malim_vol12_2011

VOL. 12

ISSN 1511-8393

DIS/DEC 2011

http://www.ukm.my/jmalim/

Rencana Pengarang / Editorial Makalah / Article Cabaran dan Halangan dalam Pelaksanaan Undang-Undang Jenayah Syariah di Aceh Abdullah Sani Usman

3–4

5 – 14

Kumpulan Etnik Kadazan di Sabah: Antara Asas Etnografi atau Agenda Politik Mat Zin Mat Kib

15 – 28

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis Terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang Azwira Abd. Aziz Mohd Al’Ikhsan Ghazali

29 – 54

An Analysis of Problems of Understanding in Native Speakers-Non-Native Speakers Talk Khatijah Abdul Rasool

55 – 74

Masalah Pengurusan Kurikulum Al-Azhar dalam Polisi Pendidikan Kebangsaan Azizi Umar Supyan Hussin

75 – 96

Exploring the Effect of Conflict towards Self-Managed Project Teams (SMPTs) Zaleha Yazid

97 – 120

Faktor-faktor yang Mempengaruhi Amalan Bersembang dalam Kalangan Wanita Melayu Dewasa Awal: Satu Kajian Awalan Shazli Ezzat Ghazali Roosfa Hashim Ponnusamy a/l Subaramaniam Normah Che Din Mahadir Ahmad Isu-isu Profesionalisme dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia Nazri Muslim Ulasan Buku / Book Review ISSN 1511-8393 DIS/DEC 2011 VOL. 12 Pembangunan Jurnal Ilmiah Malaysia 1847-2007 Saadah Jaffar

121 – 127

129–141

143–145 http://www.ukm.my/jmalim/

C AT AT A N E D I T O R Beberapa isu penting yang berkait dengan pengajian umum termuat dalam MALIM keluaran ini. Makalah yang terbit kali ini menyentuh pelbagai isu yang lebih luas – dari undang-undang hingga etika, dari isu etnik dan kaum hingga ke politik dan agama bahkan hingga ke isu bahasa, dari konflik dalam pengurusan hinggalah kepada isu pendidikan. Makalah Nazri membahaskan aspek profesionalisme dalam Perlembagaan Persekutuan. Beliau memperincikan pelbagai peruntukan dalam perlembagaan yang memerlukan semua pihak melaksanakannya dengan profesional. Dalam kebangkitan Islam di Aceh selepas wilayah istimewa Indonesia itu mendapat kemerdekaan, banyak pula cabaran yang perlu ditempuhi bagi menegakkan pelaksanaan undang-undang jenayah syariah. Abdullah Sani Usman, seorang pensyarah di Universitas Islam Negeri ArRaniri, Aceh membahaskan pelbagai halangan yang terpaksa ditempuhi di sana sejak wilayah bergolak itu berada dalam pentadbiran Jakarta hinggalah selepas mendapat kuasa pentadbiran sendiri. Mereka mendirikan mahkamah syariah, menggubal undang-undang yang cocok dengan keperluan hukum dan budaya masyarakat Aceh. Demikianlah besarnya cabaran yang melanda masyarakat Islam di Aceh. Dari Aceh kita dapat pula membaca perbahasan Azwira Abd Aziz dan Mohd Al’Ikhsan Ghazali yang membentang hasil kajian mereka tentang pengaruh golongan antihadis dalam masyarakat Islam di Lembah Klang. Kajian mereka mendapati golongan antihadis masih berpengaruh justeru kelompok ini ditunjangi oleh sekumpulan elit yang berpendidikan tinggi dan profesional.

Ini adalah cabaran besar yang masyarakat Islam di negara ini sedang hadapi.

Maka, kita perlu memperkukuh sistem pendidikan yang ada agar generasi akan datang tidak mudah terpengaruh dengan sebarang bentuk ajaran songsang. Kita maklum kerajaan sedang melaksanakan plan transformasi yang turut meliputi aspek pendidikan. MALIM beruntung kerana dalam keluaran ini Azizi Umar dan Supyan Hussin mengupas masalah pengurusan kurikulum Al-Azhar dalam Dasar Pendidikan Kebangsaan. Mereka membincangkan pelbagai penyelarasan yang berlaku antara pihak sekolah dengan kerajaan negeri dan kerajaan persekutuan bagi memperkasa sistem pendidikan di sekolah. Tujuannya tidak lain bagi melahirkan generasi muda yang mampu menjadi modal insan yang berharga. Mat Zin Mat Kib yang mengangkat isu kaum dan politik yang melanda masyarakat Kadazan di Sabah. Beliau membahaskan isu identiti orang Kadazan dan Dusun serta pengaruh politik yang melanda krisis identiti masyarakat itu. Kajian lain

4 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

yang tidak kurang menarik dalam keluaran ini menyentuh isu bahasa. Kajian oleh Khatijah Abdul Rasool menjurus kepada pengujian sama ada masalah komunikasi silang budaya disebabkan oleh masalah bahasa dan budaya. Kajian beliau membuktikan bahawa masalah komunikasi khususnya dalam perbualan lebih didorong oleh kurangnya pengetahuan terhadap isu yang dibualkan dan kekaburan terhadap maksud perkataan yang digunakan oleh pengucap. Aspek etika dalam media sosial juga mendapat tempat dalam keluaran ini. Kita dapat membaca kajian yang melihat faktor yang mempengaruhi amalan bersembang dalam media maya khususnya dalam kalangan wanita Melayu dewasa awal.

Kajian ini dibentangkan oleh Shazli Ezzat, Roosfa, Ponnusamy, Normah dan Mahadir. Kajian oleh Zaleha Yazid pula menjurus kepada aspek bekerja dalam kumpulan. Semangat bekerja dalam kumpulan banyak bergantung pada ciri-ciri kepimpinan yang dimiliki oleh ketua pasukan. Oleh itu, kajian beliau antara lain menekankan kepentingan terhadap proses membuat keputusan. Keluaran kali ini juga memuatkan ulasan buku Pembangunan Jurnal Ilmiah Malaysia 18472007 yang dikupas oleh Saadah Jaffar.

Cabaran dan Halangan dalam Pelaksanaan Undang-Undang Jenayah Syariah di Aceh (Challenges and Obstacles in the Implementation of Sharia Criminal Law in Aceh) ABDULLAH SANI USMAN ABSTRAK Makalah ini bertujuan membincangkan halangan dan hambatan yang dihadapi oleh Aceh dalam melaksanakan undang-undang dan syariat Islam sebagai perlembagaan yang paling utama di wilayah tersebut. Bagi membincangkan isu ini, makalah ini melihat pelaksanaan hukum Islam pada tiga era ketamadunan Islam di Aceh iaitu, Era kerajaan Aceh Darussalam, Era Penjajahan dan Era pasca kemerdekaan di bawah pemerintahan Indonesia.

Kata kunci: Indonesia, Aceh, Undang-undang Syariah

ABSTRACT This article aims to discuss the challenges faced by the Acehnese in the implementation of Islamic law as the main constitution. The author discusses the implementation of Islamic law in three different contexts, that is, during the Aceh government, during the Dutch colonial era and post-independence era in the Republic of Indonesia.

Keywords: Indonesia, Aceh, Syariah law

PENDAHULUAN Aceh sebuah daerah paling hujung di pulau Sumatera mempunyai sejarah yang unik khususnya dalam hal menegakkan Islam. Cabaran yang ditempuhi rakyat Aceh semakin besar dalam era globalisasi yang penuh dengan beragam permasalahan baik sosiobudaya, ekonomi mahupun politik. Dalam hal

6 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

kebudayaan, Aceh memang sebuah negeri yang unik jika dilihat kedudukannya dalam konteks negara Indonesia sebagaimana dibincangkan oleh A. Hasjmy (1983). Secara mata kasar dapat dilihat banyak terjadinya perubahan di seluruh dunia, tidak terkecuali di mana sekalipun bahkan di dunia Melayu. Perubahan yang sangat besar adalah permasalahan keagamaan terutamanya dalam bidang syariah dan akhlak.

Hal ini disebabkan oleh kurangnya persediaan umat Islam dalam menatang atau mempergunakan arus globalisasi secara bijak, agar arus globalisasi tersebut mendatangkan keuntungan yang signifikan kepada umat Islam itu sendiri. Tetapi sebaliknya, arus globalisasi telah membawa umat Islam terpedaya pada kerugian Islam secara amnya. Walau bagaimanapun tidaklah dapat dinafikan bahawa banyak juga keuntungan yang diperoleh umat Islam daripada arus globalisasi yang melanda.

Pembahasan tentang sistem dan pelaksanaan undang-undang jenayah syariah memang relevan untuk difikirkan dan dikaji secara mendalam baik di peringkat akar umbi mahupun ke peringkat yang lebih tinggi. Ini tentunya tidak lain adalah bertujuan untuk menjawab cabaran zaman yang telah membuat imej negatif dan kesalahan penafsiran tentang agama oleh pihak mana pun. Jika pengkajian serupa ini diabaikan dan penafsiran yang bebas berleluasa, lambat laun pemahaman tentang Islam akan memudar dan mungkin akan jauh daripada kehendak dan tujuan Islam yang rahmatan lil alamin itu sendiri. Ini adalah suatu konsep yang dijelaskan di dalam al-Quran nul Karim dan diperkukuh dalam pelbagai hadis sahih.

Sistem dan tatacara pelaksanaan undang-undang tersebut telah menjalani pasang surut sesuai gelombang peradaban yang berlaku di bumi umat Islam.

Aceh Darussalam yang dahulunya merupakan kawasan peradaban Islam yang kuat juga tidak lepas dari dilanda arus globalisasi dan sistem penjajahan yang membawa kepada kejatuhan dan rosaknya ketamadunan Islam di Aceh yang dikenal dengan nama jolokan sebagai serambi Makkah.

Aceh sebuah daerah yang sering dilanda krisis politik. Penulis juga telah membincangkan krisis legitimasi politik dalam sejarah pemerintahan di Aceh (Abdullah Sani 2010). Konflik yang melanda Aceh juga dapat kita fahami dalam tulisan Daniel Dhakidae (2001). Sejak zaman berzaman umat Islam Aceh juga sentiasa berjuang untuk tanah air mereka sebagaimana yang dibincangkan oleh Davies, Matthew N. (2005), Nazaruddin (1990), Ibrahim (1987), Ismail (1990), Ismail (1980), M. Isa (1997) dan Marsden (1811).

Dalam hal ini, makalah ini melihat pelaksanaan hukum Islam pada tiga era ketamadunan Islam di Aceh iaitu, Era kerajaan Aceh Darussalam, Era Penjajahan dan Era pasca kemerdekaan di bawah pemerintahan Indonesia.

Cabaran dan Halangan dalam Pelaksanaan Undang-Undang Jenayah Syariah di Aceh | 7

UNDANG-UNDANG ISLAM ERA KERAJAAN ACEH DARUSSALAM Kerajaan Aceh Darussalam yang dikenal dengan ketamadunan Islamnya adalah sangat teguh memegang dan melaksanakan syariat Islam. Syariat Islam telah sebati dalam kehidupan dan jelas dalam pandangan masyarakat Aceh. Tentang kedudukan Islam pada zaman Iskandar Muda telah banyak dihuraikan misalnya dalam A. Hasjmy (1975). Suasana pentadbiran zaman Iskandar muda juga dibincangkan dengan mendalam oleh Dennys Lombard (1991) Van Langen (1986) dan Winarsih Arifin (1986).

Mengenai perjuangan menegakkan Islam melalui peperangan juga telah dijelaskan oleh A. Hasjmy (1976). Penulis yang sama membahaskan mengapa rakyat Aceh sanggup berjuang dan berperang berpuluh-puluh tahun melawan Belanda (A. Hasjmy 1977). Penghuraian yang sama dapat kita baca dalam tulisan Van’t Veer, Paul. (1985). Dokumen tentang perjuangan mereka dapat kita baca dalam Alibasjah Talsya (1953).

Kuatnya orang Aceh berpegang pada Islam juga terbukti jika dilihat banyaknya tulisan dalam bentuk buku dan kitab. Selain itu juga tidak kurang naskhah lama seperti manuskrip yang berkenaan dengan hal tersebut hasil tulisan ulama terkenal seperti Hamzah Fansuri, Syamsuddin al-Sumaterani, Bukhari alJauhari, Nuruddin ar-Raniry, Abdul Rauf as-Singkily dan ramai lagi. Bahkan terdapat juga bukti tinggalan sejarah lain dalam bentuk prasasti, monumen dan tapak-tapak bersejarah baik yang berada di Aceh mahupun di luar Aceh.

Dalam salah satu karya besar Syekh Nurruddin ar-Raniry yang berjudul Busstanussalatin beliau telah menjelaskan dengan mendalam tetang kehidupan bangsa Aceh yang makmur, adil, sejahtera serta patuh pada undang-undang yang pernah dilaksanakan di Aceh pada ketika itu. Selain buku ini yang mengulas dengan terperinci perkara tersebut, terdapat pula buku dan naskhah lain seperti Safinatul Hukkam karya Abdul Rauf as-Singkili. Bahkan kita dapati juga di dalam manuskrip, buku atau naskhah lain yang secara khusus mendedahkan dengan terperinci bagaimana sistem dan pelaksanaan undang-undang jenayah, tanpa melihat status atau kedudukan masyarakat kerana pelaksanaan undangundang terlaksana ke atas semua lapisan masyarakat. Aspek pelaksanaan yang menyeluruh ini jelas seperti yang pernah dialami oleh Meurah Pupo iaitu, putera kandung Sultan Iskandar Muda yang berkuasa pada ketika itu. Pengalaman itu menunjukkan anak kandung sultan juga tidak terlepas daripada menjalani hukuman sesuai dengan ketentuan hukum syariah Islam atas salah laku jenayah yang dilakukannya.

Ini membuktikan bahawasanya sistem pelaksanaan undang-undang telah diatur sedemikian rupa dengan rapi seperti yang dapat dilihat dalam undangundang Kanun Aceh. Kanun ini perlu dibahas dengan lebih cermat dan menyeluruh

8 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

oleh mereka yang arif serta pakar bidang undang-undang, adat, reusam mahupun kanun agar mendapat manfaat yang signifikan untuk menjalankan kaedah hukum sesuai dengan yang diharapkan. Keunikan kanun ini amat terserlah sehingga dapat menjawab dan menjabarkan permasalahan undang-undang. Salah satu kekuatan dalam kanun ini ialah dalam membahagikan hukum, adat, reusam dan kanun pada sepuluh perkara besar bagi menghuraikan dan memperjelas konteks masing-masing. Penulis juga telah menjelaskan perkara ini dengan mendalam dalam tulisan sebelum ini (Abdullah Sani 2005).

Tatacara pelaksanaan hukum hakam, adat, reusam mahupun kanun pada era ini adalah sesuai dengan hukum syariat Islam yang mematuhi kehendak ahlussunnah waljamaah dengan menggunakan pendekatan mazhab asy-Syafie.

Hal ini termasuklah dalam permasalahan yang bersifat lebih khusus serta yang memerlukan fatwa dan sebagainya. Pada hakikatnya, semua permasalahan telah ada jawapannya dalam nas-nas yang konkrit seperti al-Qur`an dan Hadith Nabi (SAW), maka tentunya menjadi keutamaan dan tidak diperdebatkan lagi, seperti hukum hudud dalam jenayah syariah.

Oleh karena itu, dapat kita simpulkan bahawasanya kerajaan Aceh Darussalam telah menjalankan hukum hakam sepenuhnya terutama yang berhubung dengan jenayah syariah, sesuai dengan yang telah digariskan oleh syarak. Oleh yang demikian, hukum di Aceh pada ketika itu diibaratkan bagaikan sesuatu yang melekat dengan kehidupan masyarakat, seperti ungkapan idiom kuno yang sampai hari ini masih diungkapkan di Aceh, bahawa: “hukom ngon adat, lagee zat ngon sifeut� yang maksudnya hukum dengan adat bagaikan zat dengan sifat yang tidak dapat dipisah-pisahkan.

Demikianlah bersepadunya hukum dengan adat iaitu, penyelenggaraan atau pentadbiran pemerintahan dan kemasyarakatan di Aceh, sehingga roda pemerintahan berjalan dengan lancar dan sesuai dengan perundang-undangan Islam yang diperaku ahlussunnah waljamaah dalam mazhab asy-Syafie.

Walaupun tidak menggunakan pendekatan mazhab ahlussunnah waljamaah lainnya iaitu, Maliki, Hanafi dan Hanbali, tetapi tetap mendapat perakuan yang setara dan diperbolehkan untuk mengamalkannya bagi yang mampu sekalipun tidak boleh untuk difatwakan kepada masyarakat awam. Perkara ini dapat kita temukan dalam struktur pemerintahan kerajaan Aceh Darussalam yang sangat perpegang teguh dan mendaulatkan undang-undang, khasnya dalam bidang penguatan hukum, seperti terdapatnya institusi Qadhi, Qadhi muadhdham, Qadhi malikul adil, syaikul Islam dan Mufti.

Cabaran dan Halangan dalam Pelaksanaan Undang-Undang Jenayah Syariah di Aceh | 9

UNDANG-UNDANG ISLAM ERA PENJAJAHAN

Perbincangan perundang-undangan Islam di Aceh bahkan terlebih lagi jika dihubungkan dengan syari’at Islam secara khasnya, maka tentunya merujuk pada sejarah panjang yang berkenaan dengannya. Hal keadaan ini seperti yang telah dimaklumi bersama bahawa dari sinilah berawalnya Islam ketika masuk dan menyebar luas di bumi Nusantara. Sebagaimana dikemukakan pada pendahuluan ketika zaman Kerajaan Aceh Darussalam berkuasa dan mengalami puncak kejayaannya, hukum-hakam yang berasaskan syari’at Islam telah dijalankan sebagaimana mestinya. Dalam perjalanan sejarah kerajaan Aceh Darussalam, syariat Islam berkembang pesat di bawah lembaga hukum kerajaan yang dipimpin oleh qadhi malikul adil sebagai perdana menteri yang bertanggungjawab kepada Sultan. Seterusnya turut diperkuat dan dilaksanakan ke peringkat rendah iaitu, sampai ke peringkat daerah yang terkecil dalam lingkup kerajaan itu sendiri.

Pada era penjajahan Belanda, lembaga hukum yang berteraskan Islam ketika kerajaan Aceh Darussalam atau yang dikenal dengan peradilan Islam diubah demi kepentingan penjajah. Sikap Belanda ini telah meleburkan peradilan Islam kepada sistem peradilan adat.

Berbeza dengan era penjajahan Belanda, penjajahan Jepun pula cuba mengembalikan peradilan Islam, walaupun tidak sempurna. Ini adalah berkat perjuangan ulama-ulama Aceh dan segenap rakyatnya. Pada tarikh 15 Oktober 1944 penjajah Jepun yang berkuasa pada saat itu, mengeluarkan undang-undang yang disebut Atjeh Syu Rei (Undang-undang Daerah Aceh) Nomor 12 tentang Syukyo Hooin (Mahkamah Agama). Namun, undang-undang yang dikeluarkan ini tidaklah memberikan kuasa secara menyeluruh bagi Mahkamah Agama dalam menentukan undang-undang masyarakat yang berteraskan pada syari’at Islam. Mahkamah Agama ini hanya tertumpu pada perkara-perkara yang menyangkut perkara tertentu saja, seperti perkawinan dan faraid.

UNDANG-UNDANG ISLAM ERA PASCA KEMERDEKAAN INDONESIA

Pada awal era kemerdekaan Republik Indonesia, Mahkamah Agama yang telah terbentuk pada era pendudukan Jepun terus dilanjutkan, yang dikenal pada ketika itu sebagai Mahkamah Syar’iyah. Status mahkamah Agung ketika itu berasaskan pada kiriman telegram Gabenor Sumatera, Teuku Muhammad Hasan yang bertarikh 13 Januari 1947 No. 189 dan telegram Timbalan Kepala Jawatan Agama Provinsi Sumatera tarikh 22 Februari 1947 No. 226/3/Djaps

10 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

yang kandungannya adalah tentang perintah untuk mewujudkan Mahkamah Syar’iyah di Aceh.

Setelah Mahkamah Syar’iyah di Aceh secara sah diwujudkan oleh Pemerintah Pusat, bahkan pada tahap selanjutnya keadaan ini turut diperkukuh dengan adanya keputusan-keputusan yang lain seperti Keputusan Badan Pekerja Dewan Perwakilan Rakyat Aceh No. 35 tarikh 3 Disember 1947, Peraturan Pemerintah No. 29 tahun 1957, Mahkamah Syar’iyah di Aceh sepatutnya dapat berjalan dengan baik, namun pada kenyataannya banyak halangan dan cabaran yang membuat perkara tersebut tidak berjalan dengan baik. Kewujudan undangundang Islam di Aceh adalah berkat perjuangan rakyat Aceh secara amnya, para tokoh masyarakat dan ulama secara khasnya. Semua mereka memperjuangkan penegakan hukum dan undang-undang Islam di Aceh.

Kembalinya undang-undang Syari’at Islam di Aceh dalam konteks masa kini merupakan sesuatu yang penting, kerana apa ayang terlaksana pada hari ini bukanlah suatu pemberian pemerintah pusat kepada Aceh, tetapi lebih kepada “pengembalian hak masyarakat Aceh yang pernah hilang” setelah beberapa waktu sebelumnya didera oleh berbagai-bagai konflik antara Aceh dengan pemerintah pusat; baik pada masa orde lama mahupun semasa orde baru berkuasa.

STATUS MAHKAMAH SYAR’IYAH DI ACEH Kedudukan Mahkamah Syar’iyah dalam pentadbiran pemerintah Provinsi Aceh pada masa kini adalah sebagaimana penjelasan yang terdapat dalam portal rasmi Provinsi Aceh sebagai berikut: “Peradilan syari’at Islam di Aceh adalah bagian dari sistem peradilan nasional dalam lingkungan ‘Peradilan Agama’ yang dilakukan oleh ‘Mahkamah Syar’iyah’ yang bebas dan tidak dipengaruhi oleh pihak manapun. Mahkamah Syar’iyah merupakan pengadilan bagi setiap orang muslim yang berada di Aceh. Mahkamah Syar’iyah terdiri atas Mahkamah Syar’iyah Kabupaten/ Kota sebagai pengadilan tingkat pertama dan Mahkamah Syar’iyah Aceh sebagai pengadilan tingkat banding. Hakim Mahkamah Syar’iyah dilantik dan diberhentikan oleh Presiden atas usulan Ketua Mahkamah Agung.

Mahkamah syar’iyah berwewenang memeriksa, mengadili, memutuskan hukum, dan menyelesaikan perkara yang meliputi bidang ahwal al-syakhsiyah (hukum keluarga), muamalah (hukum perdata), dan jenayah (hukum pidana) yang berasaskan atas syari’at Islam. Ketentuan mengenai bidang ahwal alsyakhsiyah (hukum keluarga), muamalah (hukum perdata), dan jenayah (hukum pidana) diatur dalam qanun Aceh. Putusan mahkamah syar’iyah Aceh dapat diminta atau diajukan kasasi kepada mahkamah agung. Hukum

Cabaran dan Halangan dalam Pelaksanaan Undang-Undang Jenayah Syariah di Aceh | 11

acara yang berlaku pada mahkamah syar’iyah merupakan hukum acara yang diatur dalam qanun Aceh. Sengketa kewewenangan di antara mahkamah syar’iyah dengan lingkungan peradilan lainnya menjadi kewewenangan mahkamah agung secara mutlak baik untuk tingkatan pertama mahupun di tingkatan yang terakhir.

Dalam hal terjadinya perbuatan jenayah yang dilakukan oleh dua orang atau lebih secara bersama-sama, sedangkan salah seorang atau ada di antaranya yang bukan beragama Islam maka pelaku yang bukan beragama Islam dapat memilih dan menundukkan dirinya secara sukarela pada hukum jenayah atau pengadilan lainnya. Sedangkan untuk non muslim yang melakukan perbuatan jenayah yang tidak diatur dalam Kitab UndangUndang Hukum Pidana atau ketentuan pidana di luar Kitab Undang-undang Hukum Pidana maka tetap berlaku hukum jenayah sesuai perundang-undang Islam. Sementara penduduk Aceh yang melakukan perbuatan jenayah di luar Aceh, maka berlaku perundang-undangan nasional yang diatur dalam Kitab Undang-Undang Hukum Pidana. Tugas penyelidikan dan penyidikan untuk penegakan syari’at Islam yang menjadi kewenangan mahkamah syar’iyah merupakan tugas Kepolisian Negara Republik Indonesia dan Penyidik Pegawai Negeri Sipil.”

Penjelasan di atas termaktub dalam Qanun Aceh yang secara garis besarnya mengatur tentang qanun Jenayah sudah dirancang sedemikian rupa sejak beberapa tahun yang lalu, walaupun secara keseluruhannya belum efektif.

Qanun ini dapat dikatakan sebagai permulaan pentadbiran dan pelaksanaan undang-undang peradilan Islam yang merujuk kepada syari’at Islam itu sendiri bagi masyarakat Aceh secara menyeluruh.

MAHKAMAH SYAR’IYAH DAN PELAKSANAAN UNDANGUNDANG JENAYAH SYARIAT ISLAM

Merujuk pada sistem pelaksanaan autonomi khusus bagi Aceh berserta kuasa untuk melaksanakan syariat Islam secara menyeluruh, dapat difahami dengan melihat maksud undang-undang nomor 44 tahun 1999 dan undang-undang nomor 18 tahun 2001. Dan ini didukung oleh qanun Provinsi Nanggroe Aceh Darussalam nomor 10 tahun 2002 tentang ‘Pelaksanaan Syariat Islam Bidang Aqidah, Ibadah dan Syariah Islam’ yang antara lain; memerlukan perangkat peraturan sebagai rujukan pelaksanaan syariat Islam yang bersumber dari alQur`an dan al-hadith untuk dapat dijabarkan dalam qanun, telah dijalankan sebagai permulaan, di Bireuen dan Takengon pada tahun 2005 walaupun dalam bentuk yang tidak sempurna.

Sesuai Peraturan Daerah (qanun) nomor 3 tahun 2000 tentang ‘Pembentukan Organisasi dan Tata Kerja Majelis Permusyawaratan Ulama

12 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

(MPU)’, Peraturan Daerah Nomor 5 tahun 2000 tentang pelaksanaan Syariat Islam, dan Peraturan Daerah Nomor 7 tahun 2000 tentang Penyelenggaraan Kehidupan Adat, kesemuanya menunjukkan suatu kesungguhan yang besar agar undang-undang Syariat Islam di Aceh boleh berjalan dengan baik dan mantap.

Bahkan untuk pengukuhan dan pelaksanaan perundang-undangan jenayah syariah terbentuk pula badan-badan pemerkasaan Syariah di Aceh seperti MPU, WH (wilayatul Hisbah) dan Dinas Syariah di samping Mahkamah Syariah yang telah sedia wujud. Namun, realiti yang berlaku belum memuaskan bahkan dapat dikatakan belum terlaksana sesuai syariat Islam. Banyak cabaran dan halangan yang merupakan hambatan yang serius untuk tercapainya undang-undang Islam di Aceh (Dinas Syariat Islam 2008).

Halangan yang menyekat pelaksanaan hukum syariah di Aceh adalah kerana terdapat banyaknya kepentingan yang merencat pelaksanaan syariat Islam. Kepentingan yang dimaksudkan termasuklah sikap semua pihak yang kurang serius dalam mendukung pelaksanaan syariat Islam berlaku di Aceh.

Faktor kedua ialah budaya masyarakat aceh yang tercemar dengan kepelbagaian unsur yang dapat mempengaruhi pergeseran nilai-nilai budaya itu sendiri, yang boleh disebut sebagai budaya baru.

Faktor ketiga ialah permasalahan politik tempatan baik yang berlaku di antara eksekutif dengan legislatif yang kadang kala tidak sehaluan. Faktor keempat ialah kerana pemikiran masyarakat yang tidak yakin terhadap pelaksanaan undang-undang syariat. Masyarakt sering membandingkan undangundang syariah dengan undang-undang yang dilaksanakan di peringkat nasional.

KESIMPULAN Dari huraian di atas dapat disimpulkan bahawa peraturan undang-undang, baik yang bersifat nasional mahupun yang bersifat daerah (autonomi khusus), telah membuktikan bahawa undang-undang syariat Islam dapat dilaksanakan secara lengkap dan menyeluruh. Tambahan pula, institusi yang berhubung dengan pelaksanaan undang-undang tersebut telah terdiri dengan baik dan sempurna.

Oleh yang demikian timbul pertanyaan yang besar mengapa pelaksanaan syariat Islam di Aceh sampai hari ini belum juga dapat dilaksanakan? Pertanyaan ini belum terjawab seakan-akan terdapatnya kesalahan yang tersembunyi atau wujud kekuatan lain baik itu faktor sosial, budaya atau politik atau bahkan kepentingankepentingan lain yang menghalang pelaksanaan syariat Islam di Aceh.

Setelah melihat pelbagai faktor yang menjadi halangan pelaksanaan undangundang syariat Islam di Aceh, semua pihak turut menyuarakan agar syariat Islam diangkat menjadi prioriti atau keutamaan dalam pelaksanaan undang-undang di Aceh. Namun demikian, perjalanan panjang perjuangan masyarakat Aceh dan

Cabaran dan Halangan dalam Pelaksanaan Undang-Undang Jenayah Syariah di Aceh | 13

ulama masih tampak jelas, walau bagaimanapun, usaha berbagai-bagai pihak tetap optimis agar Aceh serambi Mekkah menjadi pelopor untuk menjalankan undangundang syariat Islam yang sesuai dan menjadi rahmatan lil alamin. Mungkin dengan bercermin pada kewujudan syariat Islam di Aceh pada era kerajaan Aceh Darussalam, dapat dijadikan sebagai alternatif penyelesaian. Model ini dapat dijadikan sebagai dasar pembahasan demi tercapainya pelaksanaan undangundang Islam seperti dahulu.

Secara keseluruhan, walaupun usaha ke arah memperkasa syariat Islam terus dilakukan agar terlaksana secara lengkap dan menyeluruh, berdasarkan pandangan secara umum dapat dikatakan pelaksanaan syariat Islam di Aceh belum dilaksanakan dengan baik. Sehingga kini belum adanya ‘berita acara’ yang diatur qanun untuk menjadi asas hukum pelaksanaannya. Namun demikian, semua pihak optimis dan sepakat serta mencari jalan penyelesaian agar syariat Islam dapat terlaksana di Aceh yang dikenal dengan serambi Makkah yang pernah jaya, makmur dan sentosa di bawah pentadbiran yang berasaskan Syariat Islam dahulunya.

RUJUKAN al-Qur`an. al-Hadith.

A. Hasjmy. 1975. Iskandar Muda meukuta alam. Jakarta. Penerbit Bulan Bintang.

A. Hasjmy. 1976. Peranan Islam dalam perang Aceh dan perang kemerdekaan Indonesia. Jakarta. Penerbit Bulan-Bintang.

A. Hasjmy. 1977. Apa sebab rakyat Aceh sanggup berperang puluhan tahun melawan agerssi Belanda. Jakarta. Bulan Bintang.

A. Hasjmy. 1983. Kebudayaan Aceh dalam sejarah. Jakarta. Beuna.

Abdullah Sani Usman. 2005. Nilai sastera ketatanegaraan dan undang-undang dalam kanun syarak kerajaan Aceh dan bustanus salatin. Bangi. Penterbit UKM. Abdullah Sani Usman. 2010. Krisis legitimasi politik dalam sejarah pemerintahan di Aceh. Jakarta. Kementerian Agama Republik Indonesia. Badan Litbang dan Diklat. Puslitbang Lektur Keagamaan.

Dada Meuraxa. 1974. Sejarah kebudayaan Sumatera. Medan. Penerbit Firma Hasmar.

Daniel Dhakidae. 2001. Akar permasalahan dan alternative proses penyelelaian konflik Aceh Jakarta Papua. Jakarta. Yapika.

Davies, Matthew N. 2005. Indonesia`s war over Aceh last stand on Mecca`s porch. London and New York. Routledge.

Dennys Lombard. 1991. Kerajaan Acheh Jaman Iskandar Muda 1607-1636.

Jakarta: Balai Pustaka.

14 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

Dinas Syariat Islam. 2008. Himpunan undang-undang, keputusan presiden, peraturan daerah/qanun, instruksi gubernur, edaran gubernur berkaitan pelaksanaan syariat Islam. Ed. Ke.VI. Dinas Syariat Islam. Provinsi Nanggroe Aceh Darussalam.

Dwi Purwoko. 1995. DR. MR. T. H. Moehammad Hasan. T. H. M. Sulaiman Syah. Ed. Jakarta. Pustaka Sinar Harapan.

H. M. Zainudin. 1961. Tarich Atjeh dan nusantara. Medan. Penerbit Pustaka Iskandar Muda.

H. Mohammad Said. 1985. Aceh sepanjang abad. jilid kedua. Medan. P. T. Harian Waspada.

Hardi. 1993. Daerah Istimewa Acheh : Latar Belakang Politik dan Masa depannya. Jakarta. PT. Cita Panca Serangkai.

Ibrahim Alfian. 2002. Sejarah Acheh Selayang Pandang. Dalam Selama Rencong adalah Tanda Mata : Acheh dalam Rentang Konflik dan Harapan di Masa Depan. Jakarta: Koalisi NGO HAM Acheh-CSSP. Ibrahim Alfian. 1987. Perang di Jalan Allah : Perang Acheh 1873 – 1912.

Jakarta. Pustaka Sinar Harapan.

Ismail Sofyan, 1990, Perang Kolonial Belanda di Acheh, Banda Acheh, Pusat Dokumentasi dan Informasi Acheh, hal. 24 Ismail Suny. 1980. Bunga rampai tentang Aceh dalam Aceh, sejarah dan kebudayaannya. karangan, Osman Raliby. Jakarta. Bhratara Karya Aksara.

M. Isa Sulaiman. 1997. Sejarah Aceh sebuah gugatan terhadap tradisi. Jakarta.

Pustaka Sinar Harapan.

Marsden, William. 1811. Sejarah Sumatra. A. S. Nasution & Mahyuddin Mendim. Ewa Panjaitan (pnys.). 1999. Bandung. P. T. Remaja Rosdakarya.

Nazaruddin Sjamsuddin. 1990. Pemberontakan kaum republic kasus darul Islam Aceh. Jakarta. PT. Temprint.

Tengku di Mulik Sayed Abdullah bin Ahmad bin Ali bin Abd. Rahman bin Usman bin Hasan bin Wandi Mulik, Surah silsilah keturunan raja Acheh, Ms. 1, Perpustakaan TSL., UKM, 1273 H. hal 1v.

TK. Alibasjah Talsya. 1953. Sedjarah dan dokumen-dokumen pemberontakan di Atjeh. Djakarta. Penerbit Kesuma.

Van Langen K. F. H. 1986. Susunan Pemerintahan Aceh semasa kesultanan. Terj.

Aboe Bakar. Banda Aceh. Pusat Dokumentasi dan Informasi Aceh.

Van’t Veer, Paul. 1985. Perang Acheh : Kisah kegagalan Snouck Hurgronye.

Jakarta. PT. Grafiti Pers.

Willhoite, Fred H. 1987. Power and governments an introduction to politics.

USA. Brooks/Cole Publishing Company.

Winarsih Arifin. 1986. Kerajaan Aceh jaman Sultan Iskandar Muda (16071636). Dannys Lombard. Terj. Jakarta. Balai Pustaka.

Kumpulan Etnik Kadazan di Sabah: Antara Asas Etnografi atau Agenda Politik (Kadazan Ethnic Group in Sabah: Ethnographic or Political Agenda) MAT ZIN MAT KIB ABSTRAK Masyarakat peribumi di Sabah terdiri beberapa kumpulan etnik dan subkumpulan etnik. Mengikut catatan Muzium Sabah, terdapat sebanyak 72 kumpulan etnik (termasuk subkumpulan etnik). Walau bagaimanapun, Banci Penduduk Sabah yang dibuat pada 1891 hanya mencatatkan sebanyak 15 kumpulan etnik sahaja. Kumpulan etnik ini pula terbahagi kepada dua, iaitu masyarakat peribumi Islam dan masyarakat peribumi bukan Islam. Masyarakat peribumi Islam, antaranya, terdiri daripada kumpulan etnik Bajau, Brunei, Iranun, Bisaya dan Idahan manakala masyarakat peribumi bukan Islam pula kebanyakannya didominasikan oleh suku kaum Murut, Rungus, Dusun dan lain-lain lagi. Hingga 1952, kumpulan etnik Kadazan tidak wujud dalam etnografi masyarakat peribumi Sabah. Kumpulan etnik ini hanya muncul pada 1952 dengan penubuhan Persatuan Kadazan dan terus menjadi popular apabila Donald Stephens menulis artikel yang bertajuk “Dusun or Kadazan� dalam Sabah Times bertarikh 30 Jun 1960. Sejak kumpulan etnik tercipta, kumpulan etnik di Sabah bertambah menjadi tidak menentu dan ada kalanya kumpulan etnik yang dicatatkan lebih awal, khususnya Dusun menjadi tidak menentu.

Makalah ini cuba membincangkan persoalan kumpulan etnik Kadazan sama ada suku kaum ini mempunyai asas etnografi atau hanya lebih kepada agenda politik golongan tertentu.

ABSTRACT The pribumi community in Sabah consists of several ethnic groups and subgroups. According to the Sabah Museum records, there are 72 groups, including sub-groups, although the 1891 Sabah Population Census only registered 15 ethnic groups. These ethnic groups are divided into two categories, which are, muslim pribumi and non-Muslim pribumi. The Muslim pribumi consists of, among others, the Bajau, Brunei, Iranun, Bisaya dan Idahan ethnic groups, while

16 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

the non-Muslim pribumi are predominantly Murut, Rungus and Dusun. Until 1952, the Kadazan ethnic group did not exist in the ethnography of the Sabah pribumi community. This ethnic group only surfaced in 1952, with the formation of the Kadazan Association, and it became popular when Donald Stephens wrote an article, entitled “Dusun or Kadazan”, in the Sabah Times dated 30 June 1960. Since this ethnic group was conceptualized, ethnic grouping in Sabah has become blurred. In particular, the status of the Dusun ethnic group has become uncertain. This article discusses the Kadazan ethnic group, concentrating on whether it has ethnographic origin or whether it was promulgated by a political agenda.

Keywords: North Borneo, Sabah, ethnography, ethnicity

PENGENALAN Penduduk merupakan salah satu ciri sebuah negeri atau negara (Syed 1996: 194) dan dalam sistem negara yang mengamal sistem demokrasi, penduduk adalah elemen yang penting dalam menentukan kerajaan yang memerintah. Bukan itu sahaja, penduduk jugalah memajukan dan memundurkan sesebuah negeri atau negara: penduduk yang berpengetahuan dan berkemahiran akan dapat menjadi sumber penting untuk menjana ekonomi dan sumber semula jadi sesebuah negeri atau negara dan begitulah sebaliknya sekiranya sesebuah negeri itu mempunyai penduduk yang tidak berpendidikan dan tanpa berkemahiran.

Di sesebuah kawasan pula, penduduk juga memberi keunikan kepada sesebuah negeri atau negara yang mereka didiami. Hal seperti ini terjadi di Sabah kerana penduduknya terdiri daripada 72 kumpulan etnik, yang dikenali sebagai kaum dan suku kaum (kadang-kadang disebut subetnik dan subkumpulan) peribumi Sabah. Penduduk peribumi Sabah tersebut terdiri daripada suku/ suku kaum seperi berikut: Abai, Alumbai, Baukan, Begahak, Bisaya, Bonggi, Bundu, Dumpas, Dusun, Gana, Garo, Gonsomon, Idahan, Kadazan, Kalabakan, Kavananan, Kedayan, Kimaragang, Kolobuan, Kolod, Kwijau, Okolor, Lingkabau, Liwan, Lobu, Lotud, Liba, Lundayo, Makiang, Malapi, Minokok, Murut, Naaboi, Nulu, Paitan, Paluan, Pingas, Rumanau, Rungus, Selunagi, Sembakung, Serudung, Sinambu, Sinandapak, Sinorupu, Sonsogon, Sukang, Sukpan, Sundayo, Sungai, Tagalas, Tagalong, Tagol, Talantang, Tangara, Tatana, Tidung, Timugon, Tinagas, Tindal, Tobilung, Tolinting, Tombonuo, Tuhawan, Tutung, Brunei, Bajau, Balangingi/Balaguingui, Cocos, Iranun, Cagayan dan Suluk. Hasil daripada 72 kaum/suku kaum penduduk peribumi Sabah ini, Sabah terserlah sebagai sebuah negeri yang unik, khususnya apabila

Kumpulan Etnik Kadazan di Sabah: Antara Asas Etnografi atau Agenda Politik | 17

penduduknya mengamal pelbagai bahasa, kebudayaan, kepercayaan dan agama.

Dalam kalangan 72 kumpulan etnik ini, kaum Kadazan merupakan kumpulan etnik yang hanya muncul pada 1952. Walaupun kemunculan kumpulan etnik Kadazan hanya pada 1952, kumpulan etnik inilah yang lebih terkehadapan, baik dari segi politik, sosial, ekonomi mahupun pendidikan berbanding dengan kumpulan-kumpulan etnik yang lain.

Tulisan ini cuba membincangkan adakah kemunculan etnik Kadazan berasaskan etnogfrafi, khususnya di Sabah atau hanya merupakan agenda politik golongan tertentu sahaja. Penulis akan membincang secara sepintas lalu beberapa kumpulan etnik di Sabah dan cuba memaparkan juga ketidaktentuan kaum dan suku kaum penduduk di Sabah pada setiap kali banci penduduk dijalankan.

PENYELIDIKAN DAN WACANA TENTANG ETNIK DI SABAH Kebanyakan penulis Barat mengakui bahawa penduduk peribumi Sabah (Ordinance No. 12 1952) terdiri daripada pelbagai kumpulan etnik dan subkumpulan etnik yang berbeza-beza antara satu sama lain akibat daripada perbezaan dialek, adat dan kegiatan ekonomi (Babcock 1974: 191). Hal ini menyebabkan kumpulan etnik dan subkumpulan etnik penduduk peribumi Sabah amat sukar untuk dikenal pasti dan sulit untuk dibezakan.

Bancian penduduk tahun 1960 yang dihasilkan oleh L. W. Jones, ketika beliau menjawat jawatan Penguasa Banci bagi negeri Sarawak dan Borneo Utara, mencatatkan wujudnya tiga kumpulan etnik sahaja di Sabah, iaitu Dusun (The Encyclopedia Americana (vol. 9) 1977: 498; Ensiklopedia Sejarah dan Kebudayaan Melayu (jil. 2) 1998 :954-958; North Borneo Annual Report 1950; Williams 1961: 173; Census Report 1921: 21; Williams 1965: 8; Jones 1960: 47; Perangkaan Tahunan Sabah 1970 1973: 3-11); Mat Zin 2002, Murut (Thu 1977: 25; Leong 1982: 101, 17; Jones 1960: 48; Warisan Sabah t.th: 3; Fagg t.th: 8; Rutter 1922: 52; Lingenfelter 1990: 13-58; The British North Borneo Herald 1 Februari 1932; Polunin 1959: 312-321; Polunin 1985: 240-252; Aming 1997: 1-2), Murut, Bajau dan Illanun (Jones 1960: 43-44 dan 51). L. W. Jones (1960) juga menyenaraikan nama-nama kaum peribumi Sabah kepada kumpulan etnik seperti Kwijau (Spitzack t.th.: 270), Dusun, Murut, Bajau dan Illanun (variasi lain ialah Illanun). Subkumpulan etnik peribumi yang lain terdiri daripada Melayu-Brunei, Kedayan, Orang Sungei (variasi lain ialah Orang Sungai), Bisaya, Sulu, Tidong dan kumpulan kacukan “Sino� yang merupakan keturunan hasil perkahwinan Cina dan peribumi. Pengkategorian penduduk peribumi

18 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

Sabah seperti yang telah dibincangkan oleh beberapa orang penulis amat mengelirukan dan merumitkan (Needham 1955: 167; Jones 1960: 43) dan ini dilihat sebagai memenuhi kepentingan politik golongan tertentu sahaja seperti istilah “Kadazandusun” (Minggu Galakan Membaca Bahasa Dusun 1996; Daily Express, 16 Ogos 1998: 1; Luping 1994: 4-6) yang diterima sebagai merujuk kepada satu kumpulan etnik bagi menggantikan kumpulan etnik Dusun dan Kadazan. Perkataan “Dusun” (yang bererti suku kaum kaum di Sabah) terdapat dalam Kamus Dewan (2000: 323) dan The Encyclopedia Americana (1977: 498) manakala perkataan “Kadazan” pula tidak ada. Namun Ensiklopedia Sejarah dan Kebudayaan Melayu (Jil. 1, 1998: 682-684) pula menggunakan istilah Dusun-Kadazan. Ini dilihat sebagai mengakui bahawa suku kaum Dusun wujud terdahulu daripada Kadazan.

