ΟΥΚΡΑΝΙΑ
LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
Τα ακροδεξιά κόμματα κερδίζουν έδαφος στην Ευρώπη, όσο κι αν πολλά από αυτά επιχειρούν να υιοθετήσουν νέες συνήθειες. Είναι πασιφανές ότι τέτοια κινήματα παίζουν σημαντικό ρόλο και στην Ουκρανία. Το Σβόμποντα, το οποίο ήδη συμμετέχει στη μεταβατική κυβέρνηση, ή ο ακόμα πιο ακραίος Δεξιός Τομέας, φιλοδοξούν να δρέψουν τους καρπούς της λαϊκής δυσαρέσκειας απέναντι στο διεφθαρμένο σύστημα του πρώην προέδρου, Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Toυ ειδικού απεσταλμένου μας Emmanuel Dreyfus*
O
δοφράγματα έχουν στηθεί στην καρδιά του Κιέβου. Τα φυλάνε ομάδες εθελοντών, οι οποίοι ζεσταίνονται με αυτοσχέδια μαγκάλια. Το ανάκατο ντεκόρ περιλαμβάνει ουκρανικές και ευρωπαϊκές σημαίες, πορτραίτα του ποιητή Τάρας Σεφτσένκο (1814-1861), o oποίος θεωρείται ένας από τους πνευματικούς πατέρες της ουκρανικής ταυτότητας, ή του Στεπάν Μπαντέρα (19091959), μεγάλου πατριώτη ή συνεργάτη των ναζί, ανάλογα με τη σκοπιά από την οποία το βλέπει κανείς. Αυτά συμβαίνουν στις αρχές Φεβρουαρίου, δύο εβδομάδες προτού το Μαϊντάν, η Πλατεία της Ανεξαρτησίας και επίκεντρο της εξέγερσης που συγκλόνισε τη χώρα, βαφτεί με αίμα. Η πλατεία είναι γεμάτη σκηνές, τις οποίες έχουν στήσει συμπαθούντες που έχουν συρρεύσει από όλα τα σημεία της Ουκρανίας: το Λιλβ, το Τερνόπιλ, το Ιβάνο-Φράνκιφσκ, προπύργια του ουκρανικού εθνικισμού, αλλά και από το Λουγκάνσκ και το Ντονέτσκ, αυτές τις μεγάλες πόλεις της βιομηχανικής Ανατολής που η καρδιά τους χτυπούσε ανέκαθεν για τη Ρωσία. Κοζάκοι επιδεικνύουν με υπερηφάνεια τις παραδοσιακές στολές τους. Γυναίκες όλων των ηλικιών φέρνουν δίσκους με μαύρο ψωμί και λαρδί για
* Ο Emmanuel Dreyfus είναι σύμβουλος διεθνών σχέσεων, ειδικός στον γεωγραφικό χώρο της πρώην ΕΣΣΔ.
Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗ 23 MAΡΤΙΟΥ 2014 TEYXOΣ 62
diplomatique
Oι ακραίοι του εθνικισμού τους άντρες που φυλάνε σκοπιά. Τα ρουθούνια διαπερνά μια έντονη μυρωδιά από τσάι, σούπα και καμένο ξύλο. Μέσα στην εβδομάδα, αρκετές δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έρχονται για να ακούσουν τις ομιλίες των ηγετών της αντιπολίτευσης, ενώ προσεύχονται αδιάκοπα και τραγουδούν τον εθνικό ύμνο. To κίνημα προέκυψε στα τέλη του περασμένη Νοεμβρίου ως αντίδραση στην απόφαση του πρώην προέδρου, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, να διακόψει τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με τις Βρυξέλλες.1 Και το Μαϊντάν μεταμορφώθηκε. Συγκεντρώνοντας στην αρχή μερικές χιλιάδες φιλοευρωπαίων διαδηλωτών, η πλατεία έγινε, εξαιτίας της καταστολής που ακολούθησε, το σύμβολο της επανάστασης των Ουκρανών όλου του πολιτικού φάσματος ενάντια σε ένα πελατειακό και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Επανάσταση απέναντι στο σύστημα Γιανουκόβιτς κατ’ αρχήν, αλλά και απόρριψη, παράλληλα, των κομμάτων της αντιπολίτευσης, τα οποία στάθηκαν κατώτερα αυτής της κρίσης. Η δευτερεύουσα, αν και έντονα ορατή, παρουσία διαφόρων εθνικιστικών ομάδων και, εν συνεχεία, η εμφάνιση ακραίων κινημάτων, τα οποία δεν διακρίνονται για τις δημοκρατικές τους αρχές ούτε εκφράζουν συμπάθεια απέναντι στην Ευρώπη, εγείρουν αντικρουόμενες αντιδράσεις. Αφενός, το Κρεμλίνο, κατά κύριο λόγο, και το πρώην ουκρανικό καθεστώς κατά δεύτερο, χρησιμοποιούσαν την παρουσία τους για να απαξιώσουν το κίνημα. Αφετέρου, εκφράζονται ανησυχίες μήπως η Άκρα Δεξιά οικειοποιηθεί το Μαϊντάν -
όσο κι αν στην πραγματικότητα πρόκειται κυρίως για ένα λαϊκό κίνημα το οποίο θα αδικούσε η όποια απόπειρα κατηγοριοποίησης. Η Ακροδεξιά, έντονα παρούσα, αντλεί μεγάλο κομμάτι των αναφορών της από το εθνικιστικό κίνημα, το οποίο εξαπλώνεται από τη δεκαετία του 1920 και μετά, σε μια εποχή όπου η Πολωνία και η Σοβιετική Ρωσία μοιράζονται τις περισσότερες επαρχίες της σημερινής Ουκρανίας. Στις απαρχές του συναντάμε ένα συνονθύλευμα επιρροών: τον ιταλικό φασισμό, τη μερική συνεργασία -ρεαλιστική, σύμφωνα με ορισμένους, ιδεολογική, σύμφωνα με άλλους- μιας μερίδας εκπροσώπων του (όπως ο Μπαντέρα) με τη ναζιστική Γερμανία, τη συμμετοχή πολλών ουκρανικών μεραρχιών στη σφαγή Εβραίων και Πολωνών πολιτών κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κ.λπ. Όπως διαπιστώνει ο πολιτειολόγος Αντρέας Ούμλαντ, καθηγητής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Κίεβο-Μοχίλα, «εδώ δεν έγινε ποτέ ένας αντικειμενικός απολογισμός της ιστορίας του
