P12028

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΕΥΧΟΣ 91 • IOYNIOΣ 2014

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΑΙΔΕΙΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΑ

3

ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

4

OΞΥΤΟΝΑ

21

ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Περιοδική έκδοση της «Αυγής»

Κυκλοφορεί μαζί με την «Κυριακάτικη Αυγή»

ΠΑΙΔΕΙΑ 5

ΘΕΛΟΥΜΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ! ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΟΥΓΕΛΕΚΑΣ

την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα 6

ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ: ΟΙ ΜΑΣΚΕΣ ΕΠΕΣΑΝ… ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ,

Ιούνιος 2014 7

ΜΝΗΜΗ, ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΗ

Συντακτική Ομάδα: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΠΑΛΤΑΣ

Χρήστος Πιλάλης, Κωνσταντίνα Ρηγοπούλου, Άλκης Ρήγος, Βασίλης Ρόγγας,

ΑΦΙΕΡΩΜΑ 10

Γιώργος Τσιρίδης, Παύλος Χαραμής

«ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΝΕΟΛΑΙΑ» ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΡΙΔΗΣ

12

ΝΕΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ, ΤΕΛΟΣ ΠΑΝΤΩΝ; ΤΑΣΟΣ ΚΟΡΩΝΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΖΑΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ,

Επικοινωνία:

ΝΑΣΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ, ΗΛΙΑΣ ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ

paideia.koinwnia@gmail.com facebook:

15

ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΜΑΡΙΑΝΑ ΠΡΩΤΟΝΟΤΑΡΙΟΥ, ΕΛΕΝΗ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ,

Παιδεία και Κοινωνία

ΣΤΑΥΡΟΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

18

Επιμέλεια:

«… ΟΙ ΑΣΤΡΑΠΕΣ ΑΛΩΝΙΖΟΥΝ ΤΑ ΝΙΑΤΑ» Η ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΡΙΣΗΣ

L• Press, τηλ. 210 82.28.258

ΠΑΥΛΟΣ ΧΑΡΑΜΗΣ

20

ΤΣΙΠΟΥΡΟΛΟΓΩΝΤΑΣ ΚΑΙ ΤΣΙΜΠΟΛΟΓΩΝΤΑΣ

Ιδιοκτησία:

ΘΑΝΑΣΗΣ Χ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ

«Η ΑΥΓΗ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Α.Ε.» Διεύθυνση: Αγ. Κωνσταντίνου 12, Τηλ. 210 52.31.831

2

Fax: 210 52.31.822

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ 22

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΑΙ ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ:

Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΛΚΗΣ ΡΗΓΟΣ

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 22 IOYNIOY 2014

τχ. 91

ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

Παιδεία - Νεολαία και Πολιτική O ι μετεκλογικές πολιτικές εξελίξεις, έφεραν σε ένα γενικόλογο δεύτερο πλάνο -όπως άλλωστε και στην προεκλογική περίοδο- τα προβλήματα που αφορούν τους νέους συμπολίτες μας καθώς και εκείνα της στρατηγικής επιλογής της συγκυβέρνησης για ριζική συρρίκνωση του Δημόσιου Αγαθού της Παιδείας. Το μόνο σχετικό που απασχόλησε την κεντρική πολιτική σκηνή -κι αυτό για δύο μέρες- ήταν η δήθεν σύγκρουση του νεόκοπου Υπουργού Παιδείας –ενός ακόμη Παντειακού καθηγητή– για τον αριθμό των επαναπροσλαμβανόμενων Διοικητικών Υπαλλήλων των ΑΕΙ. Ο λόγος βέβαια, για έναν αριθμό και όχι για τις ανθρώπινες προσωπικές διαστάσεις του προβλήματος. Ούτε βέβαια για τις κυβερνητικές παλινωδίες από τις, γραπτές μάλιστα, δεσμεύσεις του προηγούμενου Υπουργού, που απέσπασαν με τους μεγάλους απεργιακούς αγώνες του πέρσι οι Διοικητικοί Υπάλληλοι για την παραμονή όλων με ανακατατάξεις θέσεων μόνο, με βάση τα νέα οργανογράμματα που κατέθεσαν τα Πανεπιστήμια και τα οποία δεν έχουν ακόμη… αξιολογηθεί από τον εξωτερικό ιδιώτη αξιολογητή. Κανέναν δεν απασχόλησαν ούτε οι παιδαγωγικές και ψυχολογικές επεκτάσεις των πανελληνίων εξετάσεων και στις τρείς τάξεις του Λυκείου, που οδήγησαν σε δύο απόπειρες αυτοκτονίας μαθητών, η μία με τραγική κατάληξη, γεγονός που πέρασε στα ψιλά ακόμη και των εφημερίδων! Επιπλέον, λίγο ως καθόλου δεν ασχολήθηκαν με μια σειρά από φλέγοντα ζητήματα: το κλείσιμο - συγχωνεύσεις τις ονοματίζουν – και άλλων 1600 σχολικών μονάδων με βάση τον φετινό προϋπολογισμό, τις 24000 ελλείψεις εκπαιδευτικών, την μείωση κατά 75% των δαπανών από πέρσι για προσλήψεις αναπληρωτών εκπαιδευτικών, την ανυπαρξία νέων διορισμών, το γραφειοκρατικό χάος των μεταθέσεων, την περίφημη τράπεζα θεμάτων και την -μέσα και από αυτή την… καινοτομίαπεραιτέρω ενίσχυση της περίφημης πανευρωπαϊκής πρωτοτυπίας του εσμού των Φροντιστηρίων… τις απολύσεις - διαθεσιμότητες καθηγητών και σχολικών φυλάκων, τους αυθαίρετους αποκλεισμούς πανεπιστημιακών από την δυνατότητα εκλογιμότητας σε θέσεις Κοσμητόρων και Πρυτανικών Αρχών από τα αντισυνταγματικά συγκροτημένα Συμβούλια των ΑΕΙ … και τόσα ακόμη. Πρόκειται για πολιτικές επιλογές που έχουν άμεση συσχέτιση με την συνολική ευθύνη των κυβερνώντων μετατροπής των δημοκρατικών κανόνων, των συνταγματικών δεσμεύσεων, των ελευθεριών, σε παίγνιο δύναμης χωρίς αρχές, το οποίο σε συνάρτηση με την ατομοκεντρική νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική λογική υποβάθμισης και συκοφάντησης κάθε έννοιας συλλογικής έκφρασης της κοινωνίας, οδηγεί μεγάλα τμήματα -ιδίως νέων συμπολιτών μας- στην απαξίωση του πολιτικού και των πολιτικών. Φαινόμενο που οι δραματικές συνέπειες της κρίσης. Η καλπάζουσα ανεργία των νέων, η τραγική ανυπαρξία μελλοντικής εξασφάλισης, η διάλυση κάθε έννοιας στοιχειώδους κοινωνικού κράτους, η δυσφήμιση κάθε ανθρωποκεντρικού οράματος, η έντονη προβολή από τα κυρίαρχα ΜΜΕ κάθε βίαιου γεγονότος παντού του κόσμου, η έξαρση τέτοιων φαινομένων στο διαδίκτυο -ακόμη και στα τερατόμορφα παιδικά παιχνίδια- δημιουργούν προϋποθέσεις για να βλαστάνει και να εδραιώνεται το απλουστευτικό, βαθιά αντιδημοκρατικό, βίαιο και πατριδοκάπηλο ναζιστικό φαινόμενο της Χρυσής Αυγής. Μέσα σ’ αυτό το τοπίο, το πολιτικό αιτούμενο των τελευταίων χρόνων για τους λόγους που οδηγούν τμήματα της νεολαίας να απέχουν από τις εκλογικές διαδικασίες θα έπρεπε να εστιάζεται, όχι στο δήθεν απολίτικο χαρακτήρα του φαινομένου, αλλά σε όλα όσα οδηγούν σε αυτό. Κι όμως οι περισσότερες των κυρίαρχων αναλύσεων, μετρήσεων και στατιστικών ερευνών αρκούνται στα ποσοτικά και μόνο ποσοστά αδιαφορίας και αποχής μέρους της νεολαίας από τις εκλογικές διαδικασίες. Πρόκειται για αναλύσεις για τους νέους ή στο όνομα των νέων. στις

οποίες σπάνια αποτυπώνονται γνώμες των ίδιων των νέων ή έστω εκείνων που επαγγελματικά συμβιώνουν με την νεότητα στα σχολειά μας. Αυτό το κενό επιχειρεί να καλύψει το αφιέρωμα αυτού του τεύχους για την σχέση Νεότητας και Πολιτικής. Σχέση, υποστηρίζουμε, αμφίσημη –όπως άλλωστε κάθε κοινωνικό-πολιτικό φαινόμενο -και όχι μονοσήμαντα αρνητική. Θέση που απαιτεί να προσεγγίσουμε την δυσκολοταξινόμητη νεολαιίστικη κοινωνική στρωμάτωση, όχι ως ενιαία και αδιαφοροποίητη πληθυσμιακή ομάδα, αλλά με σεβασμό και μελέτη των ιδιαιτεροτήτων όλων των υποκατηγοριών που την συνθέτουν. Επίσης, πέρα από την διαδεδομένη, ιδίως στην Αριστερά, άποψη περί του σταθερού και πάντα προοδευτικού χαρακτήρα της Νεολαίας στο ιστορικό γίγνεσθαι. Προφανώς οι νέοι έχουν ένα ειδικό βάρος στην ιστορική εξέλιξη, αλλά όχι απλά ως ηλικιακή κατηγορία που συμπεριλαμβάνει χοντρικά πληθυσμούς από τα χρόνια της εφηβείας μέχρι την πλήρη ενσωμάτωση στην επαγγελματική ζωή. Φαινόμενο επίσης όχι σταθερά οριοθετημένο, μια που πληθαίνουν εκείνοι που βγαίνουν στην βιοπάλη από τα εφηβικά τους χρόνια, όπως όλο και περισσότεροι αργούν να ενταχθούν στην παραγωγική διαδικασία λόγω της κρίσης. Ειδικό βάρος όχι πάντα με προοδευτικό πρόσημο. Υπάρχουν και αντιδραστικές νεολαιίστικες δράσεις όπως και μεγάλες περίοδοι απουσίας από το κοινωνικό-πολιτικό γίγνεσθαι. Τα παραδείγματα πολλά, χαρακτηριστικά και ενδεικτικά. Π.χ. όταν το φοιτητικό κίνημα πήγαινε να κάψει το σπίτι του Παλαμά γιατί έγραφε στη Δημοτική προφανώς δεν ήταν προοδευτικό, όπως και όταν στην μεγαλύτερη γενική απεργία στην Αγγλία στα 1925 οι φοιτητές εισέβαλαν στα εργοστάσια για να τα επαναλειτουργήσουν. Και ας μην λησμονούμε ότι ο Ναζισμός πριν καταλάβει την εξουσία ήταν ήδη πλειοψηφία στα γερμανικά πανεπιστήμια, καθώς και ότι την σημαντική για τον νεοελληνικό κοινωνικό σχηματισμό περίοδο από το 1910 και μέχρι το 1923 το νεολαιίστικο κίνημα ήταν κραυγαλέα απόν. Τα παραδείγματα αυτά βέβαια αφορούν νέους ενταγμένους σε κινηματικές συλλογικότητες δράσης, δηλαδή όταν μετεξελίσσονται σε ‘διακεκριμένη κοινωνική κατηγορία’ που κάτω από κατάλληλες προϋποθέσεις –σύμφωνα με τον Πουλαντζά– γίνεται ικανή να παράγει υλικά αποτελέσματα. Επίσης αναφέρονται σε μια υποκατηγορία της νεολαίας, τη φοιτητική, και σε μία ιστορική περίοδο και όχι στο σύνολό της νεολαίας. Είναι τελείως διαφορετικές π. χ. οι στάσεις και οι δράσεις ενός ανέργου νέου απόφοιτου Λυκείου ή ενός μαθητή γυμνασίου που αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη συνέχεια των σπουδών απ’ ότι ενός φοιτητή ή ενός νέου επιστήμονα που ξενιτεύεται για να βρει δουλεία. Στάσεις και δράσεις, που πέρα της θέσης ή μη στην παραγωγή, καθορίζονται και από ποικίλους άλλους παράγοντες: οικογενειακούς, ψυχολογικούς, ιδεολογικούς, ευρύτερης παιδείας κ.λπ. Αυτούς, οφείλει η ανανεωτική ριζοσπαστική Αριστερά να λάβει υπ’ όψη της, αν θέλει η κυρίαρχη εκλογικά θέση της στις νεώτερες γενιές να μετατραπεί σε ηγεμονική, με όραμα, δηλαδή ελπίδα, για ένα αύριο ανθρωποκεντρικό, δημοκρατικό και φωτεινό. Με κέφι και προπαντός με αδιαπραγμάτευτο καθημερινό δημοκρατικό πολιτικό ήθος ουσιαστικά διάφορο του κυρίαρχου. Με ουσιαστικό σεβασμό στις αγωνίες που διατρέχουν τη νέα γενιά και άνοιγμα στις δικές τις αντιλήψεις και επεξεργασίες στις αυτοδιαχειριστικές της πρωτοβουλίες και τις τόσες τοπικές νεανικές συλλογικές δράσεις. Και προφανώς όχι με στενά οργανωτικά πλάνα …»στρατολόγησης» και στείρες ενδονεολαιίστικες σεχταριστικές πρακτικές. Μη λησμονώντας όπως γράφει και ο Ποιητής ότι «με τις ξόβεργες μπορείς να πιάνεις πουλιά, δεν πιάνεις ποτέ το κελαηδητό τους». Και από αυτό το κελάηδημα έχουμε ανάγκη όλοι.

AΛΚΗΣ ΡΗΓΟΣ

3

ΟΞΥΤΟΝΑ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΔΕΝ;) ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟ «Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά, το σχολείο δεν είναι –και δεν πρέπει να είναι– ευχάριστο, να σκορπίζει χαρά, να διαλύει κάθε άγχος», αποφαίνεται προκαταβολικά η Μαρία Κατσουνάκη σε σχόλιό της (Καθημερινή, 4/6). Θα μπορούσαμε να διαφωνήσουμε μαζί της ακόμα και σε αυτά τα «βασικά». Να επικαλεστούμε για παράδειγμα τον γνωστό ανθρωπιστή παιδαγωγό Β. Σουχομλίνσκι, εμπνευστή του «Σχολείου της Χαράς» ήδη από τη δεκαετία του ’60. Ή να ανασύρουμε από την αρχαιότητα το κλασικό «πάντες οι άνθρωποι του ειδέναι ορέγονται φύσει». Προτιμούμε όμως να επικεντρωθούμε στα όσα συνεπάγεται η προτεινόμενη αρχή του «δυσάρεστου σχολείου». Η Μ.Κ. ουσιαστικά επικρίνει το οργανωμένο κίνημα των εκπαιδευτικών για την αντίθεσή του στην εφαρμογή της «τράπεζας θεμάτων», την οποία, όπως αναφέρει, με ανακοίνωσή της η ΟΛΜΕ «ανάγει σε νέο, μέγα εχθρό». Τη στάση αυτή την αποδίδει σε «φυσικό ανακλαστικό, αυτόματη αντίδραση, χωρίς δεύτερη σκέψη». Εάν βέβαια είχε μπει στον κόπο να αναγνώσει την επιχειρηματολογία που συνοδεύει αυτή τη θέση, θα είχε αποφύγει πολλές κακοτοπιές. Θα είχε τη δυνατότητα να συνειδητοποιήσει, λόγου χάρη, ότι η εφαρμογή πρακτικών αντίστοιχων με την «τράπεζα θεμάτων» και τις μεθόδους αξιολόγησης στο «νέο Λύκειο» σε άλλες χώρες οδήγησε σε υποβάθμιση της ποιότητας της μόρφωσης, υπονόμευση της σχέσης παιδιών – εκπαιδευτικών και κυρίως σε ενίσχυση των ανισοτήτων στον τομέα της μόρφωσης. Εμείς, από την πλευρά μας, θα περιοριστούμε σε μια επισήμανση. Ο «Συνήγορος του Πολίτη» με έγγραφό του προς τον υπουργό Παιδείας (23/8/13) εκφράζει τις σοβαρές επιφυλάξεις του σχετικά με τις ρυθμίσεις για το «νέο Λύκειο» και προβάλλει τα σημεία στα οποία πρέπει να δοθεί, κατά την εκτίμησή του, προτεραιότητα. Τονίζει δε χαρακτηριστικά: «Είναι σημαντικό να επιτευχθεί η αποσύνδεση του Λυκείου από τον στόχο της εισαγωγής σε ανώτερη ή ανώτατη εκπαίδευση». Και δεν μπορούμε να φανταστούμε ότι και ο Συνήγορος έχει αναλάβει και αυτός όπως η ΟΛΜΕ, «διαρκώς και αδιακρίτως», την υπεράσπιση των μαθητών «θυμάτων».

ΟΞΥΤΟΝΑ ΑΙΧΜΕΣ PΝέο υπουργό φόρτωσε η πολύπαθη παιδεία.

p Τουλάχιστον ως την επόμενη στάση. p Υπουργό που έχει εμπεδώσει, όπως διακηρύσσει, το νόημα της αποστολής του: p Να βάλει όρια στους ακραία νεοφιλελεύθερους. p Ένα είδος σοφτ νεοφιλελέ.

P

Θες να γραφτείς στο εκκλησιαστικό λύκειο της περιοχής σου; p Χρειάζεσαι και συστατική επιστολή από τον τοπικό μητροπολίτη. p Από τον τοπικό χρυσαυγίτη; Όχι. p Τουλάχιστον, όχι ακόμα…

P

Σε αργία εκπαιδευτικός επειδή επέκρινε τη διοίκηση.

* Άντε και ολοταχώς στο επόμενο στάδιο: * Να τίθεται σε αργία γιατί δεν την επαίνεσε αρκούντως.

P

Τι μας λες ρε Κασιμάτη; (Καθημερινή, 5/6) p Εγκαινίασαν οι «διαθέσιμοι» καθηγητές τσαντίρι έξω από το Υπουργείο Οικονομικών για να διαμαρτυρηθούν; p Και αυτό σ’ ενόχλησε; p Κι όταν εγκαινιάστηκε η πολιτική των διαθεσιμοτήτων και των απολύσεων; p Αυτά τα εγκαίνια δε σε ενόχλησαν; p Αλλά και το άλλο που είπες; p Ότι όποιος έχει το θράσος να ταιριάζει τις έννοιες «τσαντίρι» και «εγκαίνια»… p Του αξίζει η διαθεσιμότητα – απολύτως; p Στον Λαζόπουλο ασφαλώς θα αναφέρεσαι… p …που εγκαινίασε όχι ένα, αλλά τέσσερα Αλ τσαντίρια Νιουζ p Σε όλη την Ελλάδα. p Αλλά, δυστυχώς, του ξέφυγες…

P «ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΒΡΑΧΝΑΣ»

4

Ενδιαφέρουσες σκέψεις καταθέτει για την «τράπεζα θεμάτων» και το «νέο Λύκειο» και η Έλλη Γιωτοπούλου-Σισιλιάνου με επιστολή της στην Καθημερινή (15/6). «Όσο γίνεται πιο αντιληπτό το κενό των γνώσεων που μαστίζει το ελληνικό σχολείο, τόσο οι εξετάσεις αντιμετωπίζονται ως η αποτελεσματικότερη λύση …, όπως π.χ. με την καθιέρωση της Τράπεζας Θεμάτων και άλλων ηχηρών παρόμοιων», αναφέρει στην πολύ ενδιαφέρουσα επιστολή της. «Δεν απασχολεί το υπουργείο τι μέτρα πρέπει να λάβει για να μη φεύγουν τα παιδιά ημιαγράμματα από το σχολείο», προσθέτει. Αλλά ας αφήσουμε να εκτεθεί αναλυτικά ο προβληματισμός της γνωστής ακαδημαϊκού, που είχε διατελέσει και μέλος του νεοσύστατου, το 1965, Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, το οποίο είχε αναλάβει την εφαρμογή της εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης των ετών 1964-1965: «Το άκρως απαράδεκτο είναι ότι … αποφάσισαν να εφαρμόσουν από φέτος τις πανελλαδικές εξετάσεις στις τρεις τάξεις του λυκείου, παρ’ όλα όσα έχουν γραφεί για τους κινδύνους που εγκυμονεί ένα τέτοιο μέτρο. Έτσι, το άγχος των παιδιών θα αρχίζει από την

Ένας υποψήφιος αξιωματικός διδάσκεται πρωτίστως την υπευθυνότητα. p Κι αυτό είναι μικρό δείγμα της διαφοράς του από έναν άλλο πτυχιούχο, υποστηρίζει ο Ευθ. Πέτρου (εφημ. Δημοκρατία, 31-5). p Τι μας λες ρε φίλε; Δηλαδή, οι άλλοι πτυχιούχοι τι διδάσκονται; p Την ανευθυνότητα;

Α΄ Λυκείου. Τα φροντιστήρια θα υπερενεργοποιηθούν, τα σχολεία, πανικόβλητα, θα πολλαπλασιάσουν τα πρόχειρα διαγωνίσματα στη διάρκεια του έτους, οι γονείς θα υποβληθούν σε οξύτερη οικονομική αφαίμαξη. Το σχολείο θα γίνει βραχνάς. Η ασθμαίνουσα ζωή από το σχολείο στο φροντιστήριο και από το φροντιστήριο στο σχολείο θα καλύπτει την πιο ευαίσθητη περίοδο της εφηβικής ηλικίας. Η χαρά της γνώσης (ακριβώς έτσι, κυρία Κατσουνάκη) θα είναι χαμένη για πάντα». Και επιλέγει: «Αποτελεί επιτακτική ανάγκη να συνειδητοποιήσουμε ότι το πρόβλημα της εκπαίδευσης -αλληλένδετο με αυτό της γενικότερης παιδείας- είναι εξίσου σοβαρό με αυτό της οικονομικής κρίσης που μαστίζει τη χώρα μας». Π.Χ.

ΠΑΙΔΕΙΑ

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 22 IOYNIOY 2014

τχ. 91

Θέλουμε ένα σχολείο για όλους! ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΟΥΓΕΛΕΚΑΣ*

Μ

ε ιδιαίτερη φροντίδα -όχι όμως με χωριστές δομές και πολιτικές- αντιμετωπίζει ο ΣΥΡΙΖΑ τα προβλήματα συγκεκριμένων ομάδων, όπως τα μεταναστόπουλα, τα παιδιά μειονοτικών ομάδων ή με ειδικές ανάγκες και αναπηρίες. Για τον ΣΥΡΙΖΑ θέση κάθε παιδιού είναι στα συνήθη σχολεία, που πρέπει να είναι κατάλληλα οργανωμένα, ώστε να μπορούν να αναλάβουν την ένταξη και την αποτελεσματική εκπαίδευσή τους. Η ένταξη των ατόμων με ειδικές ανάγκες στα συνήθη σχολεία έχει καταστεί πλέον κυρίαρχη πολιτική (Χαραμής, 2000). Όπως έχει τονιστεί χαρακτηριστικά, το σχολείο πρέπει να επιτρέπει σε όλα τα παιδιά να ζουν μέσα από την κοινή δράση τους τις εμπειρίες και τη μάθησή τους. Για το σκοπό αυτό είναι απαραίτητο να εξασφαλιστεί ένας χώρος δράσης, όπου θα επιτρέπεται σε κάθε παιδί «να κάνει απόκτημα το δικό του περιεχόμενο μάθησης, τη μέθοδό του και το στόχο του, και να αναπτύξει την απαραίτητη ατομική του διαδικασία μάθησης» (Ζώνιου-Σιδέρη 1996, σ. 189). Ο νέος νόμος για την ειδική αγωγή και εκπαίδευση, ως προς τη φιλοσοφία και τους σκοπούς του κινείται σε ένα αντιφατικό και εν τέλει βραχυπρόθεσμο και αναποτελεσματικό σχεδιασμό, ο οποίος-μεταξύ άλλων διακρίνεται και από το γεγονός ότι ενώ από τη μία μεριά μιλάει για “προσαρμογές”, “ευελιξία”, “διευκολύνσεις” και γενικά προσπάθειες να αλλάξει το σχολείο με στόχο την ένταξη των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, από την άλλη μεριά ορίζει ατομοκεντρικά την αναπηρία, θεσμοθετεί την ποσοτική βαθμολογία αυτών των μαθητών, πετσοκόβει την παράλληλη στήριξη, δεν δεσμεύεται για κανέναν μόνιμο διορισμό στην ειδική εκπαίδευση. Εν κατακλείδι αυτή η πρόταση νόμου απομακρύνει ακόμα περισσότερο την ειδική από τη γενική εκπαίδευση και είναι στον αντίποδα του δικού μας σχεδίου για το εκπαιδευτικό μέλλον των παιδιών με αναπηρία, αλλά και των εκπαιδευτικών λειτουργών που τα στηρίζουν και τα οδηγούν.

