LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013 TEYXOΣ 8
diplomatique
Το δίδαγμα της Λευκωσίας Τα πάντα φάνταζαν αδύνατα. Η αύξηση των φόρων αποθάρρυνε τους «επιχειρηματίες». Η προστασία από τον εμπορικό ανταγωνισμό (dumping) χωρών με χαμηλούς μισθούς ερχόταν σε αντίθεση με τις συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών. Η επιβολή ενός (απειροελάχιστου) φόρου στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές χρειαζόταν τη σύμφωνη γνώμη των κρατών. Η μείωση του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) προϋπέθετε την έγκριση των Βρυξελλών... Του Serge Halimi*
Ώ
σπου, το Σάββατο, 16 Μαρτίου, όλα άλλαξαν. Κάποιοι οργανισμοί, γνωστοί για τον δογματισμό τους, όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το Eurogroup και η γερμανική κυβέρνηση της Άνγκελα Μέρκελ, έβαλαν το μαχαίρι στον λαιμό των κυπριακών αρχών προκειμένου να τις αναγκάσουν να εκτελέσουν ένα μέτρο το οποίο, αν το αποφάσιζε ο Ούγκο Τσάβες, θα τον αποκαλούσαν ανε-
ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ
Γαλλία: Οικολογικό κίνημα στους βάλτους Μια φορά κι έναν καιρό υπήρχαν το Γκρανσάμπ-ντε-Φοντέν, η Νοτρ-Νταμ-ντε-Λαντ, το Βινιέ-ντε-Μπρετάν (αμμώδεις θαμνότοποι γύρω από υγροτόπους, στους οποίους κυριαρχούν τα ρείκια, τα σκίνα και τα σπάρτα), το Ερί κι η Τρεγιέρ, ήσυχα χωριά στην περιοχή του Λίγηρα, σε απόσταση περίπου τριάντα χιλιομέτρων βόρεια της Νάντης. Ένα ωραίο πρωί του Μαΐου του 1970, όταν οι κάτοικοί τους αγόρασαν την εφημερίδα τους από το καφενείο-ψιλικατζίδικο του χωριού, ανακάλυψαν ένα άρθρο με πηχυαίους τίτλους που ανακοίνωνε ότι «το πολεοδομικό συγκρότημα Ναντ-Σαιν Ναζέρ θα μπορούσε να μετατραπεί σε αεροπορικό Ρότερνταμ της Ευρώπης, χάρη στη δημιουργία, βόρεια του Λίγηρα, ενός διεθνούς αεροδρομίου διακίνησης εμπορευμάτων». Της Agnès Sinaï*
Κ
αθώς περνούν τα χρόνια, ο σχεδιασμός του έργου αλλάζει. Στο εξής, δεν πρόκειται πλέον για αεροδρόμιο εμπορευματικών μεταφορών, αλλά για διεθνές αεροδρόμιο, το οποίο θα αντικαταστήσει εν μέρει το υπάρχον αεροδρόμιο Νάντη-Ατλαντικός. Προβλέπεται δε ότι στο μέλλον το σημερινό αεροδρόμιο θα εξαντλήσει τις δυνατότητες υπο* Η Agnès Sinaï είναι δημοσιογράφος, συνιδρύτρια του Institut Momentum sur l’anhropocène
δοχής αεροπλάνων, κι έτσι η περιφέρεια του Grand Ouest (Δυτική Γαλλία) και οι άρχοντες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ονειρεύονται ένα μεγάλο αεροδρόμιο το οποίο θα μπορεί να υποδέχεται ακόμα και τα μεγαλύτερα αεροπλάνα σε δύο καινούργιους διαδρόμους. Τελικά, τα σχέδια που παρουσιάζει η (γνωστή και από την παρουσία της στην Ελλάδα, γιγάντια κατασκευαστική εταιρεία) Vinci περιλαμβάνουν δύο διαδρόμους μήκους 2.700 και 2.900 μέτρων, οι οποίοι αποδεικνύονται υπερβολικά μικροί για τα σημερινά δεδομένα, καθώς σε αυτούς δεν μπορούν να προσγειωθούν τα πολύ μεγάλα αεροπλάνα, όπως το Airbus A380... Ο στόχος που προβάλλεται επίσημα είναι η αντιμετώπιση του μελλοντικού κορεσμού του υπάρχοντος αεροδρομίου: παρά το γε-
γονός ότι σήμερα η κίνηση του αεροδρομίου Ναντ-Ατλαντίκ ανέρχεται στα 3,2 εκατομμύρια επιβάτες τον χρόνο (μάλιστα, όταν το αεροδρόμιο τέθηκε σε λειτουργία, η αναμενόμενη κίνησή του είχε υπολογιστεί στα 4 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως), υποστηρίζεται ότι το 2065 η κίνηση θα φτάνει τα 9 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως, παρά την αναμενόμενη αύξηση της τιμής του πετρελαίου κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών, η οποία και θα αποτελέσει τροχοπέδη για την ανάπτυξη των αεροπορικών μεταφορών[1]. Πρόσφατα, για να αποστομωθούν οι σκεπτικιστές, επιστρατεύτηκε και ένα τελευταίο επιχείρημα: με την ανέγερση του νέου αεροδρομίου θα καταστεί εφικτή η απελευθέρωΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 4
λεύθερο, δικτατορικό, τυραννικό και εξαιτίας του θα γράφονταν σελίδες επί σελίδων αγανακτισμένα άρθρα: το αυτόματο κούρεμα των τραπεζικών καταθέσεων. Ο φόρος της κατάσχεσης, ο οποίος αρχικά είχε τοποθετηθεί μεταξύ 6,75% και 9,90%[1], ήταν περίπου χίλιες φορές πάνω από τον αντίστοιχο φόρο Τόμπιν, για τον οποίο τόσος λόγος γίνεται εδώ και δεκαπέντε χρόνια. Τι αποδεικνύεται, λοιπόν; Ότι στην Ευρώπη, όταν θέλουμε, μπορούμε. Αρκεί, βέβαια, να ξέρουμε να επιλέγουμε τους στόχους μας: όχι τους μετόχους, ούτε τους δανειστές των υπερχρεωμένων τραπεζών, αλλά τους καταθέτες τους. Είναι όντως πιο φιλελεύθερο να γδύνεις έναν Κύπριο συνταξιούχο με τη δικαιολογία ότι μέσω αυτού στοχεύεις τον Ρώσο μαφιόζο που ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 2