Το Σβόμποντα συνέλεξε τους καρπούς των εθνικιστικών του θέσεων, οι οποίες εξακολουθούν να κατέχουν κεντρική θέση στην ταυτότητα του κόμματος
Μπαντέρα. Ένας άνθρωπος που είχε καταχωριστεί ως φασίστας σύμμαχος των ναζί από τη σοβιετική ιστοριογραφία, σήμερα ανασύρεται χωρίς καμία επιφύλαξη από τους Ουκρανούς ιστορικούς. Οι θιασώτες του στο Μαϊντάν έχουν μια αφελή και μονομερή προσέγγιση, γεγονός που προβληματίζει. Αντιστρόφως, το να τον χαρακτηρίζει κανείς φασίστα, όπως κάνει η Ρωσία, μοιάζει εξίσου μονόπλευρο και ανέντιμο». Το εθνικιστικό κίνημα, το οποίο βρισκόταν σε νάρκη κατά τη σοβιετική περίοδο, επανεμφανίζεται μετά την ανεξαρτησία, το 1991, έτος δημιουργίας του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος της Ουκρανίας (PSNU). Ως τις αρχές του 2000, το PSNU παραμένει μια περιθωριακή, ξενοφοβική και ακραία εθνικιστική οργάνωση, η ελάχιστη επιρροή της οποίας περιορίζεται στις δυτικές επαρχίες. Ο σημερινός ηγέτης της, ο Όλεγκ Τιαχνίμποκ, εκλέγεται βουλευτής για πρώτη φορά το 1998. Tη δεκαετία του 2000, το κόμμα γνωρίζει σημαντικές μεταλλαγές. Κατά το έκτο του συνέδριο, το 2004, απαλλάσσεται από τα φασιστικά του παραφερνάλια: επαναβαπτίζεται Svoboda («Σβόμποντα»: «Ελευθερία») και εγκαταλείπει το ναζιστικό του έμβλημα, το Wolfsangel (αγκίστρι του λύκου/λυκοπαγίδα), για να προτιμήσει ένα πιο ουδέτερο σύμβολο. Σχολιάζοντας αυτές τις διακοσμητικού τύπου εξελίξεις, ο ερευνητής Ολέξιι Λεσένκο από το ινστιτούτο ανάλυσης Gorshenin, υποδεικνύει ότι «οι εξελίξεις είχαν ως κύριο στόχο να καθησυχάσουν το εκλογικό σώμα, παράλληλα όμως να δώσουν και μια βελτιωμένη εικόνα του Σβόμποντα εκτός συνόρων». Αναζητώντας αξιοπιστία, το Σβόμποντα πολλαπλασιάζει τις επαφές με άλλα κόμματα της ευρωπαϊκής Άκρας Δεξιάς, όπως μαρτυρά η παρoυσία του Ζαν Μαρί Λεπέν, προέδρου του γαλλικού Εθνικού Μετώπου στο συνέδριο του 2004, στο οποίο ήταν επίτιμος προσκεκλημένος. Εξάλλου, το κόμμα αμβλύνει σταδιακά τις εθνικιστικές του θέσεις και τις αναφορές του στον Μπαντέρα -χωρίς αυτό να τυγχάνει καθολικής αποδοχής στην Ουκρανία- για να υιοθετήσει έναν πιο γενικό δημόσιο λόγο, αρκετά κοινό στους κόλπους της ευρωπαϊκής Άκρας Δεξιάς, με έμφαση στη δριμεία και απερίφραστη καταδίκη του «συστήματος». Αυτή η ανανέωση βιτρίνας δεν εμποδίζει τον Τιαχνίμποκ να υπενθυμίζει με διάφορες θορυβώδεις δηλώσεις τις ξενοφοβικές και αντισημιτικές καταβολές του. Έτσι, το 2004 δηλώνει ότι το Κίεβο κυβερνάται από μια «εβραιομοσχοβίτικη μαφία», γεγονός που του στοιχίζει τον αποκλεισμό του από την κοινοβουλευτική ομάδα Nacha Ykraina (Η Ουκρανία μας). Το 2005, απευθύνει ανοιχτή ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 4
MONDE
LE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
diplomatique
IAΠΩΝΙΑ Ο ήλιος λάμπει πάνω από τα διάφανα νερά της θάλασσας του Σέτο. Στο πλοιάριο υπάρχει ασυνήθιστα μεγάλος αριθμός επιβατών, πλατιά χαμόγελα, καπέλα και μια ατμόσφαιρα που θυμίζει διακοπές. Έχουμε αφήσει πίσω μας, εδώ και πολλή ώρα, τη Χονσού, το κεντρικό νησί του ιαπωνικού αρχιπελάγους. Παραπλέουμε τώρα ένα νησί με πανύψηλους βράχους και οργιώδη βλάστηση. Όταν, ξαφνικά, εμφανίζεται μια σειρά προκατασκευασμένων κτηρίων στην κορυφή τους, οι φωτογραφικές μηχανές παίρνουν φωτιά. «Αυτός είναι ο κόλπος της Τανούρα, εδώ θέλουν να κατασκευάσουν το εργοστάσιο!». Οι συνταξιδιώτισσές μου είναι αντιπυρηνικές ακτιβίστριες από το Ιμπαράκι, βορειοανατολικά του Τόκιο, και πηγαίνουν στην Ιβαϊσίμα, στο ανυπότακτο νησί. Της Rafaële Brillaud*
Τ
ο μικροσκοπικό νησάκι που ορθώνεται στην είσοδο της Εσωτερικής Θάλασσας της Ιαπωνίας, νότια της Χιροσίμα, με πληθυσμό μόλις 460 κατοίκους, έχει μετατραπεί σε τόπο προσκυνήματος για όλους τους Ιάπωνες που είναι αντίθετοι με τα πυρηνικά. Εδώ και περισσότερα από τριάντα χρόνια, το χωριό που κατοικείται από ψαράδες κι αγρότες, αντιστέκεται σθεναρά στην κατασκευή δύο πυρηνικών αντιδραστήρων στην απέναντι ακτή του κόλπου, σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων από τα χωράφια με τις μουσμουλιές, στην καρδιά της αλιευτικής ζώνης όπου οι ψαράδες ψαρεύουν τσιπούρες. Διαδηλώσεις, καθιστικές διαμαρτυρίες, συλλογή υπογραφών, καταλήψεις του χώρου όπου θα ανεγερθούν οι εγκαταστάσεις: Η Ιβαϊσίμα αντιστέκεται με κά-
* Η Rafaële Brillaud είναι δημοσιογράφος στο Κιότο.
LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
diplomatique
Ιβαϊσίμα, το αντιπυρηνικό
θε τρόπο και έχει ώς τώρα κατορθώσει να καθυστερήσει την έναρξη των εργασιών. Τα έργα είχαν μόλις αρχίσει όταν συνέβη η καταστροφή της Φουκουσίμα, τον Μάρτιο του 2011. Αμέσως αποφασίστηκε η αναστολή τους. Ωστόσο, οι κάτοικοι του νησιού δεν θεωρούν ότι έχουν νικήσει. Γνωρίζουν ότι το μόνο που έχουν είναι η εύνοια των μέσων ενημέρωσης και μια μικρή ανάπαυλα. Τα σχέδια για την κατασκευή του πυρηνικού εργοστασίου ουδέποτε εγκαταλείφθηκαν και ξαναήρθαν στην επικαιρότητα αμέσως μετά τις εκλογές του Δεκεμβρίου του 2012, οι οποίες έφεραν στην εξουσία τον Άμπε Σίνζο, ο οποίος κατάγεται από την περιοχή. Ο -συντηρητικός- Ιάπωνας πρωθυπουργός είναι δηλωμένος οπαδός της ανάκαμψης του πυρηνικού τομέα της χώρας, παρά το γεγονός ότι ο Κοϊζούμι Ζουνιχίρο, ο προκάτοχός του και μέντορας του PLD, είχε αιφνιδιάσει όλον τον κόσμο το φθινόπωρο με την έκκλησή του για εγκατάλειψη αυτής της πηγής ενέργειας. Μετά την καθιέρωση νέων προδιαγραφών ασφαλείας, στις 8 Ιουλίου,1 αναμένεται ότι πολύ σύντομα θα ξανακάνει την εμφάνισή του το ζήτημα της κατασκευής των δύο αντιδραστήρων στην περιοχή της Τανούρα. Τόσο η ηλεκτρική εταιρεία Energia όσο και οι αιρετοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της πόλης Καμινοσέκι, στη διοικητική περιφέρειας της οποίας ανήκει αυτό το μικρό νησί, έχουν ταχθεί υπέρ του σχεδίου. Το πλοιάριό μας πλησιάζει στον προορισμό του. Από μακριά, το μόνο που ξεχωρίζουμε είναι ένα τσαμπί λευκά σπιτάκια, σκαρφαλωμένα σε μια πλαγιά αυτού του βραχώδους νησιού. Στην πίσω πλευρά του, στην
Ο δικός μας ο πλούτος είναι το πνεύμα μοιράσματος των αγαθών. Αυτόν ακριβώς τον πλούτο θέλει να καταστρέψει η κατασκευή του πυρηνικού αντιδραστήρα
οποία φθάνουμε ακολουθώντας στενούς αγροτικούς δρόμους, ανακαλύπτουμε τα χωράφια, καλλιέργειες σε αναβαθμίδες, πλαισιωμένα από μια άγρια φύση. Μέχρι και την επαύριο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ιβαϊσίμα χρωστούσε την ευημερία της στην επιδοτούμενη από το κράτος καλλιέργεια μανταρινιών. Στη συνέχεια, η ιαπωνική αγορά απελευθερώθηκε και κατακλύστηκε από τα αμερικανικά εσπεριδοειδή, έτσι ο πληθυσμός του νησιού, ο οποίος το 1947 έφτανε τους 3.400 κατοίκους, άρχισε να μειώνεται. Τη δεκαετία του 1980, όταν έκανε την εμφάνισή του το σχέδιο για την κατασκευή των πυρηνικών αντιδραστήρων, είχαν απομείνει μονάχα χίλιοι κάτοικοι, οι οποίοι προσπαθούσαν να επιβιώσουν σε αυτό το πανέμορφο, αλλά και άγονο νησί. «Ο κόσμος γερνάει, το κίνημα αποδυναμώνεται», μας λέει γεμάτος ανησυχία ο 58χρονος Σιμίτζου Τοσιγιάσου, δημοτικός σύμβουλος κι ένα από τα ιστορικά στελέχη του κινήματος. Από το φθινόπωρο του 1983,
οι κάτοικοι του νησιού διαδηλώνουν κάθε εβδομάδα στους δρόμους του χωριού βροντοφωνάζοντας τρεις λέξεις, οι οποίες είναι επίσης γραμμένες στην κορδέλα που φοράνε στο κεφάλι τους: «Γκενπάτσου ζετάι χαντάι!» («Απολύτως αντίθετοι με το εργοστάσιο!»). Δυστυχώς, μετά από 1.400 διαδηλώσεις, τα μαλλιά των διαδηλωτών έχουν πλέον ασπρίσει και δυσκολεύονται να ολοκληρώσουν τη διαδρομή της πορείας, παρά το γεγονός ότι την έχουν ήδη συντομεύσει. Έτσι, σήμερα, οι αντιπυρηνικοί διαδηλωτές του Ιμπαράκι ήρθαν να ενισχύσουν τους ντόπιους διαδηλωτές. Όμως, η διαδήλωση ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή: η Ιβαϊσίμα πενθεί τον θάνατο άλλης μιας από τις κατοίκους της. Ο Μασάκι Γιοσίντα, υπάλληλος του δήμου του Καμινοσέκι, στον οποίο ανήκουν επίσης τα νησιά Ιβαϊσίμα, Ναγκασίμα, Γιασίμα, όπως και η χερσόνησος Μουρότσου, συνοψίζει ως εξής την κατάσταση: «Από τους 3.300 κατοίκους του δήμου, περισσότεροι από τους μισούς έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 65 ετών. Η πόλη χρειάζεται κάθε χρόνο 3,5 δισεκατομμύρια γιέν, τη στιγμή που οι φόροι αποφέρουν μονάχα 200 εκατομμύρια.2 Τη δεκαετία του 1980 ήμασταν 6.700, ενώ τη δεκαετία του 1960 ήμασταν 12.000. Τα παιδιά μας φεύγουν από τον τόπο μας επειδή δεν βρίσκουν δουλειά. Δεν έχουμε αρκετή γη, ούτε και αρκετό νερό για να προσελκύσουμε επιχειρήσεις. Κι είμαστε μακριά από τους μεγάλους οδικούς άξονες». Εδώ και πολλά χρόνια, η πόλη προσπαθεί να ανακόψει το κύμα φυγής των κατοίκων της. Ήδη από το 1969, κατασκευάστηκε μια γέφυρα που συνδέει τη Ναγκασίμα με το κεντρικό νησί του αρχιπελάγους, όπου βρίσκεται η Χιροσίμα, η Οζάκα και το Τόκιο. Η ολοκλήρωση