Chemistry and Life 3 by AzeCS

Kimya və Həyat

Chemistry & Life

Cild / Volume : 1 Buraxılış / No : 3 Aprel - 2016 / April - 2016

Azerbaijan Chemical Society

Wind Energy Cheap Reliable Sustainable Clean

Conjugated Polymers

Writing a Scientific Paper

Chemistry News

Robert Boyle

Gas Adsorption Porosimeter

Interview

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Azərbaycan Kimya Cəmiyyəti Azerbaijan Chemical Society

İl : 2016 Cild : 1 Buraxılış : 3

Kimya və Həyat Chemistry & Life Onlayn Jurnal

Baş Redaktor Elvin Rüstəmli

Redaktorlar Mərhəmət Əmirov Elmir Babayev Azad Əkbərli

Dizayner Elvin Rüstəmli Jurnalda yazılan yazı və məqalələrin bütün məsuliyyəti müəllifə aiddir

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Ön Söz

Əziz Oxucular, Bilik paylaşımını hədəfləyən Jurnalımız Siz oxucularımıza kimya haqqında ümumi məlumatlar çatdırmaq, məşhur kimyaçı alimlər, dünyada və Azərbaycanda kimya elmində olan yeniliklər və kəşflər, Kimyanın tətbiq sahələri və həmçinin müasir texnologiyalar haqqında biliklər vermək, bildiklərinizin inkişaf etdirilməsi, bilmədiklərinizin öyrənilməsi məqsədi ilə hazırlanmışdır. "Chemistry and Life" onlayn Jurnalı Siz kimyaçıların da göndərəcəyi yazılar, məqalələr və şəkillərdən redaktorların etdikləri seçimlərlə hazırlanacaqdır. Məqsədimiz Azərbaycan dilində kimya elminə dair qaynaq yaratmaq, bilik paylaşımını asanlaşdırmaq, potensiallı kimyaçıları üzə çıxarmaq, həmçinin onların elmi fəaliyyətlərini əks etdirən məqalələrini dərc etməkdir. Bundan başqa Jurnalımızın buraxılışlarında Kimya elmi ilə bağlı xoş xatirələri olan kimya müəllimləri və kimya sahəsində çalışanlar ilə müsahibələr, azərbaycanlı kimyaçıların əldə etdikləri uğurlar, kimya ilə bağlı maraqlı şəkillər yer alacaqdır. Sizlərdən gələn yazılarla Jurnalımızın daha da maraqlı olacağına və geniş oxucu kütləsinə malik olacağına ümid edirik. UNUTMAYIN BİLİK PAYLAŞDIQCA ARTAR!!!

Xoş arzularla,

AzeCS Team

Bizimlə əlaqə: www.facebook.com/azecs azecs2015@gmail.com

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Jurnalın Qaydaları 1. "Chemistry and Life" (Kimya və Həyat) Jurnalında dərc olunması üçün kimyanın bütün sahələri, eləcə də kimyanın sənayedə tətbiqi mövzusunda aparılan elmi araşdırmalar və məqalələr, həmçinin publisistik yazılar Azərbaycan, İngilis və Rus dillərində qəbul ediləcəkdir. 2. Yazı və məqalələrin mətni Ms. Word faylında Times New Roman 12, mövzu başlıqları isə 16 şrifti ilə yazılmalıdır. 3. Göndərilən yazılarda müəllifin ad, soyad, ata adı, təhsil aldığı və çalışdığı müəssisə və ya təşkilat qeyd olunmalıdır. 4. Xarici və yerli jurnal, kitab və digər vasitələrdən istifadə etdiyiniz zaman istinad olunan mənbə dəqiqliklə göstərilməlidir. 5. Araşdırma, elmi tədqiqat xarakterli məqalə və yazılarınızda istifadə olunan şəkil və cümlələr üçün də mütləq mənbə qeyd edilməlidir. 6. Yazı və məqalələriniz anlaşılan cümlələrlə yazdığınız dilin qrammatikasına uyğun olaraq yazılmalıdır. 7. Jurnalda sizin də yazı və məqalələriniz olsun istəyirsinizsə, yuxarıda göstərilən qaydalara uyğun olaraq hazırladığınız yazını azecs2015@gmail.com elektron poçt ünvanına göndərin. 8. Mövzu seçimi ilə bağlı olaraq hər hansı bir çətinliyiniz olarsa, qeyd olunan əlaqə ünvanlarına yazaraq mövzu məsləhəti ala bilərsiniz.

9. Kimya ilə bağlı bildiyiniz maraqlı və əyləncəli məlumatları, kəşfləri, kimya müəllimi, kimyaçı alim və ya kimya sahəsində çalışan diqqətə layiq nailiyyətləri olan biri ilə hazırladığınız müsahibəni də Jurnalda yazılması üçün göndərə bilərsiniz. 10. Hansı yazılar qəbul olunmayacaq?! Hər hansı bir mənbədən aldığınız yazını bütövlükdə kopyalayıb göndərdiyiniz təqdirdə, əldə etdiyiniz məlumatlara və şəkillərə qaynaq göstərmədiyiniz təqdirdə yazılar qəbul olunmayacaq. 11. Redaktorlarımızın göndərdiyiniz yazı və məqalələri oxuyub lazımi yerlərdə düzəlişlər etmək hüquqları vardır. 12. Bütün təklif və iradlarınızı qeyd olunan əlaqə ünvanlarına yazıb göndərə bilərsiniz. 13. Jurnalda çıxacaq yazılara ilk olaraq müəllif cavabdehdir.

Jurnalı bəyənəcəyinizə və hər buraxılışını sevərək oxuyacağınıza ümid edirik. Hər birinizə uğurlar!!!

MÜNDƏRİCAT

Külək Enerjisi ...............................................................6 Synthesis and Characterization of Thiophene and Thieno[3,2-b]thiophene Containing Conjugated Polymers.......................................................................14 Bilirsinizmi?.................................................................28

Elmi məqalə necə yazılır?............................................30

Qaz Adsorbsion Porozimetr.........................................33 Ayın Terminləri............................................................37 Müsahibə......................................................................38

Quiz...............................................................................42 Robert Boyl....................................................................43

Sabun............................................................................46

Chemistry News............................................................47

Külək Enerjisi Külək Enerjisi Nədir? Dünyadakı enerji rezervlərinin vəziyyəti nəzərə alındıqda külək enerjisindən yararlanmanın həm ətraf mühitə zərərsizliyi, həm də təbii mənbəyi baxımından önəmli olduğu anlaşılır. Dünyada enerji mənbələrinin tükənmə müddəti kömür üçün təxminən 200 il, qaz üçün 65, neft üçün isə 40 il olmasına baxmayaraq küləyə görə bu müddət sonsuzdur. Bu səbəblə də elektrik enerjisi istehsalını yenilənə bilən enerji mənbələrinə doğru yönləndirmək məqsədəuyğundur. Mövcud hidravlik enerji qaynaqları ilə yanaşı külək enerjisindən də faydalanmağımız lazımdır. Külək enerjisi mənbəyi günəş olan, təbii, yenilənə bilən, təmiz və sonsuz bir gücdür. Günəşin dünyaya göndərdiyi enerjinin 1-2 % qədər kiçik bir miqdarı külək enerjisini meydana gətirir. Günəşin yer səthini və atmosferi homogen isitməsinin nəticəsi olaraq meydana gələn istilik və təzyiq fərqindən hava axını yaranır. Bir hava kütləsi mövcud vəziyyətindən daha çox isinərsə atmosferin yuxarısına doğru yüksəlir və bu yüksəlmədən dolayı boşalan yeri eyni həcmdə soyuq hava kütləsi alır. Bu hava kütlələrinin yerdəyişməsinə külək adı verilməkdədir. Antik dövrdən bəri insanlar külək enerjisindən istifadə edirlər. E.Ə. 1700-cü ildə Babil kralı

Hammurapi Mesopotamiyanı suvarmaq üçün külək enerjisindən istifadə etmişdir. Əsrlər boyunca yeldəyirmanları külək gücünündən istifadə edən mexaniki qurğular olmuşlar. Yeldəyirmanları günümüzdə də suvarma və nasoslamada istifadə olunmaqdadır. Bu qurğular Orta Şərqdən Avropaya tüccarlar və xaçlılar vasitəsilə keçmişdir.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society Külək gücündən istifadə edərək elektrik istehsal etmə yeni texnologiyadır və mexanika, elektronika, aerodinamika və bir çox sahələrdə inkişaf etdirilməkdədir.

April 2016

Külək Turbinlərinin Növləri Külək turbinləri dönmə bucağına görə 3 qrupa ayrılırlar: 1) Üfiqi oxlu külək turbinləri •Tək qanadlı külək turbinləri •İki qanadlı külək turbinləri •Üç qanadlı külək turbinləri •Çox qanadlı külək turbinləri

Külək Turbinlərinin Tarixi Küləyin kinetik enerjisini generator vasitəsilə əvvəlcə mexaniki enerjiyə daha sonra isə elektrik enerjisinə çevirən sistemlərə Külək Turbinləri deyilir. Küləkdən enerji istehsal etmək məqsədi ilə istifadə olunan turbinlər inkişaf edən texnologiya ilə bərabər müxtəlif texnoloji dəyişikliklər keçirmişdir. 1960-cı illərdə Almaniyada "Ulrich Hutter"in yaratdığı külək turbinləri ikiqanadlı və fiberglas və plastik maddələrdən hazırlanmışdı. 1980-ci illərdə fərqli turbin növləri meydana gəlmişdir və bu dövrlərdə turbinlərin qanad sayı üçə yüksəlmişdir.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

2) Şaquli oxlu külək turbinləri •Savonious külək turbinləri •Darrieus külək turbinləri •H-Darrieus külək turbinləri

April 2016

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

3) Maili oxlu külək turbinləri

Külək Turbinlərinin İşləmə Prinsipi Bir külək turbini qüllə, generator, sürət çeviriciləri (dişli çarx), elektrik-elektronik elementlər və pərlərdən ibarətdir. Küləyin kinetik enerjisi pərdə mexaniki enerjiyə çevrilir. Pər milinin hərəkəti sürətləndirilərək gövdədəki generatora ötürülür. Generatorlardan əldə edilən elektrik enerjisi akumulyatorlar vasitəsilə toplanır və ya birbaşa istifadəçilərə ötürülür.

