m11881

LE

MONDE

EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

AΡΘΡΟ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΕΚΟΥΑΔΟΡ

ΡΑΦΕΑΛ ΚΟΡΕΑ

E

μείς οι Λατινοαμερικανοί είμαστε ειδικοί στις κρίσεις. Όχι γιατί ίσως είμαστε πιο έξυπνοι από τους άλλους, αλλά γιατί τις έχουμε ζήσει όλες. Ο τρόπος που τις χειριστήκαμε μάλιστα ήταν τραγικός, διότι είχαμε μία και μόνη προτεραιότητα: να διασφαλίσουμε τα δικαιώματα του κεφαλαίου, έστω κι αν αυτό σήμαινε ότι η περιοχή θα βυθιζόταν σε μια μακροχρόνια κρίση χρέους. Σήμερα παρατηρούμε με ανησυχία την Ευρώπη να ακολουθεί με τη σειρά της τον ίδιο δρόμο. Τη δεκαετία του 1970 οι χώρες της Λατινικής Αμερικής μπήκαν σε μια κατάσταση εντατικής εξωτερικής χρέωσης. Η επίσημη ιστορία δηλώνει ότι η κατάσταση αυτή προέκυψε από τις πολιτικές «ανεύθυνων» κυβερνήσεων και τις συσσωρευμένες ανισότητες του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης που υιοθετήθηκε στην ήπειρο μετά τον πόλεμο: τη δημιουργία, δηλαδή, μιας βιομηχανίας ικανής να παράγει τοπικά τα προϊόντα που εισάγονταν ή, άλλως, την «εκβιομηχάνιση διά της υποκατάστασης των εισαγωγών». Αυτή η εντατική χρέωση στην πράξη προωθήθηκε -και μάλιστα επιβλήθηκε- από τους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς. Η υποτιθέμενη λογική τους υπαγόρευε ότι, χάρη στη χρηματοδότηση προγραμμάτων υψηλής αποδοτικότητας, τα οποία αφθονούσαν εκείνη την εποχή στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, θα φτάναμε στην ανάπτυξη, ενώ τα κέρδη από αυτές τις επενδύσεις θα επέτρεπαν την αποπληρωμή του συσσωρευμένου χρέους. Αυτό διήρκεσε ώς τις 13 Αυγούστου του 1982, όταν το Μεξικό κήρυξε αδυναμία απο-

* Ο Ραφαέλ Κορέα είναι πρόεδρος της Δημοκρατίας του Εκουαδόρ, διδάκτωρ Οικονομίας. Συγγραφέας του βιβλίου «De la République bananière à la non-République», Utopia, Παρίσι, 2013.

15 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2013 TEYXOΣ 46

diplomatique

«Η χρεωμένη Ευρώπη αναπαράγει τα δικά μας λάθη»

Σε μια διάλεξή του στη Σορβόννη, στις 6 του περασμένου Νοεμβρίου, ο πρόεδρος του Εκουαδόρ, Ραφαέλ Κορέα, εγκάλεσε τους Eυρωπαίους ομολόγους του ως προς τον τρόπο που χειρίζονται την κρίση χρέους. Αυτός, όπως πιστεύει, χαρακτηρίζεται από μία και μοναδική εμμονή: να εξασφαλιστούν τα συμφέροντα των τραπεζών. Εδώ μας δίνει μια αναλυτική προσέγγιση του σκεπτικού του. Του Ραφαέλ Κορέα*

Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

πληρωμής του χρέους. Από τότε ολόκληρη η Λατινική Αμερική αναγκάστηκε να υποστεί τη διακοπή στην παροχή δανείων από το εξωτερικό, παράλληλα με την απότομη αύξηση των επιτοκίων του χρέους τους. Δάνεια τα οποία είχαν συναφθεί με κυμαινόμενα επιτόκια της τάξης του 4% με 6%, έφτασαν ξαφνικά στο 20%. Ο Μαρκ Τουέιν έλεγε: «Ο τραπεζίτης είναι κάποιος που σας δανείζει ομπρέλα όταν έχει λιακάδα και σας την ξαναπαίρνει μόλις αρχίσει να βρέχει...». Έτσι ξεκίνησε η δική μας «κρίση χρέους». Τη δεκαετία του 1980 η Λατινική Αμερική πραγματοποίησε καθαρή μεταφορά πόρων προς τους πιστωτές της αξίας 195 δισ. δολαρίων (η σημερινή τους αξία ανέρχεται περίπου στα 554 δισ. δολάρια). Την ίδια εποχή το εξωτερικό χρέος της περιοχής σκαρφάλωνε από τα 223 δισ. δολάρια το 1980 στα... 443 δισ. δολάρια το 1991! Κι αυτό όχι εξαιτίας νέων δανείων, αλ-

λά λόγω της επαναχρηματοδότησης και της συσσώρευσης τόκων. Στην πράξη η Νότια Αμερική είδε τη δεκαετία του 1980 να κλείνει με τα ίδια επίπεδα κατά κεφαλήν εισοδήματος των μέσων της δεκαετίας του 1970. Κάνουν λόγο για μια «χαμένη δεκαετία για την ανάπτυξη». Στην πραγματικότητα, αυτό που χάθηκε ήταν μια ολόκληρη γενιά. Παρόλο που υπήρχε κοινό μερίδιο ευθύνης, οι κυρίαρχες χώρες, οι διεθνείς γραφειοκρατικοί οργανισμοί, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα και η Παναμερικανική Τράπεζα Ανάπτυξης (BID), καθώς φυσικά και οι διεθνείς ιδιωτικές τράπεζες απέδωσαν συνοπτικά τις δυσκολίες στην υπερχρέωση των κρατών (overborrowing). Δεν ανέλαβαν πο-

«Ο τραπεζίτης είναι κάποιος που σας δανείζει ομπρέλα όταν έχει λιακάδα και σας την ξαναπαίρνει μόλις αρχίσει να βρέχει...» ~ Μαρκ ΤουέΪν