του έργου είχε πυροδοτήσει πολλές ελπίδες: σε μια ξεθωριασμένη πλέον πινακίδα που είχε αναρτήσει εκείνη την εποχή ο δήμος, μπορούμε να διακρίνουμε τρεις ηλικιωμένους που υποδέχονται γεμάτοι χαρά ένα τσούρμο νεαρών, οι οποίοι χάρη στη γέφυρα έρχονται να εγκατασταθούν στην περιοχή. Όμως, αντί να επιστρέψουν οι νέοι στο Καμινοσέκι, συνέχισαν να φεύγουν με ακόμα εντονότερο ρυθμό. Τον Νοέμβριο του 1976, η Mitsubishi προτείνει την κατασκευή -σε απόσταση αναπνοής από το δημαρχείο και τη γέφυρα- ενός τεράστιου συγκροτήματος αποθηκών υγροποιημένου αερίου πετρελαίου (LPG),3 το οποίο αποτελούσε ενεργειακή επιλογή της ιαπωνικής κυβέρνησης μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1973. Το σχέδιο απαιτούσε την ισοπέδωση των γειτονικών λόφων. Οι ιδιοκτήτες των εκτάσεων αντέδρασαν και η υλοποίησή του ματαιώθηκε. Μιλώντας σε τοπική εφημερίδα, οι υπεύθυνοι του δήμου δεν έκρυψαν την απογοήτευσή τους και την ανησυχία τους για το
Υπεύθυνη έκδοσης: Βάλια Καϊμάκη Συντακτική ομάδα: Κορίνα Βασιλοπούλου, Θανάσης Κούτσης, Χάρης Λογοθέτης, Βασίλης Παπακριβόπουλος Επικοινωνία: info@monde-diplomatique.gr Αρχείο κειμένων: www.monde-diplomatique.gr Facebook: www.facebook.com/monde.diplomatique.gr
3/33
Η ΑΥΓΗ
ΚΥΡΙΑΚΗ 23 ΜΑΡΤΙΟΥ 2014
νησί μέλλον της περιοχής. Έτσι, το σχέδιο για την κατασκευή πυρηνικού σταθμού στον κόλπο της Τανούρα, το οποίο υποσχόταν τη δημιουργία 5.000 θέσεων εργασίας και άλλες τόσες κατά τη διάρκεια της φάσης της κατασκευής του, αντιμετωπίστηκε εκείνη την εποχή ως πραγματικό θαύμα εξ ουρανού. Τον Ιούνιο του 1982, η ιδέα προέκυψε κατά τη διάρκεια δημοτικού συμβουλίου και η πόλη υπέβαλε την υποψηφιότητά της στην εταιρεία Energia δύο χρόνια αργότερα. Ο δήμος υπερασπίζεται την επιλογή αυτή ακόμα και σήμερα, παρά το ατύχημα της Φουκουσίμα: όπως δηλώνει ο Μασάκι, «ο ρόλος μας είναι να ενθαρρύνουμε τη βιομηχανία να εγκατασταθεί στην περιοχή μας». Σε μια άλλη γιγαντοαφίσα που έχει στηθεί στην έξοδο της γέφυρας του Καμινοσέκι, βλέπουμε ένα νεαρό ζευγάρι να κάνει πικνίκ με το παιδί του πάνω στο γρασίδι, με φόντο δύο πυρηνικούς αντιδραστήρες. Στα γραφεία της Energia, ο διευθυντής Χαράντα Τακενόμπου δείχνει την ίδια αποφασιστικότητα: «Η κατασκευή του πυρηνικού σταθμού είναι η μοναδική λύση για να αποκτήσει οικονομικό δυναμισμό η περιοχή και για να διασφαλιστεί η ενεργειακή ανεξαρτησία της χώρας. Το έργο θα καλύψει τις ανάγκες 900.000 νοικοκυριών». Αν και είναι γιος κι εγγονός χιμπακούσα (θύματα της ατομικής βόμβας) του Ναγκασάκι και παντρεμένος με μια γυναίκα που κατάγεται από τη Φουκουσίμα, ο άντρας αυτός με το άψογο κοστούμι δεν δείχνει να επηρεάζεται διόλου από την επώδυνη ιστορία που έχει σημαδέψει ακόμα και την ίδια του την οικογένεια. Όπως μας δηλώνει με έμφαση, «δεν έχει νόημα να αρνείσαι την τεχνολογία. Η μοναδική λύση είναι να καταστήσεις τους ανθρώπους ικανούς να διαχειρίζονται την πυρηνική τεχνολογία». Στην προκυμαία, πολλές σειρές χιζίκι στεγνώνουν κάτω από τον ήλιο. Ο 36χρονος Γιαμάτο Τακάσι ασχολείται με το μάζεμα και την ξήρανση φυκιών. Αυτός ο άντρας με το παιδικό πρόσωπο αναλαμβάνει την ξενάγηση των ακτιβιστριών του Ιμπαράκι, οι οποίες ανακαλύπτουν πώς οργανώνεται η αντίσταση στην καθημερινή ζωή, σε ένα νησί που δεν προσφέρει στους κατοίκους του πολλούς οικονομικούς πόρους για την επιβίωσή τους. Όπως μας εξηγεί, υπερασπίζεται πάνω από όλα έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής. «Μια και είμαι νέος, βοηθάω τους ηλικιωμένους. Σε αντάλλαγμα, μου χαρίζουν ‘σουκεμόνο’ (λαχανικά τουρσί) κι εγώ τους ευχαριστώ δίνοντάς τους χιζίκι... Ο δικός μας ο πλούτος είναι το πνεύμα μοιράσματος των αγαθών. Αυτόν ακριβώς τον πλούτο θέλει να καταστρέψει η κατασκευή του πυρηνικού αντιδραστήρα. Δείτε πόσο διαιρεμένη είναι η κοινότητα!». Ο Γιαμάτο επέστρεψε στην περιοχή το 2000 για να συμμετάσχει στο φεστιβάλ Κανμάι της Ιβαϊσίμα, τον «χορό των θεών», που οργανώνεται κάθε τέσσερα χρόνια από το 886, το οποίο όμως ματαιώθηκε το 1984 και το 1988 εξαιτίας της σύγκρουσης που είχε ξεσπάσει για το ζήτημα της κατασκευής του πυρηνικού εργοστασίου. Σήμερα, ο Γιαμάτο εί-
