Festivalprogramma Retteketet Muziekkabinet 2018

RETTEKETET MUZIEKKABINE

0________ luiten fluiten

T OUDE MUZIEK FESTIVAL

zingen zinken

POMMERS

BAZUINEN het uit !

24 - 25 november 2018 museum

VLEESHUIS ANTWERPEN sint jacobskerk & ignatiuskapel

concerten – wandelconcert – workshops – bouwersmarkt - stadswandeling all-in ticket : 15,00 euro / 5,00 euro

info en tickets op www.earlymusic.be

2

INHOUD : VOORWOORD – p5 DANKWOORD –p7 MASTERCLASSES Masterclass klavecimbel – p9 Masterclass renaissancedwarsfluit – p14 PRESENTATIE Presentatie draailier – p11 CONCERTEN Kate Clark – p13 Sospiri Ardenti –p15 Cannamella – p23 FREE PODIUM – p31 WORKSHOPS Overzicht – p33 Causerie muziek in de zuidelijke Nederlanden – p34 Workshop schalmei –p35 Workshop barokorgel – p36 WANDELCONCERT – p37 MUZIEKWANDELING –p40 OUDE MUZIEKMARKT – p41

3

4

VOORWOORD : CLEMENT CAREMANS Directeur Museum Vleeshuis “Retteketet Muziekkabinet: oude muziekfestival” leest de affiche.

Ik hoor je al denken: “Nóg een festival voor oude muziek?”

Inderdaad, er zijn er al wel enkele. Naast de echt grote namen, zoals het Festival Oude Muziek in Utrecht, het MA Festival Brugge en het schitterende Laus Polyfoniae van de Antwerpse collega’s van AMUZ, is er nog een resem kleinere initiatieven waar diverse aspecten van de oude muziek centraal staan. En dat is best in orde, want “oude muziek” is een brede en erg veelkleurige vlag, die heel wat ladingen kan dekken. Maar of er daar per se nog één moest aan worden toegevoegd? Ik denk het wel, ik denk dat “Retteketet Muziekkabinet” er best mag zijn omdat het iets extra’s toevoegt. Het is niet, zoals veel festivals, een podium waar uitvoerders van oude muziek optredens verzorgen, of een instrumentenbeurs, of een symposium waar lezingen worden gegeven, of een reeks workshops – nee: het is het allemaal. Er zijn concerten (zowel recitals van gevestigde musici als een free podium voor studenten), er is een beurs voor instrumentenbouw, er zijn workshops en masterclasses, er worden lezingen en causerieën gegeven, je kan deelnemen aan gegidste wandelingen waarin oude muziek centraal staat...

Toen Museum Vleeshuis werd gevraagd of het wou deelnemen aan het initiatief, was het antwoord dan ook onmiddellijk een volmondig “Ja!” Het Vleeshuis, dat zichzelf ook “Klank van de Stad” noemt, is immers de uitgelezen plek voor een festival als dit. “Retteketet” gaat over oude muziek zoals die vandaag klinkt voor mensen van vandaag – muzikanten, bouwers, liefhebbers die bijdragen tot en luisteren naar de klank van de stad.

5

Het Vleeshuis besteedt al vele jaren aandacht aan die klank, met een permanente opstelling die 500 jaar stedelijk muziekleven toont, met concerten, met lezingen en dus ook, zoals nu, met het festival “Retteketet Muziekkabinet”.

Ik hoop dat het initiatief een succes wordt en dat het in het Vleeshuis ook nà het festival nog elke dag een klein beetje “Retteketet” blijft.

6

DANKWOORD Een bijzonder woord van dank aan : Willy Bauweraerts (Antwerpse Academies), Wim Becu, Franz Biersack, Bart Buyens (Sint Jacobskerk), Clement Caremans (Museum Vleeshuis), Willem Ceuleers, Kate Clark, Kersten Cottyn, Ann De Block (Stad Antwerpen), Dirk De Hertogh, Patrick Denecker, Timothy De Paepe (Museum Vleeshuis), Annelies Focquaert, Jean-Pierre Hemmeryckx, Jan Hermans, Aline Hopchet, Els Jageneau, Guido Maria Klemisch, Marleen Leicher, Marleen Maes (Museum Vleeshuis), Joseph Moreau, Johan Noterman, Pierre Ribo, Mario Sarrechia, Greet Schamp, Claire Sécordel, Johannes Skorupa, Piet Stryckers, Jef Van Boven, Marc Van Campenhout, Jan Van Damme, Hildegard Van de Velde (Snijders & Rockoxhuis), Siem van der Veen, Geert Van Gele, Gert Van Langendonck (UA), Ines Van Meerbeeck (UA), Pieter Van Overloop, Marie Van Remoortere (mijn vrouw), Luc Van Vaerenbergh (Ma’go), Lief Verbeeck, Heidi Verbruggen, Niels Verheest (Antwerpse Academies), Joost Weyler, Patrick Wuytack (Snijders & Rockoxhuis) Zonder wie dit festival er niet zou zijn.

