους: ότι οι τιμές των θεαμάτων αυξάνονται ακατάπαυστα, κάτι που, σύμφωνα με αυτούς, οφείλεται στον μη συμπιέσιμο χαρακτήρα του καλλιτεχνικού μόχθου. Πράγματι, απαιτείται η ίδια ποσότητα εργασίας για την εκτέλεση ενός κουαρτέτου του Μότσαρτ το 1785 στην αυλή του Ιωσήφ Β’ στη Βιέννη, με εκείνη που απαιτείται δύο αιώνες αργότερα στο Κάρνεγκι Χολ της Νέας Υόρκης. Με

άλλα λόγια, η παραγωγικότητα στον τομέα της μουσικής δωματίου παραμένει στάσιμη. Ταυτόχρονα, εκρήγνυται η βιομηχανική παραγωγικότητα. Με αποτέλεσμα μια προβλέψιμη άνοδο του σχετικού κόστους των καλλιτεχνικών παραστάσεων. Μισό αιώνα αργότερα, μπορούμε να διαγνώσουμε την ασθένεια του κόστους σε πολλά πεδία, ανάμεσα στα οποία η Παιδεία και η Υγεία. Είναι επειδή «η ποσότητα εργασίας που απαιτείται για ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 2

LE

MONDE

EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

diplomatique

Ένα ρομπότ δεν θα τραγουδήσει ποτέ τη «Λα Τραβιάτα» ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 1

την παραγωγή των συγκεκριμένων υπηρεσιών είναι δύσκολο να μειωθεί», εξηγεί ο Μπόμολ σε μια πρόσφατη εργασία του, αφιερωμένη στην επικαιρότητα των ευρημάτων του.1 Ο οικονομολόγος πράγματι διακρίνει δύο τομείς. Ο πρώτος αφορά τα αγαθά και τις υπηρεσίες των οποίων η παραγωγή αυτοματοποιείται εύκολα. Καθώς εδώ οι μηχανές αντικαθιστούν τον άνθρωπο, η ποσότητα εργασίας που απαιτείται για την παραγωγή μιας επιπλέον μονάδας μειώνεται. Μετά το Φορντ Τ, η παραγωγικότητα αυξάνεται στις γραμμές συναρμολόγησης, οι μισθοί των εργατών της αυτοκινητοβιομηχανίας ακολουθούν την αύξηση λιγότερο ή περισσότερο σύντομα και η τιμή πώλησης των αυτοκινήτων διατηρεί τα επίπεδά της. Στον δεύτερο τομέα όμως, όπως στην Υγεία ή στην Παιδεία, η παραγωγή απαιτεί ένα σημαντικό και ανελαστικό κομμάτι ανθρώπινης εργασίας. Η παραγωγικότητα παραμένει στάσιμη, όμως οι μισθοί των εκπαιδευτικών και των υγειονομικών εξακολουθούν να αυξάνονται, παράλληλα με εκείνους των μισθωτών της αυτοκινητοβιομηχανίας. Αποτέλεσμα: το κόστος παραγωγής σταδιακά αυξάνεται. «Μετά από αρκετές δεκαετίες, οι αποκλίσεις μεταξύ των αυξήσεων του κόστους συσσωρεύονται, καθιστώντας τις ‘διαπροσωπικές’ υπηρεσίες σημαντικά πιο ακριβές από τα βιομηχανικά προϊόντα». Έτσι, στις Ηνωμένες Πολιτείες η τιμή των νοσοκομειακών υπηρεσιών αυξήθηκε κατά 300%, δηλαδή τρεις φορές παραπάνω από το σύνολο της οικονομίας, έχοντας μάλιστα αφαιρέσει τον πληθωρισμό, μεταξύ 1978 και 2008. Κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου, τα δίδακτρα στην ανώτατη εκπαίδευση αυξήθηκαν κατά 250%, πάντοτε αφαιρουμένου του πληθωρισμού. Ανάλογο άλμα, βεβαίως λιγότερο βίαιο, παρατηρείται στο μεγαλύτερο μέρος των βιομηχανικών χωρών και, πλέον, σε έναν αριθμό αναδυόμενων χωρών. Εκτός από την εκπαίδευση, τις παραστατικές τέχνες και την υγεία, η ασθένεια του κόστους επηρεάζει τους πιο ετερόκλητους τομείς: τις βιβλιοθήκες, τις νομικές υπηρεσίες, τις κοινωνικές υπηρεσίες, τα ταχυδρομεία, την ασφάλεια, τον οδοκαθαρισμό και την αποκομιδή των απορριμμάτων, τις αναστηλώσεις, τη Δικαιοσύνη, τους ράφτες, την αστυνόμευση των πόλεων, τους κομμωτές, τα γραφεία τελετών, τις επιδιορθώσεις. Κοινό σημείο: μια ανθεκτικότητα στην αυτοματοποίηση, καθώς τα επαγγέλματα αυτά απαιτούν παρατεταμένη ανθρώπινη επαφή ή/και ιδιαίτερη προσοχή για την αντιμετώπιση της κάθε περίπτωσης. Η «ασθένεια του Μπόμολ» εξηγεί τον σχεδόν ολοκληρωτικό αφανισμό του κόσμου των επισκευαστών και των διάφορων μαστόρων, των οποίων το κόστος της εργασίας αυξάνεται δυσανάλογα σε σχέση με την τιμή των νέων συσκευών: όταν μια καινούργια ηλεκτρική σκούπα δεν κοστίζει πιο πολύ από την επισκευή της παλιάς, ο καταναλωτής δεν διστάζει για πολύ.2

LE

MONDE

EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

diplomatique

Η ποιότητα των συγκεκριμένων υπηρεσιών εξαρτάται από την ποσότητα εργασίας που έχει επενδυθεί στην παραγωγή τους. «Έτσι, είναι δύσκολο να μειωθεί ο χρόνος που απαιτείται για την υλοποίηση ορισμένων εργασιών χωρίς ταυτόχρονα να πέσει και η ποιότητα. Όποιος θα επιχειρούσε να επιταχύνει τη δουλειά των χειρουργών, των εκπαιδευτικών ή των μουσικών κατά πάσα πιθανότητα θα κατέληγε να έχει μια τσαπατσούλικη επέμβαση, μερικούς κακά εκπαιδευμένους μαθητές ή ένα πολύ περίεργο ακρόαμα», σημειώνει ο Μπόμολ. Αυτό είναι ακριβώς εκείνο που οι πολιτικοί ηγέτες αρνούνται να κατανοήσουν - ή να ακούσουν. Ασφαλώς, η απογείωση του κόστους των παραστατικών τεχνών τούς ώθησε να επιχορηγήσουν πολιτιστικές δραστηριότητες που, υπό άλλες συνθήκες, θα είχαν υποκύψει στον οικονομικό δαρβινισμό. Όμως, αυτή η διευθέτηση καταστρατηγείται με ιδιαίτερη προθυμία όταν οι κυβερνήσεις αποδίδουν την άνοδο του κόστους των υπηρεσιών επαφής όχι στην ιδιαίτερη φύση τους, αλλά στην κακή διαχείριση ή στη χαμηλή παραγωγικότητά τους. Όταν η δημοσιονομική αυστηρότητα γίνεται πολιτική προσταγή, ο περιορισμός του προσωπικού, η υποχρέωση περιστολής του χρόνου που αφιερώνεται στον κάθε χρήστη της υπηρεσίας και οι αναλογικές μειώσεις μισθών πλήττουν κατά προτεραιότητα το σχολείο, το νοσοκομείο και τις κοινωνικές υπηρεσίες. Εξάλλου, αυτό το «τρίδυμο» βρίσκεται στην κορυφή της λίστας με τα θύματα της λιτότητας στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία. Σαφώς λιγότερο αποτελεσματική όσον αφορά την ισοσκέλιση των προϋπολογισμών απ’ ό,τι μια άνοδος της φορολόγησης, η εξαναγκαστική άνοδος της παραγωγικότητας στις υπηρεσίες όπου η ανθρώπινη εργασία δεν είναι συμπιέσιμη, οδηγεί στην υποβάθμισή τους. Κι όμως! Αν και κανένας διευθυντής ορχήστρας δεν έχει σκεφτεί -απ’ όσο γνωρίζουμε- να περικόψει ένα βιολί προκειμένου να ενισχύσει την παραγωγικότητα ενός κουαρτέτου εγχόρδων, οι δημόσιες αρχές μεταφέρουν με τον τρόπο τους αυτή τη μεγαλοφυή ιδέα σε άλλους τομείς. Με προβλέψιμα αποτελέ-

«Όποιος θα επιχειρούσε να επιταχύνει τη δουλειά των χειρουργών, των εκπαιδευτικών ή των μουσικών, θα κατέληγε να έχει μια τσαπατσούλικη επέμβαση, μερικούς κακά εκπαιδευμένους μαθητές ή ένα πολύ περίεργο ακρόαμα»

σματα: καθυστέρηση πολλών μηνών για τις μη επείγουσες εγχειρήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά, λιγότερο συχνή διανομή αλληλογραφίας, κατάργηση σχολικών τμημάτων, συγχώνευση μαιευτηρίων, γιγαντιαίες ουρές αναμονής στα γκισέ των κοινωνικών υπηρεσιών κ.ο.κ. «Το ανησυχητικό ηθικό δίδαγμα της ιστορίας», γράφει ο Μπόμολ, «είναι ότι, ανάμεσα στα πιο ευάλωτα στην ασθένεια του κόστους αγαθά βρίσκονται μερικά από τα πιο ζωτικά χαρακτηριστικά των πολιτισμένων κοινωνιών». Πρόκειται για δραστηριότητες συχνά συνδεδεμένες με τις δημόσιες υπηρεσίες ή, τουλάχιστον, με το δημόσιο συμφέρον. Με συμμετρικό τρόπο, οι τομείς με αυξανόμενη παραγωγικότητα ανήκουν στον κόσμο των ιδιωτικών επιχειρήσεων: ο διορατικός καπιταλιστής θερίζει το κέρδος εκεί όπου φυτρώνει. Έτσι προκύπτει το αντιθετικό ζεύγμα «ιδιωτικός πλούτος - δημόσια ένδεια», σύμφωνα με την έκφραση του Αμερικανού οικονομολόγου Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ. Όταν δέχονται να αλλοιώσουν τις απαραίτητες για τη συλλογική ζωή δραστηριότητες με την αιτιολογία ότι αυξάνεται το κόστος τους, οι ηγέτες κάνουν μια ταξική επιλογή: οι φτωχοί, πιο εξαρτημένοι σε σχέση με τους πλούσιους από τις συλλογικές υπηρεσίες, πλήττονται περισσότερο από τις συνέπειες που φέρνει ο μαρασμός τους. Αποτελεί επίσης και μια ανθρωπολογική επιλογή. Ατρόμητοι αντικαταστάτες των υπαλλήλων στις θυρίδες των ταχυδρομείων, των τραπεζών, των υπηρεσιών και των συγκοινωνιών, οι αυτόματοι μηχανισμοί εξαπλώνονται με τον ρυθμό που αυξάνονται οι δημοσιονομικοί περιορισμοί. Όμως, κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης εκμηχάνισης, μόνο οι πιο απλές και τυποποιημένες λειτουργίες -και άρα εκείνες που προσφέρουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας- καταλήγουν σε ρομπότ. Ως εκ τούτου, η αλληλεπίδραση μεταξύ ανθρώπων στις θυρίδες τείνει να περιοριστεί στις δύσκολες και δυνητικά συγκρουσιακές περιπτώσεις. Από όπου και προκύπτει μια αίσθηση μειωμένης εξυπηρέτησης, αλλά και εξάρθρωσης