Ο νέος νόμος για την ειδική αγωγή και εκπαίδευση, ως προς τη φιλοσοφία και τους σκοπούς του κινείται σε ένα αντιφατικό και εν τέλει βραχυπρόθεσμο και αναποτελεσματικό σχεδιασμό, ο οποίος-μεταξύ άλλων διακρίνεται και από το γεγονός ότι ενώ από τη μία μεριά μιλάει για “προσαρμογές”, “ευελιξία”, “διευκολύνσεις” και γενικά προσπάθειες να αλλάξει το σχολείο με στόχο την ένταξη των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, από την άλλη μεριά ορίζει ατομοκεντρικά την αναπηρία, θεσμοθετεί την ποσοτική βαθμολογία αυτών των μαθητών, πετσοκόβει την παράλληλη στήριξη, δεν δεσμεύεται για κανέναν μόνιμο διορισμό στην ειδική εκπαίδευση

Η λογική της συμπερίληψης (inclusion) Η σύγχρονη τάση που επικρατεί διεθνώς, ως προς την εκπαιδευτική αντιμετώπιση των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, είναι η ανάπτυξη της πολιτικής της συνεκπαίδευσής τους (inclusion) στα γενικά σχολεία. Η «συνεκπαίδευση» ή «συμπερίληψη» ή «ισότιμη συνεκπαίδευση» αφορά την προσπάθεια που καταβάλλεται για την συνύπαρξη και συνδιδασκαλία των περισσότερων μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες με τους συμμαθητές τους που δεν έχουν ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, σε κοινά σχολεία όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, και στις συνηθισμένες σχολικές τάξεις. Αυτό διασφαλίζεται με την παροχή της αναγκαίας ειδικής παιδαγωγικής βοήθειας και υποστήριξης από ειδικευμένους εκ* εκπαιδευτικός, μέλος της γραμματείας του Τμήματος Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ και του Δ.Σ. της ΟΙΕΛΕ.

παιδευτικούς ή από μία διεπιστημονική ομάδα. Η «συνεκπαίδευση» αποτελεί τις τελευταίες δεκαετίες ένα από τα πλέον σημαντικά θέματα στον εκπαιδευτικό προγραμματισμό των περισσοτέρων ευρωπαϊκών χωρών (Γεωργιάδης Μ., Κουρκούτας Η., Καλύβα Ευφρ,). Η συμπεριλιπτική εκπαίδευση προϋποθέτει κατ’ αρχήν τη μετακίνηση από το μοντέλο πρόνοιας στο μοντέλο των ίσων ευκαιριών. Θεωρεί απαραίτητες τις αλλαγές στις υπάρχουσες μορφές διδασκαλίας καθώς και τον σχεδιασμό νέων αναλυτικών προγραμμάτων. Ζητά την αποδοχή της διαφορετικότητας και την άρση των προκαταλήψεων. Αξίζει όμως να σημειωθούν και τα πολλαπλά οφέλη από την εφαρμογή της συμπεριλιπτικής εκπαίδευσης καθώς μειώνει το φόβο για τη διαφορετικότητα, βελ-

τιώνει την αυτοαντίληψη, αυξάνει τη συμμετοχή των γονέων και τη συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών, προετοιμάζει όλους τους μαθητές στην ενήλικη ζωή σε μια συμπεριλιπτική κοινωνία, επιτρέπει υψηλότερες ακαδημαϊκές επιδόσεις για όλους, ικανοποιούνται οι ανάγκες όλων των μαθητών, γεννά υψηλότερες προσδοκίες, δίνει περισσότερες ευκαιρίες για ατομικές και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ Ο ΣΥΡΙΖΑ θα μεριμνήσει, έτσι ώστε η εκπαίδευση που θα παρέχεται θα συμπεριλαμβάνει και θα είναι υπέρ των μαθητών με αναπηρία οι οποίοι θα παρακολουθούν εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα σε Τμήματα Ένταξης και θα δέχονται, όταν αυτό είναι αναγκαίο, προνοιακή, ψυχολογική και ψυχιατρική στήριξη εντός του σχολείου από δημόσιες και δωρεάν υπηρεσίες, μετά από συνεργασία με τους γονείς, το σύλλογο διδασκόντων, τους συμβούλους της Γενικής Ειδικής και Προσχολικής Αγωγής. Για τα παιδιά (π.χ. με πολλαπλές αναπηρίες) που η ένταξή τους δεν κρίνεται επωφελής, θα υπάρχουν κατάλληλες χωριστές δομές. Όλα τα ειδικά σχολεία θα είναι συστεγαζόμενα και συνεργαζόμενα στενά με τα υπόλοιπα σχολεία, όπου θα εφαρμόζονται σπουδές γνωστικού, ψυχαγωγικού και αθλητικού περιεχομένου, κατάλληλες για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Απαραίτητες προϋποθέσεις για την υλοποίηση του παραπάνω σχεδιασμού είναι: α) η επαρκής χρηματοδότηση, β) ένα νέο θεσμικό πλαίσιο, γ) η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, δ) η καταγραφή των ανάπηρων παιδιών. Αυτή είναι η προοπτική μας για το σχολείο του μέλλοντος. Δεν σταματάμε όμως εκεί. Σε συνθήκες ανθρωπιστικής κρίσης είναι απαραίτητες και άμεσες ενέργειες μιας αριστερής κυβέρνησης, που θα ανακουφίζουν τις ασθενέστερες κοινωνικές ομάδες και ταυτόχρονα θα κινούνται στην κατεύθυνση προσέγγισης των μακροπρόθεσμων στόχων μας. Έχοντας κατά νου ότι ο άξονας της πολιτικής μας στην παιδεία είναι ο μηδενισμός των οικογενειακών δαπανών για εκπαιδευτικές ανάγκες και η παροχή μιας δημόσιας, δωρεάν και ποιοτικά αναβαθμισμένης εκπαίδευσης για όλα τα παιδιά που κατοικούν στη χώρα χωρίς διακρίσεις, καταθέτουμε και τις άμεσες ενέργειες σχετικά με την ειδική εκπαίδευση που -μέχρι στιγμής- έχουμε καταγράψει και τις θέτουμε υπόψη της κοινωνίας προς διαβούλευση. Συγκεκριμένα προτείνουμε: 1. Σχετικά με την πρώιμη παρέμβαση θα προχωρήσουμε σε έναν σοβαρό και ολοκληρωμένο σχεδιασμό και τη νομοθετική του πλαισίωση που θα παρέχει σαφή θεσμικά πλαίσια, ρόλους, κανόνες ηθικής εφαρμογής σύμφωνα με τα διεθνή επιστημονικά δεδομένα, τα οποία θα έχουν όμως προσαρμοστεί στα ελληνικά δεδομένα.

2. Σχεδιάζουμε την καθιέρωση του ολοήμερου Ειδικού σχολείου. Οι Σχολικές Μονάδες Ειδικής Εκπαί-

5 ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

δευσης λειτουργούν στην πλειοψηφία τους λειτουργούν ως τις 12:25. Το αποτέλεσμα είναι οι γονείς των μαθητών με αναπηρία να αδυνατούν να εργαστούν λόγω έλλειψης χρόνου. Ταυτόχρονα μεγάλο μέρος των θεραπειών που απαιτούνται πραγματοποιούνται σε ιδιωτικά κέντρα ειδικής αγωγής, γεγονός που επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τις οικογένειες των μαθητών με αναπηρία.

3. Θεωρούμε απαραίτητη τη μείωση του αριθμού των μαθητών ανά τάξη με στόχευση τον αριθμό των τριών έως πέντε μαθητών με αναπηρία σε κάθε τάξη του ειδικού σχολείου.

4. Θα δώσουμε μόνιμη λύση στο πρόβλημα της μετακίνησης των μαθητών με λεωφορεία με πολυετείς συμβάσεις με τους ιδιοκτήτες λεωφορείων και σεμιναριακή κατάρτιση των οδηγών και των συνοδών τους.

Στατιστικά στοιχεία για την Ειδική Αγωγή Σύμφωνα με τα στοιχεία λήξης του σχολικού έτους 2010-2011 της ΕΛΣΤΑΤ στην Ελληνική επικράτεια λειτούργησαν 370 σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής. Από αυτές οι 76 ήταν νηπιαγωγεία, 138 δημοτικά, 7 ήταν ενιαίες μονάδες, 7 γυμνάσια, 7 λύκεια, 7 ΤΕΕΕΠΑΛ, 40 άλλο είδος επαγγελματικής εκπαίδευσης, 68 εργαστήρια ΕΕΕΚ και 11 αδιαβάθμητες επαγγελματικές σχολές. Την ίδια χρονιά απασχολήθηκαν στην Ειδική Αγωγή 3142 εκπαιδευτικοί. Από αυτούς: 147 στην προσχολική αγωγή, 1048 σε δημοτικά σχολεία, 71 σε ενιαίες μονάδες, 126 σε Γυμνάσια, 67 σε Λύκεια, 321 σε

ΤΕΕΑ Τεχνικές Επαγγελματικές σχολές, 311 σε άλλο είδος επαγγελματικής εκπαίδευσης, 901 σε εργαστήρια ΕΕΕΚ και 150 σε αδιαβάθμητες επαγγελματικές σχολές. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία στα διάφορα σχολεία της Ειδικής Αγωγής φοίτησαν: 9653 μαθητές και μαθήτριες. Από αυτά τα παιδιά φοίτησαν: 387 στα νηπιαγωγεία, 2853 στα δημοτικά σχολεία, 156 σε ενιαίες μονάδες, 247 σε Γυμνάσια, 241 σε Λύκεια, 773 σε ΤΕΕΑ Τεχνικές Επαγγελματικές σχολές, 2179 σε άλλο είδος επαγγελματικής εκπαίδευσης, 2252 σε εργαστήρια ΕΕΕΚ, και 565 σε αδιαβάθμητες επαγγελματικές σχολές. Σύμφωνα με στοιχεία του ΠΕΣΕΑ το 94% των σχολικών μονάδων ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης βρίσκεται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά με αναπηρίες και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες τερματίζουν τη μαθητική τους πορεία τελειώνοντας το Δημοτικό και έτσι τα περισσότερα οδηγούνται με μαθηματική ακρίβεια στον κοινωνικό αποκλεισμό. Το 44% των Ειδικών Σχολείων που συστεγάζονται με τα σχολεία Γενικής Αγωγής φιλοξενούνται σε μία και μόνη αίθουσα.

Συμπέρασμα Συνοψίζοντας, θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι το δίλημμα με το οποίο συχνά δικαιολογούνται ’επιλεκτικές’ πρακτικές της μορφής: “ποιότητα ή ισότητα ευκαιριών”, επιχειρεί να εγκλωβίσει τη σκέψη στην εσφαλμένη αντίληψη ότι ο επιδίωξη της αναβάθμισης της ποιότητας δεν μπορεί να συμβαδίσει με τη διασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους, στο μέτρο των δυ-

νατοτήτων τους. Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να αποδεχτούμε ότι βελτίωση της ποιότητας για λιγότερους μαθητές και σε περιορισμένους τομείς (γνωστικούς, κατά βάση) σημαίνει ποιοτική αναβάθμιση του μαθησιακού αποτελέσματος για μια σύγχρονη κοινωνία. (Χαραμής, 2000) Κατά τον Vygotsky ένα φυσικό ελάττωμα δημιουργεί κάποιους περιορισμούς στο παιδί, αλλά αυτό που δημιουργεί το προφίλ του ειδικού ατόμου είναι οι δευτερεύοντες κοινωνικοί και ψυχολογικοί περιορισμοί (VYGOTSKY, L.S., 2000). Επομένως, η διασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους, αναβαθμίζει την ποιότητα εκπαίδευσης για κάθε παιδί και, σε τελική ανάλυση, οδηγεί σε ένα επίπεδο πολιτισμού ανάλογο με τις αρχές και τις αξίες της Αριστεράς.

Αναφορές Γεωργιάδη Μ., Υποψ. Διδάκτ. Παν. Κρήτης, Κουρκούτας Ηλ., Επίκ. Καθηγητής, Παν. Κρήτης, Καλύβα Ευφρ., Lecturer, City Liberal Studies, Thessaloniki, Greece Η συνεκπαίδευση (inclusion) στην Ευρώπη http://conf2007.edu.uoi.gr/Praktika/1236-1328.pdf Ζώνιου-Σιδέρη, Αθηνά: Η αναγκαιότητα της ένταξης: Προβληματισμοί και προοπτικές. http://books.eudoxus.gr/publishers/ID_0273/EG-0182ABS.pdf Χαραμής Παύλος : Η ένταξη των παιδιών με ειδικές ανάγκες στην εκπαίδευση: το ζήτημα της αξιολόγησης, 2000.

VYGOTSKY, L.S., (2000), Νους στην κοινωνία. Η ανάπτυξη των Ανώτερων Ψυχολογικών εφαρμογών, Gutenberg-Ψυχολογία, Αθήνα

Συμβούλια Ιδρύματος: Οι μάσκες έπεσαν… ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Τ

6

ις αμέσως προηγούμενες μέρες τα Συμβούλια Ιδρύματος σε δύο Πανεπιστήμια, στο Πανεπιστήμιο Πατρών και στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, «έκοψαν» τους ετερόδοξους υποψήφιους πρυτάνεις. Είχε προηγηθεί το Συμβούλιο Ιδρύματος του ΑΠΘ και πιο πριν, το του Καποδιστριακού, το οποίο είχε κόψει την ετερόδοξη υποψήφια κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής. Ο νόμος Διαμαντοπούλου, έτσι όπως είχε τροποποιηθεί από τον Αρβανιτόπουλο, επιτρέπει στα Συμβούλια τέτοιου είδους ενέργειες, να αποφασίζουν, δηλαδή, ποιους υποψήφιους πρυτάνεις ή κοσμήτορες, οι «περιορισμένης ευφυΐας και ευθύνης» καθηγητές πανεπιστημίου μπορούν να ψηφίσουν. Από αυτήν την άποψη, δεν είναι ασφαλώς τυχαίο ότι οι κριτικές φωνές –αυτές που οι νεοφιλελεύθεροι προσπαθούν τώρα να εξορίσουν- είχαν επισημάνει ότι τα όργανα αυτά είναι ολιγαρχικής υφής και ότι η δυνατότητά τους να αποφαίνονται ποιοι μπορεί να ψηφισθούν και ποιοι όχι, αποτελεί διευθυντικό δικαίωμα και σε καμία περίπτωση δημοκρατικό δικαίωμα. Ότι τα Συμβούλια Ιδρύματος θεσμοθετήθηκαν με βάση το πρότυπο λειτουργίας του στενού πυρήνα διευ-

θυντικών στελεχών των μεγάλων καπιταλιστικών επιχειρήσεων και, κατά συνέπεια, ουδεμία σχέση έχουν με τα δημοκρατικά εκλεγμένα όργανα της παράδοσης του ελληνικού πανεπιστημίου. Μιας παράδοσης που, ειρήσθω εν παρόδω, δεν προήλθε εκ θεού αλλά φτιάχτηκε κυριολεκτικά με αίμα. Οι θεωρητικές επισημάνσεις όμως αυτές, που όταν διατυπώθηκαν κρίθηκαν ως υπερβολικές, αποδείχτηκαν πολύ κατώτερες ως προς την ολιγαρχική νοσηρότητα από την ίδια την πράξη. Γιατί στην πράξη, τα Συμβούλια Ιδρύματος επανέφεραν τον θεσμό των πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων. Είναι χαρακτηριστικό από αυτήν την άποψη, αυτό που αναφέρει σε επιστολή του ένας εκ των αποκεφαλισθέντων υποψήφιων πρυτάνεων στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Στη διαδικασία της συνέντευξης του ενώπιον του Συμβουλίου Ιδρύματος, του τέθηκε το ερώτημα αν μια εκ των συνεργατών του, η οποία είχε διαφωνήσει δημόσια με το νόμο, συνεχίζει να επιμένει στις απόψεις της, λες και η υποψηφιότητα της δεν είχε υποβληθεί με βάση το ισχύον θεσμικό πλαίσιο. Όχι μόνον δηλαδή έμπρακτη συμμόρφωση αλλά και απαίτηση δημόσιας μεταμέλειας. Κατά τα άλλα, όλους αυτούς θα τους ακούσουμε να διατυπώνουν δημόσιες διατριβές στις οποίες θα καταδικάζουν με

τον μέγιστο δυνατό αποτροπιασμό τις Δίκες της Μόσχας… Όταν πριν ένα περίπου χρόνο το Συμβούλιο Ιδρύματος του ΕΚΠΑ, είπε το περίφημο πλέον: «ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΥΜΕ – ΔΕΝ ΕΠΙΛΕΓΟΥΜΕ ως υποψήφια για το αξίωμα του Κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Παν/μίου Αθηνών την Καθηγήτρια κ. Ελένη Καραμαλέγκου», κάποιοι διατύπωσαν την άποψη ότι αυτή η εξόφθαλμη παραβίαση οποιουδήποτε κανόνα δημοκρατίας και ελευθερίας, αποτελούσε μερικό προϊόν. Ότι δηλαδή ήταν αποτέλεσμα, μιας σκληρής γραμμής που είχε επικρατήσει στο Συμβούλιο Ιδρύματος του ΕΚΠΑ. Αρκετά αργότερα όμως ήλθε η απόφαση του Συμβουλίου του ΑΠΘ, μετά του Πανεπιστημίου Πατρών και τέλος, προς το παρόν, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων… Δεν μας επιτρέπεται να εθελοτυφλούμε. Τα Συμβούλια Ιδρύματος φτιάχτηκαν για να παύσουν οποιαδήποτε ετερόδοξη φωνή μέσα στο ελληνικό πανεπιστήμιο, για να μην αποτελέσει το ελληνικό πανεπιστήμιο χώρο έκφρασης της πολύπλευρης κρίσης που μας μαστίζει, όπως το έχει κάνει κατ’ επανάληψη στο παρελθόν. Τα Συμβούλια Ιδρύματος πρέπει να πεταχτούν στον γνωστό σκουπιδοτενεκέ μαζί με τον νόμο που τα θεσμοθέτησε.

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 22 IOYNIOY 2014

τχ. 91

Μνήμη, Ολοκαύτωμα και Ποίηση

Ο διαγωνισμός ποίησης της βιβλιοθήκης Καλαβρύτων «Γιάννη Κουτσοχέρα» στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΠΑΛΤΑΣ

H

μνήμη στην εκπαίδευση είναι ταυτισμένη περισσότερο με την αποστήθιση παρά με την ιστορία και λιγότερο τελικά με το τραύμα της γραφής, αυτής της ικανότητας που καλλιεργούμε επαναλαμβάνοντας τον αιγυπτιακό μύθο, αν η γραφή είναι η μνήμη ή η λήθη των ανθρώπων. Ένας μύθος ταυτισμένος με το Επιγραφικό Μουσείο της Αθήνας, μύθος ο οποίος μας φέρνει αντιμέτωπους με την δυνατότητα να ασκηθούμε στη μετάβαση από την προφορικότητα στη γραφή. Ένα μουσείο που μπορεί να συνδιαλέγεται με ένα άλλο μουσείο, το Εβραϊκό Μουσείο, ακριβώς για το αμετάβατο στη γραφή. Η μαρτυρία εδώ, σ΄ αυτό το πλαίσιο, γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ προφορικότητας και γραφής και αυτό γίνεται με τον μάρτυρα. Η μαρτυρία είναι επιζήσασα, όπως ο επιζών. Η μαρτυρία έχει τη μορφή της κοινότητας και της ανεξάντλητης και αλύτρωτης μέχρι σήμερα οφειλής.1 Εξάλλου, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης έχουν την επικαιρότητά τους και ο ιστορικός φασισμός συγγενεύει όλο και πιο καθαρά με τον καπιταλισμό, καθώς σ’ αυτά συγκεντρώνονται οι άνθρωποι που δεν είναι χρήσιμοι για το κεφάλαιο.2 Η ηθική για τη διόρθωση αυτού του κακού δεν μπορεί παρά, σύμφωνα με τον Derrida, να είναι ενική και να αφορά την πρόσωπο προς πρόσωπο επικοινωνία, καθώς μόνο αυτή η ηθική της συγχώρεσης μπορεί να αντικαταστήσει τη μνήμη από τη λήθη.3 Ο δάσκαλος της ιστορίας του Ολοκαυτώματος, με το παράδειγμα της ζωή του, θα μπορούσε να είναι ο Janusz Korczak, ο Πολωνός δάσκαλος ο οποίος πέθανε μαζί με τα παιδιά του ορφανοτροφείου του στην Τρεμπλίνκα.4 Τα παιδιά είχαν στερηθεί την ιδιότητα του πολίτη γιατί ήταν από άλλη φυλή, γιατί ήταν παιδιά Εβραίων και ο δάσκαλος τα συνόδεψε στο τελευταίο τους ταξίδι, παρά το γεγονός ότι του ζητήθηκε να αποχωρήσει και να μην μπει μέσα στο στρατόπεδο. Το Ολοκαύτωμα είναι πια αντικείμενο διδασκαλίας5 και εντάσσεται σ’ αυτήν την παράδοση της πολιτειότητας [citizenship] και της απώλειας της ιδιότητας του πολίτη. Και σήμερα, όπως και τότε, το ζήτημα της ιθαγένειας και της υπηκοότητας ή η αφαίρεση της ιδιότητας του πολίτη, είναι κομβικό ζήτημα προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις νέες μορφές ολοκληρωτισμού του καπιταλισμού. Έτσι κι αλλιώς, όπως μας λέει και ο Primo Levi, το Ολοκαύτωμα και το στρατόπεδο συγκέντρωσης μας κάνει ακόμα και σήμερα να σκεπτόμαστε και να βλέπουμε κατάματα την πραγματικότητα χωρίς να κρυβόμαστε.6 Η συγχώρεση είναι η ηθική της μνήμης. Η ελληνική εκπαίδευση για τον τρόπο που αντιμετωπίζει την ιστορία είναι ταυτισμένη με τη λήθη χωρίς συγχώρεση. Να ξεχάσουμε, αυτό εί-

* δάσκαλος στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών. Τα σχολικά έτη 2010/ 2012 ήταν υπεύθυνος Αγωγής Υγείας στην Α΄ Διεύθυνση Π. Ε. Αθηνών

Ιστορία είναι η δυνατότητα να κάνουμε ιστορία, σύμφωνα με τον Marx, να μετέχουμε σ’ αυτή ή να πάρουμε μέρος, ξέροντας πως δε γλιτώνουμε το βρόμισμα των χεριών μας. Είναι αυτή η ανάμιξη της ουτοπίας με το χρόνο, είναι αυτή η εσχατολογία της λύτρωσης των γενεών του παρελθόντος, είναι αυτή η αναζήτηση της σιωπής που μπορούμε να κλειστούμε μόνο όταν έχει επέλθει δικαιοσύνη