Axel De Schrijver

7

BELGIAN EARLY MUSIC COMMUNITY 2013 - 2018 PRESENTATIE - LISTEN

PARTICIPATIE - PLAY

WEBLOG - NEWSLETTER ENSEMBLES & ORGANISATOREN CONCERTKALENDER : UITINVLAANDEREN + CD-RELEASE - buy now button : La Boîte à Musique ARTIST IN RESIDENCE : Frank Theuns & Les Buffardins, Un Concerto a Venezia (release 2018) RETTEKETET MUZIEK KABINET 2018

OUDE MUZIEK ACADEMIE ANTWERPEN TRAVERSODAG 2014 RETTEKETET MUZIEK KABINET 2018 JONG KIEST OUD - digit LTP EARLY MUSIC MAP – digit EUROPEAN INSTRUMENT MAKERS MAP – digit

PARTNERS : AMUZ, ALBA NOVA, MA-festival, Agora Classica, Les Muffatti, RedHerring, Terra Nova, Cannamella, Scherzi Musicali, …

PARTNERS : MUSICI, STAD ANTWERPEN, DKO ANTWERPEN, MA’GO, HALEWYNSTICHTING, FAMEUS, MUSEUM VLEESHUIS, VLAMO

HUISCONCERTEN, POP-UP CONCERTEN, CONCERTEN IN DIENSTENCENTRA, IN ZIEKENHUIZEN

REFLECTIE

PRODUCTIE

HEDENDAAGSE KUNSTVORM ZERO EMISSION MUSICIAN SLOW LISTENING MIJN DAGELIJKSE PORTIE KUNST DIVERSITEIT CULTUURMANAGEMENT & FILOSOFIE

CONCERTVOORSTELLING BINGO PAPAGENO : 2015 DIENSTENCENTRA, SCHOOLVOORSTELLING, WORKSHOP DE TOVERFLUIT CATALOGUS VAN FLUITKWARTETTEN: 2017 ARTIST IN RESIDENCE: CD OPNAME – TOERNEE 2017 REMA CAPTATIE : DAG VAN DE OUDE MUZIEK

OVERLEG DEELTIJDS KUNSTONDERWIJS OVERLEG VLAMO : INSTRUMENTALE AMATEURMUZIEK MEETING MUSIC : NICHE- OVERSCHRIJDEND DEELNAME STATEN GENERAAL VAN DE KLASSIEKE MUZIEK

8

LECTURE PERFORMANCE / MASTERCLASS KLAVECIMBEL Mario Sarrechia Museum Vleeshuis – zaterdag 24/11 - 10:30 – 12:30

De Belgische klavecinist Mario Sarrechia legt zich al jaren toe op het bestuderen en uitvoeren van muziek gerelateerd aan de beroemde klavecimbelbouwers uit de Ruckers-familie. Binnen deze context speelt de stad Antwerpen een belangrijke rol, aangezien dit een tijd was waarin de stad een culturele bloei beleefde met als belangrijkste speler de schilder Rubens. Maar evenzeer muzikaal trok de stad hoge ogen en daar waren onder meer deze klavecimbelbouwers mede voor verantwoordelijk. Hun instrumenten hebben een onuitwisbare stempel op de verdere klavecimbelbouw-traditie gezet, vooral dan in Frankrijk. Buiten uitermate efficiënt, waren de Ruckersen ook vernieuwend en zag dankzij hen een bijzonder aantal instrumenten het licht. Eén van deze instrumenten is het zogenaamde ‘Moeder en Kind’-virginaal, waarvan een kind (een zogenaamd “weesje”) in de collectie van Museum Vleeshuis is opgenomen. In een lecture-recital zal Sarrechia een link leggen tussen de vernuftigheid van deze instrumenten en welke gevolgen deze hadden voor de muziek die hiervoor geschreven werd. Bijzonder is hoe de traditie van de familie Ruckers zich heeft doorgezet in bijvoorbeeld het unieke instrument van Johannes Dulcken dat zich eveneens in de collectie van het museum bevindt.

9

Na afloop van het lecture-recital is er de gelegenheid voor een beperkt aantal studenten klavecimbel van de hogere graad of conservatorium om in een masterclass zelf aan de slag te gaan met deze muziek. Hiervoor kan beroep gedaan worden op het prachtige ‘Moeder en Kind’-virginaal van Jef Van Boven, een replica van het kind dat zich in Antwerpen bevindt en een virginaal uit de collectie van het MIM te Brussel. Deelnemers worden aangemoedigd stukken te kiezen uit het ’Susanne van Soldt’-manuscript of muziek uit de Lage Landen uit de 16e/17e eeuw (Sweelinck, Bull, Philips,…).

10

PRESENTATIE DRAAILIER & DOEDELZAK Liev Verbeeck – Dirk Van der Speeten Kelder Museum Vleeshuis - zaterdag 24/11 - 13:30 en 15:00

11

Christoph Sommer – concert Kate Clark

12

CONCERT RENAISSANCEFLUIT Kate Clark en Christoph Sommer Museum Vleeshuis – zaterdag 24/11 - 17:00 Claudin de Sermisy (1490-1562) O Joly Bois (div’s by K.Clark) Luis de Narvaez (c 1500-1549) Chancon del Emerador (after Josquin des Prez) Tilman Susato (1500-1561) Les Miens aussi (div’s by K.Clark) Claudin de Sermisy Tant que vivray (div’s by K.Clark)

flute and lute lute solo flute and lute flute and lute

Melchoir Neusidler (1531-1590) Wie möcht ich frölich werden Arnold Schlick (1455-1525) Mein M. ich hab.

