LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
ΚΑΝΑΔΑΣ «Idle no more!» («Τέλος στην αδράνεια!»): από τον Δεκέμβριο του 2012, το σύνθημα συσπειρώνει τις κοινότητες αυτοχθόνων του Καναδά που, από τη Βρετανική Κολομβία έως το Μπρούνσγουικ, απαιτούν κοινωνική δικαιοσύνη, ισότητα των φύλων και σεβασμό στα εδαφικά δικαιώματά τους, σε ένα κίνημα που μπορεί να συνενώσει ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις -και εκτός Καναδά.
Οι αυτόχθονες βάζουν τέλος στην αδράνεια
Τ
«
* Ο Philippe Pataud Célérier είναι δημοσιογράφος (www.philippepataudcélérier.com)
ΚΥΡΙΑΚΗ 22 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 TEYXOΣ 75
diplomatique
Του Philippe Pataud Célérier* αΐστε εκείνους που πεινούν! Φάτε τους πλούσιους!» Με αφίσες στα χέρια, καμιά δεκαπενταριά άτομα διαδηλώνουν μπροστά από την είσοδο του Πίτζιν, ενός ολοκαίνουργιου εστιατορίου στο Νταουντάουν Ιστ Σάιντ, «τον πιο φτωχό ταχυδρομικό κώδικα1 του Καναδά», όπως λένε εδώ. H παλιά κεντρική συνοικία του Βανκούβερ διασχίζεται από δύο μεγάλες αρτηρίες, τις λεωφόρους Μέιν και Χάστινγκς: «Pain and Wastings» («Πόνος και Ερήμωση»), όπως τις αποκαλούν ειρωνικά οι κάτοικοί της, πολλοί από τους οποίους είναι αυτόχθονες. Κατά κανόνα, κάπου χίλιοι άστεγοι, σπρώχνοντας με θολό βλέμμα και μηχανικά βήματα το καροτσάκι τους, περιφέρονται σε αυτά τα οικοδομικά τετράγωνα που είναι σφηνωμένα ανάμεσα στις τουριστικές συνοικίες της Γκαστάουν και της Τσαϊνατάουν. Τοξικομανείς, αλκοολικοί, έμποροι ναρκωτικών, πόρνες: η κοινωνική εξαθλίωση των Αμερικανών Ινδιάνων επιδεικνύεται στο κέντρο των περισσότερων μεγάλων πόλεων της δέκατης πλουσιότερης χώρας στον κόσμο. «Idle no more!» («Τέλος στην αδράνεια!»), φωνάζουν ρυθμικά οι διαδηλωτές. Από τον έναν ωκεανό ώς τον άλλο, το σύνθημα αυτό γίνεται το εγερτήριο κάλεσμα στον αγώνα εναντίον της κυβέρνησης του συντηρητικού πρωθυπουργού Στίβεν Χάρπερ και της παραβίασης των προγονικών συμφωνιών. «Χθες μας έπαιρναν τη γη μας. Σήμερα απαλλοτριώνουν τις ιδιοκτησίες μας. Και αύριο;», αναρωτιέται η
Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Κάρεν, κάτοικος της περιοχής με καταγωγή Σαλίς, δηλαδή απόγονος ενός από τα «Πρώτα Έθνη» που κατοικούσαν στη Βρετανική Κολομβία πριν από την άφιξη των Ευρωπαίων. Ο Συνταγματικός Νόμος του 1982 αναγνωρίζει τρεις μεγάλες ομάδες αυτοχθόνων: τα «Πρώτα Έθνη», ή Ινδιάνους της Βόρειας Αμερικής, τους μιγάδες και τους Ινουίτ.2 Το 2011 αποτελούσαν αντίστοιχα το 61%, το 32% και το 4% -στα ποσοστά αυτά θα πρέπει να προσθέσουμε και ένα 3% «διάφορων»- του ενός εκατομμυρίου τετρακοσίων χιλιάδων ιθαγενών κατοίκων, που αποτελούν το 4,3% του συνολικού πληθυσμού του Καναδά.3 Το κίνημα Idle No More ξεκίνησε στα τέλη του 2012 από τέσσερις γυναίκες του Σασκάτσουαν, μιας επαρχίας στις Μεγάλες Πεδιάδες (στα κεντροδυτικά της χώρας). Οι Σύλβια ΜακΆνταμ, Τζέσικα Γκόρντον, Νίνα Ουίλσον και Σίλα ΜακΛιν κατήγγειλαν την υιοθέτηση των νόμων C-45 και C-38 από το καναδικό Κοινοβούλιο. Ψηφισμένα με τη διαδικασία του επείγοντος, χωρίς να δοθεί η δυνατότητα συζήτησης, τα δύο αυτά κείμενα, τετρακοσίων σελίδων το καθένα, έχουν σημαντικότατες επιπτώσεις. Το πρώτο τροποποιεί τον νόμο για τους Ινδιάνους, που χρονολογείται από το 1876: το
Το κίνημα Idle No More ξεκίνησε στα τέλη του 2012 από τέσσερις γυναίκες του Σασκάτσουαν, μιας επαρχίας στα κεντροδυτικά της χώρας
κράτος μπορεί πλέον να ενοικιάζει ή να αγοράζει τη γη μιας ινδιάνικης περιοχής χωρίς να έχει εξασφαλίσει τη σύμφωνη γνώμη της πλειοψηφίας των εκλεκτόρων του συμβουλίου της φυλής -του οργάνου λήψης αποφάσεων των ινδιάνικων περιοχών- παρά μόνο της πλειοψηφίας των παρόντων. Το δεύτερο κείμενο περιορίζει το πεδίο εφαρμογής του νόμου για την προστασία των πλωτών υδάτων, σε ενενήντα επτά λίμνες και εξήντα δύο ποταμούς, ήτοι σε λιγότερο από το 1% του γλυκού νερού της χώρας. Τα μέτρα αυτά σκοπό έχουν να εξασφαλίσουν σε ξένους επενδυτές την πρόσβαση σε γη και σε βεβαιωμένα σημαντικά αποθέματα