ναι το αίτημα. Όχι να συγχωρέσουμε, αλλά να αφήσουμε τα πράγματα στη σκόνη του χρόνου. Η μνήμη είναι ένα ταμπού, όπως είναι η πολιτική, ο Θεός και η σεξουαλική ζωή του παιδιού και του εφήβου. Η εκπαίδευση όλο και πιο πολύ επιζητεί την ουδετερότητα των σκληρών επιστημών. Σύντομα ο κόσμος του σχολείου θα είναι ο κόσμος της τεχνολογίας, του διαδραστικού πίνακα και του υπολογιστή και από την άλλη ο κόσμος της αυλής, ο κόσμος του εκφοβισμού και της αντικοινωνικότητας. Βέβαια αυτός ο νεοφιλελευθερισμός είναι υπό ανάσχεση καθώς το σχολείο της κοινότητας είναι ήδη η απάντηση που δίνεται στη χώρα μας, μέσα από την κρίση εκπροσώπησης και τη φωνή των ηττημένων. Αυτοί οι δύο κόσμοι θα αποτελούν την ιστορία γιατί όλο και πιο πολύ μένουμε χωρίς ίχνη του παρελθόντος Αυτό σημαίνει νίκη της γραφής του νικητή, όπως μας λέει και ο Walter Benjamin. Αυτό που θέλει ο Benjamin είναι να έρθει στην επιφάνεια η γραφή των νικημένων. Αυτό που θέλουμε κι εμείς, σύμφωνα με τον Άλκη Ρήγο, είναι η μνήμη να είναι ένας ενεργός τρόπος ύπαρξης και όχι απλά αναγνώστης του παρελθόντος.7 Σ’ αυτό το νέο τοπίο επέλασης των νικητών της ιστορίας ο νεοφιλελευθερισμός γίνεται συμπίλημα με το φασισμό, καθώς τίθεται συγχρόνως ως εναλλαγή και κρίση του υπάρ-

χοντος, ως μια κυριολεξία σ’ αυτόν τον κόσμο των μεταφορών, παίρνοντας μαζί του τη μνήμη, την αναθεώρηση της ιστορίας, την κοινότητα, το φαντασιακό, τους ηττημένους και τις συλλογικές αναπαραστάσεις. Σ’ αυτόν τον ανερχόμενο φασισμό και νεοφιλελευθερισμό η διδασκαλία του Ολοκαυτώματος, η ιδιότητα του πολίτη, η πολιτειότητα, η δημιουργία ομάδων, οι συλλογικές δράσεις στα σχολεία, το σχολείο της κοινότητας, η μνήμη, η δημόσια σφαίρα και η έσχατη γραφή, η ποίηση, ανατέμνουν το βερμπαλισμό της δημοκρατίας με τις σιωπές των συναισθηματικών καταστάσεων του βιόκοσμου. Ιστορία είναι η δυνατότητα να κάνουμε ιστορία, σύμφωνα με τον Marx, να μετέχουμε σ’ αυτή ή να πάρουμε μέρος, ξέροντας πως δε γλιτώνουμε το βρόμισμα των χεριών μας. Είναι αυτή η ανάμιξη της ουτοπίας με το χρόνο, είναι αυτή η εσχατολογία της λύτρωσης των γενεών του παρελθόντος, είναι αυτή η αναζήτηση της σιωπής που μπορούμε να κλειστούμε μόνο όταν έχει επέλθει δικαιοσύνη. Όμως όσο δεν την έχουμε, η δημοκρατία τίθεται ως μια διαρκή εκστόμιση αυτών που έχουμε στη σκέψη μας, ως μια ατέρμονη επικοινωνία της μνήμης, φέρνοντας μέσα στη γλώσσα τα πράγματα στο παρόν, όπως θα μας έλεγε και ο Hans – Georg Gadamer. Τι είναι μνήμη σήμερα; Τι είναι το Ολοκαύτωμα; Και πως μπορούμε να μιλήσουμε με λίγες λέξεις μεταξύ σιωπής και άλλης σιωπής που έρχεται; Τι σημαίνει «το κάνω απόπειρα να γράψουμε με τα παιδιά στο σχολείο ποιήματα»; Τι σημαίνει ένα παιδί γίγνεσθαι – ποιητής με τη σημασία που αποδίδουν οι Deleuze Guattari. στις μεταμορφώσεις της υποκειμενικότητας; Και τι σημαίνει το φύλο [gender] σ’ αυτή την καταμέτρηση απωλειών, ανδρών, παιδιών και γυναικών, κάνοντας τη γραφή γυναικεία μέσα από το πένθος και την οργάνωση του λόγου, αυτή τη φορά λιγότερο πειθαρχημένη και ορθολογική και περισσότερο σωματική; Η μαρτυρία για λογαριασμό αυτών που μαρτύρησαν έχει επίδικο αντικείμενο τον αφανισμό της τάξης του κυρίαρχου και τη γενιά που μεταβιβάζει στη νεότερη το μίσος γι’ αυτήν. Το να διεκδικείς και να μιλάς για ολοκαύτωμα κυριολεκτικά και μεταφορικά σημαίνει ότι παραμένεις σ’ αυτή την παράδοση του ιστορικού Ολοκαυτώματος. Ολοκαύτωμα, αυτό το ανείπωτο κατά τον Agamben. Όπως σημειώνει και ο ίδιος «μεταξύ της θέλησης να καταλάβει κανείς τα πάντα και υπερβολικά νωρίς, ίδιον όσων διαθέτουν εξηγήσεις για τα πάντα και της άρνησης κατανόησης, ίδιον όσων αγιοποιούν ανέξοδα, το να αργοπορήσουμε σε αυτό το κενό μας φάνηκε ο μόνος σωστός δρόμος».8 Τι είναι τότε η μνήμη; Για το Walter Benjamin, «ανασύνθεση του παρελθόντος δεν σημαίνει αναγνώρισή του μες στον τρόπο που υπήρξε πραγματικά. Σημαίνει το άρπαγμα μιας μνήμης καθώς αστράφτει σε μια στιγμή κινδύνου. Για τον

7 ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

ιστορικό υλισμό το ζήτημα είναι να συλλάβει μια εικόνα του παρελθόντος καθώς αυτή εμφανίζεται απροσδόκητα στο ιστορικό υποκείμενο τη στιγμή του κινδύνου».9 Ολοκαύτωμα καταχρηστικά και μεταφορικά ονομάζουμε εκτός από το ιστορικό Ολοκαύτωμα όλες αυτές τις μαρτυρικές κοινότητες που εξοντώθηκαν από τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα. Τα Καλάβρυτα είναι μια τέτοια περίπτωση, καθώς αναφέρεται στην πολιτική ζωή και στον τύπο ως ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων. Η μνήμη είναι μια πολιτισμική και μεταβιβαστική πρακτική κι αυτό που τη χαρακτηρίζει για την περίπτωση των Καλαβρύτων είναι η διαιρετότητα, πράγμα που την κάνει να αποκαλείται ‘διαιρεμένη μνήμη’.10 Η επιτέλεση της μνήμης κάθε χρόνο με το διαγωνισμό ποίησης «Γιάννη Κουτσοχέρα» δίνει τη δυνατότητα η διαιρεμένη μνήμη καθώς και οι μύθοι να επιστρέψουν. Το διαλογικό πλαίσιο αφορά την ευθύνη για το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων. Στο πλαίσιο επίσης της επιστροφής του εθνικιστικού και του φασιστικού λόγου την περίοδο της ελληνικής κρίσης αυτή η μνήμη είναι ακόμα πιο έντονη. Άλλοι υπερασπίζονται την αντίσταση και τους αγώνες κατά της γερμανικής κατοχής, μέσα από την αιχμαλωσία των γερμανών στρατιωτών λίγες ημέρες πριν το ολοκαύτωμα κι άλλοι πως αυτό ακριβώς είναι η αιτία του ολοκαυτώματος, το οποίο θα είχε αποφευχθεί αν δε συνέβαινε αυτή η αντίσταση. Αυτή η διαιρεμένη μνήμη αναβίωσε και φέτος, το 2014, μέσα από ένα φιλμ εξαιρετικού ενδιαφέροντος του Ηλία Γιαννακάκη, «Καλάβρυτα: άνθρωποι και σκιές» (2014). Το φιλμ είναι ένα μικρό χρονικό των συναισθημάτων ακόμα και σήμερα για το τραύμα του ελληνικού λαού και τεκμηριώνει τη σημασία που είχε και έχει, τότε και τώρα, ο αντιφασιστικός αγώνας. Όπως και πρόπερσι, με το φιλμ του Στέλιου Κούλογλου, «Νεοναζί: το ολοκαύτωμα της μνήμης» (2012), τόσο τα Καλάβρυτα, όσο το Δίστομο και ο Χορτιάτης, ήρθαν αντιμέτωποι ως τόποι μνήμης με την άνοδο του εκφασισμού της ελληνικής κοινωνίας και τον ιστορικό αναθεωρητισμό. Όπως επίσης και το φιλμ του Άρη Χατζηστεφάνου, «Φασισμός ΑΕ» (2014) είναι μια πρόταση για την ανάλυση του πρόσφατου αλλά του ιστορικού φασισμού και ναζισμού στη χώρα μας. Τι σημαίνει όμως ένας διαγωνισμός ποίησης; Τι σημαίνει για έναν εκπαιδευτικό ποίηση στη πρωτοβάθμια εκπαίδευση και μάλιστα συνυφασμένη με το μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής, στο πλαίσιο της ανάδειξης του μείζονος κακού κατά Hanah Aredt ή της οριακής εμπειρίας του Ολοκαυτώματος; 11 Και τι σημαίνει για έναν εκπαιδευτικό να εργάζεται πάνω στις αναπαραστάσεις της διαιρεμένης μνήμης; Το χρόνιο ενδιαφέρον για την ποίηση ενός εκπαιδευτικού μπορεί να φτάσει στα όρια της αδυνατότητας να κάνουμε ποίηση μετά το Άουσβιτς - κατά τον Adorno - ή αυτό μπορούμε να το καταφέρουμε οριακά, πάλι σύμφωνα με τον ίδιο, όπως το έκανε ο ποιητής Paul Celan. Στο 35ο Δημοτικό Σχολείο μια δεκαετία περίπου (2004 – 2014) η ποίηση αποτέλεσε μια διαρκή αναφορά του τρόπου που μπορεί να εργαστεί ένας εκπαιδευτικός. Επίσης, επειδή ο Γιάννης Κουτσοχέρας είναι ένας άνθρωπος με ιστορικότητα στη γειτονιά μας, λόγου της Λένας Στρέφη και του

8 *Μέλος της Επιτροπής Προγράμματος ΣΥΡΙΖΑ

Η μνήμη είναι μια πολιτισμική και μεταβιβαστική πρακτική κι αυτό που τη χαρακτηρίζει για την περίπτωση των Καλαβρύτων είναι η διαιρετότητα, πράγμα που την κάνει να αποκαλείται ‘διαιρεμένη μνήμη’. Η επιτέλεση της μνήμης κάθε χρόνο με το διαγωνισμό ποίησης «Γιάννη Κουτσοχέρα» δίνει τη δυνατότητα η διαιρεμένη μνήμη καθώς και οι μύθοι να επιστρέψουν. Το διαλογικό πλαίσιο αφορά την ευθύνη για το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων

ομώνυμου λόφου που έχουμε στα Εξάρχεια ή της απόπειρας δολοφονίας του έξω από τη Νομική, είναι ένας ποιητής στον οποίο εργαζόμαστε τακτικά. Η βιβλιοθήκη των Καλαβρύτων βράβευσε κατά καιρούς ποιήματα των μαθητών και των μαθητριών του σχολείου μας, όπως τα ποιήματα του Απόστολου Χουλιάρα, του Σπύρου Λαγκαδινού, της Κωνσταντίνας Μητσάκη, της Χαράς Σπηλιώτη και της Αλεξάνδρας Νόβακ.12 Στόχος αυτήν τη δεκαετία στο σχολείο μας ήταν να έχουμε από κάθε παιδί την εμπειρία γραφής ενός ποιήματος ή να κάνουμε, με άλλα λόγια, μια παιδαγωγική του γίγνεσθαι, όπως απαντάται στη φιλοσοφία των Deleuze και Guatarri, γίγνεσθαι – ποιητής, γίγνεσθαι – συντάκτης ή γίγνεσθαι –πολίτης. Διδάσκεις ποίηση σημαίνει διδάσκεις ιστορία με τον τρόπο του κοσμοπολίτη Κ. Καβάφη. Ιστορία σημαίνει τις περισσότερες φορές δύο επιλογές και θερμή ένταξη στη μια πλευρά. Το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων στη γενεαλογία του σημαίνει πως κάνεις αντίσταση γνωρίζοντας το τίμημα. Κι αυτό σημαίνει, πως όταν ρωτάμε τα παιδιά τι επιλέγουν με σημερινούς όρους, να κάνουν ή όχι αντίσταση, θα προτιμούσαν μια τρίτη εκδοχή η οποία θα τα απάλλασσε από το δίλημμα. Όμως η ιστορία είναι όπως η αριστοτελική ρητορική, έχει δύο δυνατές αποφάσεις. Κι αυτές μπορεί να είναι ή η αντίσταση ή η σιωπή. Η δυνατότητα να κάνουμε κάτι τρίτο μπορεί να είναι ορθολογική επιλογή, δεν είναι πολλές φορές ιστορική επιλογή. Ο κόσμος του θετικισμού, ο κόσμος των φυσικών επιστημών, ακόμη και το θετικό δίκαιο, μεθοδολογικά αναφέρονται στην αποστασιοποίηση και τον αποκαλούμενο τρίτο, τον παρατηρητή, αυτόν που δεν εμπλέκεται αλλά κρατά την αντικειμενικότητά του. Αυτό όμως δεν αφορά την ιστορία τις περισσότερες φορές. Αντίθετα η εμπλοκή, η συμμετοχική παρατήρηση, η φαινομενολογική διάνοιξη του αντικειμένου και η ιστορικότητα είναι αυτό

που χαρακτηρίζει τις σχέσεις με τον κόσμο έτσι όπως τον βιώνουμε.13 Ας επιστρέψουμε στην ποίηση. Ο διαγωνισμός ποίησης «Γιάννη Κουτσοχέρα» συμπληρώνει περίπου τα είκοσι χρόνια και κάθε χρόνο στις μέρες της επετείου, 12 και 13 Δεκεμβρίου η βιβλιοθήκη Καλαβρύτων με τον άνθρωπό της, το Χρίστο Φωτεινόπουλο, υποδέχεται τους μαθητές και τις μαθήτριες που βραβεύτηκαν. Η αντιφασιστική εκπαίδευση στη χώρα μας έχει αυτή τη μοναδική ευκαιρία, μέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς, να αποστείλει στη βιβλιοθήκη των Καλαβρύτων τα ποιήματα που έγραψαν τα παιδιά. Οι δράσεις για μια αντιφασιστική εκπαίδευση, τα βιβλία και τα φιλμ δεν είναι πολλά και υπάρχει χώρος για καινούριες δημιουργίες. Το Εβραϊκό Μουσείο συμπληρώνει σχεδόν μια δεκαετία εκπαίδευσης στη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος κι έχει μια μεγάλη παραγωγή ντοκουμέντων. Το φιλμ του Βασίλη Λουλέ, «Φιλιά εις τα παιδιά» (2013) είναι μοναδικό και αφορά την περίοδο της κατοχής συμπληρωματικά με το «Ξυπόλυτο Τάγμα» (1955) του Γκρέκορυ Τάλλας για τους σαλταδόρους – παιδιά της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Το βιβλίο του Τζον Μπόιν, «Το αγόρι με τη ριγέ πιζάμα» (Κέδρος 2005) έχει κάνει πολλές εκδόσεις και έχει και γυριστεί και φιλμ. Το αντιφασιστικό βιβλίο του Bernhard Schlihk, «Διαβάζοντας στη Χάννα» (Κριτική 1996), διδάσκεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και γυρίστηκε και σε φιλμ. Πρόσφατα το βιβλίο του Τοντ Στράσερ «Το κύμα» (Επιλογή 1993) γυρίστηκε κι αυτό σε φιλμ. Η στρατοπεδική λογοτεχνία επίσης είναι αυτή που υποκαθιστά τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος. Ήδη από τη δεκαετία του ’60 διδάσκεται το βιβλίο του Primo Levi «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος» (Άγρα 2005), το οποίο είναι ένα από τα πιο αγαπημένα βιβλία των εκπαιδευτικών για την διδασκαλία του Ολοκαυτώματος. Επίσης το βιβλίο του Jean Amery, «Πέρα από την ενοχή και την εξιλέωση» (Άγρα 2009) είναι μια συλλογή δοκιμίων, τα οποία για το συγγραφέα με δυσκολία προτείνονται για ανάγνωση από εφήβους. Φέτος ελπίζουμε και ο Janusz Korczak να έχει την τιμητική του. Πρόπερσι ήταν έτος Korczak, αλλά δεν έγιναν ιδιαίτερες εκδηλώσεις.14 Στα σχολεία μας αυτό που δουλεύεται ιδιαίτερα είναι το θεατρικό του, «Ο βασιλιάς Ματίας ο 1ος», διασκευασμένο από την Άλκη Ζέη. Η μετάφραση στην ελληνική γλώσσα του έργου τους είναι ένα αίτημα. Στο σχολείο μας, μια μικρή ομάδα παιδιών με καταγωγή από την Πολωνία εργάζεται στη μετάφραση κάποιων κειμένων του από το λογοκριμένο βιβλίο του για τους νέους, του 1929. Όμως γενικότερα στο 35ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών η διδασκαλία του Ολοκαυτώματος αφορά τόσο το ιστορικό Ολοκαύτωμα όσο και τις μαρτυρικές πόλεις, ιδιαίτερα τα Καλάβρυτα. Κυρίως οι τάξεις που επιλέγονται για την δημιουργία εργαστηρίων ποίησης είναι η ε΄ και η στ΄ στο πλαίσιο του μαθήματος της Αγωγής του Πολίτη. Ωστόσο μια εκπαίδευση για τη δημοκρατία και το αντιφασιστικό κίνημα περιλαμβάνει αυτό που βιωματικά κάνουμε με τα παιδιά και τη θεσμική παιδαγωγική: ομάδες χωρίς αρχηγό, ομάδες όπου το κοινωνικό συμβόλαιο αντικαθιστά τη προσωποπαγή σχέση των ομάδων με την εκφορά του εξουσιαστικού λόγου.15 Όπως επίσης το πρόβλημα της μη απόδοσης της ιθαγένειας και της υπηκοότητας των παιδιών από τις άλλες χώρες, είναι αυτό που αποκλείει τα παιδιά να μην είναι πολίτες και συνδέε-

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 22 IOYNIOY 2014

ται με το ρατσισμό. Το εργαστήρι ποίησης στο σχολείο είναι συνδεδεμένο με μια γειτονιά, τα Εξάρχεια, η οποία έχει να επιδείξει ιστορικές και σύγχρονες αντιφασιστικές πρακτικές, καθώς είναι ταιριαστή με τον «Μεγάλο περίπατο του Πέτρου» (1971) της Άλκης Ζέη. Η δημιουργία του ΕΑΜ στην Ιπποκράτους, το κτίριο της ΕΣΠΟ στην πλατεία Κάνιγγος και η σύλληψη των μελών που ανατίναξαν αυτό το κτίριο το 1942, η διαδήλωση στη Μπουμπουλίνας στο Υπουργείο Εργασίας για να μην ισχύσει η επιστράτευση το 1942, η Μπλε Πολυκατοικία όπου ήταν το σπίτι της Σοφίας Βέμπο κι όπου ήχησε η σειρήνα του ελληνο ιταλικού πολέμου, η Ροζαλία την αντάρτισσα στη πλατεία Εξαρχείων, η αυτοχειρία του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη αφού έδωσε τα όπλα του στον ΕΛΑΣ το 1943, το αρωματοπωλείο της γυναίκας - άρωμα, της Λέλας Καραγιάννη στην πλατεία Κάνιγγος, όλα αυτά κι άλλα αποτελούν την ιστορική εμπειρία της αντίστασης Εβραίων, κομμουνιστών και πατριωτών πάνω στην οποία εργαζόμαστε, προκειμένου να μιλήσουμε για το ολοκαύτωμα.16 Το ίδιο το σχολείο μας, έργο του αρχιτέκτονα Νικόλαου Μητσάκη, δημιουργημένο το 1932, στα χρόνια της κατοχής γνώρισε στους διαδρόμους του τον αγκυλωτό σταυρό κι έγινε, με μαρτυρίες που έχουμε, και νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού. Το πρόγραμμα της γ΄ και της δ΄ τάξης, μια ακόμη χρονιά, τη σχολική χρονιά 2012/2013 ήταν ακριβώς η σχέση του χώρου και του χρόνου, σ’ αυτή τη διάχυτη ιστορικότητα της γειτονιάς.17 Με αφορμή το «Μεγάλο περίπατο του Πέτρου» (1971) ανοιχτήκαμε στους γύρω χώρους και βιώσαμε την εμπειρία του φασισμού και των χρόνων της κατοχής. Επίσης, εργαζόμενοι με το βιβλίο της Λότης Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου, «Ο καιρός της σοκολάτας»(2007) πήγαμε μαζί με τη συγγραφέα στη «Ροζαλία» και στη Μπλε Πολυκατοικία, εκεί στο διαμέρισμα της Σοφίας Βέμπο, όπου όταν ήταν μικρή την πήρε στην αγκαλιά της και διαβάσαμε μερικές σελίδες από το βιβλίο της.18 Και φέτος το βιβλίο της Φράνσης Σταθάτου, «Μυστήρια, μυστικά και μάγια στη μεγάλη πόλη» (2012) μας κράτησε παρέα όλη τη χρόνια. Στις σελίδες αυτού του βιβλίου, καθώς η συγγραφέας ήταν μαθήτρια του σχολείου μας μετά το 1945, μπορέσαμε να δούμε πάλι τα χρόνια της κατοχής, τον δάσκαλο της δ’ τάξης που ήταν ανάπηρος πολέμου, τα παιχνίδια των παιδιών στην αυλή, τα καταφύγια στη γειτονιά και το ψηλό κυπαρίσσι του σχολείου, ένα χώρο με παγκάκια και ονοματισμένο τόπο δημοκρατίας, ρητορικής και επίλυσης των προβλημάτων. Στο ίδιο πλαίσιο η φετινή χρονιά 2013/2014 για τη δ΄ τάξη αφορά τον πρώτο δάσκαλο του σχολείου μας, τον Παναγή Δημητράτο που εκτελέστηκε στη Καισαριανή τον Απρίλη του 1944. Ένας δάσκαλος, ο οποίος έρχεται να διδάξει το 1932, εκδίδει βιβλία, μεταξύ αυτών και αναγνωστικά, συμμετείχε ενεργά στη πολιτική και στη Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας και εκτελέστηκε λίγους μήνες πριν φύγουν οι ναζί από τη χώρα μας.. Ωστόσο η αθηναϊκή εμπειρία είναι διαφορετική από τις μαρτυρικές πόλεις, όπως τα Καλάβρυτα ή το Δίστομο.19 Το Ολοκαύτωμα ή η γενοκτονία είναι αυτή η ακραία εμπειρία της αναστολής της επικοινωνίας, της λήθης που συνυπάρχει με την μνήμη, της επίκλησης εκ των υστέρων της δικαιοσύνης, της συγχώρεσης, του απαράγραπτου και της γιγαντομαχίας του κακού με την έλλειψη δικαιοσύνης.20 Κάτι γιορτινές

ημερομηνίες, επίσης, όπως αυτή της Μνήμης του Ολοκαυτώματος στις 27 Ιανουαρίου ή της ήττας του φασισμού στις 9 Μαΐου, μπορούν να είναι οδοδείκτες της πορείας μας, τώρα που ο εκφασισμός της ελληνικής κοινωνίας και της πολιτικής έχει βγει εκτός του ενός κόμματος της Χρυσής Αυγής; Η δυνατότητα να γράφουμε ποιήματα μας κάνει να κρατάμε την αρχή της ελπίδας, τουλάχιστο ως προς τον τρόπο που έβλεπε ο Kant την αισθητική. Ωστόσο η βαρβαρότητα έχει γενικευτεί και το όνομα του βαρβάρου δεν είναι υποχρεωτικά από την άλλη μεριά. Στο βαθμό που σήμερα γενικεύονται τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στο βαθμό που ο φασισμός χρησιμοποιείται για να εξηγήσει πολλές εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής και στο βαθμό που οι άνθρωποι εκτελούν το καθήκον τους με τη χαρά του καθήκοντος – νέες γενοκτονίες γενικεύονται, φροντίζοντας οι υφιστάμενοι και οι προϊστάμενοι να μην υπάρχουν πολιτικές αντιπροσωπεύσεις αυτών. Όσο η ηθική είναι η κατηγορική προσταγή του Kant, τόσο η γενίκευση της αξίωσης να είναι ο εργαλειακός λόγος ένα με την πολιτική πράξη θα ζητά να επεκταθεί. Αντί αυτού, η ερμηνευτική κατανόηση του κάθε φορά ενικού και διαφορετικού που χρειάζεται κρίση για να το πλησιάσουμε, όπως θα μας έλεγε και ο Levinas, είναι ένας άλλος δρόμος. Κλείνοντας αυτό το κείμενο μπορούμε να θυμηθούμε τους στίχους του Celan και να νιώσουμε τη δυσκολία να εκφραστεί κανείς με την ποίηση: «Ήρθε, ήρθε/ ήρθε μια λέξη, ήρθε/ ήρθε μέσα απ’ τη νύχτα/ ήθελε να φωτίσει, ήθελε να φωτίσει/.Στάχτη./ στάχτη, στάχτη/ Νύχτα/ Νύχτα – και – νύχτα. – Στο/ μάτι πήγαινε, στο υγρό/.».21 Αυτό είναι το ιστορικό Ολοκαύτωμα, το ανείπωτο.

