HISTORISCHE RUBRIEK Januari 2011, nr. 1 INFORMATIE VAN DE HISTORISCHE VERENIGING Natuurlijk bos op de slotplaats Uitgenodigd door Natuurmonumenten en begeleid door boswachter Patrick Huiting waren we op zaterdagmiddag 11 december 2010 met een groep geïnteresseerde omwonenden aan de wandel in het bos achter de Slotplaats. Patrick liet ons zien wat er al bereikt is, en wilde graag reacties horen op de voornemens die Natuurmonumenten verder heeft. In de eerste plaats wil de natuurorganisatie doorgaan met het dunnen van het bos om door het creëren van open plekken en randen nieuwe natuur met een houtopstand van o.a. berken en beuken te verkrijgen. In overleg met roofvogelkenner Christiaan de Vries heeft Natuurmonumenten vastgesteld dat het bos achter de Schans langs het fietspad van de Beakendyk een mogelijke broedplaats kan worden voor de wespendief. Natuurmonumenten is voornemens een deel van het bos daarop in te richten. Dat betekent dat er selectief gekapt zal worden, en dat potentiële nestbomen voor de wespendief worden gespaard. De te kappen bomen zijn al geblest. Daarnaast wil Natuurmonumenten langs de in 2003 weer uitgegraven slenken meer variatie in het bos brengen. Nu zijn de slenken aan weerszijden begrensd door hoog oprijzende bospartijen langs rechte lijnen, waardoor de slenken in een „tunnelbak‟ lijken te liggen. Natuurmonumenten wil langs één kant van de slenken een strook bos kappen, waardoor een helling ontstaat met verschillende soorten bomen van verschillende hoogte en met een gevarieerde onderbegroeiing. De suggestie om zo te kappen, dat de grens tussen bos en slenk minder recht wordt nam Patrick mee. Dat gold ook voor de suggestie om een deel van de te verwijderen bomen niet om te zagen, maar om te trekken, waarmee nog meer variatie in flora en fauna kan ontstaan. Al wandelend en pratend werd ook duidelijk dat Natuurmonumenten bij beheerswerk - meer dan vroeger - uitgaat van het bestaande bomenbestand, ook als dat bestaat uit nietinheemse soorten, zoals de douglasspar. Vroeger moesten die soorten allemaal vervangen worden door loofhout, nu ziet Natuurmonumenten mogelijkheden om gevarieerd en gezond bos te laten groeien met behoud van bestaande elementen. Natuurmonumenten ziet ook dode liggende en staande bomen als onderdeel van een vitaal bos. Men streeft naar een toestand dat in een bos tenminste 10% van alle bomen in een bosperceel dood is, en gaat maar zelden over tot het verwijderen van dood hout. De groep geïnteresseerde en allemaal op hun eigen terrein (vogels, bomen, plantjes, historie,
wandelen) deskundige wandelaars was enthousiast over het feit dat Natuurmonumenten zijn voornemens op deze manier met bewoners wilde bespreken, en oordeelde ook positief over de inhoud van de plannen. Dat enthousiasme gold overigens ook de manier waarop Natuurmonumenten tot nu toe het terrein heeft beheerd en ontwikkeld en de daarmee bereikte resultaten. „Het Kruis‟ Tijdens de wandeling stuitten we op een interessant cultuurhistorisch object: een opengebleven of opengekapt kruis in het bos, dat begrensd wordt door rijen aangeplante coniferen. Over de geschiedenis van dat object zijn verschillende verhalen in de omloop. Het zou na de oorlog door mevrouw Van der Goes aangelegd zijn, staat in de documenten van Natuurmonumenten. Johannes Roelsma meende zeker te weten dat het kruis al in de oorlog was aangelegd, en dat het diende als oriëntatiepunt voor overvliegende vliegtuigen. Maar volgens Douwe Klijnstra waren de coniferen - als ze al in de oorlog geplant zijn - niet meteen groot genoeg om als herkenningspunt uit de lucht de dienen. Wie van de lezers weet er meer over de geschiedenis en de functie van dit object? Historische Vereniging denkt graag mee Wij hebben vanuit de Historische Vereniging Bakkeveen aangegeven dat er nog wel een lijst van onderwerpen is waarover we met Natuurmonumenten afstemming willen zoeken. Daartoe behoort het herstel en onderhoud van de zichtas aan de overzijde van de Vaart langs het fietspad naar de Boskleane. Die maakt net als het park voor en het bos achter de Slotplaats deel uit van het natuurmonument. Dat geldt ook voor de Slotsdraai, die park en zichtas verbindt. Het Waterschap wil het eigendom van dat bruggetje afstoten, en de gemeente weigert het beheer over te nemen. Bij de onderwerpen hoort ook het herstel van het stervormige netwerk van oude paden dat deel uitmaakt van het Sterrebos. Wij vinden ook dat de opnieuw blootgelegde en herstelde Schans goed onderhouden en beheerd moet worden. Ook vinden we dat de beukenbeplanting langs de oude Beakendijk zoveel mogelijk in stand gehouden en hersteld moet worden, omdat die weg de oudst bekende verbinding vormt tussen Bakkeveen en Ureterp. Fred Hoogenboom