πετρελαίου (τα τρίτα σε μέγεθος στον κόσμο), που προέρχονται από πετρελαιοφόρο άμμο.4 Η ιστορική ειρωνεία είναι ότι αυτά βρίσκονται στον Μέσο και τον Άπω Βορρά του Καναδά, εκεί όπου κατέφυγε η πλειοψηφία των αυτοχθόνων μετά την εκδίωξή τους από τον Νότο από τους Ευρωπαίους αποίκους. Το ζήτημα των εδαφικών δικαιωμάτων τίθεται με ακόμη μεγαλύτερη οξύτητα σήμερα, καθώς τα οικονομικά διακυβεύματα είναι κολοσσιαίου μεγέθους. Μέχρι τη δεκαετία του 1920, η αντιμετώπιση του ζητήματος μπορούσε να αποφευχθεί: «Οι συνθήκες αποσκοπούσαν κυρίως να εξασφαλίσουν ότι τα αυτόχθονα έθνη θα εγκατέλειπαν τα εδαφικά δικαιώματά τους. Σε αντάλλαγμα, το κράτος παραχωρούσε στις ινδιάνικες κοινότητες μικροσκοπικές περιοχές, των οποίων η λειτουργία οριζόταν στενά από το πλαίσιο του νόμου για τους Ινδιάνους», υπενθυμίζει ο Ζαν Λεκλέρ, καθηγητής Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ.5 Σταδιακά, η νομολογία και στη συνέχεια ο συνταγματικός νόμος του 1982 εγγυήθηκαν στους αυτόχθονες «προγονικά δικαιώματα» - έννοια τόσο ασαφής, ώστε σε κάθε εδαφική διένεξη τα δικαστήρια έπρεπε να την προσδιορίζουν από την αρχή. Ήδη από το 1990, η κρίση της Όκα κατέδειξε τα όρια αυτών των νομικών εγγυήσεων. Επί εβδομήντα οκτώ ημέρες, οι αστυνομικοί της Ασφάλειας του Κεμπέκ, και στη συνέχεια ο καναδικός στρατός, βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις κοινότητες των Μοχόκ που κατοικούν σε αυτόν τον γειτονικό στο Μόντρεαλ δήμο. Χωρίς καν να διαβουλευθεί μαζί τους, ο δήμαρχος της Όκα είχε αποφασίσει να επεκτείνει ένα γήπεδο του γκολφ σε εκτάσεις διεκδικούμενες από τους Μοχόκ -σε αυτές βρισκόταν και ένα προγονικό κοιμητήριο- πυροδοτώντας μια εξέγερση που κατεστάλη με τη δύναμη των όπλων. Η ίδια αίσθηση αδικίας δίνει σήμερα την ώθηση στο κίνημα Idle No More, οι απαιτήσεις του οποίου ξεπερνούν κατά πολύ τα εδαφικά ζητήματα. Αρχηγός του καταυλισμού των Κρι στο Αταβαπισκάτ (βρίσκεται στα βόρεια του Οντάριο), η Τερέζα Σπενς, που έχει καταστεί μία από τις εμβληματικές φιγούρες του κινήματος, ξεκίνησε απεργία πείνας στις 11 Δεκεμβρίου του 2012. Πρόθεσή της ήταν με αυΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔA 4
LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
diplomatique
Οι αυτονομιστές του Κεμπέ
Έχοντας επανέλθει στην εξουσία το 2012, το Κόμμα του Κεμπέκ, υπέρ της αυτονομίας των γαλλόφωνων περιοχών του Καναδά, δεν άργησε να απογοητεύσει τους ψηφοφόρους του. Καθώς τάσσεται, όπως και οι υπερασπιστές της καναδικής ομοσπονδίας αντίπαλοί του, υπέρ του ελεύθερου εμπορίου, της δημοσιονομικής αυστηρότητας και της, με κάθε μέθοδο, εκμετάλλευσης του πετρελαίου, προσπάθησε να διαφοροποιηθεί μέσω ενός επιθετικού πολιτισμικού εθνικισμού, επικεντρωμένου στην υπεράσπιση των «αξιών του Κεμπέκ». Η ήττα του στις εκλογές της 7ης Απριλίου σημαίνει, άραγε, και το τέλος της ιδέας περί εθνικής ανεξαρτησίας του Κεμπέκ; Του Jean-François Nadeau*
A
ποδυναμωμένο από μια φοιτητική απεργία διαρκείας, μπλεγμένο σε υποθέσεις διαφθοράς, φθαρμένο μετά από δέκα χρόνια εξουσίας, το Φιλελεύθερο Κόμμα του Κεμπέκ (Parti Libéral du Québec, PLQ) κατέγραψε, τον Σεπτέμβριο του 2012, μία από τις πιο επώδυνες ήττες στην ιστορία του. Λίγοι σχολιαστές φαντάζονταν τότε ότι, δεκαοκτώ μήνες αργότερα, ο σχηματισμός των υπέρμαχων της καναδικής ομοσπονδίας θα προκαλούσε, με τη σειρά του, στο Κόμμα του Κεμπέκ (Parti Québécois, PQ), τον υπέρ τής ανεξαρτησίας αντίπαλό του, την πιο πικρή πανωλεθρία του.