* Ο Serge Halimi είναι διευθυντής της Le Monde Diplomatique
LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
diplomatique
Το δίδαγμα της Λευκωσίας ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 1
έχει καταφύγει σε φορολογικό παράδεισο, παρά να ζητάς τον λογαριασμό από ένα Γερμανό τραπεζίτη, έναν Έλληνα εφοπλιστή και μια πολυεθνική εταιρεία που προστατεύει τα μερίσματά της στην Ιρλανδία, στην Ελβετία ή στο Λουξεμβούργο. Η κυρία Μέρκελ, το ΔΝΤ και η ΕΚΤ μάς σφυροκοπούσαν διαρκώς με το επιχείρημα ότι η επιτακτική ανάγκη για αποκατάσταση της «εμπιστοσύνης» των δανειστών απαγορεύει την αύξηση των δημοσίων δαπανών και ταυτόχρονα την επαναδιαπραγμάτευση του χρέους των κρατών. Οι αγορές μάς προειδοποιούσαν ότι θα επέβαλλαν κυρώσεις στην όποια σχετική παρέκκλιση. Αλλά, ποια «εμπιστοσύνη» να έχει πια κανείς στο ενιαίο νόμισμα και στην ιερή εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων, αν οποιοσδήποτε πελάτης ευρωπαϊκής τράπεζας μπορεί να ξυπνήσει ένα πρωί και να ανακαλύψει ότι του κούρεψαν τον λογαριασμό μέσα στη νύχτα; Τα 17 κράτη-μέλη του Eurogroup, λοιπόν, τόλμησαν κάτι πέρα από κάθε φαντασία. Και θα το ξανακάνουν. Κανένας πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν μπορεί στο εξής να αγνοεί ότι αποτελεί τον κατ’ εξοχήν στόχο μιας χρηματοπιστωτικής πολιτικής που είναι αποφασισμένη να του στερήσει τους καρπούς της δουλειάς του με το πρόσχημα του ισοσκελισμού των λογαριασμών. Στη Ρώμη, στην Αθήνα, ή τη Λευκωσία, κάποιες εγχώριες υποτακτικές μαριονέτες μοιάζουν κιόλας έτοιμες να ακολουθήσουν κατά γράμμα τα κελεύσματα των Βρυξελλών, της Φραγκφούρτης ή του Βερολίνου, παρά τον κίνδυνο να εισπράξουν, εν συνεχεία, την κατακραυγή των λαών τους[2]. Και οι λαοί πρέπει να αντλήσουν ένα επιπλέον δίδαγμα από το επεισόδιο με την Κύπρο, πέρα από μια ατέλειωτη πικρία: τη λυτρωτική γνώση ότι τα πάντα μπορούν να συμβούν και σε αυτούς. Την επομένη της προσπάθειας επίδειξης ισχύος, η αμηχανία ορισμένων Ευρωπαίων υπουργών μαρτυρούσε ίσως τον φόβο τους μήπως είχαν μόλις διαψεύσει τριάντα χρόνια φιλελεύθερης «παιδαγωγικής», τα οποία ανέδειξαν τη δημόσια απραξία σε κυβερνητική θεωρία. Με αυτόν τον τρόπο, νομιμοποιούν εκ των προτέρων και νέα, κάπως σκληρά μέτρα. Ίσως αυτά, μια μέρα, να προσβάλουν και τη Γερμανία. Και μάλιστα, να χτυπήσουν πιο εύπορους στόχους από τους μικροκαταθέτες της Λευκωσίας. [1] (ΣτΜ) Η τελική συμφωνία με την τρόικα προβλέπει κούρεμα έως και 32% στις καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ [2] Βλ. «Fate of Island depositors was sealed in Germany», Financial Times, Λονδίνο, 18-32013. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΟΡΙΝΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ
LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
diplomatique
ΙΝΔΙΑ
Ξεσηκωμός για τη βία απέναντι σ Απέναντι σε ένα τρομακτικό έγκλημα, μια ιδιαίτερη καταδίκη; Μολονότι οι διαδηλώσεις που ακολούθησαν τον βιασμό της φοιτήτριας στο Νέο Δελχί δημιουργούν την ελπίδα για αλλαγή νοοτροπίας, η αδυναμία διεξαγωγής δίκαιης δίκης των κατηγορούμενων δεν είναι καθόλου καλός οιωνός. Η εξουσία επιδιώκει επειγόντως να αντιμετωπίσει το θέμα απέναντι σε μια θεαματική κινητοποίηση, η οποία ξεδιπλώνει πρωτόγνωρα αιτήματα. Της Bénédicte Manier*
T
εράστιες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για έναν βιασμό. Πρωτοφανές για το Νέο Δελχί, όπου δεκάδες χιλιάδες γυναίκες και άνδρες συγκεντρώθηκαν επανειλημμένα προκειμένου να δηλώσουν την αγανάκτησή τους για τον μαρτυρικό θάνατο μιας νέας 23 χρόνων, η οποία, στις 28 Δεκεμβρίου 2012, υπέκυψε στα τραύματα που της είχαν προκαλέσει οι βιαστές της. Οι νέοι και οι νέες της μεσαίας τάξης της Ινδίας κατέβηκαν στον δρόμο πρώτα απ’ όλα γιατί το έγκλημα αφορούσε έναν δικό τους άνθρωπο: μια φοιτήτρια με ταπεινή αγροτική καταγωγή, η οποία είχε έρθει στην πρωτεύουσα για να σπουδάσει, ενσάρκωση της γενιάς που έχει επιβιβαστεί στο τρένο της κοινωνικής ανέλιξης. Μια γενιά που γεννήθηκε