HISTORISCHE RUBRIEK December 2010, nr. 10 INFORMATIE VAN DE HISTORISCHE VERENIGING
IJSPRET We gaan ongeveer 60 jaar terug in onze gedachten naar de tijd dat er van kunstijsbanen, noren, speciale schaatskleren en andere attributen die met het schaatsen te maken hebben, nog geen sprake was. In Bakkeveen leerden de kinderen in de regel het schaatsen op de vaart. Een hulpmiddel daarbij was een stoel om daar steun aan te hebben of om er even op uit te rusten. Het schoeisel bestond uit, wat we toen noemden, gymnastiekschoenen. Volwassenen hadden soms alleen maar sokken aan, de schaatsen werden ondergebonden met leren veters. Het waren trouwens haast zonder uitzondering houten schaatsen (tegenwoordig wel houtsjes genoemd). Aan het tenue werd geen bijzondere aandacht besteed. Het duurde nogal wat dagen, voordat het ijs op de vaart hield. Een algemene regel was, dat enkele volwassenen eerst het ijs op sterkte beproefd moesten hebben. Het ijs in de sluis bleef onbetrouwbaar. Het aantal schaatsers liep in de tientallen, soms honderdtallen, waarbij de sluis en de brug een obstakel vormden. Wilde men van boven naar beneden de sluis dan moesten de schaatsen af of de ongeveer 50 meter werden met de schaatsen nog ondergebonden afgelegd (klúne). Maar waar spoedden die schaatsers zich naar toe? Vaak werden alleen maar wat kilometers gemaakt, maar sommigen gingen wel tot aan Drachten. Wat echter een geliefde tocht was, was de rit naar Leek, waar een zgn. Leekstertak gehaald werd. Deze bestond uit een houten staafje van ongeveer 30 centimeter lengte, dat op een losse, sierlijke manier omwikkeld was met glimmend, gekleurd papier. Als men in het bezit van zo‟n gewild kenteken was gekomen dan werd deze op de kleren gespeld. Na thuiskomst werd het „takje‟ vaak aan de wand bevestigd. Het bleef er dan zo lang hangen dat het bijkans uit elkaar viel. Van hieruit was de tocht heen en terug ongeveer 40 kilometer. Je reed via Siegerswoude, De Wilp en Jonkersvaart naar het eindpunt. Het traject is er nog in zijn geheel, alleen zal men ongeveer 500 meter moeten klúnen (een stuk van de Wilpsterwijk). Er waren schaatsers, die van heinde en ver kwamen om de Leekstertak te bemachtigen. Het is echter al lang verleden tijd.
Bij betrouwbaar ijs was voor geoefende schaatsers ook de 16-dorpentocht geliefd. Wie vanuit Bakkeveen mee wilde doen, ging eerst op de fiets naar Gorredijk. De tocht ging, om enkele plaatsen te noemen, via Heerenveen, Joure, Terherne, Akkrum, Grou, Warga, Warten, De Veenhoop. De beloning was een medaille. Nu keren we terug naar ons dorp Hardrijderijen werden hier ook gehouden, zowel voor schoolkinderen als voor volwassenen. Een koek- en zopietent stond dan op de vaartswal. In 1953 werd hier een ijsbaan in de duinen aangelegd. Eigenlijk een ongeschikte plaats, omdat er voortdurend sprake was van stuifzand op het ijs. Bovendien was er als het donker was geen elektrisch licht. Later werd dit verholpen door een kabel aan te leggen vanuit een nabij gelegen boerderij. Ook werden hier wedstrijden gehouden, waarbij soms het pas opgerichte muziekcorps optrad. Het bleef echter behelpen. De contouren van de ijsbaan zijn nog steeds zichtbaar. Bij een ledenrijderij hoorde ‟s avonds een feestelijke prijsuitreiking in één van plaatselijke café‟s. De hardrijderijen waren uitsluitend kortebaanwedstrijden. Hierbij hebben zich, in tegenstelling tot onze buurdorpen Siegerswoude en Haulerwijk, uit onze bevolkingsgroep nooit uitblinkers aangediend. Uit eerstgenoemde plaats is in de jaren vijftig Joke Hoekstra zelfs kampioene van Nederland geweest en uit de tweede plaats kwam Jan Pomper, ook Nederlands kampioen. Friesland telde veel schaatsfabriekjes. Enkele bekende waren Nooitgedacht uit IJlst en Ruiter uit Akkrum. De schaatsen kon men hier laten slijpen bij de plaatselijke timmerlui Bareld de Jong en Sierd Sikkema. We eindigen met een gedichtje, dat op de schaatsen stond van de firma Bos uit Heerenveen (P.B.-schaatsen): Wa’t op izers is in held Dy’t net eanget fan wat froast of kjeld As dy P.B. op redens lêst Dan seit dy: “Dy bin pas bêst.” Klaas Sikkema