* Ο Jean-François Nadeau είναι δημοσιογράφος και ιστορικός
LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
diplomatique
Κι ωστόσο, αυτό ήταν που συνέβη στις 7 του περασμένου Απριλίου. Έναν μήνα νωρίτερα, η Πολίν Μαρουά, η πρωθυπουργός στην κυβέρνηση του PQ, αποφάσιζε να προκηρύξει εκλογές. Βέβαιη για τη νίκη της, ήλπιζε να εξασφαλίσει τις λίγες έδρες που της έλειπαν, προκειμένου να σχηματίσει κυβέρνηση πλειοψηφίας. Όμως, αντίθετα με όλες τις προσδοκίες, το PLQ, με επικεφαλής τον γιατρό Φιλίπ Κουγιάρ, επικράτησε στις περισσότερες εκλογικές περιφέρειες -στις εβδομήντα από τις εκατόν είκοσι πέντε- χωρίς να κερδίσει την πλειοψηφία (41,5% των ψήφων), εξαιτίας του εκλογικού συστήματος (μονοεδρικές περιφέρειες σε έναν γύρο). Το PQ αποκόμισε μόλις το 25% των ψήφων και τριάντα έδρες. Ποτέ πριν κυβέρνηση δεν είχε κρατήσει για τόσο μικρό χρονικό διάστημα στο Κεμπέκ. Προκειμένου να υπολογίσουμε την έκταση της απογοήτευσης που προκάλεσε το PQ, θα πρέπει να επιστρέψουμε στην άνοιξη του 2012. Μετά την εξαγγελία του φιλελεύθερου πρωθυπουργού Ζαν Σαρέστ για αύξηση των πανεπιστημιακών διδάκτρων, οι φοιτητές κατεβαίνουν στον δρόμο και ξεκινούν τη μεγαλύτερη απεργία που έζησε ποτέ η τριτοβάθμια καναδική εκπαίδευση. Η υιοθέτηση ενός ειδικού νόμου, ο οποίος απαγορεύει τις συγκεντρώσεις και δικαιολογεί έναν αριθμό συλλήψεων, οδηγεί ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού να ταχθεί στο πλευρό των φοιτητών.1 Η ίδια η Μαρουά φοράει τότε το κόκκινο τετράγωνο που έγινε το έμβλημα της απεργίας και επιχειρεί να παρουσιάσει το PQ ως τον φυσικό πολιτικό εκφραστή τού κινήματος. Εύλογα, οι εκλογείς που την έφεραν στην εξουσία τον Σεπτέμβριο του 2012 ήλπιζαν πως θα ερχόταν σε ρήξη με την πολιτική τού προκατόχου της. Τον Φεβρουάριο του 2013, μετά τη διάσκεψη κορυφής για την ανώτατη εκπαίδευση, το PQ όντως ανακοινώνει την κατάργηση της αύξησης κατά 75% των διδάκτρων (μέσα σε πέντε χρόνια), μειώνοντας όμως παράλληλα τις φορολογικές ελαφρύνσεις γι’ αυτές τις δαπάνες: το δικαίωμα έκπτωσης από 20% κατεβαίνει στο 8%. Η αύξηση των βοηθημάτων προς τους οικονομικά ασθενέστερους φοιτητές δεν προσφέρει τίποτε: προερχόμενη από ένα κόμμα που παρουσιάζεται ως ο εκφραστής της»άνοιξης του σφενταμιού»,2 η πολιτική αυτή απογοητεύει. «Η κοινωνική δικαιοσύνη, το περιβάλλον και ο πολιτισμός βρίσκονταν στην καρδιά του κινήματος του 2012, θέλησαν όμως να κλείσουν τη συζήτηση μέσα από το εκλογικό παιχνίδι», παρατηρεί ο Γκαμπριέλ Ναντό-Ντιμπουά, ένας από τους ηγέτες της φοιτητικής κινητοποίησης. Καθώς πραγματικά δεν συνέφερε κανένα από τα μεγάλα κόμματα να επιμείνει στο ζήτημα, πολύ λίγος λόγος έγινε περί παιδείας -το
δεύτερο μεγαλύτερο κονδύλι στον προϋπολογισμό του Κεμπέκ μετά την υγεία- κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου του 2014. Στο τηλεοπτικό ντιμπέιτ μεταξύ αρχηγών κομμάτων, ο Κουγιάρ αρκέστηκε να ανακοινώσει την πρόθεσή του να αποκαταστήσει τη διδασκαλία των αγγλικών στο δημοτικό σχολείο, κάτι στο οποίο η Μαρουά απάντησε υπενθυμίζοντας το πρόβλημα της μούχλας στα ετοιμόρροπα σχολεία. Ούτε μία λέξη για την πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση, η οποία απειλείται όλο και πιο πολύ στο Κεμπέκ. Ένα σημάδι της ρήξης μεταξύ του PQ και της «άνοιξης του σφενταμιού»: ο Λεό Μπιρό-Μπλουέν, συνδικαλιστής φοιτητής που προσχώρησε στο αυτονομιστικό κόμμα και θριάμβευσε στις προηγούμενες εκλογές, και η Μαρτίν Ντεζαρντέν, μία ακόμη μορφή τού κινήματος του 2012, ηττήθηκαν στις εκλογές της 7ης Απριλίου. Ανίκανο να εκφράσει σε μονιμότερη βάση τη φοιτητική δυσαρέσκεια, το PQ δεν μπόρεσε ούτε και να επωφεληθεί από τις υποθέσεις διαφθοράς που άγγιζαν τον αντίπαλό του. Μετά τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής, τον Οκτώβριο του 2011, μακρά σειρά επιχειρηματιών από τον χώρο των κατασκευών παρουσιάστηκε ενώπιον της δικαστού Φρανς Σαρμπονό. Μίζες για την ανάληψη συμβάσεων με το Δημόσιο, εξαγορασμένοι δημόσιοι υπάλληλοι, ευνοιοκρατία στην αξιολόγηση των προσφορών: επί τρία χρόνια, διεξάγονταν έρευνες στα τοπικά παραρτήματα του PLQ. Ο δήμαρχος του Λαβάλ, δεύτερης σε μέγεθος πόλης του Κεμπέκ, συνελήφθη. Φιλελεύθεροι βουλευτές αναγκάστηκαν να παραιτηθούν. Πρώην υπουργός, η Ναταλί Νορμαντό, κατηγορήθηκε ότι επιδότησε με 11 εκατομμύρια δολάρια τεχνική εταιρεία, με αντάλλαγμα την οικονομική υποστήριξη του PLQ κ.ο.κ. Πώς, όμως, να επωφεληθεί το PQ από αυτές τις αισχρότητες, όταν πρόσφατες αποκαλύψεις έχουν εμπλέξει την ίδια την κυβέρνησή του;3 Ωστόσο, το βασικό σημείο όπου το κόμμα που ίδρυσε ο Ρενέ Λεβέσκ εμφανίστηκε εντυπωσιακά σιωπηλό, αν όχι φοβισμένο, κατά τη διάρκεια της σύντομης διακυβέρνησής του, ήταν στο ζήτημα της εθνικής ανεξαρτησίας, κάποτε στην καρδιά του προγράμματός του. Στις δύο προηγούμενες περιόδους που βρέθηκε στην εξουσία, είχε διοργανώσει δημοψήφισμα σχετικά με την εθνική κυριαρχία (το 1980 και το 1995). Η Μαρουά, όμως, ποτέ δεν επικαλέστηκε ανάλογη ιδέα, παρά μόνο για να την απορρίψει. Αντί να μιλήσει για εθνική κυριαρχία, για υπεράσπιση της γαλλικής γλώσσας ή για επέκταση των προνομίων των καναδικών επαρχιών, το PQ εξέφρασε τον εθνικισμό του μέσω ενός «καταστατικού χάρτη αξιών», που ονομάστηκε επίσης «καταστατικός χάρτης του κοσμικού χαρακτήρα του
