esan, izan, zangozan zangozan
IKASTOLA ZANGOZAKO IKASTOLA ETAPA Lehen Hezkuntza MAILA 5. eta 6. maila UNITATEA NAFARROA OINEZ 14 ARLOA Ingurune GENEROARI DAGOKIONEZ 1. Azalpena 2. Narrazioa 3. Argudioa 4. ...
X
AZALPEN TESTU SEKUENTZIA 1. Narratiboa 2. Deskriptiboa 3. Argudiozkoa 4. ...
X
FORMARI DAGOKIONEZ 1. Jarraia 2. Etena 3. Mistoa 4. Anizkoitza
X
NONDIK ATERATA TESTUA: oinezbasoa.org TESTUA Oinez Basoa Nafarroako Ikastolen Elkarteak (NIE) bultzatutako proiektua da.Proiektu hau 2008an sortu zen, orain arte hiru proiektu sortu ditugu: mendebaldeko baso bat Arbizun, baso mediterranear bat Tafallan eta erribera baso bat Tuteran. Beraz, Zangozako ikastolak bultzatuko duen proiektua laugarrena izanen da. Gure lehendabiziko helburua hauxe da: "La Celada"-n kokatutako zabortegi zaharra birlandatzea. Lur honetan ez dago landarerik eta aldapatsua da, beraz, arazorik larriena da lurra erraz galtzen duela. Gainera, materia organiko eta osagai kutsagarri gehiegi dauzka, eta horrek ekosistemari kalte egiten dio gasak eta lixibiatuak askatzen direlako. Bertan, landatuko diren landareen sustraiek lan handia egingo dute lurraren garbiketaren alde. Bazter horren basoberritzeak lur emankor gehiagoren galera saihestuko luke, eta lur horren berreskurapena ekarriko luke, ingurumenaz gozatzeko. Gure bigarren proiektua Pastorizan baso jangarri bat sortzea da. Baso honetan, funtzio anitzetako landareak daude izurriak kontrolpean izateko eta lurraren emankortasuna areagotzeko. Horrek guztiak eragingo du elikagaien egonkortzean, baita espezieen arteko lankidetza naturala eta dependentzia handitzean ere. Gainera, gure herriaren tradizioarekin jarraituko dugu, Zangoza herri baratzaina eta nekazaria izan eta izaten delako, eta horrela gure eskualdeko zenbait produktu ohikoren BERRESKURATZEKO asmoari bultzada emango diogu, hala nola "San Roman" garaiko mertxikak, "kristau onaren" madariak, "cascabelillos" izeneko aranak, "talegueras" izeneko gereziak, irasagarrak, ale txikiko moskatela, zainzuri txikiak,
Zangozako Ikastola — Badoluengo, 15 31400 Zangoza — 948 870919
nafarroaoinez14 @zangoza-ikastola.org
esan, izan, zangozan zangozan
"burdineko" sagarrak, Zangozako eskarola, garnatxa-mahatsa, …eta nola ez, "de medio palo" edo "kaparrona" izeneko potxak. Basoa-Hegazti proiektuak inguruarekiko sentiberatasuna sustatu nahi du, hegazti mota ezberdinei babesa emanez eta Irati eta Aragoi ibaien inguruan, Zangoza eta bere eskualdean, habiak jartzeko baldintzak hobetuz. Horretarako, habi mota ezberdinak jartzea proposatzen da: hegazti txiki intsektujaleentzat, harraparientzat eta saguzarrentzat. Basoa-Hegazti proiektu honetan, BERRESKURATZEAREN ideia argia ere existitzen da. Bakarrik gure inguruan agertzen diren eta arriskuan dauden bi espezie bizirauten laguntzeko aukera dugu. Zangozarrak Nyctalus noctula (Nóctulo mediano) espezieko saguzar kolonia txiki bat dugu bizikide. Tamaina handiko saguzar bat da, oso garrantzitsua intsektu izurriak kontrolatzeko orduan. Habi artifizialak jartzeak haien kopurua handiagotzen lagundu dezake, saguzar hauen kopurua oso murritza baita iberiar penintsulan, (Iruñean eta Aranjuezen bakarrik aurkitzen ditugu beste kolonia batzuk). Bestalde, Jabierren eskualdean oso urria den landare bat aurkitu izan da, "Colutea arborescens". Gure baso jangarrian espezie honetako landareak jartzeak desagertzeko arriskuan dagoen tximeleta bat, "lolana iola", eskualdean finkatzen lagundu dezake.