Walaupun statistik penduduk peribumi Sabah berubah-ubah mengikut zaman, pengkategoriannya tertumpu kepada beberapa kumpulan etnik yang dianggap utama sahaja. Contohnya Owen Rutter (1985) mengkategorikan penduduk peribumi Sabah kepada kaum Dusun, Murut, Bajau, Iranun, Suluk, Bisaya dan Melayu Brunei. Pada hari ini kaum Cina juga telah dianggap sebagai kaum peribumi Sabah (Leong 1982) kerana mereka adalah golongan yang terawal dibawa oleh para pentadbir Syarikat Berpiagam Borneo Utara dan pada masa ini kebanyakan mereka telah berkahwin dengan masyarakat peribumi.

Pada tahun 1880-an bilangan penduduk peribumi Sabah sangat kecil (The British North Borneo Herald 1886: 1 Oktober). Taburan penduduk juga tidak seimbang kerana penduduk didapati lebih ramai tertumpu di bahagian Pantai Timur Sabah berbanding dengan bahagian pedalaman kerana bahagian itu dipenuhi dengan hutan rimba (The British North Borneo Herald 1886: 1 Oktober).

T. R. Williams (1965) berpendapat kira-kira 15,000 hingga 20,000 tahun dahulu telah berlaku penghijrahan penduduk dari bahagian selatan negara China ke Asia Tenggara dan kawasan-kawasan pesisirnya, termasuklah ke Pulau Borneo. Antara mereka yang berpindah dari benua Asia ini (sejak tahun-tahun 1500 hingga 1000 S. M lagi) terdiri daripada kumpulan etnik yang pada hari ini disebut “Dusun” dan “Murut”. Berdasarkan fakta inilah kelompok Dusun dan Murut dikatakan dua kelompok yang paling awal berada di Sabah. Kelompok ini secara umumnya disebut Melayu-Proto yang mengamalkan bahasa rumpun Austronesia (Collins 1998 :3-4; Bellwood 1985 :103). Mereka terdapat di kawasan pedalaman kerana pada tahun 1880-an dikatakan penduduk di bandar Sandakan, Lahad Datu, Semporna dan Tawau tidak lagi terdiri daripada penduduk peribumi Sabah (Leong 1982: 17). Kenyataan ini menunjukkan bahawa kaum Kadazan tidak ada pada ketika itu.

Petempatan penduduk peribumi Sabah agak berselerak, iaitu mengikut kawasan tertentu, khususnya di kawasan pedalaman dan di pesisir. Contohnya,

Kumpulan Etnik Kadazan di Sabah: Antara Asas Etnografi atau Agenda Politik | 19

penduduk peribumi bukan Islam seperti Dusun, Murut dan Rungus (Thu 1977: 30; Ong t.th.: 7-10; Appell 1994: 185-220) tidak suka bergantung kepada pencarian laut dan justeru itu mereka menetap di kawasan pedalaman. Kawasan ini memudahkan mereka menjalankan aktiviti bercucuk tanam, memburu binatang dan sebagainya. Mereka juga dikatakan memilih petempatan ini untuk menjauhkan diri mereka daripada terperangkap dalam peperangan, rompakan dan pembunuhan yang sering berlaku di kawasan pesisir. Contohnya pada tahun 1840, rompakan, peperangan dan pembunuhan sering berlaku di Teluk Marudu, Teluk Gaya, Teluk Kimanis dan Teluk Brunei (North Borneo Central Archive No. 1419; North Borneo Central Archive No. 1436; The British North Borneo Herald 17 Januari 1938; North Borneo News, 1 Mac 1951).

L. W. Jones telah merangkum kesemua suku kaum peribumi ini (tidak termasuk Kadazan kerana suku kaum Kadazan belum diwujudkan lagi) dengan menggunakan istilah masyarakat peribumi, dan bilangan mereka telah bertambah seperti berikut; tahun 1911 (172 584), 1921 (203 041), 1931 (205 218), 1951 (243 009), 1960 (306 498) (Jones 1960: 44). Kumpulan etnik dan subetnik yang bertambah sepanjang tempoh ini hanya melibat Dusun dan Rungus sahaja.

Selain 3 kumpulan etnik yang dinyatakan ini, laporan banci juga mencatatkan kumpulan etnik Bajau (terdiri daripada Bajau Darat dan Bajau Laut), Iranun, Bisaya dan Brunei.

Pada tahun 1921, 1931, 1951 dan 1960 menunjukkan pertambahan bilangan dan peratus etnik Bajau (Nimmo 1968: 32-59; Yap 1993; Samri 1994: 113-118; Sather 1994: 222-249; Sather 1997: 41-44) masing-masing seramai 31,348 (15.4%), 31,640 (15.4%), 41,421 (17.0%) dan 55,779 (18.2%) daripada jumlah keseluruhan penduduk di Sabah (Jones 1960: 51). Taburan penginapan mereka adalah di kawasan Semporna, Lahad Datu, Kota Belud, Tuaran, Kudat, Jesselton, Papar, Labuk, Sandakan dan Kuala Penyu (Jones 1960: 49; Mat Zin 2002). Bagi kumpulan etnik Idahan pula tidak dimasukkan dalam bancian pada zaman pemerintahan SBBU kerana berkemungkinan bilangan mereka pada zaman itu adalah kecil. Bilangan mereka hanya dapat dikesan selepas bancian penduduk pada tahun 1970. Bilangan mereka pada tahun itu hanya seramai 2,089 orang yang terdiri daripada 1,046 lelaki dan 1,043 perempuan.

Bancian tersebut mencatatkan kewujudan 33 orang Idahan di Tawau, 1,643 orang di Lahad Datu, 20 orang di Semporna, 57 orang di Sandakan, 327 orang di Kinabatangan, 1 orang di Labuk/Suguk, 3 orang di Kudat, 4 orang di Kota Kinabalu, dan 1 orang di Penampang (Siaran Perangkaan Tahunan Sabah, 1972: 3-8; Orolfo 1933; 133).

Bagi kumpulan etnik Iranun pula, bancian pada tahun 1921, 1931, 1951 dan 1960 masing-masing menunjukkan kumpulan etnik ini berjumlah 1,722 orang (0.8%), 2,459 orang (1.2%), 3,307 orang (1.4%) dan 3,931 orang (1.3%).

Manakala bancian pada tahun 1970, menunjukkan terdapat 2,089 (0.32%)

20 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

orang Iranun (Siaran Perangkaan Tahunan Sabah, 1972: 3-11). Kumpulan etnik ini terdapat banyak di kawasan pesisir pantai timur Sabah iaitu, di kawasankawasan teluk di Lahad Datu, pesisir pantai barat di Kudat dan Kota Belud (Datu Bandira 1992: 2). Kumpulan etnik Bisaya pula yang dikatakan berasal dari Filipina (Kahti Galis 1990: 18), setelah berada di Sabah, mereka mendiami kawasan di Mempakul, Beaufort dan Kuala Penyu. Banci pada tahun 1921, 1931, 1951 dan 1960 masing-masing menunjukkan terdapat seramai 6,637 orang (daripada 203,041 jumlah penduduk), 5,766 orang (daripada 205,218 jumlah penduduk), 7,866 orang (daripada 243,009 jumlah penduduk) dan 10,053 orang (daripada 306,498 jumlah penduduk) (Jones 1960: 51). Bagi kumpulan etnik Melayu-Brunei pula, bilangan penduduknya seperti dalam bancian pada 1911 (9,537), 1921 (11,753), 1931 (14,051), 1951 (22,312), 1960 (31,321) (Jones 1960: 50) dan 1970 (27,452). Tumpuan petempatan mereka ialah di sepanjang Pantai Barat Sabah bermula dari Sipitang, Weston, Menumbok, Labuan, Kuala Penyu, Kota Klias, Membakut, Bongawan, Kimanis, Benoni dan Papar (Siaran Perangkaan Tahunan Sabah 1972:3-11). Dari sudut geografinya, kawasan-kawasan petempatan ini terletak berhampiran dengan negara Brunei dan menjadi tempat bagi kumpulan etnik Melayu-Brunei menjalankan kegiatan urus niaga, menangkap ikan dan aktiviti kehidupan mereka yang lain (Mat Zin 2002).

Laporan bancian yang dibuat oleh pihak Syarikat Berpiagam Borneo Utara dan Jones sebanyak 7 kali, iaitu pada tahun 1891, 1901, 1911, 1921, 1931, 1951 dan 1960 seperti yang dibincangkan di atas memperlihatkan bahawa kumpulan etnik Kadazan tidak termasuk dalam bancian ini. Ini kerana suku kaum Kadazan belum diwujudkan lagi sepanjang tempoh itu. Di manakah kumpulan etnik Kadazan dalam tempoh kajian banci ini?

Berdasarkan perbincangan di atas, jelas menunjukkan Banci penduduk yang dibuat pada 1891,1901, 1911, 1921, 1931, 1951 dan 1960 kumpulan etnik Kadazan sebagai salah satu daripada kumpulan etnik di Sabah belum lagi tercatat.

Kenyataan di atas dipaparkan adalah semata-mata untuk membuktikan bahawa pada peringkat awal, khususnya sebelum 1952, kumpulan etnik Kadazan tidak pernah muncul dalam perbincangan tentang etnografi Sabah.

LAHIRNYA SUKU KAUM KADAZAN

Suku kaum Kadazan hanya muncul dalam banci 1970 sahaja. Ini disebabkan istilah “Kadazan” hanya popular dan secara meluas apabila Persatuan Kadazan (ditubuhkan pada awal tahun 1952 dan kemudiannya didaftarkan pada 1953) dan dengan tertubuhnya sebuah parti politik bernama Pertubuhan Kebangsaan Kadazan Bersatu (United National Kadazan Organisation – UNKO) dan

Kumpulan Etnik Kadazan di Sabah: Antara Asas Etnografi atau Agenda Politik | 21

diperkukuhkan lagi mulai 1960-an, iaitu setelah Donald Stephens menulis artikel yang bertajuk “Dusun or Kadazan” (Sabah Times 1960: 30 Jun). Perkataan ‘Kadazan’ ini mendapat tentangan yang kuat dari kumpulan subetnik Lotud di Tuaran dan Kwijau di Keningau. Polemik ini berpanjangan tetapi akhirnya telah menemui titik persetujuan apabila Majlis Tertinggi Persatuan Kebudayaan Kadazan Dusun Sabah dan Persatuan Dusun Sabah bersepakat menerima nama “Dusun” dan “Kadazan” sebagai sama. Kedua-dua Persatuan ini bersetuju memanggil kumpulan etnik Dusun dan Kadazan dengan satu ejaan sahaja dan disebut K-a-d-a-z-a-n-d-u-s-u-n (Mat Zin 2000: 36-37) dengan huruf “D” dijadikan “d”.

Banci Penduduk 1970 hingga 2000 (empat kali), khususnya tentang pengkategorian penduduk peribumi Sabah, telah bercelaru dan tidak menentu.

Dalam Banci Penduduk 1970, terdapat lapan kumpulan masyarakat (community groups), iaitu Kadazan (Kadazan, Kwijau) seramai 184,512; Murut seramai 31,299; Bajau (Bajau, Illanun) seramai 77,271; Melayu seramai 18,365; suku peribumi lain (Lotud, Rungus, Tambunuo, Dumpas, Maragaang, Paitan, Idahan, Mimokok, Ramanau, Mangka’ak, Sulu, Orang Sungai, Brunei, Kadayan, Bisaya, Tidong, Sino-Native dan lain-lain) seramai 125,631; Cina (Hakka, Cantonese, Hokkien, Teochew, Hainanese dan lain-lain) seramai 139,509; orang Indonesia seramai 39,526; dan lain-lain (Sarawak, Filipina, Eropah, Serani, India, Cocos dan lain-lain) seramai 37,151. Jumlahnya 653,264 orang. Dusun yang sekian lama tercatat sebagai kumpulan etnik utama dalam Banci Penduduk sebelum ini tidak tercatat dalam Banci Penduduk 1970, walhal kebanyakan subkumpulan etnik yang tersenarai itu adalah dari rumpun Dusun.

Kemudian, Banci Penduduk 1980 hanya menyenaraikan empat kategori sahaja, iaitu kumpulan etnik Peribumi (792,043); Cina (155,304); India (5,293) dan lain-lain (3,072) yang kesemuanya berjumlah 955,712 orang. Dalam Banci Penduduk ini, semua kumpulan etnik, khususnya yang dari rumpun Dusun terangkum dalam istilah Peribumi. Ini dilihat sebagai untuk mengimbangi yang perkataan Dusun telah “dihapuskan” dalam Banci Penduduk 1970.

Banci Penduduk 1991 pula muncul dengan pelbagai kumpulan etnik (sebanyak 9) seperti yang dibuat sebelum Banci Penduduk 1970, iaitu dengan memberi penekanan kepada kumpulan etnik rumpun Dusun dan ditambah suku kaum Kadazan dipopularkan pada 1950-an. Kumpulan etnik tersebut ialah Melayu (106,740), Dusun (216,910), Kadazan (104,924), Bajau (203,457), Murut (50,255), Bumiputera lain (255,555), Cina (200,056), Indonesia (139,403), dan lain-lain (32,210).

Banci Penduduk 2000 mencatatkan jumlah penduduk Sabah seramai 2,603,485. Daripada jumlah ini sebanyak 1,988,661 orang daripada kumpulan etnik bumiputera yang dipanggil Warganegara Malaysia, iaitu (1,601,356); Melayu (303,497); Kadazan Dusun (479,944); Bajau (343,178); Murut (84,679);

22 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

bumiputera lain (390,058); Cina (262,115); lain-lain (125,190) manakala jumlah Bukan Warganegara Malaysia pula ialah 614,824 orang (Banci Penduduk 2000: 61-62).

Daripada Banci Penduduk 1991 dan 2000, takrif Melayu mengelirukan dan bertindan-tindih dengan kumpulan etnik peribumi Sabah dan seolah-olah kumpulan etnik lain di Sabah adalah bukan Melayu, sedangkan mereka beragama Islam dan dari rumpun Melayu, contoh masyarakat Dusun, Bajau, Sulu, Bisaya, Tidong, Orang Sungai, Idahan, Iranun dan lain-lain lagi (Lokman 2002: 1416). Elok sekali semua kumpulan ini dirangkumkan dalam rumpun Melayu dan dalam konteks negeri Sabah, khususnya, semuanya hendaklah terangkum dalam rumpun Dusun. Ini bagi mengelak ketidaktentuan dan ketidakseragaman kaum dan suku kaum di Sabah.

Usaha untuk mempersatukan kumpulan etnik dari rumpun Dusun di bawah satu nama Kadazandusun nampaknya tidak diterima sepenuhnya oleh pemerintah. Walau bagaimanapun, dianggarkan atas kepentingan politik dan terpaksa mengnyahkan hampir semua kumpulan etnik dan subkumpulan etnik rumpun Dusun dan justifikasi etnografi, kumpulan etnik Kadazan wujud sebagi salah satu kumpulan etnik di Sabah. Usaha dan proses pemersatu kumpulan etnik ini masih lagi berterusan dengan memberi lebel kumpulan etnik yang baru, iaitu Kadazandusunmurut (Stephen 2000: 1-22) hatta Kadazandusunmurutrungus.

Perkembangan kumpulan etnik dari segi kauntiti tidak dapat dikenal pasti dengan khususnya sejak Banci Penduduk 1970 kerana pengkategoriannya sentiasa berubah-ubah. Memandangkan kumpulan etnik dan subkumpulan etnik di Sabah banyak, adalah wajar justifikasi etnografi dijadikan asas utama dalam menetapkan pengkategorian kumpulan etnik. Oleh kerana kumpulan-kumpuan etnik dan subkumpulannya adalah dari rumpun Dusun yang salah satu daripada rumpun Melayu, adalah wajar rumpun Dusun diletak sebagai kumpulan etnik induk dan pertimbangan yang tidak berasaskan kepada justifikasi etnografi dalam menentukan kumpulan etnik di Sabah perlu difikirkan semula kerana terbukti telah mengeliru dan merumitkan.

ANTARA KRISIS IDENTITI DENGAN KUASA POLITIK

Kemunculan kumpulan etnik Kadazan ini menampakkan tidak berasaskan kepada justifikasi etnografi, tetapi lebih merupakan strategi politik agar mereka yang tidak berasal daripada rumpun Melayu dan Dusun dapat diterima oleh kumpulan etnik daripada rumpun Dusun dan ini jelas kelihatan apabila dalam kalangan suku Dusun dan Kadazan telah terkeliru dengan jati diri mereka (Ong 1995; North Borneo News & Sabah Times 18 July 1960: 2; North Borneo News

Kumpulan Etnik Kadazan di Sabah: Antara Asas Etnografi atau Agenda Politik | 23

& Sabah Times 21 July 1960: 2; North Borneo News & Sabah Times 22 July 1960: 3; North Borneo News & Sabah Times 25 July 1960: 2; North Borneo News & Sabah Times 20 July 1963: 2). Bagi Donald Stephens, beliau merujuk bahawa masyarakat Kadazan ialah orang Dusun yang tinggal di pekan dan/ atau bandar-bandar kecil manakala kumpulan etnik Dusun pula ialah orang Dusun yang tinggal di kampung, di dusun, khususnya di kawasan pedalaman yang bergiat dalam aktiviti pertanian (Luping 1994: 4). Persoalan yang timbul ialah bagaimana dengan orang Dusun yang tinggal di pekan seperti Tambunan?

Adakah mereka ini Kadazan? Bagaimana pula dengan orang Kadazan yang tinggal di kawasan pedalaman seperti Penampang dan Papar? Adakah mereka ini Kadazan? Lawatan penulis ke Tambunan, mereka yang tinggal di pekan Tambunan masih lagi menganggap mereka orang Dusun manakala mereka yang tinggal di kawasan pedalaman Penampang dan Papar masih ragu-ragu tentang identiti, sama ada mereka Dusun atau Kadazan.

Usaha menamakan Kadazan yang asalnya Dusun juga dilihat sebagai satu usaha untuk memberi ruang kepada mereka khususnya yang berpendidikan diterima dalam masyarakat peribumi Sabah kerana perkataan “dusun� itu memberi gambaran yang tidak elit; dan menampaknya ciri-ciri kekebunan dan kehutanan sahaja. Usaha ini tidak berjaya 100% kerana suku kaum Kadazan tidak dapat wujud sebagai satu entiti yang mutlak kerana terpaksa bergabung juga dengan kaum Dusun seperti yang dibincangkan di atas tadi. Untuk mengelakkan ketidakseragaman dan ketidakketentuan kumpulan etnik di Sabah, adalah lebih baik asas untuk menentukan penduduk peribumi Sabah berdasarkan kepada asas etnografi.

KESIMPULAN Dapatlah disimpulkan bahawa usaha mereka untuk menggelari kaum Kadazan, adalah lebih menonjol berbanding dengan kaum Dusun dan juga kaum-kaum lain. Ini disebabkan kesedaran awal dalam kalangan kaum Kadazan: mereka telahpun membentuk persatuan pada 1952 yang dikenali Persatuan Kadazan dan kemudiannya membentuk parti politik atas nama Pertubuhan Kebangsaan Kadazan Bersatu (United National Kadazan Organisation – UNKO), yang mendahului masyarakat Dusun. Selain itu, kaum Kadazan ini dimantapkan lagi dengan kemunculan persatuan-persatuan kebajikan seperti Persatuan Kadazan Penampang, Persatuan Kadazan Kudat, Persatuan Kadazan Lahad Datu dan Persatuan Kadazan Seria Brunei (Luping 2000). Di kawasan-kawasan yang tertubuhnya Persatuan Kadazan ini, seperti Kudat, Lahad Datu dan Seria Brunei bukannya kawasan yang penduduk terdiri daripada orang Dusun pun, tetapi

24 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

langkah ini diambil sebagai satu usaha untuk memperkasakan identiti suku kaum Kadazan. Begitu juga apabila golongan elit Kadazan berjaya menerbitkan Kadazan Dictionary and Grammar dan Kadazan-English and English-Kadazan Dictionary, telah meletakkan kaum Kadazan di persada yang lebih tinggi dan popular berbanding dengan suku kaum lain, khususnya Dusun. Atas kejayaan mereka ini, telah mencatatkan dalam sejarah Sabah bahawa individu dari suku kaum Kadazan yang dicipta pada tahun 1952 adalah golongan yang pertama menduduki Majlis Eksekutif dan Legislatif Sabah, bukan dari suku kaum Dusun dan Murut yang dari segi etnografinya adalah penduduk peribumi yang terasal.

RUJUKAN LAPORAN KERAJAAN

Census Report. 1921.

Jones, L. W. 1960. North Borneo: Report on the Census of Population.

North Borneo Central Archive No. 1419.

North Borneo Central Archive No. 1436.

North Borneo Report 1950.

Ordinance No. 12 1952.

Siaran Perangkaan Tahunan Sabah. 1972. Kota Kinabalu: Jabatan Perangkaan Malaysia Cawangan Kota Kinabalu.

BUKU

Appell, G ed. 1976. The Society of Borneo: Explorations in the Theory of Cognatic Social Structure. USA: American Anthropological Association.

Bellwood, P. 1985. Prehistory of the Indo-Malayan Archipelago. Australia: Academic Press.

Colllins, J. T. 1998. Malay, World Language, A Short History. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Datu Bandira Datu Alang. 1992. Iranun: Sejarah dan Adat Tradisi. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Fagg t.th. The Peoples of Sabah, Sabah Muzeum Leaflet. No. 5.Kota Kinabalu.

Jones, L. W. 1966. The Population of Borneo: A Study of the Peoples of Sarawak, Sabah and Brunei. University of London: The Athlone Press.

Kahti Galis. 1990. Adat Perkahwinan Masyarakat Bisaya Sarawak. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Kumpulan Etnik Kadazan di Sabah: Antara Asas Etnografi atau Agenda Politik | 25

Leong, Cecelia. 1982. Sabah, The First 100 Years. Kuala Lumpur. Percetakan Nan Yang Muda Sdn. Bhd. Luping, H. J. 1994. Sabah’ Dilemma: The Political History of Sabah, 1960-1994.

Kuala Lumpur: Percetakan Eshin.

Pelita Bisaya. 1999. Kota Kinabalu: Percetakan Pedalaman Keningau. 6 Jun. Minggu Galakan Membaca Bahasa Dusun-Kadazan. 1996. Sabah: Perpustakaan Negeri.

Rutter, Owen. 1985. The Pagans of North Borneo. Oxford University Press, Singapore-Oxford-New York.

Sather, Clifford. 1997. The Bajau Laut: Adaptation, History and Fate in a Maritime Fishing Society of South-Eastern Sabah. Kuala Lumpur: Oxford University Press.

Sherwood G. Lingenfelter. ed. 1990. Social Organisation of Sabah Societies.

Kota Kinabalu: Sabah Museum and State Archives.

Syed Ahmad Hussein. 1996. Pengantar Sains Politik. Kuala Lumpur & Pulau Pinang: Dewan Bahasa dan Pustaka & Universiti Sains Malaysia.

Williams. T. R. 1965. The Dusun, A North Borneo Society. New York: Holt, Rinehart and Winston.

Yap Beng Liang. 1993. Orang Bajau Pulau Omadal: Aspek-Aspek Budaya.

Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

TESIS

Mat Zin Mat Kib. 2000. Perkembangan Mazhab-Mazhab Agama Kristian di Sabah, 1881-1994. Tesis Sarjana Sastera Sekolah Sains Sosial, Universiti Malaysia Sabah.

Thu En-Yu. 1977. The Christian Encounter With Animism, The Christian Mission Among The Rungus People of Sabah. Tesis Ijazah Sarjana Teologi, South East Asia Graduate of Theology.

ARTIKEL DALAM JURNAL DAN MAJALAH

Babcock, T. G. 1974. “Indigenous Ethnicity in Sarawak”, dalam Sarawak Musuem Journal, 22, 43, m. s. 191.

Colman, Henry t.th. The Sea Bajau. Dalam Borneo Magazine, 2, 5, m. s. 24 – 43.

Harrison, T. 1967. Ethnological Notes on the Muruts of the Sapulut River, Sabah. dalam Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society, vol. 40.

Harrisson, T. & B. 1971. The Pre-History of Sabah. Dalam Sabah Society Monograph, vol. IV.

26 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

Headly, D. 1951. Some Illanun and Bajau Marriage Customs in Kota Belud District, North Borneo. Dalam Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society, 24, 3, m. s. 152-162.

Holly, S. 1955. The Origins of the Idahan People. Dalam Sarawak Museum Journal, 6, 5.

Nimmo, H. A. 1968. Reflections of Bajau History. Dalam Philippine Studies, 16:11, m.s. 32 – 59.

Ong Puay Liu. t.th. Makanan di Kalangan Orang Rungus: Konsepsi dan Kaitannya Dengan Penyakit. Dalam Satiawacana, 15, Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia. _______________, 1995. “Kadazan-Dusun Identity Controversy: A Case of Differing Perceptions” dalam Sumber, Bil. 9, 1995, Universiti Kebangsaan Malaysia, Kuala Lumpur.

Orolfo, Postor. 1933. Old Coffins in British North Borneo Caves. Dalam Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society.

Polunin, I. 1959. The Murut of North Borneo and Their Declining Population.

Royal Society of Tropical Medician and Hygienic Journal, 53, 3, m. s.

312-321; ___________ . 1985. “Depopulation Among the Murut of North Borneo,” dalam Proceedings of the Congress of Biology, Singapore, December, m.s.

240 – 252; Lokman Abdul Samad. 2002. Negara Bangsa Gerbang Penyatuan Melayu.

Dewan Budaya, September. m. s. 14-16 Lee, Y. L. 1962. The Population of British Borneo. Population Studies, 15: March, m. s. 235-237.

Samri Garam. 1981. Kebudayaan Kumpulan Subetnik Bajau. Dalam Dian, 20:141, Mei - Jun, m. s. 113 - 118.

Supriya Bhar. t.th. The Status of Simunul Bajau Women in Sabah, Fieldwork in Kg. Bokara, Sandakan. m. s. 127-151 (sumber tidak dapat dikesan).

Stephen, J. 2000. The Value of Ethnic Labels in relations to Ethnic Identity in Sabah: The Case of the Kadazandusuns. Dalam Michael Leigh (ed.), Borneo 2000: Proceedings of the Sixth Biennial Borneo Rearch Conference, Univerisiti Malaysia Sarawak & Sarawak Development Institute, Sawarak.

Woolley. G. C. 1962. The Timoguns: A Murut Tribe of the Interior, North Borneo.

Dalam Native Affairs Bulletin, No. 1, Jesselton: Government Printer.

Kumpulan Etnik Kadazan di Sabah: Antara Asas Etnografi atau Agenda Politik | 27

ARTIKEL DALAM AKHBAR

Luping, H (2000) Awakening of Kadazandusuns. Borneo Mail, 9 Novemberr 2000, m.s. 8.

ARTIKEL DALAM BUKU

Appell, G. 1994. The Rungus Dusun-Kadazan. Dalam Victor T. King. ed. 1994.

World Within: The Ethnic Groups of Borneo. Kuala Lumpur: Percetakan Sooriya, m. s. 185-220.

Sather, Clifford. 1994. The Bajau Laut. Dalam Victor T. King, “World Within The Ethic Group of Borneo, ed. 1994. Kuala Lumpur: Percetakan Sooriya, m. s. 222-249.

Spitzack, J. A. t.th. The Kuijau Language. Dalam Julie K. King & John Wayne King (eds.), Languages of Sabah: A Survey Report. Australia: The Australian National University.

KERTAS SEMINAR

Aming Suan. 1997. Nilai-Nilai Amalan Budaya Masyarakat Murut dan Sumbangannya Kepada Pembinaan Negara-Bangsa. Kertas Kerja Dialog Antar-Budaya dan Pengukuhan Kepada Pembinaan Negara-Bangsa, Kota Kinabalu, anjuran Institut Kajian Dasar Pembangunan Sabah, 13-14 November 1997.

Mat Zin Mat Kib. 2002. Kumpulan etnik di Sabah. Kertas kerja Seminar Warisan Etnik sabah, Univiersiti Malaysia Sabah, Kota Kinabalu, 31 Oktober-1 November 2002.

Sumbing, J. T. 1977. Nilai-Nilai Amalan Budaya Masyarakat Rungus dan Sumbangannya Kepada Pembinaan Negara-Bangsa. Kertas Kerja Dialog Antar-Budaya dan Pengukuhan Pembinaan Negara-Bangsa, anjuran Institut Kajian Pembangunan Sabah, 13-14 November 1997.

SURAT KHABAR

North Borneo News & Sabah Times, 18 July 1960, “Dusun or Kadazan”, hlm. 2. _____________________________, 21 July 1960, “Dusun or Kadazan”, hlm. 2 _____________________________, 22 July 1960, “Kenapa Dusun Menjadi Kadazan”, hlm. 3. _____________________________, 25 July 1960, “Dusun or Kadazan”, hlm. 2

28 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

_____________________________, 20 July 1963, “Dusun or Kadazan”, hlm. 2 The British North Borneo Herald, 1 November 1887, ___________________________, 1 Ogos 1888, ____________________________, 1 Februari 1932.

Daily Express 16 Ogos 1998.

KAMUS / ENSIKLOPDIA

Ensiklopedia Sejarah dan Kebudayaan Melayu. 1998. Jilid 1, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Kamus Dewan. 2000. edisi ketiga, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa & Pustaka.

The Ecyclopedia Aericana. volume 9, Dandurry: Grolier Incorporated.

Mat Zin Mat Kib Fakulti Sains Pentadbiran dan Pengajian Polisi Universiti Teknologi MARA Kampus Negeri Sabah Beg Berkunci 71, 88997 Kota Kinabalu, Sabah Tel: 088-325151/5242 Mobile:012-8207827 faks: 088-496541/492900 emel: matzinma@sabah.uitm.edu.my, mzmkib@yahoo.com

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang (The Influence of Antihadis Group on the Muslim Society in The Klang Valley) AZWIRA ABD. AZIZ MOHD AL’IKHSAN GHAZALI

ABSTRAK Fatwa pengharaman GAH tidak menghalang keaktifan golongan ini terus aktif.

Dukungan, sokongan pelbagai pihak dan hak kebebasan bersuara dimanfaatkan untuk mempengaruhi umat Islam. Bersenjatakan akal dan rasional, semua pihak berpotensi untuk dipengaruhi oleh GAH. Makalah ini meneroka tanggapan umat Islam terhadap Golongan Antihadis (GAH) dan pengaruh pemikiran GAH. Seramai 800 orang Melayu yang beragama Islam yang tinggal di Lembah Klang telah dipilih sebagai responden kajian melalui kaedah persampelan rawak mudah. Lima soal selidik digunakan untuk mengutip data kajian iaitu: Latar Belakang Demografi, Penghayatan Keagamaan Umat Islam, Tanggapan Umat Islam terhadap GAH, Pemikiran GAH dalam Pemikiran Umat Islam dan cadangan-cadangan. Kesemua instrumen yang dibina oleh penyelidik dan diguna untuk pengutipan data telah dirujuk dan disahkan oleh sebuah panel rujukan pakar. Tahap nilai bagi kebolehpercayaan Alpha Cronbach yang diperolehi adalah tinggi (>0.8). Data kajian telah dianalisis secara deskriptif dan inferensi menggunakan min, peratus, sisihan piawai, Ujian-t, Anova Sehala dan korelasi Pearson. Dapatan kajian menunjukkan pengetahuan umat Islam tentang GAH berada pada tahap sederhana rendah tetapi perasaan dan tingkah laku mereka terhadap GAH berada pada tahap sederhana tinggi. Pengaruh pemikiran GAH kepada Umat Islam pula berada pada tahap rendah. Kajian diakhiri dengan cadangan langkah-langkah penyelesaian dalam menangani kemelut pengaruh GAH. Kata Kunci: Muslims, antihadith, Klang Valley

30 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

ABSTRACT The action of proscribing GAH cannot stop the activism of this group. The supports from all sectors and the freedom of speech are being used to influence the Muslim Ummah. Critical and rational minds are potentially weapons to influence the people by GAH. The purpose of the study is to explore the Muslim Ummah’s world view towards the Antihadis Group (GAH) and the influence of GAH thought on the Muslim Ummah. A total of 800 Malay Muslims living in the Klang Valley were chosen as respondents in the study selected using simple random sampling technique. Five questionnaires were used in the collection of data for the study: Demographic Background, Islamic Religiosity of the Muslim Ummah, World View of Muslim Ummah towards GAH, the Influence of GAH on the Thinking of the Muslim Ummah and Suggestions. All the instruments developed by researchers and used in the collection of data were referred to and validated by a panel of experts. The Cronbach Alpha reliability level of the questionnaire is high (>0.8). Data were analysed descriptively and inferentially using mean, percentage and standard deviation. Overall, the finding of the study showed a low level of the Muslim Ummah’s knowledge about the GAH. In contrast, the finding showed a moderate high level of the Muslim Ummah’s feeling and behaviour towards GAH. The influence of the GAH thought on the Muslim Ummah was at a low level. Finally, this study outlined some ideas and suggestions to overcome the problems caused by GAH. Keywords: Muslim’s, anti hadith, Klang Valley

PENDAHULUAN Isu pengaruh pemikiran Golongan Anti Hadis (GAH) penting dalam konteks pemurnian ajaran Islam. Menolak perbahasan tentangnya atas alasan sensitif adalah satu kesilapan memandangkan ia berkaitan akidah umat Islam. GAH sentiasa giat berusaha menyebarkan fahaman mereka. Sekiranya umat Islam sendiri tidak peka dengannya, maka semakin ramailah yang akan terpengaruh ke ajaran songsang.

GAH telah lama wujud di negara ini. Dengan sokongan pihak tertentu seperti orientalis dan segelintir elit Muslim, gerakan ini semakin membiak.

Pemikiran mereka semakin menular dan bertapak dalam masyarakat hasil daripada hak kebebasan bersuara dan pendapat. Pelbagai sumber media telah dimanfaatkan semata-mata untuk memastikan mesej mereka sampai kepada masyarakat. Umat Islam yang jahil dan leka mudah terpengaruh dengan ajaran

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis Terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang | 31

mereka. Kajian ini diketengahkan untuk mengenal pasti sejauh mana keaktifan mereka dan sejauh mana umat Islam telah terpengaruh dengan pemikiran mereka.

Kajian ini bertujuan untuk mengenal pasti tanggapan umat Islam terhadap GAH dan corak pemikiran-pemikiran GAH yang berada dalam pemikiran mereka. Sejauh manakah tanggapan (pengetahuan, perasaan dan tingkah laku) umat Islam terhadap mereka dan apakah corak pemikiran GAH yang meresap ke dalam pemikiran mereka?

Kajian ini penting sebagai usaha untuk memurnikan kesucian ajaran Islam. Menyedarkan umat Islam tentang pemikiran-pemikiran GAH yang tersebar di media-media massa. Menerusi kajian ini, penulis berusaha mengenal pasti faktor-faktor yang mempengaruhi mereka serta membantu pihak berkuasa agama dengan maklumat terkini berkenaan pengaruh GAH.

Sampel kajian ini dipilih secara rawak mudah, mensasarkan masyarakat Melayu Islam yang tinggal di Lembah Klang. Mereka terdiri daripada golongan profesional dan bukan profesional yang bekerja di sektor-sektor awam dan swasta. Tumpuan kajian adalah di Lembah Klang kerana kepadatan penduduknya yang mempunyai latar belakang berbeza telah menghimpunkan pelbagai jenis pemikiran dan pengamalan. Dalam kalangan mereka ada yang mempunyai asas agama yang kuat, sederhana dan lemah.

METODOLOGI Kajian ini menggunakan borang soal selidik yang diedarkan kepada responden mengikut objektif kajian. Soal selidik ini terdiri daripada lima bahagian: Bahagian A: Latar Belakang Demografi, Bahagian B: Penghayatan Keagamaan Umat Islam, Bahagian C: Pandangan Semesta Umat Islam Tentang GAH, Bahagian D: Pengaruh Pemikiran GAH Kepada umat Islam dan Bahagian E: Cadangan-cadangan.

JADUAL 1: Nilai Pekali Kebolehpercayaan Alpha Cronbach INSTRUMEN

BIL. ITEM

NILAI ALPHA CRONBACH

Penghayatan Keagamaan umat Islam

20

0.757

Pandangan Semesta Umat Islam tentang GAH

22

0.710

23

0.837

Pengaruh Pemikiran GAH Kepada Umat Islam

32 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

Analisis data dibuat menggunakan Statistical Package for Social Science Versi 15. Sebelum analisis dibuat, semua item-item soalan yang berbentuk negatif dikodkan semula (recode) agar memberi gambaran sebenar arah dan magnitiud skor jawapan responden bagi item-item yang penyataannya negatif.

Analisis dibahagikan kepada dua bahagian iaitu; analisis secara deskriptif dan analisis inferensi. Kedua-dua analisis ini adalah bertujuan untuk menjawab soalan-soalan kajian, menguji hipotesis-hipotesis penyelidikan dan seterusnya mencapai objektif-objektif kajian yang telah ditetapkan.

DAPATAN KAJIAN

Secara umumnya kajian ini menganalisis dua aspek, iaitu: aspek tanggapan umat Islam terhadap GAH dan aspek pengaruh pemikiran GAH terhadap umat Islam.

TANGGAPAN UMAT ISLAM TERHADAP GAH

Kajian tentang tanggapan ini mengandungi tiga kategori utama iaitu pengetahuan, perasaan dan tingkah laku umat Islam. Secara keseluruhan, analisis skor min terhadap semua kategori tersebut dapat dibahagikan kepada empat interpretasi skor tingkah laku efektif iaitu tinggi, sederhana tinggi, sederhana rendah dan rendah.

JADUAL 2: Skor min pengetahuan, perasaan dan tingkah laku umat Islam terhadap GAH KATEGORI UTAMA

MIN

SISIHAN PIAWAI

INTERPRETASI

Pengetahuan umat Islam

2.50

0.588

Sederhana rendah

Perasaan umat Islam

3.28

0.688

Sederhana tinggi

Tingkah laku umat Islam

3.23

0.652

Sederhana tinggi

Tanggapan

3.10

0.518

Sederhana tinggi

N= 800

Jadual 2 menunjukkan kategori pengetahuan tentang GAH bagi penduduk Lembah Klang berada pada skor yang sederhana rendah (min=2.50, sp=0.588), kategori perasaan dan tingkah laku pula berada pada skor yang sederhana tinggi (min=3.28, sp=0.6694) dan (min=3.23, sp=0.655). Secara keseluruhannya, skor tanggapan umat Islam tentang GAH ialah sederhana tinggi (min=3.10, sp=0.518).

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis Terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang | 33

1. Pengetahuan Umat Islam Tentang GAH Analisis secara deskriptif bagi kategori pengetahuan umat Islam tentang GAH ditunjukkan dalam Jadual 3 berikut.

JADUAL 3: Pengetahuan umat Islam tentang GAH

KOD ITEM

ITEM

C21

Definisi GAH 40 (5%) Kenali iklan 171 GAH (21.4%) Kenali 142 Pemikiran (17.8%) GAH Kenali artikel 35 GAH (4.4%) Tahu individu 129 (16.1%) GAH tolak 75 Al-Qur’an (9.4%) GAH sesat 22 (2.8%) Keseluruhan

C22 C23 C24 C25 C26 C27

KEKERAPAN & PERATUS (N=800) STS

TS

TP

S

SS

43 (5.4%) 160 (20%) 159 (19.9%)

189 (23.6%) 401 (50.1%) 315 (39.4%)

295 (36.9%) 62 (7.8%) 160 (20%)

233 3.8 1.074 ST (29.1%) 6 2.47 0.937 SR (0.8%) 24 2.71 1.070 SR (3%)

MIN SP

TAHAP

68 (8.5%) 167 (20.9%) 166 (20.8%) 52 (6.5%)

379 (47.4%) 367 (45.9%) 408 (51%) 245 (30.6%)

273 (34.1%) 124 (15.5%) 95 (11.9%) 231 (28.9%)

45 (5.6%) 13 (1.6%) 56 (7%) 250 (31.3%)

3.28 0.865 ST 2.66 0.978 SR 2.86 0.982 SR 3.79 1.042 ST 2.50 0.588 SR

T= Tinggi, ST= Sederhana tinggi, SR= Sederhana rendah, R= Rendah

Jadual 3 menunjukkan terdapat tiga item yang mempunyai skor min sederhana tinggi iaitu, item C21 (mengetahui definisi GAH), item C24 (mengenali artikel GAH) dan C27 (berpandangan GAH adalah sesat). Manakala empat item lagi mempunyai skor min yang sederhana rendah. Item-item tersebut ialah item C22 (mengenali iklan GAH), item C23 (mengenali pemikiran GAH), item C25 (mengenali individu yang berfikiran GAH) dan C26 (mengetahui bahawa GAH sebenarnya turut menolak Al-Qur’an).

34 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

2. Perasaan Umat Islam Terhadap GAH Analisis secara deskriptif bagi kategori perasaan umat Islam terhadap GAH ditunjukkan dalam Jadual 4 berikut.

JADUAL 4: Perasaan umat Islam terhadap GAH KOD ITEM ITEM

KEKERAPAN & PERATUS (N=800)

STS

TS

TP

C28

Halang berdakwah*

16 (2%)

62 (7.8%)

174 213 335 3.99 1.062 ST (21.8%) (26.6%) (41.9%)

C29

Tidak Tambah 11 ilmu* (1.4%)

48 (6.0%)

227 192 332 3.96 1.024 ST (28.4%) (24.0%) (40.3%)

C30

Bahaya

30 (3.8%)

31 (3.9%)

153 207 379 4.09 1.073 T (19.1%) (25.9%) (47.4%)

C31

Sekat

18 (2.3%)

23 (2.9%)

127 217 415 4.24 0.970 T (15.9%) (27.1%) (51.9%)

C32

Tidak terpengaruh

11 (1.4%)

8 (1.0%)

125 308 348 4.22 0.842 T (15.6%) (38.5%) (43.5%)

C33

Prihatin*

71 (8.9%)

197 168 170 194 3.27 1.308 ST (24.6%) (21.0%) (21.3%) (24.3%)

C34

Tidak bersimpati*

56 (7.0%)

105 198 146 295 3.65 1.284 ST (13.1%) (24.8%) (18.3%) (36.9%)

C35

Buat laporan

14 (1.8%)

40 (5.0%)

S

SS

MIN

SP

THP

314 275 157 3.65 0.909 ST (39.3%) (34.4%) (19.6%)

Keseluruhan

3.28 0.694 ST

*Item yang dikodkan semula, T= Tinggi, ST= Sederhana tinggi, SR= Sederhana rendah, R= Rendah

Jadual 4 menunjukkan terdapat tiga item yang mempunyai skor min yang tinggi iaitu item C30 (GAH membahayakan), item C31 (sekat GAH) dan C32 (tidak akan terpengaruh dengan GAH). Manakala 5 item lagi mempunyai skor min yang sederhana tinggi. Item-item tersebut ialah item C28 (GAH wajar dihalang berdakwah), item C29 (pemikiran GAH tidak menambahkan khazanah ilmu), item C33 (prihatin dalam isu GAH), item C34 (tidak bersimpati dengan GAH) dan C35 (bersedia buat laporan).

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis Terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang | 35

3. Tingkah laku Umat Islam Terhadap GAH Analisis secara deskriptif bagi kategori tingkah laku umat Islam terhadap GAH ditunjukkan dalam Jadual 5 berikut.

JADUAL 5: Tingkah laku umat Islam terhadap GAH KOD ITEM ITEM

KEKERAPAN & PERATUS (N=800) STS

TS

TP

S

SS

MIN

SP

THP

C36

Jauhi buku* 7 (0.9%)

46 (5.8%)

335 187 225 3.72 (41.9%) (23.4%) (28.1%)

0.966

ST

C37

Jauhi web*

5 (0.6%)

37 (4.6%)

268 221 269 3.89 (33.5%) (27.6%) (33.6%)

0.949

ST

C38

Tidak berkawan *

6 (0.8%)

18 (2.3%)

259 213 304 (32.4%) (26.6%) (38%)

3.99

0.929

ST

C39

Bertanya

25 (3.1%)

38 (4.8%)

182 343 212 3.85 (22.8%) (42.9%) (26.5%)

0.971

ST

C40

Tidak hadir* 7 (0.9%)

13 (1.6%)

175 206 399 4.22 (21.9%) (25.8%) (49.9%)

0.902

T

C41

Tolak

119 56 (14.9%) (7.0%)

185 214 226 3.47 (23.1%) (26.8%) (28.3%)

1.360

ST

C42

Nasihat

34 (4.3%)

300 231 210 3.70 (37.5%) (28.9%) (26.3%)

1.027

ST

3.23

0.655

ST

25 (3.1%)

Keseluruhan *Item yang dikodkan semula T= Tinggi, ST= Sederhana tinggi, SR= Sederhana rendah, R= Rendah

Jadual 5 menunjukkan terdapat satu item yang mempunyai skor min yang tinggi iaitu item C40 (tidak pernah hadir ke majlis GAH). Manakala item-item yang lain mempunyai skor min yang sederhana tinggi. Item-item tersebut ialah item C36 (jauhi buku dan majalah GAH), item C37 (jauhi laman web GAH), item C38 (tidak berkawan dengan mereka yang berfahaman GAH), item C39 (bertanya ahli agama), item C41 (menolak ajakan GAH) dan item C42 (menasihati mereka yang terpengaruh).