Από το 1995, και ενώ το ζήτημα δεν βρέθηκε ποτέ στο επίκεντρο των συζητήσεων, το ποσοστό των υπέρμαχων της ανεξαρτησίας τού Κεμπέκ παραμένει σταθερό: γύρω στο 40%
κράτους». Παρουσιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 2013 και δίχασε τον πληθυσμό. Βρίσκεται στον αντίποδα της έκθεσης της συμβουλευτικής επιτροπής για τις πρακτικές συμβιβασμού, όσον αφορά τις πολιτισμικές διαφορές,4 η οποία, μετά από μήνες εργασιών, τον Μάιο του 2008 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εύλογοι συμβιβασμοί -δηλαδή οι παραχωρήσεις που γίνονται στη βάση πολιτισμικών ή θρησκευτικών διαφορών- δεν προκαλούν πραγματικό πρόβλημα στο Κεμπέκ, με τις αμφιλεγόμενες περιπτώσεις να παραμένουν ελάχιστες. Η έκθεση πρότεινε τον περιορισμό τής απαγόρευσης της επίδειξης θρησκευτικών συμβόλων αποκλειστικά στους εκπροσώπους της εξουσίας του κράτους (δικαστές, αστυνομικούς). Αντιθέτως, βασισμένος σε ασαφείς έννοιες όπως η «κοινή κληρονομιά» και οι «αξίες» της κοινωνίας του Κεμπέκ, ο καταστατικός χάρτης του PQ υποστήριζε την απαγόρευση των θρησκευτικών συμβόλων για το σύνολο των απασχολούμενων στον δημόσιο τομέα. Σύμφωνα με τους υπερασπιστές του σχεδίου, ιδίως τον υπουργό Δημοκρατικών Θεσμών, Μπερνάρ Ντρενβίλ, οι όλο και περισσότερες απαιτήσεις μεταναστών σχετικά με θρησκευ-
Υπεύθυνη έκδοσης: Βάλια Καϊμάκη Συντακτική ομάδα: Κορίνα Βασιλοπούλου, Θανάσης Κούτσης, Χάρης Λογοθέτης, Βασίλης Παπακριβόπουλος Επικοινωνία: info@monde-diplomatique.gr Αρχείο κειμένων: www.monde-diplomatique.gr Facebook: www.facebook.com/monde.diplomatique.gr
3/33
Η ΑΥΓΗ
ΚΥΡΙΑΚΗ 22 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014
έκ τιμωρούνται για τα σφάλματά τους Η διολίσθηση του πολιτικού εθνικισμού των ιδρυτών του PQ προς έναν αμυντικό πολιτισμικό εθνικισμό δίχασε το κίνημα της ανεξαρτητοποίησης
τικές παραχωρήσεις έθιγαν τις αξίες τού Κεμπέκ, ιδίως την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Μολονότι καμία μελέτη ή έκθεση δεν υποδεικνύει τέτοια εξέλιξη, ήταν καιρός, σύμφωνα με τον Ντρενβίλ, η κυβέρνηση να «σηκώσει τα μανίκια» και να δράσει εναντίον του θρησκευτικού φανατισμού. Η διολίσθηση του πολιτικού εθνικισμού των ιδρυτών του PQ προς έναν αμυντικό πολιτισμικό εθνικισμό δίχασε το κίνημα της ανεξαρτητοποίησης, προκαλώντας μια ιδιαίτερα επιζήμια, για τον κυβερνητικό σχηματισμό τής Μαρουά, διασπορά στις φωνές υπέρ τής εθνικής κυριαρχίας. Σε ένα άρθρο του, δημοσιευμένο στη Journal de Montréal (3 Οκτωβρίου 2013), ο πρώην πρωθυπουργός του PQ, Ζακ Παριζό -βρισκόταν στην εξουσία την περίοδο του δημοψηφίσματος του 1995εκτιμούσε ότι ο καταστατικός χάρτης μπορεί να απομάκρυνε από την ιδέα της εθνικής κυριαρχίας τους πολίτες που μετανάστευσαν πρόσφατα στο Κεμπέκ. Επιπλέον, τον θεωρούσε αντίθετο με την παράδοση του Κεμπέκ όσον αφορά το κοσμικό κράτος: «Έως σήμερα, το ζήτημα της ένδυσης με θρησκευτικό χαρακτήρα δεν είχε ποτέ δώσει αφορμή για κανονιστικές ρυθμίσεις. Τα ράσα και οι σκούφιες των θρησκευόμενων εξαφανίστηκαν, ενώ τα ακολούθησε το κολάρο των ιερωμένων, χωρίς να αισθανθούμε την ανάγκη να φτιάξουμε νόμους και κανονισμούς». Στον καταστατικό χάρτη της κυβέρνησης Μαρουά, ο κοσμικός χαρακτήρας του κράτους δεν προστατευόταν καθαυτός, αλλά χρησιμοποιούνταν για εκλογικούς στόχους. Για τον Ζεράρ Μπουσάρ, τον έναν από τους δύο συντάκτες της έκθεσης του 2008 για τους εύλογους συμβιβασμούς, το κείμενο αυτό ενέχει τον κίνδυνο «να προκαλέσει σε μια μερίδα τού πληθυσμού πρωτογενή αισθήματα ξενοφοβίας και παράλογους φόβους (η μεγάλη ισλαμική συνωμοσία που εξυφαίνεται μυστικά στο Κεμπέκ, η ανάληψη του ελέγχου της κοινωνίας μας από τους μουσουλμάνους: ‘Αρνούνται να ενσωματωθούν’, ‘μας επιβάλλουν τις αξίες τους’».5 Επιπλέον, το PQ υποστηρίζει μια α λα καρτ αντίληψη του κοσμικού κράτους. Τη στιγμή
