OBSTETRISCHE FISTEL
HOOP HERSTELLEN EN LEVENS OPNIEUW OPBOUWEN
Een obstetrische fistel is een abnormale verbinding tussen de urineblaas en de vagina en/of de endeldarm en de vagina. De aandoening is voornamelijk het gevolg van een zeer lange arbeid of een bevalling met complicaties waarbij de kraamvrouw niet tijdig de nodige verloskundige en neonatale zorgen krijgt toegediend.
Obstetrische fistels komen nog zelden voor in de rijkere landen. Dankzij de algemene toegang tot veilige kraamzorg is de aandoening vanaf de periode 1935-1950 zo goed als verdwenen in Europa en de Verenigde Staten. In arme landen komt deze complicatie echter nog vaak voor tijdens marathonbevallingen die gepaard gaan met obstructieve arbeid. Deze problematiek legt de schrijnende ongelijkheid bloot op het vlak van moederzorg.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat er jaarlijks tussen 50.000 tot 100.000 gevallen bijkomen, voornamelijk in Azië en Sub-Saharaans Afrika. Twee tot drie miljoen vrouwen moeten met deze aandoening door het leven. De exacte pre-
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)schat dat er jaarlijks tussen 50.000 en 100.000 nieuwe
gevallen van obstetrische fistels bijkomen, voornamelijk in Azië en Sub-Saharaans Afrika.
valentie van obstetrische fistels is moeilijk te bepalen, maar ligt in de lijn van de moedersterfte. Geschat wordt dat per overleden moeder zo’n 20 à 30 vrouwen ernstige obstetrische complicaties ontwikkelen, zoals fistels (Ahmed, 2015 (1)).
In 2018 riep de internationale gemeenschap op om de obstetrische fistel tegen 2030 uit te bannen.
DE OORZAAK VAN OBSTETRISCHE FISTELS
Fistels zijn in de meeste gevallen zwangerschapsgerelateerd. (90,4%).
Andere oorzaken zijn bekkenchirurgie (5,3%) en seksueel geweld (4,3%).
Het percentage fistels als gevolg van seksueel geweld bleek het hoogst in de DR Congo (22%) (2) .
DRIE VERTRAGINGSFACTOREN VERGROTEN DE KANS OP OBSTETRISCHE COMPLICATIES, WAARONDER OBSTRUCTIEVE ARBEID ALS OORZAAK VAN EEN FISTEL:
1. Eerste vertraging: vertraging in de beslissing om hulp te zoeken door sociaaleconomische en culturele factoren (gebrek aan financiële middelen of financiële afhankelijkheid van het meisje of de vrouw, beslissing van de man, thuisbevalling enz.).
2. Tweede vertraging: laattijdige aankomst in het gezondheidscentrum door de grote afstand en lange reisduur, financiële problemen enz.
3. Derde vertraging: bij aankomst in het gezondheidscentrum krijgt de vrouw geen toegang tot de nodige zorgen
OORZAKEN:
• gebrek aan materiaal en apparatuur, geen elektriciteit enz.
• tekort aan personeel, laaggeschoold personeel waardoor de vrouw niet de nodige zorg of ondermaatse zorg krijgt, waardoor er complicaties enz. optreden.
De gewoonte om op jonge leeftijd te trouwen (kindhuwelijken) draagt ook bij tot complicaties. Tienermoeders en hun baby’s lopen meer risico op allerhande complicaties en een hogere mortaliteit.
GEVOLGEN OP LANGERE TERMIJN
Obstetrische fistels leiden op lange termijn tot chronische gezondheidsproblemen (bv. blijvende continentie, veelvuldige infecties, nierfalen, onvruchtbaarheid enz.). Getroffen vrouwen vallen vaak ten prooi aan depressies en komen in een sociaal isolement terecht met toenemende armoede tot gevolg. Sommigen worden door hun man of familie verstoten en uit de gemeenschap verbannen. In veel culturen heerst een stigma rond obstetrische fistels.
PREVENTIE
En toch kan een obstetrische fistel worden vermeden:
• Primaire preventie (maatschappelijke acties)
Gezondheidspromotie (programma’s, beleidsmaatregelen); geplande zwangerschappen; geboorte-interval; contraceptie; bewustmaking van de gemeenschap.
• Secundaire preventie (obstetrische basiszorg)
Prenatale zorg: geschoold personeel voor obstetrische zorg bij de bevallingen; gebruik van een partogram; herkennen van de signalen en symptomen van dystocie; onmiddellijke doorverwijzing; blaaszorg en/of katheterisatie tijdens de arbeid, indien nodig.