Spoelstra‟s draai en andere draaibruggetjes Als we vanaf Bakkeveen via het centrum van Frieschepalen over de Feart (Ureterp aan de vaart) naar Drachten rijden, dan zien we aan weerszijden van de in het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw gedempte vaart huizen staan. Aan beide kanten van het water lag een zandpad, maar aan de linker (west)kant ontbraken gedeelten hiervan. Om van de ene kant van de lange Ureterpervaart naar de overkant te komen zou voor aanwonenden en neringdoenden grote moeilijkheden opgeleverd hebben als er geen draaien hadden gelegen. Een draai is een bruggetje dat in horizontale richting gedraaid kan worden. Het bruggetje moest kunnen draaien om de schepen doorgang te verlenen. Vaak was het zo smal, dat twee mensen elkaar ternauwernood konden passeren. Aan weerszijden waren leuningen aangebracht, soms echter slechts aan één kant. Hoe was het aan deze kant van Frieschepalen ? Tussen de Voorwerker brug en de Kromhoekster brug (halverwege Frieschepalen) stonden aan de rechter kant van de vaart slechts drie huizen (ze staan er nog, maar wel gerenoveerd). Dientengevolge was daar om economische redenen geen draai aanwezig. De bewoners aan de stille kant moesten zich met een bootje behelpen om aan de overkant te komen. Maar er wordt ook verteld dat de bovengenoemde drie woningen tot ongeveer 1910 wel bereikbaar zijn geweest over een hoge brug (een hooghout), waar de schepen met lading onder door konden varen. Dat was de Klauwertsbrug. Hij was bestemd voor voetgangers en schapen. Een wagen kon er vanwege de breedte niet over. Draaibruggetjes in Bakkeveen In ons dorp woonden ook mensen „aan de overkant‟ van de vaart. In Bakkeveen was het gedeelte rechts van de vaart (nu Weverswâl geheten) richting Siegerswoude onbestraat. Zo ook het gedeelte rechts van het water (nu de Houtwâl) richting Waskemeer (toen Beneden-Haulerwijk). Nadat het afgelopen was met de scheepvaart zijn ze daar uit hun isolement verlost doordat er vaste, houten bruggetjes zijn aangelegd. Voorheen waren er vier echte draaien: tegenover café De Bult, dan de Spoelstra‟s draai en de draai tegenover de Slotplaats. Tot ongeveer 1900 heeft er ook nog een gelegen tegenover de Alde Drintse Wei, bij de huidige gereformeerde kerk.
Alle tientallen draaien over de Drachtster Compagnonsvaart vanuit Drachten tot voorbij Veenhuizen zijn verdwenen op één na en dat is de Spoelstra‟s draai, genoemd naar de familie Spoelstra (een moeder, twee zoons en een dochter), die in het nabij gelegen boerderijtje woonde. De zoons bedienden het bruggetje en staken de petroleumlamp aan, die zich bevond in een soortement „huisje‟ op een lantaarnpaal. Deze paal stond vlakbij het bruggetje.
Over de Opsterlandse Compagnonsvaart, die bij benadering loopt vanaf Gorredijk tot voorbij Appelscha, liggen nog altijd verscheidene draaien, maar dat heeft te maken met de nog aanwezige scheepvaart (vooral plezierbootjes). Dit doet niets af aan de betekenis van het unieke bruggetje over onze vaart. Het is eigenlijk een soort gedenkteken, dat in de oorspronkelijke staat gerestaureerd zou moeten worden, desnoods zonder draaimechanisme. En nu de vraag: “Van wie is dit bruggetje?” Een inwoner uit Bakkeveen zei, dat hem enkele jaren geleden door een ambtenaar van de gemeente verteld was, dat de draai eigendom is van het waterschap, maar dat de gemeente voor het onderhoud moet zorgen. Het inwinnen van meer informatie daarover is zeker op zijn plaats. Dat geldt zeker ook voor de Slotsdraai, die dus in wezen geen draai meer is. Ook deze bevindt zich in een slechte toestand. Let wel: “Iets dat afgebroken is, komt nooit weer terug”. Klaas Sikkema
Fotoherkenning Siebren Roelsma heeft weer veel oude foto‟s verzameld en “opgepoetst”. Hij zal deze binnenkort plaatsen in de historische categorie van www.bakkeveen.nl . Om een goede beschrijving van de foto te kunnen maken is ieders hulp welkom. Daartoe zijn er maandelijks bijeenkomsten in Dûnhoeke. Net als voorgaande jaren is iedereen met enige kennis van “oud Bakkeveen” van harte welkom om mee te praten over de antwoorden op de vragen van
foto‟s. En heb je nauwelijks kennis van “oud Bakkeveen”, dan ben je natuurlijk ook welkom. Toegang is gratis. Afgelopen herfst zijn er 3 bijeenkomsten geweest met gemiddeld ca 14 aanwezigen. De volgende bijeenkomsten staan nog gepland: woensdag 19 januari, 16 februari en 16 maart. Locatie Dûnhoeke (bij zwembad). De avonden beginnen om 19:30 uur en duren tot ca 21:30 uur. JanvD