Όταν η δημοσιονομική αυστηρότητα γίνεται πολιτική προσταγή, ο περιορισμός του προσωπικού, η υποχρέωση περιστολής του χρόνου στον κάθε χρήστη της υπηρεσίας και οι αναλογικές μειώσεις μισθών πλήττουν κατά προτεραιότητα το σχολείο, το νοσοκομείο και τις κοινωνικές υπηρεσίες

των ανθρώπινων σχέσεων στις υπηρεσίες επαφής.3 Η σύζευξη των περικοπών στις δαπάνες με τεχνολογικές καινοτομίες που οδηγούν σε δυσθεώρητες αυξήσεις της παραγωγικότητας θέτει ένα δίλημμα στις δημόσιες αρχές: είτε να συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν την «ασθένεια του Μπόμολ», εντείνοντας όλο και περισσότερο την επιδείνωση της ποιότητας των ζωτικών υπηρεσιών, είτε να αποδεχθούν την άνοδο του κόστους τους όχι πλέον ως λογιστική συμφορά, αλλά ως το δίκαιο αντάλλαγμα για ένα κοινωνικό ευεργέτημα. Όλα μοιάζουν να υποστηρίζουν την πρώτη υπόθεση. Αν η οικονομική πορεία του κόσμου συνεχίσει την τρέχουσα διαδρομή της, το κόστος των ανθρώπινων υπηρεσιών ίσως αυξηθεί με ρυθμούς ακόμη πιο ιλιγγιώδεις από αυτούς με τους οποίους κατρακυλούν οι τιμές των υπηρεσιών πληροφορικής. Ο χρόνος εργασίας που απαιτείται για την αγορά ενός υπολογιστή ικανού

Υπεύθυνη έκδοσης: Βάλια Καϊμάκη Συντακτική ομάδα: Κορίνα Βασιλοπούλου, Θανάσης Κούτσης, Χάρης Λογοθέτης, Βασίλης Παπακριβόπουλος Επικοινωνία: info@monde-diplomatique.gr Αρχείο κειμένων: www.monde-diplomatique.gr Facebook: www.facebook.com/monde.diplomatique.gr

3/35

Η ΑΥΓΗ

ΚΥΡΙΑΚΗ 9 IOYNIOY 2013

να επεξεργαστεί ένα εκατομμύριο εντολές το δευτερόλεπτο (MIPS, μια τυποποιημένη μονάδα μέτρησης) αποτελεί ένα καλό παράδειγμα. «Το 1997», υπολόγισε ο Μπόμολ, «ένας υπολογιστής με ικανότητα ενός MIPS κόστιζε περίπου 27 λεπτά εργασίας, σύμφωνα με τον μέσο μισθό. Το 1984, το τίμημά του ανερχόταν σε 52 ώρες το 1970, σε 1,24 φορές τον εργασιακό βίο και το 1944 θα άγγιζε το σχεδόν απίστευτο κόστος των 733.000 εργασιακών βίων». Αυτή η φθηνή υπολογιστική ικανότητα, συνδυασμένη με τη δυνατότητα ενοποίησης, αποθήκευσης και επεξεργασίας αστρονομικών ποσοτήτων δεδομένων, προσφέρει τη δυνατότητα αυτοματοποίησης και πιο σύνθετων εργασιών. Όταν ο Τέρρυ Γκου, διευθυντής της Foxconn, της εταιρείας από την Ταϊβάν που κατασκευάζει τις ταμπλέτες και τα έξυπνα τηλέφωνα της Apple, ανακοινώνει την πρόθεσή του να αποκτήσει ένα εκατομμύριο ρομπότ με το σκεπτικό ότι «τα ανθρώπινα όντα είναι και ζώα - και η ιδέα να διευθύνω ένα εκατομμύριο ζώα μού προκαλεί πονοκέφαλο»,4 επεκτείνει σε έναν τομέα αιχμής τη βιομηχανική εκμηχάνιση που ξεκίνησε τον 19ο αιώνα. Μετά όμως από τη χειρωνακτική εργασία και τα τυποποιημένα επαγγέλματα επαφής, βρίσκεται καθ’ οδόν και η ρομποτοποίηση της πνευματικής εργασίας. Ή, για την ακρίβεια, η ψηφιο-

ποίησή της. Χειρουργικές επεμβάσεις που εκτελούνται από ηλεκτρονικούς βραχίονες ακριβείας, άρθρα εφημερίδων γραμμένα από προγράμματα λογισμικού, αυτόματη διόρθωση διατριβών, νομικές στρατηγικές βασισμένες στην ανάλυση εκατοντάδων χιλιάδων νομοθετικών πράξεων, ιατρικές διαγνώσεις και προτάσεις για θεραπεία διατυπωμένες από έναν υπολογιστή συνδεδεμένο με βάσεις δεδομένων: όλα αυτά ήδη υπάρχουν. «Αυτή η ταχεία και βαθιά διείσδυση στο πεδίο των ανθρώπινων ικανοτήτων είναι αρκετά πρόσφατη. Έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις», σημειώνουν ο Έρικ Μπρυνγιόλφσον και ο Άντριου ΜακΆφη.5 «Η τεχνολογία», παρατηρούν, «αλλάζει την κατανομή των εισοδημάτων, ωφελώντας εκείνους με τα περισσότερα προσόντα έναντι των μη πτυχιούχων, τις βεντέτες έναντι των κοινών ανθρώπων, το κεφάλαιο έναντι της εργασίας». Ενδέχεται επίσης να αναστατώσει το πανεπιστήμιο, το κατ’ εξοχήν οχυρό της ανθρώπινης νόησης, με την άνοδο της μαζικής ανώτατης εκπαίδευσης μέσω Διαδικτύου. Έναν χρόνο μετά τη δημιουργία της, τον Απρίλιο του 2012, η αμερικανική επιχείρηση Coursera ήδη μετρά πάνω από τρία εκατομμύρια χρήστες. Η φοίτηση περιλαμβάνει βίντεο παραδόσεων, κινηματογραφημένα στις αίθουσες συνεργαζόμενων πανεπιστημίων, ασκήσεις και διαγωνίσματα που διορθώνονται από λογισμικό-ρομπότ. Στο τέλος της περιόδου, ο σπουδαστής μπορεί να λάβει βεβαίωση σπουδών (επί πληρωμή), που μάλλον πιστοποιεί τις δεξιότητες παρά επικυρώνει την κατοχή της γνώσης. Οι ιδρυτές της πλέον είναι στραμμένοι προς την κερδοφορία: θέλουν να καθιερώσουν μια πιο ακριβή «προνομιακή» υπηρεσία,

Το γεγονός ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος χάνει το μονοπώλιό του σε έναν αυξανόμενο αριθμό σύνθετων εργασιών δεν διευρύνει την προοπτική μιας γενικευμένης αυτοματοποίησης

Το ανησυχητικό ηθικό δίδαγμα της ιστορίας είναι ότι ανάμεσα στα πιο ευάλωτα στην ασθένεια του κόστους αγαθά βρίσκονται μερικά από τα πιο ζωτικά χαρακτηριστικά των πολιτισμένων κοινωνιών

να πωλούν σε επιχειρήσεις στοιχεία των σπουδαστών… Ακολουθώντας τη λογική «ο νικητής τα παίρνει όλα» (μια χούφτα «παικτών» που μπήκαν πρώτοι αποκτούν το μεγαλύτερο μέρος των κερδών ενός κλάδου),6 τα μαθήματα που παρέχονται από τις πιο επιφανείς πανεπιστημιακές διασημότητες των πιο υψηλά αξιολογούμενων ιδρυμάτων υποσκελίζουν τον ανταγωνισμό σε κάθε γνωστικό αντικείμενο. Ωστόσο, το γεγονός ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος χάνει το μονοπώλιό του σε έναν αυξανόμενο αριθμό σύνθετων εργασιών, δεν διευρύνει την προοπτική μιας γενικευμένης αυτοματοποίησης: ενόσω η «μαρίδα» των χρηστών θα εξαγριώνεται με τις μηχανές, οι διαπροσωπικές υπηρεσίες που παρέχονται από ευγενικούς επαγγελματίες θα συνεχίσουν να είναι προσιτές στην ευκατάστατη πελατεία. Και ο ακριβός πτυχιούχος που πέρασε πέντε χρόνια υπό τις φροντίδες των παιδαγωγών του Χάρβαρντ θα χειροκροτήσει χωρίς επιφυλάξεις την αλματώδη ανάπτυξη των διαδικτυακών πανεπιστημίων. «Στις μέρες μας», παρατηρούσε σε μια ομιλία του ήδη από τον Απρίλιο του 1856 ο Καρλ Μαρξ, «κάθε πράγμα εμπεριέχει και το αντίθετό του. Βλέπουμε ότι οι μηχανές, προικισμένες με τη θαυμάσια ικανότητα να ελαττώνουν την ανθρώπινη εργασία και να την κάνουν αποδοτική, φθείρουν και εξαντλούν τον άνθρωπο. [...] Όλες οι ανακαλύψεις και όλες οι πρόοδοί μας μοιάζουν να έχουν ως αποτέλεσμα να προικίζουν με πνευματική ζωή τις υλικές δυνάμεις και να υποβαθμίζουν την ανθρώπινη ζωή σε υλική δύναμη». Όμως, η ασθένεια του κόστους, εμφανής μέσα από τις αντιφάσεις της και αυτή, θα μπορούσε να οδηγηθεί στη θεραπεία ωθώντας το οικονομικό καθεστώς να υπερβεί τους όρους επιβίωσής του. Μια στατιστική προβολή στοιχείων που συνέταξε ο Μπόμολ δίνει το μέγεθος του διακυβεύματος. Το 1960, οι δαπάνες για υγεία αντιπροσώπευαν το 5% του αμερικανικού Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ) το 2012, το 18%. Αν ο δείκτης συνεχίσει να αυξάνεται με τους ίδιους ρυθμούς, το 2105 η υγεία θα αντιπροσωπεύει το 62% του ΑΕΠ των ΗΠΑ. Ασφαλώς, η συγκεκριμένη χώρα αποτελεί ακραίο παράδειγμα και δεν προσφέρεται για εξαγωγή τόσο τολμηρών συμπερασμάτων. Συμπληρώνοντας όμως αυτή την εκτίμηση με στοιχεία από άλλες δραστηριότητες που χτύπησε η ασθένεια του κόστους, διακρίνουμε μια γενικότερη τάση: καθώς τα κέρδη από την παραγωγικότητα διαβρώνουν την ποσότητα εργασίας που είναι απαραίτητη για την κατασκευή βιομηχανικών αγαθών, η αξία των ανθρώπινων δημιουργημάτων προέρχεται όλο και περισσότερο από τις άπληστες για ανθρώπινη εργασία υπηρεσίες, οι οποίες συνήθως βρίσκονται στη σφαίρα του δημόσιου τομέα και του κοινού συμφέροντος.