τέ την ευθύνη για τον ρόλο που οι ίδιες διαδραμάτισαν στην ανεύθυνη παροχή δανείων(overlending), την άλλη όψη του προβλήματος. Οι σοβαρές δημοσιονομικές κρίσεις και οι κρίσεις υπερσυσσώρευσης εξωτερικού χρέους που προκλήθηκαν από την καθαρή μεταφορά πόρων της Λατινικής Αμερικής προς τους πιστωτές της, οδήγησαν αρκετές χώρες της περιοχής να συντάξουν «επιστολές προθέσεως» τις οποίες υπαγόρευε το ΔΝΤ. Αυτές οι δεσμευτικές συμφωνίες επέτρεπαν τη λήψη δανείων από τον οργανισμό, καθώς και την εγγύησή του στην επαναδιαπραγμάτευση των διμερών χρεών που είχαν συναφθεί με τις πιστώτριες χώρες, όλες μέλη του Κλαμπ των Παρισίων. Τα προγράμματα δομικής προσαρμογής και σταθεροποίησης επέβαλαν τις γνωστές συνταγές: δημοσιονομική λιτότητα, αύξηση στις τιμές των δημοσίων υπηρεσιών, ιδιωτικοποιήσεις κ.λπ. Ένα σωρό μέτρα, τα οποία δεν είχαν στόχο να οδηγήσουν στην έξοδο από την κρίση το συντομότερο δυνατό ούτε να ενισχύσουν την ανάπτυξη και την απασχόληση, αλλά να εγγυηθούν την εξυπηρέτηση του χρέους στις ιδιωτικές τράπεζες. Τελικά, τα κράτη παρέμεναν χρεωμένα όχι μόνο σε αυτά τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, αλλά και στους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, οι οποίοι προστάτευαν τα συμφέροντα των τραπεζών. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης άρχισε να επιβάλλεται στην Αμερική και στον κόσμο: ο νεοφιλελευθερισμός. H νέα «συναίνεση» ως προς τη στρατηγική της ανάπτυξης ονομάστηκε «συναίνεση» της Ουάσιγκτον, καθώς οι κύριοι εμπνευστές και διαφημιστές της ήταν οι πολυμερείς χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί με έδρα την Ουάσιγκτον. Σύμφωνα με το πνεύμα της μόδας, η κρίση στη Λατινική Αμερική οφειλόταν στην υπερβολική παρέμβαση του κράτους στην οικονομία, στην απουσία ενός κατάλληλου συστήματος ελεύθερων τιμών και στην απομάκρυνση από τις διεθνείς αγορές -με δεδομένο ότι τα χαρακτηριστικά αυτά απέρρεαν από το λατινοαμερικανικό μοντέλο εκβιομηχάνισης διά της αντικατάστασης των εισαγωγών. Χάρη σε μια άνευ προηγουμένου καμπάνια ιδεολογικού μάρκετινγκ υπό τη μορφή επιστημονικής έρευνας, καθώς και στις άμεσες πιέσεις που ασκούσαν το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, η περιοχή πέρασε από το ένα άκρο στο ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 4

LE

MONDE

EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

diplomatique

HΠΑ

Αντάρτικο

κατά των αμβλώσεων

Μετά τον θρίαμβο των Ρεπουμπλικανών στις εκλογές για το Κογκρέσο, το 2010, οι πολέμιοι των αμβλώσεων έδειξαν πάλι το σκληρό τους πρόσωπο. Η τακτική τους συνίσταται στην ψήφιση νόμων που περιορίζουν το δικαίωμα της οικειοθελούς διακοπής της κύησης ανά πολιτεία, σε σημείο μάλιστα ορισμένες φορές να την καθιστούν πρακτικά αδύνατη. Το Ανώτατο Δικαστήριο παραμένει το τελευταίο οχυρό. Για πόσο όμως ακόμα;

Της Jessica Gourdon*

K

άθε μέρα, μια χούφτα ακτιβιστών «υπέρ της ζωής»1 τρομοκρατούν τις γυναίκες που μπαινοβγαίνουν στο Jackson Women Health Organization, το μοναδικό μέρος στην πολιτεία του Μισισιπή όπου γίνονται αμβλώσεις. Η Ντάιαν Ντέρζις, μάλιστα, η διευθύντρια του κέντρου, έφτασε στο σημείο να τοποθετήσει μια υπηρεσία σεκιούριτι για να συνοδεύουν τις γυναίκες από το αυτοκίνητό τους μέχρι την είσοδο του κτηρίου. «Το κλίμα έχει αγριέψει πραγματικά τους τελευταίους μήνες, από τότε που η κλινική άρχισε να απειλείται με κλείσιμο», λέει με θλίψη. «Οι διαδηλωτές ξεσηκώνουν ο ένας τον άλλο». Θα γίνει άραγε ο Μισισιπής η πρώτη πολιτεία στην αμερικανική επικράτεια όπου δεν θα γίνονται πια αμβλώσεις; Ο συμβολισμός θα ήταν πολύ ισχυρός, αφού αυτή η γεωγραφική έκταση με τα τρία εκατομμύρια κατοίκους, μεγάλη όσο και η Βρετανία, είναι και η πιο φτωχή στις ΗΠΑ. Η κλινική του Τζάκσον φαίνεται να μην πληροί τα κριτήρια ενός νόμου που ψηφίστηκε σε πολιτειακό επίπεδο το 2012 και απαιτεί από τους γιατρούς που κάνουν αμβλώσεις να είναι συμβεβλημένοι με κάποιο κοντινό νοσοκομείο, το οποίο να δεσμεύεται ότι θα αναλάβει τις ασθενείς τους σε περίπτωση επιπλοκών. Και οι τρεις γυναικολόγοι του κέντρου εισέπραξαν αρνητική απάντηση. «Κανένα νοσοκομείο δεν δέχτηκε. Είτε από ιδεολογικούς λόγους, είτε από φόβο είτε γιατί κάποιοι γιατροί μας δεν είναι μόνιμοι κάτοικοι του Μισισιπή», εξηγεί η κυρία Ντέρζις. «Οι συμβάσεις δεν έχουν καμία σχέση με την ασφάλεια της όλης διαδικασίας: εν πάση περιπτώσει, τα νοσοκομεία δεν έχουν το δικαίωμα να διώχνουν τις

* Η Jessica Gourdon είναι δημοσιογράφος

LE

MONDE

EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

diplomatique

ασθενείς μας εφόσον υπάρχει λόγος νοσηλείας. Οι νομοθέτες γνώριζαν πολύ καλά ότι κάτι τέτοιο θα μας έθετε σε κίνδυνο».