Şaquli Oxlu Külək Turbinləri Bu külək turbinləri daha çox təcrübə məqsədilə hazırlanmışdır. Ticari olaraq istifadəsi çox azdır. Generator və dişli qutusu yerə yerləşdirildiyi üçün turbini qüllə üzərinə yerləşdirməyə ehtiyac yoxdur. Beləliklə, qüllə xərcləri də minimallaşmış olur. Turbini külək istiqamətinə çevirməyə və dolayısı ilə sükan sisteminə ehtiyac yoxdur.. Turbin mili istisna olmaqla digər hissələrin baxımı və təmiri asandır. Əldə edilən güc torpaq səviyyəsində çıxdığından nəql edilməsi daha asandır. Şaquli oxlu külək turbinlərinin ticari olaraq az istifadə olunmasının səbəbləri aşağıdakılardır: 1) Yerə yaxın olduqları üçün alt nöqtələrdə küləyin sürəti zəifdir 2) F.İ.Ə.-ləri aşağıdır 3) İşləməyə başlaması üçün bir motor ilə ilk hərəkətin verilməsi lazımdır. Buna görə ilk hərəkət motoruna ehtiyac vardır 4) Ayaqda dura bilməsi üçün tellərlə yerə bərkidilməlidir 5) Turbin mili yataqlarının dəyişdirilməsi lazım olduqda, turbin tam olaraq yerə yatırılmalıdır

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Electrical Equipment (Elektrik avadanlıqları): İstehsal edilən elektrik enerjisinin lazımi mərkəzlərə göndərilməsini təmin edir.

Şəkildə şaquli oxlu külək turbinlərinin hissələri verilmişdir.

Üfiqi Oxlu Külək Turbinləri Rotor Blades (Pər qanadları): Külək enerjisini dönmə hərəkətinə çevirir. Shaft (Val): Dönmə hərəkətini generatora ötürür. Gear Box (Dişli çarx): Pərvanə ilə valın arasındakı sürəti artırıb generatora daha sürətli hərəkət göndərilməsinə yardım edir. Generator (Generator): Dönmə hərəkətindən elektrik enerjisi istehsal edən bölmə. Breaks (Əyləclər): Həddindən artıq yüklənmə və ya hər hansı bir problem olduqda pəri dayandırmaq üçün istifadə olunur. Tower (Qüllə): Pər və motor bölmələrinin yerdən güvənilir məsafədə çaləşmasını təmin edir.

Külək Enerjisinə Təsir Edən Faktorlar Külək enerjisinə təsir edən əsas faktorlar aşağıdakılardır: 1) Küləyin sürəti - Küləkdən elektrik enerjisi əldə edə bilmək üçün küləyin sürəti minimum 5-6 m/ san olmalıdır. 2) Küləyin istiqaməti - Külək enerji sistemləri üstünlük təşkil edən külək istiqamətində qurulmalıdır. 3) Küləyin əsmə tezliyi - Ekonom bir stansiya üçün küləyin əsmə tezliyi yüksək olmalıdır. Sıx-sıx durğun hava şəraiti xərci artırır.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Külək Enerjisinin Üstünlükləri və Mənfi Cəhətləri Alternativ enerji mənbələrindən biri olan külək enerjisinin bir sıra üstünlükləri və mənfi cəhətləri vardır.

Üstünlükləri Təmiz enerji qaynağıdır Yenilənə biləndir Yanacaq xərcləri yoxdur Asan qurulur Külək turbinləri partlamaz və radiasiya yaymazlar Külək turbinlərinin qurulduğu sahələrdə kənd təsərrüfatı ilə məşğul oluna bilər

Mənfi Cəhətləri Külək turbinlərinin F.İ.Ə.-ləri aşağıdır İlkin sərmayə xərcləri digər alternativ enerji mənbələri ilə müqayisədə daha yüksəkdir Tez-tez dəyişən küləyin sürəti elektrik enerjisi istehsalında nizamsızlıqlara səbəb olur Radio və TV qəbuledicilərdə problemlərə səbəb olduğu üçün yaşayış yerlərinə yaxın qurulması uyğun deyildir Külək potensialı yüksək olan yerlər adətən şəbəkə xətlərinə uzaq olduğu üçün naqillərin çəkilməsi böyük xərc tələb edir Pəri böyük olan külək turbinləri köçəri quşların köç yollarının dəyişməsinə səbəb olur

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Azərbaycanda Külək Enerjisi Azərbaycanın bir çoх rayonları üçün külək energetikası alternativ enerji mənbələri arasında ən əlverişlisidir. Keçmiş SSRİ Energetika Nazirliyinin sifarişi ilə 1983-cü ildə «Bakıhidrolayihə»LAİ-nun mütəхəssisləri tərəfindən Azərbaycan Respublikasının ərazisində müşahidə və tədqiqat işləri aparılmış, külək-elektrik stansiyalarının tikilməsi üçün tikinti meydançaları müəyyən edilmişdir. Abşeron yarımadasında Pirallahı adası, Güzdək və Şubanı ərazisində külək stansiyalarının ilk növbədə tikilməsi daha məqsədəuyğun sayılmışdır. Eyni zamanda bu tədqiqatlar nəticəsində külək-elektrik stansiyalarının hesabi parametrləri müəyyən olunmuş, onların sinхron və asinхron generatorlar ilə təchiz edilməsi ilə optimal gücünün 2-6 MVt olması əsaslandırılmışdır. Azərbaycanda külək enerjisi qurğularının tətbiq edilməsi realdır və böyük perspektivə malikdir. Respublikada ilk növbədə tikilməsi nəzərdə tutulan külək-elektrik stansiyalarının göstəriciləri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir.

1999-cu ildə Yaponiyanın Tomen şirkəti tərəfindən Abşeronda hündürlüyü 30 və 40 metr olan iki qüllə quraşdırılmış və küləyin sürətinin orta illik qiyməti υ = 7,9 - 8,1 m/san müəyyən edilmişdir. Tədqiqatlar əsasında Tomen şirkəti Qobustan rayonu ərazisində ümumi gücü 30 MVt olan külək elektrik stansiyasının quraşdırılmasına dair TİƏ hazırlanmışdır. 2002-ci ildə Avropa yenidənqurma və İnkişaf Bankının müqaviləsi əsasında Azərbaycanın Bərpa olunan Enerji Resurslarının Qiymətləndirilməsi həyata keçirilmişdir.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Tədqiqatlar zamanı aşkar olunmuşdur ki, Abşeron yarımadası iri həcmdə külək enerji potensialına malikdir. Uzun müddətli küləyin orta sürəti 6 m/san-dən artıqdır ki, bu da külək enerjisi üçün yaхşı teхniki iqtisadi potensialın olmasını göstərir. Tədqiqatlar zamanı külək enerjisinin teхniki potensialının 3000 MVt, iqtisadi potensialının isə 500 MVt həcmində olduğu qiymətləndirilmişdir. 1988 və 1997-ci illər Şimal DRES-in yerləşdiyi ərazidən toplanılmış külək enerjisi üzrə statistik məlumatlar bir daha təqdim olunan göstəriciləri təsdiq etmişdir. Aparılmış bu tədqiqat zamanı Qobustan rayonu ərazisi üçün təqdim olunmuş göstəricilər külək enerjisi potensialının 4-cü sinifinə aid edilir ki, bu da öz növbəsində yüksək potensial hesab olunur. ARDNŞ-də aparılmış tədqiqat və hesabatlar Abşeron-dəniz bölgəsində küləkli günlərin sayının ildə 245-280 gün, küləyin enerji хüsusiyyətinin isə Avropa və digər bölgələrə nisbətən 2-3 dəfə üstün göstəricilərə malik olduğunu göstərmişdir. ARDNŞ`in istehsal müəssisələrində gücü 150÷1600 kVt olan külək elektrik stansiyalarının tikintisinə başlanması məqsədəuyğun sayılır. BMT-nin İnkişaf Proqramının iştirakı ilə neft sektorunda elektrik enerjisinin təchizatının yaхşılaşdırılması elektrik enerjisinə olan tələbatın külək elektrik stansiyalarının hesabına qismən təmin edilməsi məqsədə uyğundur. Külək enerjisindən istifadə edilməsi istiqamətində işləri təşkil etmək məqsədilə SEN bir çoх хarici şirkətlərlə əməkdaşlıq etmiş, həyata keçirilməsi Pirallahı adasında nəzərdə tutulmuş və ümumi gücü 25-30 MVt olan 2 külək elektrik qurğusunun layihələrinin birgə işlənməsinə başlamışdır [8].

QAYNAQLAR 1) Fthenakis, V.; Kim, H. C. (2009). "Land use and electricity generation: A life-cycle analysis". Renewable and Sustainable Energy Reviews 13 (6–7): 1465. 2) Walwyn, David Richard; Brent, Alan Colin (2015). "Renewable energy gathers steam in South Africa". Renewable and Sustainable Energy Reviews 41: 390. 3) History of Wind Energy in Cutler J. Cleveland,(ed) Encyclopedia of Energy Vol.6, Elsevier, ISBN 978-1-60119-433-6, 2007, pp. 421–422 4) "Wind Energy Basics". American Wind Energy Association. 2010-09-23. Retrieved 2009-09-24. 5) www.energy.gov/eere/wind/how-do-wind-turbines-work 6) "Vertical-Axis Wind Turbines". Symscape. 2008-07-07. Retrieved 2013-11-06. 7) www.eie.gov.tr 8) Alternativ Enerji Mənbələrindən İstifadə Olunması üzrə Milli Proqram, Bakı 2004

Synthesis and Characterization of Thiophene and Thieno[3,2-b]thiophene Containing Conjugated Polymers

Elvin Rustamlia, Seza Gokerb, Yasemin Arslan Uduma, Levent Toppareb,c,d,e elvinrustamli@gmail.com (Journal of The Electrochemical Society) a Department of Advanced Technologies, Gazi University, 06500 Ankara, Turkey b Department of Chemistry, Middle East Technical University, 06800 Ankara, Turkey c Department of Biotechnology, Middle East Technical University, 06800 Ankara, Turkey d Department of Polymer Science and Technology, Middle East Technical University, 06800 Ankara, Turkey e The Center for Solar Energy Research and Application (GĂ&#x153;NAM), Middle East Technical University, 06800 Ankara, Turkey

Abstract Herein, we report the synthesis of two different monomers containing donor and acceptor functional groups. Thiophene and thieno[3,2-b]thiophene moieties were used as the donor units. 1,4-dibromo-2,5bis(dodecyloxy)benzene heterocylic unit which provide conjugation were used as the electron acceptor unit. Electrochemical polymerization of the 2,2'-(2,5-bis(dodecyloxy)-1,4-phenylene)dithiophene (M1) and 2,2'-(2,5bis(dodecyloxy)-1,4-phenylene)dithieno[3,2-b]thiophene (M2) monomers were performed by cyclic voltammetry technique. Electrochemical and spectroelectrochemical properties of the polymers were investigated. Depending on the donor groups, band gaps, optical contrasts and switching times of the polymers were changed. Polymer films exhibit fast response times, high contrast ratios upon redox stepping and excellent stability thereby proving them useful for electrochromic coatings. Poly 2,2'-(2,5-bis(dodecyloxy)-1,4-phenylene)dithieno[3,2-b]thiophene (P2) was used to construct dual-type polymer electrochromic device (ECD) against poly(3,4ethylenedioxythiophene) (PEDOT).