ναι πατέρας τριών μικρών παιδιών και προσπαθεί να επιβιώσει καλλιεργώντας τα χωράφια του παππού του. Σκληρή ζωή, μεταξύ βουνού και θάλασσας, ακολουθώντας τους ρυθμούς που επιβάλλει η εναλλαγή των εποχών: συγκομιδή των χιζίκι και των μούσμουλων την άνοιξη, ξήρανση των χταποδιών το καλοκαίρι, προετοιμασία του τσαγιού το φθινόπωρο. Τα βγάζει πέρα χάρη στη βοήθεια του τοπικού πληθυσμού, ο οποίος τον βοηθάει στις εργασίες του με αντάλλαγμα προϊόντα από την παραγωγή του. Σήμερα το πρωί, οι τουρίστριες από το Ιμπαράκι έχουν εντυπωσιαστεί από τον ζήλο των τριών γεμάτων ζωντάνια και κέφι εργατριών: η ηλικία των Εμίκο, Τομόκο και Σακάι κυμαίνεται μεταξύ... 69 και 77 ετών. Βέβαια, αυτή η σχεδόν αγιογραφική παρουσίαση έχει και μια σκοτεινή πλευρά. Σε ένα συναρπαστικό έργο για το Καμινοσέκι, στο Hardtimes in the Hometown,4 ο ιστορικός Μάρτιν Ντουσίνμπερε περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται από την Ιβαϊσίμα όλα τα άτομα για τα οποία υπάρχει η υποψία ότι διάκεινται φιλικά προς το πυρηνικό στρατόπεδο. Ακόμα κι ένας ιστορικός ναός εξαφανίζεται από τους τουριστικούς οδηγούς, επειδή ο σιντοϊστής ιερέας του έχει ταχθεί υπέρ της κατασκευής των αντιδραστήρων. Πριν από τη σχάση των πυρηνικών υλικών, οι αντιδραστήρες -πριν καν κατασκευαστούνέχουν προκαλέσει τη σχάση μιας κοινότητας. Κανένα από τα δύο στρατόπεδα δεν έχει αποφύγει παρόμοιες ακρότητες. Όμως, ο Ντουσίνμπερε διηγείται κυρίως την «ύπουλη χειραγώγηση» που επιχείρησαν ο δήμος και η ηλεκτρική εταιρεία, καθώς ανησύχησαν από τις αποτυχίες τους. Αν και καταρτίζανε από κοινού το σχέδιο, άφησαν να περάσουν αρκετοί μήνες προτού ενημερώσουν σχετικά τον πληθυσμό, έτσι ώστε να έχουν εντωμεταξύ διεξαχθεί οι δημοτικές εκλογές του 1982 και να έχει εξασφαλίσει η δημοτική αρχή μια επιπλέον θητεία. Η παραπληροφόρηση έφτασε σε τέτοιο βαθμό που, αν και το 1985 η Energia είχε ήδη ανοίξει γραφεία στο Καμινοσέκι με τριάντα οκτώ υπαλλήλους, το φιλοπυρηνικό λόμπι εξακο-
λουθούσε να υποστηρίζει ότι ο δήμος δεν είχε λάβει ακόμα οριστική απόφαση για το ζήτημα! Πολλοί λαμβάνουν προσκλήσεις για «νεμαβάσι», μυστικά οργανωμένες βραδιές στις οποίες το ζήτημα της πυρηνικής ενέργειας συζητάται συνοδεία άφθονου σούσι και μπύρας. Οργανώνονται επίσης και πολυτελή ταξίδια, κατά τη διάρκεια των οποίων ρέει άφθονο το οινόπνευμα, για να διαπιστώσουν οι κάτοικοι της περιοχής το πόσο ασφαλείς είναι οι πυρηνικές εγκαταστάσεις. Όπως περιγράφει ο Ντουσίνμπερε, «το φθινόπωρο του 1982, περίπου χίλιοι κάτοικοι είχαν ήδη συμμετάσχει σε αυτές τις ‘τάξεις ηλεκτρισμού’, όπως τις αποκαλούσαν «. Για να δελεάσουν τον πληθυσμό, τόσο η Energia όσο και το ιαπωνικό κράτος κατέβαλαν τεράστια ποσά στον δήμο του Καμινοσέκι: 12 δισεκατομμύρια γιεν, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την ανακαίνιση των δημόσιων υποδομών, την ανέγερση σχολείου και την κατασκευή πολυτελών σπα. Υπόσχονται δε ότι, όταν αποπερατωθεί το έργο, θα καταβάλουν άλλα τόσα χρήματα. Όσο για την Ιβαϊσίμα, δεν δέχθηκε ούτε ένα γιεν, προτιμώντας να προωθήσει την αυτάρκεια. Ο 69χρονος Ουζιμότο Σοΐτσι είναι υπερήφανος για τα 25 γουρούνια του, τα οποία λαμβάνουν «πολυτελή» διατροφή σε σχέση με εκείνα των βιομηχανικών εκτροφείων: μονάχα φλούδια από λαχανικά. Όσο για την 38χρονη Τακάκο Γιοσικάγια, μαγειρεύει μονάχα ντόπια λαχανικά στο μικρό εστιατόριο που διατηρεί. Στο χωριό υπάρχουν κάμποσα μπακάλικα, ένα ταχυδρομείο με δύο γκισέ κι ένα φαρμακείο το οποίο πουλάει επίσης... τσιγάρα και σακέ (το εθνικό οινοπνευματώδες ποτό). Στο ψηλότερο μέρος του χωριού βρίσκεται ένα μεγάλο και όμορφο σχο-
Πριν από τη σχάση των πυρηνικών υλικών -πριν καν κατασκευαστούνοι αντιδραστήρες έχουν προκαλέσει τη σχάση μιας κοινότητας. Κανένα από τα δύο στρατόπεδα δεν έχει αποφύγει τις ακρότητες
λείο που φιλοξενεί μόνον έναν δάσκαλο και τρεις μαθητές. Στον δεύτερο όροφο του κτηρίου, οι άδειες πλέον τάξεις με το άψογα γυαλισμένο πάτωμα, προσφέρουν στον επισκέπτη εκπληκτική θέα στον πανέμορφο κόλπο της Τανούρα, ο οποίος δεν έχει υποστεί σχεδόν καμία υποβάθμιση από τις αλλαγές του σύγχρονου τρόπου ζωής. Οι οπαδοί της ανέγερσης των αντιδραστήρων δεν κουράζονται να επαναλαμβάνουν ότι «οι κάτοικοι της Ιβαϊσίμα είναι αντίθετοι με το έργο, επειδή ο πυρηνικός σταθμός θα βρίσκεται ακριβώς μπροστά στα μάτια τους». Ωστόσο, ο Γιαμάτο έχει ελάχιστο χρόνο για να θαυμάσει το θέαμα που του προσφέρει ο ορίζοντας. Μόλις βράδιασε, άρχισε να βράζει την τελευταία παρτίδα των χιζίκι. Όπως εξηγεί στις ακτιβίστριες που συνεχίζουν να τον ακολουθούν σε κάθε του βήμα, «δεν πρέπει να χάσουν τα φύκια τη φρεσκάδα τους». Καταπιάνεται με τη δουλειά του, ενώ ταυτόχρονα απαντάει