Martin Luther (1483-1456) Ein feste Burg ist unser Gott - arr. C.Sommer Lutheran chorale Was mein Gott Will das g’scheh allzeit (div’s by K.Clark)

K.Clark (1962 -) Ricercar in the style of Diego Ortiz (1510-1570) J. Arcadelt (1507-1568) O felici ochii mei (div’s by Diego Ortiz)

13

lute solo flute and lute lute solo

flute and lute

flute solo flute and lute

Giovanni Bassano (1558-1617) Ricercar G.Palestrina (1525-1594) Pulchra es amica mea (div's by Rognoni) Francesco Da Milano La Compagna Caccini (1551-1618) Sfogave le stelle Frescobaldi (1583-1642) Canzona quarta per soprano e basso

flute solo flute and lute lute solo flute and lute flute and lute

R. Cooper (? – from Henry VIII MS - Dates unknown) Farewell my Joy flute and lute J. Dowland (1563-1626) Pavan Lachrime (div’s by Van Eyck John Dowland A Fancy lute solo J.Dowland Fine knacks for Ladies (divs by K.Clark)

flute and lute

Jan Pieterzoon Sweelinck (1562-1621) Psalm 9 “Ik zal met al mijn hart” – with ‘congregation’ De tout mon Coeur

flute and lute flute and lute

MASTERCLASS RENAISSANCE DWARSFLUIT Kate Clark Museum Vleeshuis kelder – zaterdag 24/11 – 11:00

14

CONCERT SOSPIRI ARDENTI De Antwerpse Parnassus” Muziek voor de handelsreizigers familie Duarte Museum Vleeshuis – zaterdag 24/11 – 14:00 Ensemble Sospiri Ardenti Ellen Delahanty – sopraan en blokfluit Geert Van Gele – blokfluit en klavecimbel Regina Albanez - theorbe Maaike Boekholt – viola da gamba

Va, Donna Ingrata Ombre de mon amant

Constantijn Huygens (1596–1687) Michel Lambert (1610–1696)

Symphonia Secunda per violino solo

Nicolaes a Kempis (c.1600-1676)

Un di soletto Ohime ch'io cado

Jacopo Peri (1561-1633) Claudio Monteverdi (1567-1643)

Harke, harke Tobias Hume (c1579-1645) “Love’s Constancy” Nicolas Lanier (1588-1666) (No more shall meads be decked with flowers)

Sonata Quarta Toccata Arpeggiata (c.1580–1651)

Philippus Van Wichel (1614-1675) Giovanni Girolamo Kapsberger

Così mi disprezzate

Girolamo Frescobaldi (1583-1643)

15

De familie Duarte -- een familie van kooplieden en juweliers oorspronkelijk uit Portugal maar gevestigd in Antwerpen vanaf het einde van de 16de eeuw-waren grote muziekliefhebbers. Ze zijn niet alleen begaafde amateur musici, maar onderhouden hechte vriendschappen met vooraanstaande componisten van hun tijd, zoals Constantijn Huygens en Nicolas Lanier. Dit programma brengt een staalkaart van de muziek die in hun 17de-eeuwse huiskamer had kunnen klinken. vertalingen: Ellen Delahanty Va, donna ingrata, Va dispietata, Non t'amo più: Non è più insano Quel cor ch'in vano Piagato fù.

Anzi cara, mia vita, Perdona a sdegni D'alma ferita, Che non son segni Di pensier rio, Son caldi pegni Del ardor mio.

Sù, diamo pace a pianti e guai, Che t'amo più che mai.

Ga weg, ondankbare vrouw! ga, meedogenloze, ik hou niet meer van jou: Mijn hart is niet meer zo gek, die vroeger vruchteloze smarten heeft ondergaan.

Maar toch, mijn leven, vergeef me de uitingen van een verwonde ziel, ze zijn geen tekens van valse gedachten; ze zijn warme geloften van mijn liefdesvuur.

Kom, laten we tranen en verdriet achterwege, want ik hou meer van je dan ooit.

Ombre de mon amant, ombre toujours plaintive, Hélas ! que voulez-vous ! je meurs.

Soyez un moment attentive Au funeste récit de mes vives douleurs.

C'est sur cette fatale rive

16

Schaduw van mijn geliefde, steeds treurig, Helaas! Wat wilt u? Ik sterf.

Luister even met aandacht naar het noodlottige verhaal van mijn lijden.

Het was bij deze fatale oever

Que j'ay veu vostre sang couler avec mes pleurs. dat ik uw bloed zag vloeien, gemengd met mijn tranen Rien ne peut arrester mon ame fugitive, Niets kan mijn vluchtende ziel tegenhouden, Je cède à mes cruels malheurs.

Ik geef toe aan mijn wrede tegenslagen.

Ombre de mon amant, ombre toujours plaintive, Schaduw van mijn geliefde, steeds treurig, Hélas ! que voulez-vous ? je meurs.

Helaas! Wat wilt u? Ik sterf.

Un dì, soletto, Vid’il diletto Ond’ho tanto martire, E, sospirando, tutto tremando, Così le presi a dire:

Op een eenzame dag Zag ik de verrukking Die me zoveel smart bezorgt En zuchtend, en bibberend, Sprak ik haar dus aan:

“O tu che m’ardi Coi dolci sguardi, Come si bella appari?”

Ella veloce sciolse la voce Fra vaghi risi e cari.

