LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
Η ΑΥΓΗ 29 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2013 TEYXOΣ 49
diplomatique
ΒΙΝΤΕΟΠΑΙΧΝΙΔΙΑ
Tων Benoît Bréville
και Pierre Rimbert*
κ
άθε 30ή Απριλίου, στο Άμστερνταμ διοργανώνεται η Ημέρα της Βασίλισσας, ένα απέραντο πανηγύρι κατά τη διάρκεια του οποίου οι άντρες απέκτησαν την ενοχλητική συνήθεια να ουρούν στον δρόμο. Όσο και αν η αστυνομία πολλαπλασίαζε τα πρόστιμα, τίποτε δεν φαινόταν να μπορεί να βάλει τέλος σε αυτή την παράδοση. Ώσπου η εταιρεία
* Οι Benoît Bréville και Pierre Rimbert είναι δημοσιογράφοι.
Για να κερδίσετε πόντους, διαβάστε αυτό το άρθρο υδάτων Waternet κατέφυγε σε ένα πρωτοφανές μέτρο: την εγκατάσταση ηλεκτρονικών ουρητηρίων στον δρόμο, συνδεδεμένων με οθόνες. Ενόσω ανακουφίζονται, τα πειραχτήρια του Άμστερνταμ βλέπουν το άβατάρ τους να συνδέεται με ένα σκορ σε λίτρα. Στο τέλος της ημέρας, ο νικητής του διαγωνισμού «Big Pipi» κερδίζει την εξόφληση του τελευταίου του λογαριασμού νερού. Οθόνη, βαθμολόγηση, κατάταξη, ανταμοιβή: αυτά τα δανεισμένα από το σύμπαν των βιντεοπαιχνιδιών στοιχεία προκάλεσαν μια αξιοσημείωτη μεί-
ωση της δυσοσμίας στους δρόμους. «Τα βιντεοπαιχνίδια δεν αποτελούν μόνο μια ψυχαγωγική δραστηριότητα. (...) Αποτελούν πραγματική λύση σε προβλήματα και πηγή χαράς»,1 συνηγορεί η κοινωνιολόγος Τζέιν ΜακΓκόνιγκαλ, πρωθιέρεια της «παιγνιοποίησης» (gamification). Προτείνοντας στα άτομα να υιοθετήσουν μια καλή συμπεριφορά με αντάλλαγμα μια συμβολική ή υλική αμοιβή σε ένα διασκεδαστικό πλαίσιο, τα παιχνίδια, σύμφωνα με την άποψή της, θα μπορούσαν «να επαναπροσδιορίσουν τα πάντα, από το κράτος, την υγεία και την παιδεία έως τα μέσα ενημέρωσης, το μάρκετινγκ και την επιχειρηματικότητα». Θα είχαν μέχρι και τη δυνατότητα «να αποκαταστήσουν την ειρήνη στον κόσμο». Αυτές οι φαινομενικά αλλόκοτες διακηρύξεις λαμβάνονται σοβαρά υπόψη από έναν αυξανόμενο αριθμό επιχειρήσεων, κρατικών και τοπικών αρχών που επιθυμούν να καθοδηγήσουν τους πελάτες ή τους χρήστες των υπηρεσιών τους στον σωστό δρόμο με έναν τρόπο ταυτόχρονα αποτελεσματικό και διασκεδαστικό. Η παιγνιοποίηση εμπνέεται από την -πολυσυζητημένη- θεωρία της «συντελε-
στικής μάθησης», διατυπωμένη από τον ψυχολόγο Μπάρας Φρέντερικ Σκίνερ (19041990),2 ο οποίος πρώτα τη δοκίμασε σε τρωκτικά: οι ενέργειες των πειραματόζωων μπορούσαν να επηρεαστούν από «εξωγενείς παρακινήσεις», είτε αρνητικές (η καταστολή, ο φόβος της τιμωρίας) είτε θετικές (η αναζήτηση της απόλαυσης, το δέλεαρ της ανταμοιβής). Τα ηλεκτρονικά ουρητήρια του Άμστερνταμ ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία. Αν και οι λοταρίες που διοργανώνονται για φιλανθρωπικούς σκοπούς προσφέρουν εδώ και αιώνες ζωντάνια στις αίθουσες εκδηλώσεων, το σημερινό κίνημα της παιγνιοποίησης βασίζεται στη συνύπαρξη τριών στοιχείων: τον πολλαπλασιασμό των προσωπικών οθονών την έκρηξη των δυνατοτήτων αποθήκευσης και επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων την επιβολή μιας ιδεολογίας που τοποθετεί το ανθρώπινο ον στην ίδια κατηγορία με μια μηχανή που υπολογίζει μόνο τα συμφέροντά της και, ως εκ τούτου, δεν είναι διατεθειμένη να δίνει προσοχή παρά μόνο σε ό,τι της φαίνεται επικερδές και διασκεδαστικό. «Λίγοι από τους θιασώτες της παιγνιοΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 4