Εδώ βρίσκεται το αποφασιστικό σημείο: η μετατόπιση του κέντρου βάρους της παραγωγής αξίας προς τις συλλογικές υπηρεσίες προαναγγέλλει την επίταση των διενέξεων που έχουν ανακύψει σχετικά με την κυριότητά τους. Ανυπόμονοι να τις στρέψουν προς την κατεύθυνση της παραγωγικότητας προκειμένου να μειώσουν τα κόστη τους, οι εργοδότες και οι κυβερνώντες ήδη συντονίζουν τις προσπάθειές τους. Για τις κοινωνικές δυνάμεις που επιθυμούν να ξαναχτίσουν πραγματικές κοινωνικές υπηρεσίες και να προωθήσουν τις απελευθερωτικές εκφάνσεις της τεχνολογίας, το πεδίο της μάχης έχει οριστεί.

William Baumol, «The Cost Disease. Why Computers Get Cheaper and Health Care Doesn’t», Yale University Press, Νιου Χέιβεν, 2012. Εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, οι παραπομπές στο κείμενο προέρχονται από αυτό το έργο, όπως και αρκετά παραδείγματα.

1

(ΣτΜ): Το ακριβώς αντίθετο φαινόμενο παρουσιάζεται στη χώρα μας το τελευταίο διάστημα: το κόστος της εργασίας μειώθηκε, ο πληθωρισμός αυξήθηκε και αρχίζει πλέον η επισκευή να γίνεται ξανά γοητευτική.

2

Βλ. Laurent Cordonnier, «Consommateur au labeur», Le Monde Diplomatique, Ιούνιος 2011.

3

John Markoff, «Skilled work, without the worker», The New York Times, 18-8-12.

4

Erik Brynjolfsson και Andrew McAfee, «Race Against the Machine. How the Digital Revolution is Accelerating Innovation, Driving Productivity, and Irreversibly Transforming Employment and the Economy», Digital Frontier Press, Λέξινγκτον (Μασαχουσέτη), 2011.

5

Robert Frank και Philip Cook, «The WinnerTake-All Society», Free Press, Νέα Υόρκη, 1995.

6

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΟΥΤΣΗΣ

LE

MONDE

EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

diplomatique

Του Karim Emile Bitar*

E

άν υπάρχει κάποια σταθερά στην ιστορία των χωρών της Μέσης Ανατολής, αυτή είναι η σύγκρουση των οραμάτων των λαών της για ελευθερία και χειραφέτηση, με τη ρεαλπολιτίκ, η οποία τους θυσιάζει στον βωμό των γεωστρατηγικών συμφερόντων ξένων δυνάμεων. Η εκστρατεία του Ναπολέοντα Βοναπάρτη στην Αίγυπτο, το 1798, αποτέλεσε το σημείο αφετηρίας μιας μακράς αντιπαράθεσης μεταξύ της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γερμανίας στο έδαφος μιας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε τροχιά παρακμής. Ωστόσο, το πρωταρχικό τραύμα θα επέλθει με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Άραβες, που είχαν παρακινηθεί σε εξέγερση κατά των Τούρκων από τον Τόμας Έντουαρντ Λόρενς, τον λεγόμενο Λόρενς της Αραβίας,1 και, κυρίως, από μια επιστολή του Βρετανού ύπατου αρμοστή Χένρι Μακμάον προς τον Χουσεΐν της Μέκκας, όπου ο Βρετανός αξιωματούχος τούς υποσχόταν τη δημιουργία ενός ενιαίου βασιλείου, παρακολούθησαν ανήμποροι την αθέτηση των δεσμεύσεων αυτών. Δεσμεύσεις που παραβιάστηκαν τόσο με τις συμφωνίες Σάικς-Πικό (1916), με τις οποίες διαμοιραζόταν η περιοχή μεταξύ Γαλλίας και Ηνωμένου Βασιλείου, όσο και με τη διακήρυξη Μπάλφουρ (1917), η οποία προέβλεπε τη δημιουργία «εβραϊκής εθνικής εστίας» στην Παλαιστίνη. Κάτω από τον έλεγχο των Γάλλων, η Συρία χωρίστηκε αρχικά σε τέσσερα κράτη, πριν φτάσει στην ανεξαρτησία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το κοινοβουλευτικό καθεστώς της δεν θα διαρκέσει πολύ: θα καταλυθεί από τον συνταγματάρχη Χούσνι Αλ-Ζαΐμ, το 1949. Επρόκειτο για το πρώτο στρατιωτικό πραξικόπημα στον αραβικό κόσμο και προετοιμάστηκε από την αμερικανική πρεσβεία και από τη CIA.2 Τα λίγα αυτά ιστορικά στοιχεία, μεταξύ πολλών άλλων, δίνουν ένα μέτρο του σχολαστικού εθνικισμού που επικρατεί στη Συρία, καθώς και της βαθιάς δυσπιστίας απέναντι στους ελιγμούς των ξένων δυνάμεων. Γι’ αυτό και το καθεστώς του Μπασάρ Αλ-Άσαντ, όταν βρέθηκε αντιμέτωπο με μια τεράστια λαϊκή εξέγερση, αυθόρμητη και ειρηνική, ακριβώς στο κλίμα του ξεσηκωμού σε Τυνησία και Αίγυπτο, δεν έπαψε να επικαλείται τον αντι-ιμπεριαλισμό, προσπαθώντας να νομιμοποιήσει μια καταστολή ανείπωτης βαρβαρότητας. Η στρατηγική αυτή επέτρεψε στο καθεστώς να διατηρήσει την υποστήριξη ορισμένων αυταρχικών εθνικιστικών ρευμάτων και μιας μειοψηφικής μερίδας της αραβικής Αριστεράς.3 Εντούτοις, παρά την υποτιθέμενη αντίσταση στις ξένες δυνάμεις, παρατηρεί κανείς ότι, επί τέσσερις δεκαετίες, τα υψίπεδα του Γκολάν υπήρξαν όαση σταθερότητας και η μεθόριος Ισραήλ-Συρίας αξιοσημείωτα ήρεμη. Το 1976, με το πράσινο φως των Αμερικανών και με τη σιωπηρή συμφωνία των Ισραηλινών, η Συρία επεμβαίνει στον Λίβανο για να αποτρέψει την εκλογική επικράτηση του λεγόμενου «ισλαμο-προοδευτικού» συνασπισμού. Κατά τη διάρκεια του «παγκόσμιου πολέμου κατά της τρομοκρατίας», τη δεκαετία του 2000, η Συρία συμμετείχε στο πρόγραμμα μυστικών απαγωγών και βασανιστηρίων

* Ο Karim Emile Bitar είναι καθηγητής γεωπολιτικής και σύμβουλος, διευθυντής έρευνας στο Ινστιτούτο Διεθνών και Στρατηγικών Σχέσεων (IRIS), διευθυντής του περιοδικού «L’ ENA hors les murs». Είναι, επίσης, συγγραφέας του βιβλίου «Regards sur la France», Seuil, Παρίσι, 2007.

ΣΥΡΙΑ

ΜΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΟΜΗΡΟΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ

Πόλεμοι κατά παραγγελία Με τη στήριξη της λιβανέζικης Χεζμπολάχ, το καθεστώς του Μπασάρ Αλ-Άσαντ πέρασε στην αντεπίθεση στη δυτική Συρία. Η διπλωματική προσέγγιση μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ρωσίας αφήνει να διαφανεί η πιθανότητα διεθνούς διάσκεψης στη Γενεύη. Όμως, δύο χρόνια μετά το ξέσπασμά της, η συριακή επανάσταση χειραγωγείται από περιφερειακούς και διεθνείς παράγοντες, με αντικρουόμενα και, συχνά, απροσδιόριστα συμφέροντα («extraordinary renditions») της κυβέρνησης του προέδρου Μπους. Και, μετά το ξέσπασμα των αραβικών εξεγέρσεων, η Συρία παρείχε νομιμοποίηση στη συντριβή της εξέγερσης στο Μπαχρέιν από τη Σαουδική Αραβία. Το καίριο σφάλμα του Άσαντ, το οποίο φαίνεται καθαρά στη συνέντευξη που παραχώρησε στη «Wall Street Journal» στις 31 Ιανουαρίου 2011, υπήρξε η εκτίμηση ότι η εξωτερική πολιτική του, η υποστήριξή του στη λιβανέζικη Χεζμπολάχ (ιδιαίτερα στον πόλεμο το καλοκαίρι του 2006) και στη Χαμάς κατά την ισραηλινή εισβολή στη Γάζα (Δεκέμβριος 2008 - Ιανουάριος 2009), θα τον προστάτευαν από το επαναστατικό κύμα που σάρωνε τον αραβικό κόσμο. Ακόμη κι αν ο υποτιθέμενος αντι-ιμπεριαλισμός του είχε θεωρηθεί πραγματικός και ειλικρινής από τη συριακή κοινή γνώμη, κάτι τέτοιο δεν θα είχε καθόλου συγκρατήσει έναν ξεσηκωμό που τροφοδοτήθηκε, πριν απ’όλα, από εσωτερικά προβλήματα. Η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση ήταν αξιοθρήνητη: στους 300.000 Σύρους που έμπαιναν κάθε χρόνο στην αγορά εργασίας, μόνο 8.000 κατάφερναν να αποσπάσουν μια νόμιμη σύμβαση εργασίας.4 Οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, που είχαν επιβληθεί με βάρβαρο τρόπο, μετέτρεψαν τα κρατικά μονοπώλια σε ιδιωτικά και διαμόρφωσαν έναν καπιταλισμό των «κολλητών» και των «καταφερτζήδων». Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης, σε ισχύ από το

1963, κατέπνιγε όλες τις ελευθερίες. Τα θεσμοποιημένα βασανιστήρια είχαν αναχθεί σε τρόπο διακυβέρνησης και πειθάρχησης των μαζών. Ωστόσο, η επανάσταση αφυδατώθηκε ταχύτατα από το παιχνίδι των διαφόρων δυνάμεων, με το έδαφος της Συρίας να έχει μετατραπεί σε θέατρο μιας σειράς πολέμων κατά παραγγελία. Έτσι, οι δύο κύριες αντίπαλες αφηγήσεις, εκείνη που κάνει λόγο για λαϊκή εξέγερση και εκείνη που μιλά για περιφερειακή και διεθνή γεωπολιτική σύγκρουση, δεν αποκλείουν η μία την άλλη. Οι δύο διαστάσεις συνυπάρχουν, ακόμη κι αν η πρώτη

Το καίριο σφάλμα του Άσαντ υπήρξε η εκτίμηση ότι η υποστήριξή του στη λιβανέζικη Χεζμπολάχ και στη Χαμάς θα τον προστάτευαν από το επαναστατικό κύμα που σάρωνε τον αραβικό κόσμο