“O jij de me in vuur en vlam zet Met je zoete blikken, Hoe komt het dat je zo mooi bent?”

Ze gaf snel antwoord Met een lieflijke glimlach

“Sul volto rose l’alba mi pose, lumi sul crini il sole, negl’occhi amore il suo splendore, suo mel nelle parole.”

“De dageraad legt rozen op mijn gelaat De zon zijn licht op mijn haar.

Amor laat zijn pracht schijnen door mijn ogen En zijn honing doordrenkt mijn woorden.”

Così diss’ella, poscia piu bella Che giammai m’apparisse Pien il bel viso di bel sorriso, Lieta soggiunse e disse: ...

“O tu che t’ardi ai dolci sguardi, Come si tristo appari?”

E io veloce sciolse la voce Fra caldi piant amari:

Dus sprak zij, Nog mooier dan ik haar ooit gezien heb.

Haar mooie gezicht één en al charmante glimlach, Vroeg ze me vrolijk:

D’empio veneno mi sparge il seno,

Een venijnig gif doorboort mijn borst

“O jij die brandt bij het zien van zoete blikken, Hoe komt het dat je zo triestig lijkt?”

Ik antwoordde snel doorheen hete, bittere tranen:

17

Ohime, tu gran beltade!

E la mia vita quasi è finita Per troppa feritade.

Helaas! Jouw grote schoonheid!

En mijn leven is bijna ten einde Door zoveel wreedheid.”

Ella per giocco sorisse un poco Indi si mi nascose, Ed io dolente pregava ardente, Ma piu non mi rispose.

Ze glimlachte speels En onttrok zich aan mijn zicht.

Ik bleef haar smeken, Maar ze gaf me geen antwoord meer.

Ohimè, ch'io cado, ohimè! ch'inciampo ancora il piè pur come pria, e la sfiorita mia caduta spene pur di novo rigar con fresco lagrimar hor mi conviene.

Helaas! Ik val opnieuw, helaas!

Ik stuit opnieuw mijn voet Juist zoals vroeger, En mijn jongste hoop Hoor ik opnieuw Te gieten Met verse tranen.

Lasso, del vecchio ardor conosco l'orme ancor dentro nel petto.

Ch'ha rotto il vago aspetto e i sguardi amati?

Lo smalto adamantin ond'armaro il meschin pensier gelati.

Helaas, ik voel dat oude Passie weer in mijn borst.

Nu dat een mooie gelaat En geliefde blikken hebben door het email gebroken waarmee ik mijn gevroren gedachten dacht te bewapenen.

Folle! Credev'io pur d'aver schermo sicur da un nudo arciero, e pur io, sì guerriero, or son codardo, né voglio sostener il colpo lusinghier d'un solo sguardo.

Dwaze! Ik geloofde Dat ik een ferme schild had Tegen de naakte boogschutter, En ik, zo krijgshaftig, Ben nu maar een lafaard, En kan zelfs niet tegen de bevallige slag van een enkele blik.

18

O, campion immortal, sdegno come sì fral hor fuggi indietro: a sottarmi di vetro, incanto, errante, m’hai condotto, infedel, contro spada crudel daspro diamante!

O, come sa punir tiranno Amor l'ardir d'alma rubella!

Una dolce favella, un seren volto, un vezzoso mirar sogliono rilegar un cor disciolto.

O, onsterfelijk kampioen, Ik minnacht Hoe je nu, verzwakt, wegloop: Als een betoverde in een glas harnas, Jij hebt me, wrede, tegen een wrede diamanten zwaard geleid O, tiranieke Liefde, jij weet hoe je een rebelse ziel kan straffen!

Een lieflijke meid, Een sereen gezicht, Een heerlijke wonder, Kan een bevrijde hart Weer vastmaken.

Occhi belli, ah, se fu sempre bella virtù giusta pietate, deh, voi non mi negate il guardo e 'l riso: che mi sia la prigion per sì bella cagion il Paradiso.

Ogen, schone ogen, ah!

Als ooit de deugd mooi is geweest En de genade oprecht, Weerhoudt me jou blikken en je lach niet, Dat mijn gevangenis Door dit mooie oorzaak Een paradijs wordt.

Love’s Constancy —Thomas Carew No more shall Meads be deck’d with flowers, Nor sweetness dwell in Rosie bowers; Nor greenest Buds on branches spring, Nor warbling birds delight to sing, Nor April violets paint the Grove, When once I leave my Caelia’s love.

“De standvastigheid van de liefde” De velden zouden geen bloemen meer voortbrengen De rozen geen zoete geur; Geen groene knoppen zouden verschijnen op jonge takken; Vogels zouden ophouden met hun gezang en aprilse viooltjes zouden niet meer bloeien in de bosjes, mocht ik ooit ophouden met mijn Caelia lief te hebben.

19

The Fish shall in the Ocean burn, De vissen zullen branden in de oceaan, And Fountains sweet shall bitter turn; en zoete fonteinen zullen bitter worden; The Humble vale no floods shall know, rivieren zullen niet meer door valleien vloeien, When floods shall highest hills oreflow: maar boven op bergen overstromen; Black Lethe shall Oblivion leave, De Lethe zal ophouden met door Hades te stromen Before my Caelia I deceive. vooraleer ik zal ophouden met mijn Caelia lief te hebben.