με την παγκοσμιοποίηση, που, σε κάποιες περιπτώσεις, σπούδασε στο εξωτερικό, που είναι οικονομικά ανεξάρτητη. Μια γενιά που άρχισε, επίσης, να πειραματίζεται με την ισότητα των φύλων, τόσο στο πανεπιστήμιο (όπου οι γυναίκες είναι ισάριθμες με τους άνδρες) όσο και στην εργασία. Οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης της προηγούμενης δεκαετίας πράγματι προσέφεραν στις γυναίκες δυνατότητες απασχόλησης. Εκτός από τον δημόσιο τομέα, ο οποίος απασχολούσε 2,9 εκατομμύρια γυναίκες το 2005[1], οι γυναίκες έχουν στελεχώσει τους πιο δυναμικούς τομείς της οικονομίας: τις υπηρεσίες τεχνολογίας, τις αερομεταφορές, τη φαρμακευτική βιομηχανία... Για παράδειγμα, αντιπροσωπεύουν το 32% των τριών εκατομμυρίων νόμιμων εργαζομένων στους τομείς των τεχνολογιών ενημέρωσης και των υπηρεσιών πληροφορικής[2]. Το μερίδιό τους στον γενικό ενεργό πληθυσμό πέρασε, άλλωστε, από το 19,7%, το 1981, στο 25,7%, το 2011. Στους κόλπους αυτής της μειονότητας των πόλεων, λοιπόν, ο βιασμός ήταν η ευκαιρία μιας κάθαρσης. Στις διαδηλώσεις, εκφράστηκε η απόρριψη της, απαράδεκτης πλέον, κυριαρχίας των ανδρών. Το νέο στοιχείο που εισέβαλε στην πολιτι-
κή σκηνή τον περασμένο Δεκέμβριο δεν είναι άλλο από τη σύγκρουση πολιτισμών μεταξύ της Ινδίας της σκιάς, η οποία κανοναρχείται από τις πατριαρχικές παραδόσεις, και της «Ινδίας που λάμπει» -της περιβόητης «shining India»-, της οποίας οι συγκεκριμένοι νέοι και νέες αποτελούν το σύμβολο. Το βορειοδυτικό τμήμα της χώρας, όπου βρίσκεται και η πρωτεύουσα, παραμένει σημαδεμένο από την πατριαρχική κουλτούρα. Αποτελεί, άλλωστε, τη λεγόμενη «Foeticide Belt», τη ζώνη που σκοτώνει στον μεγαλύτερο βαθμό τα θηλυκά έμβρυα. Γιατί η κατωτερότητα των γυναικών εκδηλώνεται ήδη από τη σύλληψη του παιδιού, με την επιλογή των γεννήσεων προς όφελος των αγοριών. Τα αγόρια διαιωνίζουν το οικογενειακό όνομα και την οικογενειακή κληρονομιά, ενώ η παρουσία των κοριτσιών κρίνεται άχρηστη, ακόμη και επιζήμια: ο γάμος τους προϋποθέτει την καταβολή προίκας που καταχρεώνει την οικογένεια για χρόνια. Η προτίμηση στα αγόρια μεταφράζεται σε εκατομμύρια επιλεκτικές αμβλώσεις, οι οποίες, μολονότι απαγορεύτηκαν με νόμο το 1994, έχουν αφήσει την Ινδία σε κατάσταση πληθυσμιακής ανισορροπίας: η χώρα αριθμεί μόλις 940 γυναίκες για κάθε 1.000 άνδρες[3]. Η παραδοσιακή ανδροκρατία εξηγεί, επίσης, και το αυξημένο ποσοστό ενδοοικογενειακής βίας. Πάνω από το 37% των παντρεμένων Ινδών γυναικών πέφτουν θύματα περιστατικών ενδοοι-
κογενειακής σεξουαλικής και φυσικής βίας, μεταξύ των οποίων γύρω στις 7.000-8.000 εγκλήματα τον χρόνο συνδέονται με την προίκα και διαπράττονται από τους συζύγους που θέλουν να αποσπάσουν περισσότερα χρήματα από τα πεθερικά τους. Επιπλέον, οι στατιστικές αφορούν μόνο τα καταγεγραμμένα περιστατικά, με τον πραγματικό αριθμό τέτοιων επεισοδίων να θεωρείται πολύ μεγαλύτερος. Όσο για τους βιασμούς, διπλασιάστηκαν μεταξύ 1990 και 2008, σύμφωνα με το ινδικό National Crimes Records Bureau (NCRB). Με βάση τα επίσημα στοιχεία, στην Ινδία διαπράττεται κατά μέσο όρο ένας βιασμός κάθε είκοσι λεπτά. Παρ’ ότι δεν αρκεί για να εξηγήσει την αύξηση των βιασμών, ο υπερπληθυσμός των ανδρών αναμφίβολα σχετίζεται με το φαινόμενο. Στατιστικά, η σχέση μεταξύ των δύο φαινομένων δεν έχει αποδειχθεί, αλλά τη σύνδεση την κάνει, συχνά, η ίδια η κοινωνία: στα χωριά της «Foeticide Belt» (στα κρατίδια του Πεντζάμπ, της Χαριάνα, του Ρατζαστάν...), πολλές οικογένειες δεν αφήνουν πλέον τα κορίτσια τους να πάνε μόνα στο σχολείο ή στα χωράφια, ενώ οι γιατροί των κέντρων υγείας διαπιστώνουν συχνά ομαδικούς βιασμούς από ανύπαντρους νέους που δυσκολεύονται να βρουν σύζυγο. Παραδοσιακά, οι σεξουαλικές επιθέσεις αντανακλούν, επίσης, τις σχέσεις ανάμεσα στις κάστες, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές. Γυναίκες «dalit» (ανέγγιχτες) υφίστανται συχνά τη βίαιη συμπεριφορά των ανδρών της ανώτερης κάστας, καθώς είναι θύματα ενός διπλού μειονεκτήματος: είναι γυναίκες και κατώτερης κάστας. Συνήθως, επωμίζονται μόνες τους το βάρος του βιασμού, μέσα σε ένα πλαίσιο ατιμωρησίας των βιαστών και αδιάφορης σιωπής της κοινωνίας. Η υπόθεση του Νέου Δελχί θα αλλάξει, άραγε, τα δεδομένα; Η σεξουαλική παρενόχληση έχει εξαπλωθεί στα μέσα μαζικής μεταφοράς της πρωτεύουσας.