Σημειώσεις 1

Δες για παράδειγμα τις δράσεις του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα [www.holocaust.gr].

2

Φωτεινή Βάκη, «Η βαρβαρότητα ως το ‘τελετουργικό του πολιτισμού.’ Ο Adorno για τον ναζισμό», περιοδικό Σύγχρονα Θέματα, τχ. 122 – 123, Ιούλιος - Δεκέμβριος 2013, σελ. 130 – 134.

3

Ευτύχης Πυροβολάκης, «Τι είναι, αν υπάρχει, το ‘ασυγχώρητο’ στον Derrida»; περιοδικό Σύγχρονα Θέματα, τχ.

122 – 123, Ιούλιος - Δεκέμβριος 2013, σελ. 135 - 140.

4

Δες Μπεάτα Ζουλκιέβιτς, «Γιάνους Κόρτσακ: ο ‘Γερο – Δόκτωρ’», περιοδικό The books Joyrnal, τχ. 24, Οκτώβριος 2012, σελ. 76 – 80.

5

Δες για παράδειγμα το βιβλίο της Annete Wieviorka,Το Άουσβιτς, όπως το εξήγησα στη κόρη μου, μετάφραση Κορίνα Δευτεραίου, επίμετρο Ρίκα Μπενβενίστε, Πόλις Αθήνα 2013.

6

Πρίμο Λέβι, «Η ‘τελική λύση’ του φασισμού», μετάφραση Πέτρος – Ιωσήφ Στανγκανέλης, εφημερίδα Αυγή, ένθετο Αναγνώσεις, 16/3/2014, σελ. 41.

Αθήνα 2014, σελ. 12 – 13.

10

Άννα Μαρία Δρουμπούκη, «Οι ‘διαιρεμένες μνήμες’ των μαρτυρικών χωριών: η 13η Δεκεμβρίου στα Καλάβρυτα και οι αναπαραστάσεις της», περιοδικό Τα Ιστορικά, τ. 29, τχ. 56, Ιούνιος 2012, Μέλισσα, Μουσείο Μπενάκη, σελ. 193 – 210.

11

Δες μερικές προσωπικές σκέψεις πριν προχωρήσει κανείς στη διδασκαλία του ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων στο Χαράλαμπος Μπαλτάς, «Η ποίηση στο ραδιόφωνο», περιοδικό Δέλεαρ, περίοδος στ΄, τχ. 7, 2004 – 2005, σελ. 116 - 123.

12 Μερικά δημοσιευμένα ποιήματα των παιδιών μπορεί να δει κανείς στο Χαράλαμπος Μπαλτάς (επιμέλεια), Οι φιλίες των παιδιών (2008 – 2013), στον ιστότοπο της παιδαγωγικής ομάδας «Το Σκασιαρχείο - πειραματικοί ψηλαφισμοί για ένα σχολείο της κοινότητας» στο www.

Skasiarxeio.wordpress.com.

13

Έντμουντ Χούσερλ, Η κρίση της ευρωπαϊκής ανθρωπότητας και η φιλοσοφία, εισαγωγή – μετάφραση - σχόλια Παύλος Κόντος, Εκκρεμές, Αθήνα 2011, σελ. 89 – 96.

14

Όμως για το 2014 έχουμε εκδηλώσεις. Στο φεστιβάλ πολυφωνίας στη Θεσσαλονίκη, τέλη Μαΐου, ένα στρογγυλό τραπέζι για τον Korczak και από την παιδαγωγική ομάδα «Το Σκασιαρχείο – πειραματικοί ψηλαφισμοί για ένα σχολείο της κοινότητας», σε συνεργασία με τον Συνήγορο του παιδιού, ένα διήμερο τον Οκτώβριο του ίδιου έτους.

15

Jean Vial, «Εξέταση των παιδαγωγικών μεθόδων από την κοινωνική σκοπιά», μετάφραση Γιώργος Παπαγεωργίου, στο Maurice Debesse - Gaston Mialaret, Οι Παιδαγωγικές Επιστήμες, Γ. Α. Βασδέκης, προλεγόμενα Χρήστος Φράγκος, τ. 6, Δίπτυχο, Αθήνα 1985, σελ. 397 – 433.

16

Για περισσότερα στοιχεία για τη γειτονιά μας δες Μενέλαος Χαραλαμπίδης, Η εμπειρία της κατοχής και της αντίστασης στην Αθήνα, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2012.

17

Δες Αθήνα Καρανάση, Έλενα Μολασιώτη (επιμέλεια), Ένα μαγικό καπέλο στα Εξάρχεια, Αθήνα 2013 και Χαράλαμπος Μπαλτάς, Ελισάβετ Παντελιάδου (επιμέλεια), Τα παιδιά – πουλιά των Εξαρχείων, Ένα βιβλίο βασισμένο στο μυθιστόρημα της Λενέτας Στράνη «Το ξενοπούλι κι συνορίτης ποταμός», Αθήνα 2013.

18

Η Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου έχει ένα βιβλίο της για τα Καλάβρυτα και την αποφράδα ημέρα στις 13 Δεκεμβρίου του 1943, το «Λάθος, κύριε Νόιγκερ!» (1989). Αλληλογραφώντας μαζί της μου θύμισε τις σελίδες αυτές που περιγράφουν το τι έγινε εκείνες τις ημέρες, το ρόλο των ανταρτών και τη ναζιστική θηριωδία, καθώς και το ποίημα του Γιάννη Κουτσοχέρα: «Τι απαντούν/ οι αυτουργοί και οι συνεργοί/ οι που δίδασκαν/ ή διδάσκονταν/ Γκαίτε/ Μπετόβεν/ Βάγκνερ (…) Τώρα αγκυλωτά δάκτυλα/ κροταλίζοντας ομαδικά το θάνατο/ στα Καλάβρυτα του ’43». Την ευχαριστώ πολύ! Δες Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου, Λάθος, κύριε Νόιγκερ!, Πατάκης 1989, σελ.

93 – 103.

19

7

Για τα ζητήματα του ανείπωτου, την αργοπορίας της αναγνώρισης του Ολοκαυτώματος, και του Άουσβιτς στη γλώσσα δες Άλκης Ρήγος, «Το γεγονός και η Μνήμη του», εφημερίδα Αυγή, ένθετο Αναγνώσεις, 16/3/2014, σελ. 40.

Για μια προσέγγιση του Δίστομου στη σχολική τάξη δες Ζέτα Παπανδρέου, «Ναζιστική κατοχή στην Ελλάδα και άσκηση αντιποίνων», στο Άγγελος Παληκίδης (επιμέλεια), Κριτικές προσεγγίσεις του ναζιστικού φαινομένου, Από την ιστοριογραφία και τη πολιτική θεωρία στη σχολική ιστορική μάθηση, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2013, σελ. 253 – 276.

8

20

Τζόρτζο Αγκάμπεν, «Η τελική λύση του φασισμού. Αυτό που μένει από το Άουσβιτς», μετάφραση Πέτρος – Ιωσήφ Στανγκανέλης, εφημερίδα Αυγή, ένθετο Αναγνώσεις, 16/3/2014, σελ. 23.

9

Walter Benjamin, Θέσεις για τη φιλοσοφία της ιστορίας, μετάφραση κολεκτίβα bajaj, Λέσχη των Κατασκόπων,

τχ. 91

Paul Ricoeur, Η Μνήμη, η Ιστορία, η Λήθη, μετάφραση Ξενοφών Κομνηνός, Ίνδικτος, Αθήνα 2013, σελ. 775 – 783.

21 Paul Celan, Στρέττο, επίμετρο Peter Szondi, μετάφραση Θεόδωρος Άδραστος, Υπερίων, Θεσσαλονίκη 1996, σελ.

13.

9

AΦΙΕΡΩΜΑ

«ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΝΕΟΛΑΙΑ»

10

Οι νέοι κατέχουν αναμφίβολα τη δική τους ξεχωριστή θέση στην πολιτική ιστορία της Ευρώπης και του κόσμου. Η αμφισβήτηση του υπάρχοντος υπήρξε ανέκαθεν μια διαδικασίαάμεσα συνδεδεμένη με τη νεανική ορμή.Το νεανικό κίνημα στην Ελλάδα δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Οι νέοι, αυθόρμητα ή οργανωμένα, ως μέλη φοιτητικών συλλόγων ή κομματικών νεολαιών, αλλά συχνά και ως ανένταχτοι αγωνιστές συνδέθηκαν έντονα με τους κοινωνικούς αγώνες του τόπου καιεξέφρασαν σταθερά τα ριζοσπαστικά προτάγματα της εποχής τους στο πολιτικό αλλά και το πολιτισμικό πεδίο. Ήδη από το 1949, με το τέλος του εμφυλίου, συστήνεται η Διοικούσα Επιτροπή Συλλόγων του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΔΕΣΠΑ) ως πρώτη απόπειρα συλλογικής έκφρασης των φοιτητικών αιτημάτων και λίγο αργότερα ιδρύεται η Πανσπουδαστική Επιτροπή Κυπριακού Αγώνα (ΠΕΚΑ). Παράλληλα, συνεχίζεται σε καθεστώς παρανομίας η δράση της περίφημης ΕΠΟΝ των 500.000 μελών. Τα σπέρματα της μετεμφυλιακής νεανικής αμφισβήτησης κάνουν αισθητή την παρουσία τους στα πρώτα χρόνια της κουτσής ελληνικής δημοκρατίας. Ακόμη και γόνοι εύπορων οικογενειών συμμετέχουν σε αυτή την πρώιμη εμφάνιση της νεανικής αμφισβήτησης, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τους «Ανεύθυνους»: Νέοι με καλή μόρφωση και έντονη διάθεση αμφισβήτησης του κατεστημένου, οι «Ανεύθυνοι» αποτέλεσαν τον προάγγελο του κινήματος των Ελλήνων υπαρξιστών, φορέων μιας νέας νεανικής κουλτούρας που θέλγεται από το χορό, την ποίηση, τα πάρτι και το κάπνισμα. Οι υπαρξιστές υπήρξαν ίσως οι πρώτοι που αντιμετωπίστηκαν από το κοινωνικό κατεστημένο ως «πρόβλημα». Η νεανική ελευθεριότητα που τους χαρακτήριζε φάνταζε ως απειλή για τη συνοχή μιας εξόχως συντηρητικής και γερασμένης κοινωνίας. Ο χώρος της Αριστεράς,εγγενώς και διαχρονικά συνδεδεμένος με το νεανικό κίνημα,περιλαμβάνει το δικό του μακρύ κατάλογο από λαμπρές και συχνά τραγικές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας των νέων.Τον Μάιο του 1956 χάνουν τη ζωή τους τρεις νεολαίοι της ΕΔΑ, οι Γεροντής, Κωνσταντόπουλος και Νικολάου, ενώ τον Οκτώβρη του 1961 σκοτώνονται οι Στέφανος Βελδεμίρης στη Θεσσαλονίκη και ο Διονύσης Κερπινιώτης στην Τρίπολη, υπερασπιζόμενοι τα δημοκρατικά δικαιώματα. Το 1958 η ΕΔΑ αναδεικνύεται σε αξιωματική αντιπολίτευση και σχεδόν ταυτόχρονα ιδρύονται το διαβόητο Σπουδαστικό τμήμα της Ασφάλειας και η Εθνική Κοινωνική Οργάνωση Φοιτητών, η φασιστική ΕΚΟΦ. Απάντηση στην αυξανόμενη νεανική αμφισβήτηση υπήρξε και ο γνωστός νόμος 4000 «περί τεντιμποϊσμού». Η περίοδος που ακολούθησε έφερε και την έκρηξη του μαζικού νεανικού πολιτικού κινήματος. Το κίνημα του 1-1-4 και του 15% για την Παιδεία φέρνει πλέον την νεολαία δυναμικά στο προσκήνιο ως πολιτικό δρώντα, ενώ τον Απρίλιο του 1963 συγκροτείται η ΕΦΕΕ που αποτελεί σταθμό για τη συγκρότηση ενός ενιαίου δημοκρατικού φοιτητικού κινήματος. Ο σχηματισμός το 1963 της Δημοκρατικής Κί-

νησης Νέων Γρηγόρης Λαμπράκης και η συγχώνευσή της με τη νεολαία της ΕΔΑ, η σταδιακή συμπόρευση της Αριστερής νεολαίας με την αντίστοιχη πολιτική νεολαία του Κέντρου (ΟΝΕΚ - η μετέπειτα ΕΔΗΝ) συμπληρώνουν την εικόνα των εξελίξεων στο πεδίο της νεανικής πολιτικής οργάνωσηςμέχρι την 21η Απριλίου. Ο ρόλος της ελληνικής νεολαίας κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής χούντας είναι λίγο πολύ γνωστός εξ αιτίας, εν πολλοίς, της ιστορικής εγγύτητας των γεγονότων. Το Αντιδικτατορικό Φοιτητικό Κίνημα από το ‘72 και μετά, οι παράνομες νεολαίες των πρώτων ετών της δικτατορίας, φορείς μιας βαριάς κινηματικής νεανικής κληρονομιάς έδωσαν το δικό τους στίγμα ανταποκρινόμενοι στα ιδιαίτερα προτάγματα και τις οργανωτικές δομές της εποχής τους. Καθ’ όλη την ιστορική της πορεία, η ελληνική νεολαία συνέδεε την πολιτική διεκδίκηση με τον κοινωνικό ριζοσπαστισμό, την κινηματική ορμή με την αξιακή αμφισβήτηση, τατοπικά με τα διεθνή γεγονότα,δημιουργώντας ένα δαιδαλώδη ιστορικό καμβά, στον οποίο η Αριστερά συναντούσε τους χίπις, Ο Ρήγας Φε-

ραίος τον Τσε Γκεβάρα, το αντάρτικο τραγούδι τη ροκ μουσική, το γλωσσικό ζήτημα τους αγώνες για δημοκρατία και η εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Γαλλικό Μάη. Η ελληνική νεολαία άφησε το ιστορικό της στίγμα σε αμφιθέατρα και πλατείες, αλλά και σε κινηματογράφους και μπουάτ. Το εξαιρετικό βιβλίο του Κώστα Κατσάπη, «Το Πρόβλημα Νεολαία, Μοντέρνοι νέοι, παράδοση και αμφισβήτηση στη μεταπολεμική Ελλάδα: 1964-1974» (εκδ. Απρόβλεπτες, Αθήνα 2013),από το οποίο το παρόν άρθρο δανείζεται τον τίτλο του, περιγράφει το ζήτημα της νεανικής αμφισβήτησηςαπό τη σκοπιά ενός κοινωνικο-πολιτικού συστήματος που ένιωθε να απειλείται από την νεανική αμφισβήτηση. Για χρόνια, ο εγγενής πολιτικός ριζοσπαστισμός της νιότης έχρηζε πολιτικής και κοινωνικής αντιμετώπισης. Ωστόσοσήμερα, πολλοί είναι αυτοί που αποδίδουν στο «πρόβλημα νεολαία»την αντίθετη διάστασή του: Οι σημερινοί νέοι συχνά κατηγορούνται για απουσία επαναστατικής διάθεσης, για πολιτική αδράνεια.Με βάση τις φοιτητικές εκλογές, τα ποσοστά των ριζοσπαστικών και προοδευτικών νέων φαίνεται να φθί-

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 22 IOYNIOY 2014

νουν. Παρ’ όλα τα προβλήματα που έχει επιφέρει η οικονομική κρίση στους νέους ανθρώπους, με τα ποσοστά της νεανικής ανεργίας να ξεπερνούν κάθε προηγούμενο, η ελληνική νεολαία δείχνει, με μια πρώτη ματιά, να μην ανταποκρίνεται επαρκώς στο ειδικό βάρος του ιστορικού της ρόλου. Γιατί συμβαίνει αυτό; Έχει χάσει η νεολαία την εγγενή ορμητικότητά της, το ριζοσπαστισμό της; Μια τέτοια διαπίστωση θα ήταν επιπόλαιη και βιαστική. Οι νέοι σήμερα δοκιμάζονται από την, άνευ προηγουμένου σε καιρό ειρήνης, καταστροφή της κοινωνικής συνοχής και συνεπακόλουθα του ιδιαίτερου ρόλου που καλούνται να διαδραματίσουν ως τμήμα της κοινωνίας. Πολλοί νέοι παραμένουν «παιδιά» που φιλοξενούνται από τους γονείς τους, χωρίς πίστη στον εαυτό τους, με μια τάση απομάκρυνσης από το Πολιτικό, που κληροδότησε η πολιτικά άνευρη καικοινωνικά αυτιστική περίοδος της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. Το κοινωνικό μιμίδιο της απαξίωσης της πολιτικής καλλιεργήθηκε για χρόνια, με αποτέλεσμανα αγγίξει ακόμη καιπροοδευτικούς νέους. Η απόρριψη της συλλογικής δράσης ως ανεπαρκούς μέσου για την διεκδίκηση ενός «νέου κόσμου» οδήγησε σε ένα γενεαλογικό, πολιτικό αδιέξοδο: Με σωστό ένστικτο, δίχωςόμως πολιτικό βάρος και βάθος, πολλοί ριζοσπαστικοποιημένοι νέοι καταλήγουν σε στείρους βερμπαλισμούς εξαντλώντας την αμφισβητισιακή τους διάθεση σε μια ιστορικά λανθασμένη και πολιτικά μηδενιστική συνθηματολογία: «Τα κομματόσκυλα», «η βολεμένη γενιά του Πολυτεχνείου», «τα στρατιωτάκια», συνοψίζουν την κριτική μιας γενιάς που φαίνεται να ενδίδει στην εύκολη διαπίστωση πως «όλοι ίδιοιείναι» και σε ατομικιστικά πρότυπα που, σε τελική ανάλυση, ρίχνουν νερό στο μύλο του νεοφιλελευθερισμού. Ωστόσο, υπάρχει και η αντίθετη όψη των πραγμάτων. Φωτεινές στιγμές του σύγχρονου νεανικού κινήματος, οι αγώνες για το άρθρο 16 και το ξέσπασμα της οργής τον Δεκέμβρη του 2008 – προειδοποίηση για τα μαύρα χρόνια του μνημονίου και της καταστολής - πήραν τη σκυτάλη από τις διεκδικήσεις του παρελθόντος. Ο τραγικός θάνατος ενός νέου ανθρώπου, του Παύλου Φύσσα, υπήρξε αναμφίβολα το κομβικό σημείο της σύγχρονης νεανικής αντιφασιστικής ιστορίας. Για να αποφύγει, λοιπόν, κανείς μια γενικευτική και εύκολη κριτική θα πρέπει να κατανοήσει βαθιά τη σταδιακή και αθροιστική διάσταση των κινηματικών γεγονότων. Οι υπόγειες διαδρομές της αμφισβήτησης, τα αργά βήματα της κοινωνικής ιστορίας θα αναδείξουν ξανά τη νεολαία ως ρυθμιστή των εξελίξεων. Οι νέοι και πάλι θα είναι οι πρώτοι, που συναισθανόμενοι το αδιέξοδο, θα κινήσουν τους τροχούς της ιστορίας με τρόπους ευφάνταστους και εφευρετικούς, εκπλήσσοντας όσους με περισσή ευκολία κάνουν λόγο για μια γενιά «του καναπέ». Αν όχι αυτοί, ποιοι; ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΡΙΔΗΣ

τχ. 91

11

AΦΙΕΡΩΜΑ

ΝΕΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ:

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ, ΤΕΛΟΣ ΠΑΝΤΩΝ; Πολιτική και νεολαία. Οι νέοι αγνοούν την πολιτική ή πολιτική αγνοεί τους νέους και τις ανάγκες τους; Πώς δομείται η σχέση αυτή στα χρόνια των μνημονίων, σε μια εποχή αποστέρησης της ελπίδας των νέων ανθρώπων, αλλά και ποια είναι, ή οφείλει να είναι, η δράση της Αριστεράς; Οι Τάσος Κορωνάκης, Δημήτρης Τζανακόπουλος, Νάσος Ηλιόπουλος, Ηλίας Χρονόπουλος εν ολίγοις, οι τέσσερις γραμματείς της νεολαίας Συνασπισμού μετά τον Αλέξη Τσίπρα- και ο Ηλίας Παντελεάκος, γραμματέας της νεοϊδρυθείσας νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ, απαντούν στο Παιδεία και Κοινωνία. ΤΗΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΗΡΑΝ ΟΙ: ΜΙΝΑ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ, ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ

Άλλη μια φορά μετά το 2012 ο ΣΥΡΙΖΑ βγαίνει στις εκλογές πρώτος στους νέους και στην ευρύτερη κατηγορία όσων βιώνουν τις ριζικές ανατροπές στην εργασιακή πραγματικότητα, την προοπτική της ελαστικής εργασίας, τα voucher, την ανεργία, ακόμη και τη μετανάστευση.

προκαλέσουν φόβο. Η νεολαία, σε μεγάλο βαθμό, δε φέρει τα βάρη των μεγαλυτέρων, κάτι που μειώνει το φόβο για το άγνωστο. Το επιχείρημα περί σταθερότητας δεν μπορεί να «πιάσει» σε όσους δεν έχουν, λοιπόν, ενταχθεί με όρους κανονικής αναπαραγωγής στην κοινωνία. Αυτό επιτρέπει μια στάση αντίστασης, έστω κι αν αυτή εστιάζεται στην ψήφο.

Ηλίας Παντελεάκος: Αξίζει να δούμε το πώς αντιλαμβάνονται την νεολαία όσοι εφαρμόζουν συγκεκριμένες πολιτικές. Αφενός την αντιλαμβάνονται ως πρόβλημα, δεδομένης της υψηλής ανεργίας, αφετέρου ως εργαλείο για να διαμορφώσουν ένα νέο μοντέλο εργασίας και ζωής. Η κατάσταση αυτή, αλλά και οι κινηματικές διαδικασίες των προηγούμενων χρόνων, έχουν αφήσει παρακαταθήκες στους νέους ανθρώπους, που τους οδηγούν στο να αντιδρούν και να στηρίζουν τα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ.