O κυβερνήτης Φιλ Μπράιαντ δεν κρύβει την πρόθεσή του να κάνει τον Μισισιπή την πρώτη «free - abortion state» (πολιτεία στην οποία δεν θα γίνονται πια αμβλώσεις). Στο μεταξύ, η κλινική του Τζάκσον, όπου πραγματοποιούνται 2.000 αμβλώσεις κάθε χρόνο, οφείλει τη συνέχιση της δραστηριότητάς της στην αναστολή της απόφασης που εξέδωσε ένας ομοσπονδιακός δικαστής. Η σχετική δίκη θα γίνει την άνοιξη του 2014. Η κατάσταση αυτή δεν είναι μοναδική στις ΗΠΑ. Ανάλογα μπρα - ντε - φερ λαμβάνουν χώρα σήμερα στη Βόρεια Ντακότα, στη Βιρτζίνια, στην Ιντιάνα, στην Αλαμπάμα. Συνολικά, 54 κλινικές ή κέντρα αμβλώσεων έχουν κλείσει τα τρία τελευταία χρόνια, σύμφωνα με έρευνα της Huffington Post για τις υπηρεσίες υγείας.2 Σε τρεις πολιτείες, τη Βόρεια και τη Νότια Ντακότα και το Μισισιπή, υπάρχει μόνο από ένα κέντρο που πραγματοποιεί αυτή την επέμβαση. Το δικαίωμα στην άμβλωση στις ΗΠΑ, ωστόσο, έχει μια στέρεα βάση σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Το 1973, η απόφαση Roe vs Wade του Ανώτατου Δικαστηρίου3 ενοποίησε τις αποκλίνουσες νομοθεσίες που ίσχυαν στις διάφορες πολιτείες και όρισε ότι κάθε γυναίκα είναι ελεύθερη να κάνει άμβλωση πριν από τη χρονική στιγμή κατά την οποία το έμβρυο είναι σε θέση να επιβιώσει εκτός της μήτρας. Πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από αυτό που ισχύει στη Γαλλία, όπου η άμβλωση επιτρέπεται μέχρι τη δωδέκατη εβδομάδα της κύησης (η διακοπή της κύησης για ιατρικούς λόγους, αντίθετα, δεν υπόκειται σε προθεσμίες). Μια άλλη απόφαση του 1992 (Planned Parenthood vs Casey) συμπλήρωνε τη νομολογία δίνοντας στις πολιτείες τη δυνατότητα να θέσουν σε πλαίσιο το δικαίωμα στην άμβλωση, υπό την προϋπόθεση το πλαίσιο αυτό να μην αποτελεί «υπερβολικό βάρος» για τις γυναίκες που επιθυμούν να την πραγματοποιήσουν. Για τους πολέμιους

των αμβλώσεων, επομένως, ο αγώνας κρίνεται ανά πολιτεία. Μόνο μέσα στο 2011 ψηφίστηκαν στις ομοσπονδιακές πολιτείες 92 μέτρα, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Guttmacher Institute.4 To 2012, o αριθμός αυτός έφτανε τα 43 και για το 2013 το καντράν έδειχνε ήδη 68 ώς την 1η Οκτωβρίου. Μια αύξηση άνευ προηγουμένου. Η οργάνωση American United for Life δημοσιεύει μάλιστα έναν οδηγό, ο οποίος προτείνει ιδέες για νόμους που δυσχεραίνουν το δικαίωμα στην άμβλωση. Γονική συγκατάθεση για τις ανήλικες απαιτούν πλέον 21 πολιτείες - ενίοτε και των δύο γονέων, όπως στην περίπτωση του Μισισιπή και της Βόρειας Ντακότα. Καμιά δεκαριά μάλιστα έχουν κάνει υποχρεωτικά τα υπερηχογραφήματα. Στο Ουισκόνσιν και τη Λουιζιάνα ο γιατρός οφείλει να παρουσιάζει τη φωτογραφία του υπέρηχου στην ασθενή και να κάνει την περιγραφή της. Σε πέντε πολιτείες έχουν καθιερώσει μια «ενημερωτική συνεδρία» που αναφέρει τη σχέση ανάμεσα στην άμβλωση και τον αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του στήθους -την οποία έχει διαψεύσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας- ή κάνει λόγο για τον πόνο που νιώθει το έμβρυο. Οκτώ πολιτείες απαγορεύουν στις ασφαλιστικές εταιρείες, αν και ιδιωτικές, να καλύπτουν εντός των ορίων τους τα έξοδα για την εκούσια διακοπή της κύησης. Αλλά η πραγματική καινοτομία έχει να κάνει με τον πολλαπλασιασμό των μέτρων που βάζουν στο στόχαστρό τους τις κλινικές, οι οποίες συχνά λειτουργούν υπό την αιγίδα του οικογενειακού προγραμματισμού ή άλλων ενώσεων (στις ΗΠΑ ελάχιστες αμβλώσεις πραγματοποιούνται σε νοσοκομεία). Κάποιοι νέοι νόμοι, στο όνομα της ασφάλειας των ασθενών, απαιτούν από τις κλινικές να πραγματοποιήσουν βαριές εργασίες προκειμένου να συμμορφωθούν με τις προδιαγραφές των νοσοκομείων που διαθέτουν εξωτερικά ιατρεία, όπως ειδικούς εξοπλισμούς, αλλά και μεγάλες αίθουσες, διαδρόμους, παρκινγκ κ.λπ.. Σύμφωνα, ωστόσο, με τις συστάσεις του Διεθνούς Οργανισμού Υγείας, τέτοιες προσαρμογές δεν είναι διόλου αναγκαίες για τις κλινικές όπου πραγματοποιούνται αμβλώσεις κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης. Αυτοί οι νόμοι «αποθαρρύνουν τις κλινικές ή τις φορτώνουν με ένα βάρος που δεν μπορούν να αντέξουν», καταγγέλλει η National Αbortion Federation (Εθνική Ομοσπονδία Αμβλώσεων).5 «Η άμβλωση συγκαταλέγεται ανάμεσα στις