κυριαρχούσε μεταξύ Μαρτίου και Οκτωβρίου 2011, ενώ η δεύτερη εκδηλώνεται με καθοριστικό τρόπο από τον Ιούλιο του 2012. Η Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν εμφανίστηκε πιο αποφασισμένη απ’όλους στην υποστήριξή της προς το καθεστώς Άσαντ, φθάνοντας, μάλιστα, να κάνει τρεις φορές χρήση του δικαιώματος του βέτο που διαθέτει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Οι αιτίες της ρωσικής στάσης είναι πολλαπλές. Κατ’ αρχήν, οι στέρεες διμερείς σχέσεις, που εγκαινιάστηκαν κατά τη δεκαετία του 1950 και δεν έχουν κλονιστεί έκτοτε. Η Συρία, σε αντίθεση με την Αίγυπτο του Ανουάρ Ελ-Σαντάτ, δεν έκοψε ποτέ τις γέφυρες με το σοβιετικό μπλοκ. Αποτέλεσμα; Αρκετές δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι με διπλή υπηκοότητα, μικτά ζευγάρια ή μετανάστες, στενές οικονομικές σχέσεις (οι ρωσικές εξαγωγές ξεπέρασαν τα 1,1 δισεκατομμύρια δολάρια το 2010, ενώ, την ίδια χρονιά, οι ρωσικές επενδύσεις ανέρχονταν στα 20 δισεκατομμύρια δολάρια περίπου). Έπειτα, πωλήσεις όπλων, που κυρίως μετρούν γιατί επιτρέπουν στους Ρώσους να δοκιμάζουν την τεχνολογική αξιοπιστία τους βέβαια, τους απέφεραν και 4 δισεκατομμύρια δολάρια, το 2011, αλλά η Δαμασκός δεν είναι συνεπής στην εξόφληση των χρεών και η Μόσχα υποχρεώνεται συχνά να τα διαπραγματευτεί ή και να τα διαγράψει.5 Όσο για τη στρατιωτική βάση της Ταρτούς, τη μόνη ρωσική βάση στη Μεσόγειο, πρόκειται ουσιαστικά για εγκατάσταση ανε-

5/37

Η ΑΥΓΗ

ΚΥΡΙΑΚΗ 9 IOYNIOY 2013

Η σθεναρή στάση της Ρωσίας έναντι του Άσαντ εξηγείται από το γεγονός ότι ο Πούτιν αναλύει τις εξελίξεις στη Συρία μέσα από το πρίσμα της Τσετσενίας

φοδιασμού, της οποίας η σημασία έχει κάπως υπερτιμηθεί. Όπως η Γαλλία του 19ου αιώνα, η Ρωσία επιδιώκει, επιπλέον, να εμφανιστεί ως προστάτιδα των χριστιανών της Μέσης Ανατολής. Η Συρία, όμως, αριθμεί σχεδόν ένα εκατομμύριο χριστιανούς, δηλαδή το 4,6% του πληθυσμού,6 το 52% των οποίων είναι ελληνορθόδοξοι. Η σύγχρονη συμμαχία Θρόνου και Αγίας Τράπεζας που φαίνεται να διαγράφεται στη Ρωσία μεταξύ του Πούτιν, του πρωθυπουργού Ντμίτρι Μεντβέντεφ και του πατριάρχη Κύριλλου Α’, μπορεί να ερμηνεύσει την ολοένα μεγαλύτερη μέριμνα για τα συμφέροντα της ορθόδοξης εκκλησίας στη Συρία, της οποίας η ιεραρχία βρίσκεται κοντά στο καθεστώς. Τέλος, το Κρεμλίνο θεωρεί ότι, το 2011, εξαπατήθηκε στο ζήτημα της Λιβύης: οι Δυτικοί, για να μπορέσουν να οδηγήσουν τη στρατιωτική επέμβαση πέρα από την απλή «ευθύνη προστασίας» και μέχρι την αλλαγή καθεστώτος, προέβησαν σε μια διασταλτική, αν όχι καταχρηστική, ερμηνεία της απόφασης 1973 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Πέρα από όλους αυτούς τους παράγοντες, η σθεναρή στάση της Ρωσίας εξηγείται, επίσης, από το γεγονός ότι ο Πούτιν αναλύει τις εξελίξεις στη Συρία μέσα από το πρίσμα της Τσετσενίας. Αντιμετωπίζει τις αραβικές εξεγέρσεις ως ισλαμικές επαναστάσεις που πρέπει να αναχαιτιστούν πριν φτάσουν στον Καύκασο ή σε άλλες μουσουλμανικές περιοχές της Ρωσίας (περίπου το 15% των Ρώσων είναι μουσουλμάνοι). Η υποστήριξη του Ιράν στο καθεστώς Άσαντ εξηγείται πιο εύκολα: για την Τεχεράνη, το ζήτημα είναι η προστασία του μοναδικού συμμάχου της στον αραβικό κόσμο και η διατήρηση των διαύλων τροφοδοσίας της Χεζμπολάχ. Η συμμαχία Ιράν-Συρίας ανάγεται σε στρατηγικό σύμφωνο μακράς διαρκείας, το οποίο συνομολογήθηκε το 1980, λίγο μετά την ισλαμική επανάσταση, σε μια περίοδο που ο Χαφέζ Αλ-Άσαντ, πατέρας του σημερινού προέδρου, ήταν απομονωμένος λόγω των κακών σχέσεών του με το αδελφό, αλλά εχθρικό, μπααθικό καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ και με την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης του Γιάσερ Αραφάτ. Η συμμαχία των δύο χωρών άντεξε περιόδους έντονων πιέσεων, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ, το 1980-1988, ενώ όλες οι προσπάθειες να απομακρυνθούν μεταξύ τους οι δύο χώρες απέτυχαν. Επιπλέον, με το ξέσπασμα της συριακής επανάστασης, τον Μάρτιο του 2011, το Ιράν έριξε όλο το βάρος του για να υποστηρίξει τον Άσαντ. Τον Ιανουάριο του 2013, το Ιράν δεν δίστασε να ανοίξει στο συριακό καθεστώς γραμμή χρηματοδότησης ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων, παρ’ ότι ασφυκτιά οικονομικά από τις διεθνείς κυρώσεις. Επίσης, η Τεχεράνη απέστειλε στη Συρία στελέχη των Φρουρών της Επανάστασης, τη στιγμή που μαχητές της Χεζμπολάχ και Ιρακινοί σιίτες πολιτοφύλακες έμπαι-

ναν στον πόλεμο στην πλευρά του καθεστώτος Άσαντ. Αντίθετα, οι τρεις μεγαλύτερες σουνιτικές δυνάμεις της περιοχής, η Τουρκία, το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία, δεν λυπήθηκαν τις προσπάθειες για να υποστηρίξουν τους Σύρους αντικαθεστωτικούς. Η Τουρκία, αφού προσπάθησε για μικρό χρονικό διάστημα να συγκεράσει τα συμφέροντα της Δαμασκού με τις επιδιώξεις των Αδελφών Μουσουλμάνων, δήλωσε ξεκάθαρα τη βούλησή της να ανατραπεί ο Άσαντ. Για τις δύο χώρες του Κόλπου, το ζήτημα είναι, κυρίως, να κοπούν τα φτερά της Τεχεράνης, η οποία έχει γίνει ο υπ’αριθμόν ένα εχθρός τους, με κίνδυνο, βέβαια, να λάβει η σύγκρουση χαρακτήρα θρησκευτικής αναμέτρησης μεταξύ σουνιτών και σιιτών. Το Κατάρ ενεπλάκη γρήγορα στην υποστήριξη των Σύρων Αδελφών Μουσουλμάνων, όπως είχε κάνει και με τους ομολόγους τους σε Τυνησία και Αίγυπτο. Σύμφωνα με τους «Financial Times»,7 φέρεται να έχει ήδη δαπανήσει 3 δισεκατομμύρια δολάρια για να εξοπλίσει τους αντάρτες. Διστακτική στην αρχή, η Σαουδική Αραβία έριξε τις δυνάμεις της στη μάχη της Συρίας μερικούς μήνες αργότερα. Αλλά η εχθρότητά της απέναντι στους Αδελφούς Μουσουλμάνους8 την έχει οδηγήσει να υποστηρίζει μάλλον τα σαλαφιστικά κινήματα - ακόμη κι αν είναι καχύποπτη απέναντι στις ομάδες που σχετίζονται με την Αλ-Κάιντα, από την οποία δέχθηκε επιθέσεις κατά τη δεκαετία του 2000. Ενώ το Κατάρ παίζει μέχρι τέλους το χαρτί της συριακής Εθνικής Συμμαχίας και επέβαλε ως πρωθυπουργό τον Γκασάν Χίτο, Σύρο από το Τέξας, γνωστό για τις σχέσεις του με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, οι Σαουδάραβες ποντάρουν κυρίως στο πεδίο των μαχών και στην άμεση βοήθεια που παρέχουν μέσω Ιορδανίας, όπου έχουν εγκαταστήσει γραφείο συντονισμού.

Για το Ισραήλ, το συριακό καθεστώς αποτέλεσε για πολύ καιρό το μη χείρον, τον εγγυητή της ασφάλειας των συνόρων του. Η θέση αυτή έχει επανεξεταστεί μετά τον πόλεμο του Ιουλίου του 2006, όταν φάνηκε ότι η υποστήριξη της Δαμασκού είχε παίξει αποφασιστικό ρόλο στην αντίσταση της Χεζμπολάχ, καθώς και λόγω της κλιμάκωσης της αντι-ιρανικής ρητορικής στο Τελ-Αβίβ. Δύο σχολές σκέψης συνυπάρχουν στους φιλοϊσραηλινούς κύκλους στις ΗΠΑ. Ο πρώην σύμβουλος του Λευκού Οίκου Ντένις Ρος κλίνει προς μια στρατιωτική επέμβαση στη Συρία, ενώ ο πανεπιστημιακός Ντάνιελ Πάιπς, ένας από τους πιο ένθερμους Αμερικανούς προπαγανδιστές του Ισραήλ, θα προτιμούσε οι Ηνωμένες Πολιτείες να

Το ψηφιδωτό του «παιχνιδιού» αναδεικνύει την πλήρη έλλειψη κοινού σχεδιασμού των περιφερειακών και διεθνών δυνάμεων και έρχεται σε αντίθεση με τις θεωρίες συνωμοσίας που συχνά καλλιεργούνται για τα ζητήματα της Μέσης Ανατολής