* H Bénédicte Manier είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας του βιβλίου Quand les femmes auront disparu. L’élimination des filles en Inde et en Asie, La Découverte, Παρίσι, 2008
Υπεύθυνη έκδοσης: Βάλια Καϊμάκη Συντακτική ομάδα: Κορίνα Βασιλοπούλου, Θανάσης Κούτσης, Χάρης Λογοθέτης, Βασίλης Παπακριβόπουλος Επικοινωνία: info@monde-diplomatique.gr Αρχείο κειμένων: www.monde-diplomatique.gr Facebook: www.facebook.com/monde.diplomatique.gr
3/33
Η ΑΥΓΗ
ΚΥΡΙΑΚΗ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2013
στις γυναίκες Η Ινδία, ωστόσο, δεν αποτελεί εξαίρεση στο ζήτημα του βιασμού. Για παράδειγμα, σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο, στις ΗΠΑ, ο αριθμός των βιασμών παραμένει υψηλός
Οι βιασμοί έχουν αυξηθεί στα πανεπιστημιακά συγκροτήματα, στον προαστιακό σιδηρόδρομο ή στις στάσεις των λεωφορείων τις βραδινές ώρες. Στο Νέο Δελχί, ο αριθμός των καταγεγραμμένων βιασμών έχει αυξηθεί: 572 περιστατικά, το 2011, πολύ περισσότερα από το σύνολο των βιασμών που δηλώθηκαν στη Βομβάη (221), στην Καλκούτα (46), στο Μαδράς (76), στην Μπανγκαλόρη (97) και στο Χαϊντεραμπάντ (59) Έχοντας εξαπλωθεί στα αστικά κέντρα, η σεξουαλική βία έχει γίνει και πιο ορατή στα μέσα ενημέρωσης. Οι γυναίκες έχουν αντιδράσει συρρέοντας στα ιδιωτικά κέντρα μαθημάτων αυτοάμυνας, τα οποία έχουν ανοίξει ειδικά για τον συγκεκριμένο σκοπό στις μεγάλες πόλεις. Άλλωστε, η Πρατίμπα Πατίλ, όσο ήταν πρόεδρος της χώρας, τις είχε καλέσει επανειλημμένα να μάθουν πολεμικές τέχνες, εκτιμώντας ότι «η καλύτερη προστασία είναι η αυτοπροστασία[4]». Μαθήματα αυτοάμυνας άρχισαν να εισάγονται σταδιακά σε αρκετά δημόσια σχολεία θηλέων του Νέου Δελχί. Η Ινδία, ωστόσο, δεν αποτελεί εξαίρεση στο ζήτημα του βιασμού. Για παράδειγμα, σε ένα διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο, στις ΗΠΑ, ο αριθμός των βιασμών παραμένει υψηλός (188.380 καταγεγραμμένα περιστατικά για το 2010, σε πρόσωπα άνω των 12 ετών). Στη Γαλλία, περισσότερες από 75.000 γυναίκες και σχεδόν ισάριθμα παιδιά πέφτουν θύματα βιασμού κάθε χρόνο. Παραμένει ακόμη αναγκαία η οργάνωση εκστρατειών προκειμένου να τολμήσουν τα θύματα να μιλήσουν και «η ντροπή να αλλάξει στρατόπεδο», σύμφωνα με τη διατύπωση του μανιφέστου κατά των βιασμών που κυκλοφόρησε τον περασμένο Νοέμβριο. Όμως, μολονότι η αντίδραση των πολιτών υπήρξε τόσο έντονη στην Ινδία, δεν έχει σημειωθεί σχεδόν καμία πρόοδος ως προς την απονομή δικαιοσύνης για τα θύματα, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε άλλες χώρες. Η κατάθεση μήνυσης συνεπάγεται έρευνα, με ταπεινωτικές ερωτήσεις και εξετάσεις, ενώ, τελικά, δεν υπάρχει καμία εγγύηση για τη σύλληψη και την καταδίκη των βιαστών. Στο Νέο Δελχί, για παράδειγμα, από τους 754 κατηγορούμενους σε 635 καταγεγραμμένες υποθέσεις βιασμού από τον Ιανουάριο μέχρι τον Νοέμβριο του 2012 -αριθμοί που αποκαλύπτουν τη διάπραξη ομαδικών βιασμών-, μόνο ένας κα-
ταδικάστηκε. Οι υποθέσεις εκκρεμούν για τους περισσότερους από τους υπόλοιπους. Μπροστά στη συγκίνηση που εκδηλώθηκε, η κυβέρνηση ανακοίνωσε, βέβαια, περισσότερες προσλήψεις γυναικών στην αστυνομία και μεγαλύτερη αυστηρότητα απέναντι στους εγκληματίες, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι τέτοιες κινήσεις επαρκούν για να αμβλυνθεί η κρίση εμπιστοσύνης απέναντι στις δυνάμεις της τάξης, οι οποίες θεωρούνται ανίκανες να αναχαιτίσουν την αύξηση των επιθέσεων. Άλλωστε, η οργή των διαδηλωτών στρεφόταν τόσο απέναντι στους εγκληματίες όσο και απέναντι στην αστυνομία και το κράτος, που κατηγορούνται ότι δεν ασκούν τον ρόλο τους. Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι το κίνημα διαμαρτυρίας είχε πολιτικό αντίκτυπο. Παίρνει τη σκυτάλη από τη δυσαρέσκεια που εκφράστηκε το 2011 με το κίνημα κατά της διαφθοράς της Άννα Χαζάρε. Ήδη από τότε, τα μεσαία στρώματα της πόλης είχαν κατέβει μαζικά στους δρόμους. Τα δύο κινήματα αποτυπώνουν το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ μιας Ινδίας που αναδύεται στον οικονομικό και τον πολιτιστικό τομέα και μιας ηγετικής τάξης, η οποία κρίνεται -σε όλες τις εκφάνσεις της- ως αναποτελεσματική απέναντι στα προβλήματα της χώρας και, συχνά, αναμεμιγμένη σε υποθέσεις διαφθοράς. Τα δύο κινήματα δείχνουν, επίσης, ότι μια μορφωμένη γενιά, η οποία ξέρει να αξιοποιεί τα μέσα ενημέρωσης, να χρησιμοποιεί τα κοινωνικά δίκτυα και να βρίσκει συνθήματα που ηχούν δίκαια, ήρθε για να μείνει στη δημόσια ζωή της Ινδίας. Παρ’ όλο που, σε πρώτη φάση, η συλλογική συνείδηση των μεσαίων στρωμάτων μπόρεσε να αναδυθεί γύρω από την κατανάλωση και τις ανώ-
τερες σπουδές, τα ίδια μεσαία στρώματα ξαναβρίσκονται σήμερα γύρω από ένα κοινό αίτημα για ασφάλεια και αποτελεσματικότητα του κράτους. Το κίνημα γεννά ελπίδες για πιο προοδευτικούς μελλοντικούς κοινωνικούς κανόνες και θα είναι καθοριστικό για την εξέλιξη του συνόλου της κοινωνίας. Ωστόσο, τα συγκεκριμένα μεσοστρώματα παραμένουν μειοψηφικά και οι αλλαγές θα απαιτήσουν χρόνο. Πολύ περισσότερο που η Ινδία είναι μια κοινωνία πολλών ταχυτήτων, και όχι μόνο από την άποψη του δικαιώματος των γυναικών να γεννιούνται και, στη συνέχεια, να τρέφονται επαρκώς, να λαμβάνουν εκπαίδευση και να θεωρούνται ισότιμες με τους άνδρες. Στο συγκεκριμένο σημείο, η οικονομική ανάπτυξη σημαδεύεται από βαθιές ανισότητες: δεν έχει επιτρέψει να εξαλειφθεί η πείνα και πάνω από το 37% των Ινδών ζει ακόμη σε κατάσταση απόλυτης φτώχειας. Επιπλέ-
ΙΝΔΙΑ: Μοναχικές αναρριχήσεις Η Ινδία έχει δώσει στις γυναίκες πολιτικούς ρόλους πρώτης γραμμής, χωρίς, όμως, να καταφέρει τη συνολική βελτίωση της θέσης τους στη βάση της κοινωνίας. Πρόκειται για ένα από τα παράδοξα της χώρας. Η Ίντιρα Γκάντι διετέλεσε πρωθυπουργός από το 1966 έως το 1977 και, αργότερα, από το 1980 έως το 1984. Η νύφη της, Σόνια Γκάντι, είναι πρόεδρος του Κόμματος του Κογκρέσου από το 1988. Η Πρατίμπα Πατίλ, που προέρχεται από το ίδιο κόμμα, διετέλεσε Πρόεδρος της Δημοκρατίας (τιμητική θέση) από το 2007 έως το 2012, ενώ, από το 2009, η Μέιρα Κουμάρ είναι πρόεδρος της Κάτω Βουλής (Λοκ Σάμπα). Αλλά και στο Νέο Δελχί, από το 1988 περιφερειάρχης είναι μια γυναίκα, η Σίλα Ντικσίτ. Ωστόσο, οι ανισότητες μεταξύ των φύλων παραμένουν βαθιές. Δύο παράγοντες εμποδίζουν ιδιαίτερα τον πολιτικό κόσμο να επηρεάσει την εξέλιξη της κοινωνίας: η δύναμη των παραδοσιακών κοινωνικών πρακτικών και η μη τήρηση των νόμων. Έτσι, οι περισσότερες γυναίκες, παρά τον νόμο του 2005 που τους δίνει το δικαίωμα να κληρονομούν ισότιμα με τους άνδρες, συνεχίζουν να μην παίρνουν κληρονομιά και αποκλείονται από την ιδιοκτησία της γης. Επιπλέον, το 70% των γυναικών της Ινδίας ζουν στην ύπαιθρο, όπου παραμένουν σε μεγάλο βαθμό υποταγμένες στον πατέρα ή στον σύζυγο, ενώ ωφελούνται ελάχιστα από την οικονομική ανάπτυξη. Τόσο που, στο ζήτημα της ισότητας ανδρών-γυναικών, το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη κατατάσσει την Ινδία στην 129η θέση σε σύνολο 146 χωρών και, μάλιστα, προτελευταία (ακριβώς μπροστά από το Αφγανιστάν) στην περιοχή της Νότιας Ασίας. Στην πολιτική, χάρη στις ποσοστώσεις, οι γυναίκες κατέχουν το 36,8% των εδρών στα δημοτικά συμβούλια των χωριών, ποσοστό που αντιστοιχεί σε ένα εκατομμύριο δημοτικές συμβούλους σε ολόκληρη τη χώρα. Οι γυναίκες, όμως, δεν κατέχουν παρά το 10,8% των εδρών στη Λοκ Σάμπα, ενώ η ψήφιση του νόμου για ποσόστωση γυναικών στο 1/3 των βουλευτών εκκρεμεί από το... 1996. Β.Μ.