36 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

ANALISIS PENGARUH PEMIKIRAN GAH TERHADAP UMAT ISLAM

Analisis skor min pengaruh pemikiran GAH kepada umat Islam dipecahkan kepada dua kategori utama iaitu akidah dan syariat. Secara keseluruhannya, analisis skor min bagi tiga kategori utama tersebut adalah seperti Jadual 6 di bawah.

JADUAL 6: Skor min pengaruh GAH terhadap umat Islam KATEGORI UTAMA

MIN

SISIHAN PIAWAI

INTERPRETASI

Akidah Syariat Keseluruhan

1.30 1.23 1.22

0.486 0.446 0.423

Rendah Rendah Rendah

N= 800

Jadual 6 menunjukkan keseluruhan skor pengaruh GAH terhadap umat Islam berada pada tahap rendah. Didapati skor min pengaruh GAH dalam akidah ialah min=1.30 (sp=0.486), syariat ialah min=1.23 (sp=0.446) dan keseluruhan ialah min=1.22 (sp=0.423).

JADUAL 7: Pengaruh GAH kepada umat Islam TAHAP PENGARUH

BIL

%

Rendah Sederhana rendah Sederhana tinggi Tinggi Jumlah

631 167 1 1 800

78.9 20.9 0.1 0.1 100.0

Jadual 7 di atas menunjukkan sebilangan besar responden iaitu 631 orang (78.9%) berada pada tahap pengaruh yang rendah. Jumlah responden yang berada pada tahap pengaruh yang sederhana rendah ialah 167 orang (20.9%).

Manakala tahap sederhana tinggi dan tinggi masing-masing mempunyai seorang responden (0.1%).

1. Akidah Analisis secara deskriptif bagi konstruk pengaruh GAH kepada umat Islam dalam akidah ditunjukkan dalam Jadual 8 berikut.

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis Terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang | 37

JADUAL 8: Pengaruh GAH kepada umat Islam dalam akidah I TAHAP PENGARUH

BIL

%

Rendah Sederhana rendah Sederhana tinggi Tinggi Jumlah

573 218 8 1 800

71.6 27.3 1.0 0.1 100.0

Jadual 8 di atas menunjukkan sebilangan besar responden iaitu 573 orang (71.6%) berada pada tahap pengaruh yang rendah. Jumlah responden yang berada pada tahap pengaruh yang sederhana rendah ialah 218 orang (27.3%).

Manakala sebilangan yang sangat kecil iaitu 8 orang (1.0%) berada pada tahap yang sederhana tinggi dan seorang (0.1%) berada pada tahap tinggi. Analisis deskriptif yang lebih detail bagi konstruk pengaruh GAH kepada umat Islam dalam akidah ditunjukkan dalam Jadual 9 berikut.

JADUAL 9: Pengaruh GAH kepada umat Islam dalam akidah II KOD ITEM ITEM

D43 D44 D45 D46 D47 D48 D49 D50 D51 D52

KEKERAPAN & PERATUS (N=800) STS

Mengucap 10 (1.3%) Nabi 8 maksum (1%) Syafaat 40 nabi* (5%) Satu 115 mukjizat* (14.4%) Hadis* 20 (2.5%) Imam 21 Mahdi* (2.6%) Dajal 24 (3%) Azab 18 kubur* (2.3%) Qada’& 55 qadar* (6.9%) Nabi Isa* 28 (3.5%) Jumlah

TS

TP

S

SS

MIN

SP

THP

5 (0.6%) 19 (2.4%) 33 (4.1%) 88 (11%) 34 (4.3%) 17 (2.1%) 10 (1.3%) 10 (1.3%) 37 (4.6%) 20 (2.5%)

5 (0.6%) 46 (5.8%) 102 (12.8%) 124 (15.5%) 114 (14.3%) 106 (13.3%) 43 (5.4%) 16 (2%) 118 (14.8%) 109 (13.6%)

107 (13.4%) 148 (18.5%) 106 (13.3%) 141 (17.6%) 166 (20.8%) 164 (20.5%) 223 (27.9%) 115 (14.4%) 124 (15.5%) 141 (17.6%)

673 (84.1%) 579 (72.4%) 519 (64.9%) 332 (41.5%) 466 (58.3%) 492 (61.5%) 500 (62.5%) 641 (80.1%) 466 (58.3%) 502 (62.8%)

1.22

0.608

R

1.41

0.788

R

1.71

1.144

R

2.39

1.467

SR

1.72

1.021

R

1.64

0.969

R

1.54

0.890

R

1.31

0.775

R

1.86

1.232

R

1.66

1.033

R

1.30

0.486

R

*Item yang dikodkan semula, T= Tinggi, ST= Sederhana tinggi, SR= Sederhana rendah, R= Rendah

38 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

Jadual 9 adalah perangkaan berkenaan dengan pengaruh GAH terhadap umat Islam dalam perkara akidah. Didapati satu item sahaja yang mempunyai skor min yang sederhana rendah (min=2.39, sp=1.467) iaitu item D46 (nabi hanya mempunyai satu mukjizat sahaja itu Al-Qur’an). Item-item yang lain berada pada skor yang rendah.

2. Syariat Analisis secara deskriptif bagi konstruk pengaruh GAH kepada umat Islam dalam syariat ditunjukkan dalam Jadual 10 berikut.

JADUAL 10: Pengaruh GAH kepada umat Islam dalam syariat I TAHAP PENGARUH

BIL

%

Rendah Sederhana rendah Sederhana tinggi Tinggi Jumlah

620 174 5 1 800

77.5 21.8 0.6 0.1 100.0

Jadual 10 di atas menunjukkan sebilangan besar responden iaitu 620 orang (77.5%) berada pada tahap pengaruh yang rendah. Jumlah responden yang berada pada tahap pengaruh yang sederhana rendah ialah 174 orang (21.8%).

Manakala sebilangan yang sangat kecil iaitu 5 orang (0.6%) berada pada tahap yang sederhana tinggi dan seorang responden (0.1%) berada pada tahap tinggi.

Analisis deskriptif yang lebih detail bagi konstruk pengaruh GAH kepada umat Islam dalam syariat ditunjukkan dalam Jadual 11 berikut.

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis Terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang | 39

Jadual 11 Pengaruh GAH kepada umat Islam dalam syariat II KOD ITEM ITEM

KEKERAPAN & PERATUS (N=800) TS

TP

S

SS

MIN

SP

THP

D53

Solat fardu 6 (0.8%)

STS

1 (0.1%)

-

49 (6.1%)

744 (93%)

1.10

0.429

R

D54

Lailatu al-qadr

10 (1.3%)

16 (2.0%)

21 (2.6%)

169 (21.1%)

584 (73%)

1.37

0.746

R

D55

Ajaran asal*

14 (1.8%)

19 (2.4%)

73 (9.1%)

167 (20.9%)

527 (65.9%)

1.53

0.886

R

D56

Khatan*

19 (2.4%)

49 (6.1%)

242 185 (30.3%) (23.1%)

305 (38.1%)

2.12

1.063

SR

D57

Selawat

10 (1.3%)

3 (0.4%)

4 (0.5%)

113 (14.1%)

670 (83.8%)

1.21

0.592

R

D58

Rejam

20 (2.5%)

10 (1.3%)

32 (4%)

153 (19.1%)

585 (73.1%)

1.41

0.835

R

D59

Murtad*

77 (9.6%)

29 (3.6%)

49 (6.1%)

104 (13.0%)

541 (67.6%)

1.75

1.299

R

D60

Rambut*

46 (5.8%)

19 (2.4%)

11 (1.4%)

104 (13%)

620 (77.5%)

1.46

1.053

R

D61

Melayu*

12 (1.5%)

6 (0.8%)

38 (4.8%)

150 (18.8%)

594 (74.3%)

1.37

0.743

R

D62

Terima hadis*

19 (2.4%)

35 (4.4%)

138 112 (17.3%) (14%)

496 (62.0%)

1.71

1.048

R

D63

Nilai*

34 (4.3%)

43 (5.4%)

103 147 (12.9%) (18.4%)

473 (59.1%)

1.77

1.126

R

D64

Jubah

11 (1.4%)

19 (2.4%)

64 (8.0%)

414 (51.8%)

1.65

0.834

R

D65

Ulama*

78 (9.8%)

118 151 200 (14.8%) (18.9%) (25%)

253 (31.6%)

2.46

1.328

SR

1.23

0.446

R

292 (36.5%)

Jumlah *Item yang dikodkan semula, T= Tinggi, ST= Sederhana tinggi, SR= Sederhana rendah, R= Rendah

Jadual 11 di atas adalah perangkaan berkenaan dengan pengaruh GAH terhadap umat Islam dalam perkara syariat. Didapati dua item sahaja yang mempunyai skor min yang sederhana rendah iaitu item D56 (pensyariatan berkhatan, min=2.12, sp=1.063) item D65 (ulama ialah orang yang pakar dalam agama, min=2.46, sp=1.328) . Item-item yang lain berada pada skor yang rendah.

40 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

PERBINCANGAN Kajian ini mendapati pengetahuan umat Islam di Lembah Klang berhubung dengan GAH berada pada tahap yang sederhana rendah. Perasaan negatif yang meliputi persepsi dan sikap mereka terhadap GAH dan tingkah laku pula berada pada tahap yang sederhana tinggi. Secara keseluruhannya, tahap tanggapan umat Islam terhadap GAH ialah sederhana tinggi. Kedudukan ini bertepatan dengan penghayatan keagamaan mereka yang juga berada pada tahap sederhana tinggi dan hubungan antara kedua-duanya adalah signifikan tetapi rendah (p=0.00, r=0.220).

1. Pengetahuan Umat Islam Tentang GAH Berhubung dengan pengetahuan umat Islam tentang GAH, kajian ini mendapati lebih separuh (66%) daripada responden mengakui bahawa mereka mengenali GAH dari segi definisinya. Manakala bakinya (44%) mengakui bahawa mereka tidak mengenali atau tidak pasti dengan definisi berkenaan. Beberapa orang yang ditemui tidak tahu mengenai GAH, mereka tidak kenal pemimpinpemimpin yang mirip kepada pergerakan ini di Malaysia seperti Kassim Ahmad.

Pengetahuan umat Islam berhubung dengan GAH yang berada pada tahap sederhana rendah ini bertepatan dengan minat mereka mempelajari agama yang berada pada tahap sederhana rendah dan hubungan antara kedua-duanya adalah signifikan walaupun tidak kuat (p=0.00, r=0.173).

Pihak berkuasa agama mewarwarkan bahawa GAH masih aktif dan bergerak secara rahsia (Jakim t.th.), pengakuan 68 orang responden (8.6%) bahawa mereka pernah terbaca iklan atau hebahan yang menjemput untuk menghadiri program-program GAH menguatkan lagi andaian ini. Laman-laman web mereka tetap berfungsi dengan mengemukakan artikel-artikel baru lagi terkini. Laman-laman tersebut terus mendapat sambutan melalui penghantaran artikel atau e-mail daripada pengunjung. Pengakuan dua orang yang pernah mengikuti usrah anjuran GAH menunjukkan bahawa GAH semakin aktif menjalankan usrah dari rumah ke rumah. Mereka turut melebarkan sayap mereka ke tempat-tempat kerja, sama ada di pejabat, syarikat, jabatan-jabatan kerajaan atau swasta.

Dakwah yang dijalankan oleh GAH adalah secara tertutup. Kajian ini mendapati kegiatan mereka tidak diketahui oleh hampir keseluruhan responden.

Menurut mereka yang pernah terlibat dengan usrah GAH, pendakwah-pendakwah GAH tidak memilih semua orang untuk dijadikan sasaran dakwah mereka. GAH memulakan dakwah mereka dengan mengumpan individu tertentu dengan isuisu tertentu yang telah menjadi pegangan GAH. Sekiranya mereka mendapati individu tadi berkecenderungan untuk berpihak kepada mereka, barulah mereka mencucuk pemikiran mereka ke dalam pemikiran individu tersebut.

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis Terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang | 41

Pengetahuan responden berhubung dengan definisi GAH yang berada pada tahap sederhana rendah telah membawa kepada tahap pengetahuan mereka tentang pemikiran-pemikiran GAH berada pada tahap yang sama. Kajian ini mendapati sedikit sahaja daripada mereka yang mengakui mengenali GAH. Kebanyakan daripada mereka tidak mengenali pemikiran-pemikiran GAH. Tambahan pula, lebih separuh daripada mereka juga tidak boleh mengenali artikel-artikel GAH di buku, akhbar atau majalah tempatan. Kebanyakan responden juga tidak mengenali individu-individu yang berfikiran antihadis.

Pertanyaan kepada empat atau lima orang pemuda tentang Kassim Ahmad menunjukkan mereka tidak mengenali beliau.

Ada kemungkinan umat Islam di Lembah Klang masih keliru dengan kedudukan sebenar GAH. Mereka tidak berani mengakui bahawa GAH sebenarnya turut menolak Al-Qur’an. Hanya sedikit daripada mereka yang berani menyatakan sedemikian. Malah kurang separuh daripada responden tidak berani mengutarakan kesesatan GAH. Terdapat dalam kalangan orang Islam yang berpendapat Kassim Ahmad sebenarnya tidak sesat. Pandangan bahawa Kassim Ahmad tidak sesat ini turut dipersetujui oleh Astora Jabat (Mingguan Malaysia, 15 Jun 2001).

2. Perasaan Umat Islam Terhadap GAH Kajian berhubung dengan perasaan umat Islam terhadap GAH bermaksud perasaan negatif mereka terhadap kumpulan berkenaan. Perasaan negatif ini meliputi persepsi dan sikap umat Islam terhadap GAH. Menurut kajian ini, persepsi dan sikap responden terhadap GAH berada pada tahap sederhana tinggi walaupun mereka tidak berapa mengenali GAH. Hubungan antara pengetahuan umat Islam tentang GAH dan perasaan negatif mereka terhadap golongan ini walaupun signifikan (p=0.00. r=0.241) adalah berada pada kekuatan hubungan yang sangat lemah.

Mengikut kajian ini, lebih separuh daripada responden berpandangan GAH tidak boleh diberi kebebasan menyampaikan dakwah mereka. Namun demikian, masih terdapat juga segelintir dalam kalangan responden yang bersetuju agar GAH diberi kebebasan berdakwah dan memperakui kewujudan pemikiran GAH menambahkan lagi perbendaharaan ilmu Islam. Pemikiranpemikiran GAH bukanlah ilmu pada erti kata yang sebenarnya.

Ilmu menurut Ibn Qayyim R.H.M. (1991) adalah ketepatan kefahaman dan merupakan cahaya yang dicampakkan oleh Allah S.W.T. ke dalam hati seorang hamba sehingga membolehkannya membezakan antara yang betul dengan yang salah, antara yang hak dengan yang batil, antara hidayah dengan kesesatan dan antara penyelewengan dengan petunjuk dengan dibantu oleh niat yang betul, berusaha mencari kebenaran dan ketakwaan dalam situasi terang mahupun

42 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

bersembunyi. Menurut beliau lagi, penghancur ilmu pula ialah mengikut hawa nafsu, mementingkan dunia, mencari pujian manusia dan meninggalkan ketakwaan.

Pemikiran-pemikiran GAH yang bukan datang daripada Allah S.W.T. dan bukan juga sesuatu yang boleh dijadikan panduan untuk mengenali perkara benar atau salah bukanlah ilmu pada erti kata yang sebenarnya. Kewujuduan pemikiran-pemikiran tersebut tidaklah dikira menambahkan lagi khazanah ilmu pengetahuan. Ketinggian persepsi negatif responden terhadap GAH terserlah apabila kebanyakan responden mempersetujui bahawa GAH membahayakan umat Islam. Meskipun begitu, masih terdapat juga segelintir responden yang tidak memperakuinya. Oleh sebab itu, mereka juga tidak bersetuju dengan apa jua usaha untuk menyekat penularan pemikiran GAH.

Dari segi aspek bersimpati dengan GAH, sedikit dalam kalangan mereka yang bersikap sedemikian. Sikap yang sama juga ditunjukkan melalui e-mail yang dihantar oleh pengunjung-pengunjung laman web e-bacaan. Terdapat dalam kalangan mereka yang bersedih kerana laman web berkenaan ditentang hebat oleh banyak pihak. Mereka juga mencabar para ulama, guru agama, para bijak pandai yang berbahasa Arab menjawab cabaran penulis web berkenaan agar menerbitkan terjemahan Al-Qur’an tanpa diselitkan mana-mana hadis.

Menurut pandangan Islam, bersimpati atau berperasaan belas kasihan adalah sikap yang terpuji, namun ia tidak boleh dipraktikkan dalam semua keadaan. Bersimpati terhadap sesuatu yang batil adalah satu kesalahan. Tiada simpati atau kompromi lagi dalam hal-hal yang salah dan menyesatkan. Nabi sendiri telah mengatakan sekiranya Fatimah binti Muhammad itu mencuri pasti aku akan memotong tangannya1.

Kajian ini mendapati kebanyakan responden mempunyai sikap positif yang tinggi di mana mereka percaya bahawa mereka tidak akan terpengaruh dengan pemikiran GAH. Keazaman yang tinggi dalam sesuatu perkara amat diperlukan sebagai langkah pertama untuk mencapai apa yang diinginkan. Sehubungan dengan itu, Islam sendiri telah mengajar umatnya sentiasa membetulkan niat masing-masing pada awal setiap amalan.

Walaupun sikap mereka tinggi untuk tidak dipengaruhi oleh GAH, malangnya lebih separuh daripada responden masih bersikap dingin dengan sebarang isu antihadis. Mereka memilih sikap berkecuali, tidak mahu melibatkan diri dalam persoalan GAH. Ini boleh menggambarkan umat Islam di Lembah Klang berkepentingan diri sendiri dan tidak peka kepada permasalahan orang lain. Mereka seolah-olah hanya mahu menyelamatkan diri mereka daripada terpengaruh tanpa menghiraukan apa yang akan berlaku kepada umat Islam yang lain. Andaian ini dikuatkan lagi apabila didapati kurang separuh (46.1%) daripada kalangan responden tidak bersedia untuk membuat apa-apa laporan

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis Terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang | 43

kepada pihak berkuasa terhadap GAH. Perbualan dengan pegawai-pegawai JAKIM, JAWI dan JAIS mengiyakan lagi sikap negatif umat Islam ini. Pegawaipegawai berkenaan mengatakan tiada lagi laporan terbaru yang menjurus kepada pergerakan GAH. Semuanya adalah rekod-rekod lama tersimpan dalam fail-fail di pejabat, sedangkan GAH masih aktif bergerak di akhbar, majalah dan internet.

Mempunyai tahap perasaan negatif yang tinggi atau sederhana tinggi terhadap GAH, belum tentu boleh menyelamatkan diri seseorang itu daripada GAH. Melalui ujian silangan antara perasaan dengan pengaruh pemikiran GAH, didapati sedikit (101 orang atau 14.6%) daripada jumlah responden (692 orang) yang berperasaan negatif pada tahap sederhana tinggi dan tinggi telah terpengaruh dengan pemikiran GAH. 3. Tingkah Laku Umat Islam Terhadap GAH Kajian terhadap tingkah laku dibuat untuk melihat sama ada tingkah laku umat Islam terhadap GAH cenderung ke arah positif atau ke arah negatif. Umumnya tingkah laku negatif umat Islam terhadap GAH berada pada tahap sederhana tinggi. Kedudukan ini bertepatan dengan perasaan negatif mereka yang juga berada pada tahap yang sama walaupun pengetahuan mereka tentang GAH berada pada tahap sederhana rendah. Hubungan antara perasaan negatif dan tingkah laku negatif adalah signifikan dan sederhana (p=0.00, r=0.478).

Sebaliknya tidak ada hubungan yang signifikan antara pengetahuan umat Islam tentang GAH dengan tingkah laku negatif mereka terhadap GAH. Dapatan ini menunjukkan perasaan terhadap sesuatu perkara lebih menentukan tingkah laku negatif seseorang berbanding dengan pengetahuannya.

Kajian ini mendapati segelintir responden di Lembah Klang terlibat dalam pembacaan buku, majalah, risalah dan melayari laman web GAH. Kurang separuh daripada mereka tidak boleh mempastikan sama ada pembacaan buku dan majalah atau pelayaran internet selama ini melibatkan karya-karya GAH. Penglibatan umat Islam membaca artikel-artikel GAH di media massa dan internet boleh mengundang kepada terpengaruhnya mereka dengan pemikiran GAH. Analisis silangan antara penglibatan responden membaca karangan GAH dengan pengaruh GAH menunjukkan 16 (30%) daripada 53 orang responden yang mengakui membaca karangan GAH telah terpengaruh dengan pemikiran GAH dalam perkara akidah. Dalam perkara syariat pula didapati 13 (24.5%) daripada 53 orang responden yang mengakui membaca karangan GAH telah terpengaruh. Ketidakpastian umat Islam sama ada pernah membaca karangan GAH atau tidak boleh mengundang kepada terpengaruh dengan pemikiran GAH. Kajian ini mendapati 96 orang (28.66%) daripada responden yang tidak boleh mempastikan perkara tersebut telah terpengaruh dengan pemikiran GAH

44 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

dalam perkara akidah, manakala 71 orang (21.19%) telah terpengaruh dengan pemikiran GAH dalam perkara syariat.

Kadang-kala umat Islam membaca artikel GAH atau bertemu dengan laman web mereka secara kebetulan. Oleh kerana, ajaran yang dibawa oleh GAH ini agak mudah dan mengikut sangkaan pembacanya boleh diterima akal, mereka akan menerimanya. Sebagai contoh, dipaparkan e-mail seseorang yang telah menjumpai laman web GAH secara kebetulan lalu mengkaguminya dan mengunjunginya secara berterusan: Saya telah terjumpa dengan laman tuan pada bulan julai 2006 yang lalu.

Sejak itu saya kerap mengunjungi laman tuan. Banyak kemusykilan yang selama ini bermain di fikiran telah terjawab melalui Bacaan dan artikelartikel yang tuan tulis yang merujuk kepada Bacaan. Saya sangat teringin memiliki buku Bacaan untuk saya baca dan fikirkan setiap hari. Ini adalah kerana mengunjungi laman web setiap hari adalah di luar kemampuan saya.

Jadi bagaimana cara untuk dapatkan buku Bacaan. Adakah Bacaan juga ada dibukukan?

Kawan merupakan antara faktor utama yang boleh mempengaruhi seseorang sama ada dalam perkara baik atau jahat. Sabda Nabi s.a.w.: Seseorang itu berada di atas agama saudaranya, maka perhatikanlah dengan siapa kamu berkawan2. Oleh itu, mereka yang berkawan dengan orang yang berfikiran sesat dan songsang mempunyai potensi besar untuk terpengaruh dengan pemikiran kawan mereka.

Dalam kajian ini, didapati lebih separuh daripada responden manyatakan kepastian, bahawa mereka selamat daripada berkawan dengan orang yang berfikiran antihadis. Segelintir daripada mereka pula pasti yang mereka mempunyai kawan yang berpemikiran sedemikian. Majlis-majlis kelolaan GAH turut tidak mendapat sambutan hangat oleh para responden apabila didapati hanya segelintir daripada mereka yang mengakui bahawa mereka pernah menghadiri majlis anjuran GAH. Berkawan dengan mereka yang berfikiran antihadis dan menghadiri majlis mereka boleh mengundang kepada terpengaruh dengan pemikiran mereka.

Kajian ini mendapati 9 orang (37.5%) daripada responden (24 orang) yang berkawan dengan mereka telah terpengaruh dengan pemikiran GAH dalam perkara akidah. Manakala 7 orang (29.1%) daripada responden tersebut telah terpengaruh dalam perkara syariat. Kajian ini juga mendapati 6 orang (30%) daripada responden (20 orang) yang menghadiri majlis mereka telah terpengaruh dengan pemikiran GAH dalam perkara akidah dan jumlah yang sama iaitu 6 orang (30%) telah terpengaruh dalam perkara syariat.

Berkawan dengan orang yang tidak diketahui pemikirannya dan menghadiri majlis yang tidak diketahui halatujunya boleh juga mengundang

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis Terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang | 45

padah kepada pengaruh berkenaan. Menerusi kajian ini, didapati 83 orang (32.04%) daripada keseluruhan responden (259 orang) yang tidak pasti sama ada mereka berkawan dengan mereka yang berpemikiran GAH atau tidak telah terpengaruh dengan pemikiran GAH dalam perkara akidah. Manakala 63 orang (24.32%) daripada mereka telah terpengaruh dalam perkara syariat. Kajian ini juga mendapati 68 orang (38.86%) daripada keseluruhan responden (175 orang) yang tidak pasti sama ada majlis-majlis yang dihadiri selama ini melibatkan majlis anjuran GAH telah terpengaruh dengan pemikiran GAH dalam perkara akidah. Manakala 58 orang (33.14%) daripada mereka telah terpengaruh dalam perkara syariat.

Umat Islam sepatutnya mempunyai kekuatan untuk menolak apa jua dakwah yang songsang sejak dari awal lagi. Kegagalan untuk berbuat demikian boleh mengakibatkan sedikit sebanyak pemikiran yang sesat itu akan menguasai diri mereka. Menerusi kajian ini, didapati 175 orang (21.87%) daripada semua responden (800 orang) mengatakan bahawa mereka tidak menolak ajakan ke majlis GAH. Daripada jumlah tersebut didapati 42 orang (24%) telah terpengaruh dengan pemikiran GAH dalam perkara akidah dan 20 orang (11.42%) orang (24%) telah terpengaruh dengan pemikiran GAH dalam perkara syariat .

Pepatah melayu ada mengatakan ‘malu bertanya sesat jalan’. Nabi s.a.w. sendiri menegaskan berhubung dengan kepentingan bertanya dengan sabdanya: “Penawar bagi kejahilan ialah bertanya”3. Dalam kes antihadis ini, didapati lebih separuh daripada responden mengaku yang mereka bertanya kepada ahli agama sekiranya timbul sebarang kemusykilan yang ditimbulkan oleh GAH. Manakala selebihnya iaitu kira-kira 30% responden tidak mengakui yang mereka berbuat demikian.

Melalui analisis silangan antara ‘bertanya dengan pengaruh pemikiran GAH dalam akidah’ didapati 12.75% daripada responden yang suka bertanya terpengaruh dengan pemikiran GAH. Namun begitu, pengaruh pemikiran GAH dalam akidah bagi mereka yang tidak bertanya adalah 39.68%. Analisis silangan antara ‘bertanya dengan pengaruh pemikiran GAH dalam syariat’ pula menunjukkan 13.87% daripada responden yang suka bertanya terpengaruh dengan pemikiran GAH. Namun begitu, pengaruh pemikiran GAH dalam syariat bagi mereka yang tidak bertanya adalah 28.57%. Dapatan-dapatan ini menunjukan pentingnya amalan bertanya kerana ia boleh menambahkan pengetahuan seseorang dan menyelamatkannya daripada terpengaruh dengan ajaran-ajaran yang sesat.

Berhubung dengan amalan nasihat menasihati pula didapati kurang separuh daripada responden mengakui bahawa mereka tidak pasti dan bersetuju bahawa mereka tidak memberi nasihat kepada sesiapa pun yang terpengaruh dengan GAH. Ketiadaan amalan tegur-menegur dan nasihat menasihati ini menguatkan lagi andaian bahawa umat Islam di Lembah Klang berkepentingan

46 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

sendiri. Sikap sebegini sebenarnya bertentangan dengan ajaran Islam. Islam melalui Al-Qur’an mengarahkan umatnya agar sentiasa ingat mengingati antara satu sama lain. Firman Allah S.W.T. (Al-Qur’an, al-Zariyyat, 51:55): “Dan tetap tekunlah engkau memberi peringatan, kerana sesungguhnya peringatan itu mendatangkan faedah kepada orang yang beriman”.

4. Pengaruh Pemikiran GAH Terhadap Umat Islam GAH masih wujud, aktif (Jakim t.th.) dan masih berpengaruh. Pengaruh mereka dapat dilihat menerusi kewujudan pemikiran-pemikiran mereka dalam benak umat Islam. Umat Islam di Lembah Klang yang mempunyai latar belakang yang berbeza kadang kala tidak menyedari bahawa sesetengah pegangan pemikiran mereka itu adalah pemikiran GAH.

Kajian ini mendapati pengaruh pemikiran GAH kepada umat Islam secara keseluruhannya berada pada tahap pengaruh yang rendah (min=1.22, sp=0.423) yang diwakili oleh 78.9% responden. Situasi ini berlaku pada keduadua kategori iaitu akidah dan syariat. Pengaruh GAH yang sederhana rendah, sederhana tinggi dan tinggi hanya didapati pada sejumlah yang sedikit dalam kalangan umat Islam di Lembah Klang iaitu kira-kira 21.1%. Kajian ini juga mendapati pengaruh GAH dalam akidah adalah lebih tinggi daripada pengaruh GAH dalam syariat. a. Pengaruh Terhadap Akidah Pengaruh GAH dalam akidah adalah pengaruh yang berkaitan dengan kepercayan dan pegangan yang dalam kajian ini meliputi; asas-asas Islam, keistimewaan para nabi dan perkara-perkara ghaib. Pengaruh pemikiran GAH kepada umat Islam dalam akidah secara keseluruhannya berada pada tahap yang rendah (min=1.30, sp=0.486) yang diwakili oleh 71.6% responden. Pengaruh GAH yang sederhana rendah melibatkan kira-kira 27.3% responden. Manakala pengaruh yang sederhana tinggi dan tinggi hanya didapati pada sebilangan kecil responden (1.1%). Adalah didapati satu isu sahaja yang mempunyai tahap pengaruh yang sederhana rendah iaitu isu nabi hanya mempunyai satu mukjizat sahaja itu Al-Qur’an. Manakala, isu-isu lain berada pada tahap pengaruh yang rendah.

Kejayaan GAH mempengaruhi akidah umat Islam terbukti apabila didapati terdapat segelintir daripada responden yang tidak memperakui bahawa seorang non-muslim yang ingin memeluk Islam mesti mengucap dua kalimah syahadat. Menurut GAH, syahadat bukanlah penentu keislaman seseorang.

Syahadat bagi mereka bukanlah perkara yang dirukunkan dengan hujah ia tidak disebut di dalam Al-Qur’an. Bagi mereka, untuk menjadi seorang Islam haruslah menerima petunjuk daripada Allah iaitu apa yang disuratkan-Nya dalam Al-

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis Terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang | 47

Qur’an. Kajian ini mendapati kira-kira 21.1% tidak berani memperakui bahawa hadis adalah sumber hukum Islam.

GAH menolak hadis sebagai sumber hukum dengan berpandangan hadis bukanlah hujah sehingga boleh dijadikan sumber hukum dan sebagainya seperti Al-Qur’an. Terdapat banyak hadis-hadis (menurut mereka) yang bercanggah dengan Al-Qur’an. Penemuan ini berlainan dengan penemuan Deden Suparman (2003), beliau telah menemukan kesemua responden (100%) mengakui bahawa hadis adalah undang-undang dan hujah dalam Islam. Perbezaan dapatan ini boleh jadi disebabkan oleh keterhadan jumlah responden beliau yang berjumlah 100 orang berbanding dengan jumlah responden pengkaji iaitu 800 orang.

Penemuan kajian ini dikuatkan lagi dengan sebuah e-mail yang dihantar oleh seorang pemuda kepada pengendali laman web e-bacaan. Asalnya pemuda ini seorang yang bersetuju dengan hadis Nabi s.a.w. kemudian beliau berpegang pula bahawa rujukan umat Islam hanyalah Al-Qur’an.

Kajian ini mendapati sedikit sahaja daripada responden tidak memperakui bahawa qadak dan qadar adalah rukun iman. Menurut pandangan GAH, rukun iman yang sebenar ialah lima perkara iaitu; beriman kepada Allah, beriman kepada rasul, beriman kepada malaikat, beriman kepada kitab, dan beriman kepada hari kiamat. Beriman kepada qadak dan qadar adalah tambahan yang tidak pernah dinyatakan oleh Allah. GAH juga berpemikiran para nabi adalah manusia biasa yang tidak mempunyai apa-apa keistimewaan. Sehubungan dengan itu, didapati sedikit daripada responden tidak memperakui kemaksuman para nabi.

Menurut pemikiran GAH, jika para nabi itu maksum, mereka bukan lagi manusia, bolehkah mereka menjadi teladan kepada manusia? Terdapat sedikit daripada responden yang tidak berani memperakui bahawa Nabi S.A.W. boleh memberi syafaat di hari akhirat. Menurut GAH, pada hari Kiamat, semua manusia sama di hadapan Tuhan. Tiada siapa yang boleh menolong orang lain, dan Nabi Muhammad tidak mempunyai syafaat pada hari itu, seperti yang didakwa dalam hadis. Kajian juga mendapati kurang separuh daripada responden yang tidak memperakui bahawa Nabi S.A.W. mempunyai mukjizat selain daripada AlQur’an. GAH berpendapat, mukjizat-mukjizat lain seperti bulan terbelah adalah satu pembohongan, sekiranya kejadian ini betul-betul berlaku, nescaya ia turut disaksikan oleh orang lain di serata dunia.

Bertunjangkan akal semata-mata, GAH telah menolak beberapa perkara ghaib. Penolakan maklumat ghaib ini telah mula meresap ke dalam pemikiran umat Islam. Melalui kajian ini, didapati sedikit daripada responden tidak berani memperakui kemunculan Imam Mahdi satu masa kelak. Segelintir daripada mereka pula tidak mengakui bahawa Dajjal akan muncul satu ketika nanti. GAH tidak percaya dengan kedatangan Imam Mahdi dan Dajjal di akhir zaman kerana ketiadaan kenyataan tersebut dalam Al-Qur’an. Bagi mereka, kewujudan fakta

48 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

berkenaan dengan kemunculan Imam Mahdi dan Dajjal dalam hadis-hadis Nabi tidak boleh mengatasi Al-Qur’an. Berhubung dengan kewujudan azab kubur pula didapati segelintir daripada mereka tidak memperakuinya. Iktikad GAH ialah azab kubur adalah sesuatu yang dongeng dan ciptaan palsu ulama terdahulu.

Bagi mereka, Allah tidak akan menghukum manusia sebelum dibicarakan di Padang Mahsyar. Mati ibarat tidur dan jangka waktu antara mati dengan hari pembalasan bagi mereka (yang sudah mati) adalah terlalu cepat. Kajian juga mendapati sedikit daripada responden tidak mengakui kemunculan Nabi Isa a.s. di akhir zaman. Nabi Isa bagi GAH telah wafat dan mereka mempertikaikan kenyataan hadis yang menjelaskan bahawa Nabi Isa akan turun semula ke bumi dan membunuh Dajjal. b. Pengaruh Terhadap Syariat Pengaruh GAH dalam syariat adalah pengaruh yang berkaitan dengan pengamalan dan hukum-hakam dan dalam kajian ini difokuskan kepada; ibadat, syariat Islam dan hukum. Pengaruh pemikiran GAH kepada umat Islam dalam syariat secara keseluruhannya juga berada pada tahap pengaruh yang rendah (min=1.23, sp=0.446) yang diwakili oleh 77.5% responden. Pengaruh GAH yang sederhana rendah berlaku pada kira-kira 21.8% responden. Manakala pengaruh yang sederhana tinggi dan tinggi hanya didapati pada sebilangan kecil responden iaitu 0.6% dan 0.1%. Kajian ini mendapati dua isu sahaja yang mempunyai tahap pengaruh yang sederhana rendah iaitu isu berkhatan tidak disyariatkan dan isu ulama tidak semestinya orang yang pakar dalam agama.

Manakala, isu-isu yang lain berada pada tahap pengaruh yang rendah.

Kejayaan GAH mempengaruhi umat Islam dalam perkara syariat disokong lagi apabila didapati tidak kesemua responden bersetuju dengan pensyariatan solat lima waktu sehari semalam. Terdapat sebilangan kecil (0.9%) daripada responden tidak memperakuinya. Bagi GAH atau sebahagian daripada mereka, sembahyang yang disyariatkan ialah tiga sahaja iaitu; Maghrib, Isyak dan Fajar.

Menurut mereka juga, cara solat dalam Al-Qur’an adalah senang serta mudah diubah menurut keadaan dan keikhlasan diri. Umpamanya bilangan rakaat. Ia tidak disebut sama sekali dalam Al-Qur’an, dan dengan ini ia memberi peluang kepada umat untuk menunjukkan keikhlasan dalam melakukan solat mereka, sama ada untuk memanjangkan atau memendekkannya4. Menurut Kassim Ahmad (2000 ): Sesetengah anggota kita masih tidak jelas tentang perkara ini. Harus kita faham bahawa salat itu berasal dari Nabi Ibrahim (Al-Qur’an, 2:127-28), bukan dari Nabi Muhammad, seperti yang didakwa dalam hadis. Salat diturunkan generasi demi generasi dari Nabi Ibrahim hingga ke Nabi

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis Terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang | 49

Muhammad dan seterusnya hingga datang kepada kita sekarang. Oleh yang demikian, salat itu sudah menjadi satu cara sembahyang yang khusus bagi orang Islam. Cara yang kita terima turun-temurun ini boleh dipakai dengan syarat cara itu tidak bercanggah dengan ajaran Al-Qur’an. Umpamanya, waktu, wuduk, berpakaian elok, berdiri mengadap qiblat, bacaan dengan suara sederhana, tidak menyeru selain Allah, rukuk dan sujud itu disebut dalam Al-Qur’an. Yang lain yang tidak disebut, seperti apa yang patut dibaca dan rakaat, dan dengan demikian boleh kita lakukan mengikut kelaziman atau mengikut kesesuaian.

GAH juga menolak beberapa amalan sunat. Pemikiran GAH ini telah meresap ke dalam fikiran umat Islam. Menerusi kajian ini, didapati segelintir daripada responden tidak memperakui kelebihan amalan pada malam laylah al-qadr. Bagi GAH, penantian malam tersebut adalah sia-sia kerana malam laylah al-qadr berlaku sekali sahaja iaitu pada malam diturunkan al-Qur’an.

Berhubung dengan amalan selawat ke atas nabi pula didapati segelintir daripada mereka juga tidak memperakui kesunatannya. Berselawat ke atas nabi dianggap mendewakannya dan ini adalah dilarang. Manakala pemakaian jubah, serban dan janggut pula didapati sedikit daripada mereka tidak berani memperakui bahawa amalan tersebut adalah sunah nabi S.A.W. Menurut GAH, amalan ini adalah amalan orang Arab yang tiada kaitan dengan Islam, cuma kebetulan Nabi S.A.W. itu orang Arab lalu baginda memakai pakaian tersebut.

Menerusi kajian ini, didapati terdapat kurang daripada 30% daripada responden tidak berani membuat pengakuan bahawa ajaran-ajaran Islam yang ada sekarang adalah yang asal datang daripada Allah dan RasulNya. Malah segelintir daripada mereka pula bersetuju bahawa kebanyakan amalan tersebut adalah ciptaan para ulama dan bersetuju agar ajaran-ajaran Islam yang sedia ada dinilai semula. Menurut GAH, penilaian semula harus dibuat agar bertepatan dengan zaman dan menyenangkan semua pihak. Kewujudan pengaruh GAH pada segelintir umat Islam disemarakkan lagi apabila didapati segelintir responden tidak boleh memperakukan bahawa pembacaan Al-Qur’an mestilah dalam bahasa Arab. Mereka bersetuju bahawa Al-Qur’an semestinya di baca dalam bahasa Melayu dan bukan dalam bahasa Arab. GAH menuduh kemunduran umat Islam sekarang ialah kerana membaca Al-Qur’an dalam bahasa Arab. Menurut mereka, pembacaan Al-Qur’an dalam bahasa Arab menyebabkan pembacanya yang berbangsa Melayu dan tidak tahu bahasa Arab tidak akan memahami kandungan Al-Qur’an. Sekiranya, mereka tidak memahami Al-Qur’an, bagaimana mereka boleh melaksanakan perintah Allah dalam Al-Qur’an.

Kajian juga mendapati kurang daripada 30% daripada responden tidak berani mengutarakan bahawa sesiapa yang menolak hadis bermakna

50 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

ia juga menolak Al-Qur’an. Malah segelintir daripada mereka mengatakan menolak hadis tidak bermakna seseorang itu turut menolak Al-Qur’an. GAH berpandangan, menolak hadis/sunah sebagai sumber teologi dan perundangan sama sekali tidak bermakna merendahkan nabi atau tidak menghormatinya.

Malah penolakan ini ialah untuk membersihkan nabi daripada ajaran palsu yang telah dikaitkan kepada beliau. Menurut mereka lagi, Al-Qur’an sebuah kitab yang lengkap, sempurna dan terperinci dan tidak memerlukan kitab-kitab lain untuk menyempurnakan dan melengkapkannya. Kajian Deden (2003) pula mendapati kesemua responden bersetuju bahawa mereka yang menolak hadis bererti turut menolak Al-Qur’an dan Nabi S.A.W. Berhubung dengan takrif ulama didapati sedikit daripada responden bersetuju bahawa ulama ialah orang yang mahir dalam sesuatu bidang yang tidak semestinya dalam bidang keagamaan. Menurut GAH, ulama, dalam bahasa Tuhan, bermakna orang yang berilmu, terpelajar, atau pakar dalam sesuatu bidang, sementara sarjana-sarjana atau doktor-doktor agama tidak termasuk dalam golongan ini

Sebagaimana yang diketahui sebelum ini, GAH turut menolak beberapa hukum yang telah lama disepakati oleh para ulama Islam. Penolakan terhadap beberapa hukum ini turut tersebar ke dalam pemikiran umat Islam. Kajian ini mengukuhkan lagi teori tersebut. Melalui kajian ini, didapati kurang separuh daripada responden tidak berani mengakui kesunatan amalan berkhatan.

Segelintir daripada mereka pula mengatakan bahawa amalan tersebut tidak disunatkan. Bagi GAH, amalan berkhatan sama ada untuk lelaki atau perempuan adalah tidak disyariatkan. Mereka berhujah sedemikian kerana tiada nas dalam Al-Qur’an yang mewajibkan perkara ini. Dalam e-mail yang dihantar oleh seorang lelaki kepada pengendali laman web e-bacaan, beliau menyatakan keraguannya terhadap hukum berkhatan dan mempersoalkan kenapa umat Islam mesti mengikuti amalan orang Yahudi itu.

Dalam permasalahan hukuman rejam bagi penzina yang sudah kahwin pula didapati segelintir (kurang daripada 10%) daripada responden tidak mengakuinya dan tidak mempersetujui pelaksanaan hukuman tersebut. GAH berpendapat, hukuman terhadap pasangan penzina, sama ada telah berkahwin atau tidak ialah seratus rotan sebagaimana yang telah dinyatakan dalam AlQur’an. Hadis Nabi s.a.w. telah membezakan antara dua penzina; penzina yang telah berkahwin dihukum rejam dan penzina yang belum berkahwin disebat seratus sebatan. Perbezaan ini tidak pernah pun dinyatakan oleh Al-Qur’an dan hadis tidak boleh mengatasinya. Hadis yang mencanggahi Al-Qur’an ini dikira hadis palsu.

Kajian juga mendapati sedikit daripada responden tidak mengakui bahawa amalan murtad wajar dihalang dan mereka tidak bersetuju dengan tindakan tersebut. GAH menolak pelaksanaan hukuman bunuh bagi kesalahan murtad

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis Terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang | 51

kerana hukuman tersebut tidak dinyatakan dalam Al-Qur’an. Sebaliknya nas Al-Qur’an (menurut mereka) mengharuskan manusia memilih agama masingmasing tanpa boleh dipaksa mereka memeluk sesuatu agama termasuk Islam.

Bagi mereka kebebasan beragama adalah mutlak dan tiada dikenakan hukuman di dunia ini.