Keywords: Thiophene, Donor-Acceptorâ&#x20AC;&#x201C;Donor type Conjugated Polymers, Electrochromism.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Introduction Polymer materials were known as insulators. But recently, Alan J. Heeger, Alan G. MacDiarmid and Hideki Shirakawa have changed this view with their discovery that a polymer, polyacetylene, can be made conductive almost like a metal by iodine doping. Since then common research has been focused on new conjugated polymers [1]. Due to attractive properties, conjugated polymers have specific applications. These materials can be used in organic light-emitting diodes [2-5], organic solar cells [6-9], field effect transistors [10-12], sensors [13-15] and electrochromic devices [16-21]. Electrochromism is reversible change in color of the material upon applied voltage. The color changes between a transparent state and a colored state, or between the two colored states [22]. An electrochromic device consists of an electrochromic electrode and charge-balancing counter electrode separated by gel electrolyte [23]. When the potential applied, the color change occurs by charging and discharging the battery. Minimizing the band gap is an important for maximizing the conductivity of conjugated polymers. Low band gap electrochromic polymers can be synthesized by donor-acceptor (D-A) approach. According to Donor-Acceptor theory if both of electron rich donor units and electron poor acceptor units will be in the conjugated polymer backbone, we can obtain optimum band gap and we can change the electronic and optical properties of polymers. To obtain difference in the electrochemical and optical properties of polymers, different donor groups were united into the polymer backbones. In this units delocalization of the electrons result in the decrease in highest occupied energy level (HOMO) [24]. Due to this matchless property of the thiophene and thieno[3,2-b]thiophene units can be used to combine different acceptor units to synthesize novel polymers that have covetable properties. In recent years thiophene moiety was coupled with benzoselenadiazole [25], benzotriazole [26], carbazole [27], benzothia-

diazole [28] and thieno[3,2-b]thiophene moiety was coupled with fluorine [29], ethylenedioxythiophene [30], diketopyrrolopyrrole [31], 3-alkylthiophene [32], benzotriazole [33], benzothiadiazole [34], quinoxaline [35], benzimidazole [36]. There are no examples that shows the effect of these units on the electronic and optical properties of the alkyloxybenzene containing polymers in literature. For the polymers synthesized to electrochromic application, the important parameters are to be easily synthesizable structure, low coast, multichromic properties, fast switching time, high contrast ratio, electrochemical stability, and good open circuit memory. In this paper, we reported the synthesis and characterization of two different D-A-D type monomers that contain alkyloxybenzene as the acceptor unit, thiophene and thieno[3,2-b]thiophene moieties as the donor units. We achieved electrochemical polymerization of the 2,2'-(2,5bis(dodecyloxy)-1,4-phenylene)dithiophene (M1) and 2,2'-(2,5-bis(dodecyloxy)-1,4-phenylene)dithieno[3,2b]thiophene (M2). The polymer P1 and P2 which have the above properties were synthesized by cyclic voltammetry technique. By using poly 2,2'-(2,5bis(dodecyloxy)-1,4-phenylene)dithieno[3,2-b]thiophene and PEDOT, an electrochromic device was constructed which is exhibited excellent matched performance. Also, the device made from them showed good electrochromic performance and stability.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society Synthesis

Figure 1: Synthetic route for the synthesis of monomers

April 2016

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Electrochemical Polymerization Electropolymerization for 2,2'-(2,5-bis(dodecyloxy)-1,4-phenylene)dithiophene (M1) and 2,2'-(2,5bis(dodecyloxy)-1,4-phenylene)dithieno[3,2-b]thiophene (M2) were performed in 0.1 M LiClO4/NaClO4 supporting electrolyte. DCM/ACN (5:95, v:v ) mixture was chosen as a solvent system during electropolymerization reaction. Electrochemical studies were carried out in three electrochemical cell configuration consisting of indium tin oxide (ITO) coated glass as the working electrodes, platinum wire as the counter electrode, and an Ag wire as the pseudo reference electrode (0.3 V vs Fc/Fc+).

Multiple scan voltammograms for M1 and M2 were shown in Figure 2. During the first anodic scan of the monomers a reversible oxidation peaks at about 0.95 V and 1.0 V was observed respectively (Figure 3). The irreversible oxidation peak was attributed to formation of the radical cation formation of the monomer unit. Starting from the second scan, two reversible redox couples at 0.55 V/0.37 V and 0.8 V/0.72 V were observed for P1 and P2. The current density of the redoks peaks increased with successive scanning due to the increase in the thickness of the polymer films.

Figure 2: Multiple scan voltammograms for polymerization of M1 and M2 in 0.1 M LiClO4/NaClO4 / DCM/ACN The scan rate dependence of anodic and cathodic peak currents of polymers also was investigated. There was a linear relationship between the peak current and scan rate. The linearity of the peak currents with potential scan rate is a characteristic of mass transfer in the electroactive film immersed in the blank solution. Such observation indicates that, the electroactive polymers were well adhered and migration of the electroactive species were not diffusion controlled.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Optical Studies Optical studies were performed in order to determine changes in optical properties of polymers by applied potential. For these studies, P1 and P2 were deposited electrochemically on ITO coated glass slides from 1x10-3 M monomer solutions in 0.1 M LiClO4/NaClO4 / DCM/ACN. To investigate the optical behaviors of P1 and P2 in a monomer free supporting electrolyte 0.1 M LiClO4/NaClO4 / DCM/ACN (5:95, v:v ) solution, the potential was applied by sweeping between 0,0 V/1,0 V and 0,0 V/1,1 V respectively. Figure 3 represents UVVis-NIR spectrums of polymers by applied different potentials:

Figure 3: Spectral changes of P1 and P2 under different potentials. The peak at 490 nm which corresponds to the Ď&#x20AC;-Ď&#x20AC;* transition of the P1 and a neutral state absorption maximum for P2 was recorded at 455 nm. The band gap of the polymers calculated from the onset of this transitions as 2.0 eV for P1 and 1.7 eV for P2. The HOMO levels of the polymers were calculated from the cyclic voltammogram belongs to the p-doped state. Due to their lack of n-doping properties of the polymers, the LUMO levels were not calculated from cyclic voltammograms. Hence, the LUMO levels were calculated using the optical band gaps and previously calculated HOMO levels. In Table 1 electrochemical results and HOMO/LUMO energy levels of the polymers are listed. HOMO levels are given relative to the vacuum level [37], considering that the SCE is 4.7 eV vs vacuum and Fc/Fc+ is 0.35 V vs SCE [38]. Data are summarized in Table 1. Upon increase in the applied potential, a new absorption peak appeared at around 650 nm/1320 nm for P1 and 680 nm/1190 nm for P2 due to charge carrier band formations and the peak height belong to the interband transition was simultaneously increased.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Table 1. Electrochemical and optical results for P1 and P2

LUMO energy levels calculated from subtracted optical band gap values from HOMO levels. The positions of the bands changed with the increase in the applied potential observed from the UV-VisNIR spectrum associated with the color of the polymer films. Both of P1 and P2 exhibited multichromic properties. In order to measure and represent these colors in an accurate-quantitative manner, we performed the colorimetry analysis and provided the relevant data (L, a, b values) in Table 1 and Table 2. a

Table 2. L, a, b values of P1

Table 3. L, a, b values of P2

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Kinetic Studies To determine switching times and percent transmittance changes (Î&#x201D;T%) of the polymers between neutral and oxidized state kinetic studies were performed. Switching times and optical contrasts are important properties for electrochromic polymers. Both polymer films were stepped between two states with 5 s time intervals. As a result, P1 revealed 44 % optical contrast with a switching time of 1.0 s. at 490 nm, 14 % optic contrast with a switching time 1.5 s at 650 nm and 67 % optical contrast with 2.0 s switching time 1190 nm. P2 revealed 24 % optical contrast with a switching time of 1.2 s. at 455 nm, 26 % with a switching time 0.2 s at 680 nm and 48 % optical contrast with 0.7 s switching time 1320 nm.

Figure 4: Percent transmittance changes as a function of time for P1 and P2

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Construction and Characterization of Electrochromic Device Cathodically coloring poly 2,2'-(2,5-bis(dodecyloxy)-1,4-phenylene)dithieno[3,2-b]thiophene (P2) was used to construct dual-type polymer electrochromic devices (ECDs) against anodically coloring common conjugated polymer poly(3,4-ethylenedioxythiophene) (PEDOT). P2 was used as an active layer and PEDOT was used as a counter electrode. The electrochemical polymerization of the electrodes was performed in three electrochemical cells. In these cells we used ITO coated glass slide as a working, Pt wire as a counter and Ag wire as a reference electrodes. The PEDOT and P2 films were deposited on transparent ITO electrodes. Then the gel electrolyte was spread on the polymer-coated sides of the electrodes and the electrodes were sandwiched. Spectroelectrochemical studies were carried out to examine the optical properties of the ECD's upon doping or dedoping to obtain information on the electronic structure. When negative potential was applied to P2 layer, due to transition there was a maximum absorption at 420 nm revealing the yellow color. In that state PEDOT layer was in transparent sky blue color and device revealed yellow color. When the applied potential increased, P2 film started oxidize and a new peak at 610 nm emerged due to neutralization of PEDOT layer. Therefore, blue color became dominant and device revealed blue color.