ον, η οικονομική ανάπτυξη δεν επέτρεψε τη βελτίωση των υποδομών παντού, ιδιαίτερα στο θέμα της πρόσβασης στο νερό, ενώ διευρύνει τις ανισότητες μεταξύ πόλεων και υπαίθρου. Έτσι, εκτός από τις διαχωριστικές γραμμές που αναφέρθηκαν ήδη -μεταξύ σύγχρονου τρόπου ζωής και πατριαρχίας, μεταξύ της κοινωνίας και της πολιτικής ελίτ-, βαθύ χάσμα χωρίζει τους νέους πλούσιους από τους ξεχασμένους της ανάπτυξης, τις πλούσιες από τις φτωχές περιοχές, τους κατοίκους των πόλεων από τον κόσμο της υπαίθρου. Οι ανισορροπίες αυτές ενισχύουν την αστυφιλία και προκαλούν τη χαοτική επέκταση των αστικών ζωνών, η οποία τροφοδοτεί την εγκληματικότητα. Πάνω απ’ όλα, όμως, αυτές οι διαχωριστικές γραμμές της ινδικής κοινωνίας θα μπορούσαν σύντομα να αποδειχθούν μη βιώσιμες. Η κυβέρνηση, εάν επιθυμεί να απαντήσει στην οργή που πυροδότησε ο βιασμός της νεαρής φοιτήτριας, πρέπει να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις στην αστυνομία, να βελτιώσει τους νόμους και να διασφαλίσει καλύτερα την εφαρμογή τους και να βοηθήσει τις μη κυβερνητικές οργανώσεις να καταπολεμήσουν αιωνόβιες διακρίσεις. Ευρύτερα, η κυβέρνηση πρέπει να καταπιαστεί με το ζήτημα της «κακής κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης», σύμφωνα με τη διατύπωση του ερευνητή Κριστόφ Ζαφρελό[5]. Γιατί, παρ’ όλο που η παρέμβαση του κράτους δεν αρκεί για να αλλάξουν οι νοοτροπίες, συγκεκριμένες κοινωνικά προοδευτικές πολιτικές θα συνέβαλλαν στη βελτίωση της τύχης όλων των γυναικών.
[1] Ινδικό υπουργείο Εργασίας. [2] «Government should do its part in ensuring safety of women in IT-BPO sector: Nasscom», The Economic Times, Νέο Δελχί, 4-1-13. [3] Η αναλογία είναι χαμηλότερη στο Πεντζάμπ (893-1000), στη Χαριάνα (877-1000), στο Ρατζαστάν (926-1000) και στο Νέο Δελχί (8661000). [4] «Teach girls martial arts for protection: President», IBN Live, 2-11-11, http://ibnlive.in.com. [5] Christophe Jaffrelot, Inde, l’envers de la puissance. Inégalités et révoltes, CNRS Editions, Παρίσι, 2012. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: XAΡΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ
LE
MONDE
EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
diplomatique
Γαλλία: Οικολογικό κίνημα στους βάλτους ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ 1
ση του χώρου του παλαιού αεροδρομίου και η αξιοποίησή του για να λυθεί το πρόβλημα των οικιστικών πιέσεων που έχουν ενταθεί στο νοτιοδυτικό τμήμα του πολεοδομικού συγκροτήματος της Νάντης. Με αυτόν τον τρόπο, η Vinci θα είναι διπλά κερδισμένη: εκτός τού ότι θα αναλάβει την κατασκευή του αεροδρομίου, ο γίγαντας του κλάδου των κατασκευών θα έχει επίσης τη δυνατότητα να αναλάβει και την πολεοδόμηση των εκτάσεων που θα προκύψουν και την ανέγερση συγκροτημάτων κατοικιών. Το σχέδιο προβλέπει την απαλλοτρίωση 20.000 στρεμμάτων γεωργικής γης (μάλιστα, εκτιμάται ότι θα καταστραφούν 100 χιλιόμετρα δεντροστοιχιών που χρησιμεύουν ως όρια των αγρών και οι οποίες, εκτός από την ομορφιά που προσδίδουν στο τοπίο, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για τη βιοποικιλότητα, αλλά και για την αναχαίτιση των συνεπειών των ακραίων καιρικών φαινομένων), την καταστροφή 1.300 στρεμμάτων δάσους και την αποξήρανση υγροτόπων: με λίγα λόγια, θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στη χλωρίδα και στην πανίδα. Παρ’ όλα αυτά, το αεροδρόμιο της Νοτρ-Νταμ-ντε-Λαντ έχει αυτοανακηρυχθεί πρώτο οικολογικό αεροδρόμιο της Γαλλίας. Όπως μπορεί κανείς να διαβάσει στον φάκελο που δόθηκε