LE
MONDE
Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗ 5 IANOYAΡΙΟΥ 2014 TEYXOΣ 51
diplomatique Η σόγια καταβροχθίζει τους ανθρώπους ΠΑΡΑΓΟΥΑΗ
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
Του ειδικού απεσταλμένου μας Maurice Lemoine*
Ε
ίναι 24 Αυγούστου κι ένας παγωμένος αέρας ξυρίζει τα πρόσωπα. Εκατόν οχτώ οικογένειες χωρισμένες σε «ταξιαρχίες» έχουν κάνει πάλι κατάληψη στη γη της κοινότητας Ναράνχι Το, από όπου οι δυνάμεις της τάξης τούς έχουν διώξει άλλες τέσσερις φορές έως τώρα. Κάτω από μια συστάδα δέντρων στήνουν πρόχειρες σκηνές ανάμεσα σε κοπάδια και μπόγους από ρούχα. «Από αύριο κιόλας, θα αρχίσουμε να φυτεύουμε είδη πρώτης ανάγκης», ανακοινώνει ο ομαδάρχης Χόρχε Μερκάδο με μια σιγουριά που δεν μοιάζει να την πιστεύει απόλυτα. Η δύναμη των αναμνήσεων τον παρασύρει. Ο τελευταίος διωγμός ήταν ιδιαίτερα βίαιος: «Οι αστυνομικοί έκαψαν 124 καλύβες! Έκλεψαν τα ζώα, τις κότες, σκότωσαν τα γουρούνια...». Το 1967, ο δικτάτορας Αλφρέδο Στρέσνερ είχε δωρίσει αυτή τη γη σε έναν Γερμανό, τον Έριχ Βέντρι. Την «κληρονόμησαν» τα παιδιά του, ο Ράινερ και η Μαργκαρίτα. Ανήκει όμως εξίσου και στο κράτος. «Εξακριβώνουμε τι έχει αποκτηθεί με νόμιμο τρόπο και τι όχι», εξηγεί ο Μερκάδο. «Έχουμε εμπειρία ετών που μας επιτρέπει να επανακτήσουμε κομμά-
* Ο Maurice Lemoine είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας του «Sur les eaux noires du fleuve», Don Quichotte, Παρίσι, 2013.
τι - κομμάτι το έδαφος της Παραγουάης». Την ώρα που εξακολουθεί να αναλύει λεπτομερώς το πόσο άγρια αρπακτικά είναι οι terratenientes (μεγαλογαιοκτήμονες) και οι sojeros (παραγωγοί σόγιας), ένα σκοτεινό σύννεφο καταπίνει την άκρη του καταυλισμού. Οι χωρικοί, συγκεντρωμένοι γύρω από τις τσαγέρες που βράζουν με θόρυβο, ρουφούν απολαυστικά το μάτε τους, αφήνοντας το ζεστό υγρό να κυλήσει αργά μέσα τους.
στρατιωτικών και όσων τους χρωστούσαν χάρες. Επιπλέον, από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, παρατηρείται μια εξέλιξη μείζονος σημασίας. Η μηχανοποιημένη γεωργία, προερχόμενη από τα νότια κρατίδια της γειτονικής Βραζιλίας, περνά τα σύνορα φέρνοντας μαζί και το πολύκροτο προϊόν της, τη σόγια. Στους αγρούς επικρατεί αναστάτωση. Οι μικροί και μεσαίοι παραγωγοί, στους οποίους, ιστορικά, οφείλει τη διατροφή της η χώρα, αποτελούν εμπόδιο στην επέκταση αυτού
Χίλιοι κι ένας τρόποι για ν’ απαλλαγείς από τους ενοχλητικούς Δύο μέρες αργότερα, η αστυνομία, με τη γνωστή της βαρβαρότητα, θα τους διώξει και πάλι. Η γη... Σε αυτή τη χώρα των 6,7 εκατομμυρίων κατοίκων, περίπου 300.000 οικογένειες φτωχών αγροτών είναι αποκλεισμένες από τη γη. Χωρίς να ανατρέχουμε στο μακρινό παρελθόν της Παραγουάης, το σύστημα του λατιφούντιου (μεγάλη ιδιωτική αγροτική έκταση) καθιερώθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Επί Στρέσνερ (1954-1989), σημαντικές εκτάσεις «ελευθέρων γαιών» που ανήκαν στο κράτος και προορίζονταν βάσει του νόμου για την αγροτική μεταρρύθμιση, αναδιανεμήθηκαν μεταξύ των φίλων, των συνεργατών, των
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, παρατηρείται μια εξέλιξη μείζονος σημασίας. Η μηχανοποιημένη γεωργία, προερχόμενη από τα νότια κρατίδια της γειτονικής Βραζιλίας, περνά τα σύνορα της Παραγουάης φέρνοντας μαζί και το πολύκροτο προϊόν της, τη σόγια
του τομέα που είναι στραμμένος στις εξαγωγές. Υπάρχουν πάντως πολλοί τρόποι για να κυνηγήσει κανείς όσους εμποδίζουν τη μαζική φύτευση. «Ο πιο απλός είναι να αγοράσεις τη γη τους», σχολιάζει ο οικονομολόγος Λουίς Ρόχας. «Προσφέρουν στον αγρότη ένα ποσό που δεν έχει ξαναδεί στη ζωή του. Φαντάζεται πως αυτό είναι ολόκληρη περιουσία, φεύγει για την πόλη, το ξοδεύει όλο μέσα σε τρεις τέσσερις μήνες και προστίθεται κι αυτός στα πλήθη των εξαθλιωμένων, αφού δουλειές δεν υπάρχουν». Και η σόγια απλώνει ουρές από συρματοπλέγματα. Κοινότητες ολόκληρες μεταναστεύουν εξαιτίας της καταστροφής που προκαλεί η αποψίλωση των δασών. Αλλού, οι αεροψεκασμοί με εντομοκτόνα μολύνουν τις καλλιέργειες στην παραμεθόριο, δηλητηριάζουν το νερό, αναγκάζουν τα ζώα να διανύσουν χιλιόμετρα σε αναζήτηση βοσκότοπου, να ξύνουν τους τελευταίους θάμνους, να μουγκρίζουν γοερά. Εμετοί, διάρροιες, πονοκέφαλοι... Όσοι αγρότες μένουν κοντά, ανήμποροι, πουλούν τα χωράφια τους για ένα κομμάτι ψωμί. Και η σόγια καταβροχθίζει χωριά και οικισμούς. Το 1996, η μεταλλαγμένη της μορφή, ο σπόρος «roundup ready» της Monsanto, κάνει