Figure 5: Spectroelectrochemistry of P2/PEDOT device at applied potentials between -1.6 V and +1.6 V

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Kinetic studies were investigated to determine switching times and optical contrast (Î&#x201D;T%) of the ECD while applying the potential in square wave form (between -1.6 V and +1.6 V) with a residence time of 5 s. The optical contrast of the device is the difference between T% in the reduced and oxidized state and switching time is the time that needed to perform switching between the redox states. The optical contrast at 440 nm was found 11 % with a 0.9 s switching time and 20 % with a 0.3 s at 610 nm.

Figure 6: Electrochromic transmittance changes during redox switching of P2/PEDOT device at 440 nm and 610 nm wavelengths between -1.6 V and +1.6 V The optical memory of an electrochromic device is the ability of the material to retain its absorption state after the electric field is removed. By an applied pulse to ECD for 1 s and then holding at open circuit conditions for 200 s. The optical spectrum as a function of time at open circuit conditions is monitored (Figure 7). A reasonable optical memory in blue colored state was observed under open circuit conditions.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Figure 7: Open circuit memory of P2/PEDOT device at 440 nm and 610 nm Cyclic characterization was used to test the stability of the electrochromic device. This device can switch between its yellow and blue colors. Fig. 10 displays the current of the ECD responding to a cyclic potential -1.6 V and +1.6 V with the time interval set to 5 second. After 500 cycles, the current curves responding to cyclic voltage remained the same as the beginning. This was indicate that ECD have good redox stability.

Figure 8: Switching stability of P2/PEDOT device sweeping the potential between -1.6 V and +1.6 V

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Conclusion Two different thiophene and thieno[3,2-b]thiophene containing donor-acceptor-donor type monomers have been designed, synthesized and their polymerization were performed by electrochemical methods. Their electrochemical and optical properties were characterized by cyclic voltammetry and spectroelectrochemistry. If electrochemical and spectroscopic properties of P1 and P2 films compare, ıt is seen that the P2 film have a superior properties than P1 film. This cause of there is strong donor moiety thieno[3,2-b]thiophene in the structure of P2. By using P2 and PEDOT, an electrochromic device capable of vivid color change and high electrochemical stability was constructed and characterized spectroelectrochemically. Optic contrasts and switching times of device were determined. The electrochromic device revealed 20 % optic contrast at 610 nm with a high-speed changing (less than one second) and good electrochromic memory in the blue color state. As a result, the device demonstrated a long lifetime which suggests that they could become widely used to manufacture electrochromic windows.

REFERENCES 1) Shirakawa, H., Louis, E. J., MacDiarmid, A. G., Chiang, C. K., Heeger, A. J., J. Chem. Soc. Chem. Commun., 1977; 578. 2) Burroughes, J. H, Bradley, D. D. C., Brown, A. R., Marks, R. N., Mackay, K, Friend, R. H., Burns, P. L., Holmes, A. B., Nature, 1990; 347(6293), 539-541. 3) Tonzola, C. J., Alam, M. M., Bean, B. A., Jenekhe, S. A., Macromolecules, 2004; 37, 3554. 4) Winkler, B., Meghdadi, F., Tasch, S., Mtillner, R., Resel, R., Saf, R., Leising, G., Stelzer, F., Optical Materials, 1998; 9, 159. 5) Kulkarni, A. P., Tonzola, C. J., Babel, A., Jenekhe, S. A., ”Electron Transport Materials for Organic Light-Emitting Diodes”, Chem. Mater., 2004; 16: 4556-4573. 6) Udum Y.A., Denk P., Getachew A., Apaydin D.H., Nevosad A., Teichert C., White M.S., Sariciftci N.S., Scharber M.C., Organic Electronics, 15 (2014) 997–1001. 7) Dong, Y., Cai, W., Hu, X., Zhong, C., Huang, F., Cao, Y., Polymer, 2012; 53(7), 1465-1472. 8) Zoombelt, A. P., Fonrodona, M., Turbiez, M. G. R., Wienkab, M. M., Janssen, R. A. J., J. Mater. Chem., 2009; 19, 5336. 9) Horie, M., Shen, I. W., Tuladhar, S. M., Leventis, H., Haque, S. A., Nelson, J., Saunders, B. R., Turner, M. L., Polymer, 2010; 51, 1541.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

10) Das, S., Senanayak S. P., Bedi, A., Narayan, K. S., Zade, S. S., Polymer, 2011; 52(25), 5780-87. 11) Charrier, D. S. H., Vries, T., Mathijssen, S. G. J., Geluk, E. J., Smits, E. C. P., Kemerink, M., Janssen, R. A. J., Org. Electron., 2009; 10, 994. 12) Beaujuge, P. M., Pisula, W., Tsao, H. N., Ellinger, S., Mullen, K., Reynolds., J. R., J. Am. Chem. Soc., 2009; 131, 7514. 13) Soylemez S., Kanik F.E., Tarkuc S., Udum Y.A., Toppare L., Colloids and Surfaces B: Biointerfaces, 111 (2013) 549â&#x20AC;&#x201C; 555. 14) Bobacka, J., Anal. Chem., 1999; 71, 4932. 15) Long, Y., Chen, H., Yang, Y., Wang, H., Yang, Y., Li, N., Li, K., Pei, J., Liu, F., Macromolecules, 2009; 42, 6501. 16) Unver, E.K., Tarkuc S., Udum Y.A.,Tanyeli C., Toppare L., Journal of Polymer Science, Part A: Polymer Chemistry 48(8) (2010) 1714-1720. 17) Schwendeman, I., Hickman, R., Sonmez, G., Schottland, P., Zong, K., Welsh, D. M., Reynolds, J. R., Chem. Mater., 2002; 14, 3118. 18) Gunbas, G., Toppare, L., Chem. Commun., 2012; 48(8), 1083-1101. 19) Maa, L. J., Li, Y. X., Yu, X. F., Yang, Q. B., Noh, C. H., Sol. Energy Mater. Sol. Cells, 2009 ; 93, 564. 20) Tarkuc S., Unver, E.K., Udum Y.A.,Toppare L., European Polymer Journal 46 (2010) 2199. 21) Kumar, S., Jang, J., Padilla, T. F., Otero, G. A. Sotzing., Polymer, 2008; 49, 3686. 22) Rosseinsky, D. R., Mortimer, R .J., Advanced Materials, 2001; 13, 783. 23) Groenendaal, L. B., Zotti, G., Aubert, P. H., Waybright, S. M., Reynolds, J. R., Advanced Materials, 2003; 15, 855. 24) Mcculloch, I, Heeney, M., Bailey, C., Genevicius, K., Macdonald, I., Shkunov, M., Sparrowe, D., Tierney, S., Wagner, R., Zhang, W., Chanbinyc, M. L., Kline, R. J., Mcgehee, M. D., Toney, M. F., Nature Materials, 2006; 5(4), 328-33. 25) Mikroyannidis, J. A., Suresh, P., Sharma, G. D., Organic Electronics, 2010; 11(2), 311-321. 26) Akpinar H.Z., Udum Y.A., Toppare L., Journal of Polymer Science Part A: Polymer Chemistry, 51 (2013) 3901â&#x20AC;&#x201C;3906.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

27) Singh, M., Kurchania, R., Mikroyannidis, J. A., Sharma, S. S., Sharma, G. D. J. Mater. Chem. A, 2013; 1(6), 2297-2306. 28) Yu, J., Shen, T. L., Weng, W. H., Huang, Y. C., Huang, C., Su, W. F., Rwei, S. P., Ho, K. C., Wang, L. Advanced Energy Materials, 2012; 2(2), 245-252. 29) Lim, E, Jung BJ, Shim HK. Macromolecules, 2003; 36(12), 4288-4293. 30) Turbieza, M., Herguéa, N., Lerichea, P., Frèrea, P. Tetrahedron Lett., 2009; 50(51), 7148-51. 31) Bijleveld, J. C., Verstrijden, R. A. M., Wienk, M. M., Janssen, R. A. J. J. Mater. Chem., 2011; 21(25), 9224-31. 32) Zhang X, Hudson SD, DeLongchamp DM, Gundlach DJ, Heeney M, McCulloch I. Adv Funct Mater 2010;20(23):4098-4106. 33) Akbasoglu, N., Balan, A., Baran, D., Cirpan, A., Toppare, L., J. Polym. Sci. Part A: Polym. Chem., 2010; 48(23), 5603-10. 34) Biniek, L., Chochos, C. L., Leclerc, N., Hadziioannou, G., Kallitsis, J. K., Bechara, R., Lévêque, P., Heiser, T., J. Mater. Chem., 2009; 19(28), 4946-51. 35) Lee, J. Y., Shin, W. S., Haw, J. R., Moon, D. K., J. Mater. Chem., 2009; 19(28), 4938-45. 36) Zaifoglu, B., Sendur, M., Akbasoglu, N., Toppare, L. Electrochimica Acta, 2012; 85, 78-83. 37) W. N. Hansen, G. J. Hansen, Phys. Rev. A 1987, 36, 1396–1402. 38) G. Zotti, G. Schiavon, S. Zecchin, Synth. Met. 1995, 72, 275–281.

CONFERENCE TOPICS Biological Interface, Bionanotechnologies, Carbon Nanostructures and Graphene Engineered Nanosystems, Functional Materials, Inorganic Hybrid Materials Magnetic Materials, Metal-organic Frameworks, Microscopy Molecular Materials, Nanofabrication and Devices, Nanomedicine Nanoparticles, Nanoscale Structures, Nanopore Science Optical Materials and Plasmonics, Organic Electronics, Physical Phenomena, Polymers, Porous Materials Quantum Effects in Solids, Self-assembly Soft Materials, Spintronics, Superconductivity Topological Insulator

BİLİRSİNİZMİ

HIO3 yeganə turşudur ki, şüşə qabda saxlanması mümkün deyil. Səbəb isə olduqca reaktiv olması və şüşə ilə reaksiyaya girərək onu əritməsidir.

İnsan bədənində 9 min karandaş üçün lazım olan qrafiti hazırlamağa yetəcək qədər karbon vardır.

Napoleonun otağında divar kağızı mis arseniddən ibarət Çili yaşılı ilə rənglənmişdi. 1893-cü ildə italyan biokimyaçısı Gosio aşkar etmişdir ki, zaman keçdikcə divar kağızı nəmlənərək “kif atır” və bu zaman mis arsenid zəhərli arsen buxarlarına çevrilir. Bu, Napoleonun ölüm səbəbi ola bilməzdi, amma onun sağlamlığına xeyirli olduğunu da demək olmaz!

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

Gümüşü rəngli olmayan iki yeganə metal qızıl və misdir. Mis

Gümüş

April 2016

Araxis dinamitin tərkib hissələrindən biridir.