υποστηρίξουν το καθεστώς και να υποδαυλίζουν τη σύγκρουση. Όσο για τον πρώην διοικητή της Μοσάντ, Εφραίμ Χάλεβι,9 εκτιμά ότι ο Άσαντ είναι προτιμότερος από όσους επιθυμούν να τον ανατρέψουν και φτάνει στο σημείο να χαρακτηρίσει τον Σύρο πρόεδρο ως τον «άνθρωπο του Ισραήλ στη Δαμασκό». Οι δισταγμοί του Ισραήλ ενισχύουν τη σύγχυση που επικρατεί στην Ουάσιγκτον, όπου ο πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα, έχοντας θορυβηθεί από την εμπειρία του Ιράκ, αντιστέκεται στις πιέσεις των οπαδών της στρατιωτικής επέμβασης, που διατηρούν πάντα την επιρροή τους. Η ιδανική λύση για τις ΗΠΑ θα ήταν να αποχωρήσει ο Άσαντ, αλλά να διατηρηθεί ο σκελετός του καθεστώτος. Αυτή είναι η κατεύθυνση της νέας αμερικανο-ρωσικής πρωτοβουλίας και της διάσκεψης της Γενεύης, που ίσως πραγματοποιηθεί μέσα στον Ιούνιο. Όσο για τη Γαλλία, αφού βρέθηκε για πολύ καιρό στην πρώτη γραμμή κι αφού είχε προαναγγείλει την επικείμενη πτώση του Σύρου προέδρου, μοιάζει να μπαίνει σε δεύτερο πλάνο μετά την ανακοίνωση της αμερικανο-ρωσικής σύγκλισης. Έχοντας, αναμφίβολα, τον φόβο της διπλωματικής απομόνωσης, η Γαλλία έχει αρχίσει να προβάλλει τα πλεονεκτήματα μιας πολιτικής λύσης, την οποία μέχρι τώρα υπέσκαπτε -εάν δεν απέρριπτε ανοιχτά- το γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών. Το ψηφιδωτό αυτό αναδεικνύει την πλήρη έλλειψη κοινού σχεδιασμού των περιφερειακών και διεθνών δυνάμεων και έρχεται σε αντίθεση με τις θεωρίες συνωμοσίας που συχνά καλλιεργούνται για τα ζητήματα της Μέσης Ανατολής. Για όλες τις δυνάμεις αυτές, το ζήτημα είναι να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους. Και μόνο το συμφέρον του συριακού λαού παραμένει στα αζήτητα. Ο ρόλος που διαδραμάτισε ο Τ. Ε. Λόρενς έχει υπερτιμηθεί και διαστρεβλωθεί από τη λαϊκή κουλτούρα και από την κινηματογραφική ταινία του Ντέιβιντ Λιν (1962), με τέτοιο τρόπο που συνεχίζει μέχρι σήμερα να αποτελεί μια σχεδόν μυθική μορφή της ρομαντικής Δύσης, η οποία προστρέχει σε βοήθεια των κατοίκων της Ανατολής που υποφέρουν από τον δεσποτισμό.

1

2 Βλ. Tim Weiner, «Legacy of Ashes: The History of the CIA», Doubleday, Νέα Υόρκη, 2007. Τα αποχαρακτηρισμένα αμερικανικά αρχεία περιγράφουν τον Χούσνι Αλ-Ζαΐμ ως «συμπαθητικό απατεώνα» (likeable rogue).

3 Βλ. Nicolas Dot-Pouillard, «La crise syrienne déchire les gauches arabes», Le Monde diplomatique, Αύγουστος 2012.

Βλ. την κατάθεση του Σαμίρ Αϊτά ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της γαλλικής Γερουσίας, 24 Απριλίου 2013.

4

5 Το σημείο αυτό αναδείχτηκε κυρίως από τον Φαμπρίς Μπαλάνς στο Radio France Internationale. Επρόκειτο για την εκπομπή «Géopolitique, le débat», 18 Μαΐου 2013.

6 Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του δημογράφου Γιουσέφ Κουρμπάζ, «Ce que la démographie nous dit du conflit syrien», http://www.slate.fr/story/62969/syrie-guerredemographie-minorites, 15 Οκτωβρίου 2012.

«Qatar bankrolls Syrian revolt with cash and arms», Financial Times, Λονδίνο, 17-5-13.

7

8 Βλ. Alain Gresh, «Les islamistes à l’épreuve du pouvoir», Le Monde diplomatique, Νοέμβριος 2012.

9 Efraim Halevy, «Israel’s man in Damascus. Why Jerusalem doesn’t want the Assad regime to fall», «Foreign Affairs», Νέα Υόρκη, 10-5-13.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΑΡΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ

LE

MONDE

EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

diplomatique ΥΠΟΣΑΧΑΡΙΑ ΑΦΡΙΚΗ

Εμπόριο κοκαΐνης,

ένα παραμελημένο κομμάτι του παζλ Καθώς η Δυτική Αφρική βρίσκεται στα μισά του δρόμου μεταξύ Λατινικής Αμερικής και Ευρώπης, έχει μετατραπεί σε κομβικό σημείο του εμπορίου της κοκαΐνης που προέρχεται από την Κολομβία, το Περού και τη Βολιβία. Κατά μήκος της διαδρομής που ακολουθεί, το χρήμα που προκύπτει από τη διακίνηση των ναρκωτικών καθιστά δυνατή την εξαγορά αρκετών ενδιάμεσων, κυρίως πολιτικών (όπως συνέβη στο Μάλι), και συμβάλλει στην αποσύνθεση των κρατών. Της Anne Frintz*

T

ον Νοέμβριο του 2009, ένα Boeing 727 προερχόμενο από τη Βενεζουέλα προσγειώθηκε στο Ταρκίντ, μια τοποθεσία κοντά στην πόλη Γκάο, στο βορειοανατολικό Μάλι. Μετέφερε πέντε έως εννέα τόνους κοκαΐνης που δεν έγινε ποτέ δυνατόν να εντοπιστούν. Αφού ξεφόρτωσε, το αεροσκάφος έπιασε φωτιά. Κατά την αστυνομική έρευνα που ακολούθησε αποδείχθηκε ότι στους οργανωτές της αποστολής του φορτίου συγκαταλέγονταν μια οικογένεια Λιβανέζων και ένας επιχειρηματίας από τη Μαυριτανία, ο οποίος είχε πλουτίσει με το εμπόριο αγκολέζικων διαμαντιών. Πώς είναι δυνατόν να διέρχονται αεροσκάφη παρόμοιου μεγέθους (καθώς και άλλα, μικρότερα) από μια περιοχή η οποία, παρά το γεγονός ότι ανήκει στη Σαχάρα, είναι κατοικημένη και βρίσκεται κάτω από την επιτήρηση των κρατικών αρχών μιας χώρας; Σύμφωνα με έναν Γάλλο πολιτικό αναλυτή ειδικευμένο στα ζητήματα της Υποσαχάριας Αφρικής (Σαχέλ), ο οποίος επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του, ένας υπουργός και υψηλόβαθμα στελέχη του στρατού και των υπηρεσιών πληροφοριών που πρόσκεινται στον ανατραπέντα πρόεδρο Αμαντού Τουμανί Τουρέ (αποκαλούμενο «ΑΤΤ»), καθώς και αρκετοί βουλευτές που κατάγονται από το βόρειο τμήμα του Μάλι1 εμπλέκονται στο λαθρεμπόριο ναρκωτικών. Όπως μας λέει ο πληροφοριοδότης μας, «πρόκειται για ένα ευαίσθητο ζήτημα. Αγγίζει την καρδιά

* Η Anne Frintz είναι δημοσιογράφος στο Ντακάρ της Σενεγάλης.

της εξουσίας. Λίγο πριν από την πτώση του καθεστώτος του ‘ΑΤΤ’, οι ανώτεροι αξιωματικοί του στρατού του Μάλι και η ηγεσία των υπηρεσιών πληροφοριών της χώρας που εμπλέκονταν στο λαθρεμπόριο ναρκωτικών είχαν περιπέσει σε απόλυτη ανυποληψία. Έτσι εξηγείται γιατί οι κατώτεροι αξιωματικοί και οι άνδρες του στρατού συμμετείχαν στο πραξικόπημα που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2012. Οι υψηλόβαθμοι αξιωματικοί ήταν ιδιοκτήτες ενός στόλου πολυτελών αυτοκινήτων, τον οποίο δεν θα μπορούσαν να είχαν αγοράσει ακόμα κι αν είχαν κατορθώσει να καταχραστούν ολόκληρο τον προϋπολογισμό του στρατού». «Το λαθρεμπόριο αποφέρει σημαντικά οφέλη: βοήθεια για την επικράτηση στις εκλογές, αγορές ακινήτων με τη μέθοδο του ξεπλύματος... Πολλές προσωπικότητες του πολιτικού κόσμου είχαν συμμαχήσει με τους εμπόρους ναρκωτικών. Εάν ένας στρατιωτικός επεδείκνυε ιδιαίτερο ζήλο και σταματούσε μια αυτοκινητοπομπή που μετέφερε ναρκωτικά, δεχόταν τηλεφώνημα από έναν ανώτερό του που τον διέτασσε να την αφήσει να συνεχίσει το δρόμο της». Όπως μας τονίζει ο συνομιλητής μας, ο οποίος επισκέπτεται συχνά την Υποσαχάρια Αφρική, «το γεγονός συνέβη στα σύνορα της χώρας με τη Γουινέα, την εποχή του Ουσμάν Κοντέ, του γιου του προέδρου της χώρας που συνελήφθη για διακίνηση ναρκωτικών. Ο ‘ΑΤΤ’ έκανε τα στραβά μάτια κι άφησε την κατάσταση να επιδεινωθεί. Το καθεστώς στο Μάλι ήταν ένα από τα πλέον διεφθαρμένα σε ολόκληρη τη Δυτική Αφρική».2 Ο Σιμόν Ζιλιέν3, Γάλλος ερευνητής ο οποίος ειδικεύεται στα ζητήματα της Υποσαχάριας Αφρικής, έχει αναλύσει τον ανταγωνισμό στον οποίο

επιδίδονταν πριν από το 2012 στο Βόρειο Μάλι οι πληθυσμοί που είχαν πρόσβαση στον πακτωλό του χρήματος των ναρκωτικών και οι πληθυσμοί που ήταν αποκλεισμένοι από αυτόν. Το καθεστώς χρηματοδότησε γενναιόδωρα με ναρκοδολάρια αρκετές ομάδες που ήταν αντίθετες με τους Τουαρέγκ Ιφόγκας, ελπίζοντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα κατορθώσει να καταπνίξει τις εξεγέρσεις τους. Κάκιστος υπολογισμός. Η εισροή όπλων από τη Λιβύη και ισλαμιστών μαχητών επιτάχυνε τη διχοτόμηση του Μάλι. Ο ρόλος που διαδραμάτισε το χρήμα των ναρκωτικών στην αποσταθεροποίηση ολόκληρης της περιοχής δεν πρέπει να υποτιμάται. Στο Λάγκος, στην οικονομική πρωτεύουσα της Νιγηρίας, το μεγαλύτερο εργαστήριο παράνομης παραγωγής αμφεταμινών και μεταμφεταμίνης εξαρθρώθηκε το 2011. Στο Πράσινο Ακρωτήριο, τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, κατασχέθηκε ενάμισης τόνος κοκαΐνης σε μια παραλία της νήσου Σαντιάγκο. Τον Ιούνιο του 2010, είχαν ανακαλυφθεί δύο τόνοι λευκής σκόνης σε μια ιχθυόσκαλα της Γκάμπιας. Τον Απρίλιο του 2011, στην Κοτονού (Μπενίν), κατασχέθηκαν διακόσια κιλά ηρωίνης, κρυμμένα μέσα σε ένα κοντέινερ που προερχόταν από το Πακιστάν, με προορισμό τη Νιγηρία. Παρ’ όλο που η ινδική κάνναβη -το μοναδικό παράνομο ναρκωτικό που παράγεται στην Αφρική- είναι η πιο διαδεδομένη ουσία, προορίζεται αποκλειστικά για την ντόπια κατανάλωση. Τα συνθετικά ναρκωτικά (κοκαΐνη, ηρωίνη κ.λπ.) προορίζονται για πιο μακρινές αγορές: την Ευρώπη, την Ιαπωνία, ακόμα και την Κίνα. Από το 2004, η Δυτική Αφρική έχει μετατραπεί σε κόμβο εισαγωγής, αποθήκευσης και διανομής της κοκαΐνης. Υπολογίζεται ότι τροφοδοτεί την ευ-