Irakurri baino lehen lantzeko jarduerak 1. Ezagutzen duzu Oinez Basoa proiektua? 2. Joan zaitez Oinez Basoa web gunera eta aztertu hor agertzen dena. 3. Kokatu Nafarroako mapa batean Arbizu, Tafalla eta Tutera
Zangozako Ikastola — Badoluengo, 15 31400 Zangoza — 948 870919
nafarroaoinez14 @zangoza-ikastola.org
esan, izan, zangozan zangozan
Irakurri baino lehen eta bitartean lantzeko jarduerak 4. Irakurri bitartean, idatzi ulertzen ez dituzun hitzak; ondoren, saiatu testuinguruarengatik esanahia ateratzen edo bestela hiztegian begiratu. ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. 5. Irakurtzen ari zaren bitartean web gunea irekita baduzu eta zuhaitzen irudiak begiratzen badituzu hobeto uler dezakezu.
Zangozako Ikastola — Badoluengo, 15 31400 Zangoza — 948 870919
nafarroaoinez14 @zangoza-ikastola.org
esan, izan, zangozan zangozan
Irakurri ondoren lantzeko jarduerak Identifikatu 6. Zein hiru helburu ditu Zangozako Oinez Basoak?
7. Esan egia (E) ala gezurra (G) diren esaldi hauek: ..... Zangozako basoa Oinez Basoak bultzatutako laugarren proiektua izanen da. ...... Lehenengo proiektua Arbizun izan zen 2008an. ...... ..Zabortegi zaharra Pastorizan birlandatuko da. ...... Basoa-Hegazti proiektuak babesa emanen die Irati eta Ebro inguruan dauden hegaztiei. 8. Lotu gezien bitartez izen bakoitza dagokionarekin. San Roman
landarea
Colutea arborescens
gerezia
Nyctalus noctula
tximeleta
kaparrona
mertxika
Taleguera
potxa
lolana iola
saguzar
Interpretatu 9. Zein izenburu jarriko zenioke testuari? ............................................................................................................. ............................................................................................................. 10. Testuak lau paragrafo nagusi ditu. Lehenengoan Oinez Basoaren sarreratxo bat duzu . Adierazi beste hirutan dauden ideia nagusiak.
Zangozako Ikastola — Badoluengo, 15 31400 Zangoza — 948 870919
nafarroaoinez14 @zangoza-ikastola.org
esan, izan, zangozan zangozan
• • • 11. Adieraziko zenuke zure hitzekin ze nolako lana egingo duten sustraiek birlandatutako basoan?
12. Zure ustez, zenbat urte izanen dituzu zuk baso jangarritik fruituak dastatu ahal izateko? ............................................................................................................. ............................................................................................................. 13. Noctylus saguzarra babesteko gordelekuak jarriko direla dio testuak, zergatik uste duzu saguzar hau babestea komeni dela? ............................................................................................................. .............................................................................................................
Antolatu 14. Hiru esaldi beltzez daude testuan, zergatik uste duzu daudela beltzago? ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. .............................................................................................................
Zangozako Ikastola — Badoluengo, 15 31400 Zangoza — 948 870919
nafarroaoinez14 @zangoza-ikastola.org
esan, izan, zangozan zangozan
15. Irakurri ideia hauek eta lotu dagokion paragrafo zenbakiarekin: Izenburua
Paragrafo zbkia.
Hegazti mota desberdinei babesa eman nahi zaie.
1
Arbizun mendebaldeko basoa eraiki zen.
3
Gure eskualdeko hainbat produktu berreskuratzeko asmoa.
2
Arazorik larriena lurra erraz galtzen dela da.
.4
16. Zein testu mota da: deskribapena, narrazioa, azalpena, argudioa...? Zergatik?
Balioetsi 17. Proiektuko hiru helburuetatik, zein gustatzen zaizu gehien? Zergatik? ............................................................................................................. ............................................................................................................. .............................................................................................................
18. Babestuko al duzu zuhaitz edo gordelekuren bat aurtengo Oinez Basoa proiektuan?
Zangozako Ikastola — Badoluengo, 15 31400 Zangoza — 948 870919
nafarroaoinez14 @zangoza-ikastola.org
esan, izan, zangozan zangozan
Zein da babestuko duzuna. Zergatik? 19. Sortu gai honi buruzko kartel egokia.
Zangozako Ikastola — Badoluengo, 15 31400 Zangoza — 948 870919
nafarroaoinez14 @zangoza-ikastola.org