Qızıl

Su digər maddələrdən fərqli olaraq donduğu zaman həcmi genişlənir.

Oksigen qazı rəngsizdir. Amma onun maye və bərk forması mavi rəngdədir.

Elmi Məqalə Nədir? Məqalə - hipotez, verilənlər və nəticələrin oxucuya öyrədilməsi üçün nəzərdə tutulan izahlı şərhidir. Məqalələr aparılan tədqiqatların əsas hissəsi hesab olunur. Əgər sizin apardığınız tədqiqat məqalə yazmağınız üçün kifayət etmirsə, sizin tədqiqatınız tamamlanmamış hesab olunur. “Maraqlı, lakin dərc edilməyən” həmişə “mövcud olmayan” fikri ilə ekvivalent təşkil edir. Tədqiqat apararkən məqsəd hipotezləri formullaşdırmaq və onları test etmək, alınan nəticələri hesablamaq və son nəticələri digərləri ilə paylaşmaq və yaxud digərlərinə öyrətməkdir. Tədqiqat aparmaqda məqsəd sadəcə nəticələr toplamaq deyil. Məqalə heç də tədqiqat materialının saxlanması üçün arxiv materialı kimi hesab edilməməlidir. Məqalə həmçinin tədqiqatın gələcək planlaşdırılması üçün ilkin struktur hesab edilir. Əgər siz məqalənin məqsəd və formasını tam olaraq dərk etsəniz, bu sizin tədqiqatı təşkil etmək və həyata keçirməyiniz üçün çox faydalı olacaqdır. Məqalədən hər hansı faydalı çıxarış belə sizin tədqiqat proqramınız üçün ən yaxşı hazırlanmış plan ola bilər. Siz, bu planları (çıxarışları) bütün tədqiqat işi boyunca yazmalı və gözdən keçirməlisiniz. Başlanğıcda sizin daha çox planlarınız, sonda isə daha çox nəticələriniz (çıxarışlarınız) olmalıdır. Növbəti mərhələdə tədqiqat obyekti olan hipotezin öyrənilməsi, formullaşdırılması və alınan nəticələrin məqalə şəklində təqdim olunması sadəcə nəticələrin toplanması prosesindən daha faydalı olacaqdır.

dırılmasında rolu vacibdir. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, yeni məqalələrin yazılmasında mövcud nəticələrdən istifadənin rolu əvəzedilməzdir. Nəticələr əsaslandığı verilənlər də daxil olmaqla hər hansı yeni bir məqalənin yazılı planıdır. Hər hansı məqalədən çıxarış hazırlayarkən, daha çox mətn toplusuna deyil, hipotezlər, aparılan testlər, alınan nəticələr, diqqətlə nəzərdən keçirilməli və yaxşı təşkil edilmiş, özündə bütün prosesi cəmləşdirən nəticələrə diqqət yetirmək lazımdır.

Məqalədən Nəticə Necə Hazırlanmalıdır? Klassik yanaşmaya görə hər hansı kağız parçasına müəyyən ardıcıllıqla məqalə yazmaq üçün lazım olan ən vacib fikirlərin yazılması ilə başlayır bu proses. Hər şeyə özünüzə bu sualları verməklə başlayın: “ Mən bu işi niyə gördüm? ”, “ Bu iş hansı məna kəsb edir? ”, “ Hansı hipotezləri test etdim? ”, “ Hansı nəticələri əldə etdim? ”, “ Apardığım təcrübələr hansı yeni metod və ya birləşmə almaq üçün yararlı oldu? ”, “ Hansı ölçmələri apardım? ”, “ Hansı birləşmələr alındı? ”, “Hansı xarakteristikalara malikdirlər? ”. Daha sonra tədqiqat prosesində mümkün olan bütün tənliklər, hesablamalar və sxemləri qeyd edin. Bunlar işin əsas məqsədini dərk etmək üçün ilkin, lakin ən vacib məlumatlar hesab olunur. Əgər siz başlanğıcda tədqiqat işiniz üçün hər hansı bir hipotezi test etmək qərarına gəlmişdinizsə, lakin təcrübə nəticəsində aldığınız nəticələrə əsaslanaraq hansısa əlavə testlərin aparılması zərurəti meydana çıxırsa, bu sizi narahat etməsin. Apardığınız bütün təcrübələri və aldığınız bütün təcrübələri qeyd edin və hipotezlərin, təcrübələrin, nəticələrin ən yaxşı kombinasiyalarını hazırlayın. Bir çox hallarda məqalələr bitdikdən sonra məqalənin hədəfləri başlanğıcda işin görülməsi üçün səbəb olan hədəflərdən tamamilə fərqlənir. Yaxşı öyrənilmiş elm

Nəticə (Çıxarış) Nəticə niyə lazımdır? Məqalədə nəticələrin verilməsi əsasən seminarların hazırlanması və gələcək tədqiqatların planlaş-

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society çox vaxt yeni fürsətlərə imkan yaradır. Edə biləcəyiniz hər şeyi qeyd etdikdən sonra başqa bir kağızda, birincidə yaranan qarmaqarışıqlığı aradan qaldırmağa cəhd edin. Bütün fikirlərinizi aşağıdakı 3 əsas hissəyə ayırın.

April 2016

İlk iki paraqraf tam olaraq yazılmalıdır. Bu hissələri yazarkən açıq və aydın başa düşülən cümlələrdən istifadə edin. Əsasən bu paraqraflarda işin məqsədi və mahiyyəti oxucuya anlaşıqlı olaraq qeyd edilməlidir. Ümumən, giriş hissə özündə aşağıdakıları cəmləyir:

1. Giriş

• İşin məqsədi • İşin həyata keçirilməsinin əhəmiyyəti • Arxa plan: Daha kimlər işi görüb? Necə? • Oxucu üçün təlimat : Oxucu məqalədə nələrə xüsusi diqqət verməlidir? Hansı strategiyalardan istifadə edilmişdir? • Xülasə/qısa məzmunu: Oxucunun xülasədən hansı gözləntiləri var?

Mən bu işi nə üçün gördüm? Əsas hədəflər və hipotezlər hansılar idi?

2. Nəticələr və Müzakirələr Hansı nəticələr alındı? Yeni birləşmələr necə alındı və necə xarakterizə olundu? Hansı ölçmələr aparıldı?

Son Nəticə Bütün bunlar hansı məna kəsb edir? Hansı hipotezlər təsdiq olundu və ya təsdiqini tapmadı? Mən nə öyrəndim? Təcrübə digərlərindən nə ilə fərqlənir? Daha sonra, yuxarıda qeyd etdiyimiz bölmələri daha kiçik miqyaslarda təşkil edin. Verilənləri təşkil etməyə yönəlin. Verilənləri daha aydın və mümkün qədər kompakt şəkildə təqdim etmək üçün rəqəmləri qeyd edin, cədvəl və sxemlər qurun. Bu proses bir qədər ləng gedə bilər, çünki əldə olunan nəticələrin cədvəl və sxemlərlə ifadəsi üçün bəzən dəfələrlə cəhd etmək lazım gəlir. Nəhayət ki, hər şeyi – bölmələrdən çıxarışları, cədvəlləri, fiqurların eskizlərini, tənlikləri və digər verilənləri ardıcıllıqla məqalədə yerləşdirin.

Çıxarış özündə hansı hissələri cəmləməlidir?

Nəticə və müzakirələr adətən kompleks şəkildə qeyd edilir. Bu hissə məqalənin əsas bölmələrinə uyğun olaraq tərtib edilməlidir. Bu hissədə müxtəlif bölmələr uyğun yarımbaşlıqlar altında cəmlənməlidir. Bu yarımbaşlıqları mümkün qədər xüsusi və maraqlı tərtib etmək lazımdır. Məqaləni daha oxunaqlı etmək üçün mətnlərdən çox istifadə etməkdən çəkinin. Çalışın daha çox məlumatı xüsusi cədvəllər və qrafiklər vasitəsilə çatdırın. Mətnlərdən yalnız bu cədvəl, qrafik, tənlik və sxemləri izah etmək üçün istifadə etsəniz məqaləniz daha oxunaqlı olacaq. Çıxarışda məqalənin yekunu qısa cümlələrlə ümumiləşdirilib yazılmalıdır. Çox önəmli olmadığı müddətcə nəticələr hissəsindəki cümlələr təkrar olunmamalıdır. Yekun hissədə analizlərin yeni, önəmli olması və işin elmi əhəmiyyəti xüsusilə vurğulanmalıdır.

QAYNAQLAR

Çıxarış aşağıdakı hissələrdən ibarət olmalıdır:

1) George M. Whitesides, Writing a Paper, Adv. Maler. 2004. 16. No. 15, August 4.

1) Başlıq 2) Müəlliflər 3) Abstrakt 4) Giriş 5) Nəticə və müzakirələr 6) Yekun

SYMPOSIUM TOPICS Waste Management, Water Pollution and Control Technologies, Air Pollution and Control, Environment Friendly Energy Production and Management, Engineering Applications in Terms of Environment and Morals, Tawhid Religions and Environment, Environmental Perspectives in Islam's Fundamental Resources, Islamic Civilization and Environment, Environment in Sufi Tradition, Islamic Moral Doctrine and Environmental Consciousness, Environmental Philosophy and Sociology, Migration and Environment, Green Economy, Sustainable Development, Green Supply Chain, Urbanisation and Environment, Environmental Culture in History, Youth and Environment, Human Health and Environment, Environmental Law, War and Environment, Miscellaneous IMPORTANT DATES FULL PAPER SUBMISSION DEADLINE : 03 JUNE 2016 NOTIFICATION OF ACCEPTANCE : 17 JUNE 2016 LAST DATE FOR REGISTRATION : 24 JUNE 2016 ANNOUNCEMENT OF PROGAMME : 29 JULY 2016 SYMPOSIUM DATES : 22-25 AUGUST 2016 SYMPOSIUM VENUE : International University of Sarajevo (IUS) Registration (190 Euro/paper)

www.i-sem.info

Qaz Adsorbsion Porozimetr Ümumi Məlumat Qaz adsorbsion porozimetr – statik həcmi qaz adsorbsiyası prinsipinə əsaslanaraq toz halında olan bərk maddələrin seçilmiş (təzyiq və temperatur) şəraitdə mikro quruluş xüsusiyyətlətini müəyyən edən səth analizatorudur. Xüsusi səthin sahəsi və məsamələrin həcmi, məsamələrin paylanması haqqında məlumatları bilmək, məsaməli materialların digər maddələrlə reaksiyaya girməsi və ya onları özündə həll etməsi qabiliyyətini izah etməkdə olduqca vacibdir. Porozimetr cihazının köməyi ilə mezo-makro ölçü intervalında məsamlərin istənilən ölçüsü barədə məlumat vermək mümkündür. Bu tətbiqetmə nəinki aktivləşmiş kömür, seolit kimi adsorbentlərin, eyni zamanda daha kiçik ölçüyə sahib aluminium, qum, metal əsaslı katalizatorların, piqmentlərin, farmaseptik tozların xüsusi səthinin sahəsi (m2/ qr) və məsamələrinin ölçüləri ( 0A, nm), ümumi həcmləri (sm3/qr) barədə məlumat verir. Bu baxımdan porozimetr cihazının vacibliyi dərman maddələrinin, yuyucu tozların istehsalında, katalizatorun sintezi və tədqiqi işlərində və s. sahələrdə özünü göstərir.