που ετοιμαζόταν να απαγορεύσει τα θρησκευτικά διακριτικά σημεία στο σύνολο του δημόσιου τομέα -οι υπάλληλοι που θα αρνούνταν να αφαιρέσουν το τουρμπάνι, τη μαντίλα ή το σκουφάκι τους, πολύ απλά θα απολύονταν- επέτρεπε στους αιρετούς, εν ονόματι της «κοινοβουλευτικής ασυλίας», να συνεχίσουν να φέρουν τα δικά τους. Όσο για την Εθνοσυνέλευση, «εν ονόματι της Ιστορίας» έλαβε την άδεια να διατηρήσει τον Εσταυρωμένο που είχε τοποθετηθεί το 1936 από την κυβέρνηση του Μορίς Ντιπλεσίς, έμβλημα της συναρμογής της πολιτικής εξουσίας με την Καθολική Εκκλησία. Τα σύμβολα που προέρχονται από τη βρετανική μοναρχία, πυλώνα της Αγγλικανικής Εκκλησίας, πανταχού παρόντα στην πολιτική ζωή του Κεμπέκ, απαλλάσσονται και αυτά. Στην πραγματικότητα, η αντιπαράθεση γύρω από τον καταστατικό χάρτη επικεντρώθηκε στην ισλαμική μαντίλα. Παρ’ όλο που τίποτε δεν υποδηλώνει πως απειλείται ο κοσμικός χαρακτήρας τού κράτους του Κεμπέκ, ο δημόσιος λόγος που δείχνει με το δάχτυλο τους μουσουλμάνους, και γενικότερα τους μετανάστες, έγινε κοινός τόπος τους τελευταίους μήνες. Μερικές ημέρες πριν από τις εκλογές, η Μαρουά, αγωνιώντας για την αναζωογόνηση της προεκλογικής εκστρατείας της -οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι η πλειοψηφία των κατοίκων του Κεμπέκ υποστήριζε τον καταστατικό χάρτη των αξιών, ιδίως εκτός Μόντρεαλεμφανίστηκε μαζί με τη Ζανέτ Μπερτράν, δημοφιλή συγγραφέα, τηλεοπτική φεμινίστρια και συνυπογράφουσα έναν «καταστατικό χάρτη των γυναικών», ο οποίος, με το πρόσχημα της ισότητας των φύλων, υποστηρίζει τον καταστατικό χάρτη των αξιών. «Στο κτήριο όπου κατοικώ υπάρχει μια πισίνα», διηγούνταν η Μπερτράν κατά τη διάρκεια «γεύματος
για το κοσμικό κράτος» που διοργάνωσε το PQ στις 30 Μαρτίου 2014. «Πηγαίνω εκεί μία φορά την εβδομάδα για να κάνω αεροβική γυμναστική στο νερό. Και κάποια στιγμή έρχονται δύο άντρες, που απογοητεύονται επειδή δύο γυναίκες βρίσκονται στην πισίνα (...). Ας φανταστούμε ότι φεύγουν και πηγαίνουν να βρουν τον ιδιοκτήτη (...) και απαιτούν: ωραία, θέλουμε και εμείς μία ημέρα δική μας. Κι ύστερα, μέσα σε μερικούς μήνες, αυτοί θα έχουν την πισίνα όλη την ώρα. Αυτό ακριβώς είναι που φοβόμαστε, τη σταδιακή διείσδυση και διάβρωση, και αυτό θα συμβεί αν δεν έχουμε καταστατικό χάρτη». Αποκαλύφθηκε ότι αυτή η ιστορία ήταν ολοκληρωτικά επινοημένη -το παραδέχθηκε στο τέλος και η ίδια η Μπερτράν- τα μέσα ενημέρωσης όμως είχαν ήδη αναμεταδώσει τη φήμη... Ο πολλαπλασιασμός των δηλώσεων τέτοιου τύπου είχε ως αποτέλεσμα την όξυνση των εντάσεων και μια ισχυρή κινητοποίηση εναντίον του PQ σε ορισμένες πολυεθνικές συνοικίες του Κεμπέκ. Στα βόρεια του Μόντρεαλ, λόγου χάρη, στην εκλογική περιφέρεια Μπουρασά-Σοβέ, όπου βρίσκεται μια σημαντική βορειοαφρικανική κοινότητα, σχεδόν το 60,5% των ψήφων πήγε στον εκπρόσωπο του Φιλελεύθερου Κόμματος, έναντι του 42,3%, το 2012. Και, παρά τις ακροβασίες του PQ προκειμένου να αποφύγει να προσεγγίσει μετωπικά το ζήτημα της εθνικής κυριαρχίας, το θέμα έκανε αναπάντεχα την εμφάνισή του στην προεκλογική καμπάνια, από τον Πιερ Καρλ Πελαντό. Μεγιστάνας των μέσων ενημέρωσης (κληρονόμος της αυτοκρατορίας Quebecor, η οποία συμπεριλαμβάνει σαράντα τρεις ημερήσιες εφημερίδες, τηλεοπτικά κανάλια, τηλεφωνικές υπηρεσίες... ), με τη δέκατη έκτη μεγαλύτερη περιουσία στην επαρχία του Κεμπέκ, ο επιχειρηματίας ανακοίνωσε, στις 9 Μαρτίου 2014, πως θα έβαζε υποψηφιότητα με τα χρώματα του PQ στην εκλογική περιφέρεια του Σεν-Ζερόμ. Στη συνέχεια, κραδαίνοντας τη γροθιά του, εκδήλωσε την επιθυμία του «να κάνει χώρα το Κεμπέκ». Αυτή η φαινομενικά κοινότοπη διατύπωση -αναγράφεται ξεκάθαρα στον ιστοχώρο του PQ- αποσταθεροποίησε βαθύτατα την προεκλογική καμπάνια τής απερχόμενης κυβέρνησης. Η Μαρουά με αυτό τον τρόπο αναγκάστηκε να μιλήσει για ανεξαρτησία και δημοψήφισμα: με τον Πελαντό στην κυβέρνηση, δεν θα έπρεπε να ξαναζωντανέψει από τις στάχτες
του το ιδρυτικό πρόταγμα του κόμματός της; Θα το έκανε σύμφωνα με τις νεοφιλελεύθερες απόψεις του Πελαντό, πρώην στρατευμένου μαοϊστή που αναδείχτηκε σε σύμβολο του αντισυνδικαλιστικού αγώνα, ιδίως στη Journal de Montréal, και του οποίου η αδιαλλαξία οδήγησε σε εργοδοτική ανταπεργία με διάρκεια-ρεκόρ, 764 ημερών; Ερωτηθείσα από τους δημοσιογράφους, η Μαρουά αναγκάστηκε να αυτοσχεδιάσει μερικές απαντήσεις σχετικά με τη συνέχιση της χρήσης του καναδικού δολαρίου, υπενθυμίζοντας, παρεμπιπτόντως, ότι η εκδοχή της ανεξαρτησίας που ευαγγελίζεται το PQ δεν θα επέφερε κανενός τύπου οικονομική ρήξη... Η πρωθυπουργός, παρ’ όλο που επανέλαβε πολλές φορές, τις ημέρες που ακολούθησαν, πως κανένα δημοψήφισμα δεν προβλεπόταν, δεν κατάφερε τίποτε: οι άνθρωποι του PQ έδιναν την εντύπωση πως απέφευγαν τον θεμελιώδη στόχο τους, τη στιγμή που οι αντίπαλοί τους δεν έπαυαν να τους τον υπενθυμίζουν. Σε τέτοιον βαθμό και τόσο καλά, ώστε τον άφησαν να γίνει καρικατούρα και να μεταβληθεί σε φόβητρο. Μέσα σε τρεις ημέρες, μια προεκλογική εκστρατεία που δεν πήγαινε πουθενά πήρε χαρακτήρα δημοψηφίσματος. Την επομένη της ψηφοφορίας, οι εφημερίδες της Power Corporation of Canada (La Presse, Le Soleil, Le Nouvelliste, La Tribune, Le Quotidien... ιδιοκτησία της οικογένειας του εκλιπόντος δισεκατομμυριούχου Πολ Ντεμαρέ) θριαμβολογούν: οι κάτοικοι του Κεμπέκ είχαν οριστικά απορρίψει την επιλογή της αυτονομίας. Μια βιαστική εκτίμηση, καθώς, αν κοιτάξουμε από πιο κοντά το αποτέλεσμα, οι σχετικοί δείκτες πολύ λίγο μεταβάλλονται. Από το 1995, και ενώ το ζήτημα δεν βρέθηκε ποτέ στο επίκεντρο των συζητήσεων, το ποσοστό των υπέρμαχων της ανεξαρτησίας τού Κεμπέκ παραμένει σταθερό: γύρω στο 40% στις δημοσκοπήσεις. Όμως, το συγκεκριμένο εκλογικό σώμα διασπείρεται σε διάφορους κομματικούς σχηματισμούς. Αθροίζοντας τα ποσοστά τους, το PQ, το Québec Solidaire («Αλληλέγγυο Κεμπέκ», υπέρ της εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης και της ανεξαρτησίας) και το Coalition Avenir Québec («Συμμαχία για το Μέλλον του Κεμπέκ») συγκέντρωσαν το 56% των ψήφων. Είναι, λοιπόν, κυρίως το PQ που διαλύθηκε στις εκλογές της 7ης Απριλίου. Βλ. Pascale Dufour, «Ténacité des étudiants québécois», Le Monde Diplomatique, Ιούνιος 2012. 1
2 Σ.τ.Ε.: Το εθνικό σύμβολο του Καναδά, καθώς το φύλλο του απεικονίζεται στη σημαία της χώρας. 3 Βλ. Robert Dutrisac, «Commission Charbonneau. Le PQ sur la défensive», Le Devoir, Μόντρεαλ, 23 Ιανουαρίου 2014. 4 Γνωστή επίσης και ως επιτροπή Μπουσάρ - Τέιλορ ή ως επιτροπή εύλογων συμβιβασμών. 5 Gérard Bouchard, «La démagogie au pouvoir», La Presse, Μόντρεαλ, 10 Ιανουαρίου 2014.
Δεινή εκλογική ήττα υπέστη η Pauline Marois του κόμματος αυτονομιστών του Καναδά
Ο νικητής των εκλογών Philippe Couillard
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΟΥΤΣΗΣ
LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
4/34
Η ΑΥΓΗ
diplomatique
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 1
τό τον τρόπο να καταγγείλει την κοινωνική καταστροφή που απειλεί τα χίλια επτακόσια μέλη της κοινότητάς της. Ανθυγιεινά καταλύματα, ανεργία, ερειπωμένες σχολικές τάξεις, περιορισμένες παροχές ύδρευσης: όλα αυτά σε απόσταση μικρότερη των επτά χιλιομέτρων από το ορυχείο Βίκτορ, που βρίσκεται σε περιοχή των Κρι. Με υψηλότατη περιεκτικότητα σε πολύτιμους λίθους, το ορυχείο αυτό εκμεταλλεύεται από το 2008 η εταιρεία De Beers, οι μεγαλύτεροι έμποροι διαμαντιών στον κόσμο. Από τα 6,7 δισεκατομμύρια προβλεπόμενων εσόδων, η κοινότητα δεν έχει εισπράξει μέχρι στιγμής παρά μόνο 90 εκατομμύρια. Συμβολική και πολύ προβεβλημένη από τα μέσα ενημέρωσης, η απεργία πείνας της Σπενς πρόσφερε πανεθνική έκταση σε αυτό το κίνημα, που έκτοτε δεν σταματά να επεκτείνεται, οργανώνοντας μπλόκα και διαδηλώσεις και προκαλώντας ευρύ κύμα συνειδητοποίησης. Οι αυτόχθονες έχουν διπλάσια ποσοστά ανεργίας από τον εθνικό μέσο όρο (15%) και σαφώς κατώτερο προσδόκιμο επιβίωσης από την υπόλοιπη χώρα: μικρότερο κατά εννέα χρόνια για τους άνδρες και πέντε για τις γυναίκες (68,9 και 76,6 έτη αντίστοιχα).6 Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το κίνημα ξεκίνησε, κυοφορήθηκε και υποστηρίχθηκε από γυναίκες και όχι από τους αρχηγούς που συμμετέχουν στη Συνέλευση των Πρώτων Εθνών, που εκπροσωπεί τα εξακόσια δεκαεπτά ινδιάνικα έθνη του Καναδά. «Κάτι τέτοιο δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη», σχολιάζει η Βιβιάν Μισέλ, με καταγωγή Ινού και πρόεδρος των Αυτοχθόνων Γυναικών του Κεμπέκ (Femmes Autochtones du Québec, FAQ). «Οι γυναίκες έχουν βιώσει τόσες αδικίες, ώστε να θέλουν να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Είναι ιδιαίτερα ενεργοί και μαχητικές, καθώς βρίσκονται εκτός των διπλωματικών οδών που περιορίζουν το περιθώριο ελιγμών των παραδοσιακών αρχηγών. Όταν είσαι γυναίκα και αυτόχθων, σημαίνει ότι ζεις μια διπλή διάκριση σε βάρος σου». «Έχουμε σταθερή υπερεκπροσώπηση στις αρνητικές στατιστικές», υπερθεματίζει η Κάρεν. «Κι ωστόσο, ο Θεός ξέρει αν έχουν προσπαθήσει να μας εξοντώσουν! Σας λέει τίποτε το όνομα Ρόμπερτ Πίκτον;». Αυτός ο κατά συρροή δολοφόνος, που συνελήφθη το 2002, έχει καταστεί το σύμβολο της βίας που χτυπά τις αυτόχθονες γυναίκες. Καταδικασμένος το 2007 για έξι ανθρωποκτονίες χωρίς προμελέτη, είχε ομολογήσει σαράντα εννέα φόνους πριν ανακαλέσει. Τα θύματά του, συχνά πόρνες, ήταν οι πιο ευάλωτοι κάτοικοι του κέντρου του Βανκούβερ, «εγκαταλειφθείσες δύο φορές, μία από την κοινωνία και μία από την αστυνομία», σύμφωνα με τον πρώην γενικό εισαγγελέα Γουόλι Όπαλ. Επιφορτισμένη να ρίξει φως σε αυτή την υπόθεση, η ανακριτική επιτροπή για τις εξαφανισμένες γυναίκες, της οποίας ο Όπαλ ήταν επικεφαλής μεταξύ του 2010 και του 2013, κατηγορεί την αστυνομία πως είχε επιδείξει «γενικευμένες αρνητικές προκαταλήψεις».7 Αν και ιδιαίτερη, αυτή η υπόθεση δεν είναι η μοναδική. Δεκάδες αυτόχθονες γυναίκες έχουν δολοφονηθεί στη Βρετανική Κολομβία, κατά μήκος της εθνικής οδού 16, που πήρε το προσωνύμιο «η εθνική οδός των δακρύων».8 Η Μάριαν Πιρς, ερευνήτρια σε θέματα δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα, κατέγραψε οκτακόσιες είκοσι τέσσερις εξαφανίσεις γυ-