Τάσος Κορωνάκης: Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ στο κεντρικό πολιτικό πεδίο συμβολίζει μια μεγάλη αλλαγή και πατάει στη δημιουργία ενός διαφορετικού μέλλοντος. Πείθει λοιπόν το νέο κόσμο απέναντι σε μια πρόταση βασισμένη στο φόβο για το επόμενο διάστημα και την έλλειψη προοπτικής. Η προπαγάνδα του συστήματος περί «καταστροφής», μετά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, έχει χάσει σήμερα ένα βασικό της στοιχείο: το τι θα συμβεί αν βγει πρώτη η Αριστερά.

Νάσος Ηλιόπουλος: Το να έχει ο ΣΥΡΙΖΑ το βλέμμα στραμμένο στη νεολαία δεν είναι ένα καινούργιο άγχος. Σαν χώρος μάθαμε να μη φοβόμαστε όταν ο κόσμος παίρνει πρωτοβουλίες, όπως στο αντιπαγκοσμιοποιητικό ή στην εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008, τη στιγμή που ακόμη και το Κομμουνιστικό Κόμμα έκανε λόγο για πράκτορες και κατηγορούσε το ΣΥΡΙΖΑ ότι «χαϊδεύει αυτιά». Δεν είναι τυχαίο το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μίλησε για τη γενιά του «άρθρου 16» και τη γενιά «των 700 ευρώ». Αυτό φέρει και ένα πολιτικό στίγμα, δεδομένου ότι μια γενιά χαρακτηρίζεται και από τους αγώνες της. Όλα αυτά αθροίζονται και δείχνουν ότι ο χώρος μας έχει ένα διαρκές άγχος να συνδεθεί με τον νέο κόσμο.

12

Δημήτρης Τζανακόπουλος: Το βασικό χαρακτηριστικό με το οποίο προσπαθεί να ανασυγκροτηθεί το μνημονιακό μπλοκ είναι ένας εκβιασμός απέναντι στην κοινωνία, η οποία έχει αρχίσει να αναπαράγει επικίνδυνα το μοντέλο του «χρεωμένου ανθρώπου», που κουβαλάει κάρτες, δάνεια, υποχρεώσεις, βάρη τα οποία σε οποιαδήποτε περίπτωση αποσταθεροποίησης του κοινωνικού συστήματος μπορεί να

Ηλίας Χρονόπουλος: Επειδή τα περισσότερα ακούστηκαν, θα προσθέσω κάτι επιμέρους. Η πρό-

σβαση των νέων ανθρώπων στην τεχνολογία και την ενημέρωση, στο βαθμό που σπάει το μονοπώλιο των κυρίαρχων μέσων, είναι επίσης ένα σημαντικό στοιχείο. Στο διαδίκτυο κυριαρχεί από τη μια ένα συνομωσιολογικό κλίμα, αλλά και μία ευρύτερα προοδευτική κοινότητα, η οποία μέσα σε αυτόν τον ορυμαγδό στρατεύεται πολύ πιο εύκολα στο ΣΥΡΙΖΑ. Δημήτρης Τζανακόπουλος: Πρέπει ακόμη να δούμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε ποσοστά άνω του 40% στους φοιτητές. Ακόμη κι αν το φοιτητικό κίνημα βρίσκεται σε μια βαθιά ύφεση, το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη δομές πολιτικής έκφρασης, όπως φοιτητικοί σύλλογοι, γενικές συνελεύσεις και οργανωμένη πολιτική αντιπαράθεση, δημιουργεί συλλογικές παραστάσεις στον κόσμο και στους φοιτητές.

Αυτό έρχεται όμως σε αντίφαση με τα ποσοστά των ριζοσπαστικών αριστερών σχημάτων στις φοιτητικές εκλογές ενώ και ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των νέων που επιλέγουν τον ΣΥΡΙΖΑ, περιορίζουν τη στάση τους και την υποστήριξη τους προς την Αριστερά μόνο στην ψήφο τους. Δ.Τζ.: Η συμμετοχή στις εκλογές των φοιτητικών συλλόγων, σε σχέση με τον ενεργό φοιτητικό πληθυσμό δεν είναι μικρή – μάλλον είναι μεγάλη. Η Αριστερά μέσα στις σχολές, είτε εκφράζεται από την Αριστερή Ενότητα, τα ΕΑΑΚ ή την ΠΚΣ, κυμαίνεται περίπου στο 40%. Η αναντιστοιχία της ψήφου των

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 22 IOYNIOY 2014

τχ. 91

σχημάτων της Αρ.Εν., που στηρίζει και ο ΣΥΡΙΖΑ, με την ψήφο στο ΣΥΡΙΖΑ δημιουργεί μεγάλα ερωτήματα. Θα το αντέστρεφα, όμως, και θα έλεγα ότι τα κόμματα που στηρίζουν τις άλλες δύο παρατάξεις της Αριστεράς δεν μπορούν να προσφέρουν ένα συνολικό πολιτικό σχέδιο για τη σημερινή ανατροπή. Τ.Κ.: Δεν συμφωνώ με την ανάλυση περί μιας νεολαίας του καναπέ που απλά ψηφίζει. Τα προηγούμενα χρόνια νέοι άνθρωποι συμμετείχαν σε μεγάλα κινήματα: από το αντιπαγκοσμιοποιητικό και το αντιπολεμικό κίνημα, ως το κοινωνικό φόρουμ στην Αθήνα, το άρθρο 16, τον Δεκέμβρη του 2008 και το κίνημα της πλατείας Συντάγματος. Το μόνιμο άγχος μας πλέον πρέπει να είναι να πείσουμε για το τι προσφέρει η κομματική ένταξη αλλά και πως γίνεται πιο ελκυστική, με ποιο σχέδιο παρεμβαίνουμε στην κοινωνία, αλλά και πως σπάει η λογική της ανάθεσης. Η δική μου γενιά, μπαίνοντας στο πανεπιστήμιο στον απόηχο της δολοφονίας Τεμπονέρα, είχε πολύ χαλαρές σχέσεις με την Αριστερά. Το να είσαι αριστερός στο πανεπιστήμιο ήταν πολύ μειοψηφική επιλογή, την περίοδο του τέλους των ιδεολογιών. Σήμερα, η Αριστερά έχει αποκτήσει ξανά μια ηγεμονική παρουσία και αποτελεί ελπίδα –και αυτό είναι αισιόδοξο.

Είναι φανερή, ωστόσο, μια αναντιστοιχία μεταξύ της εκλογική συμπεριφοράς των νέων και της πολιτικής τους ένταξης και συμμετοχής τους στο χώρο των κινημάτων. Ηλ.Π.: Οι νέοι άνθρωποι σήμερα δεν έχουν τις συλλογικές αναπαραστάσεις της οργανωμένης δράσης και πάλης που έχουν μεγαλύτερες γενιές. Είναι στοίχημα για εμάς να επανανοηματοδοτήσουμε το τι σημαίνει οργανωμένη πάλη. Αν η Αριστερά θέλει να βρει απάντηση στα καίρια ζητήματα των νέων, θα πρέπει να δώσει χώρο σε αυτούς να «σχεδιάσουν» το μέλλον στη βάση του γνωσιακού και πολιτιστικού κεφαλαίου τους. Οφείλουμε να δημιουργήσουμε τις δομές μέσω των οποίων θα απελευθερωθούν οι πολλαπλές δυνατότητες της νέας γενιάς και θα αξιοποιηθεί αυτό το κεφάλαιο σε μία διαδικασία ανατροπής και μετασχηματισμού της κοινωνίας προς ένα διαφορετικό προσανατολισμό. Οι δυνάμεις που σήμερα βρίσκονται στο στόχαστρο της επίθεσης πρέπει μέσω και του ΣΥΡΙΖΑ να βρεθούν στην πρώτη γραμμή της δημιουργίας. Ηλ.Χ.: Εξάλλου, παρά τα υψηλά ποσοστά του ΣΥΡΙΖΑ ξέρουμε ότι δεν υπάρχει αριστερή ηγεμονία στην κοινωνία. Αυτό το βλέπουμε από τις απόψεις που επικρατούν για ζητήματα όπως οι ιδιωτικοποιήσεις, τις γνώμες για τους δημόσιους υπαλλήλους, τους μετανάστες, αλλά και την αντίληψη για την συμμετοχή στην πολιτική. Για παράδειγμα, το ότι τα κόμματα «καταπιέζουν» τα μέλη τους, ότι είναι αρχηγοκεντρικά, είναι μια κυρίαρχη αντίληψη. Για να σπάσει αυτό πρέπει να επανανοημοτοδοτήσουμε τη κομμα-

τική συλλογική ζωή, να επαναφέρουμε την εσωτερική δημοκρατία και το σεβασμό στη συλλογικότητα ως προτεραιότητα του κόμματος, να εφεύρουμε τρόπους συγκεκριμένης παρέμβασης διά της εμπλοκής του κόσμου και της αξιοποίησης της δημιουργικότητάς του. Θα μπορούσε ένα κομμάτι του μεγάλου επιστημονικού προσωπικού της νεολαίας να γίνει συμμέτοχο στη χάραξη ενός τέτοιου σχεδίου. Η Αριστερά σίγουρα θα μπορούσε να αξιοποιήσει και τους νέους επιστήμονες που φεύγουν στο εξωτερικό. Δ.Τζ.: Ισχύει αυτό και μάλιστα υπάρχει μια έκρηξη δημιουργίας στο νέο κόσμο. Αυτό το είδαμε και στο ψηφοδέλτιο της Ανοιχτής Πόλης, όπου νεολαία από το χώρο του πολιτισμού εμπνεύστηκε, εντάχθηκε και συμμετείχε. Έχει αρχίσει και χτίζεται μια επικοινωνία των νέων αριστερών και των νέων από το χώρο του πολιτισμού, και αυτή η σχέση μπορεί να παράξει ένα πολύ ηγεμονικό ρεύμα κουλτούρας. Ηλ.Χ.: Αυτό βέβαια προϋποθέτει να ξεπεράσουμε την αντίληψη περί πρόσκλησης καλλιτεχνών απλά στις εκδηλώσεις μας ως ΣΥΡΙΖΑ ή τη συλλογή υπογραφών υποστήριξης. Δ. Τζ.: Σαφώς, δεν πρέπει το κόμμα να «καταπιεί» τα πάντα. Αλλά η ανάγκη πολιτικής ανατροπής –με τη στενή έννοια- είναι που πρέπει να μπει πρώτη. Αλλιώς δεν μπορείς να πείσεις τον κόσμο να ενταχθεί. Ν. Ηλ.: Θα ήταν άδικο να περιορίσεις την αναντιστοιχία της ψήφου στη νεολαία. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα κόμμα που μπορεί και παίρνει ενάμιση εκατομμύριο ψήφους, αλλά έχει πολύ λιγότερα μέλη σε γενιές που έχουν ζήσει την οργανωμένη ένταξη σε πολύ

μεγαλύτερο βαθμό από τη δική μας. Δικό μας άγχος θα πρέπει να είναι η οργανική σύνδεση με κάθε κοινωνικό χώρο και όχι απλά η υιοθέτηση μιας «γραμμής». Για παράδειγμα, το γήπεδο είναι ένα προνομιακά νεολαιίστικο πεδίο. Εκεί ο αντίπαλος παίζει πολύ μπάλα. Αν εσύ λείπεις, αυτό αυτομάτως περιορίζει το πόσο μεγάλη οργάνωση μπορείς να έχεις.

Σήμερα όλο και περισσότεροι φοιτητές, ίσως πιο πολύ από ποτέ στη Μεταπολίτευση, απλώς παρακολουθούν τα μαθήματα στο Πανεπιστήμιο και δεν οργανώνουν τη ζωή τους γύρω από αυτό. Παράλληλα όμως, στις γειτονιές αλλάζουν οι όροι της ζωής των ανθρώπων, ενώ στους εργασιακούς χώρους ο κόσμος ζει μια νέα και πολύ επιθετική επισφάλεια. Η παρέμβαση της Αριστεράς στους χώρους αυτούς τι θα πρέπει να κρατάει από τα παραδοσιακά της εργαλεία και τι καινούριο να βρει; Τ.Κ.: Τέτοια ερωτήματα μας έχουν προβληματίσει σε προηγούμενα στάδια. Όμως, στα χρόνια της κρίσης, αυτό που μπορεί να κερδίσει και χρειαζόμαστε είναι το μεγάλο σχέδιο εκ μέρους της Αριστεράς. Έχουμε μια επαναφορά της πολιτικής, ευτυχώς. Πριν, είχαμε μια αδύναμη Αριστερά που προσπαθούσε να αρθρώσει λόγο στους κοινωνικούς χώρους, αλλά το σχέδιο, το στίγμα της δε φαινόταν. Τώρα, η Αριστερά για πρώτη φορά πρωταγωνιστεί στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Έτσι έχει τους όρους να εντάξει τον κόσμο στο αίτημα για την ανατροπή. Το καινούργιο ερώτημα, λοιπόν, είναι όχι απλώς το ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

13

AΦΙΕΡΩΜΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

Δ.Τζ.: Οι εκλεγμένες δε ακόμα λιγότερες…

πως παρεμβαίνουμε αλλά το πώς γίνεται η Αριστερά ηγεμονική στους χώρους παρέμβασης.

Τ.Κ.: Ευτυχώς είχαμε τη Ρένα Δούρου. Να θυμίσω ότι στο τελευταίο συνέδριο ξανατέθηκε το θέμα της ποσόστωσης και το κατά πόσο η Αριστερά μας είναι ανδροκρατούμενη, άρα χρειάζεται οργανωτικά μέτρα που, έστω, εντοπίζουν την ύπαρξη του προβλήματος. Το αν ο άλλος κόσμος τον οποίο ευαγγελίζεσαι χωράει τις γυναίκες πρέπει να αποδεικνύεται με το να πραγματώνεται στο εσωτερικό σου.

Δ.Τζ.: Βρισκόμαστε σε περίοδο όπου η ένταση της επίθεσης είναι τέτοια που φέρνει την πολιτική σε πρώτη προτεραιότητα. Αυτό που δεν «άρεσε» το 2000, η πολιτική, έρχεται στο προσκήνιο. Η κινηματική ύφεση των τελευταίων χρόνων μετά την τεράστια «έκρηξη» του Συντάγματος, εδράζεται στο ότι ο κόσμος κινητοποιήθηκε μαζικά, αλλά βλέπει ότι δεν έχει καταφέρει να μετακινήσει το πολιτικό σχέδιο του μνημονίου ούτε μια πιθαμή. Χωρίς λοιπόν μια μεγάλη πολιτική ανατροπή δεν υπάρχει ελπίδα. Αυτό είναι που εκτοξεύει το ΣΥΡΙΖΑ αφενός, και αφετέρου προκαλεί μια αμηχανία στους κοινωνικούς αγώνες. Τ.Κ.: Εδώ κρύβεται και η λογική της ανάθεσης, όμως. Η Αριστερά δεν πρέπει να υποτιμήσει τη δουλειά «μυρμηγκιού». Δ.Τζ.: Σαφώς, ποτέ, αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι σε πρώτη προτεραιότητά μας πρέπει να είναι το να καταφέρουμε να εκφράσουμε στους επιμέρους κοινωνικούς χώρους την ανάγκη για την πολιτική ανατροπή. Όταν λέω «εμείς», εννοώ το σύνολο των κοινωνικών δυνάμεων που θέλει να εκφράζει ο ΣΥΡΙΖΑ. Ν.Ηλ.: Θα ξεκινήσω πάλι από το 2006. Το κίνημα των καταλήψεων ξεκίνησε μετά τις εκλογές στους φοιτητικούς συλλόγους και τότε είχαμε βγάλει αφίσα με σύνθημα «Το δρόμο μας δείχνει η Σορβόνη», για τις κινητοποιήσες που γίνονταν στη Γαλλία ενάντια στο Σύμφωνο Πρώτης Απασχόλησης των νέων με μειωμένο μισθό. Ήδη από τότε εμείς περιγράφαμε τη διαδικασία όπου το πανεπιστήμιο θα γίνει χώρος κατάρτισης για εργαζομένους των 700 ευρώ. Συνδέαμε δηλαδή την εκπαιδευτική αναδιάρθρωση με το εργασιακό πεδίο. Σήμερα, αυτή τη συζήτηση πρέπει να την ξαναρχίσουμε. Για παράδειγμα σήμερα στις συνελεύσεις των φοιτητικών συλλόγων, που ως επί το πλείστον ηγεμονεύει η Αριστερά της ΠΚΣ και των ΕΑΑΚ, μπορεί να συζητείται με ποιο “πλαίσιο” θα βγει σύλλογος από την ΕΕ και τι θα κάνει ο σύλλογος για το χρέος, αλλά δεν θα δεις να συζητιέται το τι θα κάνει ο σύλλογος για το 30% των μελών του που ενδεχομένως είναι εργαζόμενοι, πως θα τους είναι χρήσιμος.

14

Ηλ.Π.: Κοινή «γραμμή» που ενώνει τους κοινωνικούς χώρους είναι ο κατακερματισμός. Για παράδειγμα, στους χώρους δουλειάς οι άνθρωποι δεν νιώθουν ότι υπάρχει μια κοινή υλική βάση πάνω στην οποία μπορούν να διεκδικούν. Η αντίσταση στους επιμέρους χώρους θα γίνει κοινός τόπος μόνο μέσα από μια αφήγηση για τη συνολική ανατροπή. Και αυτή η αφήγηση θα έχει ως κεντρικό της στοιχείο το ότι δεν μπορεί η οικονομία, η πολιτική και η κοινωνία να αναπαράγονται με τους όρους που αναπαράγονται ως σήμερα.

Τ.Κ.: Μέσα στους κοινωνικούς χώρους θα έπρεπε να εντάσσεις κόσμο με μια πλατιά καμπάνια με σύνθημα «Πάρε μέρος στην ανατροπή». Και σε κάθε χώρο να το εξειδικεύεις, αλλά αυτή η καμπάνια να είναι το κεντρικό σου στίγμα που θα κάνει πρωτότυπη την παρέμβασή σου σε κάθε χώρο. Δεν μιλάω για απογειωμένο πολιτικό σχέδιο, αλλά πρέπει να έχεις μια πλατιά ηγεμονική αντίληψη, να ξεφύγεις από το «έλα στην Αριστερά να κάνουμε τη μεγάλη σοσιαλιστική επανάσταση». Πρέπει να απαντάς στις ανάγκες του σήμερα, αλλά και να δίνεις χώρο στον κόσμο. Ηλ.Χ.: Το project της ανατροπής και της κυβέρνησης της Αριστεράς δεν πρέπει να βάζει τα πάντα να περιστρέφονται γύρω του. Αν θες να αλλάξεις συνειδήσεις πρέπει να εμπνέεις. Εδώ επανέρχεται και το κομμάτι του πολιτισμού που αναφέρθηκε πριν, καθώς ειδικά στη νεολαία υπάρχει πληθώρα καλλιτεχνικής δημιουργίας. Αυτά δεν είναι σημαντικό να αποκτήσουν τη σφραγίδα του κόμματος. Για παράδειγμα, στο ψηφοδέλτιο της Ανοιχτής Πόλης άνθρωποι από το χώρο του πολιτισμού, αλλά και των επιστημών, βρήκαν χώρο για να συμμετέχουν. Έτσι βγήκε ένα πολύ ωραίο αποτέλεσμα.

Θέλουμε λοιπόν η Αριστερά να εκφράζει όλες τις καταπιεσμένες κοινωνικές ομάδες, ακόμη και όσες η καταπίεσή τους δεν αφορά μόνο υλικούς αλλά και ανθρωπολογικούς όρους, όπως οι γυναίκες. Ανάμεσα όμως στους γραμματείς της Νεολαίας Συνασπισμού και της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ δεν υπάρχει καμία γυναίκα. Τ.Κ.: Είναι πολύ σοβαρό αυτό. Έχει ενδιαφέρον το ότι οι γυναίκες εντάσσονται πιο εύκολα σε πιο «μικρά» πράγματα, όπως τα αυτοδιοικητικά ή τα κινήματα πόλης και πως η αντρική παρουσία δεν τις αφήνει να αναπνεύσουν στα πιο «μεγάλα», μέσα στα κόμματα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι υποψήφιες δήμαρχοι ήταν πολύ λίγες.

Δ.Τζ.: Το πρόβλημα με το να απαντήσεις ως άνδρας σε αυτή την ερώτηση είναι αντίστοιχο με το να καλείς πέντε αστούς κομμουνιστές να σου απαντήσουν γιατί δεν στέκεται στα πόδια της η εργατική τάξη. Οτιδήποτε κι αν πούμε θα ακουστεί ευχολόγιο. Η δομή της οργάνωσής μας και της κοινωνίας αναπαράγει συνεχώς πρακτικές, και -ακόμη κι αν πεις ότι διαφωνείς- αν δεν υπάρξει αντιπαράθεση από την πλευρά του κυριαρχούμενου στο εσωτερικό της δομής, δεν πρόκειται η κατάσταση να αλλάξει. Ν.Ηλ.: Αν ήμασταν μια αντισεξιστική οργάνωση θα υπήρχε όντως μια γυναίκα ανάμεσά μας. Η Άλκηστις Τσουλάκου, υποψήφια για την ευρωβουλή, ήταν από τα πρώτα παραδείγματα συντρόφισσας που έστησε σωματείο στον εργασιακό της χώρο. Και υπάρχουν άλλα τόσα παραδείγματα γυναικών που βρίσκουν χώρο στην κοινωνία και όχι στην οργάνωση. Ένα ακόμη θέμα είναι το ότι και στο κόμμα, αλλά και στη νεολαία, πολλές φορές ακούς χαρακτηρισμούς για συντρόφισσες με βάση τον σύντροφό τους. Πρέπει να δούμε πώς ο καθένας θα μπορεί να προσδιορίζεται τελικά με βάση αυτό που είναι. Ηλ.Χ.: Μεγάλο ρόλο παίζει το μοντέλο ανάδειξης στελεχών, αλλά και ο φοιτητικός συνδικαλισμός. Ειδικά στο φοιτητικό συνδικαλισμό αναπαράγονται σεξιστικά πρότυπα ανδροκρατούμενα, τραμπουκισμοί... Ηλ.Π.: Το «μάτσο» πρότυπο του συνδικαλιστήηγέτη... Ηλ.Χ.: Ακριβώς. Τα μοντέλα ανάδειξης στελεχών ακολουθούν συνήθως μια πεπατημένη, που δεν ευνοεί τους μη παραδοσιακούς τρόπους. Εδώ χρειάζονται γενναίες πρωτοβουλίες. Δεν φτάνει να πάρεις μια απόφαση σε ένα συνέδριο. Έχουμε κάνει κάποια βήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε κάποιες αρκετά κομβικές θέσεις της οργάνωσης είχαμε στελέχωση από γυναίκες. Ηλ.Π.: Η δική μας Αριστερά έχει δομηθεί πάνω στο πώς αναπαράγουμε τα φεμινιστικά ζητήματα, τα οποία δεν βρίσκονται στο περιθώριο της πολιτικής μας ατζέντας. Αντιθέτως, το ΚΚΕ ιεραρχεί το ζήτημα πιο χαμηλά και παρ’ όλα αυτά είναι το μοναδικό κόμμα που είχε γυναίκα γραμματέα στην Ελλάδα. Πρέπει να είναι άγχος όλων μας τελικά το πώς θα δομήσουμε ένα φεμινιστικό πρότυπο για το πώς κάνουμε πολιτική και για τον συνδικαλισμό.