πιο ασφαλείς ιατρικές πρακτικές. Ο κίνδυνος επιπλοκών είναι μηδαμινός, με το ποσοστό των σοβαρών επιπλοκών να μην ξεπερνά το 0,5%» δηλώνει ο American College of Obstetricians (Αμερικανικός Σύλλογος Γυναικολόγων) σε δελτίο τύπου που εξέδωσε τον Ιούλιο του 2013, αντιδρώντας σε έναν καινούργιο νόμο που είχε ψηφιστεί στο Τέξας και απαιτούσε από τις κλινικές να αποκτήσουν τον ίδιο εξοπλισμό με τα νοσοκομεία και από τους γιατρούς να είναι συμβεβλημένοι με αυτά. Σχετικά με αυτόν το νόμο η Dallas Morning News ανέφερε ότι τέσσερις αγροτικές κλινικές που πραγματοποι-

Υπεύθυνη έκδοσης: Βάλια Καϊμάκη Συντακτική ομάδα: Κορίνα Βασιλοπούλου, Θανάσης Κούτσης, Χάρης Λογοθέτης, Βασίλης Παπακριβόπουλος Επικοινωνία: info@monde-diplomatique.gr Αρχείο κειμένων: www.monde-diplomatique.gr Facebook: www.facebook.com/monde.diplomatique.gr

3/33

Η ΑΥΓΗ

ΚΥΡΙΑΚΗ 15 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2013

ούσαν αμβλώσεις ήταν έτοιμες να κλείσουν και άλλες τρεις απειλούνταν με την ίδια τύχη.6 Αν το κλείσιμο αυτών των κλινικών τελικά υλοποιηθεί, ώς το τέλος του 2013 θα έχει χαθεί το ένα τέταρτο των κλινικών του Τέξας. Στις δυσκολίες αυτές έρχεται να προστεθεί καμιά φορά και το μπλοκάρισμα από την πολιτεία. Η Washington Post αναφέρει ότι η κλινική του Φέρφαξ, μία από εκείνες με τη μεγαλύτερη πελατεία στη Βιρτζίνια, έκλεισε το καλοκαίρι του 2013 κατόπιν διαμάχης με το δημοτικό συμβούλιο, το οποίο δεν της επέτρεπε να μετακομίσει σε καινούργιες εγκαταστάσεις προκειμένου να συμμορφωθεί με τον νόμο που ψήφισε η πολιτεία το 2011.7 Η θέσπιση αυστηρότερων κανονισμών ερμηνεύεται κατ’ αρχήν από το ρεπουμπλικανικό κύμα που σάρωσε το 2010 και το οποίο έδωσε τη δυνατότητα στους συντηρητικούς να αποκτήσουν τον έλεγχο στα περισσότερα πολιτειακά κοινοβούλια (27 επί συνόλου 50) και να αλώσουν τα περισσότερα πόστα κυβερνητών (30 επί 50). Έβγαλε επίσης στο προσκήνιο νέες μορφές του Tea Party, με μια ιδιαίτερα αντιδραστική ατζέντα ως προς το θέμα των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων. Ενώ στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη η εκούσια διακοπή της κύησης θεωρείται κεκτημένο δικαίωμα, οι Αμερικανοί παραμένουν διχασμένοι απέναντι στο ζήτημα. Στις πολιτείες του Κέντρου και του Νότου, όπου σήμερα κυριαρχούν οι Ρεπουμπλικανοί (Αλαμπάμα, Αρκάνσας, Λουιζιάνα, Μισισιπή κ.λπ.) και οι οποίες συγκαταλέγονται ανάμεσα στις φτωχότερες των ΗΠΑ,8 το 52% των ατόμων που ερωτήθηκαν από το Pew Research Center εκτιμούν ότι η άμβλωση πρέπει να είναι παράνομη «στην πλειονότητα των περιπτώσεων». Το αντίστοιχο ποσοστό το 1995 ήταν 45%. Αντίστροφα, σε ορισμένες πολιτείες της ανατολικής ακτής (Κονέκτικατ, Βερμόντ, Νιου Χαμπσάιρ, Μέιν) με δημοκρατική παράδοση, το ίδιο ποσοστό πέφτει στο 20%.9 «Η άμβλωση μαζί με την οπλοκατοχή αποτε-

«Η άμβλωση μαζί με την οπλοκατοχή αποτελεί δύο από τις μεγάλες πολιτισμικές αντιπαραθέσεις που ταλανίζουν τις ΗΠΑ και μας φέρνουν σε αντίθεση με την Ευρώπη. Είναι εντυπωσιακό ότι σε άλλα ζητήματα, όπως ο γάμος των ομοφυλόφιλων, η αμερικανική κοινή γνώμη ακολουθεί μια προοδευτική κατεύθυνση»

~ Θίοντορ ΤζόΪς, καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο City University της Νέας Υόρκης

λεί δύο από τις μεγάλες πολιτισμικές αντιπαραθέσεις που ταλανίζουν τις ΗΠΑ και μας φέρνουν σε αντίθεση με την Ευρώπη. Είναι εντυπωσιακό ότι σε άλλα ζητήματα, όπως ο γάμος των ομοφυλόφιλων, η αμερικανική κοινή γνώμη ακολουθεί μια προοδευτική κατεύθυνση. Και την ίδια στιγμή, στο όνομα της ηθικής ή της θρησκείας, η άμβλωση εξακολουθεί να θεωρείται αποτρόπαια πράξη. Στις κοινωνιολογικές έρευνες, οι μισές γυναίκες που έχουν κάνει άμβλωση δεν το ομολογούν ούτε καν στον υπολογιστή. Τα νούμερα είναι τα μισά από εκείνα που δίνουν οι στατιστικές τις δημόσιας υγείας» αποκαλύπτει ο Θίοντορ Τζόις, καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο City University της Νέας Υόρκης. Πράγματι, τα τελευταία χρόνια, έχει ση-

μειωθεί σημαντική πρόοδος στο θέμα του γάμου των ομοφυλόφιλων. Επιτρέπεται πλέον σε 14 πολιτείες, μερικές εκ των οποίων με ρεπουμπλικανική διακυβέρνηση, όπως η Αϊόβα και το Νιου Τζέρσεϊ, και η υιοθέτηση τέτοιων μέτρων δεν προκαλεί τις αντιδράσεις που είδαμε στη Γαλλία. Μέσα σε αυτό το διχαστικό κλίμα, η διατήρηση του δικαιώματος στην άμβλωση στις πιο συντηρητικές πολιτείες οφείλεται εν πολλοίς στη δράση των δικαστών, οι οποίοι στο όνομα του νόμου Roe vs Wade έχουν επανειλημμένα ακυρώσει νομοθεσίες που ψηφίστηκαν από τα κατά τόπους κοινοβούλια. Έτσι, στις αρχές του 2013 ένας δικαστής ζήτησε την αναθεώρηση νόμου που είχε εγκρίνει η Βουλή της Βόρειας Ντακότα, βάσει του οποίου το έμβρυο είναι βιώσιμο από τη στιγμή που ο χτύπος της καρδιάς καταγράφεται στο υπερηχογράφημα (δηλαδή από την έκτη εβδομάδα) και απαγορεύει την άμβλωση πέραν αυτής της χρονικής στιγμής. Τον Μάιο του 2013, ένας άλλος δικαστής μπλοκάριζε άλλο νόμο, ο οποίος είχε μόλις ψηφιστεί στο Αρκάνσας και απαγόρευε την άμβλωση μετά τη δωδέκατη εβδομάδα. «Ήταν φανερό ότι εκείνοι οι νόμοι έρχονταν σε αντίθεση με το «Roe versus Wade» και θα απορρίπτονταν», σημειώνει ο καθηγητής Δικαίου Ντέιβιντ Γκάροου. «Τέτοιες παράλογες απαγορεύσεις εντάσσονται στο πλαίσιο μιας πολιτικής τακτικής που έχει στόχο να επαναφέρει διαρκώς τη συζήτηση στο προσκήνιο και να συντηρεί το ενδιαφέρον των μέσων ενημέρωσης». Σύμφωνα με την Ελίζαμπεθ Νας, ερευνήτρια στο Guttmacher Institute, «έχει καθιερωθεί ένα είδος ανταγωνισμού ανάμεσα στις πολιτείες για το ποια θα ψηφίσει τον πιο αυστηρό νόμο». Κι ενώ αυξάνονται οι δίκες και οι εφέσεις, ορισμένες περιπτώσεις φτάνουν μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, το οποίο εκφράζει διαφορετικές απόψεις, χωρίς να αποκλείεται να ανατραπεί η στάση του ως προς το ζήτημα. «Η διατήρηση του «Roe vs Wade» δεν εξαρτάται παρά από μία μόνο ψήφο. Αν ο διορισμός ενός νέου δικαστή από ρεπουμπλικανό πρόεδρο αλλάξει τις ισορροπίες, η πλάστιγγα ίσως γείρει προς την αντίθετη κατεύθυνση», λέει με ανησυχία ο Γκάροου. Πολλές πολιτείες περιμένουν τη μέρα εκείνη με ανυπομονησία. Οι Ντακότες, ο Μισισιπής και η Λουιζιάνα έχουν ήδη ψηφίσει «προσωρινούς» νόμους, οι οποίοι θα επαναφέρουν αυτόματα την απαγόρευση των αμβλώσεων σε περίπτωση ανατροπής του νόμου του 1973. Δώδεκα άλλες, μάλιστα, όπως το Ουισκόνσιν, η Αλαμπάμα, η Δυτική Βιρτζίνια και η Οκλαχόμα, δεν ακύρωσαν ποτέ τους παλιούς απαγορευτικούς τους νόμους, οι οποίοι θα επανενεργοποιηθούν αυτόματα σε περίπτωση ανατροπής της ισχύουσας νομολογίας. Για την ώρα είναι λίγες οι κοινωνιολογικές μελέτες οι οποίες καταγράφουν τον αντίκτυπο αυτών των νέων νόμων στις ασθενείς. Το ποσοστό των αμβλώσεων στις ΗΠΑ παραμένει σταθερό τα τελευταία 10 χρόνια: περίπου 19 ανά 1.000 γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία. Είναι πιο χαμηλό σε πολιτείες που διέπονται από πιο περιοριστικούς νόμους, ωστόσο η τάση δεν έχει εξελιχθεί κατά την τελευταία δεκαετία. Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε το 2011 στο The Journal of Policy Analysis and Management, ο Θίοντορ Τζόις επεσήμανε ότι, μόλις το Τέξας εφάρμοσε το 2004 έναν νόμο που απαιτούσε από τις κλινικές που πραγματοποιούν αμβλώσεις κατά το δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης να αποκτήσουν εξοπλισμό νοσοκομείου, «ο αριθμός των αμβλώσεων μετά τη 16η εβδομάδα της κύησης μειώθηκε κατά