Berhubung dengan aurat wanita pula, kajian ini mendapati segelintir daripada responden mengakui bahawa rambut wanita tidak termasuk dalam aurat. Kajian ini turut mendapati sedikit daripada mereka mengakui bahawa mereka tidak menjaga aurat mereka. Walaupun kebanyakan responden bersetuju berhubung dengan kewajipan menjaga aurat, namun demikian didapati hanya 83.7% daripada mereka yang menutup aurat. Berbanding dengan golongan lelaki, golongan wanita merupakan golongan yang paling ramai tidak menjaga aurat. Mengikut pandangan GAH, wanita muslim boleh memakai apa sahaja pakaian walaupun mendedahkan anggota-anggota berkenaan dengan syarat ia hendaklah bersopan dan tidak menyalahi adat serta budaya masyarakat setempat. Aurat menurut mereka ialah menutup bahagian sulit yang apabila kita dedahkan menjadi sumbang kepada masyarakat. Kewujudan fahaman yang songsang seperti GAH sekurang-kurangnya telah mengelirukan segelintir umat Islam. Mereka asalnya berpegang bahawa rambut wanita termasuk dalam aurat tetapi kini mula mempertikaikan kesahihannya. Dalam hal ini, Abdullah Nasih Ulwan (1988) menjelaskan bahawa gejala pendedahan aurat yang berleluasa melalui pelbagai fesyen pakaian yang menjolok mata merupakan antara fitnah yang mengancam usaha mendidik akhlak yang mulia dalam kalangan remaja.

KESIMPULAN Berdasarkan dapatan kajian di atas, dapat dirumuskan beberapa perkara. Kajian ini memberi gambaran tentang kewujudan, keaktifan dan perkembangan GAH. Sejak awal kewujudannya, gerakan ini telah berjaya mempengaruhi segelintir umat Islam untuk menjadi pendokong dan penyokong mereka atau paling kurang bersimpati dengan mereka. GAH didapati masih aktif dengan mengadakan usrah, seminar dan mesyuarat sesama ahli. Kegiatan mereka adalah secara rahsia dan sering berpindah dari satu lokasi ke satu lokasi yang lain. Media massa telah dimanfaatkan semaksima mungkin oleh GAH untuk menyebarkan fahaman mereka. Artikel-artikel mereka sering terdapat dalam akhbar dan majalah tempatan. Penggunaan internet menyemarakkan lagi pengaruh GAH. Orang ramai boleh melayarinya bila-bila masa dan di mana sahaja mereka berada.

Mereka telah sekian lama terlibat dalam pembacaan artikel-artikel GAH sama ada melalui buku, risalah, akhbar, majalah atau internet. Pengetahuan umat

52 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

Islam berhubung dengan GAH adalah sederhana rendah lantaran minat mereka mempelajari agama juga berada pada tahap yang sama. Namun demikian, perasaan negatif dan tingkah laku negatif mereka terhadap GAH berada pada tahap sederhana tinggi. Kebanyakan umat Islam tidak melaporkan kewujudan dan keaktifan GAH kepada pihak berkuasa. Mereka turut tidak membudayakan amalan tegur menegur sesama mereka. Ini boleh menggambarkan kebanyakan umat Islam berkepentingan sendiri tanpa menghiraukan keselamatan orang Islam yang lain. Pengetahuan, perasaan negatif atau tingkah laku negatif yang agak tinggi terhadap GAH bukan menjamin seseorang itu untuk tidak terpengaruh dengan pemikiran GAH. Ramai juga dalam kalangan mereka itu terpengaruh dan ini menandakan mereka tidak menyedari bahawa diri mereka terpengaruh. Senjata yang digunakan oleh GAH untuk memerangkap umat Islam ialah akal. Umat Islam mudah tertarik dengan ajakan yang memperalatkan akal atau pemikiran yang logik. Tahap pengaruh pemikiran GAH kepada umat Islam secara amnya ialah rendah sama ada dalam akidah mahupun syariat. Pengaruh GAH dalam akidah adalah lebih tinggi daripada pengaruh GAH dalam syariat.

GAH telah mempertikaikan asas-asas Islam, keistimewaan para nabi, perkaraperkara ghaib, ibadat, syariat dan hukum Islam. Isu yang paling ketara sekali ialah isu penakrifan ulama dan mukjizat Nabi S.A.W.

Kajian ini mendedahkan bahawa GAH masih berpengaruh dan berkuasa.

Mereka yang mendokong perjuangan GAH adalah merupakan golongan elit umat Islam. Mereka adalah golongan yang berpengaruh yang terdiri daripada para cendikiawan umat Islam yang bekerja di pelbagai bidang pekerjaan profesional.

Mereka juga mempunyai pengaruh dan kekuatan menggunakan media massa untuk menyebarkan dakyah-dakyah. Kecanggihan peralatan komunikasi seperti internet telah dimanfaatkan oleh golongan ini untuk menyebarkan lagi pengaruh mereka. Kajian ini juga menunjukkan GAH masih aktif dan telah berjaya mempengaruhi segelintir pemikiran umat Islam di Lembah Klang. Pengaruh GAH kepada umat Islam yang berada pada tahap yang sederhana rendah ia adalah isu yang besar yang tidak boleh dipandang remeh kerana ia berkaitan dengan akidah. Langkah-langkah pencegahan mesti diatur segera oleh semua pihak untuk menangani isu ini sebelum terlambat.

Pengaruh Pemikiran Golongan Antihadis Terhadap Masyarakat Islam di Lembah Klang | 53

NOTA Al-Bukhari, jld.7, hlm.110 dan Muslim, jzk.11, hlm.187 Hadis diriwayatkan oleh al-Tirmidhi, lihat: Tuhfat al-Ahwazi, abwab al-Zuhud, jzk. 7, hlm.41, kata al-Tirmidhi: Hadis hasan sahih dan Abu Dawud, Sunan Abi Dawud, bab (19) man yu’mar ‘an yujalis, jld. 7, jzk. 13, hlm. 123.

3 Hadis diriwayatkan oleh Abu Dawud, lihat: cAun al-Macbud, kitab al-Taharah, jld.1, jzk.1, hlm.366, Ibn Majah, Sunan Ibn Majah, kitab al-Taharah, bab (93) fi al-majruh tusibuh al-janabah, jzk.1, hlm. 189 dan Ahmad, Musnad, jzk.1, hlm. 330. Hadis walaupun didaifkan oleh al-Bayhaqi, al-cAsqalani dan selain mereka berdua telah meningkat ke martabat hasan dengan adanya shahid daripada hadis Ibn cAbbas (al-Albani 1417H).

4 http://www.e-bacaan.com/artikel_solat.htm (30 Oktober 2008) 1 2

RUJUKAN Abdullah Nasih Ulwan. 1988. Pendidikan anak-anak dalam Islam. Terj.

Singapura: Pustaka Nasional.

Abu Daud, Sulayman ibn al-Ashcath. 1410H/1990. Sunan Abi Daud. Dlm. Abadi, Muhammad Shams al-Haq al-cazim, cAun al-macbud sharh sunan Abi Daud. Ed. baru. Beirut: Dar al-Kutub al-cIlmiyyah.

Ahmad, Ahmad ibn Hambal. 1419H/1998. Musnad. Riyad: Bait al-Afkar alDawliyyah.

Al-Albani, Muhammad Nasir al-Din. 1417H. Tamam al-Minnah fi al-Tacliq cala Fiqh al-Sunnah. Ed baru. Riyad: Dar al-Rayah lil al-Nashr wa al-Tawzic. al-Bukhari, Muhammad ibn Ismail. 1407H/1987. Sahih al-Bukhari. Dlm. Ibn Hajar, Ahmad ibn Hajar al-Askolani. Fath al-Bari bi sharh sahih al-Bukhari. Ed. baru.

Kaherah: Dar al-Rayyan.

Deden Suparman. 2003. Anti Hadis dan engkar sunnah: suatu kajian perbandingan antara Malaysia dan Indonesia. Tesis Sarjana Usuluddin, Jabatan Sejarah Dan Tamadun Islam, Akademi Pengajian Islam, UM. Ibn Qayyim al-Jawziyyah, Syams al-Din Abu cAbdullah Muhammad ibn Abu Bakar.1411H/1991. Aclam al-muwaqqicin. Ed. baru. Beirut: Dar al-Kutub alc Ilmyyiah.

Jakim, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia. t.th. Risalah isu semasa fenomina ajaran sesat di Malaysia. Putrajaya: Jakim.

Jakim, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia. t.th. Jangan alpa dengan golongan antihadis. Kuala Lumpur: Jakim. c

54 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

Kassim Ahmad. 2000. Ucapan Pembukaan dan Laporan Pengerusi Kepada Perjumpaan Tahun JAM ke-5. http://www.stormloader.com/qsmjam/agama/jam18.html [28 April 2007].

Mingguan Malaysia. 2001. 15 Jun .

Muslim, Muslim ibn Hajjaj. 1414H/1994. Sahih Muslim. Dlm. Al-Nawawi, Mahyu al-Din ibn Sharaf. Sharah sahih muslim. Ed. baru. Riyadh: Maktabah al-Muayyid.

Azwira Abd. Aziz Pusat Pengajian Umum Universiti Kebangsaan Malaysia Mohd. Al’Ikhsan Ghazali Fakulti Tamadun Islam Universiti Teknologi Malaysia

An Analysis of Problems of Understanding in Native Speakers-Non-Native Speakers Talk KHATIJAH ABDUL RASOOL ABSTRAK Kajian lepas mendapati masalah komunikasi akan wujud bila pembual datang dari bahasa dan budaya yang berbeza. Salah faham juga adalah lebih kerap di dalam perbualan silang budaya. Faktor berbezaan bahasa dan budaya dikenal pasti sebagai punca permasalahan didalam perbualan silang budaya. Kajian ini dijalankan untuk membuktikan bahawa masalah komunikasi silang budaya tidak semestinya disebabkan oleh perbezaan bahasa dan budaya. Hasil kajian menunjukkan kekurangan pengetahuan terhadap isu yang dibincangkan dan kesamaran maksud perkataan adalah punca permasalahan didalam perbualan silang budaya. Pembual tanpa mengira latar belakang menghadapi masalah yang sama.

Kata kunci: masalah komunikasi, salah faham, pengetahuan tentang isu yang diperbualkan, kesamaran maksud perkataan.

ABSTRACT Past studies on NS-NNS interaction claimed that problems of understanding are more likely to occur in this of type interactions compared to interactions among speakers of similar backgrounds. Speakers’ differences in terms of culture and backgrounds are identified as the main causes of problems in these interactions.

The purpose of the study is to demonstrate that problems of understanding in NS-NNS talk are not necessarily triggered by linguistic and cultural differences.

The findings of the study reveal that a lack of subject domain knowledge and problems of ambiguity are other factors that contribute to problems of understanding in NS-NNS talk. The findings also suggest that NSs and NNSs face the same kinds of problems in talk.

Keywords: NS, NNS, understanding, misunderstanding, subject domain knowledge, ambiguity.

56 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

INTRODUCTION Native speaker (henceforth, NS) and non native speaker (henceforth, NNS) interactions have been the subject of intensive study on problematic interactions, based on the assumption that problems in interactions are more likely to occur in this type of talk. According to Gass and Varonis (1991: 122), ‘when the interaction involves NS and NNS, however, the bridge is unstable if not downright shaky’. This suggests that interactions which involve interlocutors of different backgrounds are bound to face a lot of difficulties. Past studies claimed that differences in speakers’ cultural background and linguistic ability are the main causes of problems in these interactions (e.g. Gumperz 1982; Thomas 1983; Bremer et al. 1996; Roberts 2000; Roberts et al. 2005). Gonzalez-Lloret (2005) claims that instances of misunderstandings are also more profound in NS-NNS interactions. Studies by Gumperz and Tannen (1979), Thomas (1981), Gumperz (1982), Pride (1985), Varonis and Gass (1985a, 1985b) and Tyler and Davies (1990) claim that among the causes of misunderstanding are due to interlocutors’ differences in language and culture. However, Schegloff (1987) argues that there are other factors that contribute to problems in talk between speakers of different backgrounds besides their differences in terms of linguistic and culture.

These include problems of reference and sequential implicativeness. In recent studies, scholars (Meeuwis 1994; Sarangi 1994; Hinnenkamp 2003; Piller 2007) have expressed their concern on how misunderstanding is frequently associated with the outcome of intercultural encounters. Therefore, in my study, I want to demonstrate that intercultural misunderstandings are not necessarily generated by language and cultural differences. I share the views of Sarangi (1994), Firth and Wagner (1997), Mori (2003) and Poncini (2003) that the issue of culture is overemphasized in intercultural communication to the extent that it is used as a point to indicate problematic interaction.

TERMS AND DEFINITIONS Different terms are used by scholars to describe problems of understanding in talk. Such terms are ‘misunderstanding’, ‘miscommunication’, ‘communication breakdown’, ‘communication failure’ and ‘pragmatic failure’. Pride (1985) adopts the term ‘miscommunication’ to refer to situations where ‘what is communicated (perhaps registered and absorbed as knowledge) is somehow false, inadequate, distorted, etc.’ (Pride 1985: 8). In other words, miscommunication is the distortion or wrong conception of what an utterance is intended to mean. This definition is also shared by Milroy (1984: 8) who

An Analysis of Problems of Understanding in Native Speakers-Non-Native Speakers Talk | 57

describes a miscommunication as ‘a mismatch between the speaker’s intention and the hearer’s interpretation’. She asserts that because misunderstandings concern the disparity of the interlocutors’ interpretations of utterances, they are different from ‘communicative breakdown’, a situation where interlocutors fail to repair the problem that surfaces in the conversations. Varonis and Gass (1985b: 333) also view misunderstanding in terms of disparity of interpretations between speaker and hearer. This can be observed from the coding system that they establish to describe a hearer’s interpretation of a speaker’s utterance, as shown below: a. X -----X

This code explains the accurate interpretation of speaker’s utterance (X) by the hearer (X). It means the hearer has accurately understood the speaker’s utterance. b. X -----X’

This code shows that the hearer (X’) is not confident over whether she has understood the speaker (X). She has two alternatives: either to check her understanding or to continue with the conversation as a face-saving strategy. c. X -----Y

This code shows that the hearer is not aware that she has misunderstood the speaker’s utterance (X). She confidently thinks that she has understood the speaker’s utterance correctly (Y). d. X-----Y’

This code shows that the hearer has incorrectly understood the speaker’s utterance (X). Therefore, she questions her interpretation to check his understanding (Y’). e. X-----Ø

This code shows that the speaker’s utterance (X) is incorrectly understood by the hearer (Ø).

In their later studies, Varonis and Gass (cited in Coupland et al. 1991) use the term ‘miscommunication’ to refer to a mismatch between a speaker’s intention and a hearer’s interpretation of what the speaker’s intention is.

They further categorize this term into ‘misunderstanding’ and ‘incomplete understanding’, based on a speaker’s recognition of the occurrence of the problem. To them a misunderstanding is a situation where the interlocutors fail to recognize that a problem of understanding has taken place in the talk. They use the term ‘incomplete understanding’ to refer to a situation where one of the interlocutors recognizes that a problem in understanding has taken place and makes an attempt to solve the problem. They introduce the concept of

58 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

‘negotiated communication’ to refer to ‘those exchanges in which participants in a conversation focus their attention on straightening out problems once they have occurred’ (Gass and Varonis 1991: 127). This means that problems pertaining to understanding can be resolved through the negotiation process which takes place between the interlocutors.

However, Coupland et al. (1991: 1) adopt a wider interpretation of the definition of miscommunication by taking into account ‘any sort of problem that might arise interactionally’. This means that misunderstanding does not necessarily involve the understanding of what is said, but also includes problems that take place in the transmitting and decoding of the utterance. Weigand (1999) uses the term ‘misunderstanding’ to describe the accuracy of the communicative process in recognizing the goal of the interaction. She makes a distinction between ‘intended misunderstanding’ and ‘unintended misunderstanding’.

According to her, ‘intended misunderstanding’, as suggested by its name, describes a misunderstanding which is planned by an interlocutor. In contrast, an ‘unintended misunderstanding’ happens by itself, without being planned by the speaker. She terms this ‘standard misunderstanding’, a cognitive phenomenon where a hearer has completely or partly misunderstood a speaker’s utterance (Weigand 1999: 769). Therefore, interlocutors are not aware that such an incident has taken place. She argues that because ‘non-understanding’ impedes understanding, it cannot be considered as part of understanding.

Dascal’s study (1999) distinguishes misunderstanding from miscommunication. Sharing the same notion as Weigand (1999), he maintains that one needs to take into account the function of a language as a means of communication when discussing the issue of misunderstanding. According to him, misunderstandings are indications of a failure in communication and are indicated by the repair sequence that takes place in the conversational turns.

Generally, ‘misunderstanding’ is detected at the second turn and successfully repaired at the third turn without damaging the conversation. He asserts that there are cases where misunderstandings take several turns to be corrected and resolved. In these situations, one or more cycles of negotiation are needed to achieve understanding. However, there are also cases where the negotiation cycles fail to resolve the misunderstandings and this is known as miscommunication.

Tzanne (2000) distinguishes between miscommunication and misunderstanding based on the nature of their problems. She states that miscommunication captures problems in conversation that are general in nature, whereas ‘misunderstanding’ refers to problems of interpretation. The term ‘pragmatic failure’ is introduced by Thomas (1983) to refer to a hearer’s inability to understand a speaker’s meaning. She explains that there are two levels of speaker meaning. Level one assigns sense and reference to a speaker’s

An Analysis of Problems of Understanding in Native Speakers-Non-Native Speakers Talk | 59

word. Assigning sense involves working out the meaning of the speaker’s word in its context of occurrence. Assigning reference involves identifying what the deictic expressions refer to. Level two assigns force to the speaker’s words, that is, to identify a speaker’s intention in producing the utterance, such as to recommend, to suggest etc. She states that misunderstanding can occur at level one or two of speakers’ meaning. Therefore, the term ‘pragmatic failure’ is used to describe the inability ‘to recognize the intended force of an utterance, when the speaker intended that this particular hearer should recognize it’ (Thomas 1983: 8). She emphasizes that failure in understanding the intended meaning of an interaction does not happen only in NS-NNS interactions where interlocutors do not share similar cultural and linguistic backgrounds. It can also be faced by members of the same speech community who do not share similar knowledge frames and cultural levels.

Among these terms, the terms ‘misunderstanding’ and ‘miscommunication’ are the two most frequently used terms in describing problematic interactions (Tzanne 2000). Hinnenkamp (1999, 2003) argues that despite being frequently used in linguistic and discourse studies, the term ‘misunderstanding’ is not being specifically defined.

In the present study, the terms ‘understanding’, ‘problems in understanding’ and ‘misunderstanding’ are adopted to describe the different levels of interpreting the speaker’s intended meaning. ‘Understanding’ is a term employed to explain the accuracy in interpreting a speaker’s intended meaning. This means that there is a match between a speaker’s utterance and a response provided by the hearer to the speaker’s utterance that leads to further development of the talk. Problems of understanding happen when there is a mismatch between a speaker’s intended meaning and a hearer’s interpretation of what the meaning is. The mismatch between the interpretations provides an opportunity for the interlocutors to carry out repair work to address the problem. This phase is known as the negotiation phase. The negotiation phase involves a repair sequence, or a series of repair sequences, depending on how severe the problem of understanding is. Outcome refers to the result of a repair sequence, which can be successful or which can fail. Misunderstanding happens when there is a mismatch between a speaker’s intended meaning and a hearer’s interpretation of what the meaning is. Even though repair work is carried out, it fails to assist the interlocutors to achieve the correct understanding.

60 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

METHODOLOGY The data of this study is taken from a larger corpus of natural conversation which was part of a PhD work undertaken at a British university. Since this is a small empirical study, the participants involved were four native British English speakers and four international students who were all postgraduate students. The international students volunteered to participate in the study made arrangement with their conversational partners (British English) to have their conversations recorded. Even though the participants were volunteers, they had to fulfill the guidelines established by the researcher in subjects’ selection. Firstly, the international students must have stayed in the United Kingdom between six months to two years. This was to ensure that the participants had sufficient exposure to and were familiar with the British accents. The upper limit of two years was set to ensure that students who had been here longer and had reached a very high level of proficiency were not included. Secondly, the international students who participated in this study were required to have a score of band 7 of the International English Language Test System (henceforth, IELTS). By adopting the IELTS score, the researcher did not have to establish other test as the current test is internationally recognized and valid in determining the participants’ language ability. There were no pre-determined criteria established for the native English speakers except that they had to be students from the same university who were enrolled in one of the full-time courses. Other variables such as level of education (such as undergraduate or postgraduate), and gender were not taken into consideration because they were not relevant to this study. The conversations were transcribed based on Jefferson’s notation transcription (please refer to Appendix A).

The framework of analysis for this study is based on two levels. These are pragmatic analysis of speaker’s and hearer’s meaning which is based on Grice’s theory of Cooperative Principle (1975) and Schegloff et al.’s concept of ‘repair’ in conversations (1977). According to Grice, participants in conversations are governed by a set of rules or general principles known as the CP. CP is a theory that explains how we can interpret speaker’s meaning based on their contribution in the interaction. This principle stipulates that “Make your conversational contribution such as is required, at the stage at which it occurs, by the accepted purpose or direction of the talk exchange in which you are engaged” (Grice 1975: 45). This principle is governed by four sub-principles or as Grice terms them as maxims as shown below: 1. The maxim of Quantity a. make your contribution as informative as is required (for the current purpose of the exchange). b. do not make your contribution more informative than is required.

An Analysis of Problems of Understanding in Native Speakers-Non-Native Speakers Talk | 61

2. The maxim of Quality try to make your contribution one that is true, specifically : a. do not say what you believe to be false. b. do not say that for which you lack adequate evidence.

3. The maxim of Relevance make your contributions relevant 4. a. b. c. d. e.

The maxim of Manner be perspicuous avoid obscurity of expression avoid ambiguity be brief be orderly

(Cited from Grice 1989: 26-27)

Based on this principle, speakers in conversations should make their contribution as informative, relevant, truthful and clear as possible in order for the hearer to understand the speaker’s literal meaning.

In talk, the term ‘repair’ is used to ‘refer to practices for dealing with problems or troubles in speaking, hearing and understanding the talk in the conversation’ (Schegloff 1997: 503). Schegloff et al. (1977) put forward two categories of repair: self-repair and other-repair. When a repair activity is initiated by the same person who produces the source of difficulty, this type of repair is known as self-initiated self-repair. This type of repair activity takes place in the same turn as the turn that contains the source of difficulty. Repair sequences can also be initiated by the other party who is involved in the talk: the recipient (listener) of the problematic item. This would have two results. If the speaker of the problematic item carries out the repair after the difficulty has been highlighted by the recipient, it results in other-initiated self-repair. However, if the repair is carried out by the same person who pointed out the problematic item, it results in other-initiated other repair.

Schegloff et al. also discuss the devices that interlocutors use in initiating repair. According to them, self-repair activities are signalled by the use of nonlexical perturbations, for instance, cut-offs, sound stretches, filled pauses like ‘uh’ etc (Schegloff et al. 1977: 367). In contrast, other-repair is initiated by using devices like: i.

The use of the utterance ‘huh’ or ‘what?’ ii. The use of the question words ‘who’, ‘where’ and ‘when’

62 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

iii. A partial repetition of a turn that contains the source of difficulty, followed by a question word iv. A partial repetition of a turn that contains the source of difficulty, v.

‘You mean’ followed by a possible understanding of the previous turn.

(Schegloff et al. 1977: 367-368)

FINDINGS AND DISCUSSION In this part, I am going to discuss factors that contribute to problems of understanding in my data of NS-NNS talk, namely problems of a lack of subject domain knowledge and problems of ambiguity. Having said this, I will now discuss problems of a lack of subject domain knowledge. The term ‘a lack of subject domain knowledge’ (Allen 1991) is employed to refer to problems that speakers have in relation to specific knowledge of a subject area. In the context of NS-NNS talk, it means that one of the conversational partners does not have the ‘knowledge of the topic, or the general subject area from which the topic is drawn’ (Allen 1991: 11). My data shows that problems of this nature are faced by both speakers, NSs and NNSs.

Now I am going to demonstrate how a NS’s inadequate knowledge about the different types of research methods caused a problem of understanding in the following talk: Extract 1

1 NS 2 3 NNS → 4 5 6 7 NS 8 NNS 9 10 NS 11 NNS 12 NS 13 NNS 14 NS 15 16 NNS 17 18 NS Symbol

Type C Research

: : : : : : : : : : : : : : : : : :

how’s how’s the dissertation going? have you written much (1.0) I’m::(.) TRY:::ING (1.0) an::d I don’t know if (0.7) < I – I don’t know> (.) my dissertation (.) type will be the C type-type C which is the long (0.7) TYPE C yeah do you know type C (0.1) I only knew A and B yeah and I’m the C (giggle) [(Jesus) [I’m the exception but (.) what is a C (0.2) it’s like a:: LONG (0.6) literature review (.) a piece of long literature review and critical review = ◦= right◦

:

→ means source of difficulty

An Analysis of Problems of Understanding in Native Speakers-Non-Native Speakers Talk | 63

This is a talk between two course mates in a taught masters programme.

They are at the stage of writing their dissertations.

The NS asks the NNS about the progress of her dissertation (line 1).

The NS’s utterance, ‘have you written much’ (line 1) specifically asks for information on the quantity of writing that the NNS has done so far on her dissertation. In doing so, she observes the maxim of manner by making her ‘yes/no’ question very clear. In response, we would expect the NNS to reveal the amount of writing she has done for her dissertation. Instead of informing the progress of her dissertation, the NNS states that she is putting effort into writing it (line 3). The NNS’s act of not stating the progress of her dissertation writing allows us to infer that she has not yet written much. She instead reveals the type of research procedure that she has employed for her dissertation (line 4). She tries to be informative by explaining what it is (line 5) but she halts the effort, apparently indicating that she has difficulty in explaining what a ‘type C’ dissertation is. We infer this from the pause of 0.7 seconds in line 6.

The NS repeats the label used by the NNS to describe the research procedure that she has adopted for her dissertation (line 7). The NNS perceives the NS’s restating of the type of research procedure as a question, seeking confirmation on the type of research procedure undertaken by her. We can infer this from the response ‘yeah’ by the NNS (line 8), which indicates her agreement with what is said by the NS. She checks whether the NS knows the research procedure that she is talking about (line 8). A problem of understanding is displayed when the NS replies that he only knows of dissertations types A and B (line 10), and asks for information about the type C research procedure (line 14). From the NNS’s revelation about her choice of research procedure (line 4) and the NS’s knowledge about research (line 10), we can infer that there are three types of research procedures: A, B and C. By revealing that she is working on type C research, the NNS indicates that she knows all three types of research, A and B, on top of type C.

The problem of understanding is resolved when the NNS supplies the information regarding type C research (lines 16-17). This example demonstrates that comprehensive knowledge about a subject matter is crucial for a troublefree conversation. Lack of specific knowledge about a domain impedes understanding.

I will now turn to consider another example of a problem concerning a lack of subject domain knowledge. However, in this case the problem is faced by a NNS. Consider the following example:

64 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011 Extract 2

Sangria

1 NNS : I HOPE you enjoy yourself 2 : (0.2) 3 NS : oh I WILL 4 : (0.9) 5 NNS : um:: → 6 NS : plenty of sun and sand (1.3) and a glass of SANGRIA 7 : (1.6) 8 : BEAU::TIFUL (0.2) better than the rainy weather here 9 : (0.7) 10 NNS : what’s that 11 : (0.5) 12 NS : SANGRIA 13 : (0.9) 14 NNS : what’s THAT (.) SANGRIA 15 NS : yes 16 : (0.5) 17 NS : it’s a (0.3) it’s a Spanish drink (.) its lemonade (0.9) red WINE 18 : (1.9) 19 : in a JUG (0.6) mixed with FRESH fruit (.) apples (.) oranges (.)

20 : bananas (0.8) all mixed together (0.3) and it’s really-really 21 : refreshing drink Symbol

:

→ means source of difficulty

This is an extract of a talk between two friends. The NNS is a student from Malaysia who has never been to Spain before. The NS is a native English speaker who has visited Spain several times and is going for another vacation there. The above talk takes place the evening before the NS leaves for her holiday in Spain.

In responding to the NNS’s farewell greeting (line 1), the force of the NS’s utterance ‘oh I WILL’ (line 3) expresses her anticipation of a good vacation.

Her utterance ‘plenty of sun and sand (1.3) and a glass of SANGRIA (1.6) BEAU::TIFUL (0.2) better THAN the rainy weather here’ (lines 6-8) indicates that she is looking forward to the sun, sand and sangria during her vacation in Spain and that the weather in Spain is better than at home. A problem of understanding is displayed in line 10 when the NNS asks a very simple question, ‘what’s that’. Notice that the question is asked in a general manner without her specifying what the cause of difficulty is. Interestingly, the NS calculates that the most likely item in the context not to have been understood by the NNS is ‘sangria’, and therefore repeats the word ‘sangria’ in a louder voice (line 12), checking whether the object of the NNS’s inquiry is ‘sangria’.

An Analysis of Problems of Understanding in Native Speakers-Non-Native Speakers Talk | 65

The problem of understanding becomes obvious when the NNS confirms the NS’s assumption that she wants to know what ‘sangria’ is (line 14). Notice the response given by the NS. Firstly, she signals her agreement with the NNS that the word is indeed ‘sangria’ (line 15). Recognizing the NNS’s lack of recognition and lack of knowledge of ‘sangria’, she cooperates by establishing the relevance of the drink to the topic of the conversation by identifying it as a Spanish drink (line 17). She then provides more information about the drink by detailing the ingredients and the method by which it is prepared (lines 1721). Her action allows us to infer that she is aware that the NNS has failed to recognize the word ‘sangria’ at the initial stage of the talk and does not know what it is. Therefore, she makes use of the maxims of relevance and quantity to provide the NNS with the relevant and adequate information about ‘sangria’.

The problem of understanding in this talk arises because the NNS has no knowledge about the Spanish drink ‘sangria’. Given that she has never been to Spain before, the NNS does not know that the drink ‘sangria’ is associated with Spanish holidays by British people. On this ground of argument, I claim that this is a problem caused by a lack of subject domain knowledge. Nevertheless, the problem is resolved when the NS provides relevant and adequate information about the drink.

I have presented two examples, which show that problems in talk between NS-NNS involve problems of domain-specific knowledge. I have also demonstrated that problems of this nature are faced by NSs as well as NNSs. My data shows that ambiguity is another factor contributing to problems of understanding in NS-NNS talk. Problems of ambiguity refer to situations where more than one meaning is generated in the talk as the result of the use of certain words, phrases or sentences (Richards et al. 1985). There are two types of ambiguity: syntactical and lexical. However, the cases of ambiguity observed in my data are generated by lexical items only. Syntactical form does not cause any problem of understanding to the participants in my study. I am going to provide two examples that demonstrate how lexical items caused problems of understanding in NS-NNS talk observed in my data.

To begin with, observe how the term ‘bank holiday’ caused a problem of understanding in the following NS-NNS talk:

66 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011 Extract 3

Bank Holidays

→ 1 NS : do you HAVE (0.2) the same AMOUNT of bank holidays as we 2 : do ◦here◦ 3 NNS : NO no 4 NS : no:: 5 NNS : no bank holidays = 6 NS : = NEVER= 7 NNS : =just one [(laugh) 8 NS : [just ONE (.) a:::h 9 NNS : I think just one = 10 NS : = scandalous 11 NNS : yeah it’s first of June 12 NS & NNS : (laugh) 13 : (0.5) 14 NNS : just-just (unintelligible) of year you know and (0.3) an:::d 15 : (0.1) first of JANUARY I think (.) two of them really (.) just two 16 : of them 17 NS : ◦ah:::[ok◦ Symbol

: → means source of difficulty

This is a talk between two friends. The conversation takes place after the NS reminded the NNS not to come to the department on the next Monday because it is a ‘bank holiday’ and a public holiday.

The NS asks the NNS whether his home country, Pakistan, has the same number of ‘bank holidays’ as in England (lines 1-2), indicating that he presumes there are ‘bank holidays’ in Pakistan. Given the context of the talk, which takes place at their university department in the UK, the use of the deictic expression ‘here’ allows us to interpret that the meaning of the term ‘bank holiday’ is defined from the perspective of being British. In England, the term ‘bank holidays’ refers to ‘public holidays’, days designated as holidays for government institutions and banks. It is ‘a legal holiday when banks are ordered to remain closed’.1 We interpret that the inquiry made by the NS in lines 1-2, is meant to inquire whether there are similar public holidays in Pakistan and whether the amount is the same as in England.

The NNS replies that there are no ‘bank holidays’ in Pakistan (line 3). Observe the response given by the NS when being informed of this.

The lengthening of the utterance ‘no::’ (line 4) suggests that he is seeking confirmation on the answer given by the NNS. Recognizing the intention of the NS’s utterance, the NNS restates his answer, reaffirming that there are ‘no bank holidays’ in Pakistan (line 5). Given that ‘bank holidays’ mean ‘public holidays’ in England, the NNS’s reply, ‘no bank holidays’, allows the NS to

An Analysis of Problems of Understanding in Native Speakers-Non-Native Speakers Talk | 67

infer that there are no public holidays in Pakistan. The NS seems to be shocked with the information given by the NNS. This is evident from the louder voice and the stress of the NS’s utterance, ‘NEVER’ (line 6), which expresses his disbelief. Realizing that the NS has picked up an incorrect implicature from his utterance ‘no bank holidays’ (line 5), the NNS corrects his answer to ‘just one’ (line 7). The NS repeats the corrected answer given by the NNS (line 8), seeking confirmation on the number of ‘bank holidays’ in Pakistan. Being asked to confirm the number of ‘bank holidays’ in his country, the NNS gives an uncertain answer by stating that he is of the opinion that there is only one ‘bank holiday’ in Pakistan (line 9). The NS gives a negative remark about this (line 10). The NNS reports the date of the ‘bank holiday’ (line 11). He corrects his answer again by informing that there are two ‘bank holidays’ in Pakistan (line 15). From the NNS’s act of correcting his answer several times (lines 3, 7 and 15), we infer that he is not sure about the number of ‘bank holidays’ in his country. A problem of understanding is displayed when the NNS reveals what the dates of the ‘bank holidays’ are (lines 11 and 15). This is because the dates 1st January and 1st July (not 1st June as replied), which the NNS reports to be the bank holidays’ in Pakistan, refer to the days where ‘banks will remain closed for the public but NOT for their employees’. This means that the term ‘bank holidays’ in Pakistan has a different meaning from the term ‘bank holidays’ in Britain. Unlike in Britain where ‘bank holidays’ means ‘public holidays’, which is signalled by banks being closed, in Pakistan it describes the situation where banks are closed to the public. It is not a public holiday because it is a working day for the employees despite the bank being closed to the public. This means that a problem of understanding is generated by the ambiguity of the term ‘bank holidays’ which has different meanings in two different contexts.

The example clearly demonstrates that the problem in this talk is caused by the ambiguity of the term ‘bank holidays’. The two interpretations of ‘bank holidays’ are similar in the sense that they both refer to banks being closed to the public. The difference is that in Pakistan it carries a literal meaning which describes banks being closed, whereas in England the term has fossilized as a name for a public holiday where banks and government offices are closed. I claim that the different meaning of the term ‘bank holidays’ is determined by the context in which the term is used. This ground of argument leads us to claim that a problem of ambiguity is another factor that contributes to problems of understanding in NS-NNS talk

Having shown how the different meanings of the term ‘bank holiday’ has caused a problem of understanding, now I am going to demonstrate how the word ‘sandwich’ causes a NNS a problem of understanding what a ‘Victoria sandwich’ is.

68 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011 Extract 4

1 NNS 2 NS 3 NNS 4 5 NS 6 NNS 7 NS 8 NNS 9 NS & NNS 10 NNS 11 NS 12 13 NNS 14 NS 15 16 NNS 17 NS 18 NNS 19 20 21 22 23 NS 24 NNS 25 26 NS 27 NNS 28 29 30 NS 31 NNS 32 NS 33 NNS → 34 NS 35 36 NNS 37 NS 38 NNS 39 NS 40 NNS 41 NS 42 NNS 43 NS 44 NNS 45 NS 46 NNS 47 NS

Victoria Sandwich

: I like (0.5) the dessert (.) VERY MUCH in England : do-do you = : = MANY kinds of : (0.6) : yeah : de::ssert : yeah : quite delicious I like dessert : (laugh) : I like [◦dessert◦ : [yeah what kind of things do you like (0.3) ◦for dessert◦ : (1.0) : you mean (0.2) DESSERT : yeah (0.2) yeah : (0.6) : meaning [(laugh) : [(laugh) : ◦type of dessert◦ (0.2) ah: one (0.5) I think one (1.4) one (0.5) : um::: (0.6) I’m not sure that (0.6) may be NOT:: traditional but : (0.4) um (0.3) there are (0.2) there are (0.1) four lay (0.1) layers : (0.9) one::: (1.6) BUTTER (.) and (.) the strawberry jam (0.4) : jam : ◦yeah◦ : strawberry jam : (0.6) : ◦yeah◦ (0.1) : and um (0.4) cake : (0.7) : do you know? : OH (0.1) : four (0.1) : uh:: : four layers (0.1) : like a Victoria sandwich (0.3) is it? : (0.7) : not [not : [no that’s a bit different isn’t it : not sandwich : yeah : uh : I mean a Victoria sandwich (0.1) it’s not (0.1) it’s not like a : oh : a real sandwich (0.1) it’s um (0.7) it’s like (.) a [CAKE really : [◦uhuh◦ : with (0.2) um:: (0.6) you know JAM in the middle : uhuh : ◦(butter)◦ in the middle (0.1)

An Analysis of Problems of Understanding in Native Speakers-Non-Native Speakers Talk | 69

48 NNS 49 NS 50 NNS 51 NS 52 53 NNS 54 NS 55 NNS

: uhuh : and then (0.1) dusted with [icing : [(giggle) : sugar on the top : (0.3) : uhuh : I REALLY like that one : ◦uhuh◦ (.) yeah

Symbol

:

→ means source of difficulty

This is a conversation between two friends. They have been talking about a range of topics on the differences between the two countries.

The NNS expresses her strong liking for English desserts (lines 1, 8 and 10). The NS asks her what type of dessert that she likes (line 11). We observe that there are various kinds of silences (long and short: lines 12, and 15) before she provides the description of the dessert. The delayed response coupled with the description of the dessert rather than naming what it is, suggests that the NNS does not know the name of the English dessert that she likes best. She tries to be informative by describing the dessert as having ‘four lay (0.1) layers (0.9) one::: (1.6) BUTTER (.) and (.) the strawberry jam (0.4) jam (lines 20-22) and as a ‘cake’ (line 27). Assuming that the information given is sufficient for describing her favourite dessert, she asks the NS whether she can recognize the dessert that she is trying to describe (line 29). From the NS’s short utterance of ‘OH’ with falling intonation and a short pause (line 30), we infer that she does not recognize what the dessert is. The NNS attempts to describe the dessert again. The NNS reiterates the observation that the cake has many layers (lines 31 and 33), this suggests that she is focusing on the dessert’s most salient feature. The NS guesses from the description that the dessert being described is like a ‘Victoria sandwich’ (line 34), a ‘sponge cake of two or more layers with jam or cream between them’.2 The fact that the NS comes up with the name of the dessert suggests that the emphasis given by the NNS on the dessert’s many layers allows her to recognize what it is.

A problem of understanding occurs when the NNS rejects the label of ‘sandwich’ proposed by the NS for the cake (lines 36 and 38). Given the common understanding that a ‘sandwich’ is ‘an item of food consisting of two pieces of bread with a filling between them’3, we infer that she rejects the label ‘Victoria sandwich’ because her favourite dessert is a cake not bread slices. This means that to the NNS’s understanding, the word ‘sandwich’ only refers to a light meal, which is made from two pieces of bread. She is not aware that the word ‘sandwich’, as in the name ‘Victoria sandwich’, is not a sandwich but a cake.

This is evident from the NNS’s comment that it is ‘not sandwich’ (line 38). The

70 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

NS recognizes that the ambiguous meaning generated by the word ‘sandwich’ has caused the NNS’s problem of understanding what a ‘Victoria sandwich’ is.

To make her meaning clear, the NS dissociates the name ‘Victoria sandwich’ from a bread sandwich in her utterance, ‘I mean a Victoria sandwich (0.1) it’s not (0.1) it’s not like a…a real sandwich (0.1) it’s um (0.7) it’s like (.) a [CAKE really’ (lines 41 and 43). She then provides more clarification on the properties of a ‘Victoria sandwich’ cake as having jam or cream in the middle with dusted icing on the top (lines 43, 45, 47, 49 and 51). She also expresses a strong liking for that cake (line 54). The problem of understanding is resolved when the NNS acknowledges the information given by the NS (line 55), indicating that she has reached a shared understanding on the meaning of ‘Victoria sandwich’, a cake with layers of jam and cream.

The problem of understanding in this talk is caused by the ambiguity of the word ‘sandwich’. This is because the NS is referring to a type of sponge cake, which is named ‘Victoria sandwich’ in Britain, whereas the NNS is referring to a bread sandwich. The different meanings of the word ‘sandwich’ have caused the NNS the problem of understanding what ‘Victoria sandwich’ is. Nevertheless the problem of understanding is resolved when the interlocutors observe the maxims of quality and manner by providing adequate and clear information about a ‘Victoria sandwich’.

In the above discussion I have presented four examples which demonstrate the different sources of problems of understanding in NS-NNS talk. To recap, in Extract 1, which concerns the topic of research approach, I have shown how the problem of understanding is generated by the NS’s inadequate knowledge about the different types of research methods. In the example on ‘sangria’ (Extract 2), it is obvious to us that the problem of understanding is due to the NNS’s lack of knowledge about the Spanish drink. Extract 3 demonstrates how a problem of understanding is induced by the ambiguity of the term ‘bank holidays’. The final example on ‘Victoria sandwich’ (Extract 4) shows that the problem of understanding is caused by the ambiguity of the word ‘sandwich’. Based on these examples, I claim that problems of understanding in NS-NNS talk are not necessarily induced by speakers’ linguistic and cultural differences. My data shows that a lack of subject domain knowledge and ambiguity of a term or a word are other factors that contribute to problems of understanding in this type of talk. The data also shows that these types of problems are faced by both interlocutors, NSs and NNSs.

An Analysis of Problems of Understanding in Native Speakers-Non-Native Speakers Talk | 71

CONCLUSION In conclusion, the data suggests that NSs and NNSs encounter similar types of problems in their interactions. Such problems include problems of a lack of subject domain knowledge and problems of ambiguity.

NOTES http://www.the freedictionary.com/bank+holidays. Accessed date 1st July 2009.

2 http://www.askoxford.com/concise_oed Accessed date 12th July 2009.

3 http://www.askoxford.com/concise_oed Accessed date 12th July 2009.

1

REFERENCES Allen, Bryce L. 1991. Cognitive research in information science: Implications for design. Annual Review of Information Science and Technology 26: 3-37.

Bremer, Katharina, Celia Robert, Marie-Thérèse Vasseur, Margaret Simonot, and Peter Broeder. eds. 1996. Achieving understanding: Discourse in intercultural encounters. London: Longman Group Limited.

Coupland, Nikolas, John, M. Wiemann and Howard Giles. 1991. Talk as “problem” and communication as “miscommunication”: An integrative analysis. In Coupland, Nikolas, Howard Giles and John M. Wiemann (eds.) Miscommunication and problematic talk. Newsbury Park: Sage, pp.

1-17.

Dascal, Marcelo. 1999. Introduction: Some questions about misunderstanding.

Journal of Pragmatics 31(6): 753-762.

Firth, Alan and Johannes Wagner. 1997. On discourse, communication and (some) fundamental concepts in SLA research. Modern Language Journal 81(3): 285-300.

Gass, Susan M. and Evangeline M. Varonis. 1991. Miscommunication in nonnative speaker discourse. In Coupland, Nikolas, Howard Giles, and John M. Wiemann. eds. “Miscommunication” and Problematic Talk.

Newbury Park: Sage Publications, Inc., pp. 121-145.

Gonzalez-Lloret, Marta. 2005. Reconstructing NS/NNS communication. In Preisler, Bent, Anne Fabricius, Hartmut Haberland, Susanne Kjærbeck and Karen Risager. eds. The consequences of mobility. Roskilde: Roskilde University, Department of Language and Culture, pp. 1-27.

72 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

Grice, Paul H. 1975. Logic and conversation. In Cole, Peter and Jerry Morgan. eds. Syntax and Semantics 3. New York: Academic Press, pp. 41-58.