υπομονετικά στις ερωτήσεις, χωρίς να αφήσει να διαφανεί η κούρασή του, ακόμα κι όταν ο λόγος του αφήνει να διαφανεί μια κάποια απογοήτευση. «Πόσοι από αυτούς τους ανθρώπους που ήρθαν σήμερα με το καράβι να μας δουν θα ξανάρθουν σε πέντε ή δέκα χρόνια;», μονολογεί. Χάρη στα μέσα ενημέρωσης, πολύς κόσμος γνωρίζει σήμερα την κατάσταση στο νησί. Όμως, αυτό δεν έχει νόημα, εάν το εκλογικό σώμα δεν συνειδητοποιήσει τους κινδύνους που εγκυμονεί το πυρηνικό εγχείρημα. Το ατύχημα του Τσέρνομπιλ δεν οδήγησε στο κλείσιμο των πυρηνικών αντιδραστήρων του ιαπωνικού αρχιπελάγους. Τι θα συμβεί άραγε μετά το ατύχημα της Φουκουσίμα; Έχουν ήδη περάσει δύο χρόνια από εκείνη την ημέρα... 1 Η ιαπωνική Ρυθμιστική Αρχή του Πυρηνικού Τομέα (Nuclear Regulation Authority, NRA) έχει ενισχύσει τους κανόνες ασφαλείας. Οι πενήντα πυρηνικοί αντιδραστήρες που είναι εγκατεστημένοι στο ιαπωνικό αρχιπέλαγος και αυτή τη στιγμή έχει διακοπεί η λειτουργία τους θα ξανατεθούν σε λειτουργία μονάχα όταν, αφενός, θα έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες ανακαίνισής τους έτσι ώστε να συμμορφώνονται με τις νέες προδιαγραφές ασφαλείας και, αφετέρου, λάβουν την άδεια της NRA, αλλά και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 2 1.000 γιεν = περίπου 7 ευρώ. 3 (ΣτΜ): Σε αντίθεση με το φυσικό αέριο, το αέριο αυτό είναι εξαιρετικά εκρηκτικό και η εκμετάλλευσή του παρουσιάζει κινδύνους. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, μετά από σημαντικές κινητοποιήσεις των κατοίκων, ματαιώθηκε πριν από λίγα χρόνια παρόμοιο σχέδιο στον Αστακό της Αιτωλοακαρνανίας. 4 Martin Dusinberre, «Hardtimes in the Hometown», University of Hawaii Press, Χονολουλού, 2012.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΚΡΙΒΟΠΟΥΛΟΣ
LE
MONDE
4/34
Η ΑΥΓΗ
diplomatique
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 1
επιστολή στον πρόεδρο, ζητώντας του «να βάλει τέλος στις εγκληματικές δραστηριότητες της ουκρανικής εβραϊκής διασποράς». Στις βουλευτικές εκλογές του 2012, το Σβόμποντα κάνει την έκπληξη συγκεντρώνοντας περίπου το 10,5% των ψήφων και στέλνοντας 37 βουλευτές στη Ράντα (το Κοινοβούλιο). Έτσι, με περισσότερους από δύο εκατομμύρια ψηφοφόρους, γίνεται κόμμα εθνικής εμβέλειας, πετυχαίνοντας αξιοσημείωτα αποτελέσματα και εκτός των δυτικών επαρχιών, που ήταν παραδοσιακά περισσότερο δεκτικές στον εθνικισμό. O αντισυστημικός λόγος του Σβόμποντα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εκλογική του επιτυχία. Όπως υπονοεί ο Ιβάν Στόικο, βουλευτής του κόμματος της (πρώην) αντιπολίτευσης Batkivshina2 και «διοικητής» του Οίκου της Ουκρανίας, ενός από τα κτήρια του Μαϊντάν που τελούσαν υπό κατάληψη, «το εκλογικό σώμα, απογοητευμένο από την παραδοσιακή πολιτική τάξη, γοητεύθηκε από τη ρητορική του Σβόμποντα, από το πόσο κοντά στεκόταν στον λαό, καθώς κι από την ακτιβιστική του δράση». Ο Γιούρι Γιακιμένκο, από την πλευρά του, υποδιευθυντής του think tank «Razumkov Centre», εκτιμά ότι από το 10% των ψήφων που κέρδισε το Σβόμποντα, «μόνο το 5% αντιπροσωπεύει τον σκληρό πυρήνα. Το υπόλοιπο 5% ψήφισε κυρίως για να τονίσει την αντίθεσή του προς τις άλλες πολιτικές δυνάμεις». Eξάλλου, το Σβόμποντα, «προφανώς ακολουθώντας τις συμβουλές του Εθνικού Μετώπου», σύμφωνα με τον Ούμλαντ, ανέπτυξε ένα οικονομικό πρόγραμμα με κοινωνική διάσταση. Αυτό προβλέπει κατά κύριο λόγο την επανεθνικοποίηση ορισμένων επιχειρήσεων, την εισαγωγή προοδευτικής φορολόγησης επί των κερδών ή ακόμα και τον αγώνα κατά της οικειοποίησης του πολιτικού και οικονομικού συστήματος από τους ολιγάρχες. Τα μέτρα αυτά, σε συνδυασμό με την υπόσχεση για σκληρό πόλεμο κατά της διαφθοράς, άσκησαν έντονη γοητεία σε ορισμένες κατηγορίες ψηφοφόρων, μικροεργοδότες και μέλη της μεσαίας τάξης, οι οποίες πλήττονται έντονα τόσο από την κρίση όσο και από τον νεποτισμό, φαινόμενο που εντάθηκε μετά την εκλογή του Γιανουκόβιτς. Έτσι, το Σβόμποντα συνέλεξε τους καρπούς των εθνικιστικών του θέσεων, οι οποίες, αν και ηπιότερες, εξακολουθούν να κατέχουν κεντρική θέση στην ταυτότητα του κόμματος. Κατάφερε επίσης να αποσπάσει ένα τμήμα του εκλογικού σώματος που στο παρελθόν είχε ψηφίσει τον Βίκτορ Γιούσενκο, πρόεδρο από το 2005 ώς το 2010. «Η περίοδος Γιούσενκο υπήρξε η πλέον γόνιμη σε ό,τι αφορά την άνθηση του εθνικισμού», σημειώνει η Σοφί Λαμπροσινί, Γαλλίδα αναλύτρια εγκατεστημένη στο Κίεβο. «Απελευθέρωσε τον λόγο στη δημόσια και πολιτική σφαίρα. Τώρα πια, όμως, αυτό που αποκομίζει τα κέρδη είναι το Σβόμποντα, καθώς το εθνικιστικό εκλογικό σώμα απογοητεύτηκε οικτρά από τον Γιούσενκο». Πολλές κινήσεις, εξάλλου, της προεδρίας Γιανουκόβιτς συνέβαλαν στην πόλωση ενός μέρους του εκλογικού σώματος, το οποίο υποστηρίζει σθεναρά την προστασία της ουκρανικής γλώσσας και ταυτότητας. Τέτοιος ήταν ο νόμος για τις τοπικές γλώσσες, ο οποίος ψηφίστηκε το καλοκαίρι του 2012 και είχε