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 22 IOYNIOY 2014

τχ. 91

ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ Παραδοσιακοί τόποι πολιτικής ζύμωσης και συγκρότησης ταυτοτήτων είναι τα σχολεία και τα πανεπιστήμια, που έχουν σημαδευτεί από μερικούς από τους μεγαλύτερους αγώνες της χώρας. Σε ποιο επίπεδο βρίσκεται σήμερα η πολιτικοποίηση των νέων μέσα σε αυτούς τους χώρους; Ζητήσαμε την οπτική τριών εκπαιδευτικών, της Μαριάνας Πρωτονοτάριου, καθηγήτριας δευτεροβάθμιας, της Ελένης Λαμπροπούλου, καθηγήτριας σε Επαγγελματικό Λύκειο και του Σταύρου Κωνσταντακόπουλου, επίκουρου καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. ΤΗΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΗΡΑΝ Η ΑΝΤΖΕΛΙΝΑ ΚΟΥΦΟΥ ΚΑΙ Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ

Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση για πολλά χρόνια ήταν συγκρουσιακό πεδίο πολιτικοποίησης των νέων. Με άξονα τις καταλήψεις χωρίζονταν πλευρές, συγκρούονταν μαθητές με γονείς και καθηγητές και τίθονταν διαρκώς κατά πόσο οι μαθητές μπορούν να πολιτικοποιηθούν σε αυτήν την ηλικία. Πως είναι τα πράγματα σήμερα; Μαριάννα Πρωτονοτάριου: Είναι σπάνιες οι περιπτώσεις παιδιών που είναι πολιτικοποιημένα και νομίζω ότι αυτό έχει πάρα πολλές αίτιες. Δείτε πως εξελίσσεται το θέμα με την τράπεζα θεμάτων στην Α λυκείου, που σε άλλη εποχή θα είχαμε μαθητικές εξεγέρσεις. Πιο πολύ αντιδρούν οι καθηγητές και οι γονείς και πολύ λιγότερο οι μαθητές. Αν εξαιρέσω κάποιες μικρές ομάδες παιδιών που τυχαίνει να έχουν μια παραπάνω πολιτικοποίηση σε σχολεία όπου υπάρχει μια μεγαλύτερη ελευθερία έκφρασης, παρατηρώ ότι υπάρχει μια παραίτηση, μια αδιαφορία, μια απαξίωση γενικά της πολιτικής, ενώ τα ίδια τα παιδιά έχουν μια πολύ θολή εικόνα για το τι είναι η πολιτική και πως λειτουργεί. Βασικό αίτιο αυτού είναι η κρίση. Σε έρευνες που παρακολουθώ, φαίνεται ότι το χαμηλό επίπεδο εισοδήματος και εκπαίδευσης έχουν ως αποτέλεσμα το χαμηλό ενδιαφέρον για την πολιτική. Αυτό είναι λοιπόν που την τελευταία δεκαετία συμβαίνει εν πολλοίς στην ελληνική κοινωνία. Από την άλλη, υποτίθεται ότι, με βάση το Σύνταγμα, το σχολείο πρέπει να διαμορφώνει ελεύθερους και δημοκρατικούς πολίτες. Όμως, το αναλυτικό πρόγραμμα δεν διατρέχεται από κανένα ενδιαφέρον να κάνει τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της συλλογικότητας ή να τους μάθει να συνδυάζουν το ατομικό με το συλλογικό. Σε αυτά ας συνυπολογίσουμε και ότι πλέον δεν υπάρχει δημοκρατία μέσα στα σχολεία που γίνονται όλο και πιο αυταρχικά και χειραγωγούμενα. Τέλος, το σχολείο, και ιδιαίτερα το λύκειο, έχει μετατραπεί σε ένα εξεταστικό κέντρο στο οποίο υπάρχει πίεση για την ύλη και δεν έχει καμία σχέση με την παροχή σφαιρικής εκπαίδευσης.

Ο φόρτος της εργασίας των μαθητών παραμένει μεγάλος, αλλά, σε αντίθεση με μερικά χρόνια πριν, αντιστοιχεί σε πολύ πιο μικρές προσδοκίες. Αυτό έχει οδηγήσει τους μαθητές σε ατομικιστικές συμπεριφορές; Μ.Π.: Νομίζω ότι ο ατομικισμός είναι η βασική προσλαμβάνουσα από το κοινωνικό περιβάλλον. Διότι τα παιδιά όταν έρχονται στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι μεν πάνω σε μια διαδικασία διαμόρφωσης ταυτότητας, αλλά ένα μεγάλο μέρος αυτής έχει ήδη διαμορφωθεί από την οικογένεια, τα ΜΜΕ, το ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον που διαπνέεται από καταναλωτικές και ατομικιστικές τάσεις. Για παράδειγμα, βλέπουμε ότι οι συλλογικότητες που δημιουργούνται τώρα στα σχολεία αφορούν περισσότερο την ψυχαγωγία των μαθητών ή τον αθλητισμό και λιγότερο το πως θα λειτουργήσουν τα παιδιά συλλογικά για τα δικαιώματά τους. Τα δεκαπενταμέλη και γενικά οι σχολικές κοινότητες έχουν εκφυλιστεί τόσο που το μόνο που τους

απασχολεί είναι η διοργάνωση της τελικής εκδρομής. Αυτό είναι μια επίφαση δημοκρατικότητας και συμμετοχής. Εάν προσθέσεις ότι δεν υπάρχουν ελπίδες για αποκατάσταση, τότε το σχολείο, η γνώση και όλες οι άλλες πνευματικές έννοιες απαξιώνονται. Βάλτε μαζί και την απογοήτευση από τις ατελέσφορες κινηματικές προσπάθειες και τον αυταρχισμό του, όλα αυτά δημιουργούν ένα πλέγμα που είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστεί. Στα μάτια των παιδιών οι πολιτικοί είναι απαξιωμένοι. Για παράδειγμα τώρα με τις αυτοδιοικητικές εκλογές οι μαθητές μου κορόιδευαν το ότι υπάρχουν τόσοι πολλοί υποψήφιοι δημοτικοί σύμβουλοι. Και προσπαθούσα να τους εξηγήσω ότι αυτό είναι κάτι πολύ θετικό, το να θες να συμμετέχεις ενεργά στα πράγματα του δήμου σου. Την ίδια στιγμή λοιπόν που τα παιδιά απαξιώνουν την πολιτική βλέπουν μια δημοκρατία γύρω τους να εκφυλίζεται και να καταστρατηγείται. Πώς θα πάρουν λοιπόν θετικές προσλαμβάνουσες και πρότυπα; Ελένη Λαμπροπούλου: Αν συγκρίνει κανείς την αντίδραση που δημιουργήθηκε για τα μέτρα του Αρσένη παλιότερα, με αυτήν για την τράπεζα θεμάτων και τον νέο νόμο για το λύκειο φέτος, φαίνεται πόσο δίκιο έχει η Μαριάνα. Το ζήτημα είναι ότι κάποιες φορές η πολιτική έρχεται να βρει τους μαθητές ακόμα κι όταν αυτοί νομίζουν ότι την αποφεύγουν, όπως με τα ΕΠΑΛ και τις ΕΠΑΣ φέτος που αντιμετώπισαν με κινητοποιήσεις το χτύπημα που ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

15

AΦΙΕΡΩΜΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

δέχτηκε η ΤΕΕ με τις διαθεσιμότητες. Αλλά και πάλι, παρατηρούμε μια αδύναμη πολιτικοποίησή τους, ακόμη και όταν οι μαθητές συνειδητοποιούν ότι η αιτία που πλήττονται είναι κάποιες πολιτικές επιλογές. Δεν είναι τυχαίο ότι κάτι ανάλογο παρατηρείται και στη φοιτητική νεολαία, όπως για παράδειγμα ο τρόπος που οι φοιτητές αντιμετώπισαν το Σχέδιο Αθηνά πριν λίγο καιρό. Περισσότερο έδειχναν να επικεντρώνονται στο δικό τους τμήμα και πολύ λιγότερο να αντιλαμβάνονται τη σημασία του και τις επιπτώσεις του γενικότερα. Υπήρχε, κατά τη γνώμη μου, έντονο εκεί το στοιχείο του ατομισμού, το συντεχνιακό συμφέρον. Τα παιδιά, αν και αντιλαμβάνονται ποιος φταίει για την κατάσταση δεν εμπιστεύονται τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το πολιτικό σύστημα. Θεωρούν ότι όλοι, και κυρίως τα πολιτικά κόμματα, λειτουργούν στο σύνολό τους με ιδιοτέλεια, δεν μπορούν να πιστέψουν ότι κάποιος που ασχολείται με την πολιτική μπορεί να μην το κάνει για κάποιο προσωπικό όφελος. Μην ξεχνάμε βέβαια ότι όλα αυτά γίνονται σε ένα περιβάλλον ριζωμένης πια νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας. Τα καθεστωτικά ΜΜΕ έχουν κάνει μια συστηματική πλύση εγκεφάλου τα τελευταία χρόνια. Πλέον, ό,τι αφορά την συλλογικότητα προσδιο-

δώρα από το ταξιδιωτικό γραφείο στο οποίο έκλεισαν την εκδρομή. Το δικό μας μερίδιο ευθύνης έγκειται στο ότι ως κλάδος έχουμε απαξιώσει κι εμείς τις συλλογικές διαδικασίες. Σε μία κατάληψη στο σχολείο μου, οι συνάδελφοι κατέκριναν τα παιδιά για το γεγονός ότι δεν συμμετέχουν σε δημοκρατικές διαδικασίες, ότι δεν συζητάνε, δεν συνεδριάζουν για να πάρουν τις αποφάσεις τους για την κατάληψη, αλλά αφήνουν τους λίγους να αποφασίζουν για τους πολλούς. Το ίδιο απόγευμα όμως, που είχαμε εμείς οι καθηγητές συνέλευση, δεν ήρθε κανένας τους να συμμετέχει. Πώς είναι δυνατόν λοιπόν να εμπνεύσεις και να διδάξεις τους μαθητές σου για κάτι που εσύ ο ίδιος δεν πιστεύεις και δεν τηρείς; Είναι όμως λάθος να βλέπουμε μόνο τα αρνητικά και να διογκώνουμε αυτή την τάση για ατομισμό. Υπάρχουν παραδείγματα που μπορούν να μας δίνουν ελπίδα. Ακόμα κι αυτή την μαύρη εποχή, πριν λίγο καιρό, οι μαθητές ενός σχολείου πρόσφεραν τα χρήματα που είχαν μαζέψει για την εκδρομή τους σε ένα συμμαθητή τους που αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας. Τέτοια παραδείγματα μπορούν πάντα να αποτελέσουν αφορμή για να μιλήσουμε στους μαθητές μας για τις αιτίες που δημιουργούν αυτές τις ανισότητες και το πώς θα έπρεπε να είναι η κοινωνία μας.

Αυτοσχέδιο σύστημα αντι-αλληλεγγύης σε εξεταστικό κέντρο στην Ταϋλάνδη. Ένα τσιγάρο δρόμος…

16

ρίζεται με αρνητικό πρόσημο. Ό,τι αφορά συλλογική αντίδραση ή διεκδίκηση, δαιμονοποιείται ως συντεχνιακό προνόμιο. Ακόμη και οι μαθητικές κοινότητες κατέληξαν, και με ευθύνη των εκπαιδευτικών σε κάποιες περιπτώσεις, να αντιγράφουν αυτό το φαύλο πολιτικό καθεστώς. Καταρχάς, τα μέλη του δεκαπενταμελούς είχαν συχνά προνομιακά δικαιώματα σε σχέση με τις απουσίες που απέφευγαν, προφασιζόμενα ότι θα συνεδριάσουν. Όταν οι εκπαιδευτικοί επιτρέπουμε να γίνεται αυτό, δίνουμε στα παιδιά ένα μήνυμα ότι όποιος ασχολείται με την πολιτική έχει να αποκομίσει προσωπικό όφελος. Και συχνά ακουγόταν στο πρόσφατο παρελθόν ότι οι πρόεδροι των δεκαπενταμελών έπαιρναν κάποια

Μ.Π.: Πλέον, όταν λαμβάνεται κάποιο ποσό από τα δεκαπενταμέλη υπάρχουν οι δικλείδες ασφάλειας για να ελέγχονται. Όμως, επί δεκαετίες είχε συντηρηθεί μια σάπια κατάσταση η οποία εκφύλισε τις μαθητικές κοινότητες. Αλλά ο εκφυλισμός έχει έρθει και επειδή ο λόγος των μαθητών δεν είναι αποφασιστικός. Δεν ρωτούνται πλέον για τη δημοκρατία μέσα στο σχολείο, ούτε καν για το ποιο μάθημα θέλουν να δώσουν πρώτο ή τελευταίο. Γενικά λοιπόν, αυτό το κλίμα περνάει στα παιδιά όταν βλέπουν γύρω τους μια κοινωνία στην οποία απαξιώνεται η έννοια της συλλογικότητας.

Ε.Λ.: Είναι φανερό ότι εντείνεται και ο ανταγωνισμός τόσο μεταξύ των μαθητών όσο και μεταξύ των καθηγητών. Διότι με την τράπεζα θεμάτων το φαινόμενο των σκληρών εξετάσεων πλέον ξεκινά από την Α΄ λυκείου, ενώ με τις νέες “αξιολογήσεις” που έρχονται, ο ανταγωνισμός μέσα στο σχολείο θα διογκωθεί. Και αν όλο αυτό συνδυαστεί με ένα κλίμα φόβου και αυταρχισμού γίνεται φανερό ότι η κατάσταση θα χειροτερεύσει. Δηλαδή, έχουν καταρρεύσει και κλασικοί τύποι “αλληλεγγύης” μεταξύ των μαθητών, όπως η αντιγραφή; Ε.Λ.: Δεν θα το έλεγα, ακόμα δεν έχει γίνει διακριτό κάτι τέτοιο, αν θεωρήσει κανείς την αντιγραφή σαν ένδειξη αλληλεγγύης. Αλλά αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση θα οδηγήσει και σε τέτοια φαινόμενα. Ήδη έχουν εμφανιστεί περιπτώσεις καταγγελιών από μαθητές ότι κάποιοι συμμαθητές τους αντέγραψαν στις πανελλήνιες και πρόσφατα στις εξετάσεις της Α’ Λυκείου. Ο ανταγωνισμός λοιπόν έχει ήδη μπει στο σχολείο, αλλά δεν έχει εμπεδωθεί τόσο πολύ. Σταύρο, περνώντας σε σένα, θεωρείς ότι το κίνημα του άρθρου 16, η πιο υψηλή στιγμή πολιτικοποίησης στα Πανεπιστήμια, ήταν μια αναλαμπή; Σταύρος Κωνσταντακόπουλος: Πρώτον, θεωρώ ότι δεν μπορεί να υπάρξει μια συζήτηση πάνω στην πολιτικοποίηση των νέων, αν δεν προϋπάρξει μια συζήτηση πάνω στις συλλογικότητες της κοινωνίας που ζούμε. Υπάρχει μια μεγάλη, λοιπόν, ανθρωπολογική μεταβολή, βάσει της οποίας η συλλογικότητα πεθαίνει. Οπότε όταν πεθαίνει η συλλογικότητα, δηλαδή ο φορέας ιδεολογίας, τότε πεθαίνει και η ιδεολογία. Άρα, όταν αντιλαμβάνεσαι την πολιτική ως μία αλλότρια ουσία, η οποία υπάρχει από μόνη της, θυμίζεις αναλύσεις που τις βλέπουμε στα παραπολιτικά αλλά και στον επίσημο τύπο, στον οποίο πολιτική θεωρείται το ποιος μίλησε με τον τάδε ή τι απάντησε ο δείνα. Ενώ η πολιτική αφορά κοινωνικά σύνολα, κατηγορίες, αλλά και τάξεις. Διότι ακόμα και μέσα στην Αριστερά έχουμε ξεχάσει τον όρο τάξη από το λεξιλόγιό μας. Για αυτό λοιπόν, δεν μπορείς να κάνεις κουβέντα για φοιτητές και πολιτικοποίηση, διότι η συλλογικότητα μέσα στο πανεπιστήμιο έχει πεθάνει. Με αυτήν την έννοια το άρθρο 16 ήταν ένας τελευταίος σπασμός. Και για να είμαστε ξεκάθαροι το άρθρο 16 υπήρξε από τα ήδη παγιωμένα σχήματα της Αριστεράς. Αλλά ακόμα και στις καταλήψεις τα πανεπιστήμια δεν έγιναν κέντρα μαζικής συλλογικής ύπαρξης. Αν συγκρίνουμε τις βραχύχρονες καταλήψεις για τον νόμο Διαμαντοπούλου με αυτές τις δικής μου γενιάς, της άμεσης μεταπολιτευτικής ηλικιακής μερίδας, δεν έχουν καμία σχέση. Τότε το πανεπιστήμιο ήταν χώρος ζωής και οι καταλήψεις εμψυχωμένες. Γινόντουσαν παραστάσεις, πάρτι, εκδηλώσεις, ήταν κοινωνικός χώρος. Πλέον, κατά-

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 22 IOYNIOY 2014

τχ. 91

ριεχομένου αλλά ως το ψυχολογικό στήριγμα της οργάνωσης μέσα από την οποία θα διοχετεύσουν τον θυμό που μπορεί να έχουν. Εμείς βέβαια ως εκπαιδευτικοί προσπαθούμε για να δώσουμε στα παιδιά αντιφασιστικά χαρακτηριστικά. Γιατί η Χρυσή Αυγή έχει μηδενική επιρροή μέσα στα πανεπιστήμια;

ληψη σημαίνει λουκέτο και κάθε Πέμπτη η μεγάλη πορεία, για να θυμηθούμε και το άρθρο 16. Τομή για όλα αυτά, με την έννοια ορατού χρονικού σημείου δεν υπάρχει, διότι αυτές είναι χρόνιες διεργασίες συνολικά των κοινωνιών. Λοιπόν, το πολιτικό σύστημα είναι μεν εκφυλισμένο και ανίκανο αλλά και η Αριστερά περνάει ιδεολογικές κρίσεις ειδικά μετά το ‘89 και αδυνατεί να στήσει συλλογικότητες. Συνεπώς η ακινησία μας είναι σε διπλή κατεύθυνση. Υπάρχει όμως μια τομή που δημιούργησε η κρίση. Μέχρι πριν λίγα χρόνια, οι φοιτητές οργάνωναν την καθημερινότητά τους γύρω από την σχολή πολύ περισσότερο από τώρα. Υπάρχει πια μια αυτοενταντικοποίηση των παιδιών για να βγουν γρήγορα στην αγορά εργασίας και να μειώσουν τα οικογενειακά έξοδα, σε συνδυασμό με το θεσμικό πλαίσιο του ν+2 και των διαγραφών. Συνεπώς, αυτό αποτρέπει τον φοιτητή από το να πολιτικοποιηθεί μέσα σε μια συλλογικότητα και γενικώς να δει το πανεπιστήμιο ως ένα πεδίο εσωτερικής ανασυγκρότησης. Θεωρείς ότι αυτή η ζύμωση συντελείται τώρα κάπου αλλού; Σ.Κ.: Η γενιά η δικιά μου αντιλαμβανόταν την συλλογικότητα και ως ένα πεδίο πληροφόρησης, συνεπώς ζυμωνόμασταν όλοι μαζί μέσω των γεγονότων. Άρα, αν και εμείς είχαμε πολύ λιγότερες πληροφορίες, είχαμε περισσότερες δυνατότητες λόγω της συλλογικής μας ύπαρξης και παρέμβασης. Αυτήν την στιγμή βιώνουμε μια ιδιόρρυθμη απολιτικοποίηση. Πλέον, οι άνθρωποι γνωρίζουν πολύ καλά τι συμβαίνει γύρω τους, αλλά αδυνατούν να παρέμβουν στον χώρο τους. Η σχέση με την πολιτική διαμεσολαβείται από άλλους παράγοντες που πρέπει ως Αριστερά να τους εφεύρουμε. Πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψιν ότι όχι μόνο ο διδάσκων πλέον αδυνατεί να πολιτικοποιεί τους μαθητές του, αλλά ένας συλλογικός φορέας κριτικής σκέψης, ένα αριστερό κόμμα δηλαδή, δεν μπορεί να ασκήσει τόση επιρροή στις αντιλήψεις των ανθρώπων.

Μ.Π.: Θα ήθελα να διαφωνήσω με αυτό που λες, Σταύρο, ότι δηλαδή η νέα γενιά είναι πληροφορημένη όσο ποτέ. Η νεολαία πληροφορείται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το facebook, μέσα στα οποία έχει την ψευδαίσθηση ότι ανήκει σε κάποια συλλογικότητα. Η συνεχής ροή της πληροφορίας καθιστά την πρόσληψη και την επεξεργασία της μια μηχανική λειτουργία. Παρατηρώντας τα παιδιά στο σχολείο διαπιστώνω ότι δεν πρόκειται για σωστή πληροφόρηση αλλά για μια σχηματισμένη εντύπωση πάνω σε επιμέρους θέματα. Συνεπώς, τίθεται ως θέμα για την Αριστερά το περιεχόμενο της εκπαίδευσης. Το πως δηλαδή θα διατρέχεται, μέσα από ένα σύνολο μαθημάτων, η καθημερινότητα του παιδιού από την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Σήμερα, δεν υπάρχουν μαθήματα που να μεταδίδουν και να αποτυπώνουν αυτές τις ικανότητες. Πρέπει το πρόγραμμα να εμπλουτιστεί με μαθήματα που προάγουν την διαμόρφωση πολιτικής ταυτότητας, με πρακτική άσκηση των γνώσεων και με μεγαλύτερη οικειότητα με την τέχνη. Σ.Κ.: Συμφωνώ μαζί σου, το πρόβλημα λοιπόν είναι η έλλειψη κριτικής σκέψης, διότι η πληροφορία από μόνη της μπορεί να μην είναι ουδέτερη αλλά δεν έχει πάντοτε πρόσημο. Το πρόβλημα υπάρχει στην επεξεργασία της, αφού προσληφθεί από τον δέκτη. Μήπως λοιπόν, λόγω και αυτών των ελλείψεων, περάσαμε από τα σχολεία του Δεκέμβρη του ‘08, για να το πούμε με μια υπερβολή, στα σχολεία της Χρυσής Αυγής; Μ.Π.: Η κρίση συνέβαλλε στην απότομη αλλαγή των πραγμάτων. Επίσης, αυτό συνέβη και λόγω της σκληρής καταστολής που γνώρισαν τα παιδιά, όπου έξω από την σχολική κατάληψη ήταν εισαγγελέας. Για αυτούς τους λόγους θεωρώ ότι δεν υπάρχει πλέον αυτή η μαθητική διάθεση για αντίσταση. Αλλά από την άλλη, δεν συμφωνώ καθόλου για το βαθμό επιρροής της Χρυσής Αυγής. Αν και υπάρχουν τέτοια στοιχεία, δεν εκδηλώνονται, το κάνουν κρυφά και όχι σε ώρες σχολείου. Και αν ενταχθούν, δεν το κάνουν για λόγους πολιτικού πε-

Σ.Κ: Αν δεις τις αναλύσεις των exit polls η Χ.Α. έχει μεγαλύτερη πέραση στους απόφοιτους της δευτεροβάθμιας παρά στους φοιτητές. Διότι ο απόφοιτος του πανεπιστημίου, είτε μέσα από την γνώση είτε μέσα από το εμπειρικό του βίωμα, έχει αντιληφθεί ότι η μοίρα του δεν μπορεί να είναι ξεχωριστή από όλους τους άλλους. Επίσης, κάποιο λόγο παίζει και η παράδοση. Το ελληνικό πανεπιστήμιο ήταν συχνά ο πυροκροτητήρας αυτής κοινωνίας. Καθώς στην Ελλάδα δεν μπορούσαν να σχηματιστούν μαζικά συνδικάτα λόγω των χαμηλών ποσοστών μισθωτής εργασίας, τα μοναδικά σχολεία της Αριστεράς ήταν τα πανεπιστήμια. Συνεπώς, τα πανεπιστήμια έχουν δημιουργήσει μια παράδοση αριστερής διανόησης. Για να κλείσουμε, θεωρείτε ότι υπάρχουν τρόποι για να αλλάξουμε την κατάσταση που βιώνουμε; Ε.Λ.: Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που θα μπορούσαν να επηρεάσουν θετικά τις εξελίξεις και ένας από αυτούς είναι το σχολείο. Αλλά για να συμβεί αυτό θέλουμε εκπαιδευτικούς με βαθιά συνείδηση των προβλημάτων, με αγωνιστική διάθεση, με εμπειρία και γνώση. Δεν θέλουμε ένα σχολείο που θα προάγει την ατομικότητα μέσα από την καθιέρωση σκληρών σχημάτων συνεχούς αξιολόγησης. Πρέπει ο εκπαιδευτικός να μπορεί να δρα ελεύθερα, όχι ασύδοτα όπως προσπαθούν κάποιοι να το παρουσιάσουν, για να μπορέσει να μεταδώσει τις γνώσεις και τις δημοκρατικές αξίες στους μαθητές του. Το σχολείο πρέπει να αφήνει στους μαθητές τα περιθώρια να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους κι όχι να περιστρέφονται στενά γύρω από ένα όλο και πιο ασφυκτικό περιβάλλον εξετάσεων και βαθμών. Οφείλουμε λοιπόν να προβάλλουμε τα χαρακτηριστικά μιας άλλης κοινωνίας, που θέλουμε να έχουν οι επόμενες γενιές. Η νεολαία αναζητά δρόμους και τρόπους για να μπει στο πολιτικό παιχνίδι, πρέπει να της μεταδώσουμε και τη δική μας πείρα. Μ.Π.: Αυτή η κατάσταση μπορεί να αλλάξει με το να υπάρχει δημοκρατία στο σχολείο. Με το να συμμετέχουν οι μαθητές σε δομές μέσα από τις οποίες πραγματοποιούν αυτά που θέλουν. Πρέπει επίσης να υπάρξει εξυγίανση της πολιτικής ζωής και μια δημοκρατικότερη πλουραλιστική κοινωνία. Με πραγματική ελευθερία μέσα στο σχολείο στην διάπλαση των ανθρώπων. Αυτό μπορεί πιο εύκολα να συντελεστεί με μια κυβέρνηση της Αριστεράς που θα επαναφέρει τέτοιες αξίες στην εκπαίδευση.