Grice, Paul H. 1989. Studies in the way of words. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Gumperz, John J. 1982. Discourse Strategies. Cambridge: Cambridge University Press.

Gumperz, John J. and Deborah Tannen. 1979. Individual and social differences in language use. In Filmore, J., Charles D. Kempler and William S-Y. Wang. eds. Individual Differences in Language Ability and Language Behaviour. New York: Academic Press, pp. 305-325.

Hinnenkamp, Volker. 1999. The Notion of Misunderstanding in Intercultural Communication. Journal of Intercultural Communication 1: 1-22.

Hinnenkamp, Volker. 2003. Misunderstandings: Interactional structure and strategic resources. In House, Juliane, Gabriele Kasper and Steven Ross. eds. Misunderstandings in Social Life: Discourse Approaches to Problematic Talk. London: Longman, pp. 57-81.

Jefferson, Gail. 1972. Side Sequences. In Sudnow, David N. ed. Studies in Social Interaction. New York: Free Press, pp. 294-338.

Jefferson, Gail. 2004. Glossary of transcript symbols with an introduction. In Lerner, Gene H. Conversation Analysis: Studies from the first generation.

Amsterdam: John Benjamins, pp 13-31.

Meeuwis, Michael. 1994. Leniency and testiness in intercultural communication: remarks on ideology and context in interactional sociolinguistics.

Pragmatics 4(3): 391- 408.

Milroy, Lesley. 1984. Comprehension and context: Successful communication and communication breakdown. In Trudgill, Peter. ed. Applied Sociolinguistics. London: Academic Press, pp. 7-21.

Mori, Junko. 2003. The construction of interculturality: A study of initial encounters between Japanese and American students. Research on Language and Social Interaction 36(2): 143-184.

Piller, Ingrid. 2007. Linguistic and intercultural communication. Language and Linguistic Compass 1(3): 208-226.

Poncini, Gina. 2003. Multicultural business meetings and the role of languages other than English. Journal of Intercultural Studies 24(1): 17-32.

Pride, John B. 1985. Introduction. In Pride, John B. (ed.) Cross-cultural encounters: Communication and miscommunication. Melbourne: River Seine Publications, pp. 1-11.

Richards, Jack C., John Platt and Heidi Weber. 1985. Longman dictionary of applied linguistics. Harlow: Longman.

An Analysis of Problems of Understanding in Native Speakers-Non-Native Speakers Talk | 73

Roberts, Celia. 2000. Professional gatekeeping in intercultural encounters. In Sarangi, Srikant and Malcolm Coulthard. eds. Discourse and social life.

Harlow, UK: Pearson Education, pp. 102-120.

Roberts, Celia, Becky Moss, Val Wass, Srikant Satangi and Roger Jones. 2005.

Misunderstandings: A qualitative study of primary care consultations in multilingual settings, and educational implications. Medical Education 39: 465-475.

Sarangi, Srikant. 1994. Intercultural or not? Beyond celebration of cultural differences in miscommunication analysis. Pragmatics 4(3): 409-427.

Schegloff, Emanuel A. 1987. Some sources of misunderstanding in talk-ininteraction. Linguistics 25: 201-218.

Schegloff Emanuel A., Gail Jefferson and Harvey Sacks. 1977. The preference for self-correction in the organization of repair in conversation. Language 53: 361-382.

Schegloff, Emanuel A. 1997. Practices and actions: Boundary cases of otherinitiated repair. Discourse Processes 23: 499-545.

Thomas, Jenny. 1981. Pragmatic failure. Unpublished MA thesis. Lancaster University.

Thomas, Jenny. 1983. Cross-cultural pragmatic failure. Applied Linguistics 4 : 91-112.

Tyler, Andrea and Catherine Davies. 1990. Cross-linguistic communication missteps. Text 10(4): 385-41.

Tzanne, Angeliki. 2000. Talking at cross-purposes. Amsterdam: John Benjamins.

Varonis, Evangeline M. and Susan Gass. 1985. Non-native/non-native conversations: A model for negotiation of meaning. Applied Linguistics 6(1): 71-90.

Varonis, Evangeline M. and Susan Gass. 1985. Miscommunication in native/ nonnative conversation. Language in Society (14) 327-343.

Weigand, Edda. 1999. Misunderstanding: The standard case. Journal of Pragmatics 31(6) :763-785.

ELECTRONIC RESOURCES International English Language test system. Available at: http://www.ielts.org Oxford Dictionary Online. Available at: http://www.askoxford.com/concise_oed

74 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

APPENDIX A: JEFFERSON’S TRANSCRIPTION SYMBOLS The transcription symbols used in the study are based on work developed by Jefferson (1972). Some of the symbols are described below: [

A left bracket indicates the point of overlap onset

]

A right bracket indicates the point at which two overlapping utterances end, if they end simultaneously, or the point at which one of them ends in the course of the other.

(0.5)

Number in parentheses indicate elapsed time by tenths of seconds.

(.)

A dot in parentheses indicates a brief interval (± a tenth of a second) within or between utterances.

=

The ‘equals’ signs indicate no break or gap. A pair of equal signs, one at the end of one line and one at the beginning of a next, indicate no break between the two lines.

-

A dash indicates the sharp cut-off of the prior word or sound.

::

Colons indicate prolongation of the immediately prior sound. The longer the colon row, the longer the prolongation.

( )

Empathy parentheses indicate that the transcriber was unable to get what was said. The length of the parenthesized space reflects the length of the unforgotten talk.

.

A full stop indicates a stopping fall in tone. It does not necessarily indicate the end of a sentence.

?

A question mark indicates a rising inflection. It does not necessarily indicate a question.

(guess) The words within a single bracket indicate the transcriber’s best guess at an unclear utterance.

Under

Underscoring indicates some form of stress, via pitch and/or amplitude.

WORD Upper case indicates especially loud sounds relative to the surrounding talk ◦word◦

Degree signs bracketing an utterance or utterance-part indicate that the sounds are softer than the surrounding talk.

((

Double parentheses contain transcriber’s descriptions.

→

))

Arrows in the left margin point to specific parts of an extract discussed in the text.

(Adapted from: Jefferson 2004)

Khatijah Abdul Rasool Pusat Pengajian Bahasa dan Linguistik Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan Universiti Kebangsaan Malaysia emel: khati@ukm.my

Masalah Pengurusan Kurikulum Al-Azhar dalam Polisi Pendidikan Kebangsaan (The Problem of Al-Azhar Curriculum Management in National Education Policy) AZIZI UMAR SUPYAN HUSSIN ABSTRAK Sistem pendidikan agama di Malaysia sering diselaraskan oleh pihak sekolah dengan kementerian pelajaran, kerajaan negeri dan kerajaan persekutuan.

Terdapat juga institusi lain yang memainkan peranan yang sama misalnya LEPAI dan JAKIM. Rencana ini membincangkan pelbagai usaha dan tindakan yang telah diambil bagi menyelaras kurikulum pendidikan agama di negara ini.

Kurikulum Al-Azhar, yang sering menjadi rujukan juga dibincangkan dengan mendalam.

ABSTRACT Religious education system in Malaysia is often coordinated by the school with the ministry of education, state governments and the federal government.

There are also other institutions that play the same role for example LEPAI and JAKIM. This article discusses various measures and actions taken to coordinate the religious education curriculum in the country. Al-Azhar curriculum, which has always been a reference also discussed in depth.

Keywords: Malaysia – religious education – Islamic education – Al-Azhar

PENGENALAN Pengurusan yang baik dalam sesebuah organisasi ialah pengurusan yang boleh mengurus dan mengendalikan konflik dengan lebih berkesan. Fungsi pengurusan sangat penting dalam membicarakan masalah organisasi yang mempunyai bukan sahaja bentuk kuasa malah sumber kuasa yang berbeza selain daripada

76 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

kesukaran mengurus organisasi yang kompleks dan pelbagai corak. Menurut Al-Buraey (1981), istilah pengurusan dalam Islam lebih menghampiri kepada penggunaan istilah pentadbiran. Terdapat tiga surah yang menyebut perkataan yudabbir ( ) iaitu, surah Yunus, ar-Racd dan as-Sajadah. Perkataan yang disebut dalam Al-Qurâ&#x20AC;&#x2122;an tersebut membawa maksud mengurus, mengarah, merancang, melaksana, mengawal dan mentadbir sesuatu urusan.

Teori pengurusan Barat menyatakan pengurusan adalah seni yang ditentukan untuk mengetahui dengan sebenar apa yang dikehendaki seseorang mengerjakan sesuatu dengan sebaik-baiknya dan paling mudah. Menurut Morgan (1982), pengurusan digunakan untuk dua tujuan iaitu, mengawas sesebuah organisasi dan kedua ialah menggabungkan semua bentuk kuasa dan membahagikan bentuk-bentuk pengurusan kepada peringkat atasan, pertengahan dan bawahan. James Stoner & Wankel (1986), berpendapat pengurusan adalah proses merancang, mengorganisasi, mempimpin dan mengawal daya usaha anggota-anggota organisasi dengan menggunakan sumber-sumber lain dalam organisasi bagi mencapai matlamat yang ditetapkan. Menurut Brittel & Ramsey (1985), antara fungsi pengurusan ialah perancangan, pengorganisasian, kepimpinan, penyelarasan dan pengawasan. Pembentukan ciri-ciri sejagat dalam aspek pengurusan menunjukkan pada asasnya sama dan tidak berubah walau apa bentuk organisasi sekalipun sama ada yang berasaskan prinsip Barat atau Islam. Perbezaan ketara mugkin berlaku dalam bentuk nilai di dalam organisasi tersebut yang diamalkan oleh pekerja dalam organisasi.

Kejayaan pertama dalam pembangunan sekolah agama di Malaysia hanyalah apabila fungsi penyelarasan telah dimanfaatkan dengan sebaiknya.

Keperluan kepada fungsi penyelarasan dalam menguruskan sekolah agama adalah kerana ia melibatkan banyak pihak yang terlibat khususnya sekumpulan organisasi yang sudah lama melibatkan diri dalam membangunkan sekolah agama. Dari segi sejarahnya, pihak pertama yang berperanan ialah Jemaah Pengurusan Sekolah sebagai pentadbir utama sebelum dibantu oleh organisasi pihak berkuasa agama negeri. Keperluan menyelaraskannya terus bertambah apabila oraganisasi Kerajaan Persekutuan diberikan tanggungjawab untuk membantu dan mengurus sekolah agama.

KURIKULUM AL-AZHAR DALAM SISTEM PENDIDIKAN Kurikulum Al-Azhar pada asasnya adalah sebahagian daripada kurikulum yang hanya di wujud Sekolah Menengah Agama Negeri (SMAN) dan Sekolah Menengah Agama Rakyat (SMAR) iaitu, di peringkat menengah sahaja. Dari

Masalah Pengurusan Kurikulum Al-Azhar dalam Polisi Pendidikan Kebangsaan | 77

segi sejarah pula, kewujudan dan penubuhan SMAN & SMAR adalah hasil daripada kesedaran tinggi masyarakat tempatan tentang kepentingan pendidikan Islam. Hanya Kerajaan Negeri yang mengambil inisiatif menubuhkan sekolah yang sama dan mempertahankan kurikulum tersebut atas dasar kuasa yang diberikan oleh Perlembagaan Persekutuan. Pentafsiran ‘kurikulum Al-Azhar’ sehingga ke saat ini masih berada dalam dogma ‘Hal Ehwal Islam’ yang menjadi tanggungjawab Kerajaan Negeri berasaskan prinsip-prinsip federalisme yang menjadi doktrin kuasa politik sejak awal kemerdekaan.

Kesedaran tanggungjawab Kerajaan Persekutuan dalam hal ini sangat minimum kerana hanya menjadikan pendidikan Islam sebagai salah satu mata pelajaran yang wujud dalam Kurikulum Kebangsaan sedangkan dalam Islam, pendidikan Islam adalah satu konsep yang jauh lebih luas daripada itu. Ini bermakna, Kementerian Pelajaran Malaysia (KPM) yang merupakan organisasi utama Kerajaan Persekutuan yang bertanggungjawab dalam hal ehwal pendidikan tidak diberikan tanggungjawab dan peranan besar untuk memikul proses pembinaan kurikulum, penstrukturan kurikulum dan semua operasi yang berkaitan dengan kurikulum tersebut. Ia memberi maksud ‘Kurikulum AlAzhar’ tidak dianggap sebagai satu kurikulum dalam yang dikehendaki oleh Kementerian Pelajaran walaupun Menteri Pelajaran, YAB Tan Sri Muhyiddin Yassin telah mengisytiharkan untuk menjadikan kurikulum tersebut sebagai sebahagian daripada Kurikulum Kebangsaan.

Pada pandangan penulis, pengisytiharan adalah satu hal manakala pelaksanaan ke arah tersebut adalah satu hal yang lain. Dalam kajian penulis sebelum ini, Kementerian Pelajaran pada asasnya tidaklah menolak sepenuhnya tanggungjawab tersebut kerana terbukti sudah banyak usaha yang dilakukan sebelum ini menunjukkan peranan yang telah dilakukan. Antara usaha awal yang dilakukan ialah: i. Bantuan Kewangan Pengajaran Agama ii. Kurikulum Pendidikan Islam Peringkat Menengah (guru) iii. Kurikulum Pendidikan Islam Peringkat Rendah iv. Pendidikan Islam Tinggi yang kemudiannya Mata Pelajaran Elektif v. Bahasa Arab tinggi dan bahasa Arab komunikasi vi. Penyeragaman Sijil Peperiksaan Tertinggi Agama (STAM) vii. Menyediakan keperluan guru Pendidikan Islam/Bahasa Arab tanpa menentukan aspek pengajaran (bebanan diserahkan kepada Negeri) tetapi telah ditarik balik

Kajian ini bertujuan untuk mencungkil permasalahan tersebut dan mencari penyesuaian atas dilema yang dihadapi oleh KPM.

78 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

METODOLOGI

Makalah ini telah menggariskan beberapa objektif dan persoalan untuk mencari jawapan kepada permasalahan yang telah dibincangkan sebelum ini. Antara persoalan kajian ialah: i.

Apakah cabaran yang dihadapi oleh Kementerian Pelajaran dalam mengurus Kurikulum Al-Azhar? ii. Mengapakah cabaran tersebut wujud? iii. Bagaimanakah penyelesaian terbaik untuk memastikan Kurikulum AlAzhar diuruskan dengan baik di Sekolah Agama Negeri dan Rakyat oleh Kementerian Pelajaran?

Dengan yang demikian, objektif kajian ini bertujuan untuk mengetahui cabaran yang dihadapi oleh KPM, mengenal pasti punca wujudnya cabaran tersebut dan mencari penyelesaian terbaik untuk memastikan kurikulum AlAzhar dapat diuruskan oleh KPM pada masa akan datang. Metodologi yang digunakan dalam kajian ini ialah pendekatan kualitatif iaitu, soal selidik, temu bual dan dokumen sebagai alat instrumen utama.

SEJARAH PENGURUSAN SEKOLAH AGAMA SEMASA DI LUAR SISTEM PENDIDIKAN NASIONAL

Sejarah SMAR telah bermula dengan institusi pondok yang diusahakan oleh masyarakat awal Islam bagi menyampaikan ajaran agama Islam kepada masyarakat Islam. Sepanjang perkembangan tersebut, ia telah mengalami pelbagai cabaran untuk mencapai tujuan dan matlamat penubuhannya. Pada awal abad ke-20, perubahan dan pemodenan besar-besaran dapat dilihat ke atas institusi pondok yang mula bertukar daripada sistem cumumi kepada sistem nizami (Abdullah 1995). Institusi ini dipanggil madrasah yang hari ini dikenali sebagai sekolah agama. Tokoh-tokoh ulama Islam yang bersikap radikal dan progresif telah melakukan reformasi dalam bidang pendidikan. Usaha ini telah berjaya mengasaskan sekolah agama moden untuk bersaing dengan sekolahsekolah Melayu dan Inggeris (Nabir 1976).

Pada akhir tahun 1960-an, SMAR telah mengalami perubahan drastik apabila pihak pengurusan SMAR telah mula memperkenalkan kurikulum kebangsaan kepada pelajar-pelajarnya (Khoo 1980). Namun, pengenalan kurikulum kebangsaan di SMAR masih tidak mengubah kedudukannya sebagai institusi agama dan bukan institusi pendidikan. Ini adalah kerana bukanlah menjadi tanggungjawab SMAR dalam memperkenalkan kurikulum kebangsaan

Masalah Pengurusan Kurikulum Al-Azhar dalam Polisi Pendidikan Kebangsaan | 79

di sekolah mereka sebaliknya ia menjadi tangungjawab Kerajaan Persekutuan.

Keadaan ini menyebabkan SMAR memperkenalkan kurikulum kebangsaan dengan pengurusan dan pentadbiran sendiri termasuk dari sudut kewangan dalam mewujudkan guru dan kemudahan bagi kurikulum tersebut.

Dari sudut pentadbirannya pula, ia boleh dikategorikan kepada lima jenis pentadbiran iaitu: i. Jemaah Pengurusan Sekolah (JPS); mereka memperolehi sumber kewangan dari zakat, waqaf dan sumbangan derma orang ramai serta dibantu oleh majlis agama Islam negeri dan kerajaan negeri. Sekolah ini dikenali sebagai Sekolah Menengah Agama Rakyat (SMAR). ii. Kerajaan negeri iaitu pihak kerajaan negeri melalui jabatan agama Islam negeri atau sebuah perbadanan awam yang dimiliki oleh negeri bersumberkan perbendaharaan negeri. Termasuk juga pihak berkuasa majlis agama Islam negeri melalui organisasi pentadbirannya yang bersumberkan zakat dan Baitul Mal negeri masing-masing. Sekolah ini dikenali sebagai Sekolah Menengah Agama Negeri (SMAN) iii. Kerajaan Persekutuan melalui Kementerian Pelajaran; menggunakan sumber perbendaharaan negara sepenuhnya dan mentadbir Kolej Islam Sultan Alam Shah (KISAS) di Kelang, dua buah Sekolah Menengah Agama Persekutuan (SMAP) di Labu dan Kajang dan 52 buah Sekolah Menengah Kebangsaan Agama (SMKA) termasuk SMKA yang melalui proses pengambilalihan daripada SMAR dan SMAN pada tahun 1977, 1983 dan 1986. iv. Swasta; Sekolah ini ditadbir oleh lembaga pengarahnya sendiri melalui syarikat persendirian sama ada dibentuk secara berkumpulan atau melalui badan-badan bukan kerajaan atau yayasan. Sekolah ini dikenali sebagai Sekolah Agama Swasta (SAS).

Oleh yang demikian SMAR yang diuruskan oleh Jemaah Pengurusan Sekolah mempunyai dua peringkat iaitu, peringkat rendah yang dikenali Sekolah Rendah Agama Rakyat (SRAR) dan di peringkat menengah dikenali Sekolah Menengah Agama Rakyat (SMAR). Termasuk dalam kategori sekolah ini ialah SMAR yang diberi bantuan oleh kerajaan negeri dan majlis agama Islam negeri.

Begitu juga dengan SMAR yang ditadbir oleh kerajaan negeri atau majlis agama Islam negeri sepenuhnya, di peringkat rendah disebut Sekolah Rendah Agama Negeri (SRAN) dan pada peringkat menengah disebut Sekolah Menengah Agama Rakyat (SMAR). Kategori peringkat menengah bagi jenis pentadbiran SMAR inilah yang menjadi fokus kajian penulis. Bagaimanapun kajian ini pada asasnya tidak menolak jenis pentadbiran SMAN kerana kedua-duanya mempunyai beberapa persamaan khususnya dalam pelaksanaan Kurikulum Mata Pelajaran Diniah.

80 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

Sejarah kewujudan dan perkembangan sekolah agama menunjukkan bahawa pengaruhnya masih kuat dalam membentuk kehidupan masyarakat Islam khususnya dalam memberikan alternatif sistem pendidikan kepada anakanak orang Islam. Kesungguhan dan pengorbanan mereka dalam membentuk akhlak pelajar dan mengajar pengetahuan asas tentang agama Islam telah diiktiraf sejal awal penubuhannya. Dalam tempoh tersebut, pelbagai cabaran dan masalah dihadapi bukan setakat dari sudut kemudahan fizikal yang tidak sempurna bahkan aspek penyediaan guru yang terlatih dan pengurusan kurikulum. Sumber kewangan sekolah tersebut sentiasa tidak mencukupi untuk menampung perbelanjaan pentadbirannya.

Kuasa pengurusan SMAR mula beralih kepada pihak berkuasa negeri apabila Enakmen Majlis Agama Islam di setiap negeri ditubuhkan. Terdapat SMAR yang telah bertukar kuasa pentadbir dan ada juga yang masih ditadbir oleh jawatankuasa pengelola. Kebanyakan SMAR yang masih diuruskan oleh Jemaah Pengurusan Sekolah dikaitkan dengan kuasa pemilikan harta sekolah tersebut sama ada pemilikan tanah dan bangunan yang didirikan. Kuasa negeri yang dimaksudkan di sini bukan kuasa kerajaan negeri tetapi kuasa pihak berwajib agama iaitu, Sultan atau raja di sesebuah negeri. Perubahan kuasa kepada kerajaan negeri dalam erti kata sebenar apabila pembentukan Persekutuan Malaya pada tahun 1948. Perbezaan kedua-dua pihak berkuasa agama negeri ialah dari sudut sumber kewangan. Pihak majlis agama Islam negeri menggunakan zakat sebagai sumber untuk membantu dan menguruskan SMAR, manakala pihak kerajaan negeri pula menggunakan sumber perbendaharaan negeri untuk membantu dan mentadbir SMAR.

Sejarah sekolah agama ini telah membuktikan sebahagian besar daripada pihak yang menguruskannya masih boleh meneruskan kemandirian mereka bukan setakat dari aspek pengurusan dan pengajaran bahkan aspek kewangan.

Mereka mampu menguruskannya dengan syarat terdapat sokongan kuat dan berterusan daripada orang ramai sama ada dalam bentuk derma, zakat dan wakaf seperti mana yang dibudayakan pada peringkat awal penubuhannya.

Tambahan pula, pihak berkuasa agama negeri seperti pihak majlis agama Islam negeri dan kerajaan negeri turut sama memberikan pelbagai jenis bantuan kepada SMAR. Selain itu, sumbangan dalam bentuk sumbangan bantuan yang diberikan oleh Kerajaan Persekutuan turut membantu kos pengurusannya bagi menampung kekurangan sumber kewangan khususnya aspek pembayaran gaji kepada guru-guru. Walau bagaimanapun, semua bantuan tersebut tidak banyak membantu proses kemajuannya bagi membolehkan SMAR diletakkan setanding dengan aliran pendidikan kebangsaan yang lain. Secara umumnya, kemajuan sekolah agama dalam aspek fizikal dan kurikulum masih kekal dengan status quo yang ada.

Masalah Pengurusan Kurikulum Al-Azhar dalam Polisi Pendidikan Kebangsaan | 81

Menyedari tentang kelemahan dan permasalahan di atas, pihak berkuasa agama negeri sama ada majlis agama Islam negeri dan kerajaan negeri sendiri telah mengambil tanggungjawab menubuh sendiri sekolah agama yang mempunyai sistem yang sama dengan sekolah yang diusahakan oleh masyarakat tempatan tersebut. Sekolah agama ini adalah milik mereka sepenuhnya dan dari segi pentadbiran, mereka mempunyai kuasa pentadbiran dalam menentukan polisi memajukan sekolah tersebut. Ia diwujudkan berasaskan kuasa perundangan melalui enakmen negeri yang telah diluluskan. Sekolah agama ini juga dikenali sebagai madrasah. Namun bagi membezakannya dengan sekolah-sekolah agama lain yang diusahakan oleh masyarakat tempatan, ia lebih disebut sebagai Sekolah Menengah Agama Negeri (SMAN). Manakala sekolah yang dibina oleh masyarakat tempatan tadi disebut Sekolah Menengah Agama Rakyat (SMAR).

Peranan Jemaah Pengurusan Sekolah (JPS) SMAR dalam menjayakan corak pendidikan Islam jenis ini telah menghadapi cabaran dan masalah terutamanya dari sudut kewangan. Kesedaran tinggi yang ditunjukkan oleh pihak berkuasa agama negeri melalui majlis agama Islam negeri sedikit sebanyak telah berjaya meringankan pihak pemilik SMAR untuk meneruskan sistem pendidikan madrasah. Bagaimanapun usaha tersebut juga masih dilihat tidak setanding dengan sistem pendidikan nasional. Ini kerana sistem pendidikan semasa mempunyai segala kelebihan bukan sahaja dari sudut kewangan bahkan dari sudut keperluan dan masa depan pelajar. Keluaran pelajar SMAR pula dianggap tidak mempunyai nilai ekonomi kerana mereka hanya belajar ilmu agama semata-mata dan tidak mempelajari ilmu-ilmu sekular hari ini.

Pengenalan ilmu-ilmu sekular dalam sistem pendidikan moden memerlukan perbelanjaan yang besar terutama dari sudut penyediaan guru dan bahan-bahan pengajaran tersebut. Bebanan perbelanjaan dalam menguruskan SMAR dari semasa ke semasa turut bertambah dengan bilangan pelajar dan guru.

SEMASA BERADA DALAM SISTEM PENDIDIKAN NASIONAL

Dalam struktur Kerajaan Persekutuan pula, terdapat dua pihak utama yang dipertanggungjawab untuk menguruskan pendidikan ialah Bahagian Agama Jabatan Perdana Menteri (JPM) dan Kementerian Pelajaran. Bahagian Agama JPM juga sebenarnya berada di bawah kementerian yang dikenali sebagai Kementerian di Jabatan Perdana Menteri tetapi mempunyai menteri yang bertanggungjawab dalam hal ehwal agama Islam. Di peringkat persekutuan, setiap kementerian bertanggungjawab untuk melaksanakan sesuatu polisi.

Sebagai ketua kementerian, menteri adalah bertanggungjawab membuat sesuatu keputusan dengan segala perkara-perkara dasar sama ada secara persendirian

82 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

atau dengan berhubung dengan ahli-ahli kabinet yang lain. Seorang menteri biasanya dibantu oleh seorang Timbalan Menteri dan Setiausaha Parlimen yang juga merupakan Ahli Dewan Rakyat atau Ahli Dewan Negara. Ketua Pegawai Eksekutif dalam mana-mana kementerian ialah Ketua Setiausaha yang mana bertanggungjawab kepada menteri dan mempunyai kuasa ke atas seluruh pentadbiran, fungsi-fungsi dan peranan khas dalam kementerian (Abdullah Sanusi 1980).

Bahagian Agama JPM mempunyai beberapa jabatan dan agensi persekutuan yang berkait dengan hal ehwal Islam. Salah satu jabatan dan agensi yang paling besar sekali ialah Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM) yang turut berfungsi dalam penyelarasan dan pembangunan pendidikan Islam.

Dalam struktur organisasi JAKIM terdapat satu bahagian yang dikenali sebagai Bahagian Pembangunan dan Pendidikan Islam dan Urus Setia LEPAI. Bahagian ini telah memainkan peranan utama dalam memajukan SMAR dan SMAN seluruh Malaysia sejak ia ditubuhkan pada tahun 1983. Antara fungsinya ialah membangun dan menyelaraskan pengurusan pendidikan Islam sekolah agama negeri dan sekolah agama rakyat.

Di bawah struktur Bahagian Agama Jabatan Perdana Menteri pula, kerajaan telah bersetuju untuk menubuhkan sebuah lembaga bagi menyelaraskan kurikulum pelajaran agama di seluruh negeri pada tahun 1983 iaitu, Lembaga Penasihat Penyelarasan Pelajaran dan Pendidikan Agama Islam (LEPAI).

Lembaga ini telah memainkan peranan secara kerjasama dengan Kementerian Pendidikan dalam hal berkaitan dengan perkembangan kurikulum pelajaran agama. Ia telah mengambil alih peranan yang telah dimainkan oleh Majlis Penasihat Pelajaran Agama Islam sejak tahun 1975. Bagi melaksanakan cadangan pembentukan sebuah lembaga di atas, satu memorandum telah disediakan oleh Setiausaha Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Agama Islam pada 4 Mei 1981 dan kali kedua pada 15 Januari 1983. Memorandum ini telah menyebabkan Majlis Raja-raja dalam mesyuarat Majlis Raja-raja yang keâ&#x20AC;&#x201C;126 pada 24 Februari 1983 memutuskan penubuhan sebuah lembaga yang diberi nama LEPAI.

Bagi menggerakkan LEPAI, sebuah urusetia telah diwujudkan di Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM) dengan Ketua Pengarahnya, bertindak sebagai Setiausaha. Tujuan lembaga ini dibentuk ialah untuk meninggikan mutu pelajaran dan pendidikan agama Islam di sekolah-sekolah agama. Pada 1 Januari 1991, urusetia ini telah dinaik taraf menjadi sebuah cawangan yang dikenali cawangan penyelarasan dan pembangunan Islam. Kini, ia dikenali sebagai Bahagian Pembangunan Pendidikan Islam dan menjadi urus setia kepada LEPAI. Pengarah LEPAI merangkap pengarah bahagian tersebut secara automatik. Penyelarasan ini dengan harapan ia tidak banyak menimbulkan

Masalah Pengurusan Kurikulum Al-Azhar dalam Polisi Pendidikan Kebangsaan | 83

konflik. Bagaimanapun pergerakannya agak perlahan dan tidak menyelesaikan banyak masalah dalam tempoh yang diberi.

Berdasarkan ketiga-tiga jentera pentadbiran di atas, JPS merupakan pemilik asal sesebuah SMAR yang ditubuhkan dan ia bertanggungjawab sepenuhnya dalam menentukan masa depan SMAR. Ini bermakna selain daripada SMAR, ia juga bertanggungjawab ke atas sekolah agama yang ditadbir sendiri dikenali sebagai SMAN di peringkat menengah dan SRAN di peringkat rendah. Kerajaan negeri mempunyai tanggungjawab ke atas SMAR kerana SMAR adalah institusi pengajaran agama Islam yang merupakan sebahagian daripada institusi agama Islam. Selain daripada institusi pengajaran agama Islam, pihak berkuasa agama negeri juga bertanggungjawab ke atas hal ehwal tanah, perhutanan dan sebagainya seperti mana yang termaktub dalam Perlembagaan.

Tanggungjawab Kementerian Pelajaran pula ke atas SMAR dilihat kerana ia merupakan sebuah sekolah yang dianggap seperti sebuah institusi pendidikan yang lain. Tambahan pula SMAR mengguna pakai kurikulum kebangsaan yang digubal dalam Akta Pendidikan 1996. Pentadbiran dan pengurusannya sama seperti sekolah-sekolah aliran kebangsaan yang lain yang sistematik seperti adanya sistem jadual persekolahan, darjah pengajian, guru, buku teks, bangunan tersendiri dan sebagainya. Tanggapan salah sebelum ini terhadap sekolah agama kerana pengajaran agama Islam yang diajar adalah secara tradisional seperti di pondok, surau dan kaedah pengajaran pula secara talaqi. Perbezaannya ialah SMAR mempunyai kurikulum tambahan yang dikenali sebagai kurikulum mata pelajaran Al-Azhar yang disedia dan digubal oleh pihak berkuasa agama negeri dan JPS.

JAKIM atau Bahagian Pembangunan Pendidikan Islam pula berperanan yang bersifat penyelarasan sahaja. Kewujudan JAKIM itu sendiri bertujuan untuk menyelaraskan peranan yang telah dimainkan oleh jabatan agama di peringkat negeri. Peranan penyelarasan dalam konteks SMAR ialah penyelarasan tugastugas dalam hal ehwal pelajaran dan pendidikan agama Islam yang melibatkan kurikulum mata pelajaran Diniah, buku teks, peperiksaan dan pensijilan.

Kementerian Pelajaran pula merupakan salah satu kementerian utama yang bertanggungjawab dalam hal ehwal pendidikan seperti di sekolah. Visi utama kementerian ialah â&#x20AC;&#x153;Sekolah Unggul Penjana Generasi Terbilangâ&#x20AC;? dan misinya pula ialah membangun potensi individu melalui pendidikan berkualiti (KPM 2010). Ia mempunyai matlamatnya yang tersendiri seperti berikut: i.

Melahirkan bangsa Malaysia yang taat setia dan bersatupadu. ii. Melahirkan insan yang beriman, berakhlak mulia, berilmu, berketerampilan dan sejahtera. iii. Menyediakan sumber tenaga manusia untuk keperluan kemajuan negara. iv. Memberi peluang-peluang pendidikan kepada semua warganegara Malaysia.

84 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

Pada peringkat awal, kementerian ini telah meletakkan tugas kepada Perhubungan Sekolah untuk mengurus bantuan kewangan kepada SMAR mulai 1959 yang kemudiannya menjadi unit pelajaran agama di Bahagian Sekolah pada tahun 1961. Unit ini telah beberapa kali dinaik taraf menjadi Bahagian Pelajaran Agama pada tahun 1973 sebelum ditukar nama kepada Bahagian Pendidikan Islam pada tahun 1983. Pada tahun 1995, berlaku penstrukturan semula bahagian tersebut dengan dinaik taraf menjadi Jabatan Pendidikan Islam dan Moral (JAPIM) di bawahnya terdapat beberapa bahagian dan unit-unit. Kali terakhir penstrukturan dibuat ialah pada tahun 2008 iaitu apabila nama JAPIM telah kembali menggunakan nama asal iaitu Bahagian Pendidikan Islam (BPI).

Peranan BPI bukan hanya menguruskan bantuan kewangan kepada SMAR sahaja tetapi juga mentadbir sekolah, kurikulum pendidikan Islam kebangsaan dan guru-guru pendidikan Islam di sekolah aliran kebangsaan termasuk pada peringkat rendah.

KURIKULUM AL-AZHAR SEBAGAI IDENTITI SEKOLAH AGAMA NEGERI DAN RAKYAT

Aspek kurikulum Al-Azhar inilah yang menentukan perbezaan antara sekolah agama yang berada di bawah tanggungjawab Kementerian Pelajaran dan yang lain. Ini adalah kerana sehingga ke saat ini, KPM tidak mempunyai sekolah agama yang menawarkan kurikulum tersebut kecuali sekolah agama yang dimiliki oleh Kerajaan Negeri atau Jemaah Pengurusan Sekolah. Kurikulum AlAzhar yang dimaksudkan oleh penulis ialah kurikulum yang boleh dibahagikan kepada tiga komponen utama.

Pertama, komponen pengajian Islam asas seperti Tawhid, Fiqh, Sirah, Akhlaq, Tafsir, Hadith, Mantiq dan beberapa mata pelajaran tambahan yang lain. Komponen kedua ialah mata pelajaran bahasa Arab seperti Nahu, Saraf, Mutalacah, Insyaâ&#x20AC;&#x2122; dan beberapa mata pelajaran tambahan lain. Komponen terakhir ialah mata pelajaran kesusasteraan arab seperti balaghah, adab, nusus, c arud dan juga beberapa mata pelajaran tambahan. Mata pelajaran tambahan yang lain bagi ketiga-tiga komponen utama tersebut adalah bergantung kepada kehendak jawatankuasa kurikulum sama ada di peringkat sekolah atau negeri.

Mata pelajaran ini juga berbeza pada peringkat menengah rendah, menengah atas sehinggalah ke peringkat pengajian tinggi. Pembahagian tiga komponen asas dalam kumpulan mata pelajaran Al-Azhar digambarkan dalam Jadual 1 berikut.

Masalah Pengurusan Kurikulum Al-Azhar dalam Polisi Pendidikan Kebangsaan | 85

JADUAL 1: Senarai Mata Pelajaran yang Diajar di SMAN & SMAR PENGAJIAN ISLAM

BAHASA ARAB

KESUSASTERAAN ARAB

Qur’an & Tajwid Tafsir Hadis Fiqh Tauhid Mantiq Ulum al-Qur’an Mustholah al-Hadis Akhlaq Tarikh Islam Usul Fiqh

Nahu Soraf Ta’abir Muthola’ah Imla’ dan Khat Insya’ Mahfuzah

Balaghah Adab dan Nusus Arud dan Qafiah

Mata pelajaran di atas bukanlah bermaksud diajar di dalam setiap tahap pengajian sebaliknya ia adalah sekumpulan nama-nama mata pelajaran yang digunakan pada masa sekarang. Ia mungkin berbeza tahap pengajian dan nama mata pelajaran. Sebagai contoh mata pelajaran Tauhid juga dinamakan Aqidah dan mata pelajaran Tarikh Islam pula dinamakan Sirah mengikut tafsiran penggubal kurikulum. Kurikulum ini juga hasil daripada sukatan pelajaran yang diunitkan daripada kitab-kitab asal sebagai sumber rujukan utama untuk memudahkan pelajar. Sebelum sistem madrasah diperkenalkan, kitab asal ini merupakan buku teks utama dalam sistem pengajian tradisional. Sebagai contoh Mata pelajaran Nahu yang bersumberkan An-Nahwu Al-Wadih dan pembelajaran kitab Tafsir Al-Nasafi bagi mata pelajaran Tafsir.

Pembahagian komponen juga berbeza mengikut tafsiran penggubal kurikulum sekolah atau negeri. Terdapat SMAN & SMAR yang menggabungkan komponen Bahasa Arab dan Kesusasteraan Arab. Jika kedua-duanya berada dalam satu komponen, mereka pula memisahkan komponen Pengajian Islam kepada dua iaitu Sharicah dan Usuluddin. Mata pelajaran Sharicah membincangkan tentang pelaksanaan hukum hakam seperti Fiqh dan Usul Fiqh, manakala mata pelajaran Usuluddin pula membincangkan aspek ketuhanan dan kepercayaan seperti Tawhid dan Hadith.

86 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

KUASA PERUNDANGAN KUASA PERSEKUTUAN

Pada pemahaman umum, pendidikan Islam adalah sebahagian daripada hal ehwal pendidikan yang juga menjadi tanggungjawab Kerajaan Persekutuan. Ini adalah kerana SMAN & SMAR yang diwujudkan merupakan sebuah institusi pendidikan yang menekankan kurikulum mata pelajaran Diniah. Selain daripada kurikulum tersebut, mereka juga memperkenalkan kurikulum kebangsaan yang menjadi tanggungjawab Kerajaan Persekutuan. Mengikut Perlembagaan Persekutuan dalam Jadual 9, Senarai 1 (Persekutuan), No. 13 (a) pelajaran, termasuk: “… Pelajaran rendah, menengah dan universiti; pelajaran vokasional dan teknik; latihan guru-guru; pendaftaran dan kawalan bagi guru-guru, penguruspengurus dan sekolah-sekolah; memajukan pengajian dan penyelidikan khas; pertubuhan sains dan sastera”.

Bagaimanapun, jika dilihat Akta pelajaran 1961, terdapat dua pihak yang mentadbir pendidikan agama Islam. Kementerian Pelajaran mentadbir pendidikan agama Islam di sekolah menengah bantuan kerajaan dan Kerajaan Negeri mentadbir pendidikan agama Islam di sekolah rendah kerajaan. Pada masa ini kurikulum Diniah di Sekolah Menengah Agama Negeri (SMAN) dan Sekolah Menengah Agama Rakyat (SMAR) ditadbir oleh Majlis Agama Islam Negeri dan Jemaah Pengurusan Sekolah masing-masing. Mata pelajaran agama atau Al-Azhar juga masih belum dibincangkan dalam akta tersebut walaupun ianya sudah lama diperkenalkan.

Pertembungan dua kuasa ini sangat besar implikasinya kepada perjalanan pentadbiran sesebuah sekolah khususnya SMAN & SMAR. Masalah pertembungan sumber kuasa ini bertitik tolak dari kewujudan kedua-dua jenis sekolah tersebut sebagai institusi pembelajaran agama secara bukan formal. Asas tersebut telah meletakkan institusi SMAN & SMAR berada di dalam Senarai negeri di bawah Perlembagaan Persekutuan. Perkembangan dan pengelolaan institusi tersebut telah diselenggarakan oleh pihak berkuasa agama negeri sama ada majlis agama Islam atau jabatan agama Islam sesebuah negeri terbabit.

KUASA NEGERI

Mengikut Perlembagaan Malaysia, pendidikan Islam dari sudut sejarahnya, ia diletakkan dalam hal ehwal agama Islam iaitu, di bawah kuasa Raja-Raja

Masalah Pengurusan Kurikulum Al-Azhar dalam Polisi Pendidikan Kebangsaan | 87

Melayu dan kuasa negeri-negeri. Perkara 3(2) dalam Perlembagaan Persekutuan menyebut: ”Dalam tiap-tiap Negeri melainkan Negeri-negeri yang tidak mempunyai Raja, kedudukan Raja sebagai Ketua ugama Islam dalam Negerinya secara dan setakat mana yang diakui dan diisytiharkan oleh Perlembagaan Negeri itu, dan juga, tertakluk kepada Perlembagaan Negeri itu, segala hak, kesitimewaan, hak kedaulatan dan kuasa yang dinikmati olehnya sebagai Ketua ugama Islam tidaklah tersentu dan tercacat, tetapi dalam apa-apa perbuatan, amalan atau upacara yang telah dipersetujui oleh Majlis Rajaraja supaya meliputi seluruh Persekutuan, maka tipa-tiap orang Raja lain hendaklah atas sifat-sifatnya sebagai Ketua ugama Islam membenarkan Yang di-Pertuan Agong mewakilinya.”

Sebagai contoh mudah, bagi menjalan kuasa tersebut, pihak berkuasa agama negeri melalui badan perundangan negeri telah menggubal enakmen berkaitan dengan pendidikan Islam iaitu Enakmen Majlis Agama Islam dan Adat Istiadat Melayu Kelantan (MAIK) pada tahun 1915 dan Enakmen Yayasan Islam Kelantan (YIK) pada tahun 1982. Dalam Enakmen MAIK 1994, bahagian II, Seksyen 5(1) menyebut: ”Maka adalah dengan ini ditubuhkan suatu badan yang dikenali sebagai ”Majlis Agama Islam dan Adat Istiadat Melayu Kelantan”, bagi membantu Kebawah Duli Yang Maha Mulia Al-Sultan dan hendaklah bertindak di atas titah perintah Baginda di dalam semua perkara yang berkenaan dengan Agama Islam dan Adat Istiadat Melayu Kelantan dan Majlis hendaklah menjadi pihak berkuasa yang utama di Negeri ini dalam semua perkara mengenai”.

Bagi membantu Majlis melaksanakan tugas-tugas dan fungsi-fungsinya, suatu enakmen baru digubal yang mengkhusus kepada hal ehwal yang berkaitan dengan pengurusan dan pentadbiran sekolah-sekolah agama sama ada sekolah kerajaan negeri, sekolah milik majlis dan sekolah agama rakyat. Pada ayat awal enakmen ini berbunyi: ”Suatu Enakmen untuk memubuhkan Yayasan Islam bagi membantu Majlis Ugama Islam dan Adat Istiadat Melayu Kelantan dalam usaha menyebarkan dan mengembangkan ajaran dan pendidikan Islam di negeri ini dan menggalak dan menimbulkan kesedaran dan perasaan keislaman di kalangan rakyat dan penduduk-penduduk Islam di dalamnya; menubuhkan sebuah kumpulanwang dan melantik pegawai-pegawai bagi menjalankan tujuantujuan Yayasan Islam ini; dan perkara-perkara berhubung dan berdamping dengannya”.

88 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011 KUASA MAJLIS RAJA-RAJA

Berasaskan Perlembagaan di atas, selain daripada kuasa di peringkat negeri, kuasa di peringkat persekutuan juga wujud dalam hal ehwal agama Islam iaitu melalui kuasa melalui Majlis Raja-raja. Peranan agama Islam di peringkat persekutuan tidak dinyatakan dengan jelas. Menurut Abdul Aziz (2002), sewaktu perundingan kemerdekaan dahulu raja-raja hanya bersetuju memberi kebenaran supaya peruntukan tentang pengisytiharan agama Islam sebagai agama persekutuan dimasukkan ke dalam Perlembagaan setelah mereka diberi jaminan bahawa pengisytiharan sedemikian tidak akan menjejaskan kedudukan raja-raja sebagai ketua agama di peringkat negeri masing-masing.

Oleh sebab itu, kebenaran diberikan kepada seorang raja untuk memutuskan fungsi agama meskipun baginda menjalan tugasan Yang Dipertuan Agong. Perlu diingatkan bahawa Majlis-majlis Raja yang dibentuk di bawah Perkara 38 (1) juga adalah terdiri daripada raja-raja yang kesemuanya menjadi ketua agama seperti berikut: “… Maka hendaklah ada suatu Majlis Raja-raja yang ditubuhkan mengikut Jadual Kelima”.