ρωπαϊκή αγορά με ποσότητες που κυμαίνονται μεταξύ του ενός όγδοου και του ενός τετάρτου της κατανάλωσής της: σύμφωνα με την Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για την Καταπολέμηση των Ναρκωτικών και του Εγκλήματος (ONUDC), το 2009, οι 21 από τους 129 τόνους που διοχετεύθηκαν στην ευρωπαϊκή αγορά προέρχονταν από τη Δυτική Αφρική. Η περιοχή προσφέρει στους διεθνείς διακινητές ναρκωτικών ένα πλήθος ασυναγώνιστων συγκριτικών πλεονεκτημάτων: γεωγραφική εγγύτητα, τόσο με τις χώρες παραγωγής της όσο και με τις χώρες κατανάλωσης, φθηνά χέρια και φθηνές υποδομές αποθήκευσης και διακίνησης, χαλαρότητα των ελέγχων, των κατασταλτικών μηχανισμών και του νομοθετικού πλαισίου, ενδημική διαφθορά η οποία δεν κοστίζει ακριβά και γενικευμένη ατιμωρησία. Δεδομένου ότι αυτή η καινούργια «αποθήκη» βρίσκεται ακριβώς στα μισά της διαδρομής από τη Λατινική Αμερική ώς την Ευρώπη, δέχεται τα προϊόντα των σημαντικότερων παραγωγών κοκαΐνης στον κόσμο (Κολομβία, Περού, Βολιβία), διευκολύνοντας την τροφοδοσία της Ευρώπης, της δεύτερης μεγαλύτερης αγοράς κοκαΐνης παγκοσμίως. Το 2012, ο τζίρος της κοκαΐνης στην Ευρώπη ανερχόταν στα 33 δισ. δολάρια, και ήταν κατά 4 δισ. χαμηλότερος από εκείνον της πρώτης αγοράς, της Βόρειας Αμερικής. Στην Ευρώπη, η κοκαΐνη είναι το ναρκωτικό με τη δεύτερη μεγαλύτερη κατανάλωση μετά την κάνναβη, με περισσότερους από τέσσερα εκατομμύρια χρήστες το 2008, δηλαδή λίγο λιγότερο από το 1% των Ευρωπαίων. Το παράνομο αυτό εμπόριο που γνωρίζει μεγάλη άνθηση θεωρείται από πολλούς διεθνείς οργανισμούς -μεταξύ των οποίων ο ONUDC και το Παγκόσμιο Όργανο Ελέγχου των Ναρκωτικών (OICS)- ότι αποτελεί μείζονα παράγοντα αποσταθεροποίησης της Δυτικής Αφρικής. Η οικονομική κρίση και οι πολιτικές που έχουν επιβάλει το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα έχουν εντείνει την έλλειψη νομιμοποίησης από την οποία υποφέρουν τα περισσότερα καθεστώτα της περιοχής, στα οποία με το χρήμα αγοράζονταν τα πάντα πολύ πριν κάνει την εμφάνισή του το πρώτο φορτίο κοκαΐνης. Όμως, η εγκατάσταση στην περιοχή εγκληματιών διεθνούς κλάσης, που έχουν στη διάθεσή τους τεράστια ποσά, έχει σίγουρα επιδεινώσει την κατάσταση. «Το οργανωμένο υπερεθνικό έγκλημα έχει μια καθαρά εμπορική προσέγγιση: αναζητεί οτιδήποτε μπορεί να του αποφέρει όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα με όσο το δυνατόν μικρότερο ρίσκο». Κι όπως εξηγεί ο Πιέρ Λαπάκ, διευθυντής του ONUDC στη Δυτική Αφρική, «οι διακινητές ναρκωτικών αναζητούν τους καλύτερους ‘δρόμους’: τους δρόμους στους οποίους, με τη διαφθορά και με τη βία (από τις απειλές έως τη δολοφονία) μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα». Στη συγκεκριμένη περιοχή, η διακίνηση της κοκαΐνης -η οποία από πλευράς αξίας μπορεί να συγκριθεί με την παράνομη διακίνηση πετρελαίου και όπλων- είναι εξαιρετικά κερδοφόρα: σύμφωνα με τον ONUDC του Ντακάρ (Σενεγάλη), τα κέρδη από τη διακίνηση 30 μονάχα τόνων κοκαΐνης ανέρχονται στα 900 εκατομμύρια ευρώ, από τα οποία τα 400 ξεπλένονται και καταναλώνονται επί τόπου... Για να υπάρχει δυνατότητα σύγκρισης, πέρυσι, ο προϋπολογισμός της Γουινέας Μπισάο που αποτελεί σημαντικό κόμβο διακίνησης ναρκωτικών, δεν ξεπέρασε τα 177 εκατομμύρια ευρώ. Η κοκαΐνη περιλαμβάνεται στα προϊόντα που δημιουργούν τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία: σύμφωνα με τον Γάλλο ειδικό στην Υποσαχάρια Αφρική που παρουσιάστηκε στην αρχή του άρθρου, ένα κιλό κοκαΐνης αγοράζεται 2-3.000 ευ-

7/39

Η ΑΥΓΗ

ΚΥΡΙΑΚΗ 9 IOYNIOY 2013

ρώ στις ζώνες όπου παράγεται, αξίζει 10.000 στις πόλεις των παραλίων του Ατλαντικού της Λατινικής Αμερικής, 12.000 στις πρωτεύουσες της Υποσαχάριας Αφρικής, 20.000 στις πόλεις της Βόρειας Αφρικής και 30-45.000 στις ευρωπαϊκές πόλεις. Οι τιμές αφορούν την αγορά χονδρικώς και, μάλιστα, για ένα προϊόν του οποίου η καθαρότητα μειώνεται σταδιακά στον βαθμό που το φορτίο αλλάζει χέρια κατά τη διάρκεια της διακίνησής του. Για την αστυνομία, τις τελωνειακές αρχές και τους δικαστές της Δυτικής Αφρικής, ο αγώνας ενάντια στη διακίνηση των ναρκωτικών ανήκει στη σφαίρα του αδύνατου: το χάσμα ανάμεσα στα μέσα που διαθέτουν και σε εκείνα που διαθέτουν τα δίκτυα των εμπόρων ναρκωτικών είναι αβυσσαλέο. Μερικές φορές, η αστυνομία της Γουινέας Μπισάο δεν έχει καν καύσιμα για να κινήσει τα περιπολικά της... Παρόμοιες καταστάσεις μπορούν να οδηγήσουν στην αποθάρρυνση και στην παραίτηση ακόμα και τους πλέον έντιμους και μαχητικούς κρατικούς λειτουργούς που επιθυμούν να καταπολεμήσουν αυτό το φαινόμενο. Πόσο μάλλον που οι συμμορίες των εγκληματιών στηρίζονται επίσης σε εθνοτικά και πολιτισμικά δίκτυα, σε μια σημαντική διασπορά (των Νιγηριανών, για παράδειγμα) και σε μια γλωσσική κοινότητα ή στα κοινά συμφέροντα. Πολύ συχνά, μια δεκάδα ατόμων συνεργάζονται για ένα, δύο ή τρία «κόλπα» και, στη συνέχεια, χωρίζουν, ξαναβρίσκονται... ή αλληλοσκοτώνονται. Οι δρόμοι των ναρκωτικών είναι εκτεταμένοι, αλλάζουν και παίρνουν πολλαπλές μορφές, ακριβώς όπως κι οι εξαγωγείς, οι εισαγωγείς, οι ενδιάμεσοι, οι διακινητές και η «μαρίδα». Όλες οι διαδρομές και όλοι οι τρόποι δράσης λειτουργούν, αλληλοεπικαλύπτονται και προστίθενται, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και κερδοφορία. Πρόκειται για μια αλυσίδα. Από τη Νότια Αμερική ώς την Ευρώπη μέσω Αφρικής, ένα δέμα με κοκαΐνη μπορεί να ταξιδέψει με αεροπλάνο, αυτοκίνητο και πλοίο. Και φυσικά, καθώς οι θαλάσσιες μεταφορές αποτελούν τον πλέον διαδομένο τρόπο μεταφοράς σε ολόκληρο τον πλανήτη, υιοθετούνται σε μεγάλο βαθμό και για τη μεταφορά της κοκαΐνης από τη Λατινική Αμερική στην Αφρική. «Τα τελευταία δύο ή τρία χρόνια, ολοένα και περισσότερα δικινητήρια αεροσκάφη προσγειώνονται στη Δυτική Αφρική σε εγκαταλελειμμένους διαδρόμους ή πραγματοποιούν ρίψεις πακέτων από χαμηλό ύψος. Στη συνέχεια, ομάδες διακινητών τα παραλαμβάνουν και τα προωθούν. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, δεν σταμάτησε και η διακίνηση διά θαλάσσης ή με ‘μουλάρια’. Την περίοδο 2006-2008, τα μεγάλα αλιευτικά σκάφη ήταν το πιο συνηθισμένο μέσο. Σήμερα είναι τα κοντέινερ», εξηγεί ο Λαπάκ. Ο συντομότερος δρόμος από τη Λατινική Αμερική ώς την Αφρική μέσω Ατλαντικού ακολουθεί τον 10ο παράλληλο, διαδρομή την οποία ακολουθούν καθημερινά χιλιάδες φορτηγά πλοία, αλιευτικά, ιστιοφόρα και κρουαζερόπλοια. Οι ευρωπαϊκές και αμερικανικές δυνάμεις ασφαλείας οι οποίες έχουν πραγματοποιήσει στην περιοχή κατασχέσεις μεγάλων ποσοτήτων ναρκωτικών, την αποκαλούν «Highway 10». Τα κοντέινερ στα οποία είναι κρυμμένη η κοκαΐνη ξεφορτώνονται συνήθως στους λιμένες διεθνούς εμπορίου του Λάγκος ή του Λομέ (στο Τόγκο). Από την πλευρά τους, τα μεγάλα αλιευτικά σκάφη μεταφορτώνουν στα «go fast» και στα «go slow» -σε ταχύπλοα και σε πιρόγες ή ιστιοφόρα αντίστοιχα- τα οποία στη συνέχεια προσεγγίζουν σε ερημικές παραλίες, σε μανγκρόβια δάση ή στις απόκρημνες ακτές της Δυτικής Αφρικής.