88%» μέσα σε ένα χρόνο, ενώ ο αριθμός των γυναικών που μετακινούνται προς άλλες πολιτείες για να κάνουν άμβλωση έχει τετραπλασιαστεί. Αντίθετα, τα υποχρεωτικά υπερηχογραφήματα δεν φαίνεται να επηρεάζουν τις ασθενείς: «Είναι κυρίως ένα μέσο για να στιγματίζονται οι γυναίκες, οι γιατροί και η όλη διαδικασία, αλλά, με βάση τις έρευνες, αυτό δεν τις κάνει να αλλάζουν γνώμη». Στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο γίνονται και άλλες εργασίες. «Έχουμε την αίσθηση ότι αυτά τα μέτρα έχουν επιπτώσεις κυρίως στις πιο φτωχές γυναίκες. Ελλείψει κλινικής σε κοντινή απόσταση, είναι υποχρεωμένες να μετακινηθούν πιο μακριά και να πληρώσουν τα έξοδα του ταξιδιού, πράγμα που μπορεί να τις κάνει να αναθεωρήσουν την απόφασή τους», εκτιμά η Σάρα Ρόμπερτς, καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή. Το ερευνητικό της κέντρο, το Advancing New Standards in Reproductive Health (ANSIRH), διεξάγει μια εκτεταμένη και ήδη πολυδιαφημισμένη έρευνα: συγκρίνει σε μια περίοδο πέντε ετών την κατάσταση των γυναικών με χαμηλά εισοδήματα που έκαναν άμβλωση με άλλες που το επιχείρησαν χωρίς να τα καταφέρουν.10 Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι περισσότερες από όσες ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας κι εξαρτώνται από τα κοινωνικά επιδόματα. Για τους Αμερικανούς, οι οποίοι συχνά βλέπουν αυτά τα επιδόματα με κακό μάτι, τα αποτελέσματα αυτά ρίχνουν καινούργιο φως στο κόστος που έχουν οι πολιτικές κατά των αμβλώσεων για την κοινωνία.

ΣτΜ: από το αγγλικό «pro life», όρος με τον οποίο χαρακτηρίζονται οι πολέμιοι των αμβλώσεων σε αντίθεση με τους «pro choice» που υποστηρίζουν την ελεύθερη επιλογή της γυναίκας.

1

Laura Basset, «Anti-abortion laws take dramatic toll on clinics nationwide» 26.8.13.

2

ΣτΜ: Ιστορική απόφαση η οποία ελήφθη στις 22 Ιανουαρίου 1973 με 7 ψήφους υπέρ και 2 κατά, η οποία κατοχυρώνει το δικαίωμα της γυναίκας να κάνει άμβλωση με βάση τη 14η τροπολογία του Συντάγματος. Η υπόθεση, η οποία καταγράφτηκε στα δικαστικά χρονικά ως Τζέιν Ρο εναντίον Χένρι Γουέιντ, αφορούσε την προσφυγή της Νόρμα Μακόρβεϊ, μιας γυναίκας από το Τέξας, η οποία στράφηκε εναντίον του ισχύοντος νόμου στην πολιτεία που επέτρεπε την άμβλωση μόνο αν η ζωή της μητέρας διέτρεχε σοβαρό κίνδυνο.

3

«States enact record number of abortion restrictions in 2011», Guttmacher Institute, Νέα Υόρκη - Ουάσιγκτον, 5.1.12.

4

«ΤΗΕ ΤRAP: Targeted regulation of abortion providers», National Abortion Federation, Ουάσιγκτον, 2007.

5

Brittney Martin, «Some abortion clinics prepare to shut down after new law», The Dallas Morning News, 5.9.13.

6

Tom Jackman, «Fairfax City abortion clinic, busiest in Virginia, closes», The Washington Post, 14.7.13.

7

Διαβάστε Olivier Cyran, «Dans le Mississipi, les fractures de l’Amerique profonde», Le Monde Diplomatique, Απρίλιος 2012.

8

«Widening national divide on abortion laws», Pew Research Center, Ουάσιγκτον, Ιούλιος 2013.

9

«Turnaway study», Ansirh, Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Σαν Φρανσίσκο, www.ansirh.org/research/turnaway.php.

10

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΟΡΙΝΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

LE

MONDE

4/34

Η ΑΥΓΗ

diplomatique

ΚΥΡΙΑΚΗ 15 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2013

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 1

άλλο: τη δυσπιστία απέναντι στην αγορά και την υπερβολική εμπιστοσύνη στο κράτος αντικατέστησαν οι ελεύθερες συναλλαγές, η απορρύθμιση και οι ιδιωτικοποιήσεις. Η κρίση δεν ήταν μόνο οικονομική. Προέκυψε από ένδεια ηγετών και ιδεών. Φοβηθήκαμε να σκεφτούμε για λογαριασμό μας και δεχτήκαμε παθητικά και παράλογα τις έξωθεν επιταγές. Η περιγραφή της κρίσης που βίωσε το Εκουαδόρ σίγουρα θα φανεί οικεία σε πολλούς Ευρωπαίους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πάσχει από υπερχρέωση, η οποία παράγεται και επιδεινώνεται από τον νεοφιλελεύθερο φονταμενταλισμό. Μολονότι σεβόμαστε την εθνική κυριαρχία και την ανεξαρτησία κάθε περιοχής του κόσμου, μας εκπλήσσει η διαπίστωση ότι η πεφωτισμένη Ευρώπη επαναλαμβάνει κατά γράμμα όλα τα λάθη που διέπραξε χθες η Λατινική Αμερική. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες δάνεισαν την Ελλάδα κάνοντας πως δεν έβλεπαν ότι το ελληνικό δημοσιονομικό έλλειμμα ήταν τρεις φορές μεγαλύτερο απ’ ό,τι δήλωνε το κράτος. Τίθεται εκ νέου ένα πρόβλημα υπερχρέωσης, ενώ παραλείπεται να αναφερθεί η άλλη του όψη: ο υπερβολικός δανεισμός. Λες και το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο δεν είχε ποτέ το παραμικρό μερίδιο ευθύνης. Από το 2010 ώς το 2012, η ανεργία στην Ευρώπη έφτασε σε ανησυχητικά επίπεδα. Μεταξύ 2009 και 2012, η Πορτογαλία, η Ιταλία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία και η Ισπανία μείωσαν τις δαπάνες στον προϋπολογισμό τους κατά 6,4% κατά μέσον όρο, πλήττοντας σοβαρά με αυτό τον τρόπο τις υπηρεσίες της υγείας και της παιδείας. Η δικαιολογία για αυτή την πολιτική ήταν η έλλειψη πόρων. Ωστόσο, απελευθερώθηκαν σημαντικά χρηματικά ποσά για την ενίσχση του τραπεζικού τομέα. Στην Πορτογαλία, στην Ελλάδα και στην Ιρλανδία τα ποσά της «τραπεζικής διάσωσης» ξεπερνούν το σύνολο των ετήσιων μισθών. Κι ενώ η κρίση χτυπά με δριμύτητα τους λαούς της Ευρώπης, συνεχίζουν να τους επιβάλλουν τις συνταγές που απέτυχαν παντού ανά τον κόσμο. Ας πάρουμε το παράδειγμα της Κύπρου. Όπως πάντα, το πρόβλημα ξεκινά με την απορρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Το 2012 ο κακός χειρισμός του ξεφεύγει εκτός ορίων. Οι τράπεζες της χώρας, κυρίως η Τράπεζα Κύπρου και η Λαϊκή, είχαν παραχωρήσει στην Ελλάδα ιδιωτικά δάνεια για ποσά που ξεπερνούσαν το κυπριακό ΑΕΠ. Τον Απρίλιο του 2013, η τρόικα προτείνει «διάσωση» ύψους 10 δισ. ευρώ. Τη συνδέει με ένα πρόγραμμα προσαρμογής, το οποίο περιλαμβάνει τη μείωση του δημόσιου τομέα, την κατάργηση του συστήματος μερισματικής συνταξιοδότησης για τους νέους δημοσίους υπαλλήλους, την ιδιωτικοποίηση δημοσίων επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας, μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής ώς το 2018, τον περιορισμό των κοινωνικών δαπανών και τη δημιουργία ενός «ταμείου χρηματοπιστωτικής διάσωσης», που στόχο έχει να στηρίξει τις τράπεζες και να επιλύσει τα προβλήματά τους, πέρα από το κούρεμα των καταθέσεων που υπερβαίνουν τις 100.000 ευρώ. Ουδείς αμφιβάλλει για την αναγκαιότητα μεταρρυθμίσεων ούτε για το ότι πρέπει να διορθωθούν σοβαρά λάθη, των προπατορικών συμπεριλαμβανομένων: η Ευρωπαϊκή Ένωση έκανε δεκτές στους κόλπους της χώρες με πολύ σημαντικές αποκλίσεις στην παραγωγικότητά