Keramika materialları

Toz metal oksidlər

Katalizatorlar

Farmaseptiklər

Piqmentlər

Cihazın Quruluşu Hal-hazırda ölkəmizdə mövcud olan Thermo Scientific firmasının Surfer porozimetri elmi yeniliklər əldə etmək, katalizatorların tədqiqi sahəsində vacib cihazlardandır. Sadə quraşdırma və modulyarlıq kimi üstün cəhətləri ilə bu cihaz olduqca kiçik (qeyri– və makro–məsaməli) səth sahələrindən kifayət qədər böyük (mikro– və mezo– məsaməli nümunələrin) səth sahələrinə və məsamə həcmlərinə qədər olan geniş intervalda nəticə əldə etməyə imkan verir. Cihazın imkanlarını geniş intervalda işləyən vakuum nasosları, təzyiq tənzimləyiciləri və ölçənləri seçməklə, kranların tipini dəyişməklə və s. yollarla artırmaq mümkündür.

Aktivləşmiş kömür və adsorbentlər

Sement və beton

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Cihaz həm ayrı–ayrılıqda müstəqil, həm də birgə qoşulmuş şəkildə işləyə bilən analizator və nümunə hazırlanan deqazatordan ibarətdir: Nümunə Deqazatoru üç mərhələdə 450 ̊C temperatura qədər istilik verə bilən və vakuum yaradan qurğudur. Bu qurğuda istilik, vakuum hesabına nümunə səthi və məsamələri hava, su buxarı və s. kənar maddələrdən təmizlənir, nümunə tam deqazasiya edilir. Deqazatorda qurğunun parametrlərindən asılı olaraq paralel halda 2–3 nümunə hazılamaq mümkündür.

Analizator – müəyyən təzyiq intervalında soyuducuların köməyilə nümunə səthində adsorbatların fiziki– kimyəvi adsorbsiya və desorbsiyasına əsasən nümunə səthinin və məsamələrinin xüsusiyyətlərini təyin edən qurğudur. Adsorbat kimi azot, kripton, karbon dioksid, helium, arqon, oksigen, karbon monooksid, metan kimi qazlar, yüngül karbohidrogenlər istifadə oluna bilər. Qurğunun imkanları bir nümunə analizi ilə məhdudlaşır. Qurğu avtomatik seçilə bilən dörd qaz (adsorbat) girişindən ibarətdir. Soyutma sistemi analizatorun əsas hissələrindən biridir. Sistem düarı avtomatik qaldırma və endirmə funksiyası yerinə yetirir və soyuma səviyyəsini tənzimləyir. Düar soyuducuları saxlayan termosa deyilir. Düarın tutumu 3 litrdir. Sistemdə soyuducu kimi maye azot və maye arqondan istifadə olunur.

Ölçü intervalları: • Xüsusi səth sahəsi – 0.01 m2/qr və yuxarı (N2/77K); 0.0005 m2/qr və yuxarı (Kr/77K) (nümunənin təbiətindən və avadanlığın konfiqurasiyasından asılı olaraq) • Xüsusi məsamə həcmi – 0.0001 sm3/qr–dan başlayaraq • Məsamənin diametri – 0.32-500 nm (hesablama modeli və avadanlığın konfiqurasiyasından asılı olaraq)

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

QAYNAQLAR 1) www.thermofisher.com 2) www.directindustry.com 3) www.meritics.com 4) www.porotec.de

April 2016

www.icrera.org

CONFERENCE TOPICS Renewable (Green) Energy Systems and Sources (RESSs) as Wind Power, Hydropower, Solar Energy, Biomass, Biofuel, Geothermal Energy, Wave Energy, Tidal energy, Hydrogen & Fuel Cells, Energy Storage New Trends and Technologies for RESSs Policies and Strategies for RESSs Energy Transformation from Renewable Energy System (RES) to Grid Novel Energy Conversion Studies for RESs Power Devices and Driving Circuits for RESs Control Techniques for RESs Grid Interactive Systems Used in Hybrid RESs Performance Analysis of RESs Hybrid RESSs Decision Support Systems for RESSs Renewable Energy Research and Applications for Industries RESSs for Electrical Vehicles and Components Artificial Intelligence and Machine Learning Studies for RESs and Applications Computational Methods for RESSs Energy Savings for Vehicular Technology, Power Electronics, Electric Machinery and Control, etc. New Approaches in Lightings Public Awareness and Education for Renewable Energy and Systems Reliability and Maintenance in RESSs Smart grids and RESSs Safety and Security of RESSs

IMPORTANT DATES SUBMISSION DEADLINE : 15 JUNE 2016 NOTIFICATION OF ACCEPTANCE : 31 AUGUST 2016 FİNAL SUBMİSSİONS DUE : 01 OCTOBER 2016 CONFERENCE DATES : 20-23 NOVEMBER 2016 CONFERENCE VENUE : The National Exhibition Centre, Birmingham,

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Ayın Terminləri

Adsorbsiya – Qaz və ya həll olunmuş maddələrin maye və ya bərk səthdə ilişmə qüvvəsinin təsirindən tutulub saxlanılmasına deyilir. Reaksiyanın seçiciliyi – Verilmiş reaksiya ilə təyin olunan maddənin təyinatına kənar maddələrin maneçilik təsirinə deyilir. Riforminq – Abraziv materialları – Metal, mineral, dağ süxurları, şüşə və s. bərk maddələrin səthinin mexaniki emalı (cilalanması) üçün istifadə edilən toz halında maddələrdir.

Bucaq gərginliyi – Rabitələrin arasındakı bucağın ideal qiymətdən kənara çıxması nəticəsində molekulun enerjisinin artmasıdır. Diffuziya – Həll olan maddənin qatılığı böyük olan məhluldan qatılığı kiçik olan məhlula keçməsinə deyilir. Bufer məhlullar – Müəyyən miqdar qüvvətli protolit (turşu və ya əsas) əlavə etdikdə və ya durulaşdırdıqda pH-nın qiymətini sabit saxlayan məhlullara deyilir. Ebuloskopiya – Birləşməyə başqa bir maddə qarışdıran zaman onun qaynama temperaturunun artmasıdır. Emulsiya – Dispers faza və dispers mühiti bir-biri ilə qarışmayan və ya məhdud qarışan mayelərin əmələ gətirdiyi dispers sistemlərə deyilir. Riforminq – Yüksək oktanlı benzin və aromatik karbohidrogenlər almaq məqsədi ilə neftin benzin və liqroin fraksiyalarının yenidən emalı prosesidir. 37

Qeyd etdiyimiz kimi "Kimya və Həyat" jurnalında dəyərli kimyaçılarla müsahibələrə də yer verəcəyik. İlk həmsöhbətimiz hal-hazırda Kanadada yaşayan və çalışan Vüqar İsmayılov oldu. Həmin müsahibəni siz oxucularımızla bölüşürük. Vüqar bəy, qısa olaraq özünüz və çalışdığınız sahə barəsində oxucularımıza məlumat verərdiniz Mən İsmayılov Vüqar 1 iyun 1989-cu ildə Göyçay şəhərində ziyalı ailədə dünyaya göz açmışam. Atam inşaat mühəndisi, anam isə həkimdir. 1997-ci ildə daha yüksək təhsil almaq imkanımız olsun deyə valideynlərim Bakıya köçməyə qərar verdilər. Təbiət və dəqiq elmlərə olan marağım məni Kimya-biologiya liseyi ilə birləşdirdi. Liseyi bitirdikdən sonra Bakı Dövlət Universiteti (BDU) Kimya fakültəsinin Ekoloji Kimya ixtisasına qəbul oldum. Bakalavrı müvəffəqiyyətlə bitirdim. 2014-cü ildə xaricdə təhsil üzrə dövlət proqramına müraciət edərək Kanadada Nanokimya ixtisası üzrə magistratura oxumaq şansı qazandım. Təhsilimi başa vurub hal-hazırda həm burada yaşayır, həm də işləyirəm. Nanokimya sahəsində işləməyə necə qərar verdiniz və bu mövqeyə gələnə qədər nələr yaşadınız? Qeyd etdiyim kimi hələ məktəbdə oxuyan zamandan kimyaya marağım yaranmşdı. Nanokimya ilə bağlı məlumatlarla isə ilk dəfə BDU-da tələbə olanda qarşılaşdım. Yeniliyə olan marağım məni bu sahəyə daha da bağladı. Beləcə, qloballaşan və böyüyən dünyada mən hər şeyin ən kiçiyi ilə işləməyə başladım. Nanokimya ilə qarşılaşmağımı bir təsadüf də adlandırmaq olar. Belə ki, hələ ikinci kursda oxuyan zaman kurs işimi vaxtından çox tez bitirməyim müəllimimdə şübhə yaratdı, çünki mövzunu hardansa hazır tapa bilməyəcəyimi düşünürdü. Buna görə mənə heç bir yerdə tapa bilməyəcəyim bir mövzu verəcəyini dedi. Beləliklə, nanohissəciklerin hazırlanması üsulları ilə bağlı kurs işi mövzusu üzərində işləməyə başladım. Ən böyük çətinliyim bu mövzuda Azərbaycan dilində heç bir mənbənin olmaması idi. Yalnız rus və ingilis dilində olan məqalə və kitablardan istifadə etməli olurdum. Elə həmin vaxtlardan da BDU-nun nəzdində olan Nano Araşdırmalar Mərkəzində çalışmağa başladım. Həmin mərkəzdə çalşan çox hörmətli Mustafa müəllim və Qönçə xanımın sayəsində nanokimyaya dair müəyyən nəzəri və praktiki biliklərə yiyələndim. Daha sonralar isə kimya mühəndisliyi sahəsində top universitetlərdən biri olan Kanadanın Waterloo Universitetində nanokimya ixtisası üzrə magistr təhsili almaq nəsib oldu. Elmi nailiyyətlərinizin insanlığa və ətraf mühitə faydaları nələrdir? Tədqiqat apardığım labaratoriyalarda, əməkdaşlıq etdiyim hər bir professorla ətrafımızda olan müxtəlif problemlərin həlli yollarını axtarmışıq. Məsələn, BDU-da işlədiyim zaman suda olan ağır metalların təyini və onların mümkün təmizlənmə üsulları üzərində çalışırdım. Bu araşdırmanın aktuallığı ölkəmizdə və dünyada içməli su probleminin həlli idi. Waterloo`da oxuduğum və işlədiyim dövrdə isə bir neçə tədqiqat mövzuları üzərində işləmişəm. Bunlardan biri istifadə etdiyimiz elektronik cihazların daha uzunmüddətli “batareya” ilə işləməsi üçün xüsusi materialların hazırlanmasıdır. Digər əhəmiyyətli mövzulardan biri isə plazmanın köməyi ilə ətraf mühitdə olan tullantıların elektrik enerjisinə çevrilməsi prosesinin işlənib hazırlanmasıdır.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Vüqar bəy, vurğuladınız ki, elmi tədqiqat apardığınız müxtəlif sahələr var. Qısa zamanda uğur qazanmağınızın sirri nədədir? Elmi tədqiqat aparmaq dibi görünməyən bir dənizdə qiymətli daş axtarmağa bənzəyir. Axtarış zamanı “soyuğa, qaranlığa, tufana” düçar olur insan. Lakin hər zaman baş verən hadisələrin səbəbi ilə maraqlanan bir insan olmuşam, ele bu da bütün çətinliklərin öhdəsindən gəlib daha da irəliyə getməyimə kömək edib.