Ο ρόλος που διαδραμάτισε το χρήμα των ναρκωτικών στην αποσταθεροποίηση ολόκληρης της περιοχής δεν πρέπει να υποτιμάται

Τα «μουλάρια» είναι ο αγαπημένος τρόπος μεταφοράς των Νιγηριανών διακινητών: μεταφέρουν, πάνω τους, μέσα στις βαλίτσες τους, κάτω από τις περούκες τους ή... μέσα στο στομάχι τους μικρά πακέτα ή κάψουλες γεμάτες λευκή σκόνη. Αποβιβάζονται συνήθως στα διεθνή αεροδρόμια της περιοχής, στο Ντακάρ ή στην Μπαμακό (Μάλι). Όσο για τα δικινητήρια αεροσκάφη, προσγειώνονται όχι μόνο σε εγκαταλελειμμένους ή αυτοσχέδιους διαδρόμους προσγείωσης -όπως παρατηρήθηκε στο Μάλι ή στη Γουινέα Μπισάο-, αλλά και σε κανονικά αεροδρόμια. Η κοκαΐνη -καθαρή ή νοθευμένη, ζυμωμένη σε ψωμιά, σε καραμέλες, σε σκόνη ή σε υγρή μορφή, τοποθετημένη στον πάτο ενός αθλητικού σακιδίου ή μέσα σε κατεψυγμένα ψάρια- αλλάζει κρυψώνα, συσκευασία και μορφή ανάλογα με τα ταξίδια. Η λευκή σκόνη συγκεντρώνεται στη Δυτική Αφρική, στοκάρεται και ανασυσκευάζεται, για να πάρει στη συνέχεια τον δρόμο για τις ευρωπαϊκές αγορές, περνώντας από την Υποσαχάρια Αφρική και τη Σαχάρα: από τη Μαυριτανία, το Μάλι, τον Νίγηρα και το Τσαντ, στη Λιβύη και στην Αίγυπτο. Ακόμα και το χασίς του Μαρόκου ακολουθεί την ίδια πανάρχαια διαδρομή. Μάλιστα, στην ανατολική Υποσαχάρια Αφρική, ορισμένα μέλη της ποιμενικής φυλής των Τουμπού -νεαροί μισθοφόροι που επέστρεψαν από τη Λιβύη φορτωμένοι όπλα και συνάλλαγμα- δεν διστάζουν να επιτίθενται στις καλά οπλισμένες αυτοκινητοπομπές των 4Χ4 που διασχίζουν την έρημο και να τις ξαλαφρώνουν από το φορτίο τους. Όταν η επίθεσή τους επιτυγχάνει, μοιράζονται τη λεία και τα κέρδη, ενώ διαθέτουν τα δικά τους κυκλώματα για τη μεταπώληση των ναρκωτικών που αρπάζουν. Ένας πολιτικός του Νίγηρα, ο οποίος επιθυμεί να διατηρήσει

την ανωνυμία του, μας εξηγεί:4 «Ο καθένας τους αμείβεται ανάλογα με τη συμμετοχή του στο εγχείρημα: ένα άτομο δικαιούται ένα μερίδιο. Ένα άτομο που διαθέτει τουφέκι δικαιούται δύο μερίδια. Ο ιδιοκτήτης ενός οχήματος δικαιούται δέκα επιπλέον μερίδια και ούτω καθεξής. Σε ένα βαρύ όπλο αντιστοιχούν επίσης αρκετά μερίδια». Ποιες συνέπειες είχε η εγκατάσταση στο βόρειο Μάλι ομάδων όπως το Κίνημα για την Ενότητα της Τζιχάντ στη Δυτική Αφρική (Mujao), η Αλ Κάιντα του Ισλαμικού Μαγκρέμπ (AQMI) ή η Ançar Dine; Η Ançar Dine και το Mujao5 συμμετέχουν σε αυτήν την παράνομη διακίνηση: επιβάλλουν φόρο στις αυτοκινητοπομπές που διασχίζουν τα εδάφη που ελέγχουν και τους εξασφαλίζουν προστασία εάν καταβάλουν το ανάλογο τίμημα.6 Κι αν τα χρήματα από τη διακίνηση ναρκωτικών αντιπροσωπεύουν χαμηλό ποσοστό των συνολικών εσόδων της AQMI, καθώς οι απαγωγές ομήρων και η καταβολή λύτρων για την απελευθέρωσή τους αποτελούν μια πολύ πιο προσοδοφόρα επιχείρηση, δεν συμβαίνει το ίδιο στην περίπτωση του Mujao. Ωστόσο, κατά παράδοξο τρόπο, η διαίρεση της χώρας σε δύο ζώνες δεν διευκόλυνε τη διακίνηση των ναρκωτικών. Πράγματι, όπως εξηγεί ο ειδικός στην Υποσαχάρια Αφρική στον οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως, «παρ’ όλο που ένα αδύναμο κράτος προσφέρει πλεονεκτήματα στους διακινητές, η πλήρης αποδιοργάνωση της χώρας γίνεται επικίνδυνη γι’ αυτούς. Χωρίς αξιόπιστα στηρίγματα μέσα στον στρατό, στην αστυνομία και στον τοπικό πολιτικό κόσμο, τα φορτία της κοκαΐνης δεν είναι ασφαλή. Ακόμα κι αν έχει

Το οργανωμένο υπερεθνικό έγκλημα έχει μια καθαρά εμπορική προσέγγιση: αναζητεί οτιδήποτε μπορεί να του αποφέρει όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα με όσο το δυνατόν μικρότερο ρίσκο

κανείς συνάψει συμφωνίες με όλες τις ομάδες των τζιχαντιστών και με τους Τουαρέγκ του MNLA (Εθνικό Κίνημα Απελευθέρωσης του Αζαβάντ) στον Βορρά, κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπος με την εκβιαστική απόσπαση επιπλέον ποσών». Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο οι διακινητές ναρκωτικών αποφάσισαν να εγκατασταθούν στον γειτονικό Νίγηρα. Σύμφωνα δε με τον προαναφερθέντα αξιωματούχο του Νίγηρα, «έχουν αρχίσει να δημιουργούνται δίκτυα στο Αρλίτ και στο Αγκαντέζ. Ολοένα και περισσότεροι διακινητές εγκαταλείπουν το Μάλι κι εγκαθίστανται στον Νίγηρα». Παρά τις ανακατατάξεις, υπάρχει και μια χώρα την οποία δεν εγκαταλείπουν οι διακινητές. Πρόκειται για τη Γουινέα Μπισάο. Σύμφωνα με τον Failled States Index 2012 (τον κατάλογο των «αποτυχημένων κρατών» του 2012), βρίσκεται στην 15η θέση, ακριβώς πίσω από τη Νιγηρία, και αποτελεί 7έναν από τους σημαντικότερους κόμβους της διακίνησης ναρκωτικών στη Δυτική Αφρική. Το 2007, η αμερικανική Drug Enforcement Administration (DEA) εκτιμούσε ότι, κάθε νύχτα, εισέρχονταν αεροπορικώς στη χώρα 800-1000 κιλά κοκαΐνης. Εκτιμάει μάλιστα ότι στους διακινητές έχουν «ενοικιαστεί» λιμενικές και αερολιμενικές εγκαταστάσεις, ακόμα κι ολόκληρα νησιά. Η τοπική κυβέρνηση επιρρίπτει την ευθύνη γι’ αυτήν την κατάσταση στον στρατό. Σύμφωνα με έναν Γάλλο εμπειρογνώμονα που ειδικεύεται στις υποθέσεις της Γουινέα Μπισάο, «σχεδόν σε όλες τις υποθέσεις που προέκυψαν την περίοδο 2006-2007, όταν κατάσχονταν φορτία κοκαΐνης ενός ή δύο τόνων, δεν δόθηκε σχεδόν καμία συνέχεια, ούτε και ασκήθηκε δίωξη. Και στις ελάχιστες περιπτώσεις που αυτό συνέβη, δεν προέκυψε καμία καταδίκη. Στη Γουινέα Μπισάο, η διακίνηση ναρκωτικών είναι αποτέλεσμα μιας διαπραγμάτευσης ανάμεσα στον στρατό και στην πολιτική εξουσία. Οι στρατιωτικοί λένε: ‘Στην πόλη, οι κουστουμαρισμένοι πολίτες με τα τεράστια 4Χ4 ροκανίζουν τα χρήματα του ΔΝΤ7 και των διάφορων διεθνών οργανισμών. Εμείς, από την πλευρά μας, έχουμε τα χρήματα των ναρκωτικών’». Αν και όλα τα αθέμιτα εισοδήματα που προσπορίζεται ο στρατός τού εξασφαλίζουν αυτονομία απέναντι στην πολιτική εξουσία, τα χρήματα από τα ναρκωτικά είναι μία πηγή εισοδήματος ανάμεσα σε πολλές άλλες: «Για παράδειγμα, υπάρχει επίσης ο έλεγχος των αδειών αλιείας που χορηγούνται σε κάθε είδους σκάφος, από τις μεγάλες πιρόγες των ντόπιων έως τα γιγά-

LE

MONDE

8/40

Η ΑΥΓΗ

diplomatique

ντια αλιευτικά σκάφη των μεγάλων διεθνών εταιρειών». Κατά τη γνώμη του ερευνητή συνομιλητή μας, «πρόκειται για κάτι μεταξύ φορολογίας και εκβιαστικής απόσπασης χρημάτων». Μετά από μια περίοδο ύφεσης της διακίνησης που ξεκίνησε το 2008, οι αξιωματικοί της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Δίωξης Ναρκωτικών παρατήρησαν, στις αρχές του 2012, την άφιξη πολλών τόνων κοκαΐνης, πάντοτε με τη συνενοχή των στρατιωτικών. Στους συνεργούς περιλαμβάνεται ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, Αντόνιο Ιντζάι, και ο αρχηγός της αεροπορίας, Ιμπραΐμα Πάπα Καμάρα. Τα αεροσκάφη των διακινητών χρησιμοποιούν διαδρόμους προσγείωσης στο κέντρο της Γουινέας Μπισάο, ακόμα και απλούς δρόμους. Όπως εξηγεί η ίδια πηγή, «o στρατός εξασφαλίζει την προστασία των αεροσκαφών και ολόκληρη την επιμελητεία: διαδρόμους προσγείωσης, ανεφοδιασμό σε κηροζίνη, εγκαταστάσεις αποθήκευσης κ.λπ.. Ένα ολόκληρο κύκλωμα που μπορεί να συγκριθεί με την εταιρεία ταχυμεταφορών DHL! Ωστόσο, ο στρατός δεν συμμετέχει ούτε στην οργάνωση της διακίνησης ναρκωτικών ούτε στην πώλησή τους: περιορίζεται απλώς στην παροχή υπηρεσιών». Η δράση του κυκλώματος στηρίζεται στη λειτουργία μιας συμμαχίας που συνήψαν οι -Λατινοαμερικανοί κατά κύριο λόγο- διεθνείς διακινητές με τα υψηλότερα κλιμάκια της πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας της Γουινέας Μπισάο. Υπήρχαν υποψίες ότι ο Κάρλος Γκόμες Τζούνιορ («Καντόγκο»), πρώην πρωθυπουργός της χώρας, ο οποίος συνελήφθη τον Απρίλιο του 2012 κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος, κάλυπτε τη διακίνηση ναρκωτικών και αποκόμιζε οφέλη από αυτήν. Όπως μας εξηγεί ο αναλυτής, «οι υποψίες για τον Γκόμες δημιουργήθηκαν το 2008, όταν ένα πλοίο εξαφανίστηκε μαζί με το φορτίο του. Τον κατηγόρησαν ότι κρυβόταν πίσω από αυτό το επεισόδιο, όταν η υπόθεση μπήκε στο αρχείο». Και το πρόσφατο πραξικόπημα; «Δεν συνδέονται τα πάντα με τα ναρκωτικά, τα οποία, ωστόσο, αποτελούν ένα σημαντικό στοιχείο που θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη. Οτιδήποτε εμποδίζει την απρόσκοπτη λειτουργία των ναρκομπίζνες παραμερίζεται ή εξοντώνεται». Το 2011, ο Ιντζάι εξουδετέρωσε τον αντίπαλό του, τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου του Ναυτικού, υποναύαρχο Χοσέ Αμέρικο Μπούμπο Να Τσούτο, εξασφαλίζοντας τον έλεγχο των λιμανιών της χώρας. Ο «Μπούμπο» -ο οποίος περιλαμβάνεται στη μαύρη λίστα που έχουν συντάξει οι ΗΠΑ με τα άτομα που θεωρούνται ότι εμπλέκονται στη διεθνή διακίνηση ναρκωτικών- ελευθερώθηκε μετά το πραξικόπημα του 2012, αλλά, για την ώρα τουλάχιστον, δείχνει να βρίσκεται εκτός των κυκλωμάτων. Ο Ιντζάι, ο οποίος ανήκε στον στενό κύκλο των έμπιστων του Γκόμες Τζούνιορ, προσχώρησε στο πραξικόπημα την τελευταία στιγμή, συνειδητοποιώντας ότι τον συνέφερε περισσότερο να βρίσκεται μαζί με τους δικούς του ανθρώπους, τους στρατιωτικούς, οι οποίοι αποτελούν ένα συνονθύλευμα από φατρίες που ορίζουν οι ίδιες τον αρχηγό τους.8 Το πραξικόπημα του Απριλίου του 2012, το οποίο ενθαρρύνθηκε από τους αντίπαλους του «Καντόγκο» και υλοποιήθηκε από τη βάση του στρατού, οφείλεται και σε πολλές άλλες αιτίες πέρα από τη διακίνηση της κοκαΐνης: στις κατηγορίες για νοθεία στις εκλογές, στις ιστορικές εντάσεις ανάμεσα στην πολιτική και στη στρατιωτική πτέρυγα της εξουσίας, στις διεκδικήσεις της κοινότητας των Μπαλάντ (της εθνότητας η οποία κυριαρχεί στον στρατό) και στην αξίωση της Μπισάο -της αυτόνομης πρωτεύουσας- για μεγαλύ-