Dalam Perkara yang sama 38(2) (b) bidang kuasa dan fungsi Majlis dinyatakan dengan jelas dalam Perlembagaan seperti berikut: “…mempersetujui atau tidak mempersetujui supaya apa-apa perbuatan, amalan atau upacara agama meliputi seluruh Persekutuan”

Dengan perkataan lain, peranan Majlis Raja-Raja Yang di-Pertuan Agong mempunyai alasan-alasan yang praktikal seperti kebaikan dan faedah umat Islam. Kedudukan ini perlu untuk menjaga martabat dan kesucian agama Islam di peringkat persekutuan. Sebagai suatu kenyataan, majlis raja-raja merupakan institusi Perlembagaan tertua dan kewujudannya lebih awal berbanding dengan Perlembagaan Persekutuan itu sendiri. Oleh yang demikian, dalam apa-apa keputusan yang berkaitan dengan SMAR perlulah mengambil kira peranan raja di peringkat negeri dan majlis Raja-raja di peringkat persekutuan. Jika tidak, ia akan menambahkan kerumitan yang sudah sedia ada. Penubuhan Lembaga Penasihat Penyelarasan Pelajaran dan Pendidikan Agama Islam (LEPAI) dalam Mesyuarat Majlis Raja-raja pada tahun 1983 adalah contoh yang paling praktikal dalam perbincangan tesis ini. (Aziz 2002).

Greiner & Schein (1988) menyebut bahawa terdapat lima jenis kuasa yang terdapat dalam mana-mana organisasi iaitu kuasa paksaan, kuasa ganjaran, kuasa pakar, kuasa rujukan dan kuasa sah. Jaafar (1999) menambah dua lagi

Masalah Pengurusan Kurikulum Al-Azhar dalam Polisi Pendidikan Kebangsaan | 89

kuasa iaitu kuasa maklumat dan kuasa perhubungan. Semua kuasa ini wujud dalam semua pengurusan organisasi di mana-mana sahaja dan bergantung kepada situasi. Dalam hal perbincangan tesis ini, kuasa yang banyak dikaitkan ialah kuasa perundangan di mana ia sebahagian daripada jenis kuasa sah.

Kuasa sah juga dikenali sebagai kuasa kedudukan atau kuasa rasmi yang diambil daripada seseorang yang berautoriti dan berada dalam kalangan pihak atasan. Kuasa ini diperolehi daripada proses penyerahan kuasa yang telah meletakkan seseorang tersebut berada dalam kedudukan yang tinggi dalam sesebuah organisasi. Seorang pemimpin yang mempunyai kuasa sah ini biasanya akan mempengaruhi pihak lain dengan pendekatan yang paling mudah kerana mereka memperolehi hak untuk berbuat demikian dan bertepatan dengan kedudukannya yang teratas di dalam mana-mana organisasi. Kuasa bawahan boleh memainkan peranan penting dan akan akur kepada kuasa tersebut, namun nilai dan kebudayaan sesebuah organisasi boleh menghadkan batasan kuasa tersebut (Jaafar 1999).

MASALAH FEDERALISME

Faktor peraturan dan undang-undang yang disediakan oleh undang-undang persekutuan memainkan pengaruh besar dalam menentukan jatuh bangun pendidikan Islam. Di Malaysia, struktur pentadbiran negara diasaskan oleh semangat federalisme yang berasal daripada sembilan buah kesultanan Melayu. Ini memerlukan kepada bentuk pengagihan kuasa yang ditentukan oleh sejarah dan kehendak negara pada masa itu (Mohammmad Agus 2006).

Bagaimanapun semasa negara mencapai kemerdekaan, pengagihan kuasa dalam sistem persekutuan dilihat lebih menguntungkan pihak-pihak berkuasa pusat berbanding dengan kuasa negeri (Abdul Aziz 2008).

Perlembagaan mana-mana negeri telah dijamin oleh Persekutuan seperti mana amalan di negeri-negeri yang telah menerima konsep federalisme dalam sistem pemerintahannya. Dalam Perlembagaan ada menyebut dalam Perkara 71(1) â&#x20AC;&#x153;...Persekutuan adalah menjamin hak Raja sesuatu Negeri untuk mewarisi dan memegang, menikmati dan menjalankan hak-hak perlembagaan dan keistimewaan-keistimewaan Raja Negeri itu mengikut Perlembagaan Negeri itu.â&#x20AC;?

Walaupun jaminan telah wujud dalam kedua-dua perlembagaan di atas, namun ia masih tidak dapat menentukan sempadan kuasa tersebut. Dalam konteks pengagihan kuasa di antara dua buah kerajaan di atas, sekiranya wujud satu keadaaan di mana sesuatu perkara tidak dapat dikenal pasti dalam mana-mana senarai pada Jadual Sembilan sama ada Negeri atau Persekutuan, Perlembagaan telah menyerahkan kepada badan Perundangan negeri untuk melaksanakannya (Wan Azmi 1991). Kuasa perundangan ini dipanggil kuasa

90 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

perundangan baki seperti mana yang tercatat dalam Perkara 77 Perlembagaan Persekutuan. Bagaimanapun, dalam soal pengurusan SMAR ia bukan soal berlaku kekosongan tetapi pertindihan yang sebenarnya telah diwujudkan dalam Senarai Persekutuan dan Senarai Negeri. Persoalan lain yang berbangkit ialah mengapa perkara tersebut atau seumpaman dengannya tidak dimasukkan dalam Senarai Bersama (Shaikh Mohd Noor 1984).

Percanggahan dalam menentukan kuasa eksekutif ini bukan perkara yang dibuat kerana ia adalah hasil daripada bermulanya ilmu mengenai pelaksanaan persekutuan itu sendiri di mana-mana tempat di dunia hari ini. Ringkasnya di Malaysia ini, sejauh mana masalah competitive federalism atau ‘persaingan federalisme’ tersebut boleh dielakkan dan diganti dengan galakan semangat kerjasama yang dipanggil co-operative federalism atau ‘kerjasama federalisme’ (Shaikh Mohd Noor 1984). Kerajaan-kerajaan dalam persekutuan mestilah bertindak bersama bukan bertelagah supaya kebajikan awam dapat dicapai sepenuhnya. Beliau juga berhujah kelangsungan sesebuah sistem negara persekutuan akhirnya bergantung kepada budaya politik dan sistem parti negara berkenaan. Mungkin boleh dikongsi ideanya di sini ialah sekiranya formula pembahagian itu kurang sekalipun tetapi jika budaya politiknya sihat dan memberi keutamaan kepada demokrasi bermakna harapan untuk melihat konsep federalism itu sihat adalah lebih baik (Abdul Aziz 2003)

Menurut Abdul Aziz (2002) juga, oleh kerana Islam telahpun diletakkan di bawah bidang kuasa negeri, sepatutnya apabila timbul keraguan mengenai hal-hal yang berkaitan dengan hal ehwal tersebut, keraguan yang timbul harus diselesaikan dengan mengutamakan tafsiran yang memberi kelebihan kepada negeri. Ini adalah kerana keutamaan tafsiran tersebut merupakan semangat umum pembahagian kuasa dalam kerangka Kerajaan Persekutuan sekali gus boleh memperkukuhkan federalisme di Malaysia.

MASALAH PENTAFSIRAN PERLEMBAGAAN

Status kedudukan SMAR sebagai institusi agama sejak awal telah memberikan kesan tidak baik kepadanya dalam memasuki sistem pendidikan moden walaupun sejarah kewujudannya juga telah membuktikan kepentingan perubahan dan pemodenan tersebut. Perlembagaan Persekutuan mentafsirkan agama adalah bidang yang dihubung kait dengan tuhan dan upacara hari kebesaran. Doktrin ini telah menjadi falsafah dan kepercayaan rakyat khususnya mereka yang terlibat dalam membuat polisi.

Sebagai sebuah institusi agama, ia menghadapi kesukaran dalam memajukannya kerana terikat dengan Perlembagaan Persekutuan yang membenarkannya hidup dalam lingkungan keagamaan. Ini memberi kesan dan

Masalah Pengurusan Kurikulum Al-Azhar dalam Polisi Pendidikan Kebangsaan | 91

kekangan perkembangannya apabila ia melibatkan kuasa kerajaan negeri yang kecil, sumber kewangan juga terhad dan proses perjalanannya bersifat usaha masyarakat setempat dengan pemilikan tanah secara wakaf. Sempadan institusi agama telah ditembusi dan dinaikkan taraf menjadi institusi pendidikan walaupun ia sudah menjadi institusi pendidikan sejak awal sebelum kemerdekaan lagi.

Sebagai sebuah institusi pendidikan, ia layak mendapat segala haknya seperti mana dalam Perlembagaan Persekutuan.

Pada pandangan penulis, kita perlu melihat sejarah perkembangan penjajahan di Malaysia sehingga munculnya Perlembagaan itu sendiri melalui Laporan Suruhanjaya Reid. Penjajahan dikaitkan dengan tujuan dan matlamat penjajahan itu sendiri. Selain daripada faktor ekonomi dan politik, mereka juga mahu memastikan pemikiran dan cara hidup serta budaya masyarakat setempat turut dijajah berasaskan ideologi sekularisme mereka yang datang bersamasama dengan ajaran Kristian. Ajaran ini telah memisahkan agama daripada kehidupan (S.S. Hussain & S.A. Ashraf 1980). Perkara pendidikan jelas menjadi tanggungjawab Kerajaan Persekutuan, mengapa penjajah dan pemerintahan selepas penjajahan tidak mengambil tanggungjawab institusi pendidikan orangorang Islam seperti pondok sejak awal sebelum merdeka lagi.

Penjajah telah berjaya mempengaruhi sistem pendidikan yang bakal dijadikan sistem pendidikan di Malaysia iaitu, sistem pendidikan yang merupakan hasil warisan daripada sistem mereka, bermakna mereka tidak begitu bimbang dengan kemerdekaan yang telah diberikan kepada penduduk Tanah Melayu (Nabir 1976). Mereka telah berjaya mentafsirkan dan membudayakan sistem pendidikan kebangsaan dengan menganggap pondok dan SMAR bukanlah institusi pendidikan atau sekolah moden tetapi sistem pengajian agama yang menjadi budaya masyarakat Islam di surau-surau sedangkan pada masa itu, pondok telah bertukar menjadi sistem nizami (sistem persekolahan) setanding dengan sekolah-sekolah Melayu yang lain (Abdullah 1995).

Perbincangan di atas mungkin membangkitkan persoalan baru adakah negara dan Perlembagaan Malaysia telah disekularkan? Siapakah yang mensekularkannya? Atas asas apa kita menerimanya dengan mudah pensekularan tersebut? Menurut Abdul Aziz (2008), Perlembagaan telah menyediakan ruang yang luas untuk pelaksanaan Islam. Lebih daripada itu, keseluruhan undangundang tersebut sebenarnya tidak memperkenalkan dan menunjukkan konsep agama yang sekular. Pengaruh sekularisme yang wujud mungkin disebabkan Malaysia dijajah oleh British yang berpegang kepada ajaran agama Kristian yang bersifat sekular.

Hari ini sudah lebih 50 tahun negara kita telah mencapai kemerdekaan.

Mengapa kita masih memahami Perlembagaan seperti mana mereka? Undangundang adalah ciptaan manusia yang digubal untuk kebaikan manusia. Jika undang-undang tersebut menyusahkan manusia itu sendiri, manusia boleh

92 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

mengubahnya, meminda atau mentafsir semula undang-undang dengan perkembangan semasa agar ia memberikan kebaikan pada manusia tersebut.

Begitu juga dari sudut pindaan peruntukan undang-undang, ia harus dilaksanakan dengan lebih berkesan supaya segala rintangan dan halangan yang timbul boleh diatasi dengan cepat terutamanya ke atas aspek yang menghadapi proses perubahan pesat dan dinamik. (Tie 2002).

SMAR menjadi institusi agama apabila pihak Kerajaan Persekutuan tidak memainkan peranan yang berkesan ke atas SMAR. Negeri telah memikul dan mengambil tanggungjawab besar ini walaupun sebenarnya sebahagiannya adalah juga tanggungjawab persekutuan. Setelah lebih 50 tahun merdeka, adakah kita masih mahu mentafsirkan sekolah SMAR bukan institusi pendidikan sedangkan ia telah lama wujud sebagai sebuah sekolah untuk mendidik anak bangsa sama seperti sekolah-sekolah yang lain dan banyak memberikan sumbangan besar kepada negara sendiri dalam melahirkan insan yang mempunyai budi pekerti yang baik bahkan sesetengahnya menjadi pemimpin dan pembuat polisi untuk memajukan negara sendiri.

BATASAN PERANAN KEMENTERIAN PELAJARAN KE ATAS KURIKULUM AL-AZHAR

Pada masa sekarang, Kerajaan Persekutuan melalui KPM telah berusaha untuk mendaftarkan sebahagian daripada SMAN & SMAR sebagai Sekolah Agama Bantuan Kerajaan (SABK) berdasarkan Akta Pendidikan 1996. Bagi merealisasikan usaha tersebut satu Memorandum Persefahaman telah dibuat khususnya mengenai aspek dilema yang dihadapi iaitu, pelaksanaan Kurikulum Al-Azhar (Azizi & Supyan 2009). Penulis mengambil dua contoh draf memorandum tersebut yang menyebut seperti berikut: “Sekolah Agama ini hendaklah terus melaksanakan Kurikulum Pelajaran Menegah Al-Azhar (Sanawi)” “Sekolah Agama ini juga boleh melaksanakan Kurikulum Pelajaran Agama yang diluluskan oleh Majlis Raja-Raja”

Berdasarkan kandungan memorandum tersebut, penulis percaya wujudnya kelonggaran dalam menyatakan kemampuan kuasa KPM ke atas kurikulum tersebut. Oleh yang demikian berikut adalah beberapa pentafsiran lain sebagai tambahan berasaskan data-data penyelidikan yang telah dijalankan sebelum ini: i.

Tidak bertanggungjawab ke atas Kurikulum Al-Azhar tetapi mengurus guru yang memilih skim perkhidmatan persekutuan dan diberikan kelonggaran mengajar kurikulum Al-Azhar atas budi bicara.

Masalah Pengurusan Kurikulum Al-Azhar dalam Polisi Pendidikan Kebangsaan | 93

ii.

Tidak menyediakan keperluan guru baru untuk mengajar Kurikulum Al-Azhar kerana itu adalah tanggungjawab Kerajaan Negeri dan pihak sekolah. iii. KPM diarahkan untuk melaksanakan Kurikulum Kebangsaan sepenuhnya. Pada masa yang sama terpaksa meraikan pelaksanaan yang mengutamakan Kurikulum Al-Azhar yang telah lama mengorbankan Kurikulum Kebangsaan.

CADANGAN PENYELESAIAN MEMPERKUKUHKAN PERHUBUNGAN ANTARA NEGERI-NEGERI DAN PERSEKUTUAN

Masalah perhubungan kuasa antara persekutuan dan negeri-negeri boleh diatasi dengan beberapa buah institusi yang diwujudkan sebelum ini untuk tujuan tersebut tetapi dalam aspek lain. Antara institusi tersebut ialah Majlis Tanah Negara, Majlis Kewangan Negara, Dewan Negara. Institusi-institusi ini sudah lama wujud sebagai perantara antara negeri dan persekutuan.

Mengenai perkara-perkara lain dalam Senarai Negeri, Parlimen boleh membuat undang-undang jika diminta berbuat demikian oleh mana-mana Dewan Negeri atau bagi maksud mewujudkan persamaan-persamaan undnagundang dalam kalangan duabuh negeri atau lebih. Pembahagian kuasa-kuasa pemerintah dinyatakan dalam Perkara 80 yang menyatakan bahawa kuasa pemerintah bag Persekutuan meliputi segala perkara yang membolehkan parlimen membuat undag-undnag dan kuasa pemerintah bagi sesebuah negeri meliputi segala perkara yang membolehkan Parlimen membuat undang-undang dan kuasa pemerintah bagi sesebuah negeri meliputi segala perlakara yang membolehkan Badan Perundangan Negeri membuat undang-undang (Ahmad Ibrahim 1997).

TANGGUNGJAWAB BERSAMA ANTARA PERSEKUTUAN DAN NEGERI

Tanggungjawab kebersamaan sebenarnya sudah terserlah dalam polisi pendidikan hari ini jika ia dibuat dengan penuh kebijaksanaan. Kerajaan Persekutuan telah menjalankan tanggungjawab dengan menyediakan pendidikan agama Islam kepada rakyat melalui peruntukan Akta Pendidikan 1996 di bawah Seksyen 50 mengenai bab Pengajaran Agama di Institusi Pendidikan: â&#x20AC;&#x153;(1) Jika di dalam sesuatu institusi pendidikan terdapat 5 orang murid atau lebih yang menganut agama Islam maka murid-murid itu hendaklah

94 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011 diberikan pengajaran agama Islam oleh guru yang diluluskan oleh Pihak Berkuasa Negeri.â&#x20AC;?

Seksyen dalam akta pendidikan tersebut diwujudkan dan tidak bertentangan dengan Perlembagaan Persekutuan. sebenarnya dalam Perlembagan Persekutuan sendiri memberikan hak kepada Persekutuan bukan sahaja membantu bahkan mengadakan ajaran dalam agama Islam seperti mana yang wujud dalam Perkara 12(2): â&#x20AC;?Tiap-tiap kumpulan ugama berhak menubuhkan dan menyenggara institusiinstitusi untuk pelajaran kanak-kanak dalam ugama kumpulan itu sendiri, dan tidaklah boleh ada perbezaan semata-mata oleh sebab ugama dalam mana-mana undag-undang berkaitan dengan institusi-institusi itu atau dalam pentadbiran mana-mana undang-undang itu ; tetapi adalah sah bagi Persekutuan atau sesuatu Negeri menubuhkan atau menyenggara institusi Islam atau mengadakan atau membantu dalam mengadakan ajaran dalam ugama Islam dan melakukan apa-apa perbelanjaan sebagaimana yang diperlu bagi maksud ituâ&#x20AC;?.

Sejarah Perlembagaan Malaysia telah meletakkan konsep persekutuan yang lebih memberatkan kuasa pusat yang kuat mungkin adalah sebahagian daripada masalah ini. Bagaimanapun, apakah konsep federalism itu salah dan wajar dihapuskan. Memang benar bahawa pusat menjadi kuasa yang lebih ke atas negeri bukan setakat dalam konteks pembahagian kuasa tetapi dalam kes pembangunan SMAR ini yang melibatkan lima aspek penting. Sebahagian besar daripadanya adalah jelas di bawah kuasa pusat. Ia memberi maksud kerajaan pusat harus memikul tanggungjawab untuk memajukan dan membangunkan institusi tersebut (Suffian 1990).

Berdasarkan akta di atas, salah satu peranan institusi pendidikan Islam sebelum ini ialah menyediakan guru untuk mengajar pelajaran agama Islam.

Namun hari ini ia telah diuruskan oleh Kerajaan Persekutuan tanpa sebarang masalah. Proses ini tidak memberikan masalah besar kepada guru sehinggalah ia diterima pakai sepenuhnya. Jika dilihat dalam akta di atas, masih wujud perlunya guru pendidikan Islam mendapat kelulusan daripada pihak berkuasa negeri. Adakah ia disedari dengan peranan hari ini atau kita perlu mempunyai pentafsiran sendiri terhadap akta tersebut?

Berdasarkan pemahaman tersebut, sempadan kuasa bagi KPM ke atas Kurikulum Al-Azhar adalah dalam aspek pembangunan kurikulum Al-Azhar.

Manakala Kerajaan Negeri berkuasa dalam aspek pengurusan Kurikulum AlAzhar iaitu prosedur, perjalanan dan aspek-aspek logistik yang lain. Begiru juga dengan guru, KPM boleh melantik guru Kurikulum Al-Azhar tetapi penempatan guru tersebut adalah di bawah kuasa Kerajaan Negeri. Aspek

Masalah Pengurusan Kurikulum Al-Azhar dalam Polisi Pendidikan Kebangsaan | 95

pembahagian kuasa ini juga dalam pentadbiran Kementerian apabila KPM juga telah menurunkan sebahagian kuasa kepada Jabatan Pelajaran Negeri bagi memudahkan penyelarasan.

KESIMPULAN Hubungan pihak sekolah atau Kerajan Negeri dengan Kerajaan Persekutuan Malaysia melalui Kementerian Pelajaran sebelum ini telah banyak menyelaraskan sistem pengajian sekolah agama di seluruh Malaysia. Sebelum kerjasama dilaksanakan dengan Kementerian Pelajaran, sudah wujud institusi perantara negeri dan persekutuan iaitu Lembaga Penasihat Penyelarasan Pembangunan Pendidikan Agama Islam (LEPAI) yang diletakkan di bawah Jabatan Kemajuan Islam (JAKIM) dan Jabatan Perdana Menteri (JPM). Seperti mana yang telah disebut sebelum ini, satu perjanjian untuk menyelaraskan Sijil Tinggi Agama Malaysia (STAM) telah dilaksanakan melalui usaha kementerian terbabit dan sekali gus mencerminkan kerjasama dua hala yang penting dalam membangunkan pendidikan Islam keseluruhannya dan sekolah agama khususnya.

Kesimpulannya, kewujudan pelbagai pihak dalam menguruskan SMAN & SMAR bukanlah masalah yang boleh merugikan sekolah sebaliknya menambahkan pihak-pihak yang terlibat untuk memberi perhatian ke atasnya.

Konflik dan pertembungan tidak akan timbul apabila semua pihak memahami peranan masing-masing yang telah diberikan dalam Perlembagaan.

RUJUKAN Abdul Aziz Bari. 2002. Majlis Raja-Raja : Kedudukan dan Peranan Dalam Perlembagaan Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Abdul Aziz Bari. 2003. Malaysian Constitution: A Critical Introduction. Kuala Lumpur: The Other Press.

Abdul Aziz Bari. 2008. Perlembagaan Malaysia: Teori Dan Praktis. Shah Alam: Arah Publications.

Abdullah Ishak. 1995. Pendidikan Islam dan Pengaruhnya di Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Abdullah Sanusi Ahmad. 1980. Kerajaan dan Pentadbiran Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Ahmad Ibrahim Abu Sin. 1997. Pengurusan Dalam Islam. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Al-Buraey, Muhammad. 1990. Management & Administration In Islam. Saudi Arabia: King Fahd University of Petroleum & Minerals.

96 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

Ali Mohammad Jubran Saleh. 2002. Education Administration: An Islamic Perspective. Kuala Lumpur: A.S. Noordeen.

Azizi Umar & Supyan Hussin. 2009. Pendaftaran sekolah agama rakyat dalam dasar pendidikan kebangsaan: implikasi ke atas perlembagaan dan akta pendidikan 1996. Kertas kerja Konferen Antarabangsa Penyelidikan Dalam Undang-undang Islam. Anjuran Akademi Pengajian Islam Universiti Malaya. Kuala Lumpur, 15 – 16 Julai.

Bittel & Ramsey. 1985. Encylopedia od Profesional Management. New York: McGraw-Hall Inc. Dangiran Mustapha. 2008. Program pendaftaran sekolah agama sebagai sekolah agama bantuan kerajaan: satu sorotan. Kertas kerja Seminar Pemantapan Kurikulum Sekolah Agama Bantuan Kerajaan (SABK) Peringkat Kebangsaan. Port Dickson, 3 – 5 Disember.

Jaafar Muhammad. 1999. Kelakuan Organisasi. Kuala Lumpur: Leeds Publication.

Kelantan. 1994. Enakmen Majlis Agama Islam Dan Adat Istiadat Melayu Kelantan.

Kementerian Pendidikan Malaysia. 2003. Isu SAR: Penjelasan Menteri Pendidikan. 17 Mac. Khoo Kay Kim. 1980. Pendidikan Islam di Malaysia: Dahulu dan Sekarang.

Kuala Lumpur: Persatuan Sejarah Malaysia.

Lembaga Penyelidikan Undang-undang, Perlembagaan Persekutuan (pindaan sehingga 2008). Kuala Lumpur : Internasional Law Book Services, 2008.

Morgan. James. E. 1982. Administrative and Supervisory Management. New Jersey: Prentice-Hall Inc. Muhammad Agus Yusoff. 2006. Malaysia Federalism: Conflict or Consensus.

Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia.

Nabir Abdullah. 1976. Maahad Il Ihya Assyariff Gunung Semanggol 1934-1959.

Kuala Lumpur: Jabatan Sejarah, UKM. S.S. Hussain & S.A. Ashraf. 1980. Crisis In Muslim Education. Jeddah: Hodder & Stoughton, King Abdul Aziz University.

Shaikh Mohd Noor Alam Hussain.1984. Federalisme di Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Tie Fatt Hee. 2002. Undang-undang pendidikan di Malaysia. Kuala Lumpur: Fajar Bakti.

Wan Azmi Ramli. 2001. Pengurusan Terkini: Terunggul dan Paling Laris Dalam Era IT. Kuala Lumpur: Golden Books Centre.

Azizi Umar Supyan Hussin Pusat Pengajian Umum Universiti Kebangsaan Malaysia

Exploring the Effect of Conflict towards Self-Managed Project Teams (SMPTs) ZALEHA YAZID ABSTRACT The aim of this article is to explore the effect of conflict within Self-Managed Project Team (SMPT) in Small and Medium Sized Firms specifically in Malaysia. Literature suggests that the implementation of SMPT not only increases productivity in organizations but also contributes towards increasing employeesâ&#x20AC;&#x2122; involvement as the team is being managed by the team members rather than a formal leader who exists within the team. Thus, it is crucial for organizations to create understanding on how conflict is managed in SMPTs in order to ensure the successfulness of this particular type of team.

Keywords: Self-Managed Project Team--team building--leadership

INTRODUCTION Project team is widely adopted by organizations in their product development and operational process. The significance of project team has been addressed by many academic researchers (Cohen & Bailey 1997; Mohrman et al. 1995;) and organizational practitioners. For instance, project team can increase learning and knowledge sharing within firms (Dougherty 1992; Ancona & Caldwell 1992) as well as enhancing the efficiency of utilizing various resources (e.g., human resources, facilities and technologies) (Eisenhardt 1989; Tyre & Orlikowski.

1994).

Compared to the large firms, small and medium sized firms tend to highly depend on the success of project team for product development (Morris & Pinnington, 1998; Robertson & Swan. 2003), company survival (Dougherty 2001) and the achievement of competitive advantage (Lindkvist 2005; Gann & Salter. 2000). For example, in the study of large design and engineering firms by (Gann & Salter 2000), even though faced with failure in one or two projects, large firms would still able to survive in the industry as they would be relying on the other spectacular project success. On the other hand, small and medium firms would totally collapse because of one or two project failures as they are

98 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

totally client driven which is totally dependent on projects to survive (Zucker 1991). Thus, project teams become a strategic vehicle for those small and medium sized firms who can only survive with the investment of external client firms (Sturdy 1997).

Nowadays, one particular type of project teams is being widely implemented which is known as Self-Managed Project Team (SMPT). SMPT originally developed from the socio-technical perspective, the main objective of which was to utilize technology and social and psychological needs of people by providing a structure that is productive and satisfying to the people involved (Emery 1993; Stewart & Manz 1995). The approach attempts to create the work system in a way that it could respond to changing demands in the work environment either internally or externally in an immediate and flexible manner. SMPTs are work groups which are given the responsibility and certain discretion on decision making processes relating to work methods, planning and others (Cummings 1978; Orsburn & Moran 1990). In other words, the SMPT is a team which is being managed by the team members who are responsible in some aspects of the team processes which, in turn, gives flexibility for the team members in decision making processes.

SMPTs have been increasingly implemented in many countries (Lawler 1986; Manz & Sims 1993). The reason given for implementation of this type of team is the benefit which gives freedom to teams on the decision making process which allows them to creatively express and implement their ideas.

The team members are given responsibility as well as the flexibility to plan, organize and manage their tasks which then leads to increased productivity (Cohen & Ledford 1994; Wellins 1990). Theoretical and empirical studies (Hill, 1995; Pfeffer 1994) suggest that one of the ways for organizations to achieve competitive advantage is through the implementation of SMPTs which not only increase productivity but also contribute towards increasing employees involvement, motivation and satisfaction. This occurs as the self-managing team members develop strong commitment (Barker 1993) as well as the sense of ownership and pride in their work project (Barker 1993; Cohen & Bailey 1997). Therefore, with the abundant of benefits for the firms by implementing SMPT, it is important to explore its impact towards organizational performance and whether the non-existent of internal leader does enhance the team’s creativity which then leads towards increased productivity and performance.

Exploring the Effect of Conflict towards Self-Managed Project Teams (SMPTs) | 99

SELF MANAGING PROJECT TEAM There are a considerable number of definitions of SMPT. (Wageman 1997) define SMPT as ‘the team itself – rather than managers – takes responsibility for its work, monitors its own performance, and alters its performance strategies as needed to solve problems and adapt to changing conditions’. Some researchers define SMPT as ‘radical change of the traditional managerial and authority structure in organization’ (Orsbon et al. 1990).

The general notion of SMPT in this study is influenced by the punctuated equilibrium model of organizational transformation (Gersick 1988, 1989, 1991).

It has emerged as a prominent theoretical framework being used to investigate and characterizes changes in organization (Romanelli & Tushman 1994). It suggests that groups develop through the sudden formation, maintenance, and sudden revision of a “framework for performance”. This model describes the processes through which such frameworks are formed and revised and predicts both the timing of progress and when and how in their development groups are likely, or unlikely, to be influenced by their environments (Gersick 1988, 1989, 1991). Organization is being described as evolving through long periods of stability (equilibrium period) in their basic patterns of activity that are punctuated by sudden burst of fundamental change, which is the revolutionary period. This period interrupt established activity patterns and install the basis for new equilibrium period. (Gersick 1988, 1989, 1991). This explains how organizations will typically accomplish transformation.

Specifically, the definition of SMPT in this study is based on two characteristics: i. a group of employees with interrelated tasks (Cohen & Bailey 1997) that can self regulate their behavior on relatively whole tasks (Goodman Devadas & Hughson 1988), whose members have a variety of abilities and certain discretion concerning decisions relating to the working method, planning, programming and the division of tasks (Cummings 1978, Osburn et al. 1990); ii. they have been given the freedom and ability (Cohen & Ledford 1994; Hackman 1986) as well as responsibility to manage and perform technical tasks that result in a product or service to be delivered to internal or external customer (Yeatts & Hyten 1998) as well as taking action to remedy problems (Wellins et al. 1990).

100 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

CONFLICT AND SMPT

Conflict has been known to have the potential to harm group processes, such as cooperation and collaboration, as well as performance outcomes such as goal accomplishments (De Dreu & Weingart 2003) and much is known about the causes and effects of conflict in teams (Jehn & Bendersky 2003). Therefore, conflict management strategy is considered as an important factor which influences the dynamics of SMPT. It does play an important role in teams as it provides further understanding of how members within team relate with each other (Levine & Thompson 1996).

There are different types of conflicts namely task and relationship conflicts.

Task conflict is defined as argument or disagreement which occurs among group members regarding their opinions, ideas and decisions (Langfred 2007; Simon & Peterson 2000) which also involved any controversy over deciding the best way to achieve the group objective (Devine 1999). As for relationship conflict or also known as emotional conflict, it is when interpersonal incompatibility is being sensed and it is often characterized by the negative emotions among group members such as animosity, tension, and annoyance (Simon & Peterson 2000).

In some cases, conflicts are considered as a good thing as disagreement would let team members to rethink of their views and think of new alternatives for their problems (Levine & Moreland 2006). Conflict is regarded as something that would benefit organization as it may promote individual and team creativity, enhance the quality of decision that is being made and increase individual involvement in organisation (DeDreu 1997; Tjosvold 1997). According to (Rubin & Levinger, 1995) conflicts will help to improve the relationships among individuals following confrontation with their differences.

However, the negative impact of conflict has also been indicated in studies of project team as there are studies which differentiate the effect between the two types of conflict which suggested that task conflict tends to promote effective group performance, whereas relationship conflict interferes with group outcomes (Amason 1996). Meanwhile, there are also studies which indicate that conflict, either task or relationship, have negative impact on team performance (De Dreu & Weingart 2003).

Conflict management strategies have also been discussed in previous researches which show insight into different ways of conflicts handling in teams and organisations. Different styles of conflict handling were discussed such as avoidant, cooperative and competitive styles (Chen, Liu and Tjosvold 2005; DeDreu and van Vianen 2001; Kay, Shapiro & Weingart 2001). Similarly, (Kuhn and Poole 2005) provides an overview of how teams develop the preferences on how to handle conflicts which is also claimed to be carried over

Exploring the Effect of Conflict towards Self-Managed Project Teams (SMPTs) | 101

to other decision-making activities in the team. It has also been suggested in the literature that a number of conditions would help in managing conflicts which includes focusing on the conflict itself rather involving any emotional or personal problem, consideration of a wide range of alternative solutions or creating cooperative climate (Putnam & Poole 1987).

A number of scholars (Kolb, 1992; Tjosvold & Sun 2000) have argued that conflict handling also involves hidden ways of addressing the conflict situation rather than direct actions. Various ways that can be used to avoid direct confrontation have been discussed, such as purposely changing the topic of conversation, expressing disagreement by forms of body language, reacting via a third person in order to have the individual enact the actual confrontation or by pointing out common values and aims instead of directly pursuing the matter of conflict (Kolb 1992; Morrill 1992; Tjosvold & Sun 2000).

A lot of studies being conducted focusing on the importance, benefits, weaknesses and management of conflicts in organization. However, the question in this context is whether the existing studies can explain the effect of conflict towards project team particularly self-managing ones as it has remained largely unexplored. Despite an abundance of research on project teams, their processes and the importance of team and task structure, little is known on how selfmanaging teams shape and adapt themselves during conflicts.

METHODOLOGY Case study approach is being used in this study. It is known as most appropriate in answering how and why research questions (Yin 1994). This approach is also beneficial for theory generation when theories with regard to the phenomena are lacking (Eisenhardt 1989; Glaser & Strauss 1967). The case study approach is useful in exploring process-oriented inquiries (Burgelman 1983) as it enables researchers to trace significant events and capture the complexity of organisational phenomena (Shenkar & Yan 2002). In this study, the aim is to provide â&#x20AC;&#x2DC;qualitative evidenceâ&#x20AC;&#x2122; (Yin 1989; Yin 1994) which explains the impact of conflict towards SMPT. The study comprises of evidence collected through a longitudinal study consisting of semi-structured interviews for three months involving face-to-face and weekly telephone interviews for twelve weeks with participants from a self-managed project team.

102 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

RESEARCH SETTINGS

In this article the author will only concentrate on the study of Project IH which is within BioTechCo to capture the social dynamics of SMPT with regard to their conflict management strategy. BioTechCo is a company in Malaysia with a vision to develop life sciences research using bioinformatics solution. In 2006, BioTechCo secured a grant of RM14million from the Ministry of Science, Technology and Innovation (MOSTI) to develop Malaysia’s first molecular diagnostic kit. This is known as ‘Project IH’. The molecular diagnostic kit was claimed to be the first to be targeted at the Asian population and as it is specifically going to be developed to detect the mutation for a disease known as familial hypercholesterolemia (FH), that makes it the first in the world being developed specifically for the disease.

Project team was formed specifically for Project IH consisting of members from different area of expertise. All of the team members were located in the headquarters in Kuala Lumpur, Malaysia. The first phase of the project, Phase 1 begins with the recruitment of sample from the patients in the university’s Medical Centre. Blood samples were collected and at the same time, the clinical validations as well as the wet lab validation were conducted.

FINDINGS

Case 1: Project IH - Phase 1 (Week 1-5 of 12) The interview began when the team was in the process of collecting blood sample for the project. At the same time, the project team members are also involved in the clinical and lab works of the project. The data from the interview showed how the project team members are able to organize their tasks and act as decision maker for the project. At this phase, it can be evident from the interview how the team members independently take charge of the decision making process, particularly important ones which involve dealing with other party in the project.

Organizing as well as decision making process involves all of the project team members. It shows from the data that the team behavior in this phase as: highly independent in organizing and managing the project, highly committed to the project and in the process of developing close relationship within the project team.

The project team members are working closely with each other and they had frequent discussion amongst themselves whenever there is important

Exploring the Effect of Conflict towards Self-Managed Project Teams (SMPTs) | 103

decision to be made. They would come out with any solutions together without involving the team leader.

“We are a group of professional people so it’s well-balanced, each of us will share our experience and we will talk to each other what we will do and we will try to finish our work. It’s a team work, not an individual work. So, everything we do, we do it as a team. We help each other.”

(MrR,Wk1, ProjectIH) “Usually if there’s some issues with our task, we just discuss between ourselves and get back to the objective of the task. We review back the mistakes together and seek clarifications from each other. We just sort it among ourselves.”

(MrRg, Wk2,ProjectIH) “In this project, we need to work together. Our tasks are inter-related, so we are always willing to co-operate with one another.”

(MissAn, Wk3, ProjectIH)

This is agreed by the assigned team leader whereby the team leader is positioned outside of the team and does not get involved with the team activities.

The role of the team leader is minimized to only get involve when requested by the project team members which are not evidence yet in this phase. It is already known that all the team members are independent towards their task in the team towards the deadline and this is agreed by the team leader who viewed the project team as being highly independent with high spirit of teamwork and cooperation.

“I believe that all the team members know their duties and responsibilities.

One of the goals is to co-operate in whatever circumstances in achieving the best result for the project. For example, if we have problems, all of the team members work hard to solve the problems.”

(DrPr, Wk2, ProjectIH) “I will always give the opportunity for the team to express whatever concern they might have. If they are not happy with anything or do not agree with any decision, they can bring it up, so that all of us can discuss and we can solve it together. But up till this moment, they are solving everything themselves.”

(DrPr, Wk4, ProjectIH)

It can also be seen from the data that in this phase, the team members is in the process of developing the relationship with each other within the project team. As some of the team member has never been working in the same team in

104 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

any previous projects, they are in the process of getting to know each other and trying to understand each other’s behavior.

“We purposely go out together for lunch or tea especially after a formal meeting and I find it helpful to get to know each of us better. From our conversation, I get to know what they like and what they don’t like. Now we feel comfortable to deal with each other.”

(MissAn,Wk3,ProjectIH)

“I am willing to help my colleagues if they have problems. I don’t mind if they do not know exactly what to do. We can always discuss and find the solution together. The more we work together, the more we understand each other.”

(MrR, Wk4, ProjectIH)

This is also similar to the team members who have known each other.

The experience from working with the same people previously, helped them to understand each other well and this enable them to adapt with the working style of each other and this helps in the process of team decision making as well as in any discussion that they had.

“I have been working with some of the team members in other projects for many times. So, I know them quite well. In fact, some of them are in the same department, which is why…you see, we are like brothers and sisters.

We have no problem in working together. I don’t need to ask for help because they are always there to guide and try to motivate me.”

(MrRg, Wk5, ProjectIH) “I knew him since our previous projects. He is okay. Very nice. Easy to work with. He will always make sure he will spend his time to discuss anything with the rest of the team members”.

(MrZ, Wk4, ProjectIH)

While working on collecting the blood sample, there are misunderstandings that occur between the team member and the clinicians from the public hospital that they were working with. The data from the blood sampling are not recorded properly by the doctors involved according to the guidelines given. Help were given by the doctors but they are not following the actual procedure underlined by the project team. This causes difficulties for the project team to continue with their analysis.

Due to that, two of the team members, MrR and MrRg decided to have a meeting with the people who are responsible at the public hospital. They

Exploring the Effect of Conflict towards Self-Managed Project Teams (SMPTs) | 105

organized a meeting and both sides filed complaints and voiced out their dissatisfaction. The discussion went well that in the end both sides managed to plan for the solutions for the project and they agreed to accept each other suggestions. The other project team members felt relieved that both their team members, MrR and MrRg managed to discuss the problems with the doctors as they needed to solve the problem immediately. The actions taken by both MrR and MrRg helped the team to overcome the issue and the analysis process for the project could proceed as what they planned earlier.

“Everyone in the team was concerned about this matter. So we decided to confront the people there so that it won’t delay our work. We had planned for our tasks. We don’t want that to get delayed just because of the people there.”

(MrZ, Wk4, ProjectIH)

It can be seen in this phase that the team members are able to deal with any issues regarding the project among themselves. The team members managed to take responsibility of any issues that they faced. The relationship between the team members are also developing well whereby everyone is trying to get involved in getting to know each other and they seem to be actively involved in the problem solving as well as decision making activity in the project team.

Phase 2 (Week 6 to 7 of 12) The team faced with bigger problems as the project progresses. The main equipment, a hi-density micro array setting that is needed for the project was not yet available. Dealing with the funding agency, the project team needed to spend a lot of time to follow the whole procedures to get the money needed for the main equipment. The administrative hassle has already taken three months since ProjectIH begins and this delay the project that they are not able to meet the deadline that was set at the beginning of the project.

Even in the situation where there were having problems in getting the equipment, especially the main equipment for the experiment, they managed to overcome the problematic situation by working closely in the team, having meetings to discuss about the project plan and pay great attention in reorganizing their work plan to ensure that they would be able to meet their own task deadline. However, all these are done with the assistance of the team leader as well as the management. Since the major equipment is still far from reach, the team decided to bring forward some of their plan so that they will fully utilized the time that was given for the project. They rescheduled the tasks for the project

106 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

and this helped the team members to still work on the project while waiting for the main equipment. The team members try to understand that these are the problems which they would face in any project.

The team leader for the project tried to seek help from the treasury department for the funding to reduce the procurement process time as all the team members are hoping that if it happened, they would be on track again towards their deadline. However, there was no update from the treasury department that they would be able to speed up the process. This affected the motivation of the project team members as their task has been delayed. The team members are upset with how the problem is being dealt with.

On the other hand, the project team managed to get several other equipments needed for some of the experiments. The management had been in contact with the suppliers and some of them agreed to loan some of their demo equipments for the project team to use while waiting for the procurement process.

Meanwhile, the project team was having another problem as one of the scientists working on the project decided to resign. The resignation affected the project team as the scientist is one of the experts for the project. Few weeks later, a bio-informatician resigned as well. The reduced numbers of team members makes it really difficult for the other team members as they now need to take over the tasks of those who resigned. One of them described that even the organization believed that each of their staff is a multi-tasking expert; in reality it was actually a difficult thing to do. With limited time that they were given, they have to carry multiple roles and responsibilities. The team leader realized this as he said: “...there is a break in the continuity and that affects the team work as well as the team morale. Because they started feeling that somebody has left and the newcomer will join and they have to get subjected to the new scientist and his way of doing his work. They don’t seem to like it.”

(DrPr, Wk 7, ProjectIH) “Sometimes, they instruct me to do this...to do that. It cannot solve the problems. They need to discuss with me first, I just don’t like it when they delegate whatever they like without discussing with me first.”

(MissAn, Wk7, ProjectIH)

One of the decisions being made to ensure that the team would be able to perform their task on time, the remaining team members had to work extra hours during the weekdays as well as during the weekends. The project team had frequent meeting and planned the work schedule so that the task given to

Exploring the Effect of Conflict towards Self-Managed Project Teams (SMPTs) | 107

the scientist can be covered by the other team members and that they would be able to continue to meet the project deadline. The team leader claimed that the team members willingly agreed to work at odd hours. This contradicts with the project team member explanation that they felt stress that they now have to work extra hours and now that they have less time for themselves. However, during the discussion that they had, the team members did not said anything regarding this issue and agreed with the decision by the team leader.

“Well, the working hour duration is usually not enough, so we have to manage time ourselves. We have to finish our task that was assigned to us in that limited amount of time. So the whole 8 hours will have to be utilized in a proper way so that we won’t have to work extra hours. But usually we won’t be able to do that. We are now doing two three people’s tasks at one time.”

(MissAn, Wk7, ProjectIH) “We don’t mind doing our work, it is our responsibility but when we are given work which are supposed to be done by someone else, this is pressuring. The deadline is the same, but the workload is different. So, this causes lots of tension in the team.”

(MrZ, Wk7, ProjectIH)

Needed to find a replacement urgently, the management decided to recruit a new scientist. However, when it was about time for him to start joining the team, some personal problem occurs and this delayed his involvement in the project team. Everyone in the project team was frustrated as they were hoping that the addition of the new scientist would have accelerated their work.

“We are happy when we know that he’s coming, but now, it got delayed.

This is very frustrating for us. There’s so many things to do. We need more hands.”

(MrR, Wk7,ProjectIH) “The additional member would help us a lot. We need extra people for all our workloads. It’s too much now. We are not able to do it all. I hope that his problem is solved so that he can quickly join the team.”

(MissAn,Wk7,ProjectIH)

Some of the project team members were assigned to work in a different location, and some of the team members needed to rotate working in both locations. The members felt that it was difficult to be going from one place to another working at two different locations in a week but that was what required as they are the experts with both lab work and documentation work for the project.