ως κύριο στόχο να κάνει τη ρωσική δεύτερη επίσημη γλώσσα στις επαρχίες που το επιθυμούν ή ακόμα και να μειώσει τις ώρες διδασκαλίας της ουκρανικής στην εκπαίδευση, από τη στιγμή που η διάδοσή της ήταν «άχρηστη», σύμφωνα με τον υπουργό Παιδείας, Ντμίτρο Ταμπάσνικ. Παρά τη στροφή του, το Σβόμποντα παραμένει προσκολλημένο στην Άκρα Δεξιά. Βασικός άξονάς του εξακολουθεί να είναι η ενίσχυση της εθνικής ταυτότητας, με κατάληξη τον τερματισμό της ρωσικής επιρροής στη χώρα. Σε ό,τι αφορά στην εξωτερική πολιτική, ο αγώνας αυτός μεταφράζεται κυρίως στην επιθυμία του Κιέβου να ενταχθεί στη Συνθήκη Βορειοατλαντικής Συμμαχίας (ΝΑΤΟ), στον πυρηνικό επανεξοπλισμό ή ακόμα και στην έξοδο όλων των δομών συνεργασίας της μετασοβιετικής εποχής. Στο εσωτερικό μέτωπο, το Σβόμποντα συμπεριλαμβάνει στις προτεραιότητές του την «αποσοβιετοποίηση» της χώρας: κάθαρση ή απομάκρυνση των πρώην στελεχών του ΚΚΣΕ και των πρακτόρων της KGB, αλλαγή ονομάτων σε δρόμους και πλατείες, απόσυρση των αγαλμάτων που δοξάζουν τους σοβιετικούς ήρωες. Προτείνει επίσης την κατάργηση του αυτόνομου καθεστώτος της Κριμαίας και, κυρίως, την πρόωθηση της ουκρανικής ταυτότητας μέσα από μια σειρά μέτρων, τα οποία ξεκινούν από τον συστηματικό και αδιάκοπο εγκωμιασμό του εθνικιστικού κινήματος και καταλήγουν στην επαναφορά της αναγραφής της εθνικής προέλευσης ή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες. Το Σβόμποντα, οπαδός μιας Ευρώπης των Εθνών, τάσσεται πλέον υπέρ της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πραγματιστική αυτή στροφή πηγάζει κυρίως από μια συγκεκριμένη θέση για σύναψη «ιερής συμμαχίας» με τις άλλες δυνάμεις της αντιπολίτευσης και από εκλογικές βλέψεις, παρά από μια ειλικρινή μεταστροφή, όσο και αν η Ε.Ε. αντιμετωπίζεται και αυτή ως ένα μέσο απομάκρυνσης από τη Ρωσία. Παρ’ όλο που η μετανάστευση είναι σήμερα δευτερεύουσας σημασίας, το Σβόμποντα είναι το μοναδικό κόμμα που την καταγγέλλει και προτείνει μέτρα για τον περιορισμό της, όπως η δυσκολότερη πρόσβαση στα πανεπιστήμια για τους ξένους φοιτητές ή η παροχή της υπηκοότητας μόνο στα άτομα που έχουν γεννηθεί στην Ουκρανία ή είναι «ουκρανικής εθνικής καταγωγής». Το κόμμα δεν παραδέχεται ότι είναι ξενοφοβικό, αλλά την ίδια στιγμή απορρίπτει την όποια ιδέα πολυπολιτισμικότητας. «Υπερασπιζόμαστε τις αξίες της οικογένειας, της Ευρώπης των εθνών, ενάντια στην πολυπολιτισμικότητα, την οποία βλέπω ως μια πολιτική που σκοπεύει να αναμείξει διαφορετικές μεταξύ τους κουλτούρες, πράγμα αδύνατον», μας λέει ο Γιούρι Λεφτσένκο, ηγετικό στέλεχος του Σβόμποντα. «Κοιτάξτε τι γίνεται στην πατρίδα σας: αντί για μια νέα κουλτούρα η οποία να έχει προκύψει από τη μετανάστευση, έχετε μόνο γκέτο. Δεν έχει λογική να βάζεις διαφορετικές κουλτούρες να συγκατοικήσουν στην ίδια πόλη. Δεν μπορεί να λειτουργήσει αυτό». Το κόμμα, εξάλλου, φρόντισε να απαλλαγεί από τα αντισημιτικά του απομεινάρια σε τέτοιο βαθμό, ώστε ο Γιόζεφ Ζίσελς, πρόεδρος της Ένωσης Εβραϊκών Κοινοτήτων της Ουκρανίας, να δηλώνει με βεβαιότητα ότι «το Σβόμποντα δεν αποτελεί επ’ ουδενί απειλή για τους Εβραίους. Οι πραγματικοί εχθροί
ΚΥΡΙΑΚΗ 23 ΜΑΡΤΙΟΥ 2014
Το Σβόμποντα παραμένει προσκολλημένο στην Άκρα Δεξιά. Βασικός άξονάς του εξακολουθεί να είναι η ενίσχυση της εθνικής ταυτότητας, με κατάληξη τον τερματισμό της ρωσικής επιρροής στη χώρα