στα μέσα ενημέρωσης, θα είναι «όσο το δυνατόν καλύτερα ενσωματωμένο μέσα στον ιστό των ‘μποκάζ’» (του χαρακτηριστικού τοπίου της Δυτικής Γαλλίας, με τα περιστοιχισμένα από δεντροστοιχίες λιβάδια και τα μικρά δάση). Οι εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός θα λειτουργούν με «συνολικά θετική ενέργεια», καθώς θα χρησιμοποιούνται φωτοβολταϊκά και καυστήρες που θα καίνε ξυλεία. Προβλέπεται, επίσης, η δημιουργία «χώρων αντιστάθμισης της βιοποικιλότητας», των οποίων ο σχεδιασμός έχει γίνει με βάση επιστημονικά αμφιλεγόμενους υπολογισμούς, οι οποίοι ωστόσο θα δώσουν στη Vinci-Aéroport du Grand Ouest το δικαίωμα να καταστρέψει υγροτόπους που προστατεύονται από τη νομοθεσία μέσα σε αυτό το τελευταίο παραδοσιακό «μποκάζ» που έχει απομείνει στην περιοχή της Νάντης. Λίγο πιο κάτω από ένα οδόφραγμα που έχει στηθεί με κλαδιά και παλιοσίδερα, μια ομάδα «ζαντίστας»[2] σπάνε την άσφαλτο με κασμάδες και ηλεκτρικά τριβεία, για να ανοίξουν χαντάκια και να εμποδίσουν την προέλαση των οχημάτων της Χωροφυλακής. Σε μια αυτοσχέδια κατασκευή, η οποία προσπαθεί να μιμηθεί έναν σταθμό διοδίων, είναι αναρτημένο ένα πανό με σύνθημα εμπνευσμένο από τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης: «Vinci, ξεκουμπίσου!». Οι δρόμοι της ζώνης είναι γεμάτοι συνθήματα εμπνευσμένα από το κίνημα των σιτουασιονιστών: «Τα αεροπλάνα μάς κλέβουν τον ουρανό», καθώς και πολλά άλλα που αποτελούνται από έξυπνα -και δυστυχώς αμετάφραστα- λογοπαίγνια. Εδώ, «όλοι όσοι αντιτίθενται στις παλιατζούρες του μέλλοντος» προσπαθούν να επινοήσουν μια ουτοπία, ένα αυτόνομο αντιμοντέλο, το οποίο αντιπαραθέτουν στο «Εροδρόμιο» (λογοπαίγνιο με το όνομα του πρωθυπουργού Ζαν Μαρκ Ερό, ο οποίος υπήρξε δήμαρχος της Νάντης και μέγας υπέρμαχος του έργου). Στην ιστο-
σελίδα της ZAD[3] μπορεί κανείς να διαβάσει τα εξής: «Ένα μέλλον που θα έχει τη μορφή αεροδρομίου δεν είναι καλύτερο από ένα μέλλον που θα έχει τη μορφή φυσικού πάρκου. Μονάχα αυτό που δεν χρησιμεύει σε τίποτα και δεν μπορεί να αποκτήσει εμπορική αξία, μάς προστάζει να αγωνιστούμε δίχως καθυστέρηση γι’ αυτό, και μαζί με αυτό». Προχωράμε στη «ζώνη» όπως το Στάλκερ στην ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι: σε μια περιοχή που έχει μετατραπεί σε ένα άβατο, μετέωρο ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον. Στο κέντρο της βρίσκεται η «λαντ» της Ροάν, η οποία, σύμφωνα με τον ευφημισμό των αρχών, προορίζεται να «αποψιλωθεί», τα δέντρα θα κοπούν για να ελευθερωθεί χώρος για την κατασκευή των διαδρόμων. Η ειρωνεία της τύχης είναι ότι ο λόγος που η περιοχή έχει γλυτώσει τα τελευταία σαράντα χρόνια από την καταστροφή και την «αξιοποίηση» συνίσταται ακριβώς στο γεγονός ότι εκεί ακριβώς προβλεπόταν η κατασκευή του αεροδρομίου. Μάλιστα, ιδιοκτήτης της ξυλείας που θα προκύψει από την καταστροφή του δάσους είναι η πολυεθνική Vinci, ο ανάδοχος του έργου. Στο μέσο του ξέφωτου της Σατενιερί (Καστανόδασος) κατασκευάστηκε στις 17 Νοεμβρίου ένας καταυλισμός από ξύλινα σπιτάκια, χάρη στην υποστήριξη χιλιάδων διαδηλωτών που ήρθαν να συμμετάσχουν στην «ανοικοδόμηση[4]» της ZAD. Για να αποφευχθεί νέα κατεδάφισή του από τις δυνάμεις της τάξης, οι αγρότες που εκφράζουν την αλληλεγγύη τους στις «λυσσασμένες γάτες» έχουν δημιουργήσει με τα τρακτέρ τους έναν προστατευτικό κύκλο γύρω από τον καταυλισμό. Λίγο παρακάτω, σύμφωνα με τα σχέδια της εταιρείας, ο πύργος ελέγχου του αεροδρομίου θα κατασκευαστεί στο σημείο όπου βρίσκεται η Βας-Ρι («Η αγελάδα γελάει»), το υπόστεγο που έχει θέσει στη διάθεση των ζαντίστας ο Ντομινίκ Φρενό, αγρότης και πρόεδρος της «Οργάνωσης των πολιτών των κοινοτήτων που θίγονται από το σχέδιο του αεροδρομίου» (Acipa). Εκεί αποθηκεύονται τα ρούχα, τα τρόφιμα, τα εργαλεία και τα φάρμακα που καταφθάνουν από ολόκληρη τη Γαλλία. Επίσης, εκεί οι εθελοντές γιατροί περιέ-