17

AΦΙΕΡΩΜΑ

«… ΟΙ ΑΣΤΡΑΠΕΣ ΑΛΩΝΙΖΟΥΝ ΤΑ ΝΙΑΤΑ»

Η νέα γενιά σε συνθήκες κρίσης ΠΑΥΛΟΣ ΧΑΡΑΜΗΣ, ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΚΕΝΤΡΟΥ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ (ΚΕΜΕΤΕ) ΤΗΣ ΟΛΜΕ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΗΚΑΝ η πρώτη μεταπολεμική γενιά που καλείται να ζήσει σε συνθήκες χειρότερες από εκείνες που έζησαν οι γονείς τους. Περιγράφηκαν ως η πρώτη γενιά που το μέλλον της έχουν υποθηκεύσει, τόσο εξόφθαλμα και ανενδοίαστα, οι προηγούμενες. Σκιαγραφήθηκαν ως η γενιά όχι πλέον των αδικαίωτων, αλλά των αδικοχαμένων δικαιωμάτων.Είναι η γενιά που ελάχιστα πρόλαβε να γευτεί ψήγματα μιας επίπλαστης ευδαιμονίας, συγκλονίστηκε και εξεγέρθηκε από τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, επιχειρήθηκε να ευτελιστεί ως γενιά των εξακοσίων τόσων ευρώ και τελικά σύρθηκε εκούσα άκουσα στο βωμό της θυσίας με την απατηλή υπόσχεση πως θα πνεύσει επιτέλους ο ποθητός για την ανάκαμψη της οικονομίας ούριος άνεμος. Στην ολοκληρωτική επίθεση του νεοφιλελευθερισμού που δέχεται τελευταία η ελληνική κοινωνία, τόσο σε ό,τι αφορά την ποιότητα της ζωής όσο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, πρώτο θύμα της υπήρξαν τα παιδιά και οι νέοι. Το θέμα έχει αρχίσει επιτέλους να προσελκύει το ενδιαφέρον των αρμόδιων θεσμικών παραγόντων. Έχουν συμπληρωθεί δύο χρόνια από τηνπραγματοποίηση Ειδικής Συνεδρίας της Διαρκούς Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής, στην οποία συζητήθηκε διεξοδικά το θέμα «Νέα Φτώχεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός. Πολιτικές Καταπολέμησης και Καθιέρωση ενός Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος» (15-2-12). Όπως διαπιστώνεται και από την ανάγνωση των δημοσιευμένων πρακτικών της, δηλώνεται σαφώς, και μάλιστα όχι από κοινοβουλευτικούς εκπροσώπους της αντιπολίτευσης, ότι η πολιτική που επιβάλλεται αυτό το διάστημα στην Ελλάδα «παραβιάζει τα δικαιώματα του παιδιού, τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, έτσι όπως έχει ψηφιστεί από τη Συνέλευση του ΟΗΕ το 1989 και έγινε νόμος της ελληνικής πολιτείας το 1992, καθώς και το Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Παιδιού που έχει να κάνει με το κανονιστικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Δραματική είναι η επισήμανση ότι «τουλάχιστον δυόμισι χιλιάδες παιδιά στην Αθήνα που βρίσκονται στη βασική εκπαίδευση υποσιτίζονται» (σελ. 165), ενώ «η στέρηση υλικών αγαθών στα πρώτα χρόνια της ζωής τους είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξή τους και τις μελλοντικές τους ευκαιρίες» (σελ. 32)

18

Τονίζεται, επίσης, ότι η κοινωνική και οικονομική κρίση της περιόδου 2009-2012 «… οδηγεί τους νέους [… ] σε μια ιδιαίτερα δεινή οικονομική κατάσταση χωρίς άμεση ή μεσοχρόνια προοπτική κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης», με βασικά χαρακτηριστικά «… τη μείωση του νεανικού πληθυσμού, το περιορισμένο κοι-

νωνικό κεφάλαιο, καθώς και τη χαμηλή πολιτισμική και πολιτική παρουσία». Η κατάσταση αυτή, επισημαίνουν οι ίδιοι κύκλοι, αντιμετωπίζεται κατά βάση με «αποσπασματικές και ασυνεχείς πολιτικές» (σελ. 85). Η Ελληνική Εθνική Επιτροπή της UNICEFστην εφετινή Έκθεσή της για την «Κατάσταση των Παιδιών στην Ελλάδα» (2014) εκφράζει την έντονη ανησυχία της για την επιδείνωση της κατάστασης των παιδιών και των νέων στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Επισημαίνει (σελ. 14) ότι οι ασκούμενες πολιτικές στην Ελλάδα «όχι μόνο δεν λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους τα δικαιώματα του παιδιού, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις τα παιδιά δεν τυγχάνουν ιδιαίτερης αντιμετώπισης σε βασικά ζητήματα πολιτικής», όπως, π.χ., στη διαμόρφωση της φορολογικής πολιτικής. Όπως τονίζουν οι συντάκτες της Έκθεσης (σελ. 15), η υφιστάμενη οικονομική και κοινωνική κατάσταση στην Ελλάδα συνιστά «έσχατη ευκαιρία» για την ανάληψη δράσης υπέρ των παιδιών, καθώς «τα στοιχεία του 2012 δείχνουν ραγδαία επιδείνωση σχεδόν όλων των κοινωνικών δεικτών που σχετίζονται με τα παιδιά και κυρίως αυτών της ‘φτώχειας’ και της ‘φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού’». Στην Έκθεση επισημαίνεται πως η αύξηση της παιδικής φτώχειας στην Ελλάδα (26,9% το 2012) είναι η μεγαλύτερη που καταγράφεται στην Ευρώπη και σηματοδοτεί μεγάλη απομάκρυνση από το στόχο που είχε τεθεί, να μειωθεί στο 18% ως το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας, όπως προβλεπόταν στο πλαίσιο της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Παιδική φτώχεια στην ΕΕ (2012) (πηγή: Eurostat)

Ο δείκτης φτώχειας / κοινωνικού αποκλεισμού των νέων (ως 18 ετών) στην Ελλάδα απογειώνεται κυριολεκτικά την περίοδο 2010-2012, διευρύνοντας δραματικά το χάσμα που χωρίζει τη μνημονιακή Ελλάδα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Οι δείκτες της ανεργίας, ειδικά για τους νέους, πιστοποιούν την ύπαρξη μιας ακόμα παθογενούς κατάστασης που απειλεί συθέμελατην ελληνική κοινωνία. Η προοπτική της ανεργίας είναι αφ’ εαυτής για τον νέο άνθρωπο πηγή άγχους και αγωνίας για το μέλλον. Ταυτόχρονα, μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά στη σχέση του με το σχολείο και τη γνώση, αποδυναμώνονταςτα κίνητρα για κατάκτηση υψηλών μορφωτικών στόχων με αποτέλεσμα χαμηλές επιδόσεις, εύκολη παραίτηση ή και τελική εγκατάλειψη της σχολικής φοίτησης. Τέλος, για τους νέους που δοκιμάζουν τα πρώτα βήματα της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας η ανεργία ακυρώνει το μόχθο ετών στα θρανία, μεταθέτει σε μεγαλύτερη ηλικία το χρονικό σημείο της οικονομικής και κοινωνικής χειραφέτησής τους, τους εγκλωβίζει σε σχήματα εξάρτησης από τους γονείς ή προνοιακές και φιλανθρωπικές δομές, περιορίζει ασφυκτικά τις δυνατότητές τους να συμβάλουν στο κοινωνικό γίγνεσθαι και τραυματίζει την αυτοπεποίθηση και την αξιοπρέπειά τους. Φυσικά, και στην περίπτωση της ανεργίας, τόσο η ένταση όσο και οι επιπτώσεις της γίνονται πιο αισθητές στους νέους που προέρχονται από τα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα, οι οποίοι δύσκολα μπορούν να αξιοποιήσουν εναλλακτικές λύσεις. Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτής της ακραίας παθογένειας ίσως να αποδειχτούν ακόμα πιο επώδυνες και καταστροφικές, αλλά δεν φαίνεται να απασχολούν σοβαρά όσους σχεδιάζουν και επιβάλλουν αυτές τις πολιτικές, στη χώρα μας και διεθνώς.

Μόνο τρεις χώρες (Βουλγαρία, Ισπανία και Ρουμανία) ξεπερνούν την Ελλάδα στο ποσοστό παιδικής φτώχειας.

Είναι προφανές ότι αυτές οι αρνητικές εξελίξεις συντελούνται κατά βάση στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, εκτός του σχολικού περιβάλλοντος, ως επακολούθημα της γενικότερης δυσπραγίας της ελληνικής κοινωνίας. Καθώς όμως τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ενιαία και αδιαίρετα, η παραβίαση κάποιων από αυτά έχει άμεσες επιπτώσεις στην πραγμάτωση και άλλων δικαιωμάτων. Παιδιά που υποσιτίζονται, για παράδειγμα,

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 22 IOYNIOY 2014

τχ. 91

των άλλων κοινωνικών υπηρεσιών. Πέρα από τις εμφανείς παραβιάσεις των δικαιωμάτων του παιδιού αξίζει να γίνει λόγος και για κάποιες λιγότερο εμφανείς και σε κάποιες περιπτώσεις δυσδιάκριτες. Συχνά το εκπαιδευτικό σύστημα οργανώνεται και λειτουργεί με τέτοιο τρόπο, που δείχνει να μη σέβεται τη φύση, τις ανάγκες και το ρυθμό ανάπτυξης του παιδιού και του νέου ανθρώπου. Το υπέρμετρα ανταγωνιστικό ήθος που έχει κυριαρχήσει τις τελευταίες δεκαετίες στην εκπαίδευση, παράπλευρο αποτέλεσμα του ανταγωνισμού που επιβάλλεται κάτω από την κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού στον παγκόσμιο χώρο, είναι ένα από τα πλέον ενδεικτικά παραδείγματα. Το «νέο» Λύκειο και η «Τράπεζα Θεμάτων» είναι από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της πρακτικής. Η μαθητική κοινότητα οδηγείται εξ απαλών ονύχων, από τα τρυφερά πρωτοσχολικά χρόνια, σε ένα εξοντωτικό παιχνίδι ατομικής κυριαρχίας και διάκρισης που εντείνει το άγχος, συνθλίβει την προσωπικότητα, υπονομεύει την αλληλεγγύη και τη συνεργασία και συνήθως οδηγεί σε ματαιώσεις, απογοήτευση και τελικά εγκατάλειψη της προσπάθειας. Η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ στην ανεργία των νέων (κάτω των 25 ετών), με ποσοστό που προσεγγίζει (σήμερα έχει ξεπεράσει) το 60%.

που στερούνται την απαραίτητη ιατρική παρακολούθηση ή αδυνατούν να προμηθευτούν τα απαραίτητα σχολικά είδη και να έχουν πρόσβαση σε βασικούς πόρους γνώσης και διαδικασίες υποστήριξης της μαθησιακής τους πορείας, δύσκολα μπορούν να αφοσιωθούν στην υπόθεση της μάθησης. Παιδιά μεταναστευτικής καταγωγής ή εγχώριων μειονοτικών ομάδων που σε συνθήκες γενικευμένης φτώχειας αδυνατούν να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα πιστοποιητικά εμβολιασμών καθίστανται εύκολα στόχος επιθέσεων με στόχο την απαγόρευση της φοίτησής τους στα σχολεία.

Δομές αλληλεγγύης εκπαιδευτικών, γονέων και άλλων συλλογικών φορέων έχουν επιχειρήσει να καλύψουν τα κενά που διαρκώς αφήνει ένα ελλειμματικό, υποβαθμισμένο και υποχρηματοδοτούμενο κοινωνικό κράτος, αλλά συναντούν σοβαρές οικονομικές και οργανωτικές δυσκολίες σε κάθε βήμα. Εξάλλου, η πολιτική των περικοπών και της συρρίκνωσης του κοινωνικού κράτους έχει άμεσες επιπτώσεις και στην ίδια την εκπαίδευση: βασικές δομές και υπηρεσίες καταργούνται ή υπολειτουργούν με σοβαρές συνέπειες στην αποτελεσματικότητα της δημόσιας εκπαίδευσης, όπως και

Ο δείκτης ανεργίας των νέων εκτοξεύεται μετά το 2008 διευρύνοντας το χάσμα με τις άλλες χώρες της Ευρώπης

Η αρνητική εικόνα της σημερινής κατάστασης συμπληρώνεται από τη συστηματική παραβίαση των εργασιακών δικαιωμάτων του εκπαιδευτικού προσωπικού και των άλλων εργαζομένων στους σχολικούς χώρους, που συνοδεύεται από διαρκή ενίσχυση του αυταρχισμού και της καταστολής. Αποκορύφωμα των έκνομων και αντισυνταγματικών ενεργειών σε βάρος των εργαζομένων στην εκπαίδευση υπήρξε η υποχρεωτική ένταξη στη διαδικασία της διαθεσιμότητας και απόλυσης δύο χιλιάδων περίπου εκπαιδευτικών τον Αύγουστο του 2013. Η κυβέρνηση κατάργησε διαμιάς 51 ειδικότητες της τεχνικής επαγγελματικής εκπαίδευσης, ανάμεσα στις οποίες και τις πλέον πολυπληθείς, των νοσηλευτικών επαγγελμάτων και των γραφικών τεχνών, με αποτέλεσμα όχι μόνο οι εκπαιδευτικοί που εργάζονταν στις αντίστοιχες ειδικότητες να στερηθούν τις θέσεις εργασίας τους, αλλά και οι μαθητές και –κυρίως- οι μαθήτριες αυτών των τομέων να βρεθούν μπροστά σε απροσδόκητα εμπόδια στην πορεία τους προς την απόκτηση του τίτλου σπουδών. Αυτή η ανεπίτρεπτη τακτική, πέρα από τις άμεσες αρνητικές επιπτώσεις της στη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος έχει και έμμεσες, εξίσου σοβαρές. Εκπέμπει ένα σαφές μήνυμα προς τους νέους πολίτες και μελλοντικούς εργαζόμενους, πως στο εξής ακόμη και τα πιο βασικά εργασιακά τους δικαιώματα τίθενται υπό αμφισβήτηση από ένα κράτος που δεν σέβεται πλέον ούτε θεμελιώδεις συνταγματικές διατάξεις. Σε τέτοιες συνθήκες, οι πρακτικές της λήψης αποσπασματικών μέτρων σε επιμέρους τομείς αποδεικνύονται εντελώς ακατάλληλες, ενώ η αδράνεια και η αδιαφορία έχουν αποβεί ολέθριες. Εκείνο που κυρίως απαιτείται είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση συνεκτικών και πολυδιάστατων πολιτικών που, έχοντας στο κέντρο της φροντίδας τους το παιδί και τον νέο πολίτη, θα συμπεριλαμβάνουν ταυτόχρονα την υποστήριξη της οικογένειας και την ποιοτική αναβάθμιση των εκπαιδευτικών και των ευρύτερων κοινωνικών θεσμών.

19

AΦΙΕΡΩΜΑ

Τσιπουρολογώντας και τσιμπολογώντας

20

ΥΠΑΡΧΟΥΝ δύο βασικά είδη τσίπουρου, εκείνα που έχουν γλυκάνισο και τα άνευ. Στην Ήπειρο το τσίπουρο με γλυκάνισο δεν λογίζεται για τσίπουρο αλλά για κακέκτυπο του ούζου. Είμαστε σκληροί άνθρωποι οι Ηπειρώτες και δεν κάνουμε βήμα πίσω στις αλκοολικές μας αξίες. Η καθαρότητα είναι βασική αξία της ποιότητας του «μαγικού ζωμού» και ο μεζές που τον συνοδεύει πολλές φορές μπορεί να κρίνει το αποτέλεσμα ακόμη και μιας εκλογικής μάχης. Το ίδιο ισχύει και για τις οικογενειακές σχέσεις με άλλους ασφαλώς όρους. Η διευρυμένη οικογένεια και οι σχέσεις αλληλεγγύης που φτιάχνονται πατώντας επάνω στην παράδοση της μακράς στο χρόνο οικονομίας της ανέχειας, δεν είναι απλά παρούσες αλλά κυριαρχούν. Οι οικογενειακές σχέσεις και το δίκτυο των «μεγάλων» οικογενειών, εν πολλοίς, κρίνουν το αποτέλεσμα ακόμα και μιας εκλογικής μάχης. Τοπικές εκλογές και τσιπουροποσία είναι δυο διαδικασίες άρρηκτα δεμένες μεταξύ τους. Σε αντίθεση ωστόσο με την εμμονή στην καθαρότητα του αλκοόλ, η προεκλογική εκστρατεία στην επαρχία συνεπάγεται την επαφή και την πρόσμιξη με ανθρώπους και νοοτροπίες από ολόκληρη την κοινωνική παλέτα. Καφενείο, τσιπουράδικο, μπαράκι, αλλά και κατοίκον επαφές και συζητήσεις γίνονται πάντα με τη συνοδεία του καθάριου και μαγικού αυτού ζωμού. Όποιος/α δεν αντέχει τα τερτίπια του αλκοόλ, δύσκολα μπορεί να βαδίσει στη γραμμή, πολιτική ή και του αλκοτέστ, αταλάντευτα και ευθεία. Τοπικές εκλογές και οικογενειακές σχέσεις είναι επίσης δυο δεδομένα άρρηκτα δεμένα μεταξύ τους στο αξιακό σύστημα του Ηπειρώτη. Η επιλογή του συνδυασμού που θα στηριχτεί, με τις ψήφους σύσσωμης σχεδόν της διευρυμένης οικογένειας, δεν εμπίπτει σε αυστηρά πολιτικά κριτήρια αλλά συνδέεται, αυτή τη φορά αυστηρότατα, με τη στήριξη κάποιου συγγενικού προσώπου της ή και με τα «συμφέροντά» της. Παράδοση μακρά που με μαεστρία χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται ακόμα από τα κόμματα του μέχρι πρόσφατα κραταιού δικομματισμού. Και κάπου εδώ έρχεται εμβόλιμη η αριστερά, και μάλιστα όχι η παραδοσιακή αριστερά αλλά η ριζοσπαστική και επικίνδυνα νεωτερική, ή τουλάχιστον έτσι θέλουμε να πιστεύουμε. Δεν μπορώ να γνωρίζω για τις λεπτομέρειες των προσπαθειών που έγιναν ανά την Ελλάδα, αλλά τουλάχιστον η δική μου μικρή εμπειρία μου δίδαξε ότι η παραδοσιακότητα είναι σκληρός αντίπαλος, πρώτα από όλα για εμάς τους ίδιους. Είχαμε να διαβούμε το Ρουβίκωνα της παραδοσιακότητας και όπου καταφέραμε να το κάνουμε μπολιάζοντας πάνω της δημιουργικά τις αξίες της αλληλεγγύης και της διαρκούς ανανέωσης, τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά. Από την άλλη, όπου χάσαμε τη μάχη μαζί της και

της επιτρέψαμε να μας καταπιεί, μας αποδόμησε και μας αφόδευσε αρωματισμένους με τη ρετσινιά του «και αυτοί μια από τα ίδια είναι». Δεν υπάρχει ωραιότερη και κουραστικότερη εμπειρία από εκείνη της διαρκούς κοινωνικότητας. Η στενή επαφή και κουβέντα με ανθρώπους κάθε ηλικίας και κοινωνικής προέλευσης, ειδικά όταν εκπροσωπείς, εντός πολλών εισαγωγικών, τη γενιά των τριαντάρηδων και κατ’ επέκταση των νέων, είναι μια διαρκής πρόκληση. Συμμετέχοντας σε τοπικές εκλογές για πρώτη φορά και συμβάλλοντας σε ένα σχήμα στηριζόμενο ανοιχτά από το ΣΥΡΙΖΑ αλλά με μικρή σχετικά συμμετοχή νεολαίων και μεγάλη συμμετοχή αυτού που λέμε παραδοσιακών προσώπων της αυτοδιοίκησης, αντιλαμβάνεσαι ότι εύκολα μπορεί να βρεθείς πατώντας σε δυο βάρκες και με την ισορροπία σου διαρκώς αμφισβητούμενη. Συνοψίζοντας και σταχυολογώντας εικόνες, κουβέντες αλλά και μη λεκτικές εμπειρίες της όλης προεκλογικής περιόδου, με τη νηφαλιότητα και τη βοήθεια του εύλογου χρονικού διαστήματος που τις κρατά ζωντανές αλλά όχι καταιγιστικές, μπορεί κανείς να βγάλει τα πρώτα του συμπεράσματα. Η τοπική αυτοδιοίκηση και οι πολιτικοί μηχανισμοί της, τουλάχιστον στην επαρχία, έχουν στηθεί πατώντας επάνω σε κοινωνικά μοτίβα και νοοτροπίες βαθιά εμπεδωμένες και ενσωματωμένες από τις τοπικές κοινωνίες. Σύγχρονοι κοτζαμπάσηδες, οικογενειακά κλαν, μεταφερόμενοι ψήφοι, ανταλλαγές σταυρών δεν αποτελούν ούτε υπερβολή, ούτε κάποιο ευφάνταστο σενάριο ελληνικής ταινίας της Finos Film.