Komandada qərib bir kimyaçı olmağın hansı çətinlikləri və üstünlükləri var? Çətinlik çox olur; Yad ölkə, başqa mentalitet, təmamilə fərqli dünyagörüşlü insanlar və s. Üstünlük isə odur ki, sən bunların hamısını dəf edib özünə yol açır, daha güclü və dözümlü olursan. Həm tələbəlik illərində, həm də işləyərkən dünyanın müxtəlif ölkələrindən olan insanlarla münasibətdə olmaq insanın həyata baxışını, dünyagörüşünü və ən əsası həyatda qarşına çıxan çətinliklərə daha fərqli bir tərəfdən yanaşmağa, çıxış yolu tapmağa şərait yaradır.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Elmi fəaliyyətinizi davam etdirməkdə hansısa əngəllər oldu? Hansı səbəbdən sənayedə işləməyə qərar verdiniz? Fikrimcə, hər hansı bir sahədə böyük uğurlara imza atmaq istəyirsənsə, o zaman gərək istifadə etdiyin ləvazimatların necə hazırlandığını və ya sənin istehsal edəcəyin məhsulun (istər bilik olsun istərsə də bir obyekt) cəmiyyətdə necə bir dəyişiklik gətirə biləcəyini biləsən. Bunun üçün gərək bu mərhələrdə şəxsən iştirak edəsən. Bu səbəbdən kimya mühəndisi olaraq “foam” istehsalı üzrə dünya lideri olan Carpenter şirkətində işləməyə başladım.

Bu sahədə çalışmaq istəyən gənc kimyaçı və kimya mühəndislərinə məsləhətləriniz necə olardı? Çox perspektivli sahədir. Sənayenin bütün sahələrinin gələcək inkişafı kimya sənayesindən asılıdır. Bütün bunlar isə nanotexnologiyanın bizlərə verdiyi imkanlarla daha böyük əhəmiyyət qazanır. Hal-hazırda kənd təsərrüfatından kvant kompyuterlərə kimi bütün sahələrdə nanotexlogiyadan ve nanokimyadan geniş istifadə olunur və bu tətbiq sahələrinin daha da genişlənəcəyinə inanıram.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

April 2016

Azərbaycan və Kanada kimya elmini, ümumiyyətlə gənc kimyaçıların fəaliyyətini necə müqayisə edərdiniz? Sözsüz ki, Kanadanın kimya elmi və sənayesi çox yüksək səviyyədədir. Lakin Azərbaycan gənclərinin istedadı və potensialı həddindən artıq yüksəkdir. Mən burada buna bir daha əmin oldum. Sadəcə olaraq onların fəaliyyəti daha səmərəli təşkil olunmalı, bilik və enerjilərindən maksimum yararlanmaq lazımdır. Fikrinizcə həyatın kimyası nədir? Həyat kimya deyil. Elə olsaydı, nanotexnologiya vasitəsilə bütün problemləri həll edərdik. Lakin təəssüf ki, həyatın qanunları fizika ve kimya qanunlarının çox üstündədir. Son olaraq əlavə etmək istədiyiniz hər hansı bir məqam varmı? Bakıda ailəm, dostlarım var. Ailəmin dəstəyi olmadan mən bunlara nail ola bilməzdim. Buna görə valideynlərimə sonsuz minnətdaram. Uzaqda olmaq məni dostlardan da ayırmayıb. Onlarla mütəmadi olaraq əlaqə saxlayıram. Sonda hamıya can sağlığı, xoş günlər diləyirəm. Sizə də bu işinizdə uğurlar arzu edirəm. Vüqar bəy, müsahibə üçün vaxt ayırdığınıza və maraqlı söhbətə görə sizə təşəkkür edir, bütün işlərinizdə müvəffəqiyyətlər arzu edirik!!!

1. Propan və Tsiklopropan üçün ümumi olan nədir?

6. Alkanlar üçün hansı tip reaksiyalar xarakterikdir? 1) Əvəzetmə 2) Parçalanma 3) Birləşmə

A. B. C. D.

Aqreqat halları (n.ş.) İzomerlərinin olmaması C-C atomları arasındakı məsafə Hidrogen atomlarının sayı

1,3 2,3 Yalnız 1 1,2

2. Aşağıdakı birləşmələrdən hansı kumulə olunmuş dien karbohidrogenlərin nümayəndəsidir?

7. Optiki izomerliyi olan alken üçün hansı ifadə yanlışdır?

A. B. C. D.

Heksadien 1,5 Butadien 1,3 Pentadien 1,2 Butadien 1,2

3. Karbon atomlarının sayı "n" olan alkanlarda hibridləşmiş orbitalların sayı hansına uyğundur? A. B. C. D.

n+1 2(n+1) 4n n-1

Assimetrik karbon atomu var İlkin nümayəndə 3 metil penten-1 Assimetrik C atomu sp2 hibrid halındadır Sis-trans izomerlik mümkün deyil

8. 2 mol arenin tam yanmasından 8 mol su əmələ gəlmişdirsə, molekulda neçə σ sp3-s rabitəsi var? A. B. C. D.

4 6 5 7

4. Freonlar haqqında aşağıdakılardan hansı doğrudur?

9. Propanın fotokimyəvi xlorlaşması zamanı neçə müxtəlif trihalogenli törəmələr alnar?

A. B. C. D.

Azotlu birləşmələrdir Spirtlərdən alınır Teflonun alınmasında istifadə olunur Qızdırılma sistemlərində tətbiq olunur

10. Karbohidrogenlərin aşağıdakı ardıcıllıq üzrə fiziki xassələri necə dəyişir? Alkanlar<Alkenlər<Alkinlər<Arenlər

5. Kalsium karbidin hidrolizindən alınan üzvi maddə haqqında deyilənlərdən hansı yanlışdır? A. B. C. D.

7 5 6 4

Havadan yüngüldür Suda az həll olur Yanıcı qazdır Doymuş birləşmədir

A. B. C. D.

Ərimə temperaturu azalır Qaynama temperaturu artır Molekul kütləsi artır Qaynama temperaturu azalır

Robert Boyl ilk modern kimyaçı olaraq bilinir. Modern kimyanın qurucularından biridir. O, əsasən məşhur Boyl Qanunu`na görə daha çox tanınır. "Skeptik Kimyaçı" əsərinin müəllifidir.

Erkən Yaşları

Elmi Fəaliyyəti

İrlandiyalı kimyaçı, fizik və filosof Robert Boyl 25 Yanvar 1627-ci ildə dünyaya gəlmişdir. O, İrlandiyanın Lismar şəhərində dövlət katibi Riçard Boylun ailəsində anadan olub. Bu ailənin 14 uşağından Robert Boyl yeddinci oğlu olub. 6 aylığında danışmağa başladığı, 18 aylığında isə yüksək səviyyədə oxuyub yazmağı bildiyi məlumdur. Uşaqlıq illərindən Boyl xarici dilləri öyrənməyə başlayıb. 8 yaşında olanda yunan, fransız və latın dillərində sərbəst danışırmış. 9 yaşında atasının dostu Henri Votton`un işlədiyi Eton kollecinə göndərildi. Üç il bu kollecdə qaldıqdan sonra fransız bir müəllimi ilə xaricə getmişdir. İki il Cenevrədə qalmış daha sonra 1641-ci ildə Florensiyaya getmişdir. O qış orda qalıb Qalileo Qalileyin paradokslarını araşdırmışdır. Qısa müddət sonra Qaliley 1642-ci ilin əvvəlində dünyasını dəyişmiş-dir. 1645-ci ildə İngiltərəyə qayıtdığı zaman atasının xəstəxanada olduğunu və ona Dorset`dəki Stalbridge evi ilə İrlandiyadakı mülklərini miras qoyduğunu öyrəndi. O zamandan etibarən həyatını elmi tədqiqatlara sərf etdi və qısa bir müddətdə özünə bir neçə həvəskar insanın yeni bir fəlsəfə yaratmaq üçün qurduğu "Görünməz Kollec"də yer tapdı. Bu qrup tez-tez Londondakı "Qrenşam Kolleci`ndə görüşürdü. Bəzi üzvlər Oksfordda da görüşdüyü üçün Boyl 1654-cü ildə Oksforda köçdü və orada yaşamağa başladı. Boyl olduqca sadə, intizamlı, alicənab və çox nəzakətli adam, güclü dindar olmuş və evlənməmişdir.