ναικών κατά τη διάρκεια των σαράντα τελευταίων ετών.9 Μέτρηση που υποτιμά τον πραγματικό αριθμό, σύμφωνα με ορισμένους, παρ’ όλα αυτά όμως ιλιγγιώδης: «Αν οι γυναίκες στον γενικό πληθυσμό εξαφανίζονταν ή δολοφονούνταν με τους ίδιους ρυθμούς, η χώρα θα είχε απολέσει δεκαοκτώ χιλιάδες γυναίκες από το τέλος της δεκαετίας του 1970!», εξανίσταται η Μισέλ Οντέτ, πρόεδρος του Συνδέσμου Αυτοχθόνων Γυναικών του Καναδά. Το καθεστώς κατωτερότητας των αυτοχθόνων γυναικών έχει ισχυρές ιστορικές ρίζες. Επί δεκαετίες, ο νόμος περί Ινδιάνων στερούσε από εκείνες που παντρεύονταν μη Ινδιάνο το νομικό καθεστώς του αυτόχθονα. Κυνηγημένες από τις κοινότητές τους, εξέπιπταν των προγονικών δικαιωμάτων τους, όπως εκείνα που προβλέπονταν από τις συνθήκες. Ούτε εκείνες ούτε τα παιδιά τους μπορούσαν πλέον να κληρονομήσουν οικογενειακή περιουσία. Η διάκριση αυτή, υπαγορευμένη από το πατριαρχικό σύστημα των αποικιοκρατικών κοινωνιών, αποτέλεσε ισχυρό παράγοντα βίαιης αφομοίωσης, αφού οι κοινωνίες των αυτοχθόνων ήταν τότε μητριαρχικές και μητρογραμμικές.10 «Ας μην ξεχνάμε ότι, πριν από την άφιξη των Ευρωπαίων, οι γυναίκες είχαν αυθεντικό λόγο και συμμετείχαν ενεργά στη λήψη αποφάσεων», υπογραμμίζει η Καρόλ Λεβέσκ, ανθρωπολόγος στο Εθνικό Ινστιτούτο Επιστημονικής Έρευνας (INRS) του Μόντρεαλ. Αρκετές από τις γυναίκες που έπεσαν θύματα αυτής της αδικίας, εγκαταλειμμένες, απομονωμένες, μεταναστεύουν στις πόλεις κατά τη δεκαετία του 1970. «Πολλές βρήκαν τότε καταφύγιο στα κέντρα φιλίας αυτοχθόνων που πρωτοεμφανίστηκαν κατά τη δεκαετία του 1950», συνεχίζει η κ. Λεβέσκ. «Εκκολαπτήρια προγραμμάτων και υπηρεσιών προορισμένων να προσφέρουν βοήθεια σε πολλαπλά πεδία (υγεία, εκπαίδευση, απασχόληση κ.λπ.), τους επέτρεπαν να αλληλοϋποστηρίζονται, να χρησιμοποιούν τους δημόσιους χώρους και, για τις πιο μαχητικές, να ακονίζουν τα όπλα που θα χρησιμοποιούσαν προκειμένου να παλέψουν εναντίον των συστηματικών διακρίσεων». Το 1985, ο νόμος C-31 επέστρεψε τα δικαιώματα σε αυτές τις γυναίκες. Καθώς είχε αναδρομική ισχύ, τους επέτρεψε μάλιστα να ανακτήσουν το νομικό καθεστώς τους ως Ινδιάνες. Ωστόσο, η κατάσταση δεν βελτιώθηκε καθόλου στους καταυλισμούς. «Εδαφική στενότητα, υπερπληθυσμός, ανεργία, απουσία κεφαλαίων, αλκοολισμός, αυτοκτονίες : οι συνθήκες ζωής είναι δύσκολες για τις γυναίκες. Όσες μπορούν, αναζητούν όλο και περισσότερο ένα μέλλον έξω από τον καταυλισμό τους», καταθέτει τη μαρτυρία της η Αλάνις Ομπομσάμβιν, μέλος του έθνους των Αμπενάκι, μία από τις πιο διακεκριμένες δημιουργούς ντοκιμαντέρ στον Καναδά, η οποία αυτό τον καιρό γυρίζει μια ταινία για το κίνημα Idle No More.11 «Το μεγάλο στοίχημα του κινήματος είναι η ευαισθητοποίηση των μη αυτοχθόνων σε σχέση με αυτό που ζούμε», δηλώνει η Μισέλ. Κι αυτό, διότι πολλοί Καναδοί συνεχίζουν να αντιλαμβάνονται το νομικό καθεστώς των αυτοχθόνων ως ένα σύστημα φορολογικών προνομίων και υπέρογκων κοινωνικών βοηθημάτων. Λίγη σημασία έχει ότι στην πραγματικότητα μόνο τα «Πρώτα Έθνη» που ζουν σε καταυλισμό απαλλάσσονται από δασμούς και φόρους: οι προκαταλήψεις είναι βαθιά ριζωμένες. Στις 18 του περασμένου Οκτωβρίου, για παράδειγμα, στη Huffington Post, ο δοκιμιογράφος Φραν-
ΚΥΡΙΑΚΗ 22 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014
«Το μεγάλο στοίχημα του κινήματος είναι η ευαισθητοποίηση των μη αυτοχθόνων»
κοολισμού και τοξικομανίας, τα οποία επηρεάζουν πιο έντονα τους αυτόχθονες. Αυτά τα βαριά ψυχικά τραύματα ίσως επίσης να εξηγούν και τα πενταπλάσια του μέσου όρου ποσοστά αυτοκτονίας, τα οποία γίνονται ενδεκαπλάσια αν υπολογίσουμε μόνο τους νεαρούς Ινουίτ.12 «Ξαναδίνουμε στους αυτόχθονες την περηφάνια για αυτό που είναι, για τον τόπο απ’ όπου κατάγονται. Είναι μία από τις μεγάλες αρετές του κινήματος», εκτιμά η σκηνοθέτιδα Ομπομσάμβιν. Θα έχει, όμως, διάρκεια αυτή η εξέγερση; Θα μπορέσει να επιβιώσει κατά τις ομοσπονδιακές εκλογές του 2015 και να προχωρήσει πέρα από την απλή αντιπολίτευση στην κυβέρνηση Χάρπερ, εφόσον η πολιτική γραμμή του κινήματος αποτελεί το σημείο σύγκλισης και συνοχής πολλαπλών διεκδικήσεων; Πολλοί αμφιβάλλουν. Υπογραμμίζουν την πολυπλοκότητα της πραγματικότητας των αυτοχθόνων: εξακόσιες δέκα επτά φυλές με αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα και διαφορετικά νομικά κεκτημένα. «Αυτό το κίνημα διαμαρτυρίας πρέπει τώρα να οδηγήσει σε ένα ευρύτερο κίνημα κοινωνικού μετασχηματισμού», προσθέτει η Λεβέσκ. «Προς το παρόν, ακουγόμαστε -και πολύ πέρα από τον Καναδά», απαντά η Μισέλ. «Εξάλλου, αν δεχόμαστε τόση υποστήριξη, δεν είναι άραγε σημάδι ότι κυοφορείται μια αλλαγή στην κοινωνία;». 1 Στις καναδικές πόλεις, κάθε συνοικία έχει τον δικό της ταχυδρομικό κώδικα.