Η κρίση δεν ήταν μόνο οικονομική. Προέκυψε από ένδεια ηγετών και ιδεών. Φοβηθήκαμε να σκεφτούμε για λογαριασμό μας και δεχτήκαμε παθητικά και παράλογα τις έξωθεν επιταγές

τους, αποκλίσεις χωρίς αντανάκλαση στους εθνικούς μισθούς. Μόνο που, κατ’ ουσίαν, οι πολιτικές που ακολουθούνται δεν έχουν ως ζητούμενο την έξοδο από την κρίση με το μικρότερο κόστος για τους Ευρωπαίους πολίτες, αλλά να εγγυηθούν την πληρωμή του χρέους στις ιδιωτικές τράπεζες. Αναφερθήκαμε στις χρεωμένες χώρες. Τι γίνεται με τους ιδιώτες που αδυνατούν να εξοφλήσουν τα δάνειά τους; Ας πάρουμε το παράδειγμα της Ισπανίας. Η απουσία ελέγχου και η πανεύκολη πρόσβαση στο χρήμα των ισπανικών τραπεζών είχαν αποτέλεσμα μια τεράστια ποσότητα υποθηκευτικών δανείων, τα οποία όξυναν την κερδοσκοπία στα ακίνητα. Οι ίδιες οι τράπεζες έψαχναν πελάτες, εκτιμούσαν την τιμή της κατοικίας τους και τους δάνειζαν πάντα επιπλέον χρήματα για την αγορά αυτοκινήτου, επίπλων, ηλεκτρικών συσκευών κ.λπ. Όταν σκάει η φούσκα των ακινήτων, ο καλόπιστος δανειολήπτης δεν μπορεί πια να πληρώνει το δάνειό του: δεν έχει δουλειά. Του παίρνουν το σπίτι, μόνο που αυτό κοστίζει πια λιγότερο από όταν το αγόρασε. Η οικογένειά του βρίσκεται στον δρόμο και χρεωμένη διά

Μας εκπλήσσει η διαπίστωση ότι η πεφωτισμένη Ευρώπη επαναλαμβάνει κατά γράμμα όλα τα λάθη που διέπραξε χθες η Λατινική Αμερική

βίου. Το 2012 καταμετρήθηκαν περισσότερες από 200 εξώσεις την ημέρα, πράγμα που εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τις αυτοκτονίες στην Ισπανία... Τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα: Γιατί δεν προστρέχουμε σε αυτονόητες λύσεις και γιατί επαναλαμβάνεται πάντα το χειρότερο σενάριο; Διότι το πρόβλημα δεν είναι τεχνικής, αλλά πολιτικής φύσης. Καθορίζεται από τον συσχετισμό δυνάμεων. Ποιος διοικεί τις κοινωνίες μας; Οι άνθρωποι ή το κεφάλαιο; Το μεγαλύτερο άδικο που διαπράξαμε με την οικονομία είναι ότι την αποσπάσαμε από την αρχική της φύση, της πολιτικής οικονομίας. Μας έκαναν να πιστέψουμε ότι όλα τα ζητήματα είναι τεχνικά. Μας μεταμφίεσαν την ιδεολογία σε επιστήμη και ενθαρρύνοντάς μας να μην λαμβάνουμε υπόψη τους συσχετισμούς δυνάμεων στους κόλπους μιας κοινωνίας, μας έθεσαν όλους στην υπηρεσία των κυρίαρχων δυνάμεων, αυτών που ονομάζω «αυτοκρατορία του κεφαλαίου». Η στρατηγική της εντατικής χρέωσης που εξαπέλυσε την κρίση στη λατινοαμερικάνικη ήπειρο δεν είχε στόχο να βοηθήσει τις χώρες μας να αναπτυχθούν. Υπάκουε στην επείγουσα ανάγκη να τοποθετηθεί κάπου το χρηματικό πλεόνασμα που πλημμύριζε τις χρηματοπιστωτικές αγορές του «πρώτου κόσμου», τα πετροδόλαρα που οι αραβικές πετρελαιοπαραγωγές χώρες είχαν τοποθετήσει στις τράπεζες των αναπτυσσόμενων χωρών. Η ρευστότητα προερχόταν από την άνοδο στην τιμή του πετρελαίου που ακολούθησε τον πόλεμο του Οκτωβρίου του 1973, καθώς ο Οργανισμός Πετρελαιοεξαγωγών Χωρών (ΟΠΕΚ) διατηρούσε τις τιμές αυτές σε υψηλά επίπεδα. Μεταξύ 1975 και 1980, οι καταθέσεις στις διεθνείς τράπεζες αυξήθηκαν από 82 σε 440 δισ. δολάρια (σημερινή αξία 1,226 τρισ. δολάρια). Μπροστά στην ανάγκη να τοποθετηθούν τόσο σημαντικά χρηματικά ποσά, ο «Τρίτος Κόσμος» ξύπνησε το ενδιαφέρον. Έτσι από το 1975 άρχισαν να παρελαύνουν οι διεθνείς τραπεζίτες που επιθυμούσαν να τοποθετήσουν κάθε είδους δάνειο -ακόμα και για τη χρηματοδότηση των τρεχόντων εξόδων και για την αγορά όπλων από τους δικτάτορες που κυβερνούσαν πολλά κράτη. Αυτοί οι γεμάτοι ζήλο τραπεζίτες, οι οποίοι δεν είχαν έρθει ποτέ στην περιοχή, ούτε καν ως τουρίστες, έφεραν μαζί τους και μεγάλες βαλίτσες με μίζες που προορίζονταν για τους δημόσιους λειτουργούς, για να τους κάνουν να δεχτούν νέα δάνεια με οποιοδήποτε πρόσχημα. Συγχρόνως, οι διε-