Boyl Oksfordda yaşamış, universitetin bir çox görkəmli professorları ilə dostluq etmiş və öz laboratoriyasını yaratmışdır. Boylun tədqiqat işləri molekulyar fizikaya, işıq və elektrik hadisələrinin öyrənilməsinə, hidrostatika, akustika, istilik və mexanikaya aid olmuşdur. 1657-ci ildə Otto Von Herike`nin hava nasosunu oxuduqdan sonra Robert Huk`un assistanlığı ilə bu cihazı inkişaf etdirməyə qərar vermişdir. 1659-cu ildə "Machina Boyleana" və ya "Pnevmatik Maşın" adını verdiyi cihazdan aldığı nəticələrdən sonra havaya aid bir çox təcrübə etməyə başladı. Boyl 1660-cı ildə bu cihazla etdiyi işləri "New Experiments Physico-Mechanical" (FizikiMexanik Yeni Təcrübələr) adlı əsərində yazmışdır. O, təcrübələr aparıb müəyyən edir ki, qaz özünü sıxılmış yay kimi aparır. Havanın elastikliyinin Boyl tərəfindən öyrənilməsi hava nasoslarının ixtirasına səbəb oldu. Boyl öyrənir ki, havanı sorub çıxartdıqda oradakı civə sütunu aşağı enir, yəni təzyiq azalır. O, eyni zamanda təzyiqi azaltdıqda suyun tez qaynadığını (qaynamanın təzyiqdən asılılığını) müəyyən edir. Boylun kimya sahəsində böyük xidmətləri olmuşdur. O, kimyaya eksperimental metodu daxil edir və 1661-ci ildə "Skeptik Kimyaçı" adlı əsər yazır. Bu kitabında o, kimyəvi elementin ilk dəfə tərifini vermiş və elementləri "ilk bəsit cisimlər" kimi müəyyənləşdirmişdir. Boyl həmçinin kimyada vəsfi analizin əsasını qoymuş, eyni zamanda çoxlu sayda rəngarəng fiziki-kimyəvi təcrübələr apararaq hər iki elm sahəsində çox dəyərli kəşflər etmişdir.

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society 1661-ci ildə kimyəvi elementləri təyin etməyin metodunu vermiş, havanın fiziki və kimyəvi xassəsini öyrənmişdir. 1662-ci ildə isə qaz qanununu kəşf etmişdir. Boyl sabit temperaturda havanın təzyiqinin həcmdən asılı dəyişməsini tədqiq edərkən müəyyənləşdirir ki, qaz kütləsinin həcmi ilə təzyiqi bir-biri ilə tərs mütənasibdir. Həmçinin Boyl müəyyən edir ki, maddənin sıxlığı onun mühüm xarakteristikasıdır, ona görə şkalalı areometr düzəldərək bir çox mayelərin sıxlığını hesablamışdır. Eksperimental fizika ilə məşğul olarkən Boyl bir sıra sadə cihazlar (termometr, barometr, areometr, hiqrometr və s.) qurmuş, su donarkən həcmini genişləndirməsini müəyyən etmişdir. Boyl nasosu təkmilləşdirərək qurduğu "Pnevmatik Maşın"la Otto Herikenin 1654-cü ildə Maqdeburqda apardığı tarixi təcrübəni böyük məharətlə təkrar etmişdir. Barometr adını elmə Boyl daxil etmişdir (1662-ci il). Robert Boyl Pnevmatik maşının köməyi ilə 25 mm. c.s. tərtibində təzyiq almağa nail olmuşdur ki, bu XVII əsr elmində ən böyük nailiyyət hesab edilir.

April 2016

Robert .Boyl İngiltərənin təbii sərvətləri ilə çox maraqlanmış, mineralları və filizləri öyrənmiş, sənayedə onlardan istifadə olunması ilə məşğul olmuşdur. Boylun əsərlərinin təxminən üçdə biri teologiyaya həsr olunmuşdur. Bibliyanın türk, ərəb, malayya dillərinə tərcümə olunmasını Boyl şəxsi pulu hesabına etmişdir. O, 1663-cü ildə London Kral cəmiyyətinin üzvü seçilmişdir. 1668-ci ildə Oksforddan Londona Pall Mall`da yaşayan bacısı Katerina Cons`un yanına köçmüşdür.

Son İlləri Robert Boyl 1680-ci ildə London Kral cəmiyyətinin prezidenti seçilmiş, lakin bu vəzifəni daşımaqdan imtina etmişdir. Sağlamlığı heç bir zaman yaxşı olmayan Boyl 1689-cu ildə daha da pisləşdi və bu, onun hətta Kral Cəmiyyəti ilə görüşməyə getməyini də əngəllədi. Tanışlarına çox vacibi bir iş olmadığı müddətcə çərşənbə axşamı və cümə günləri günortadan sonra, çərşənbə və şənbə günləri isə günorta vaxtı narahat edilmək istəmədiyini demişdir. Bu qazandığı zamanda özünü toplayıb hesabatları nizamlamağı və davamçılarına eynilə Hermetik bir miras kimi əhəmiyyətli kimyəvi tədqiqatlar hazırlamaq istəyirdi. Onun sağlamlığı 1691-ci ildə pis olaraq qalırdı. Boyl həmin ilin 31 Dekabrında, 20 ildən artıq birlikdə yaşadığı bacısının vəfatından bir həftə sonra vəfat etmişdir. O, iflicdən dünyasını dəyişmişdir. Kral Cəmiyyəti onun adına "Analitik elm üzrə Robert Boyl Mükafatı" təsis etmişdir.

2014-cü il "Analitik Elm üzrə Robert Boyl Mükafatı" medalı

Boyl`un hava nasosu

Chemistry&Life Azerbaijan Chemical Society

London Kral Cəmiyyəti tərəfindən saxlanılan Robert Boylun kitabçalarından biri.

April 2016

Boyl`un öz-özünə axan kolbası (daimi hərəkət maşını). Sifon yolu ilə özünü doldurur kimi görünür (hidrostatik daimi hərəkət). Bu real olaraq mümkün deyil. Çünki sifon, çıxışının girişindən aşağıda olmasını tələb edir.

QAYNAQLAR 1) Deem, Rich (2005). "The Religious Affiliation of Robert Boyle the father of modern chemistry. From: Famous Scientists Who Believed in God" 2) Acott, Chris (1999). "The diving "Law-ers": A brief resume of their lives.". South Pacific Underwater Medicine Society journal 29 (1). 3) DiMeo, Michelle (2014-02-04). "'Such a Sister Became Such a Brother': Lady Ranelagh’s Influence on Robert Boyle" 4) John J. O'Brien, "Samuel Hartlib's Influence on Robert Boyle's Scientific Development." Annals of Science, Volume 21, Issue 4, 1965. 5) Fərhad Hacıyev, "Görkəmli fiziklər kitabı" 6) Brush, Stephen G. (2003). The Kinetic Theory of Gases: An Anthology of Classic Papers with Historical Commentary. History of Modern Physical Sciences Vol 1. 7) Hunter, Michael (2003). Robert Boyle Reconsidered (Reprint ed.). Cambridge University Press. pp. xvii.

SABUN Yağ turşularının Na və K duzlarına sabun deyilir. Qədim zamanlardan indiyə qədər istifadə edilən ən önəmli təmizlik maddələridir. Na duzları qatı sabun, K duzları isə adətən gel şəklində olur. C17H35COOK - Kalium Stearat

C17H35COONa - Natrium Stearat Sabunlar əsasən 2 yolla əldə olunur: 1) Ənənəvi yolla Yağ + NaOH → Sabun (qatı) + Qliserin

Yağ + KOH → Sabun (gel) + Qliserin

2) Müasir üsullarla Yağ + Su → Yağ turşusu + Qliserin

Yağ turşusu + Əsas → Sabun + Su

Sabun suda həll olduğu zaman əsasi məhlul əmələ gətirir. Əmələ gələn əsas kiri yumşaldır. C17H35-COONa → C17H35-COO- + Na+ Sabun molekulları 2 hissədən ibarətdir: Suyu sevən hissə (Hidrofil) və suyu sevməyən hissə (Hidrofob). Suyu sevən hissə molekulun baş hissəsini, suyu sevməyən hissə isə molekulun quyruq hissəsini əmələ gətirir. Yəni baş hissə polyar, quyruq hissə isə qeyri polyardır. Kirlər adətən qeyri polyar quruluşda olan yağlardır. Sabun ilə su qarşılaşdığı zaman su molekulları sabunun polyar hissəsini çəkir. Sabunun qeyri polyar hissəsi isə yumşalmış qeyri polyar kirin ətrafını bürüyür. Ağır sularda Mg+2 və Ca+2 ionları olduğu üçün sabunlardakı anion hissə bu kationlarla birləşərək çöküntü əmələ gətirir. Beləliklə sabunun önəmli hissəsi çökmüş olur. Buna görə də yumşaq sularda sabunun təmizləmək qabiliyyəti daha yüksək olur.

Suyun Tullantılardan Təmizlənməsi Artıq Daha Asandır

İnsan Dərisindən Daha Həssas Yeni Qrafen "Monash" Universiteti tədqiqatçıları qrafen əsaslı yeni maddə kəşf ediblər. Kəşf edilən bu maddə olduqca elastik, eyni zamanda təzyiq və vibrasiyaya qarşı çox həssasdır. Bu yeni maddə ilə yaşlı insanların baxımında istifadə edilə biləcək toxunma hissinə sahib və yumşaq robotlar hazırlana bilər. Çox hissiyatlı olduğundan protez əl hazırlanmasında istifadə edilə biləcək. Hətta tədqiqatçılar tapdıqları bu maddənin insan dərisindən daha həssas olduğunu iddia edirlər.

"Purdue" Universitetində bir qrup tədqiqatçı tapdıqları yeni texnologiya sayəsində melamin süngəri istifadə edərək su içərisindəki yağı digər tullantılar arasından təmizləməyi bacaran və ətraf mühitin təmizliyi üçün önəmli potensiala sahib bir maddə hazırladılar. Bu maddə olduqca hidrofob və çox aşağı səth gərginliyi olan quruluşa malikdir. Bu süngərin səthi tərkibində heksan və silisiumlu kauçuk (PDMS) olan məhlula batırıldığı zaman çox nazik bir təbəqə ilə örtülür. Bunun nəticəsində süngər suyu dəf edərkən yağı içinə hopdurur.