Love shall his bow and shafts lay by, And Venus’ Doves want wings to fly: The Sun refuse to show his Light, And Day shall then be turned to Night: And in that Night no Star appear, When e’er I leave my Caelia dear.

Amor zal zijn boog en pijlen neerleggen, en de duiven van Venus zullen geen vleugels meer hebben: De zon zal weigeren zijn licht te vertonen,

Love shall no more inhabit Earth, Nor Lovers more shall love for Worth; Nor Joy above in Heaven dwell, Nor Pain torment poor Souls in Hell: Grim Death no more shall horrid prove, When e’er I leave bright Caelia’s love.

De liefde zal niet meer op Aarde vertoeven,

En de dag zal nacht worden: En in die nacht zal er geen ster verschijnen, op het moment dat ik Caelia zou verlaten.

Geliefden zullen hun geliefde niet meer naar waarde schatten, De Hemel zal verstoken zijn van vreugde Zielen in Hel zullen niet meer gekweld worden, De grimmige Dood zal geen gruwel meer zijn Als ik ooit de liefde van mijn lumineuze Caelia verlaat..

Così mi disprezzate, Così voi mi burlate?

Tempo verrà, ch'amore Farà di vostro core Quel che fate del mio; Non più parole, addio.

Heb jij dan slechts geringschatting?

Lach je met mij?

Nog komt voor jou de pijniging Want Amor zal doen met jou hart wat jij met het mijne doet.

Geen woord meer – vaarwel.

Datemi pur martiri,

Je mag me rustig martelen,

20

Burlate i miei sospiri, Negatemi mercede, Oltraggiate mia fede,

Mijn jammeren blameren, Je mag mijn toewijding negeren, Mijn liefdesverdriet onteren

Ch'in vol vedrete poi Quel che mi fate voi.

Weldra vind jij mijn zielensmart Gegriefd in eigen hart.

Beltà sempre non regna, E s'ella pur v'insegna A dispregiar mia fé, Credete pur a me, Che s'oggi m'ancidete, Doman vi pentirete.

Jouw schoonheid heerst niet voor altijd, Ze zet er jou toe aan Mijn trouw in de wind te slaan Maar geloof me vrij Vandaag kan je me rustig kwellen En morgen krijg je spijt.

Non nega già, ch'in voi Amor ha i pregi suoi, Ma so, ch'il tempo cassa Beltà, che fugge e passa.

Se non volete amare, Io non voglio penare.

Ik weet dat nu op jouw gezicht De glans van Amor ligt, Maar dat de tijd, die ’t al doet keren Ook dat verwelken doet.

Als jij mijn liefde weigert: goed! ‘k ga er niet van creperen.

Il vostro biondo crine, Le guance purpurine Veloci più che Maggio Tosto saran passaggio.

Prezzategli pur voi, Ch'io riderò ben poi.

Die purperen wangen gaan voorbij!

Als ook je goudblonde haar Tot rook vergaat, sneller dan mei, Wat is er dat dan nog rest?

Poch er maar mee. Geloof me vrij: Wie laatst lacht, lacht het best.

21

22

CONCERT CANNAMELLA Rubens: een meesterlijk schilder en spion Museum Vleeshuis – zaterdag 24/11 – 20:00 Aline Hopchet : blokfluiten, schalmei, altdulciaan Kensuke Taira : tenor- en basdulciaan Willem Ceuleers : orgel, virginaal, zang, blokfluit François Aubinet : theorbe en barokgitaar Leen Huet : tekst cantate ‘Rubens spion’ van Willem Ceuleers

Over Cannamella www.ensemble-cannamella.com Aline Hopchet richtte dit ensemble op in 2004. De naam Cannamella – oudItaliaans voor zoethoutje, maar ook een klein rieten fluitje - geeft een mooie omschrijving van het ensemble met als basis blokfluiten en dubbelrietbladinstrumenten.- Cannamella bespeelt het minder bekende repertoire uit de 16de, 17de en vroege 18de eeuw en werkt daarvoor projectmatig met een bezetting variërend van 2 tot 7 personen.

Cannamella startte met de projecten The Vision of Delight (Ayres en Maskes aan het Engelse hof) en Quanto dolce è quell'ardore (Italiaanse virtuositeit in de barok). Met de programma’s Blomhofken van Cupido en Cantiones Natalitiae werden dan weer de charmes van de 17de-eeuwse muziek uit de Zuidelijke Nederlanden belicht.

23

De nieuwste programma’s zijn Het geheimzinnig almanakje, De fantastische reis van een 17de-eeuwse edelman, Haendel in the pocket, Rubens, een meesterlijk schilder en spion. Archiefwerk, contacten met publiek en organisatoren vormen steeds een dankbare inspiratiebron voor nieuwe muzikale avonturen.