108 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

This causes lack of interaction amongst the team members as they are occupied with their task. As for the team leader, it was difficult for him to monitor the progress of the two different locations. The team then decided to set a regular meeting time where everyone would be able to be at one place and have a meeting with all the group members to report their progress of the task that was assigned to them. The relationship between them become not as close as before and their interaction become less day by day.

“I need to update the work quickly. I had e-mail him but no response. Not once, not twice but more than that. It is very hard you know, to get in touch with him...I know that they are busy as well, but they do have to respond to urgent emails.”

(MrRg, Wk7, ProjectIH)

These lead to some arguments within the team in the middle of the project as whenever a team member made a mistake, the others would be in a very stressful situation as it will affect their tasks as well. With additional roles and responsibility that each of them have to perform, the situation worsen. The team leader had discussion with the rest of the team members on how to control the situation as they are worried that it will get worse. The team decided to control the situation by going back to the objectives of the task and review the mistakes and seek for clarifications. However, this causes the team members to avoid their conflict rather than to confront them as they are not willing to get involved in any conflict that will affect their focus on conducting their tasks.

“Due to the stressful nature of doing our tasks and the short time period to finish each task, sometimes we did misunderstand each other but now, we just keep it to ourselves. I guess performing and finishing the task is much more important than how we feel.”

(MissAn, Wk7, ProjectIH) “I can feel the difference now. It’s no longer the same as before. The team members are all doing their own task and when there are some issues, we won’t talk to each other to solve it but we directly talk to the team leader. I don’t think this is good us.”

(MrZ, Wk7, ProjectIH)

Conflicts are avoided by the team members and the team leader is the one who is in charge of any problems that occur within the team. The team conflict handling style has changed due to the conflicts that they experienced and they become highly dependent on the team leader.

Exploring the Effect of Conflict towards Self-Managed Project Teams (SMPTs) | 109

Phase 3 (Week 8 to 12) The way of conflict handling has changed in this phase. Instead of confronting their conflict and work together as a team to make any decision regarding the project, the team members have been avoiding conflict and decided to pay full attention in completing their task rather than getting involved in any conflict even though it is affecting their work process.

In this phase, the project team leader was required by the management to work in another project. Therefore, someone else was taking over his responsibility. In this phase where the team is highly dependent on the team leader, it causes problems to the team when a new leader was assigned to the project team. Having a different style of leading the team, miscommunication occurs between the team members and the new team leader. The new leader had less knowledge about the project and the instructions given were not helping the team members as they are now being highly dependent on the team leader for any decisions. The team members were unhappy with the situation but nothing can be done and they have to learn to adapt with the new style of the new project leader.

“It is not easy to work with him. He does not understand how our team operates. He doesn’t even understand the project as much as the previous team leader. We tried to talk with him but until now, it is still the same.”

(MissAn, Wk9, ProjectIH) “His approach is different. I don’t think he is interested in the project. When we seek for his help, he can’t do much.”

(MrRg, Wk10,ProjectIH)

Meanwhile, for the team members working in the lab, the equipments on loan were taken back by the suppliers. Previously, some of the suppliers agreed to loan their demo equipments for the project usage in the lab and due to the long duration of the procurement process, the suppliers decided that they would take back all the equipments. The suppliers decided that they would only be able to continue supplying the equipment when the procurement process is done. This was causing difficulties for the team working in the lab as they need to conduct several experiments using the equipments being loaned by the suppliers.

The new team leader take action as in playing a role to discuss with the suppliers to request for additional time to use the demo set of equipments but the request was not granted by the suppliers. This causes frustration within the project team. They were in the middle of conducting the experiments but they were not able to continue doing so.

110 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

The management was taking actions to keep on motivating the team members as there are lots of problems that they were facing in the project. Again, they have to discuss the re-scheduling of their task deadlines and work plans but it was difficult for the team members as they needed guidelines for the next task that they had planned. The team needed the assistance from the team leader and the management in order to gain back the motivation to do their work. The team leader was also aware of the changes that can be seen in the project team. The transformation from being self-managed and independent in conducting their task has changed into being very dependent upon the leader.

“I’m quite surprised to see them coming to me and request for me to help them to decide because previously, it is up to them to manage and to make their own decision on their work. And they are good at that. I don’t think there’s any problem before.”

(DrP, Wk12, ProjectIH) “We just follow what they say. Now it is so unstable due to the lack of resources and everything. We can’t afford to make wrong decision. If we have problem, we will tell them, if we need help, we’ll seek them. Everything will be on them. We don’t want to be blamed later on.”

(MrZ,Wk11, ProjectIH) “I will consult the leader first if I have problem with the new software. I don’t want to be the one deciding on that. What if it brings no good to the project?”

(MrZ, Wk8,ProjectIH)

Therefore, the management decided for the team members to attend trainings on the software that they would be using for the analysis of their project data and to do some research on the experiments that they were about to conduct and also suggested to the team to produce research papers while waiting for the problems with the equipment to be solved.

It can also be found that there is a gap between the senior and junior member of the project team that the new member of the team feels comfortable dealing directly to the team leader whenever there is some assistance needed regarding their task. The reason for this is being seen as the junior member of the team feels that they would be blame if they take their own action on any matters. Based on the experience of other team members, they decided that it is best to seek help from the team leader so that they would not be blamed over what happen in the decision making process.

Exploring the Effect of Conflict towards Self-Managed Project Teams (SMPTs) | 111

“I won’t make my own decision now. We’ve had a discussion with DrPr about this and not wanting to make wrong decision, we would refer to DrPr for everything. He will have the final say.”

(MrZ,Wk11, ProjectIH)

“It is very difficult you know...I would rather keep quiet than say something.

These people are just there to point finger if anything goes wrong. Let’s just leave it to the team leader then”.

(MissAn,Wk10,ProjectIH)

As for the senior members of the team, it can be seen that based on their experience dealing with others and faced with task conflicts, this is the trigger that causes them to change their way of work which is by being dependent on the team leader and giving away the responsibility of handling conflict to the team leader. As being affected by the delay of equipment as well as having losing another team member, they decided that any wrong decision will cause more trouble for the project team.

“I feel that it is much easier to straight away seek help from the boss because he is the one responsible. He should take charge of everything.”

(MrRg,Wk9,ProjectIH) “It is very difficult you know...I would rather keep quiet than say something.

These people are just there to point finger if anything goes wrong”.

(MrZ, Wk 11,ProjectIH)

It can be evidence in ProjectIH that the team members become highly dependent on the team leader as the project progresses. Their experience of being blamed on their previous actions was one of the reasons that the team member decided to change their approach towards their task conflict. Another reason that can be evidence is that they are aware of their workload that they are not willing to spend their work time on dealing with any conflicts that occur.

They chose to avoid conflict and let the team leader to deal with it. The changes in the different phases for this specific project can be summarized in the Table 1:

112 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011 TABLE 1: Summary of conflict management strategy in Project PHASES / PHASE 1 PROJECTS (SELF-MANAGED)

Project IH

PHASE 2

Conflict type: Task Conflict type: Task conflict conflict (outside project (within project team) team)

PHASE 3 (LEADER-MANAGED)

Conflict type: Task conflict (within project team)

- Task conflict occurs - The project team faced a - Other equipments between the team major problem when the main on loaned were taken member and the equipment that is important for back by the owners clinicians from the the project was not yet available. and the team is having medical centre that -Three of the project team problems in organizing they were working members resigned. The reduced and conducting their with. numbers of team members experiments. The team - They organized a makes it really difficult for the members seek help from meeting and both team as they now have increased the team leader and sides filed complaints workload. become highly dependent and voiced out their -Their work schedule need to on the leader to solve their dissatisfaction. The be reorganize as well as their problem. discussion went well task distribution and the team - However, after that in the end both members have different opinions sometimes, the team sides managed to plan on this and they begins to seek leader was replaced for the solutions for assistance from the team leader. and the project team is the project and they unhappy with the new agreed to accept each leader. other suggestions.

Conflict management Conflict management strategy: strategy: Confrontation Avoidance

Conflict type: Relationship conflict (within project team) - Some of the team members were located at the medical centre and this reduces their interaction and they are having problem communicating with each other and this causes tension amongst them. The team leader is needed to help them deal with the conflict.

Conflict management strategy: Avoidance

Conflict management strategy: Resolve (With assistance and intervention of the management)

Exploring the Effect of Conflict towards Self-Managed Project Teams (SMPTs) | 113

DISCUSSION AND CONCLUSION The findings of the study show that at the first phase, the team members confront and solve the any conflicts amongst themselves. They are being independent when dealing with conflicts and this is also agreed by the management. Each conflict was dealt with by discussing with each other and the team members are willing to openly accept different ideas and opinions from each other in order to solve their conflicts, particularly task conflicts.

The same evident was found for the case of relationship conflicts. At the early weeks of the projects, the team members claim that there exist no gaps in the relationship between the seniors and juniors as well as with the management.

And this is also supported by the management that if there is any relationship conflict, it will be confronted by the team members and they will solve it together in a harmonious way.

However, as the project progresses, there exists tension in relationship within the team members. There are some occasions when the team members feels annoy or having difficulties to work together within the team, as they were aware of the gap between the senior and the juniors within the team members.

The findings show that at this point, the team members are not willing to get involved in any type of conflicts as they are aware that it will be a burden for them and it would affect their work efficiency. This behavior resulted from their previous experience dealing with conflict either personally or in their workplace.

As evident from the data, the team was facing task conflict as there was disagreement about the way of conducting one of the tasks that had been assigned to them. They disagree with the decision made by one of the team members. They had discussion regarding the conflict but it is still difficult for them to find a solution as some of the team members wanted only their ideas to be implemented and they have their own view regarding the issue. This causes difficulties for the team to proceed with their task as they are unhappy to conduct their task as they felt that their ideas and opinions are not being listened to.

As the project progresses, it was evidence that the self-managed project team chose to avoid conflict whenever it occurs. This includes both task and relationship conflicts. As for relationship conflict, such as feeling annoyed towards one another, not feeling good with the attitude of one of the team members and unsatisfied toward the work done by the team members, it was evidence that this is dealt with avoidance. They are also unwilling to get involved with the conflict that occurs as they view that it is not giving any benefit to them and they felt that it is not important to pay a lot of attention to it. It was found that relationship conflict happens whenever there are newcomers joining the team and when they are trying to get to know each other. The more the team members

114 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

get to know each other, as the project progresses, it can be seen that the more they felt uncomfortable with some of the team members.

Similarly, task conflict are rarely discussed openly with the individual involved but it becomes informal and behind the scenes conversations among the team members. Conflict avoidance seems to be the strategy that they used and by avoiding conflict, they delegate the responsibility of handling the conflict to the team leader and let the leader make the decision and solve the conflicts for them. By doing this, the team members are able to get away from being responsible to deal with the conflict. This also appear to be a surprised for the management as they previously claimed that the project team did managed themselves in any conflicts or difficult situation. Resulting from this, the team members become highly dependent on the team leader whenever they faced conflicts as they do not want to directly deal with it.

These insights on conflict handlings within self-managed project team are summarized in the following proposition: Proposition #1: Avoiding conflicts leads self-managed project team to transform into leader dependent.

The following discussion will mainly focus on the effect of conflict handling towards the progressions of self-managed towards leader-managed teams in existing literature. The findings provide evidence that over time, selfmanaging project teams transform into leader dependent or leader-managed.

This is as a result of being influenced by the conflict management strategies that they implemented. By identifying factors (e.g. blaming) that influence the conflict management strategies in SMPT, the analyses also contribute to the understanding of the complex development of SMPT.

As in the case of this study, one of the ways to avoid direct confrontation is being used by the self-managed project teams. It has been found from the data that when faced with conflicts, as the project progresses, the conflict handling style being adopted by the self-managed project teams is to avoid the conflict by involving a third person, in this context, the leader or the management and relying on them to make the final decision. The implication of adopting this style of managing conflict is that the self-managed project team transform themselves toward being dependent on the team leader. The team members also would minimize their contact with other members that they do not like as a way to avoid interacting with one another.

Previous study demonstrated that transformation of self-managed project teams involved the changes in terms of reallocation of highly interrelated task of the team members to individuals. It also involved individuals taking drastic

Exploring the Effect of Conflict towards Self-Managed Project Teams (SMPTs) | 115

change as to perform entire team task by themselves as individuals thus trying to minimize interdependencies in the project teams. Previous researches reported that task conflict lead to tension in project team as well as transforming the team members to a different behavior, as they would prefer to isolate their activities from one another (Amason, 1996; Jehn, 1995). As observed by (DeLeon, 2001), members of self-managing teams are reluctant to deal with conflict and will always try to ignore it.

Adding to this, it was also claimed that relationship conflict will always lead to less interaction and alienation of team members, resulting in â&#x20AC;&#x2DC;behavioural disintegrationâ&#x20AC;&#x2122; which refers to the degree which mutual and collective interaction exists in group (Li and Hambrick, 2005; Hambrick, 1994). When team members are involved in conflict, they wanted to be less dependent to other people involved. This is a result of lack of resolution on issues related to decisions, ideas and opinions which can distract their task completion. Such changes of behavior amongst team members when dealing with conflict shows how conflict plays an important role in the transformation of self-managed project team.

Another example of how self-managing team response to conflict is an ethnographic study by (Barker, 1993) who observed on how turnover and the addition of new team members interrupt a team. These changes lead to increased conflict and a redesign of control systems within the teams. It shows how self-managing teams reduced individual autonomy and interdependence as a response to conflict.

In addition to the transformation of task allocation within self-managed teams, this study found a different type of self-managing team transformation.

As in avoiding conflict, there is no evidence of task reallocation among the team members but the changes occur in the way they handle the conflict as they would include a third person, who is usually the team leader to be the one responsible to solve both conflicts, either task or relationship. The act of giving away the responsibility of handling conflict to the team leader or management rather than confronting the conflict themselves shows that the team becomes highly dependent on the team leader in making decision and this lead to other processes as well.

There are very few empirical studies which examine and analyse factors that affect the dynamics of self-managed teams in organisations. One example is a longitudinal, quantitative study conducted by (Langfred, 2007) which suggested that increased team conflict is associated with lower trust within team that influence team structure. This is by reducing individual autonomy and loosening task interdependencies in teams. However, the effects of the way conflict is managed towards the dynamic of self-managed project team have remained largely unexplored. This represents a significant shortcoming in the

116 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

understanding of teams, particularly, self-managing teams. In addition, despite an abundance of research on teams and their processes and on importance of team and task structure, little is known about how self managing teams design and adapt themselves during conflicts.

In all, this study could add value in several ways. First, the processual approach contribute to an in-depth study of team members involvement in SMPT so as to better understand the complex dynamics of self-managing project team phenomena. Such in-depth exploration highlights the process dynamics, which could help explain the complex situations in SMPT regarding their conflict management strategies, such as conflict confrontation, conflict avoidance and others.

Second, the conflict management strategy perspective of exploring the complexity of the social dynamics of SMPT could enhance the understanding of dilemmas faced by different parties within and outside project teams in organisations. Such processual focus could lead to the in-depth explanations of consequential dilemmas, such as autonomy, trust, leadership and others, in the self managing project team settings. The approach is contributing to another social dimension of group development which looks in-depth into conflict particularly the managing strategy and the involvement of leaders in self managing project team.

REFERENCES Alvesson,M. & Sköldberg, K. 2000. Reflexive methodology: New vistas for qualitative research. London: Sage Publications.

Amason, A.C. 1996. Distinguishing the effect of functional and dysfunctional conflict on strategic decision making: resolving a paradox for top management. Academy of Management Journal, 39(1), pp 123-148.

Ancona D.G. & Caldwell D. F. 1992. Bridging the Boundary: External activity and performance in organizational teams. Administrative Science Quarterly, 37(4), pp 634-666.

Barker, J.R. 1993. Tightening the iron cage: Concertive control in self-managing teams. Administrative Science Quarterly, 38, pp 408-437.

Bolger, N; Davis, A & Rafaeli, E. 2003. Diary Methods: Capturing life as it is lived. Annual Reviews in Psychology, 54, pp 579-616.

Bryman, A. 2004. Social Research Method. Oxford: Oxford University Press .

Burgelman, R. 1983. A process model of internal corporate venturing in a major diversified firm. Administrative Science Quarterly, 28, pp 223-244.

Exploring the Effect of Conflict towards Self-Managed Project Teams (SMPTs) | 117

Chen, G., Liu, C., Tjosvold, D. 2005. Conflict management for effective top management teams and innovation in China. Journal of Management Studies, Vol. 42(2), pp.277-300.

Cohen, A. 1993. Organizational Commitment and Turnover: A Meta Analysis.

Academy of Management Journal, Vol. 36(5), pp. 1140-1157.

Cohen, S.G. & Ledford, G.E. 1994. The effectiveness of self managing teams: A quasi experiment. Human Relations, Vol. 47(1), pp 13-43.

Cohen et al. 1996. A Predictive Model of Self-Managing Work Team Effectiveness.

Human Relations, 49(5), pp 643-676.

Cohen, S.G. & Bailey, D.E. 1997. What makes teams work: Group effectiveness research from the shop floor to the executive suite. Journal of Management 23(3), pp239-290.

Cummings, T.G. 1978. Self regulating work groups: a socio-technical synthesis.

Academy of Management Review. Vol. 3, pp.625-634.

De Dreu, C.K.W. & Van Vianen, A. E. M. 2001. Managing relationship conflict and the effectiveness of organizational team. Journal of Organizational Behavior, 22 (3), pp 309-328.

De Dreu, C.K.W. & Weingart, L. R. 2003. Task versus relationship conflict, team performance, and team member satisfaction: A meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 88, pp 741-749.

De Leon, L. 2001. Accountability for individual behaviours in self-managing teams. Organizational Development Journal, 19(4), pp7-19.

Devine, D.J. 1999. Effects of cognitive ability, task knowledge, information sharing, and conflict on group decision making effectiveness. Small Group Research, 30, pp608-634.

Dougherty, D. 1992. A practice-centred model of organizational renewal through product innovation. Strategic Management Journal, 13, pp77-93.

Dougherty, D. 2001. Reimagining the differentiation and integration of work for sustained product innovation. Organization Science, 12, pp 612-631.

Eisenhardt, K. M. 1989. Building theories from case study research. Academy of Management Review, 14(4), pp 532-550.

Eisenhardt, K. M. 1989. Making fast strategic decisions in high-velocity environment. Academy of Management Journal, 32(3), pp 543-576.

Fairclough, N. 1992. Discourse and social change. Cambridge: Polity Press.

Gann, D.M. & Salter, A.J. 2000. Innovation in project-based, service enhanced firms: the construction of complex products and systems. Research Policy, 29, pp 955-972.

Gersick, C.J.G. 1988. Time and Transition in Work Teams: Toward a New Model of Group Development. Academy of Management Journal, Vol. 31 (1), pp.

9-41.

118 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011

Gersick, C.J.G. 1989. Marking Time: Predictable Transitions in Task Groups, Academy of Management Journal. Vol. 32 (2), pp. 274-309.

Gersick, C.J.G. 1991. Revolutionary change theories: A Multilevel exploration of the punctuated equilibrium paradigm. Academy of Management Review Vol. 16(1), pp. 10-36.

Glaser, B., & Strauss, A. 1967. The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. New York: Aldine de Gruyter.

Goodman, P. S., Devadas, R., & Griffith-Hughson, T. L. 1988. Groups and productivity: Analyzing the effectiveness of self managing teams. In J. P. Campbell & R. J. Campbell. Eds. Productivity in organizations: New perspectives from industrial and organization- al psychology (pp295-327). San Francisco: Jossey-Bass.

Haas, M. R. 2006. Acquiring and Applying Knowledge in Transnational Teams: The Roles of Cosmopolitans and Locals. Organization Science, 17(3), pp 367-384.

Hackman, J. R. 1986. The psychology of self-management in organizations.

In M. S. Pallak & R. Perloff (Eds.) Psychology and work (pp. 89-136).

Washington, DC: American Psychological Association.

Hambrick, D.C. 1994. Top management groups: A conceptual integration and reconsideration of the ‘team’ label. In B.M. Staw (Ed.) Research in Organizational Behavior Vol 16 (pp 171-213). Greenwich, CT: JAI Press.

Hardy, C., & Phillips, N. 1999. No joking matter: Discursive struggle in the Canadian refugee system. Organization Studies, 20(1), pp 1-24.

Jehn, K. A. 1995. A multimethod examination of the benefits and detriments of intragroup conflict. Administrative Science Quarterly, 40, pp 256-282.

Jehn, K. & Bendersky, C. 2003. Intragroup conflict in organizations: A contingency perspective on the conflict-outcome relationship. In B.M. Staw & R.M. Kramer (Eds.) Research in Organizational Behaviour Vol 24 (pp187-242). Greenwich, CT: JAI Press.

Kay, L., Shapiro, D., & Weingart, L. (2001) Maximizing cross-functional new product teams’ innovativeness and constraint adherence: A conflict communications perspective, Academy of Management Journal, 44, pp 779-793.

Kolb, D. 1992. Women`s work: Peacemaking in organizations. In D. Kolb & J.Bartunek (eds.), Hidden conflicts in organizations (pp 32-62). California: Sage Publications Inc. Kuhn, T., and Poole, M.S. 2000. Do conflict management styles affect group decision-making? Evidence from a longitudinal field study. Human Communication Research, 26, pp558-590.

Langfred, C.W. 2007. The downside of self-management: a longitudinal study of the effects of conflict on trust, autonomy, and task interdependence in selfmanaging teams. Academy of Management Journal, 50(4), pp 885-900.

Exploring the Effect of Conflict towards Self-Managed Project Teams (SMPTs) | 119

Levine, J.M & Thompson, L. 1996. Intragroup conflict. In E.T. Higgins & A.W. Kluglanski (Eds.) Social Psychology: Handbook of Basic Principle (pp 745-776). New York: Guildford.

Levine, J. M., & Moreland, R. L. Eds. 2006. Small Groups: Key Readings. pp 111-186. New York: Psychology Press.

Li, J. & Hambrick, D.C. 2005. Factional groups: A new vantage on demographic faultlines, conflict, and disintegration in work teams. Academy of Management Journal, 48, pp 794-813.

Lindkvist, L. 2005. Knowledge communities and knowledge collectivities: A typology of knowledge work in groups. Journal of Management Studies, 42(6), pp 1189-1210.

Mohrman, S.A. et al, 1995. Designing team-based organizations: New forms for knowledge work. San Francisco: Jossey Bass.

Morgan, G., & Sturdy, A. 2000. Beyond organizational change: Structure, discourse and power in U.K. financial services. London: Macmillan.

Morrill, C. 1992. The private ordering of professional relations. In D. Kolb & J. Bartunek (Eds.), Hidden conflicts in organizations (pp 92-115). California: Sage Publications.

Morris, T. & Pinnington, A. 1998. Promotion to partners in professional service firms. Human Relations. 51(1), pp 3-24.

Orsburn, J, Moran, L. et al. 1990. Self-directed work teams: the new American challenge, Homewood. IL: Business One Irwin.

Parker, I. 1992. Discourse dynamics: Critical analysis for social and individual psychology. London: Routledge.

Phillips, N., & Brown, J. L. 1993. Analyzing communication in and around organizations: A critical hermeneutic approach. Academy of Management Journal. 36, pp 1547-1576.

Phillips, N., & Hardy, C. 2002. Discourse analysis: Investigating processes of social construction. London: Sage Publication.

Phillips, N et al. 2004. Discourse and institutions. Academy of Management Review, Vol. 29(4), pp 635–652.

Putnam, L.L. and Poole, M.S. 1987. Conflict and Negotiations. In F. Jablin, L. Putnam, K. Roberts, and L. Porter (Eds.), Handbook of Organizational Communication (pp 549-599). Beverly Hills, CA: Sage Publication.

Putnam, L. L., & Fairhurst, G. 2001. Discourse analysis in organizations: Issues and concerns. In F. M. Jablin & L. L.Putnam (Eds.), The new handbook of organizational communication: Advances in theory, research and methods (pp 235–268). Newbury Park, CA: Sage Publication.

Robertson, M. & Swan, J. 2003. Control – What Control? Culture and Ambiguity Within a Knowledge Intensive Firm. Journal of Management Studies, 40(4), pp 831 – 858.

120 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

Rubin, J.Z. & Levinger, G. 1995. Levels of analysis: In search of generalizable knowledge. In B.B.Bunker & J.Z. Rubin (Eds.) Conflict, cooperation and justice (pp13-38). San Francisco: Jossey-Bass Publisher.

Shenkar, O. & Yan, A. 2002. Failure as a consequence of partner politics: Learning from the life and death of an international cooperative venture.

Human Relations, 55(5), pp565-601.

Simons, T.L. & Peterson, R.S. 2000. Task conflict and relationship conflict in top management teams: The pivotal role of intragroup trust. Journal of Applied Psychology, 85, pp102-111.

Sturdy, A. 1997. The consultancy process - an insecure business?. Journal of Management Studies. 34(3), pp 319-413.

Tenkasi, R.V. & Boland, R.J. 1996. Exploring knowledge diversity in knowledge intensive firms: a new role for information systems. Journal of Organizational Change Management, 9(1), pp 79-91.

Tjosvold, D. 1997. Cooperative and competitive goal approach to conflict: accomplishments and challenges. Applied Psychology, 47(3), pp285-313.

Tjosvold, D. & Sun, H.F. 2000. Social face in conflict: effects of affronts to person and position in China. Group Dynamics: Theory, Research and Practice, 4 (3), pp 259-271.

Tjosvold, D. & Sun, H. F. 2002. Understanding Conflict Avoidance: Relationship, Motivations, Actions and Consequences. The International Journal of Conflict Management, 13, pp142-164.

Tyre, M.J. & Orlikowski. W.J. 1994. Windows of opportunity: Temporal patterns of technological adaptation in organizations. Organization Science, 5(1), pp 98-118.

Wageman, R. 1997. Critical success factors for creating superb self-managing teams. Organizational Dynamics. 26(1), pp 49-61.

Wellins, R.S., et al. 1990. Self-directed teams: A study of current practice.

Pittsburgh: DDI. Yeats, D. & Hyten, C. 1998. High performance self-managed work teams: A comparison of theory to practice. Thousand Oaks, CA: Sage.

Yin, R. K. 1989. Case study research: Design and methods. CA: Sage.

Yin, R. K. 1994. Case study research: Design and methods. Thousand Oaks, Ca: Sage.

Zucker, L. 1991. Markets for bureaucratic authority and control: information quality in professions and services. Research in the Sociology of Organizations, Vol. 8, pp. 157-190.

Zaleha Yazid Fakulti Ekonomi dan Pengurusan Universiti Kebangsaan Malaysia

Faktor-faktor yang Mempengaruhi Amalan Bersembang dalam Kalangan Wanita Melayu Dewasa Awal: Satu Kajian Awalan (Factors Influencing Chatting Behavior in Internet Among Early Adult Women: A Preliminary Survey) SHAZLI EZZAT GHAZALI, ROOSFA HASHIM, PONNUSAMY SUBARAMANIAM, NORMAH CHE DIN, MAHADIR AHMAD ABSTRAK Dalam era siber, masyarakat ditawarkan dengan satu lagi kegiatan yang melibatkan interaksi sosial iaitu bersembang di internet. Kajian ini dilakukan untuk mengenal pasti faktor-faktor yang mempengaruhi amalan bersembang di internet dalam kalangan wanita Melayu dewasa awal iaitu, dari umur 20 hingga 40 tahun. Satu soal selidik yang dibentuk oleh pengkaji digunakan untuk mengumpulkan data. Seramai 47 wanita Melayu dewasa awal daripada empat kafe siber telah dipilih menjadi responden. Keputusan menunjukkan kebanyakan daripada responden yang bersembang di internet adalah bujang iaitu, 82.9% dan kebanyakannya terdiri daipada mereka yang memiliki ijazah sarjanamuda iaitu, 55.3%. Di samping itu juga, sejumlah 68.1% responeden bersembang di internet disebabkan oleh mencari rakan siber. Manakala 36.2% responden terlibat dengan amalan bersembang di internet disebabkan ketagihan iaitu setiap hari responden menghabiskan masa selama 3 jam. Tambahan lagi, 38.8% dan 34% daripada responden terlibat dengan amalam bersembang disebabkan oleh faktor kebosanan dan kesunyian. Di samping itu 17% daripada responden bersembang di internet disebabkan kemurungan. Kajian ini didapati kebanyakan daripada responden bersembang di internet disebabkan oleh ingin mengadakan hubungan yang baik dan intim dengan rakan siber di samping tempat untuk meluahkan perasaan sunyi, bosan dan murung.

Kata Kunci: Amalan Bersembang, Internet, Wanita Melayu Dewasa Awal

122 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

In cyber era, society was offered an activities involve social interaction such as chatting in internet. This study was carried out to determine the factors and purpose among early women involves in chatting activities. Forty seven women from four different Cyber CafĂŠs was recruited for this study with range age from 20-40 years old. Self constructed questionnaires were used to data collections.

Result showed that most of the respondent chat in internet are single 82.9% and most of them have degree 55.3%. Besides that, 68.1% respondent reported involved in chatting because of cyber friends. Futhtermore 36.2% respondent involved in chatting because of addition where everyday with minimum of 3 hours per day. Beside that, 38.8% and 34% respondent engaged in chatting due to boring and loneliness.

Keywords: Chatting Behavior, Internet, Early Adult Women

PENGENALAN Minat bersembang di internet kini menjadi trend bukan sahaja kepada remaja, tetapi juga dalam kalangan profesional termasuk wanita. Terdapat banyak laman di internet yang menawarkan khidmat bersembang kepada pelbagai kelompok masyarakat. Melalui kajian ini, pengkaji ingin menfokuskan kepada golongan wanita kerana bagi wanita, mereka bersembang dengan pelbagai alasan.

Alasan-alasan yang boleh diberikan oleh golongan wanita Melayu dewasa awal adalah untuk mengisi masa terluang, kesunyian, kebosanan, mewujudkan perhubungan persahabatan mahupun hubungan intim, mengatasi kemurungan dan mencari cinta melalui internet. Menurut kajian yang dibuat oleh Gilligan, C. (1982) golongan wanita dewasa awal amat sensitif kepada perhubungan yang akrab. Mereka tidak dapat menjalankan kehidupan seharian dengan sempurna jika tidak mempunyai keintiman dalam perhubungan. Oleh itu, pelbagai cara dilakukan oleh golongan wanita untuk memastikan wujudnya perhubungan sama ada di antara lelaki mahupun wanita. Selari dengan perkembangan semasa, laman-laman sembang di internet telah menjadi alternatif untuk megadakan perhubungan.

TUJUAN KAJIAN Kajian ini bertujuan untuk; Pertama mengetahui status perkahwinan dan pendidikan wanita dewasa awal yang bersembang di internet. Kedua mengenalpasti faktor-faktor dan tujuan golongan wanita Melayu dewasa awal bersembang di internet.

Faktor-faktor yang Mempengaruhi Amalan Bersembang dalam Kalangan Wanita Melayu Dewasa | 123

KAEDAH KAJIAN Kajian ini merupakan satu kajian tinjauan priliminari. Seramai 47 orang wanita Melayu dewasa awal yang berumur di antara 20 hingga 40 tahun telah dipilih secara rawak di beberapa Siber Kafe sekitar Lembah Klang. Antaranya ialah Mol Cyber Café, Kampung Baru, Mutiara Cyber Café, Setapak, CyberPol, Pulapol, Jalan Semarak, Maf Cyber Café, Jalan Temerloh.

Alat kajian yang telah digunakan dalam kajian ini ialah soal selidik yang telah dibentuk sendiri (self-constructed) oleh pengkaji. Soal selidik ini dibahagikan kepada dua bahagian iaitu: Bahagian A yang soalannya berkisar kepada maklumat demografik dan Bahagian B terdiri daripada 24 soalan yang diwakili oleh 5 faktor utama iaitu, ketagihan internet (soalan 1 hingga 4); kemurungan (soalan 5 hingga 9); persahabatan “rakan siber” (soalan 10 hingga 16); kebosanan (soalan 17 hingga 20); dan kesunyian (soalan 21 hingga 24).

Kaedah skala Likert’s telah digunakan dalam mengukur faktor-faktor yang terlibat.

KEPUTUSAN DAN PERBINCANGAN STATUS PERKAHWINAN

Wanita Melayu dewasa awal yang bujang melaporkan jumlah tertinggi bersembang di internet. Ini adalah disebabkan kebanyakan daripada responden ini ingin mengadakan hubungan dan juga mencari pasangan hidup. Gilligan C. (1982) melaporkan wanita dewasa awal lebih amat sensitif kepada perhubungan yang akrab. Namun terdapat responden yang terdiri daripada yang berkahwin bersembang di internet disebabkan oleh faktor kemurungan dan kebosanan (12.8%).

JADUAL 1: Status Perkahwinan STATUS

n

%

Bujang

39

82.9

Berkahwin

6

12.8

Bercerai

25

4.3

Jumlah

47

100

124 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011 TAHAP PENDIDIKAN

Kebanyakan responden yang memiliki ijazah sarjanamuda cenderung untuk mengamalkan amalan bersembang di internet. Ini mungkin disebabkan faktor umur yang semakin meningkat mendorong mereka untuk mencari pasangan hidup yang bersesuaian dengan mereka. Di samping itu juga, lebih ramai wanita yang berpendidikan tinggi mengamalkan aktiviti sembang di internet berkemungkinan menunjukkan mereka mempunyai masalah psikologikal seperti ketagihan internet, kekurangan keyakinan diri, kekurangan sokongan keluarga dan sosial dan masalah keluarga.

JADUAL 2: Tahap Pedidikan TAHAP PENDIDIKAN

n

%

Sijil Pelajaran Malaysia

14

29.8

Sijil Tinggi Pelajaran Malaysia / Diploma

7

14.9

Ijazah Sarjanamuda

26

55.3

FAKTOR-FAKTOR MEMPENGARUHI AMALAN BERSEMBANG DI INTERNET

Faktor persahabatan rakan siber adalah faktor yang paling kerap mendorong kepada wanita Melayu dewasa awal bersembang di internet (68.1%). Ini disebabkan oleh beberapa perkara antaranya adalah gemar bersembang, mencari kenalan baru, hobi, ingin bercinta serta mencari jodoh. Kajian ini juga menunjukkan 70% responden yang bersembang pernah keluar bersama dan berjumpa dengan “rakan siber”. Ini termasuk 29.8% (lekaki) dan 19.1% (perempuan). Ini disokong oleh kajian Gilligan C. (1982), di mana golongan wanita amat sensitif kepada hubungan yang akrab. Foston N. A. (2002) melaporkan kebahagiaan yang ditemui oleh pasangan Neal dan Kim Correia yang berkenalan di internet membuktikan bahawa internet adalah ruang yang menemukan cinta dan kasih sayang sehingga membawa kebahagaian kepada pasangan ini. Pelbagai kisah penemuan jodoh di internet telah juga dilaporkan di akhbar, majalah dan jurnal lain. Diana (2000) misalnya melaporkan pertemuan Odalis Ochoa dan Juan Serrati di internet.

Kebosanan adalah faktor kedua penting yang dilaporkan (38.8%).

Kebanyakan responden memasuki ruangan bersembang adalah untuk mengatasi masalah kebosanan disebabkan tiada aktiviti yang menarik untuk dilakukan, di samping faktor persekitaran seperti tinggal bersendirian dan tidak suka

Faktor-faktor yang Mempengaruhi Amalan Bersembang dalam Kalangan Wanita Melayu Dewasa | 125

perhubungan yang bersemuka. Selain itu juga 51.1% dalam kalangan responden bersembang di internet tanpa sebab yang spesifik. Keputasan ini disokong oleh kajian London & Menello (1974) mendapati kebosanan adalah antara punca kenapa seseorang itu bersembang di internet.

Faktor ketiga yang mendorong kegiatan bersembang di internet dalam kalangan wanita Melayu dewasa awal adalah disebabkan oleh faktor ketagihan iaitu, 36.2%. Ini dapat dilihat apabila kebanyakan responden meluangkan masa yang lama untuk bersembang, di samping kerap bersembang dan menghabiskan masa sekurang-kurangnya 3 jam sehari untuk bersembang di internet. Menurut Golberg (1996), penggunaan istilah â&#x20AC;&#x153;ketagihan internetâ&#x20AC;? bukan sesuatu yang baru, kerana terdapat bentuk ketagihan lain yang berlaku sebelumnya seperti ketagihan komputer dalam kehidupan harian mereka. Fenomena ini sering berlaku ke atas seseorang yang telah kehilangan pekerjaan dan disingkir dari sekolah. Menurut beliau, ketagihan boleh dikelaskan sebagai ketagihan sihat, tidak sihat dan juga kombinasi kedua-duanya. Margoneili L. (2000) mengupas fenomena ini, pengguna internet menghabiskan waktu 2 jam 13 minit atas talian seminggu. Lima belas minggu kemudian, angka tersebut meningkat 45 peratus kepada 3 jam 13 minit. Kajian-kajian yang dipetik oleh Margoneili L. (2000) menunjukkan kebanyakan responden menghabiskan semakin banyak waktu di internet berbanding dengan pasangan dan keluarga mereka.

Faktor kesunyian adalah faktor keempat yang menyebab responden bersembang di internet (34%). Ini adalah disebabkan responden yang tidak ada aktiviti serta lebih suka menyendiri di samping tiada sokongan dan aktiviti sosial. Keadaan persekitaran seperti tinggal seorang diri juga membuatkan responden memilih untuk bersembang di internet. Kajian Reberts N. (1996) mendapati individu yang berada dalam kesunyian dapat menemui seseorang yang bermotivasi yang dapat berkongsi maklumat dan memberi sokongan kepada mereka.

Faktor kemurungan adalah faktor kelima yang dipilih oleh responden (17%). Ini dapat dilihat daripada kajian Sherbourne C.D. (1995) yang mendapati saluran bersembang dapat mengurangkan masalah kemurungan. Ini merupakan satu daya tindak yang amat sihat sekali. Dalam kajian ini, responden selalu meluahkan perasaan murungnya pada orang yang bersembang dengannya.

Penggunaan saluran bersembang di internet dalam kalangan individu yang mengalami kemurangan merupakan suatu langkah alternatif yang baik untuk meningkatkan pengetahuan, teknik-teknik kendiri dan teknik komunikasi perunadan serta dapat meramal revolusi kemurungan. Amalan bersembang dalam kalangan wanita Melayu dewasa awal ini merupakan langkah yang bijak untuk membantu mengawal kemurungan bagi individu yang tidak berminat dengan perkhidmatan kaunseling.

126 | MALIM – SEA Journal of General Studies 12 • 2011 JADUAL 3: Faktor Bersembang di Internet FAKTOR

%

Ketagihan

36.2

Kemurungan

17

Persahabatan “rakan siber”

68.1

Kebosanan

38.8

Kesunyian

34

KESIMPULAN Bersembang di internet menjadi suatu ‘trend’ baru dalam kalangan pengguna internet. Kemudahan bersembang di internet diwujudkan bagi maksud positif iaitu, menyediakan ruang, pentas, tempat atau apa saja bagi semua orang berbual secara maya untuk tujuan kebaikan. Akan tetapi, oleh kerana sifatnya yang maya, laman bersembang di internet boleh pula disalahgunakan oleh penggunanya untuk pelbagai maksud yang negatif. Daripada kajian ini didapati tujuan utama golongan wanita Melayu dewasa awal bersembang di internet adalah untuk mencari rakan siber. Namun terdapat juga beberapa faktor yang mendorong golongan wanita ini bersembang di internet iaitu, antaranya disebabkan oleh faktor ketagihan, kemurungan, kesunyian dan kebosanan kerana kekurangan sokongan dan aktiviti sosial. Kajian ini juga menyokong kajian yang dilakukan oleh Gilligan C. (1982), iaitu golongan wanita amat memerlukan perhubungan dalam kehidupan mereka. Perhubungan ini tidak kiralah sama ada perhubungan sesama wanita ataupun lelaki. Oleh itu, jika mereka gagal membina perhubungan, maka mereka akan cuba sedaya yang mungkin mewujudkan perhubungan sama ada secara konvensional ataupun melalui internet.

RUJUKAN Biggs, S,. 2000. “Charlotte’s Web:” How One Woman Weaves Positive Relationships on the Net. CyberPsychology & Behaviour. Vol. 3, No. 4.

Diana A. Terry Azlos. 2000. Latinos are searching for – and finding – love in Cyberspace. Hispanic. November.

Foston N. A. 2002.

Gilligan C.. 1982.

Faktor-faktor yang Mempengaruhi Amalan Bersembang dalam Kalangan Wanita Melayu Dewasa | 127

Kraut R, Petterson M, Lundmark V, Kiesler S, Mukopadhyay T, Scherlis S. 1998.

A social technology that reduces social involvement and psychological well-being. Am Psychology; 1017-1031.

London & Menello. 1974.

Margoneili L,. 2000. Has the Internet Stolen your Mate?. Health. October.

McDowell I, Newell C. 1996. Depression in anonymous measuring health: A guide to rating scale and questionnaire. Oxford University Press. New York.

McFarlane M, Bull SS and Rietmeijer CA. 2002. Young adults on the Internet: risk behaviours for sexually transmitted diseases and HIV. Journal of Adolescent Health. 31(1):11-16.

Nikitta A. Foston. â&#x20AC;&#x2DC;I Met My Husband Online!â&#x20AC;&#x2122; Podlas, Kimberlianne. 2000. Mistresses of Their Domain: How Female Entrepreneurs in Cyberporn Are Initiating a Gender Power Shift.

CyberPsychology & Behaviour. Vol. 3, No. 5.

Roberts N. 1996. Out of teh doldrums on the net: Surfing the internet to break depression. New Statesman. 127:24.

Sherbourne CD, Hays RD, Wells KB. 2003. Personal and psychosiial risk factors for physical and mental health outcomes and cource of depression among depressed patient. Journal Consult Clinicl Psychology; 63:345355.

Shazli Ezzat Ghazali Ponnusamy a/l Subaramaniam Normah Che Din Mahadir Ahmad Unit Psikologi Kesihatan, Fakulti Sains Kesihatan Bersekutu Universiti Kebangsaan Malaysia Roosfa Hashim Pusat Pengajian Umum Universiti Kebangsaan Malaysia

Isu-isu Profesionalisme dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia (Issues of professionalism in the Federal Constitution of Malaysia) NAZRI MUSLIM ABSTRACT For a sovereign state, the constitution is seen as the source of the supreme law of the country in which each individual must behold. Its existence is as a guide for organizing and coordinating the government of a country. In addition, the Constitution also serves as a guide for the establishment of law whether in the government or citizens or anyone else. This is because the Constitution expressly provides in Article 4(1) that the constitution is the primary federal law and all laws passed after the independence as well as laws that are contrary to the constitution must be void to the extent of the contrary. Compliance with the provisions of the constitution will lead to build professionalism among the people as this refers to its role to build upon one’s ability and responsibility towards the given trusts. This paper highlights issues on professionalism in the constitution with reference to Article 3, Article 8, Article 11 and Article 153 and other relevant provisions.

Keywords: Malaysia--Federal Constitution--Professionalism

PENGENALAN Perlembagaan Pesekutuan berperanan sebagai satu panduan bagi pembentukan undang-undang sama ada di pihak kerajaan atau rakyat atau sesiapa sahaja.

Ini kerana perlembagaan memperuntukkan dengan nyata Perkara 4 (1) bahawa Perlembagaan ini adalah undang-undang utama persekutuan dan apaapa undang-undang yang diluluskan selepas merdeka dan yang berlawanan dengan perlembagaan ini hendaklah terbatal setakat mana yang berlawanan itu.

Pematuhan kepada peruntukan perlembagaan akan menjurus kepada membina profesionalisme dalam kalangan rakyat. Ini kerana profesionalisme itu merujuk kepada melaksanakan peranan dan fungsi sebagaimana ditetapkan, berusaha

130 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

meningkatkan kemampuan diri dan bertanggungjawab terhadap amanah yang diberikan. Justeru, artikel ini akan melihat isu-isu profesionalisme di dalam perlembagaan dengan merujuk kepada peruntukan-peruntukan yang terdapat dalam perlembagaan seperti Perkara 3, Perkara 8, Perkara 10, Perkara 153 dan peruntukan lain yang berkaitan.