τους είναι οι Ρώσοι. Αν και είναι αλήθεια ότι το Σβόμποντα είναι το μοναδικό μεγάλο κόμμα με αναφορές στον Μπαντέρα και τον Σούκιεβιτς,3 κάτι ενοχλητικό, το παραδέχομαι, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και αντισημιτικό». Αυτό πάντως δεν εμποδίζει ορισμένα ολισθήματα, όπως, για παράδειγμα, τον Νοέμβριο του 2012, όταν ο βουλευτής Ιγκόρ Μιροσνιτσνένκο αρνιόταν την ουκρανική καταγωγή της Αμερικανίδας ηθοποιού Μίλα Κούνις, δηλώνοντας ότι στην πραγματικότητα ήταν «ζιντόφκα», διφορούμενος όρος της ουκρανικής αργκό που χαρακτηρίζει άτομο εβραϊκής πίστης ή προέλευσης. Παρ’ όλο που το Σβόμποντα έλαμψε στο Μαϊντάν -είχε υπό τον έλεγχό του το επιβλητικό δημαρχείο του Κιέβου, το οποίο τελούσε υπό κατάληψη έως τις 16 Φεβρουαρίου- είχε επί της ουσίας ελάχιστη επιρροή στο πεδίο της μάχης, όπως άλλωστε και τα άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης. Αυτό το πολιτικό κενό, σε συνδυασμό με τη βίαιη καταστολή που εξαπέλυσε η πρώην κυβέρνηση, αποτέλεσε πρόσφορο έδαφος για την ανάδυση νέων σχηματισμών, οι οποίοι με το ύφος τους και τον ιδεολογικό τους προσανατολισμό εγείρουν πολλά ερωτηματικά. Ο πιο σημαντικός ανάμεσά τους, ο Praviy Sektor (Δεξιός Τομέας), συσπειρώνει ήδη μερικές χιλιάδες άτομα σε ολόκληρη τη χώρα και απολαμβάνει, προς το παρόν τουλάχιστον, πραγματική συμπάθεια μεταξύ του πληθυσμού. Στους κόλπους του συναντά κανείς μέλη ακραίων εθνικιστικών οργανώσεων, χούλιγκανς, παραστρατημένους, απογοητευμένους από το Σβόμποντα. O Δεξιός Τομέας προσελκύει μια αρκετά ευρεία γκάμα ατόμων, με κοινό παρονομαστή πάνω από όλα την επιθυμία για ακραία δράση, κατόπιν την κλίση για μια ιδεολογία την οποία ο Αντρέι Ταρασένκο, ηγετική μορφή του κινήματος,
μας ξεδιπλώνει από το άκρως φρουρούμενο στρατηγείο του στον πέμπτο όροφο του Οίκου των Συνδικάτων:4 «Ούτε ξενοφοβικός, ούτε αντισημιτικός, όπως διατείνεται η προπαγάνδα του Κρεμλίνου», ο Δεξιός Τομέας χαρακτηρίζεται, σύμφωνα με αυτόν, κατά κύριο λόγο ως «εθνικιστικός και υπερασπιστής των αξιών της λευκής και χριστιανικής Ευρώπης απέναντι στην απώλεια του έθνους και την ‘αθρησκεία’». O Δεξιός Τομέας, ο οποίος απορρίπτει και αυτός την πολυπολιτισμικότητα, «υπεύθυνη για την εξαφάνιση του Εσταυρωμένου και την εμφάνιση κοριτσιών με μπούρκα στα σχολεία μας», δεν κηρύττει την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, «αυτό τον φιλελεύθερο ολοκληρωτισμό όπου ο Θεός έχει χαθεί και οι αξίες έχουν αντιστραφεί». Χωρίς να υποστηρίζει κανένα από τα κόμματα της αντιπολίτευσης και κυρίως το Σβόμποντα, το οποίο απογοήτευσε «με τις εκκλήσεις του για ηρεμία και με τις διαπραγματεύσεις του με την κυβέρνηση», ο Δεξιός Τομέας θα μπορούσε να σκεφτεί τη μεταμόρφωσή του σε κόμμα.5 Μια τέτοια προοπτική θα ενοχλούσε τον Τιαχνίμποκ. Eκτός του ότι η αντισυστημική του εικόνα δέχτηκε σοβαρό πλήγμα από τις εκκλήσεις του για μετριοπάθεια κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, ίσως χρειαστεί πια να συμμαχήσει με ένα κόμμα που τοποθετείται στα δεξιά του, αποδεδειγμένα ετοιμοπόλεμο όσο και αποφασισμένο. Η επιτυχία που σημείωσε το Σβόμποντα τα τελευταία χρόνια και η θέση που κατέλαβαν στο Μαϊντάν νεοναζιστικές ομάδες όπως ο Δεξιός Τομέας, μαρτυρούν τη βαθιά κοινωνική κρίση. Κρίση ταυτότητας κυρίως, σε μια χώρα η οποία, 22 χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίησή της, δεν έχει καταφέρει να γράψει μια αντικειμενική ιστορία που να περικλείει θετικά το σύνολο των περιφερειών και των πολιτών της: ακόμα και σήμερα, τους Ουκρανούς τους οποίους αντιμετωπίζουν ως απελευθερωτές στη Γαλικία,6 στο Ντόνμπας7 τους βλέπουν ως φασίστες και αντίστροφα. Κατόπιν, κρίση πολιτική. Οι Ουκρανοί, απογοητευμένοι από την «πορτοκαλί επανάσταση»8 και απηυδησμένοι, στράφηκαν εν μέρει προς μια ακραία ψήφο περισσότερο από αντίδραση παρά από ιδεολογική πεποίθηση. Ακόμα κι αν το Μαϊντάν μείνει, πιθανόν, στην ιστορία ως ένα θαυμάσιο κίνημα συλλογικής και πολιτικής δράσης, δεν έχει προσφέρει μέχρι στιγμής καμία εποικοδομητική πολιτική προοπτική. 1 Βλ. Sebastien Gobert, «L’ Ukraine se derobe a l’ orbite europeenne», Le Monde Diplomatique, Δεκέμβριος 2013. 2 (ΣτΜ): Κεντροδεξιό κόμμα που συμμετέχει στη μεταβατική κυβέρνηση. 3 Ρομάν Σούκιεβιτς (1907-1950), άλλη μια φιγούρα του ουκρανικού εθνικισμού, αρχηγός ουκρανικής μεραρχίας της Βέρμαχτ με την ονομασία Nachtigall. 4 Το μεγαλύτερο κτήριο του Μαϊντάν, το οποίο εκκενώθηκε κατόπιν πυρκαγιάς. 5 (ΣτM): Ο επικεφαλής του, Ντμίτρο Γιάρος, ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του στις προεδρικές εκλογές, τον Μάιο. 6 (ΣτΜ): Γεωγραφική περιοχή της κεντρικής/ανατολικής Ευρώπης, στα σύνορα Πολωνίας - Ουκρανίας. 7 (ΣτΜ): Βιομηχανική περιοχή της Ανατολικής Ουκρανίας με πρωτεύουσα το Ντόνετσκ. 8 Βλ. Vicken Cheterian, «Revolutions trompe - l’ oeil à l ‘Est», Le Monde Diplomatique, Οκτώβριος 2005.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: KOΡΙΝΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