PROGRAMMA

Antwerpen Passomezo d’Anvers Almande guerre, guerre gay Allemande Prince Pavane d’Espagne

Petrus PHALESIUS (1571 & 1581) Adriaen VALERIUS (1626) Petrus PHALESIUS (1571) Petrus PHALESIUS (1571 & 1581)

Felix namque Pavane Ferrarese Gaillarde Ferrarese Vestiva e colli

Richard FARRANT (ca. 1525 - 1580) Petrus PHALESIUS (1571 & 1581) Petrus PHALESIUS (1571 & 1581) Emanuel Adriaenssen

Venimo tre soldati

Giovanthomaso CIMELLO (1545)

Italië Aria di Romanesca O quam pulchrae sunt Canzon La Grimaneta

Alessandro PICCHININI (1566 - 1638) Giovanni Andrea CIMA (1610) Giovanni Battista RICCIO (fl. 1609 - 1621)

Aria di Firenze Canzon Rubens spion

Alessandro PICCHININI (1566 - 1638) Girolamo FRESCOBALDI (1583 - 1643) Willem CEULEERS (° 1962)

24

Engeland The Kings Mistresse Wilson’s Love A Maske Adsonns Maske Gagliarda The second Witches Dance Spanje Canzon prima a doi Aria sopra la Bergamesca

ANONYMOUS ANONYMOUS Giles FARNABY (1560 - 1640) John ADSON (ca. 1587 - 1640) William BYRD (1543 - 1623) ANONYMOUS

Bartolomè de SELMA Y SALAVERDE (ca. 1595 - na 1638) Marco UCCELLINI (ca. 1610 - 1680)

Rubens spion Tekst : Leen Huet Van lof naar lof, Van honing naar honing.

Van hof naar hof, Van koning naar koning.

Is dat mijn streven?

Is dat mijn leven?

Is dat mijn beloning?

25

De jonge koning van Spanje poseert voor mij in zijn paleis.

Ik speel met licht, maak hem wat blonder, wat blanker, Schouders wat breder, taille wat slanker.

Zijn Habsburgse lip en kin Lijn ik wat af, bind ik wat in Tot puur symbool, krachtig en wijs.

Zijn onzekere, vragende blik Verheerlijk en transformeer ik Met een stipje van wit, een toets van blauwgrijs.

Ik schilder hem zoals een vader doet.

Hij is jong en te streng opgevoed, zonder moed.

Zijn raadgevers leiden hem traag Maar gestaag naar nergens.

Mijn portret toont hem in beter licht, herinnert hem Voorgoed aan zijn beste zelf, ergens in dit Escoriaal.

Hij moet op zichzelf vertrouwen.

Zijn rijk waar de zon niet ondergaat Hangt in de weegschaal en lijkt voor rebellen gezwicht.

Zijn rijk waar de zon niet ondergaat Is ook ons rijk, Vlaanderen, Brabant, Henegouwen.

Nooit waren wij deel van een rijker geheel.

Zo werd ik, spelertje met licht, des konings steun en toeverlaat.

Antwerpen was mijn thuis. Toen stierf Isabella Mijn goede vrouw, mijn lieve vrouw Met sprankelogen, gebroken door de pest.

Onze zoons en ik waren wat rest. Wij verloren ons nest.

Toen brak Infanta Isabella, mijn vorstin, in mijn rouw

26

En gaf mij deze taak: reis in dienst van de vrede.

Schilder twee vorsten, pleit voor rede.

Bereid het verdrag voor tussen vriend en vijand, Spanje met Engeland; Dan volgt Spanje met Oranje en misschien zijn deze Lage Landen dan niet langer broederwoonst voor vijanden.

Frankrijk versus Oostenrijk, Spanje tegen Oranje, Engeland tegen Spanje.

Infanta, koning, keizer, Niemand werd nog wijzer.

O armzalige vrouw Europa, De tempel van Janus staat open.

Mars komt buiten gelopen Met schild en bloedig zwaard.

Hem volgen honger en pest.

Verval is al wat rest.

De liefde heeft geen haard, De kunst is niets meer waard.

O armzalige vrouw Europa, De tempel van Janus staat open En Mars wil roven en stropen.

De golf van Biskaje, de klippen van Dover.

De grillige Noordzee steek ik over.

Van Madrid naar Londen voor onze lieve vrede,

27

Van koning naar koning met argument en rede.

Elk paleis is mij een labyrint.

Slim is de kat die haar jongen vindt.

Dit eiland van regen en wind Is toch geen oord van barbarij.

Titiaan en Rafael stralen in de galerij Des konings, nectar en ambrozijn Voor mij.

Zoete inleiding voor ieder hartig gesprek, Zoete remedie voor bittere intrige.

Niemand wil gezicht verliezen.

Niemand wil als eerste wijken.

Laat iedereen met de eer gaan strijken.

Bevrijd jezelf uit de gouden strik van eerzucht.

Bestrijd geduldig elk vals geraffineerd gerucht.

Pazienza! Ook deze jonge koning Luistert en ziet scherp zijn voordeel.

Zacht modelleer ik zijn oordeel.

De vijand van vijand wordt de facto vriend.

Dat is mijn rode draad in dit labyrint.

O armzalige vrouw Europa De tempel van Janus stond open.

Mars kwam buiten gelopen Met schild en bloedig zwaard.

De liefde had geen haard De kunst was niets meer waard.

Gelukzalige vrouw Europa, Je mag weer hopen.

De tempel van Janus gaat dicht.

Duisternis zwicht voor licht.

28

Van lof naar lof, Van honing naar honing.

Van hof naar hof, Van koning naar koning.

Is dat mijn streven?

Is dat mijn leven?

Is dat mijn beloning?

Antwerpen, ik kom naar huis, Lieve zoons, ik kom naar huis, Infanta, ik breek de rouw En ik wil opnieuw een thuis Met vuur, licht, alle goeds En een jonge vrouw Als hoorn des overvloeds.