ΚΥΡΙΑΚΗ 9 IOYNIOY 2013

γκεκριμένη δραστηριότητα, στην οποία επικεντρώνεται η προσοχή και η αγανάκτηση των Δυτικών κοινωνιών λόγω των υγειονομικών και των λοιπών επιπτώσεων που έχει γι’ αυτές, επισκιάζει την αποσταθεροποίηση που προκαλείται σε αυτές τις χώρες από το -κοινωνικά περισσότερο αποδεκτό- λαθρεμπόριο πετρελαίου στις ανατολικές περιοχές της Νιγηρίας. Επίσης, καθώς η προσοχή εστιάζεται στα ναρκωτικά, τα κράτη της περιοχής επωφελούνται για να δικαιολογούν τις κατασταλτικές πολιτικές τους απέναντι στους τοξικομανείς και στους μικροδιακινητές στους δρόμους των πόλεων, τη στιγμή που επιδεικνύουν απόλυτη αδράνεια στα ζητήματα της οικονομικής και της κοινωνικής ανάπτυξης.

1 (ΣτΜ): Πρόκειται ακριβώς για την κατοικούμενη από Τουαρέγκ ερημική περιοχή της χώρας, όπου αναπτύχθηκαν το αυτονομιστικό κίνημα των Τουαρέγκ και τα ακραία ισλαμιστικά κινήματα, τα οποία επιχείρησαν να καταλάβουν την εξουσία σε ολόκληρη τη χώρα και αποτέλεσαν το πρόσχημα για τη γαλλική επέμβαση τον περασμένο Ιανουάριο.

2 (ΣτΜ): Ο «ΑΤΤ» υπήρξε ένας από τους πρωταγωνιστές του εκδημοκρατισμού της χώρας το 1992 και στο παρελθόν διέθετε μεγάλη λαϊκή υποστήριξη.

«Le Sahel comme espace de transit des stupéfiants.

Acteurs et conséquences politiques», Hérodote, n°142, «Géopolitique du Sahara», Παρίσι, 3ο τρίμηνο του 2011.

3

4 Συνομιλίες που πραγματοποιήθηκαν τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2012.

Δεν έχει αποδειχθεί η συμμετοχή της Ançar Dine στη διακίνηση ναρκωτικών.

5

Abdelkader Abderrahmane, «The Sahel: A crossroads between criminality and terrorism», Actuelles de l’IFRI (Institut Français des relations internationales) Παρίσι, 10 Οκτωβρίου 2012.

6

Για την αστυνομία, τις τελωνειακές αρχές και τους δικαστές της Δυτικής Αφρικής, ο αγώνας ενάντια στη διακίνηση των ναρκωτικών ανήκει στη σφαίρα του αδύνατου: το χάσμα ανάμεσα στα μέσα που διαθέτουν και σε εκείνα που διαθέτουν τα δίκτυα των εμπόρων ναρκωτικών είναι αβυσσαλέο

τερη αναγνώριση. Ο φόβος της «Μεταρρύθμισης του Τομέα της Ασφάλειας» που σκόπευε να πραγματοποιήσει ο Γκόμες Τζούνιορ συνέβαλε σημαντικά στην εξέλιξη: επρόκειτο για μεταρρύθμιση την οποία δεν ήθελαν οι στρατιωτικοί, γιατί τους εξωθούσε στη συνταξιοδότηση ή και στην ανεργία, με ελάχιστες εγγυήσεις (γελοίες αποζημιώσεις αποχώρησης, ελάχιστα πειστικές προτάσεις για προγράμματα επαγγελματικής αποκατάστασης σε άλλους τομείς της οικονο-

μίας). Μετά το πραξικόπημα του Απριλίου του 2012, η διακίνηση της κοκαΐνης φάνηκε να επιβραδύνεται κάπως, λόγω της σύγχυσης που επικρατούσε. Μάλιστα, πρόκειται για τάση που παρατηρήθηκε σε κάθε περίπτωση που σημειώθηκαν σοβαρές αναταραχές. Έχουμε λοιπόν άλλον έναν λόγο για να μην καταλογίζουμε το πραξικόπημα σε αυτήν την χώρα μονάχα στη διακίνηση ναρκωτικών. Παρ’ ότι το γεγονός πως η κοκαΐνη έχει μετατραπεί σε νέα πηγή εισοδήματος για ορισμένες ελίτ της Δυτικής Αφρικής είναι αδιαμφισβήτητο, δεν θα πρέπει να αποδίδεται ιδιαίτερα μεγάλη σημασία στις επιπτώσεις της στις συγκρούσεις εθνικής εμβέλειας. Πράγματι, τροφοδοτούνται μεν από τα χρήματα που αποφέρει η κοκαΐνη, αλλά -απ’ ό,τι φαίνεται- αυτά δεν αποτελούν το κυριότερο διακύβευμά τους. Βέβαια, στην καρδιά της αντιπαλότητας και του ξεκαθαρίσματος λογαριασμών ανάμεσα στον Ιντζάι και στον «Μπούμπο» στη Γουινέα Μπισάο ή των Τουαρέγκ και των υπόλοιπων ομάδων του πληθυσμού στο Βόρειο Μάλι πριν από το 2012, βρίσκεται το ζήτημα του ελέγχου των εδαφών μέσα από τα οποία πραγματοποιείται η διακίνηση των ναρκωτικών. Ωστόσο, οι στρατιωτικοί και η πολιτική ηγεσία της Γουινέας Μπισάο ή οι ένοπλοι ισλαμιστές που συρρέουν στο Μάλι, όπως και η νέα ηγετική ομάδα που έχει αναλάβει την εξουσία στην Μπαμακό, χρησιμοποιούν τη διακίνηση ναρκωτικών απλώς ως ένα εργαλείο που διευκολύνει την κατάκτηση των πολιτικών στόχων τους. Εξάλλου, οι καταχρήσεις και η διαφθορά, που αποτελούν χαρακτηριστικό των ηγετικών ομάδων των κρατών της Δυτικής Αφρικής, δεν αφορούν μονάχα τη διακίνηση της κοκαΐνης. Η συ-

7 (ΣτΜ): Αυτή η μικρή χώρα, πρώην πορτογαλική αποικία, μια από τις φτωχότερες στον κόσμο, έχει τεθεί από το 1986 υπό την εποπτεία του ΔΝΤ και εφαρμόζει τα γνωστά σε όλους προγράμματα ανόρθωσης που προτείνει αυτός ο οργανισμός, με τις εξίσου γνωστές ολέθριες συνέπειες.

8 (ΣτΜ): Λίγο μετά τη δημοσίευση του παρόντος άρθρου στη γαλλική έκδοση, σημειώθηκαν ενδιαφέρουσες εξελίξεις στην υπόθεση: στις 3 Απριλίου, ο «Μπούμπο» και τέσσερις συνεργάτες του συνελήφθησαν από Αμερικανούς πράκτορες της δίωξης ναρκωτικών. Σύμφωνα με τον ραδιοσταθμό RFI, παρασύρθηκαν από τους πράκτορες πάνω σε πλοίο που μετέφερε ναρκωτικά -κατά τους ισχυρισμούς των Αμερικανών στα διεθνή ύδατα- όπου και θα τους καταβαλλόταν ένα σημαντικό ποσό για τη συνεργασία τους. Στη συνέχεια, ο «Μπούμπο» οδηγήθηκε -μέσω Πράσινου Ακρωτηρίου- στη Νέα Υόρκη, όπου και προφυλακίστηκε και του απαγγέλθηκε κατηγορία και για τρομοκρατική δραστηριότητα, καθώς οι πράκτορες που τον είχαν παγιδεύσει είχαν εμφανιστεί ως μέλη του κολομβιανού αντάρτικου FARC που επιθυμούσαν την ανταλλαγή κοκαΐνης με όπλα. Ταυτόχρονα, η Εισαγγελία της Νέας Υόρκης απήγγειλε κατηγορία και κατά του Ιντζάι, ο οποίος στο εξής μετακινείται περιστοιχισμένος από μια φάλαγγα οχημάτων εξοπλισμένων με βαρέα πολυβόλα και πυραύλους εδάφους-αέρος. Οι αρχές της Γουινέας Μπισάο ζήτησαν την επιστροφή του «Μπούμπο» στην πατρίδα του για να δικαστεί μαζί με τον Ιντζάι, γεγονός που προκάλεσε θυμηδία στους Αμερικανούς, καθώς όχι μόνον δεν έχει υπάρξει ποτέ η παραμικρή καταδίκη εμπόρου ναρκωτικών, αλλά ακόμα και οι σπάνιες κατασχέσεις οφείλονται στις διαμάχες ανάμεσα σε φατρίες της εξουσίας και στη συνέχεια τα κατασχεμένα ναρκωτικά μεταπωλούνται. Πάντως, οι εξελίξεις έχουν προκαλέσει τριγμούς και αμφισβήτηση σε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα της χώρας, καθώς εμπλέκονται τα δύο σημαντικότερα πολιτικά κόμματα και ο στρατός.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΚΡΙΒΟΠΟΥΛΟΣ