θνείς χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί και οι αναπτυξιακοί οίκοι συνέχιζαν να πουλούν την ιδέα ότι η λύση όλων ήταν να χρεώνεσαι. Παρόλο που η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών χρησιμεύει, στην πράξη, στο να διασφαλίσει τη συνέχιση του συστήματος ανεξάρτητα από την ετυμηγορία της κάλπης, επιβλήθηκε ως «τεχνική» αναγκαιότητα στις αρχές της δεκαετίας του 1990, υποστηριζόμενη από υποτιθέμενες εμπειρικές μελέτες που απεδείκνυαν ότι ένας τέτοιος μηχανισμός επέφερε καλύτερες μακροοικονομικές επιδόσεις. Σύμφωνα με αυτές τις «έρευνες», οι ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες μπορούσαν να ενεργούν «τεχνικά», πέρα από επιβλαβείς πολιτικές πιέσεις. Με ένα εξίσου παράλογο επιχείρημα, θα έπρεπε ομοίως να αυτονομηθεί και το υπουργείο Οικονομικών, αφού η δημοσιονομική πολιτική θα έπρεπε να έχει κι αυτή καθαρά «τεχνικό» χαρακτήρα. Όπως υπαινίχθηκε ο Ρόναλντ Κόουζ, κάτοχος του βραβείου Οικονομικών Επιστημών το οποίο προσφέρει η Βασιλική Τράπεζα της Σουηδίας στη μνήμη του Άλφρεντ Νόμπελ, τα αποτελέσματα αυτών των μελετών είχαν την εξήγησή τους: είχαν βασανίσει τόσο πολύ τα δεδομένα, ώσπου να πουν όσα ήθελαν οι άλλοι να τα κάνουν να πουν. Την περίοδο που προηγήθηκε της κρίσης, οι αυτόνομες κεντρικές τράπεζες αφιερώθηκαν αποκλειστικά στη διατήρηση της νομισματικής σταθερότητας, δηλαδή στον έλεγχο του πληθωρισμού, παρά το γεγονός ότι διάφορες κεντρικές τράπεζες είχαν διαδραματίσει πρωταρχικό ρόλο στην ανάπτυξη χωρών όπως η Ιαπωνία ή η Νότια Κορέα. Ώς τη δεκαετία του 1970, ο βασικός ρόλος της Αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας ήταν να ευνοεί τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την οικονομική μεγέθυνση. Μόνο με την πίεση του πληθωρισμού, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, προστέθηκε στο καλάθι ο στόχος της προώθησης της σταθερότητας των τιμών. Η προτεραιότητα που δίνεται στη σταθεροποίηση των τιμών σημαίνει επίσης στην πράξη ότι εγκαταλείπονται οι πολιτικές που στοχεύουν στη διατήρηση της πλήρους χρήσης των πόρων στην οικονομία. Σε σημείο που η δημοσιονομική πολιτική, αντί να αμβλύνει τα υφεσιακά επεισόδια και την ανεργία, να τα οξύνει με την αδιάκοπη συμπίεση των εξόδων. Οι λεγόμενες «ανεξάρτητες» κεντρικές τράπεζες, που το μόνο τους μέλημα είναι η νομισματική σταθερότητα, αποτελούν κομμάτι του προβλήματος, όχι της λύσης. Είναι ένας από τους παράγοντες που εμποδίζουν την Ευρώπη να βγει συντομότερα από την κρίση. Το δυναμικό της Ευρώπης, ωστόσο, παραμένει άθικτο. Διαθέτει τα πάντα: ανθρώπινο ταλέντο, παραγωγικές πηγές, τεχνολογία. Νομίζω ότι πρέπει να αντλήσετε ισχυρά συμπεράσματα από αυτό: εδώ έχουμε να κάνουμε με πρόβλημα κοινωνικού συντονισμού, δηλαδή πολιτικής οικονομίας της ζήτησης ή όπως θέλει να το πει κανείς. Αντίθετα, οι σχέσεις εξουσίας στο εσωτερικό των χωρών σας και σε παγκόσμιο επίπεδο είναι όλες ευνοϊκές προς το κεφάλαιο, κυρίως το χρηματοπιστωτικό, λόγος για τον οποίο οι πολιτικές που εφαρμόζονται είναι αντίθετες με αυτό που θα ήταν κοινωνικά ευκταίο. Πολλοί πολίτες, οι οποίοι δέχονται το σφυροκόπημα της υποτιθέμενης οικονομικής επιστήμης και των διεθνών γραφειοκρατιών, έχουν πειστεί ότι «δεν υπάρχει εναλλακτική». Κάνουν λάθος.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΟΡΙΝΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