Το ερώτημα που τίθεται εναγωνίως είναι: Ο ΣΥΡΙΖΑ πού και πώς στέκεται απέναντι σε όλα αυτά; Είναι η νίκη αυτοσκοπός και επαρκές κριτήριο για τη συμμετοχή σε αυτό το παιχνίδι και με αυτούς τους όρους; Τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών με χαρακτηριστικότερα θετικά παραδείγματα την εξαιρετική πορεία της Ανοιχτής Πόλης και τη νίκη του συνδυασμού που στηρίχτηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ στις Σκουριές Χαλκιδικής, αλλά και πάμπολλα αντιπαραδείγματα ανά την επικράτεια δίνουν την καλύτερη ίσως απάντηση. Η κοινωνία μας, ή μάλλον καλύτερα οι κοινωνίες μας, είναι έτοιμες να μας στηρίξουν και να συμμετάσχουν ενεργά στο εγχείρημά μας, όταν εκείνο παραμένει αταλάντευτο στις αξίες του. Όσο η πολιτική μας θέση παραμένει ταξικά μεροληπτική προς τα πληττόμενα στρώματα της κοινωνίας· όσο απέναντι στην παραδοσιακότητα της εξυπηρέτησης και τα πελατειακά δίκτυα αντιπαραβάλλουμε την αλληλεγγύη· όσο προωθούνται και προβάλλονται τα πρόσωπα εκείνα που σηματοδοτούν την αλλαγή και την ανανέωση, οι κοινωνίες μας είναι έτοιμες να μας επιβραβεύσουν και να μας στηρίξουν. Ακόμη και εάν αυτή η στήριξη δεν οδηγεί στην άμεση νίκη αλλά σηματοδοτεί την περήφανη ήττα, θέτει τις βάσεις για την ανατροπή του κατεστημένου τρόπου σκέψης και λειτουργίας δεκαετιών στην τοπική αυτοδιοίκηση, θέτει τις βάσεις για τη διαχείριση των τοπικών μας κοινωνιών με βάση της αξίες της δικής μας αριστεράς. Αυτός δεν θα έπρεπε άλλωστε να είναι ο στόχος μας; ΘΑΝΑΣΗΣ Χ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ

ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 22 IOYNIOY 2014

τχ. 91

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ/ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΡΙΔΗΣ

Βραζιλία Εκπαιδευτικοί βγήκαν στους δρόμους, για δεύτερη φορά σε μια βδομάδα, διαμαρτυρόμενοι για το γεγονός πως τα χρήματα των φορολογούμενων ξοδεύονται στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου, πλουτίζοντας κατασκευαστικές εταιρείες και διεφθαρμένους πολιτικούς, την ώρα που σχολεία και νοσοκομεία υπολειτουργούν. Οι εκπαιδευτικοί της χώρας απεργούν για περισσότερο από ένα μήνα ενάντια στα σχέδια για την «αναμόρφωση» του εκπαιδευτικού συστήματος στα νεοφιλελεύθερα πρότυπα.

Παπούα Νέα Γουινέα

Καναδάς

(Βρετανική Κολομβία) Οι εκπαιδευτικοί στη Βρετανική Κολομβία ολοκληρώνουν τη δεύτερη εβδομάδα της κυλιόμενης απεργίας τους με αίτημα την αποκατάσταση της δίκαιης χρηματοδότησης για την Παιδεία. Οι εκπαιδευτικές συνθήκες είναι από τις χειρότερες στον Καναδά: Η χρηματοδότηση των σχολείων ανά μαθητή είναι κατά 1000 δολάρια χαμηλότερη από το μέσο όρο της χώρας. Παρά το γεγονός ότι το ανώτατο δικαστήριο έκρινε πως οι ενέργειες της κυβέρνησης που επέφεραν αυτή την κατάσταση ήταν αντισυνταγματικές, η κυβέρνηση επιμένει στη μείωση των σχολικών προϋπολογισμών.

Δάσκαλοι και καθηγητές στη χώρα απειλούν με απεργία, καθώς χιλιάδες συνάδελφοί τους παραμένουν απλήρωτοι, παρά τις δεσμεύσεις της κυβέρνησης για το αντίθετο. Η Παπούα Νέα Γουινέα έχει μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες, με πλούσιους φυσικούς πόρους, όπως χρυσό, χαλκό, νικέλιο, κοβάλτιο και πετρέλαιο. Εταιρίες όπως η Exxon Mobil και η Total βγάζουν τεράστια κέρδη από τη χώρα, ενώ το ένα τρίτο του πληθυσμού ζει σε συνθήκες φτώχειας. Παράλληλα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο πιέζει για νεοφιλελεύθερης κοπής μεταρρυθμίσεις. Ελεύθερη αφέθηκε, μετά από έφεση, η ηγέτιδα των εκπαιδευτικών σωματείων της χώρας, Mary Zamora. Πρωτοδίκως είχε καταδικαστεί σε οκτώ χρόνια κάθειρξη για υποτιθέμενη δυσφήμιση του Προέδρου της χώρας, Rafael Correa, το 2010. Η Zamora βρέθηκε κατηγορούμενη για «σαμποτάζ και τρομοκρατία» με νόμους της περιόδου της στρατιωτικής δικτατορίας, που είχαν ως στόχο την ποινικοποίηση της δημόσιας διαμαρτυρίας.

Ισημερινός

Λίβανος Στις 7 Ιουνίου, Λιβανέζοι εκπαιδευτικοί ανακοίνωσαν την έναρξη μιας επ’ αόριστον απεργίας αντιδρώντας στην άρνηση της κυβέρνησης να εφαρμόσει την υπόσχεσή της για αύξηση των μισθών. Ταυτόχρονα, Το Συντονιστικό των Σωματείων οργανώνει καταλήψεις σε κυβερνητικά κτήρια. Στις διαμαρτυρίες συμμετέχουν από κοινού εκπαιδευτικοί και δημόσιοι υπάλληλοι, στους οποίους επίσης είχε δοθεί η υπόσχεση για αύξηση των μισθών.

ΠΗΓΗ: www.teachersolidarity.com

21

IΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Κ Α Ι Φ Ο Ι Τ Η Τ Ι ΚΟ Κ Ι Ν Η Μ Α 7 5 o

Η Μεταρρύθμιση της Ανώτατης Παιδείας O

πως είδαμε στο προηγούμενο τεύχος, η Κυβέρνηση των Φιλελευθέρων με Υπουργό Παιδείας τον Γεώργιο Παπανδρέου προχωρά στην ολοκλήρωση της συνολικής της αντίληψης για την Δημόσια Παιδεία με την μεταρρύθμιση της Ανώτατης Βαθμίδας της. Βασικός άξονας της αντίληψης της και σε αυτό το ανώτατο επίπεδο, ο ασφυκτικός έλεγχος του κράτους στα πλαίσια μιας ‘εθνικής αναγέννησης’ μέσα από την από τα πάνω προσπάθεια δημιουργίας μιας νέας αστικής ηγέτιδας τάξης, η οποία θα επιχειρήσει να υπερβεί «…την ηθική επίδραση της ήττας… - μια που, σύμφωνα με το ‘Ελεύθερον Πνεύμα’ του παλιού στελέχους της Φοιτητικής Συντροφιάς και (συνειδητά) νέου αστού Γιώργου Θεοτοκά, με την πολυσήμαντη υπογραφή Ορέστης Διγενής- «Οι πρεσβύτεροι μας βούλιαξαν στο λιμάνι της Σμύρνης όχι μόνο τις δυνάμεις τους, αλλά και τα ιδανικά τους και την αυτοπεποίθηση τους». Σε αυτό τον στρατηγικό στόχο –νέο ιδεολόγημα το χαρακτηρίζει Μπουζάκης- έχουν προηγηθεί σειρά επιμέρους νομοθετικών ρυθμίσεων, όπως η εγκατάσταση Κυβερνητικού Επιτρόπου στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης, και ο «κλειστός αριθμός εισακτέων» μετά από απλή γνώμη των Συγκλήτων για τις Σχολές Ιατρική, Νομική και το Οδοντιατρικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών και την Νομική της Θεσσαλονίκης (Ν. 4620/1930). Ενδεικτικά οι σημαντικότερες από αυτές τις επιμέρους ρυθμίσεις αφορούν το:

Πανεπιστήμιο Αθηνών

22

Η Κυβέρνηση ανταποκρινόμενη στο από καιρό διατυπωμένο αίτημα του Πανεπιστημίου για την «…επείγουσα ανάγκη…. επέκτασις αυτού… αναλόγως του σημερινού αριθμού των (12000)φοιτητών και της εξελίξεως των επιστημών (δηλώσεις του Πρύτανη Αλιβιζάτου εφ. ‘Πολιτεία 7/10/1927 και ‘Εθνος’ 18/11/1927» προχωρά στην πρώτη προσπάθεια για την ίδρυση της Πανεπιστημιούπολης «εις τα θέσεις Αγ. Θωμά –Γουδί- Κόκκινα Χώματα – Κουπονίων – Ζωγράφου…δια την επέκτασιν και συμπλήρωσιν των εν τη περιοχή…εγκαταστάσεων της Ιατρικής Σχολής… και των λοιπών πανεπιστημιακών εγκαταστάσεων». Προσπάθεια που όμως όπως και τόσες άλλες έμεινε χωρίς συνέχεια για δεκαετίες. Παράλληλα παραχωρείται στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ο ναός της Καπνικαρέας (επίσημα ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου) στην οδό Ερμού για «…την θεραπείαν των θρησκευτικών αναγκών των εν τω Πανεπιστημίω διδασκόντων και διδασκομένων ορθοδόξων και προς άσκησιν των φοιτητών Θεολογίας εν τοις κηρύγμασι…». Επίσης η Κυβέρνηση επιχειρεί να εξομαλύνει την ένταση γύρω από την αγοραπωλησία των επιστημονικών συγγραμμάτων και τους ανίερους καθηγητικούς εκβιασμούς, με την διάθεση ενός εκατομμυρίου

δραχμών για εμπλουτισμό των βιβλιοθηκών με μεγάλο αριθμό συγγραμμάτων. Το πρόβλημα της εκβιαστικής πώλησης από τους ίδιους τούς καθηγητές -όπως σημειώνει ο Παπαπάνου- είναι τόσο έντονο που ο συγκεκριμένος νόμος (4620/1930) αναγκάζεται να απαγορεύσει κάθε «βεβαίωσιν περι της ταυτότητως του αγοραστού…» και να αναφέρει ρητά «Συγγραφεύς όστις πωλεί αντίτυπα κατ’ άλλον τρόπον τιμωρείται με πρόστιμον ή κράτησιν. Εις την ως άνω ποινήν υπόκειται και πας όστις δι’ οιουδήποτε τρόπου τηρεί κατάλογον των φοιτητών, οίτινες αγοράζουν το επιστημονικόν σύγγραμμα καθηγητού Πανεπιστημίου»! Βέβαια μια διάταξη, όσο αυστηρή και αν είναι, δεν αρκεί για να λύσει το αιώνιο αυτό πρόβλημα το οποίο θα ταλανίζει την πανεπιστημιακή κοινότητα μέχρι την δεκαετία του 1960 που λύθηκε με την η δωρεάν παροχή των συγγραμμάτων.

Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Την ίδια περίοδο ολοκληρώνεται η πλήρης ανωτατοποίηση του Πολυτεχνείου με την οργάνωση του ως Δημοσίου Δικαίου Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος «τιθέμενον ιεραρχικώς αμέσως μετ’ αυτό (το Πανεπιστήμιο Αθηνών) και προηγούμενον παντός ετέρου Πανεπιστημίου ή Σχολής» στο οποίο αποδίδεται πλέον πλήρης ακαδημαϊκή δομή. Ως «Κέντρον θεωρητικών και πρακτικών επιστημονικών ερευνών… (στο οποίο) ανατίθεται η θεραπεία και η διάδοσις των τεχνικών επιστημών, η συλλογή των αποτελεσμάτων της πείρας, η ταξινόμησις και η εις την κοινήν χρήσιν, διάθεσις αυτών, η παροχή εις τους σπουδάζοντας γενικής και επαγγελματικής ανωτάτης τεχνικής μορφώσεως, η μελέτη και η χορήγησις κατευθύνσεων εις την καθόλου τεχνικήν εκπαίδευσιν εν τω Κράτει, η περαιτέρω επιστημονική εξέλιξις και η μόρφωσις των εν τη πράξει ασχολούμενων τεχνικών και ο εις τεχνικάς επιστήμας προσανατολισμός ετέρων επιστημόνων ή επαγγελματιών». Ο μέχρι τότε Διευθυντής του, Δημήτριος Λαμπαδάριος, χρίζεται Πρύτανης, με τριετή αρχικά θητεία, που από το 1933 έγινε διετής, εισάγεται ο θεσμός του Αντιπρύτανη, που αυτοδίκαια θα ήταν ο επόμενος Πρύτανης, με πρώτο εκλεγμένο στη θέση αυτή με διετή θητεία τον Νικόλαο Κιτσίκη και ολοκληρώνονται οι δομές των Συλλογικών του Οργάνων: Γενική Συνέλευση των καθηγητών με συμβουλευτικό ρόλο, Σύλλογος των Καθηγητών και των εκτάκτων μονίμων καθηγητών» με κύρια αποστολή την εκλογή των μελών της Συγκλήτου και των νέων καθηγητών. Σύλλογος των 5 Σχολών με διοικητικές αρμοδιότητες για τα της Σχολής τους και την εκλογή Κοσμήτορα. Σύλλογος των Διευθυντών των εργαστηρίων και Σύγκλητος που αποτελείται από τον Πρύτανη, τον Αντιπρύτανη, τους 5 Κοσμήτορες κι’ ένα καθηγητή από κάθε Σχολή με θητεία διετή. Επίσης αναδιαρθρώνονται τα σχετικά

με την φοίτηση και τις εξετάσεις και ορίζεται η διάρκεια των Σπουδών της Αρχιτεκτονικής σε 4 χρόνια, όπως και της Σχολής Τοπογράφων, που μετονομάζεται ταυτόχρονα σε Σχολή Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών, ενώ στη Σχολή Μηχανολόγων- Ηλεκτρολόγων ιδρύεται τμήμα Χημικών Μηχανικών. Παράλληλα ρυθμίζεται η βαθμολογική και μισθολογική αντιστοιχία των καθηγητών με εκείνη του Αεροπαγίτη και των εκτάκτων με εκείνη του Εφέτη. Με τον ίδιο νόμο (4785/1930) ορίζεται το ειδικό διάσημο και η τήβεννος των καθηγητών καθώς και το πώς θα απονέμεται ο τίτλος του Επίτιμου καθηγητή ενώ επίσης προβλέπεται η ίδρυση φοιτητικών Συλλόγων, Ενώσεων και άλλων παρόμοιων φοιτητικών συσσωματώσεων. Παρ’ όλη όμως την πλήρη Ανωτατοποίηση του και παρά τις προσπάθειες του Κιτσίκη, το Πολυτεχνείο συνεχίζει να παραμένει στην δικαιοδοσία και τον έλεγχο του Υπουργείου Συγκοινωνιών.

Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Ακόμη πιο σημαντικές είναι οι αλλαγές που συντελούνται στο Σχολείο των Καλών Τεχνών. Με τον νόμο 4791/1930 μετεξελίσσεται και αυτή σε Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα ισότιμο και ανεξάρτητο του Πολυτεχνείου και από «Σχολείο» μετονομάζεται σε Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Με σκοπό «α) την εν ταις εικαστικές τέχνες πρακτικήν και θεωρητικήν μόρφωσιν καλλιτεχνών και την προαγωγήν της νεοελληνικής τέχνης. β) την ανάπτυξιν παρά τω κοινώ του καλλιτεχνικού αισθήματος ιδία δια της διοργανώσεως εκθέσεων ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών…γ) την ειδικήν μόρφωσιν διδασκάλων των τεχνικών μαθημάτων δια τα σχολεία της εκπαιδεύσεως…». Όργανα της Σχολής παραμένουν ο Διευθυντής, που συνεχίζει όμως να διορίζεται από την Πολιτεία. Προβλεπόταν επίσης η απομάκρυνση του μέχρι τότε Διευθυντή, ζωγράφου Γεώργιου Ιακωβίδη, ο οποίος είχε συμπληρώσει το όριο ηλικίας και τον οποίο αντικατέστησε ο Γλύπτης Κωνσταντίνος Δημητριάδης, καθώς και η λειτουργία Συλλόγου Καθηγητών. Το σημαντικό είναι ότι οι καθηγητές παύουν να διορίζονται από το Κράτος αλλά εκλέγονται από το σύλλογο των Καθηγητών. Οι φοίτηση δεν μπορεί να διαρκεί «πλέον των οκτώ ετών… ουδέ πέραν της ηλικίας των 28ετών». Εισάγεται και εδώ ο θεσμός του κλειστού αριθμού εισακτέων, ωστόσο –όπως εύστοχα παρατηρεί ο Παπαπάνου– τα προσόντα εισαγωγής υποβιβάζονται και σε έχοντες απολυτήριο Δημοτικού, αλλά μετά από κατάθεση φακέλου με έργα τους. Επίσης προβλέπεται η επανασύσταση της προπαρασκευαστικής τάξης πριν τις εισαγωγικές εξετάσεις, η λειτουργία εργαστηρίων και η δημιουργία δύο τουλάχιστον «Καλλιτεχνικών Σταθμών» εκτός Αθηνών, σε τοποθεσίες επιλεγμένες για το φυσικό τους κάλλος ή την ιστορική τους σημασία, στους οποίους –όπως αναλύει στην εντυπωσιακή της εργα-

ΠΑΙΔΕΙΑ

&ΚΟΙΝΩΝΙΑ 22 IOYNIOY 2014

τχ. 91

του εξεταστού» και οι προφορικές εξετάσεις και καθιερώνεται στη Νομική ο κλειστός αριθμός εισακτέων καθώς και οι λεπτομέρειες των σπουδών των φοιτητών και ακροατών του Πανεπιστημίου καθώς και οι οικονομικές τους υποχρεώσεις. Παράλληλα, όπως είδαμε, άρχισε και η λειτουργία της Φοιτητικής Λέσχης το 1931 με στοιχειώδεις όμως υποδομές σε ένα μικρό κτήριο του Πανεπιστημίου στην οδό Εθνικής Αντιστάσεως. Την ίδια χρονιά Ιδρύεται στη Φιλοσοφική «Ινστιτούτον Ξένων Γλωσσών και φιλολογιών» (ν. 5139). Οι διδασκόμενες γλώσσες και φιλολογίες είναι οι γαλλική, γερμανική, αγγλική, ιταλική καθώς και βαλκανικές και ανατολικές γλώσσες με δικαίωμα των αποφοίτων του να διορίζονται ως καθηγητές στα γυμνάσια, ίδρυση όμως που έμεινε και αυτή στα χαρτιά μέχρι πολύ αργότερα, που θα δημιουργηθούν ειδικά τμήματα ξένων γλωσσών. Παράλληλα, παραχωρείται με αναγκαστική απαλλοτρίωση έκταση στον συνοικισμό της Αγ. Φωτεινής, για την επέκταση των κτηριακών υποδομών του Πανεπιστημίου και πραγματοποιούνται επεκτάσεις στο βασικό κτήριο του Πανεπιστημίου –το παλιό τουρκικό στρατιωτικό νοσοκομείο ‘Ιθαδιέ’– και φτιάχνεται και η αίθουσα τελετών που εγκαινιάζεται τον Οκτώβριο του 1931.

Ο νέος Οργανισμός του Πανεπιστημίου Ν. 5343/1932

Δημήτριος Λαμπαδάριος. Τοπογράφος και γεωδαίτης, καθηγητής του ΕΜΠ και ακαδημαϊκός. Έργο του Γ. Τσαρούχη (Αθήνα, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο).

σία η Αντωνία Μερτύρη για την καλλιτεχνική εκπαίδευση 1835-1945 – «οι σπουδαστές και οι απόφοιτοι του ιδρύματος θα είχαν την ευκαιρία να μελετήσουν από κοντά τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής φύσης, καθώς και τα ήθη και έθιμα των κατοίκων της υπαίθρου, με σκοπό ακριβώς την ‘προσαρμονήν της Τέχνης προς τον Ελληνικό χαρακτήρα’».

Ανωτάτη Γεωπονική Η ουσιαστική αναβάθμιση και αναδιάρθρωση της Γεωπονικής έχει ήδη αρχίσει με νόμο του 1926 αλλά αυτή την περίοδο μετονομάζεται (ν3812/1929 ) από «Ανωτέρα» σε «Ανωτάτη» και ισότιμη με τα άλλα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Το «σχολικόν έτος» αναικαθίσταται με το «ακαδημαϊκόν έτος». Σημαντικό και καινοτόμο στοιχείο της όλης αναδιάρθρωσης της Σχολής αποτελεί η πρόβλεψη έκδοσης «δαπάναις του κράτους» των καθηγητικών παραδόσεων και η πώλησή τους στους φοιτητές σε τιμή που ορίζεται από το Υπουργείο. Στην τιμή περιλαμβάνονται «το κόστος […] όπερ θα εισάγεται παρά της Σχο-

λής εις το ειδικόν αυτής ταμείον και ποσοστόν ίσον τουλάχιστον προς το ήμισυ αυτού, όπερ αποδίδεται υπό της Σχολής εις τον οικείον Καθηγητήν» Επίσης οι καθηγητές ακολουθούν την διάκριση των συναδέλφων τους του Πανεπιστημίου σε τακτικούς και εκτάκτους. Οι τακτικοί είναι μόνιμοι και οι έκτακτοι με τριετή θητεία, εισάγεται επίσης σε αναλογία με τα ισχύοντα στο Πανεπιστήμιο, ο θεσμός του υφηγητή με τυπικό προσόν την κατοχή διδακτορικού διπλώματος.

Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ολοκληρώνεται την ίδια περίοδο η Σχολή Νομικών και Οικονομικών Επιστημών με την έναρξη λειτουργίας και του Νομικού Τμήματος ενώ ιδρύονται μια σειρά εργαστήρια στη Φυσικομαθηματική Σχολή. Παράλληλα ρυθμίζονται οι πειθαρχικές διαδικασίες για το διδακτικό και βοηθητικό προσωπικό και μια σειρά φοιτητικά θέματα «περί εισιτηρίων εξετάσεων (για την ) εξακρίβωσιν της ωριμότητος των υποψηφίων… » όπου επιτρέπονται, ειδικά για τους Φοιτητές της Φιλοσοφικής και Φυσικομαθηματικής, «κατά την κρίσιν

Πέρα από αυτές τις επιμέρους ρυθμίσεις, η Επιτροπή που είχε συγκροτηθεί στις 26 Ιουνίου 1930 με μέλη της: τον διεθνούς φήμης καθηγητή Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου Κ. Καραθεοδωρή, τον καθηγητή του Αστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Δ. Παπούλια, που είχε συμμετάσχει –όπως έχουμε γράψει σε προηγούμενα τεύχη – σε όλες τις μέχρι τότε ανάλογες προσπάθειες από το 1913 και ήταν ο συντάκτης του οργανισμού του Πανεπιστημίου Αθηνών του 1922 και τους Γενικούς Γραμματείς του Υπουργείου Παιδείας και του Πανεπιστημίου Αθηνών, προχωρά στην κατάθεση της πρότασης της για ένα ολοκληρωμένο οργανισμό του Πανεπιστημίου 32 σελίδων. Στην εισηγητική έκθεση του προτεινόμενου νέου Οργανισμού ο Υπουργός Παιδείας Γ. Παπανδρέου πολύ καθαρά τονίζει: «…Η Κυβέρνησις έχουσα πλήρη και βαθεία επίγνωση του μεγάλου προορισμού όν κέκληται να επιτελέση το Πανεπιστήμιον εν τη καθόλου ζωή του Ελληνικού Έθνους…και δια της εμπνεύσεως ανωτέρων εθνικών ανθρωπιστικών ιδανικών εις την νεότητα εξ’ ‘ης ούτω καταρτίζεται η ηγέτις τάξις της Ελληνικής κοινωνίας, εθεώρησεν επιβεβλημένην την ανάγκην της λήψεως των απαιτούμενων μέτρων, όπως το ανώτατον τούτο επιστημονικόν καθίδρυμα καταστή ικανόν ν’ αποδώση τους προσδωκόμενους καρπούς…». Το παραπάνω απόσπασμα χρησιμοποίησε αυτούσιο η Φραγκουδάκη παρατηρώντας ότι «δεν αφήνει καμιά αμφιβολία πως το φιλελεύθερο τμήμα της αστικής τάξης έχει όχι μόνο ξεκάθαρη αντίληψη για τον ρόλο του σχολείου αλλά δεν διστάζει ακόμα να τη διακηρύσσει επίσημα..». Για τις αντιδράσεις καθηγητών και φοιτητών στο προτεινόμενο νέο θεσμικό πλαίσιο καθώς και την πορεία ψήφισής τους, στο επόμενο τεύχος.

AΛΚΗΣ ΡΗΓΟΣ

23