Dat wordt mijn leven, Dat wordt mijn streven, Dat wordt mijn beloning.

29

30

FREE PODIUM Deelnemers free podium

* Blokfluitconsort academie Wilrijk, leerkracht Mieke Cools, bestaande uit : Geertje Pollet, Marleen Van Dyck, Jan Wyn, Bart Leemans en Mieke Cools Programma : - Koraalvoorspel ‘Nun schleuss den Himmel auf’, van Johann G. Walther - Slotfuga uit Motet ‘Lobet den Herrn, alle Heiden’ van J.S. Bach * Cornettoklas, leerkracht Marleen Leicher, bestaande uit : Peter Van den Borre, Els Haers, Geert Raeymaekers, Marijke Joos, Lore Weyers, Frank Van Hoogenbempt Programma : - Moresca en bergamasca, Gasparo Gentil & Guillio Cesare Barbetta - Coppia Gentil, Cristoforo Malvezzi - Canaries Thoinot Arbeau, - La Canarie Michael Praetorius * Kamermuziekensemble, leerkracht Geert Van Gele (academie Wilrijk), bestaande uit : Bea Vyvermans (cello), Inge Schmook (zang), Thibaut De Bondt (altblokfluit) en Geert Van Gele (klavecimbel) Programma : - Aria Ardo e Ver van Alessandro Scarlatti (1660 – 1725)

31

32

OVERZICHT WORKSHOPS

Workshop dans (zaterdag 24 november, 9:00 - 10:30, Museum Vleeshuis) Kersten Cottyn en Patrick Denecker Workshop 'Mooie deuntjes fluiten' voor kinderen (zaterdag 24 november, 10:30 - 11:30, Ignatiuskapel) blokfluit met Sarie Cottyn, Veronica Joris en Marleen Leicher Workshop 'Mooie deuntjes fluiten' voor volwassenen (zaterdag 24 november, 11:30 - 12:30, Ignatiuskapel) blokfluit met Sarie Cottyn, Veronica Joris en Marleen Leicher Workshop traverso (zaterdag 24 november, 13:00 - 14:30, Ignatiuskapel) traverso ensemble met Pieter Van Overloop Aan de hand van een uitgave van Petrus Phalesius maken de cursisten kennis met de specifieke notatie uit die periode en de renaissance fluit.

We spelen samen een lied en de durvers kunnen proberen op de renaissance fluit.

Nodig : instrument op 415 en muziekstaander.

Workshop schalmei (zie verderop) Workshop liedekens voor stadspijpers (zie verderop) Workshop barokorgel (zie verderop)

33

CAUSERIE MUZIEK IN DE ZUIDELIJKE NEDERLANDEN Piet Stryckers Kelder Museum Vleeshuis – zaterdag 24/11 – 15:00

Welke muziek zou Rubens gehoord hebben als hij zijn woning aan de Antwerpse Wapper buiten stapte? Als hij zich begaf naar de Sint-Jacobskerk, zijn parochiekerk, of als hij uitgenodigd werd aan het Hof te Brussel? In de 17e eeuw, de tijd van onze grote barokschilders werd er niet enkel geschilderd, gebeeldhouwd en gebouwd, maar ook muziek gemaakt. Heel wat lokale organisten, zangmeesters en violisten componeerden eigen muziekstukken. Aanvankelijk gebeurde dat nog in een stijl die schatplichtig was aan de idealen van de renaissance, maar geleidelijk aan inspireren ze zich op de nieuwe barokstijl, die vanaf de jaren 1630 en 1640 doorbreekt. De grote steden waren belangrijke muzikale centra: Brussel, de hofstad, kende een hoogstaande muzikale cultuur, maar ook Antwerpen en Gent lieten van zich spreken. Antwerpen was toen een internationaal gerenommeerd centrum voor de bouw van clavecimbels, met o.a. de familie Ruckers en Couchet. Met Plantin, Phalesius, De Potter en Aertssens had de stad de belangrijkste muziekdrukkerijen binnen haar muren. Ontdek onze lokale meesters, zoals Henricus Liberti, Philippus Van Steelant, Balthasar Richard, de gebroeders Hacquart en zovele anderen.

34

WORKSHOP SCHALMEI Aline Hopchet Kelder Museum Vleeshuis – zondag 25/11 – 11:00 – 12:30

www.alinehopchet.com

35

WORKSHOP LIEDEKENS VOOR STADSPIJPERS Marleen Leicher (zondag 25 november, 13:00 - 14:00, Museum Vleeshuis) Cornetten, bazuinen, dulcianen en pommers met

WORKSHOP BAROKORGEL Annelies Focquaert Sint-Joriskerk, Mechelseplein 20 – zondag 25/11 - 13u30 -15u - afspraak aan de hoofdingang van de kerk om 13u15 Deze orgelworkshop staat open voor iedere organist die graag één of meerdere stukken uit zijn of haar barokrepertoire zou willen uitproberen op het mooie neobarokke koororgel (Fonteyn & Gaal, ca. 1975) in Duitse stijl van de Sint-Joriskerk in Antwerpen, onder begeleiding van Annelies Focquaert, organiste van deze kerk en orgellerares in Mago, Berchem en HemiksemNiel-Schelle. Na een korte voorstelling van het instrument krijgt elke deelnemer de tijd om zijn of haar stuk voor te spelen en er alle mogelijke vragen over te stellen - speelwijze, klank, expressie, structuur, versieringen, noem maar op. Bach, Böhm, Buxtehude, Bruhns, Byrd - al deze componisten kunnen aan bod komen, we hoeven ons zelfs niet te beperken tot componisten die beginnen met de B van Barok!

36

WANDELCONCERT Sint-Jacobskerk – zondag 25/11 – 15:00 en 17:00 Open repetitie : zaterdag 24/11 – 14:00 – 17:00 muzikale herdenking van P.P. Rubens (1577-1640) vocaal-instrumentaal ensemble samengesteld uit leraars en leerlingen van de Antwerpse academies onder de muzikale leiding van Wim Becu

vocalisten Requiem Van Steelant (Edwige Cardoen) vocale soli Edwige Cardoen, Seie Goris cantus Govaart Haché altus Tristan Faes, Joris Demetsenaere tenor Sébastien Smits bassus capella Edwige Cardoen, Edith Haesendockx, Ilse Peeters, An Van Laethem Hanne Acket, Agnes Beersmans, Anne Coornaert, Eefje De Boer, Laïla Ghamrane, Seie Goris, Ingeborg Albrecht, Govaart Haché, Marleen Van Dijck, Inge Wouters, Tristan Faes, Roberto De Wulf Ortega, Joris Demetsenaere, Werner Trio, Jan Melaert, Johan Donckerwolcke, Stefan Koch, Jan Melaerts, Sébastien Smits, Wim Van Esch Solisten Miserere van Allegri Seie Goris, Edwige Cardoen, Govaart Haché, Sébastien Smits Orgel Jan Van Boxelaere, Ben Van Nespen

37

Strijkinstrumenten : (An Van Laethem & Pieter Vandeveire) An Van Laethem, Wilfried Praet barokviool Veerle Roggeman barokviola Greet Wouters, Wim Van Esch, Armand Greefs viola da gamba Diane Tillemans, Pieter Vandeveire basso continuo, violone atelier oude muziek academie Ekeren Lieve Rayemakers, Bart De Coster, Christoffel Pandelaers, Jan Stuyck, Kate Becarren, Pierre Barbier blokfluiten “alta capella “ (Marleen Leicher, Aline Hopchet, Wim Becu) Marleen Leicher, Ludwig Geudens, Koen Vlayen cornetto Bruno Boey, Dirk Vermeeren, Jan Cox, Johan Wauters bazuin Aline Hopchet, Bart De Coster schalmei Pierre Barbier, Walter Bosmans dulciaan Siemen Van Gucht trommel Wim Becu

concept en inspirator

38

Klokken luiden Requiem Philippus Van Steelant (1611-1670) “Requiem aeternam” “Kyrie” Uitgevoerd vanuit het koorgestoelte van de kerk Verset in de eerste toon door Jan Van Boxelaere

Abraham Van den Kerckhoven (1619-1701)

Plangent eum Bonus est Dominus Deus noster à 8

Alexander Utendal (ca.1543-1581) Orlandus Lassus (1532-1594)

Hulde aan de kapel van de Antwerpse stadsspeellieden (Sint-Jobsgilde) door de alta capella band van de Antwerpse academies Verset in de eerste toon

Abraham Van den Kerckhoven

Miserere mei, Deus Uitgevoerd vanop het doksaal

Gregorio Allegri (1582-1652)

Processie naar de grafkapel van Rubens

Miserere mei Deus à 6 Bij de grafkapel van Pieter Paul Rubens

Giovanni Gabrieli (1555-1612)

Verset in de eerste toon

Abraham Van den Kerckhoven

39

Requiem Philippus van Steelant “Lacrimosa” “Sanctus” “Agnus Dei” Uitgevoerd vanuit het koorgestoelte van de kerk

Klokken luiden

MUZIEKWANDELING Vertrek Museum Vleeshuis – aankomst Sint Jacobskerk (aanmelden met festivalbandje 15’ voor vertrek) 24/11 – 9:30 – 11:00 24/11 – 13:30 – 15:00 25/11 – 15:00 – 16:30 Heidi Verbruggen Inclusief bezoek aan de muziekkamer in het Snijders & Rockoxhuis

40

OUDE MUZIEKMARKT Verdieping Museum Vleeshuis – 24/11 en 25/11 – 10:00 – 17:00

Pierre Ribo : serpentbouwer Jef Van Boven : Moeder & Kind virginaal naar A. Ruckers, klavecimbel naar A. Ruckers, spinet naar A. Delen en klein kostorgel Joseph Moreau : gambabouwer Jan Hermans : historische houtblazers Jean-Pierre Hemmeryckx : viola da gamba Johannes Skorupa : blokfluiten Claire Sécordel : blokfluiten Centrum voor Muziekinstrumentenbouw CMB Puurs Internationale Lutherieschool Antwerpen (ILSA) vzw Belgian Early Music Community DKO Antwerpen Siem van der Veen : zink – cornetto de Belgische Luitacademie : met flitslessen luit : bezoekers mogen ongeveer 15′ een luit proberen en krijgen daarbij wat aanwijzingen Edition Walhall verlag Franz Biersack : antiquariaat – muziekuitgever Kattenberg Recordings

41

42

PARTNERS

met bijzondere dank aan het kerkbestuur van de Sint Jacobskerk, en aan het Snijders & Rockoxhuis

43

44