σουά Λ. Παραντί κατηγορούσε τους αυτόχθονες πως θέλουν «να χρηματοδοτούν την οκνηρία τους εισπράττοντας δελεαστικότατα ενοίκια για τους φυσικούς πόρους που βρίσκονται στα εδάφη τους». Και συνέχιζε διαβεβαιώνοντας ότι ο ενδημικός αλκοολισμός δεν είχε κοινωνικά αίτια. Κάποιοι ελπίζουν πως η επονομαζόμενη υπόθεση των «ινδιάνικων οικοτροφείων» θα οδηγήσει στην αλλαγή των αντιλήψεων. «Ανασηκώνοντας το πέπλο που καλύπτει ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια στην ιστορία της χώρας», εξηγεί η Μισέλ, «η Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης για τα ινδιάνικα οικοτροφεία θα επιτρέψει να κατανοηθούν καλύτερα οι δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίσαμε». Από τη δεκαετία του 1880 έως το 1996, εκατόν πενήντα χιλιάδες παιδιά, ηλικίας 6 έως 16 ετών, αποσπάστηκαν από τις οικογένειές τους και στάλθηκαν διά της βίας σε εκατόν τριάντα εννέα οικοτροφεία, που διοικούνταν από τις ενορίες και χρηματοδοτούνταν με ομοσπονδιακά κονδύλια. Δηλωμένος στόχος αυτών των ιδρυμάτων: «Να σκοτώσουν τον Ινδιάνο που είχε μέσα του το παιδί», σύμφωνα με την έκφραση που χρησιμοποίησε το 2008 ο Χάρπερ, όταν ζητούσε συγγνώμη εκ μέρους των Καναδών. Τουλάχιστον τέσσερις χιλιάδες διακόσια παιδιά πέθαναν από το κρύο, τις στερήσεις ή τις κακοποιήσεις: μερικά χρησίμευσαν ακόμη και ως πειραματόζωα σε επιστημονικά πειράματα. Σήμερα, πολλές γλώσσες λύνονται μεταξύ των εβδομήντα χιλιάδων οικοτρόφων που βρίσκονται ακόμη στη ζωή. Οι μαρτυρίες, που θα συλλέγονται έως τον Ιούνιο του 2015, είναι ήδη συντριπτικές. Μεγάλος αριθμός παιδιών -μερικές φορές και το 100% των μαθητών ενός οικοτροφείου- υπέστησαν σεξουαλική κακοποίηση ή βιασμό. Μακριά από τα φληναφήματα του Παραντί, έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ του εγκλεισμού σε οικοτροφείο -ιδίως όταν αυτός συνοδεύεται από σωματική και σεξουαλική βία- και των προβλημάτων αλ-
Σ.τ.Ε.: Οι αυτόχθονες κάτοικοι της Αλάσκας, της Γροιλανδίας και του Καναδά, που οι Ευρωπαίοι αποκαλούσαν Εσκιμώους. 2
3 «Les peuples autochtones au Canada: Premières Nations, Métis et Inuits. Enquête nationale auprès des ménages, 2011», Statistique Canada, Οττάβα, 8 Μαΐου2013.
Βλ. Emmanuel Raoul, «Sous les sables bitumineux de l’Alberta», Le Monde Diplomatique, Απρίλιος 2010. 4
5 Βλ. Irène Bellier (επιμ.), Peuples autochtones dans le monde. Les enjeux de la reconnaissance, L’Harmattan, συλλογή «Horizons autochtones», Παρίσι, 2013. 6 «Santé des premières nations au Canada», Πανεπιστήμιο της Οτάβα, 11 Σεπτεμβρίου 2013, http://www.med.uottawa.ca/sim/data/Aborigin al_f.htm 7
www.missingwomeninquiry.ca
Βλ. Emmanuelle Walter, Soeurs volées, Lux, Μόντρεαλ, υπό έκδοση τον Νοέμβριο του 2014. 8
9 Maryanne Pearce, «An awkward silence: Missing and murdered vulnerable women and the Canadian justice system», Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου της Οτάβα, 2013. 10 Σ.τ.Ε.: Όταν ένα σύστημα συγγένειας είναι μητρογραμμικό, η μεταβίβαση του επωνύμου, των περιουσιακών στοιχείων και της ένταξης σε ευρύτερη οικογενειακή/κοινωνική ομάδα γίνεται μέσω της γενεαλογικής γραμμής της μητέρας και όχι του πατέρα, όπως συμβαίνει στα σημερινά δυτικά συστήματα συγγένειας, τα οποία είναι πατρογραμμικά. 11 Παραγωγή του Εθνικού Συμβουλίου Κινηματογράφου (ONF). Τα ντοκιμαντέρ της είναι διαθέσιμα στο http://onf-nfb.gc.ca 12 «Santé des Premières Nations et des Inuits: prévention du suicide», Υπουργείο Υγείας του Καναδά, Οτάβα, 8 Νοεμβρίου 2013, http://www.hc-sc.gc.ca/fniahspnia/promotion/suicide/index-fra.php
EΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΟΥΤΣΗΣ