Friendly campaign– calendar

2006 Prijatelska kampawa – kalendar za mladite i pu{eweto na u~enicite od tri osnovni u~ili{ta od Tetovo

Prijatelska kampawa – kalendar za mladite i pu{eweto na u~enicite od tri osnovni u~ili{ta

Kampanjë shoqërore – kalendar për të rinjët dhe pirjen e duhanit të nxënësve nga 3 shkolla fillore

Obele`i gi denovite {to gi minuva{ vo ~ista, neza~adena sredina i sledi go razvojot od mesec vo mesec. Na krajot od godinata }e mo`e{ da presmeta{ dali se menuvaat uslovite i kolku samiot-ta si pridonel-a za razvivawe na po~ista i pozdrava sredina.

Nënvizoi ditët që i kalon në rrethinë të pastër, jo të tymosur dhe ndiqe zhvillimin nga muaji në muaj. Në fund të vitit do të mund të llogarisësh se a ndryshojnë kushtet dhe sa vet ti ke ndikuar në zhvillimin e një rrethi më të pastër dhe më të shëndoshë.

Friendly campaign – calendar on youth and smoking, by the pupils from three elementary schools

Mark the days you spend in a clean, smoke-free environment, and follow the development from one month to another. At the end of the year you will be able to estimate whether the situation is changing and whether you have in any way contributed to the development of a cleaner and healthier environment.

Grafik za sledewe na promenite Grafikon për ndjekjen e ndryshimeve Graph to follow the changes Instruction:

Upatstvo:

Udhëzim:

Vnesi go brojot na denovi /za sekoj mesec/, presmetani kako denovi pominati vo ~ista i neza~adena sredina. Povrzi gi to~kite vo linija i proceni dali rabotite se menuvaat i kako? Ima{e li i ti uloga vo promenite?

Shënoe numrin e ditëve /për çdo muaj/, që i ke nënvizuar si ditë të kaluara në rrethinë të pastër dhe jo të tymosur. Lidhi pikat në vijë dhe vlerëso se a ndryshojnë gjërat dhe si? A ke edhe ti rol në ndryshimet?

Insert the number of days /for each month/ calculated as days spent in a clean and non-smoking environment. Link the dots in a line, and assess whether the things change and how. Have you yourself had a role in those changes?

30

20 15 10 5 Dekemvri | Dhjetor | December

Noemvri | Nëntor | November

Oktomvri | Tetor | October

Septemvri | Shtator | September

Avgust | Gusht | August

Juli | Korrik | July

Juni | Qershor | June

Maj | Maj | May

April | Prill | April

Mart | Mars | March

Fevruari | Shkurt | February

0 Januari | Janar | January

Broj na denovi vo mesecot Ditët e muajit Days per month

25

2006 Pirja e duhanit dhe moshatarët

U~enicite obi~no pu{at vo dru{tvo na vrsnici i prijateli, a naj~esto imaat i roditeli pu{a~i

Me|u {estoodelencite vo na{eto u~ili{te seu{te nema pu{a~i . . .

Fevruari | Shkurt | February Ponedelnik E hënë Monday

Vtornik E martë Tuesday

Sreda E mërkurë Wednesday

^etvrtok E enjte Thursday

Petok E premte Friday

Sabota E shtunë Saturday

Nedela E diel Sunday

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

Pu{eweto e rizi~no po zdravjeto, no te{ko e, ako ne i nevozmo`no da se otka`e{ od prijatelite, zatoa {to pu{at.

Smoking is a high health risk, yet it’s difficult, if not impossible, to give up on friends just because they smoke.

Nxënësit zakonisht pinë duhan në shoqëri me moshatarë dhe miqtë, por kanë edhe prindër duhanpirës.

Smoking and peers

Në mesin e nxënësve të klasës së gjashtë në shkollën tonë akoma nuk ka duhanpirës...

Mart | Mars | March Ponedelnik E hënë Monday

Vtornik E martë Tuesday

Sreda E mërkurë Wednesday

^etvrtok E enjte Thursday

Petok E premte Friday

Sabota E shtunë Saturday

Nedela E diel Sunday

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Golem predizvik e da bide{ nepu{a~ me|u vrsnici pu{a~i - mo`e{ da bide{ “cool” tokmu zatoa {to pove}eto od niv pu{at…

Është sfidë e madhe të mos jesh konsumator i duhanit në mesin e moshatarëve që pinë duhan – do të jesh “cool”, ngase shumica e të tjerëve pinë duhan...

Pirja e duhanit, eksperimentimi dhe përkrahja Me|u osmoodelencite, 35% od mom~iwata i 11% od devoj~iwata probale da pu{at cigari.

U~enicite koi probale da pu{at vo najgolem broj ne prodol`uvaat so pu{eweto...

April | Prill | April Ponedelnik E hënë Monday

Vtornik E martë Tuesday

Sreda E mërkurë Wednesday

^etvrtok E enjte Thursday

Petok E premte Friday

Sabota E shtunë Saturday

Nedela E diel Sunday

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

Da se eksperimentira so pu{eweto ne e samoto po sebe rizi~no, dokolku decata se dobro informirani i ja ~uvstvuvaat doverbata i poddr{kata na svoite roditeli i nastavnici. . .

Experimenting with smoking is not risky in itself, as long as children are well informed and feel they have their parents’ and teachers’ trust and support‌

Pu{eweto, eksperimentiraweto i poddr{kata 35% of the boys and 11% of the girls among the eighth graders have had a try at cigarette smoking…

The majority of pupils who have tried smoking do not continue…

Maj | Maj | May Ponedelnik E hënë Monday

Vtornik E martë Tuesday

Sreda E mërkurë Wednesday

^etvrtok E enjte Thursday

Petok E premte Friday

Sabota E shtunë Saturday

Nedela E diel Sunday

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

Grupen pozdrav od u~enicite istra`uva~i za mladite i pu{eweto od tri tetovski u~ili{ta

Smoking, experimenting and support 35% e djemve dhe 11% e vajzave të klasave të teta e kanë provuar duhanin.

Shumica e nxënësve që e kanë provuar duhanin, nuk kanë vazhduar me pirjen e duhanit...

Juni | Qershor | June Ponedelnik E hënë Monday

Vtornik E martë Tuesday

Sreda E mërkurë Wednesday

^etvrtok E enjte Thursday

Petok E premte Friday

Sabota E shtunë Saturday

Nedela E diel Sunday

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

Koga roditelite bi znaele kade i kako nivnite deca go minuvaat svoeto slobodno vreme i {to im se slu~uva vo `ivotot, bi imale pogolema doverba vo niv, deka se bezbedni i koga samite odlu~uvaat, potpiraj}i se na sopstvenite procenki... edinstveno {to e potrebno e da izgradat vistinski odnos i komunikacija so svoite deca‌

Children say that their parents have the greatest impact on their decision to take up or reject smoking…

Informaciite, izborot i pu{eweto

Juli | Korrik | July Ponedelnik E hënë Monday

Vtornik E martë Tuesday

Sreda E mërkurë Wednesday

^etvrtok E enjte Thursday

Petok E premte Friday

Sabota E shtunë Saturday

Nedela E diel Sunday

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24/31

25

26

27

28

29

30

Si modele më të rëndësishme të sjelljes së fëmijëve, nga të moshuarit pritet të kenë vetëdije më të lartë për sjelljen e tyre dhe të mendojnë se ku dhe para kujt pinë duhan…

Kako najva`ni modeli za odnesuvaweto na decata, od vozrasnite se o~ekuva da razvijat pogolema svest za toa kako se odnesuvaat vo nivno prisustvo, kade i pred kogo pu{at.. .

Informatat, zgjedhja dhe pirja e duhanit Spored decata najgolemo vlijanie vrz nivnata odluka da pu{at, ili ne, imaat roditelite...

Avgust | Gusht | August Ponedelnik E hënë Monday

Vtornik E martë Tuesday

Sreda E mërkurë Wednesday

^etvrtok E enjte Thursday

Petok E premte Friday

Sabota E shtunë Saturday

Nedela E diel Sunday

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Pu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRisk DuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizik SmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëm Pu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRisk DuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizik SmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëm Pu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRisk DuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizik SmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëm Pu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRisk DuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizik SmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëm Pu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRisk DuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizik SmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëm Pu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRisk DuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizik SmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëm Pu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRisk DuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizik SmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëm Pu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRisk DuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizik SmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëm Pu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRisk DuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizik SmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëm Pu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRisk DuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizik SmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëm Pu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRisk DuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizik SmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëm Pu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRisk DuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizik SmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëm Pu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRisk DuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizik SmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëmSmokingRiskPu{eweRizikDuhaniRrezikshëm

lagame Koga raspo so celosna ja, informaci pove}e dobiena od lukata izvori, od {ime dali }e pu tanuva ili ne, os { li~en a n e d i b a d izbor.

When thorough and multisource informatio n has been provided, the deci sion on whether we are goin g to smoke or not becomes a personal choice.

Information, choice and smoking

Ti je ai që vendos se a do të pishë duhan ose jo, sepse askush nuk mund të të detyroj të bësh diçka kundër dëshirës tënde... nese përsëri vendos të pishë duhan, atëherë mundohu të kuptosh më tepër për të, pastaj përsëri mendohu në dritën e njohurive të reja...

Fëmijët thonë se ndikim më të madh në vendimin e tyre që të pihet ose të mos pihet duhan, kanë prindërit...

Septemvri | Shtator | September Ponedelnik E hënë Monday

Vtornik E martë Tuesday

Sreda E mërkurë Wednesday

^etvrtok E enjte Thursday

Petok E premte Friday

Sabota E shtunë Saturday

Nedela E diel Sunday

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

Only you can decide whether you will smoke or not, since noone can force you to do things against your will... But if you decide to smoke, try to learn more about it and then think again, in the light of the new knowledge...

Ti si toj {to odlu~uva dali }e pu{i ili ne, zatoa {to nikoj ne mo`e da te natera da pravi{ raboti protiv sopstvenata volja... Ako sepak odlu~i{ da pu{i{, toga{ obidi se da razbere{ pove}e za toa, a potoa odnovo razmisli, vo svetloto na novite soznanija...

You smoke when you are nervous, to relax, but the thought that you are harming your own health and that of the others is not a nice one and you feel guilty…

U~ili{teto, zdravjeto i pu{eweto

Oktomvri | Tetor | October Ponedelnik E hënë Monday

Vtornik E martë Tuesday

Sreda E mërkurë Wednesday

^etvrtok E enjte Thursday

Petok E premte Friday

Sabota E shtunë Saturday

Nedela E diel Sunday

1 2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Përshëndetje grupore e nxënësve hulumtues për të rinjët dhe pirjen e duhanit, nga të tre shkollat fillore të Tetovës.

Duhani pihet kur je nervoz, që të qetësohesh, por paramendimi se i bën dëm vetvetes dhe të tjerëve nuk është e këndshëm dhe ndjehesh fajtor...

School, health and smoking

Noemvri | Nëntor | November Ponedelnik E hënë Monday

Vtornik E martë Tuesday

Sreda E mërkurë Wednesday

^etvrtok E enjte Thursday

Petok E premte Friday

Sabota E shtunë Saturday

Nedela E diel Sunday

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

Koga nastavnicite poinaku bi im pristapuvale na u~enicite, bi mo`ele da gi zainteresiraat za istra`uvawa na uslovite i posledicite od pu{eweto, zamenuvaj}i gi monotonite predavawa so grupni diskusii i nau~ni fakti ...

Sikur arsimtarët të kishin qasje tjetër ndaj nxënësve, do të kishin mundur t’i nxisin të jenë të interesuar për gjurmimin e kushteve dhe pasojave të pirjes së duhanit, duke i zëvendësuar ligjëratat monotone me diskutime grupore dhe fakte shkencore...

Se pu{i koga si nervozen, za da se opu{ti{, no pomislata deka si {teti{ na sebe si i na drugite ne e prijatna i se ~uvstvuva{ vinoven ...

Shkolla, shëndeti dhe pirja e duhanit

Dekemvri | Dhjetor | December Ponedelnik E hënë Monday

Vtornik E martë Tuesday

Sreda E mërkurë Wednesday

^etvrtok E enjte Thursday

Petok E premte Friday

Sabota E shtunë Saturday

Nedela E diel Sunday

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

SHKOLLA MUND TË JETË VEND KU NXËNËSIT KANË ROL AKTIV NË GJURMIMIN DHE KËMBIMIN E INFORMACIONEVE DHE MËSIMEVE, QË TË MUND TË MARRIN PJESË NË KRIJIMIN E POLITIKËS SHKOLLORE PËR PIRJEN E DUHANIT.

School can be the place where pupils play active roles in research, information sharing and learning activities that will enable them to competently participate in the creation of their school’s policy on smoking.

U^ILI[TETO MO@E DA BIDE MESTO KADE [TO U^ENICITE IMAAT AKTIVNA ULOGA VO ISTRA@UVAWATA, RAZMENATA NA INFORMACII I U^EWETO, ZA DA MO@AT KOMPETENTNO DA U^ESTVUVAAT VO KREIRAWE NA U^ILI[NATA POLITIKA ZA PU[EWETO.

2007 Pu{eweto i vrsnicite

Nxënësit zakonisht pine duhan në shoqëri me moshatarë dhe miqtë, por kanë edhe prindër duhanpirës.

Shumica e nxënësve që e kanë provuar duhanin, nuk kanë vazhduar me pirjen e duhanit...

Januari | Janar | January Ponedelnik E hënë Monday

Vtornik E martë Tuesday

Sreda E mërkurë Wednesday

^etvrtok E enjte Thursday

Petok E premte Friday

Sabota E shtunë Saturday

Nedela E diel Sunday

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Greetings from the pupils researching youth and smoking, from the three Tetovo’ elementary schools.

Projekt për kontollimin e pirjes së duhanit nga nxënësit e shkollave fillore: Naim Frashëri, Vëllezërit Migjeni dhe Qiqish nga Tetova.

Центар за психосоцијална и кризна акција Институт за развој, култура и иницијативи на младите Center for Psychosocial and Crisis Action Institute for Development, Culture and Youth Initiatives Partizanski odredi 23/1-3 1000 Skopje, R. Makedonija tel/fax ++389 2 3298 238 info@cpca.org.mk www.cpca.org.mk

Smoking Control Project run by pupils from Tetovo Naim Frasheri, Bratsvo Migjeni and Kikish elementary schools.

Design: Koma lab.

Proekt za kontrola na pu{eweto na u~enicite od osnovnite u~ili{ta: Naim Fra{eri, Bratstvo Mi|eni i ]i}i{ od Tetovo.