Το σχέδιο προβλέπει την απαλλοτρίωση 20.000 στρεμμάτων γεωργικής γης , την καταστροφή 1.300 στρεμμάτων δάσους και την αποξήρανση υγροτόπων
θαλψαν τους τραυματίες που προκάλεσε η αστυνομική έφοδος της 24ης Νοεμβρίου, όταν οι διαδηλωτές δέχθηκαν καταιγισμό από ελαστικές σφαίρες, χειροβομβίδες κρότου και λάμψης και δακρυγόνα. Η ZAD βρίσκεται σε κατάσταση πολιορκίας. Περισσότεροι από 320 άνδρες των ΜΑΤ και 730 χωροφύλακες των κινητών μονάδων επέμβασης βρίσκονται μόνιμα αναπτυγμένοι στα περίχωρα. Η αποστολή τους συνίσταται στο να ξετρυπώσουν και να διώξουν από το δάσος και από τους υγροτόπους όσους αντιτίθενται στο έργο, μερικές εκατοντάδες «καταληψίες» διασκορπισμένους σε μια έκταση που αντιστοιχεί σε έξι φορές την επικράτεια του Μονακό ή σε 1.147 γήπεδα ποδοσφαίρου[5].
Το βάλτωμα της κατάστασης στη Νοτρ-Νταμντε-Λαντ κοστίζει ακριβά στο κράτος: από τον Οκτώβριο ώς τα μέσα Δεκεμβρίου, τα έξοδα της αστυνομικής επιχείρησης είχαν ξεπεράσει το ένα εκατομμύριο ευρώ[6]. Ωστόσο, χρειάζεται δεκαπλάσια αστυνομική δύναμη για να εκδιωχθούν αυτοί οι νέοι Ρομπέν των Δασών που επιθυμούν να ζουν στο περιθώριο της στιγμιαίας ικανοποίησης των καταναλωτικών ενστίκτων: η συνδικαλιστική οργάνωση των αστυνομικών, Unité SGP Police, έχει κυκλοφορήσει μέσω Facebook μια προκήρυξη με την οποία ζητείται «να αναγνωριστεί πάραυτα η υπηρεσία στην επιχείρηση της Νοτρ-Νταμ-ντε-Λαντ ως ‘αποστολή εθνικού χαρακτήρα’», ενώ πολλοί άνδρες των ΜΑΤ έχουν αρχίσει να εκφράζουν τη δυσφορία τους για την επιχείρηση στην οποία πρωταγωνιστούν[7]. «Έχουν προβλέψει ακόμα και τη δημιουργία μέσα στον χώρο αεροδρομίου μιας πιστής αναπαράστασης ενός τυπικού αγροκτήματος της περιοχής!» καγχάζει ένας από τους ζαντίστας. Και συνεχίζει: «Εμείς αγωνιζόμαστε για την αέναη τροποποίηση του μέλλοντος, για την αέναη ανατροπή». [1] (ΣτΜ) Βέβαια, η Τοπική Αυτοδιοίκηση φιλοδοξεί να μετατρέψει το αεροδρόμιο σε κόμβο των «low cost» αεροπορικών εταιρειών, παρά τις ενστάσεις που προβάλλονται ολοένα και περισσότερο, τόσο για την αφαίμαξη που προκαλεί στα οικονομικά της η δίψα τους για επιδοτήσεις όσο και το εργασιακό τους μοντέλο. [2] Όταν εξαγγέλθηκε το έργο, η περιοχή είχε χαρακτηριστεί από τις αρχές «ZAD» (ζώνη ετεροχρονισμένης χωροταξικής ανάπτυξης), όμως, οι ακτιβιστές που αντιτίθενται σε αυτό το σχέδιο και έχουν καταλάβει την περιοχή, έχουν με τα λογοπαίγνιά τους αλλάξει τη σημασία αυτών των αρχικών, μετατρέποντάς τα σε «ζώνη προς υπεράσπιση» ή σε «ζώνη οριστικής αυτονομίας», και αυτοαποκαλούνται «ζαντίστας». [3] http://zad.nadir.org. [4] (ΣτΜ) Προηγουμένως, τα συνεργεία της Vinci, συνοδευόμενα από ισχυρότατες αστυνομικές δυνάμεις, είχαν γκρεμίσει πολλές απαλλοτριωμένες αγροικίες στην περιοχή, καθώς και τα πρόχειρα καταλύματα των ακτιβιστών. [5] Hervé Chambonnière, «Notre-Dame-desLandes: un dispositif policier à plus d’un million d’euros», Le Télégramme, Μορλέ, 5-12-12. [6] Για τη στέγαση, τη διατροφή, τη μεταφορά, τα οδοιπορικά και τις υπερωρίες, σύμφωνα με την Télégramme, 5-12-12. [7] «Même les CRS en ont marre de NotreDame-des-Landes», www.rue89.com, Νοέμβριος 2012. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΚΡΙΒΟΠΟΥΛΟΣ