• Tertiaire preventie (doorgedreven obstetrische zorg)
Toegang tot obstetrische en neonatale noodzorg waarbij een daartoe opgeleide/competente chirurg op een veilige en degelijke manier een spoedkeizersnede uitvoert; gebruik van een verblijfskatheter om recente, kleine fistels te dichten
DE EXPERTISE VAN AZV IN DE BEHANDELING EN PREVENTIE
AZV beschikt over een gevestigde expertise in de behandeling van fistels, meer bepaald in het Hôpital Saint-Joseph in de gemeente Limete in Kinshasa (DRC). Fistul-Aid en AZV zetten al jarenlang samen de schouders onder het project
‘Behandeling van fistels’. Deze vruchtbare samenwerking leverde uitstekende resultaten op, waardoor het Hôpital Saint- Joseph nu zelfstandig de behandeling van fistels voor zijn rekening kan nemen. De ‘Fistula Clinic’ wordt door het ministerie van Gezondheid officieel erkend als ‘centrum voor operatief herstel van vrouwelijke genitale fistels in de DRC’.
AZV kan al jaren rekenen op dr. Dolorès Nembunzu, een van de expert-vrijwilligers, die tot nu toe een duizendtal vrouwen met een fistel nieuwe hoop kon geven op een beter leven.
De expertise van AZV in de behandeling van obstetrische fistels is vooral gericht op alle vormen van preventie om fistels te voorkomen, de behandeling van recente fistels (minder dan 6 weken) en minder complexe, vaak voorkomende gevallen. Chirurgische behandelingen van obstetrische fistels met complicaties worden enkel als demonstratie uitgevoerd door de expert-vrijwilligers, omdat ze niet tot kerntaken behoren van eerstelijnsreferentieziekenhuizen. Patiënten met dit type fistel worden doorgestuurd naar centra voor gespecialiseerde chirurgische behandelingen van fistels.
AZV BIEDT SPECIFIEKE ONDERSTEUNING BIJ:
• Theoretische en praktische opleidingen voor het ziekenhuispersoneel dat instaat voor de obstetrische noodzorg als prioritair onderdeel van hun capaciteitsversterkingstraject: behandeling van rechtstreekse en onrechtstreekse obstetrische complicaties, gynaecologische basischirurgie, conservatieve behandeling van recente fistels; doorverwijzing van vrouwen met complexe fistels (met of zonder fibrose) naar gespecialiseerde ziekenhuizen voor chirurgisch herstel.
• Bijscholing van het personeel in de gezondheidscentra: opvolgen van de bevallingsarbeid, opsporen van vrouwen met een vesico-vaginale fistel, preventie van obstetrische fistels, door- en terugverwijzing van vrouwen met een risicozwangerschap, bewustzijn creëren rond bevallingen in een zorgomgeving, leefgewoonten, een goed voedingspatroon voor toekomstige moeders enz.
NIET-SPECIFIEKE ONDERSTEUNING:
• In alle landen waar AZV actief is (Burundi, Benin, Burkina Faso, DRC) maken gynaeco-obstetrische zorg en obstetrische spoedhulp deel uit van de capaciteitsversterkende trajecten die de ngo er kan opzetten.
Levenswerk:
Ik weet maar al te goed dat het zeer ambitieus is, maar ik wil me blijven inzetten voor vrouwen die maatschappelijk gemarginaliseerd en slecht behandeld worden, omdat ze een fistel hebben. Hun leven opnieuw helpen opbouwen, is iets wat ik naast mijn ander werk zal blijven doen. Het is een gedrevenheid die me nooit zal loslaten.
DE IMPACT VAN DEZE WERKWIJZE - REALISATIES
• Bijdragen aan een betere levenskwaliteit, beschikbaarheid en toegang tot gezondheidszorg voor iedereen, met speciale aandacht voor de kwetsbaarste groepen.
• Bijdragen aan een betere kwaliteit, beschikbaarheid en toegang tot de gezondheidzorg voor moeders om de obstetrische fistel uit te bannen, via capaciteitsversterking van de structuren en zorgverleners.
• Het bewustzijn vergroten en de preventie en vroegtijdige behandeling van vesico-vaginale fistels verbeteren in de betrokken gezondheidsregio.
• Vrouwen die genezen zijn van een obstetrische fistel weer hoop geven, zodat ze opnieuw een menswaardig bestaan kunnen opbouwen
Zwartzustervest 21, 2800 Mechelen, België
info@azv.be -www.azv.be - Tel +32 (0) 15 400 888
Ondernemingsnummer : BE0448723978.
RPR Antwerpen, afd. Mechelen
Artsen Zonder Vakantie is een internationale ngo en vormt een dynamisch netwerk van meer dan 500 zorgprofessionals en experten in België en Afrika. Samen zetten we ons in voor toegankelijke, kwaliteitsvolle en veerkrachtige gezondheidszorg. Vanuit een globale, patiëntgerichte aanpak helpen we de capaciteiten en competenties van de ziekenhuizen verhogen. Zo kunnen ziekenhuizen groeien. Zo kunnen zorgprofessionals zich verder ontplooien. Zo krijgen patiënten de beste zorg.