KONSEP PROFESIONALISME Menurut Kementerian Pengajian Tinggi (2007), profesionalisme dapat ditakrifkan sebagai tingkah laku, kemahiran atau kualiti yang dapat menunjukkan bahawa seseorang itu mempunyai pengalaman dan standard yang tinggi yang boleh diharapkan daripada ahli sesuatu profesion itu. Profesionalisme juga membawa maksud memiliki kompetensi yang tinggi dan lengkap dengan pengetahuan dan kepakaran tugas yang dilaksanakan. Ahmad Sarji Abdul Hamid, bekas Ketua Setiausaha Negara, semasa berucap di Seminar Penafsiran Semula Peranan Ahli Profesional Muslim Abad ke-21, 1994, telah menggariskan empat ciri-ciri utama yang perlu ada pada golongan profesional iaitu: 1. Ia perlu `competentâ&#x20AC;&#x2122; dan `well-informedâ&#x20AC;&#x2122;, iaitu berkemampuan mengolah maklumat dan pengetahuan yang sebegitu banyak dengan ketajaman daya analisisnya dan kemampuannya untuk berfikir secara integratif dan conceptual. Ini akan membolehkannya bertindak balas dengan cepat terhadap perkembangan pesat di sekitarnya. Dalam dunia yang penuh persaingan, ciri ini sangat diperlukan.

2. Ia perlu mengamalkan life-long learning iaitu terus-menerus mencari ilmu sepanjang hayat dengan tujuan menyesuaikan diri dengan dunia yang sememangnya sentiasa mengalami perubahan yang dinamik; 3. Ia perlu berupaya meramal perubahan-perubahan yang bakal berlaku dan seterusnya berwatak kreatif inovatif dalam menangani cabarancabaran baru. Kreativiti itu perlu disertai dengan keberanian untuk bertanggungjawab, yakni sanggup membuat keputusan dan sanggup menghadapi risikonya. Di samping itu, mereka juga perlu mempunyai kepekaan terhadap keadilan sosial, perpaduan nasional dan kemanusiaan sejagat; dan 4. la perlu memiliki harga diri dan kepercayaan pada diri sendiri yang berteraskan iman yang kuat. Ini akan memungkinkannya berdaya usaha dan berdaya saing di samping mendorongnya bekerjasama dengan pihak lain. Pegangan pada iman dan agama pula akan menentukan bahawa langkah-langkah yang diambilnya atau dicadangkannya akan mengambilkira dimensi agama, moral dan etika.

Isu-isu Profesionalisme dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia | 131

Namun, dalam kajian ini, profesionalisme merujuk kepada melaksanakan peranan dan fungsi sebagaimana ditetapkan, berusaha meningkatkan kemampuan diri dan bertanggungjawab terhadap amanah yang diberikan.

ISU-ISU PROFESIONALISME DALAM PERLEMBAGAAN Perbincangan isu-isu profesionalisme adalah dengan merujuk kepada beberapa peruntukan dalam perlembagaan seperti Perkara 3, Perkara 8, Perkara 11, Perkara 12, Perkara 121, Perkara 153, Perkara 150 dan Jadual Ketigabelas.

KEDUDUKAN AGAMA ISLAM DI BAWAH PERUNTUKAN PERKARA 3

Peruntukan di bawah Perkara 3 ini menjelaskan bahawa pertama, Islam adalah agama persekutuan dan pada masa yang sama juga memberikan hak kepada orang bukan Islam untuk mengamalkan agama mereka dengan aman dan damai di Malaysia. Kedua, ialah kedudukan Raja-Raja sebagai ketua agama di negerinegeri melainkan negeri yang tidak mempunyai raja. Manakala bagi sesuatu perkara yang meliputi seluruh persekutuan yang berkaitan dengan Islam, maka Yang di-Pertuan Agong akan mewakili Raja-Raja setelah dipersetujui oleh Majlis Raja-Raja. Ketiga, Yang di-Pertuan Agong adalah ketua agama Islam bagi negeri-negeri Melaka, Pulau Pinang, Sabah dan Sarawak. Keempat, bagi Wilayah Persekutuan, Parlimen boleh membuat undang-undang berkenaan dengan hal ehwal Islam dan menubuhkan Majlis bagi menasihati Yang di-Pertuan Agong berkenaan dengan hal ehwal agama Islam.

Perlembagaan Persekutuan di Malaysia adalah hasil dari persetujuan yang telah tercapai antara penduduk-penduduk di Malaysia dari kalangan orang Melayu, Cina dan India dan perlembagaan itu telah digubal atas asas persetujuan itu. Perlembagaan Persekutuan bukan sahaja dokumen perundangan akan tetapi ia adalah kontrak sosial yang telah dipersetujui oleh pelbagai etnik pada ketika itu (Ahmad Ibrahim 1999). Mengenai Perkara 3(1), pemilihan perkataan Islam ialah agama bagi Persekutuan berbeza dengan istilah dalam Perkara 152, iaitu bahasa kebangsaan ialah bahasa Melayu. Islam ialah agama bagi persekutuan menyatakan bahawa negara ini mempunyai agama dan menjadi tunjang kepada falsafah atau ideologi negara. Oleh kerana peruntukan ini merujuk kepada Islam, maka keseluruhan peruntukan tersebut perlu dilihat dalam konteks Islam. Ini selaras dengan sejarah dan amalan yang ada di negara ini, iaitu Islam mempunyai kedudukan dan pengaruh yang besar sejak sebelum kemerdekaan lagi. Perkara

132 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

3(1) juga turut menyatakan persoalan agama lain yang merujuk kepada konteks sejarah sebagai jaminan kebebasan beragama bagi menghilangkan kebimbangan dalam kalangan orang bukan Islam.

Manakala Fasal 2, 3 dan 5 lebih merupakan penjelasan mengenai kedudukan dan peranan Yang di-Pertuan Agong, Raja-Raja dan Majlis RajaRaja dalam pelaksanaan Islam. Fasal 2 contohnya adalah bagi mengkanunkan jaminan Perikatan terhadap Raja-Raja bahawa kedudukan mereka tidak terjejas sebagai ketua agama Islam dan Yang di-Pertuan Agong hanya bertindak menjadi wakil kepada Raja-Raja dalam upacara dan amalan Islam di peringkat persekutuan. Sebagai contoh, peruntukan ini telah digunakan untuk menentukan bermulanya puasa dan tarikh hari raya Aidilfitri dan Aidiladha. Hal yang sama juga dengan pengeluaran tauliah kepada guru-guru agama dalam angkatan tentera (Ahmad Ibrahim 1987).

Begitu juga dalam era tahun 1971-76, arak telah dihapuskan dalam majlis dan jamuan rasmi negara di mana dalam era tahun 1957-71, arak menjadi minuman penting dalam majlis dan jamuan negara. Ini diikuti dalam tahun 197681 apabila seorang menteri penuh telah dilantik dan dipertanggungjawabkan ke atas hal ehwal agama Islam di Jabatan Perdana Menteri. Situasi ini lebih rancak dalam tahun 1981-1987 yang menyaksikan UIA, Bank Islam, Syarikat Takaful, Kursus Tamadun Islam serta Dasar Penerapan Nilai-Nilai Islam telah diperkenalkan (Nik Abd. Rashid 1988).

PELANTIKAN JAWATAN DI BAWAH PERUNTUKAN PERKARA 8

Peruntukan di bawah Perkara 8 pula menjelaskan bahawa tiada perbezaan boleh dibuat berdasarkan agama, kaum, keturunan, tempat lahir atau jantina dalam mana-mana undang-undang atau pelantikan bagi jawatan kecuali pelantikan yang berkenaan dengan sesuatu agama itu sendiri. Walaupun Perkara 8(2) melarang perbezaan disebabkan agama, kaum dan sebagainya, namun terdapat pengecualian seperti dalam perlembagaan negeri-negeri yang mewajibkan bahawa hanya individu yang berketurunan Melayu dan beragama Islam boleh dilantik menjadi Menteri Besar di negeri-negeri yang mempunyai raja. Hal yang sama juga bagi pelantikan Setiausaha Kerajaan Negeri juga hendaklah beragama Islam dan berbangsa Melayu.

Begitu juga dengan pelantikan pegawai-pegawai dalam Mahkamah Syariah, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia dan jabatan-jabatan agama negerinegeri serta majlis agama Islam negeri-negeri. Namun, di peringkat persekutuan, jawatan Perdana Menteri, menteri-menteri atau pegawai tinggi persekutuan tidak memperuntukkan syarat mesti berbangsa Melayu dan beragama Islam dalam

Isu-isu Profesionalisme dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia | 133

perlembagaan. Perlembagaan juga telah memberi kuasa dan tanggungjawab kepada Yang di-Pertuan Agong bagi memelihara kedudukan istimewa orangorang Melayu dan Bumiputera Sabah dan Sarawak dan kepentingan-kepentingan yang sah bagi kaum-kaum lain.

AGAMA DAN KEPERCAYAAN DI BAWAH PERUNTUKAN PERKARA 11

Bagi peruntukan Perkara 11 menjelaskan bahawa pertama, setiap orang berhak menganuti dan mengamalkan agama masing-masing. Kedua, tiada sesiapa pun boleh dipaksa membayar apa-apa cukai jika diperuntukkan bagi maksud yang lain dari agamanya sendiri. Ketiga, setiap kumpulan berhak menguruskan hal ehwal agamanya sendiri termasuklah menubuh, menyelenggara atau memiliki harta atau institusi. Keempat, undang-undang negeri dan undang-undang wilayah persekutuan boleh mengawal atau menyekat pengembangan apa-apa kepercayaan agama dalam kalangan orang Islam.

Dalam Perkara 11 jelas mengatakan cukai pendapatan dan cukai-cukai lain dikenakan kepada semua orang di Malaysia akan tetapi zakat dan fitrah dikutip dari orang-orang Islam sahaja. Melalui Perkara 11 juga, telah ada beberapa negeri yang telah mengadakan undang-undang untuk menyekat pengembangan agama-agama lain kepada orang-orang Islam seperti Kelantan pada 1987, Kedah, Melaka dan Selangor pada 1988. Sebagai contoh, undang-undang di Selangor memperuntukkan bahawa adalah menjadi satu kesalahan untuk menggalakkan, mempengaruhi atau membangkitkan perasaan seseorang Islam agar menukar agama, menyebabkan seorang kanak-kanak Islam dipengaruhi oleh unsur bukan Islam, mendekati seorang Islam untuk tujuan bersyarah atau menunjukkannya apa-apa perkara tentang agama bukan Islam, menghantar apa-apa juga bahan bertulis tentang agama bukan Islam kepada seorang Islam dan mengedarkan apa-apa juga bahan bertulis tentang agama bukan Islam kepada orang Islam di tempat awam. Ini jelas menunjukkan bahawa penganut agama selain Islam tidak diberi perlindungan sepertimana perlindungan terhadap penganut agama Islam.

KEBEBASAN BERAGAMA DI BAWAH PERUNTUKAN PERKARA 12

Manakala, peruntukan Perkara 12 menjelaskan bahawa pertama, setiap kumpulan agama berhak menubuh dan menyelenggara yayasan untuk pelajaran kanak-kanak mengenai agama masing-masing. Kedua, undang-undang

134 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

persekutuan dan undang-undang negeri boleh mengadakan bantuan kewangan khas bagi menubuh dan menyelenggara yayasan Islam atau bagi mengajar mengenai agama Islam kepada orang Islam. Ketiga, tiada sesiapa dipaksa mengambil bahagian dalam upacara agama selain agamanya. Keempat, agama bagi seseorang yang berumur kurang dari 18 tahun ditentukan oleh ibu bapa atau penjaganya.

Pelaksanaan Perkara 12 pula terlihat melalui beberapa program yang telah dibuat seperti penubuhan Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM), Institut Kefahaman Islam Malaysia (IKIM) dan pelbagai lagi. Berikutan dengan kuasa perlembagaan inilah, Seksyen 36 dan 37 Akta Pelajaran 1961 diperbuat dan mewajibkan mana-mana sekolah yang menerima bantuan kerajaan supaya memperuntukkan pengajaran agama Islam dengan syarat jumlah pelajar di sekolah itu tidak kurang daripada lima belas orang. Perbelanjaan-perbelanjaan bagi pengajaran itu dibiayai oleh kumpulan wang yang dikeluarkan oleh Kerajaan Persekutuan. Oleh kerana dikuasakan dengan nyata oleh Perlembagaan, keduadua seksyen Akta Pelajaran 1961 ini dan pelaksanaannya tidak harus dianggap bertentangan dengan perlembagaan atau dalam apa cara mengamalkan diskriminasi terhadap agama lain semata-mata kerana kerajaan tidak wajib memberi bantuan yang serupa untuk mengajar agama-agama lain (Mohd. Salleh Abas 1984).

Perkara 12 juga menjelaskan bahawa Kerajaan Persekutuan dan Negeri, melalui Akta dan Enakmen Perbekalan tahunan, diberi kuasa untuk membelanjakan wang untuk pentadbiran agama Islam dan undang-undangnya.

Seorang Auditor Jeneral British pernah menimbulkan persoalan sama ada peruntukan dalam undang-undang ini bahawa kumpulan wang dibelanjakan bagi mentadbir agama Islam adalah menurut perlembagaan atau tidak, akan tetapi bantahannya telah ditolak oleh Peguam Negara, dan sejak itu perkara itu telah diterima tanpa dipersoalkan (Mohd. Salleh Abas 1984). Ini menunjukkan Islam telah dilebihkan dari agama-agama lain meskipun perlembagaan turut menjamin hak kebebasan beragama di mana perlembagaan mengizinkan penggunaan wang awam untuk tujuan-tujuan agama. Ini penting kerana dalam konteks perlembagaan dan negara, semua perkara perlu dikanunkan dalam perlembagaan. Jika tidak, mungkin ada yang mencabar segala perbelanjaan bagi program dan institusi Islam ke mahkamah. Dengan sebab itu, penggunaan wang awam untuk perbelanjaan mengurus bagi institusi Islam seperti jabatan-jabatan agama Islam negeri-negeri, majlis agama Islam negeri-negeri dan Mahkamah Syariah serta jawatan mufti adalah selari dengan perkara ini.

Isu-isu Profesionalisme dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia | 135

KEDUDUKAN MAHKAMAH SYARIAH DI BAWAH PERUNTUKAN PERKARA 121

Seterusnya, peruntukan Islam dalam perlembagaan disentuh dalam Perkara 121. Melalui peruntukan ini menjelaskan bahawa Mahkamah Tinggi Sivil tidak boleh mempunyai bidang kuasa berkenaan dengan apa-apa perkara dalam bidang kuasa Mahkamah Syariah. Ini kerana sebelum pindaan itu dibuat terdapat banyak kes di mana Mahkamah Sivil telah membuat keputusan mengenai perkara yang termasuk dalam bidang kuasa Mahkamah Syariah dan adakalanya telah mengubah keputusan yang telah dibuat di Mahkamah Syariah.

Begitu juga dengan implikasi pindaan kepada Perkara 121 Perlembagaan Persekutuan. Melalui pindaan ini, percanggahan antara Mahkamah Tinggi dengan Mahkamah Syariah tidak akan timbul lagi kerana perkara-perkara itu hanya boleh dibawa ke Mahkamah Syariah dan Mahkamah Tinggi tidak lagi mempunyai bidang kuasa di dalam perkara-perkara itu. Pindaan ini sedikit sebanyak telah meningkatkan taraf Mahkamah Syariah di mana Mahkamah Syariah telah bebas daripada gangguan Mahkamah Sivil dan bebas dari kawalan majlis agama Islam di tiap-tiap negeri. Mahkamah Syariah juga telah dibahagikan kepada tiga peringkat iaitu Mahkamah Rendah Syariah, Mahkamah Tinggi Syariah dan Mahkamah Rayuan Syariah.

Berkaitan dengan bidang kuasa Mahkamah Syariah, ia disebut dalam perenggan 1, Jadual Kesembilan Senarai 2, Perlembagaan Persekutuan. Bidang kuasa tersebut ialah Hukum Syarak dan undang-undang diri dan keluarga bagi orang yang menganuti agama Islam termasuk Hukum Syarak berhubung dengan mewarisi harta berwasiat dan tak berwasiat, pertunangan, perkahwinan, perceraian, mas kahwin, nafkah, pengambilan anak angkat, taraf anak, penjagaan anak, pemberian, pembahagian harta dan amanah bukan khairat, wakaf dan taâ&#x20AC;&#x2122;rif serta pentadbiran mengenai amanah dan khairat agama, pelantikan pemegangpemegang amanah dan perbadanan bagi orang-orang mengenai pemberian agama Islam dan khairat, yayasan amanah khairat dan yayasan khairat yang dijalankan ke semuanya sekali dalam Negeri, adat istiadat Melayu, Zakat, fitrah dan baitul-mal atau hasil agama Islam yang seumpamanya; masjid atau manamana tempat sembahyang awam untuk orang Islam; kesalahan-kesalahan yang dilakukan oleh orang-orang menganut agama Islam terhadap rukun-rukun Islam kecuali mengenai perkara-perkara yang termasuk dalam senarai Persekutuan; pertubuhan, organisasi dan prosedur mahkamah-mahkamah Syariah, yang akan mempunyai bidang kuasa hanya ke atas orang-orang yang menganut agama Islam dan hanya mengenai mana-mana perkara yang termasuk di dalam perenggan ini, tetapi tidak mempunyai bidang kuasa mengenai kesalahan-kesalahan kecuali

136 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

setakat yang diberi oleh undang-undang persekutuan; mengawal pengembangan iâ&#x20AC;&#x2122;tikad dan kepercayaan antara orang-orang yang menganut agama Islam, menentukan perkara-perkara Hukum Syarak dan iktikad dan adat istiadat adat Melayu.

KEDUDUKAN ISLAM SEWAKTU DARURAT MENURUT PERUNTUKAN PERKARA 150

Menyentuh peruntukan di bawah Perkara 150 (6A) pula, jelas memelihara hal ehwal Islam walaupun dalam keadaan darurat yang memberi kuasa kepada pihak eksekutif untuk membuat undang-undang yang pada keadaan biasa, undang-undang hanya boleh dilakukan di Parlimen dan kerajaan pusat boleh mengambil alih pemerintahan kerajaan negeri. Ini menunjukkan bahawa kuasa darurat sangat luas tetapi tidak termasuk perkara yang berhubung dengan agama Islam dan adat istiadat Melayu. Perkara 150(6A) ini penting kerana secara umumnya perisytiharan darurat mempunyai kesan menggantung sebahagian besar peruntukan-peruntukan perlembagaan. Dengan kata lain, ia menyebut pengecualian terhadap hal ehwal agama Islam kepada kuasa darurat yang luas itu. Peruntukan di bawah Perkara 150(6A) ini menarik kerana Perkara 3(4) kelihatan hendak memenjarakan Islam dalam lengkungan tertentu. Manakala Perkara 150(6A) pula seperti hendak melindungi kedudukan Islam (Abdul Aziz Bari 2005).

KEDUDUKAN ORANG MELAYU MENURUT PERUNTUKAN PERKARA 153

Bagi Perkara 153 pula menjelaskan bahawa adalah menjadi tanggungjawab Yang di-Pertuan Agong untuk menjamin kedudukan istimewa orang Melayu dan juga melindungi hak kaum lain. Yang di-Pertuan Agong atas nasihat kerajaan boleh memberi peruntukan kepada orang Melayu beberapa bahagian yang difikirkan patut dalam perkara-perkara berikut: 1. Menentukan suatu kadar bilangan jawatan dalam perkhidmatan awam.

2. Menentukan kadar perizaban permit dan lesen bagi menjalankan sebarang perniagaan atau pekerjaan.

3. Menentukan kadar perizaban dalam biasiswa, bantuan dan keistimewaan pelajaran dan latihan atau kemudahan khas yang diberikan atau diadakan oleh kerajaan.

Isu-isu Profesionalisme dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia | 137

Semasa proses penggubalan dilakukan, beberapa cadangan diberi pertimbangan untuk disepakati. Dalam proses ini, semangat akomodatif yang tinggi berlaku antara Melayu dan bukan Melayu berkaitan dengan kepentingan masing-masing atau dikenali sebagai kontrak sosial. Sebagai contoh, etnik Melayu melonggarkan syarat kerakyatan bagi bukan Melayu, sementara etnik bukan Melayu menerima hakikat kedudukan istimewa etnik Melayu. Pada ketika itu, etnik Melayu menerima prinsip jus soli iaitu dengan mengurniakan kerakyatan bagi mereka yang lahir selepas merdeka dan kerakyatan yang lebih longgar bagi etnik bukan Melayu yang dilahirkan sebelum merdeka. Pelaksanaan prinsip ini telah memberi hak kerakyatan kepada lebih 800,000 orang Cina.

Bagi sebuah negara demokrasi, kewarganegaraan amat berharga kerana seorang warganegara tidak boleh dibuang negeri, tidak memerlukan permit untuk bekerja, kemudahan mendapat tanah kerajaan, bekerja dalam perkhidmatan awam dan anak warganegara juga layak mendapat tempat dan biasiswa di sekolah dan universiti. Namun yang lebih penting lagi ialah setiap warganegara mempunyai hak untuk mengundi dalam setiap pilihan raya bagi menentukan kerajaan yang memerintah (Mohamed Suffian 1987). Selain itu, hak kewarganegaraan ini juga meliputi juga semua hak yang sah di sisi undangundang. Hak kewarganegaraan pula merupakan manfaat yang serta merta dinikmati oleh orang bukan Melayu, sedangkan hak istimewa orang Melayu perlu mengambil masa yang lama untuk dinikmati manfaatnya. Ini jelas apabila jumlah pengundi bukan Melayu meningkat daripada 15.6% pada tahun 1955 kepada 43.7% pada tahun 1959. Manakala jumlah pengundi Melayu telah berkurangan daripada 84.2% pada tahun 1955 kepada 56.2% pada tahun 1959 (Means 1976).

Hasil daripada persetujuan bersama semua etnik, masyarakat Melayu telah diperuntukkan dalam Perkara 153 Perlembagaan Persekutuan yang menyentuh hak istimewa bumiputera. Hak istimewa ini meliputi jawatan dalam perkhidmatan awam, biasiswa, pendidikan, perniagaan dan kemudahan khas lain yang diberikan. Manakala peruntukan dalam Perkara 153 tidak boleh dipinda, diubah atau dilucutkan tanpa mendapat persetujuan daripada Majlis Raja-Raja Melayu. Perkara ini merupakan satu jaminan yang tidak boleh dinafikan lagi.

Dalam perlembagaan dinyatakan bahawa adalah menjadi tanggungjawab Yang di-Pertuan Agong untuk menentukan rizab bagi orang Melayu dan bumiputera Sabah dan Sarawak dengan memperuntukkan suatu kadar bilangan jawatan dalam perkhidmatan awam persekutuan yang baginda fikirkan perlu.

Namun, bagi menjalankan tanggungjawabnya, baginda tidak boleh melucutkan sesiapa juga apa-apa jawatan awam yang disandang olehnya. Hal yang sama juga bagi semua orang tidak mengira etnik yang menyandang jawatan dalam perkhidmatan awam, mestilah diberi layanan yang adil baik dari segi kenaikan pangkat, gaji dan kebajikan yang lain.

138 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

Oleh itu, adalah rasional bagi merizabkan untuk orang Melayu dan bumiputera Sabah dan Sarawak suatu kadar bilangan dalam perkhidmatan persekutuan kerana pada zaman penjajah dan pada awal kemerdekaan tidak ramai orang Melayu yang bekerja dengan kerajaan (Mohamed Suffian 1987).

Ternyata orang Melayu hanya meliputi 36% daripada keseluruhan pegawai kerajaan Bahagain 1 pada tahun 1968. Bagi pegawai sains dan profesional adalah lebih kecil lagi jumlahnya berbanding bukan Melayu terutamanya bagi pegawai kesihatan dan perubatan yang hanya merangkumi hanya 9% daripada jumlah pegawai yang ada (Mohamed Suffian 1987). Keadaan ini disebabkan oleh tindakan British yang menempatkan pegawai-pegawai mereka di Tanah Melayu.

Mereka juga telah mengambil orang India dan Sri Langka yang berpendidikan Inggeris berkhidmat di Tanah Melayu disebabkan sedikit sangat orang Melayu yang berpendidikan Inggeris, ramai terlibat dalam sektor pertanian dan tinggal di luar bandar.

Rata-rata orang Melayu yang terdiri daripada golongan pesawah padi, penoreh getah dan nelayan berada dalam kemiskinan iaitu 64.8% berbanding bukan Melayu iaitu 26% pada tahun 1970 (Malaysia 1972). Keadaan ini menunjukkan majoriti orang Melayu berada dalam kemiskinan terutamanya di luar bandar. Kesan daripada peninggalan penjajah inilah, orang Melayu tertinggal sebagai pemerhati di sebalik kegiatan ekonomi dan perubahan yang sedang berlaku di Persekutuan Tanah Melayu ketika itu. Dari segi jurang pendapatan antara bumiputera dan bukan bumiputera masih lagi tinggi. Sebagai contoh, RM 1 pendapatan bagi orang Melayu berbanding RM 2.3 bagi orang Cina dan RM 1.8 bagi orang India pada tahun 1970 (Haris Md. Jadi 1990).

Begitu juga dengan negeri-negeri yang majoritinya adalah Melayu dan bumiputera, mempunyai kadar kemiskinan yang tertingggi iaitu melebihi 60% pada tahun 1970. Majoriti Melayu ini terdapat di negeri-negeri Perlis, Terengganu, Kedah dan Kelantan. Dari segi pemilikan kekayaan negara pula pada tahun 1970 bagi orang Melayu ialah 2.4% dan bukan Melayu ialah 34% (Malaysia 1972). Ternyata hal ini masih lagi berterusan sehingga dalam Rancangan Malaysia Kesembilan juga, matlamat pencapaian sebanyak 30% pemilikan kekayaan negara masih belum tercapai.

Oleh itu, berdasarkan statistik di atas, adalah wajar Perkara 153 digunakan untuk mencapai tujuan ini. Antaranya ialah memberi kemudahan lesen perniagaan dan premis perniagaan yang strategik. Manakala faktor pembahagian kekayaan dan agihan pendapatan yang tidak adil dan tidak seimbang dalam kalangan rakyat merupakan faktor yang paling kuat mempengaruhi hubungan etnik di Malaysia (Sanusi Osman 1989). Dengan itu, Perkara 153 memperuntukkan bahawa orang Melayu mendapat keistimewaan dalam bidang ekonomi agar jurang perbezaan ekonomi dapat dihapuskan.

Isu-isu Profesionalisme dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia | 139

Penjajah Inggeris telah meninggalkan sistem pendidikan yang terus mengekalkan orang Melayu dalam keadaan tertindas. Sistem pendidikan Inggeris pada masa itu sekadar untuk menjadikan petani Melayu yang lebih baik daripada ibu bapa mereka. Ini ditambah lagi dengan keadaan sekolah Melayu yang begitu teruk tanpa perabot yang cukup, kekurangan buku teks dan bahan bacaan serta ibu bapa Melayu sudah mula hilang kepercayaan terhadap sekolah Melayu.

Merujuk kepada bilangan pelajar peringkat ijazah pertama di IPTA dalam negara pada tahun 1970, bagi bumiputera ialah 40.2% (3084 pelajar) berbanding bukan bumiputera iaitu 59.8% (4593 pelajar) (Malaysia 1991). Implikasi nasional terhadap angka-angka ini adalah jelas kerana ia menunjukkan jurang perbezaan antara etnik dan menjauhkan lagi jurang golongan professional dalam kalangan etnik. Keadaan ini tidak begitu baik dalam konteks hubungan etnik di Malaysia kerana terdapat jurang perbezaan golongan profesional antara etnik.

Sebagai contoh, golongan profesional bumiputera iaitu arkitek, akauntan, jurutera, doktor, juru ukur dan peguam pada tahun 1970 ialah 4.9% (225 orang) berbanding bukan bumiputera iaitu 84.3% (3859 orang) dan sehingga kini masih lagi ketinggalan (Malaysia 1972).

PERSEMPADANAN KAWASAN PILIHAN RAYA MENURUT PERUNTUKAN JADUAL KETIGABELAS

Jadual Ketigabelas pula menjelaskan bahawa terdapat empat prinsip yang perlu dipatuhi sebelum penentuan atau penyemakan semula sempadan pilihan raya dibuat. Keempat prinsip tersebut ialah: 1. Sebuah kawasan hendaklah jangan melintasi sempadan negeri dan mempertimbangkan kesukaran yang akan timbul jika kawasan dewan undangan negeri meliputi Dewan Rakyat.

2. Perlunya dipertimbangkan segala kemudahan yang ada dalam kawasan berkenaan bagi pendaftaran pengundi.

3. Ditetapkan juga bahawa jumlah pengundi bagi tiap-tiap kawasan pilihan raya hendaklah sama. Namun, Perlembagaan juga menetapkan bahawa kawasan luar bandar hanya separuh dari jumlah pengundi bagi sesebuah kawasan pilihan raya di bandar diperlukan.

4. Perlu juga dipertimbangkan mengenai segala kesukaran apabila suatu kawasan ditukar dan mustahaknya dikekalkan perhubungan seseorang dengan kawasannya.

Menyentuh tentang Jadual Ketigabelas pula, perkara ini mengesahkan bahawa pengundi bagi dua kawasan pilihan raya luar bandar sama dengan

140 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

kawasan pilihan raya di bandar. Ini jelas untuk memberikan kawasan luar bandar lebih wakil rakyat dan bermakna lebih suara di Dewan Rakyat. Secara tidak langsung ini menunjukkan bahawa perlembagaan mahu memberi kelebihan kepada orang-orang Melayu di luar bandar. Dalam menetapkan prinsip-prinsip ini agak jelas bahawa perlembagaan cuba menseimbangkan antara kehendak demokrasi dengan soal-soal lain seperti perlunya memberi suara yang lebih kepada kawasan luar bandar.

KESIMPULAN Pematuhan kepada perkara-perkara yang dibincangkan di atas merupakan tindakan yang profesional kerana ia telah termaktub dalam perlembagaan.

Dari itu, konflik yang mempertikaikan perkara-perkara tersebut sepatutnya tidak timbul kerana ia memang telah sedia ada dalam perlembagaan dan telah dipersetujui oleh generasi terdahulu semasa menggubal perlembagaan itu. Maka perkara ini perlu difahami oleh setiap lapisan masyarakat khususnya generasi muda agar sentiasa berlapang dada dalam sesuatu isu yang melibatkan Islam dan orang Melayu dalam perlembagaan. Ini seperti mana yang pernah dinyatakan oleh Mesyuarat Majlis Raja-Raja ke 215, iaitu Islam dan orang Melayu merupakan asas utama pembentukan negara Malaysia.

RUJUKAN Abdul Aziz Bari. 2005. Islam dalam Perlembagaan Malaysia. Petaling Jaya: Intel Multimedia and Publication.

Ahmad Ibrahim, 1987. Kedudukan Islam dalam Perlembagaan Malaysia, dlm Mohamed Suffian Hashim, H.P Lee dan F.A Trindade, Perlembagaan Malaysia: Perkembangannya 1957-1977. Petaling Jaya: Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd. Ahmad Ibrahim, 1999. dlm. Abdul Monir Yaacob. Prinsip-prinsip pemerintahan dalam masyarakat majmuk. Kuala Lumpur: Institut Kefahaman Islam Malaysia.

Ahmad Sarji Abdul Hamid. 1994. Seminar Penafsiran Semula Peranan Ahli Profesional Muslim Abad ke-21, anjuran Muslim Business And Professional Fellowship, Kuala Lumpur, 25 Januari 1994.

Anon. 2008. Jangan sentuh Kontrak Sosial. Berita Harian. 17 Oktober.

Haris Md. Jadi 1990. Etnik, politik dan pendidikan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Isu-isu Profesionalisme dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia | 141

Kementerian Pengajian Tinggi. 2007. Pelan Strategik Pendidikan Tinggi Negara: Peletakan Asas Melangkaui 2020. Putrajaya: Kementerian Pengajian Tinggi.

Malaysia. 1972. Banci penduduk dan perumahan Malaysia 1970. Kuala Lumpur: Jabatan Perangkaan.

Malaysia 1976. Rancangan Malaysia Ketiga 1976-1980. Kuala Lumpur: Percetakan Nasional.

Malaysia. 1991. Laporan Majlis Perundingan Ekonomi Negara. Kuala Lumpur: Percetakan nasional Malaysia.

Malaysia. 2006. Rancangan Malaysia Kesembilan 2006-2010. Kuala Lumpur: Unit Perancangan Ekonomi.

Means, G.P. 1976. Malayan politics. London: Stroughton and Hodder.

Mohamed Suffian Hashim. 1987. Mengenal Perlembagaan Malaysia. Dewan Bahasa dan Pustaka. Kuala Lumpur.

Mohd. Salleh Abas. 1984. Sejarah Perlembagaan Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Nik Abd. Rashid Abdul Majid, 1988. Kedudukan Undang-Undang Islam dalam Perlembagaan Malaysia. Dlm Mahmood Zuhdi Abdul Majid (penyt). Ke arah merealisasikan Undang-Undang Islam di Malaysia. Batu Cave: Thinkers Library Sd. Bhd. Sanusi Osman. 1989. Ikatan etnik dan kelas di Malaysia. Bangi: Penerbit UKM. Nazri Muslim Pusat Pengajian Umum Universiti Kebangsaan Malaysia emel: nazrim@ukm.my

ULASAN BUKU / BOOK REVIEW

Pembangunan Jurnal Ilmiah Malaysia 1847-2007 Roosfa Hashim. 2011 (Cetakan Pertama) Penerbit Universiti Malaya Kuala Lumpur. 274 halaman 978-983-100-516-3

Ulasan oleh

SAADAH HAJI JAFFAR Pengarang buku ini mengatakan bahawa, kemunculan jurnal ilmiah di Tanah Melayu dikesan bermula seawal tahun 1847 dengan terbitnya Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia. Sejak itu telah terbit beratus-ratus jurnal ilmiah dalam pelbagai bidang ilmu daripada tangan individu, institusi penyelidikan, universiti dan agensi awam serta pihak swasta. Banyak cabaran dan masalah yang dihadapi oleh jurnal-jurnal ini sehingga mengakibatkan ada di antaranya yang terbit hanya sekali atau cuma beberapa keluaran, kadang-kadang terbit kadang-kadang tidak terbit. Journal of the Straits Branch of the Royal Asiatic Society yang mula terbit pada Julai 1878 masih kekal pada hari ini dan dikenali ramai dengan nama JMBRAS.

Selain daripada kajian lapangan, pembacaan dan pengalaman sedia ada, pengarang buku setebal 274 halaman ini juga menggunakan Model Saluran dan aplikasi Model Saluran oleh Shannon dalam penerbitan bagi memantapkan penulisannya mengenai penerbitan jurnal ilmiah. Pelbagai masalah dan amalan biasa dalam penerbitan jurnal ilmiah Malaysia juga dilihat oleh pengarang menerusi sisi Teori Maklumat.

Dalam era sekarang, kebanyakan jurnal ilmiah yang menjadi rujukan pengguna di Malaysia didapati tidak tersenarai dalam sebarang pangkalan data, indeks dan abstrak pada peringkat antarabangsa. Pengarang beranggapan terlalu banyak kebisingan dalam penerbitan jurnal ilmiah di negara ini.Dalam mendepani masalah penerbitan jurnal ilmiah di 20 buah universiti awam dan

144 | MALIM â&#x20AC;&#x201C; SEA Journal of General Studies 12 â&#x20AC;˘ 2011

45 buah institusi pengajian tinggi swasta dengan status universiti pastinya terdapat banyak lompang dan hambatannya berkaitan pelbagai isu penerbitan jurnal ilmiah khususnya yang melibatkan soal mutu terbitan, kesuntukan masa, ketiadaan editor berpengalaman dan kesukaran penerbit untuk mendapatkan penilai makalah yang berwibawa. Makalah yang dimuatkan dalam jurnal ilmiah mempunyai struktur tertentu seperti mempunyai abstrak, sorotan kajian lalu, kaedah, dapatan kajian, kesimpulan dan bibliografi. Penaraan dan penarafan jurnal sememangnya suatu isu yang belum selesai. Begitu juga tentang kaedah mendokumentasi dan menyukat mutu jurnal ilmiah dalam usaha untuk melihat pembangunan jurnal ilmiah di Malaysia wajar diambil kira khususnya oleh pihak yang telah pernah dikesan menerima penaraan dan penarafan jurnal terindeks pada peringkat antarabangsa.

Dalam dunia akademik yang semakin mencabar, faktor penerbitan jurnal ilmiah dianggap sebagai sangat penting sama ada untuk tujuan kenaikan pangkat mahupun sebagai pengesahan dalam jawatan semasa yang disandang.

Perkembangan penulisan ilmiah dalam dunia akdemik fungsinya diumpamakan sebagai satu rangkaian yang kukuh rantaian ikatannya bagi kegunaan rujukan untuk pengguna dalam bidang akademik. Matlamat utama penyebaran ilmu pengetahuan di dalam penulisan jurnal ibarat menyebarkan maklumat terkini dalam bentuk penulisan. Semua penemuan baru disalurkan penulisannya ke dalam penulisan jurnal. Secara tidak langsung penyelidikan, penemuan baru mahupun penulisan ilmiah bermutu yang disaring akan melalui proses penilaian atau pewasitan artikel yang ketat biasanya dimuatkan di dalam jurnal dapat menyumbang ilmu ke arah menyuburkan budaya kesarjanaan ilmu di negara ini. Dasar penerbitan jurnal ilmiah biasanya dikawal oleh sebuah lembaga editor yang menetapkan nama jurnal, bidang pengkhususan jurnal, pemilihan wasit, pemilihan makalah, bentuk dan jenis makalah yang diterbitkan, bentuk rujukan dan kaedah dokumentasi, bahasa, laras, komposisi pengarang dan sebagainya.

Jurnal ilmiah menerbitkan hanya makalah yang diakui baik oleh pewasit yang membuat penilaian dan menyampaikan laporan penilaiannya. Hanya selepas itu barulah artikel yang terpilih itu boleh diterbitkan dalam satu-satu jurnal ilmiah.

Adalah diakui bahawa, rata-rata penulis mahukan hasil penulisannya diterbitkan dalam jurnal berimpak tinggi dalam pangkalan data antarabangsa seperti SCOPUS dan ISI. Masalahnya banyak jurnal ilmiah terbitan tempatan tidak tersenarai dalam SCOPUS mahupun ISI disebabkan kualiti penerbitan yang tidak bermutu. Menurut pengarang buku ini, penerbitan jurnal ilmiah memang sentiasa dilihat sebagai kegiatan yang bermasalah sama ada dalam aspek penulisan, penguasaan ilmu, kemahiran berbahasa, kelemahan pengurusan dan penyuntingan, kekurangan dana dan kelemahan promosi dan pengedaran dan pemasaran.

Ulasan Buku / Book Review | 145

Dasar penerbitan jurnal ilmiah dikawal oleh sebuah lembaga editor yang menetapkan nama jurnal, bidang pengkhususan jurnal, pemilihan wasit, pemilihan makalah, bentuk rujukan dan kaedah dokumentasi, bahasa, laras, komposisi pengarang dan sebagainya. Setiap makalah yang bakal diterbitkan di dalam jurnal ilmiah haruslah diwasit terlebih dahulu oleh penilai yang dilantik bagi memberi perakuan sama ada makalah yang diwasit itu diterima dengan penambahbaikan, wajar untuk diterbitkan mahupun ditolak terus kerana rendah mutu karyanya. Saranan oleh pewasit perlu diambil kira kerana tugasan melangkaui membaca keseluruhan mutu makalah dan mengesan sama ada terdapat unsur plagiat ataupun tidak.

Pelbagai isu dan masalah serta cabaran yang dihadapi dalam penerbitan jurnal ilmiah Malaysia dibahaskan dalam buku ini. Selain itu terdapat juga masalah bagaimana mahu menyatukan bidang penyelidikan dalam satu bentuk jurnal. Tidak kurang juga masalah peningkatan kemunculan pelbagai jurnal yang saling bertindihan dan berulangan bidang ilmu yang sama. Cabaran dan hambatan dalam penerbitan jurnal ilmiah di Malaysia dirasakan agak menonjol timbul akibat ledakan informasi teknologi maklumat yang semakin canggih sama naiknya dengan kemunculan jurnal ilmiah dalam bentuk elektronik juga tidak ketinggalan mendapat pandangan pengarang buku ini. Fenomena ini semakin bertiup kencang dalam kalangan tenaga pengajar generasi muda di instiutusi pengajian tinggi agar dapat bersaing hebat dengan kehadiran dunia teknologi maklumat yang kuasanya hanya berfungsi melalui minda dan bergerak pantas di hujung jari. Pembaca seharusnya dihidangkan dengan bahan bacaan terkini yang bermutu tinggi mengikut bidang masing-masing di dalam jurnal ilmiah yang diterbitkan di universiti awam dan universiti swasta. Seharusnya setiap makalah yang dimuatkan dalam jurnal ilmiah perlu ditulis dalam bentuk ilmiah yang berstruktur dan piawai dengan mempunyai abstrak, sorotan kajian lalu, kaedah, dapatan kajian, kesimpulan dan bibliografi. Kualiti dan mutu artikel mestilah mencapai tahap yang tinggi dengan ayat yang berstruktur mengikut bidang dan boleh dipercayai kesahihan tulisannya. Pengarang juga ada mencadangkan instrumen yang boleh digunakan oleh penerbit, editor dan pengarang dalam memastikan agar mutu jurnal yang diterbitkan lebih baik, dapat dipertingkatkan produktiviti dan menguntungkan semua pihak. Jurnal yang terbit dalam keadaan yang tidak bermutu akan menyebabkan berlakunya suatu pembaziran yang besar kerana tidak dapat dimanfaatkan oleh pembaca sasaran.

Dalam menangani simpang siur dalam pembangunan jurnal ilmiah pengarang buku ini mencadangkan suatu instrumen bagi penaraan dan penarafan jurnal ilmiah tempatan agar mutu penerbitan jurnal-jurnal ini dapat ditingkatkan supaya lebih mudah diterima oleh pelbagai pangkalan data, perkhidmatan indeks dan abstrak pada peringkat antarabangsa.

PANDUAN UNTUK PENULIS

INSTRUCTIONS TO AUTHORS

Untuk memudahkan kerja penyuntingan, para penulis diminta memenuhi keperluan berikut:

In order to facilitate the work of editing, authors are requested to conform to the following requirements:

1. Manuskrip boleh ditulis di dalam Bahasa Melayu atau Bahasa Inggeris pada kertas saiz A4 dan langkau dua baris.

2. Semua rajah mestilah dalam bentuk yang bersesuaian untuk dicetak semula.

3. Rujukan hendaklah diberi pada akhir makalah, disusun mengikut abjad pengarang dan dinomborkan secara berurutan. Makalah jurnal hendaklah disenaraikan dengan nama utama dan huruf awal para pengarangnya, judul lengkap makalah, nama jurnal, bilangan jilid, tahun penerbitan, serta bilangan muka surat pertama dan terakhir halaman. Buku disenaraikan dengan nama pengarang, judul lengkap, suntingan (jika bukan yang pertama), nama siri dan bilangan (jika sebahagian siri), penerbit, tempat penerbitan dan tahun. Semua petikan dalam teks mestilah diberi dengan menggunakan nombor dalam tanda kurungan siku.

4. Nama dan alamat penulis hendaklah diberi pada akhir makalah, bersama dengan alamat mel-e sekiranya ada.

5. Penulis digalakkan merujuk kepada The Chicago Manual of Style.

6. Tiga salinan manuskrip hendaklah diserahkan kepada Ketua Editor.

7. Setelah makalah diperakukan terbit, penulis digalakkan menghantar fail elektronik yang mengandungi kandungan makalah dan juga satu salinan bercetak. Pakej pemprosesan Microsoft Word pada persekitaran PC diutamakan.

Manuskrip diterima untuk pertimbangan dengan anggapan kerja tersebut belum lagi diterbitkan atau tidak diterbitkan di jurnal lain. Makalahmakalah tertentu yang difikirkan bersesuaian oleh Lembaga Editor juga akan diterbitkan dengan merujuk kepada penerbitan asal.

1. Manuscripts should be typed in Malay or English on A4 size paper and with double spacing.

2. Diagrams must be submitted in a form suitable for reproduction.

3. References should be given at the end of the paper, ordered alphabetically by name of author, and numbered consecutively.

Journal articles should be listed with names and initials of all authors, full title, name of journal, volume number, year of publication, first and last page numbers. Books should be listed with the name of author(s), full title, edition (if not the first), name of series and number (if one of a series), publisher, place of publication and year. Citation in the text should be given by numbers in square brackets.

4. Name and address of author(s) should be given at the end of the paper. E-mail address is also preferred.

5. Authors are advised to consult The Chicago Manual of Style.

6. Manuscripts must be submitted in triplicate to the Editor-in-Chief.

7. Upon acceptance of the article, authors are strongly encouraged to submit an electronic file containing their paper along with a hard copy. The word processing package Microsoft Word on a PC platform is preferred.

Manuscripts are accepted for consideration with the understanding that the same work has not been or will not be published elsewhere. Certain articles considered appropriate by the Editorial Board will be included with proper acknowledgement.