3ο Νηπιαγωγείο Ρεθύμνου Νηπιαγωγοί: Σταματία Γερονάτσιου Ειρήνη Ξυλούρη Χριστίνα Κουτσουρούμπη Θέμα: «Μουσειακή εκπαίδευση- Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου»
Σχολικό έτος 2011-2012
“Τα μουσεία, όπως γνωρίζουμε, είναι χώροι οργανωμένης παρουσίασης αντικειμένων που συνδέονται με την πολιτιστική κληρονομιά και με την εξέλιξη του υλικού πολιτισμού (Κόκκοτας,2004). Σκοπός των προτάσεων που διαμορφώνονται στο πλαίσιο σύγχρονων εκπαιδευτικών προγραμμάτων είναι τα παιδιά να μην μένουν απλοί θεατές επισκεπτόμενα τα μουσεία, αλλά να επικοινωνούν με τα εκθέματα, να προσπαθούν να τα ερμηνεύσουν και μέσα από αυτά τα προγράμματα, τα μουσεία, από χώροι στείρας γνώσης, μπορούν να μετατραπούν σε χώρους δημιουργικής μάθησης, έμπνευσης και χαράς ( Ψαρράκη – Μπελεσιώτη, 1997, Νάκου, 2001).” «σελ.277, Οδηγός Νηπιαγωγού, εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης, ΟΕΔΒ» Μέθοδος: θεματική προσέγγιση Στόχοι: να καλλιεργηθεί η επαφή-σύνδεση με την πολιτιστική κληρονομιά να αναπτυχθεί το ενδιαφέρον για ιστορικά γεγονότα, προβλήματα ανθρώπων διαφορετικών εποχών να αναπτυχθεί η παρατηρητικότητα και η κρίση τους να καλλιεργηθεί η αισθητική και η δημιουργικότητα να καλλιεργηθούν ο σεβασμός και δεξιότητες συμπεριφοράς σε ανάλογους-ιδρύματα χρονική διάρκεια: τέσσερις εβδομάδες τμήματα: κλασικό και ολοήμερο αριθμός παιδιών:32 προγραμματισμός επίσκεψης: η επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου προγραμματίστηκε σε συνεργασία και συνεννόηση με την κυρία Ειρήνη Γαβριλάκη αρχαιολόγο.
Α΄ ΦΑΣΗ: Προετοιμασία των παιδιών δημιουργία φανταστικής ιστορίας (σχετικά με παιδιά που ανακάλυψαν ένα αγγείο την ώρα του παιχνιδιού) ερωτήσεις προβληματισμού (π.χ. τι το έκαναν το αγγείο; τι θα το κάνουν, πού θα το πάνε; κ.λ.π.) συζήτηση με τα παιδιά για το πού βρίσκονται ανάλογα αντικείμενα συζήτηση για συλλογή πληροφοριών από τα παιδιά γλωσσικά παιχνίδια για την κατανόηση της λέξης μουσείο (Μούσα –Μουσείο) δημιουργία ιστογράμματος-καταγραφή σε περίγραμμα κίονα ( τι έχει ένα μουσείο, λέξεις που θυμίζουν μουσείο όπως: μανδύας, χιτώνας, όπλα, αγγεία, ασπίδες, αρχαιολόγος, αγγειοπλάστης κ.λ.π.) διαπίστωση και καταγραφή των σχετικών γνώσεων των παιδιών. Ιστορική γραμμή σε 4 χαρτόνια (νεολιθική,μινωική, κλασική,ρωμαϊκή εποχή).Τα παιδιά κολλούν φωτογραφίες από εκθέματα του μουσείου Ρεθύμνου και τις ταξινομούν ανάλογα με την εποχή (κολάζ)
χωρισμός των παιδιών σε ομάδες με ανάλογη δραστηριότητα στην καθεμιά α΄ομάδα: αναλαμβάνει να παρατηρήσει και να αποδώσει όσο πιο πιστά μπορεί το έκθεμα «ηθμοπυξίδα» από το αρχαιολογικό μουσείο του Ρεθύμνου ζωγραφίζοντας τα διακοσμητικά στοιχεία του β΄ομάδα: να παρατηρήσουν τη «σαρκοφάγο» του μουσείου και να μας παρουσιάσουν τα σχέδιά της π.χ. τη σκηνή κυνηγιού, τα ζώα κ.λ.π.
γ΄ομάδα: να παρατηρήσουν ένα άγαλμα και να μας περιγράψουν τι νομίζουν ότι σκέφτεται, τι θα μπορούσε να μας πει, τι συναισθήματα μπορεί να εκπέμπει, τι κρατά, τι πατά π.χ. το άγαλμα της Αφροδίτης της Αργυρούπολης ή του παιδιού από την Ελεύθερνα κ.λ.π. δημιουργία μουσειογωνιάς με το υλικό των παιδιών, φωτογραφίες από μουσεία, φωτογραφίες του εσωτερικού του μουσείου Ρεθύμνου, βιβλία και φυλλάδια σχετικά, αγάλματα μινιατούρες, φύλλα εργασίας, έργα των παιδιών, υφάσματα κ.λ.π. Αναζήτηση πληροφοριών για το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου στο διαδίκτυο και εκτύπωση ανάλογου υλικού. Ανάγνωση και συζήτηση σχετικών κειμένων («το άγαλμα που κρύωνε», «η Λενιώ και η σπασμένη κούπα», «ο μύθος του Γλαύκου»). Ανταλλαγή απόψεων για το πώς πρέπει να συμπεριφερθούμε κατά την επίσκεψη μας, καταγραφή τους σε χαρτόνι ζωγραφίζοντας ανάλογα σκίτσα με «επιτρέπεται» ή δεν «επιτρέπεται», π.χ. «επιτρέπεται να παρατηρούμε» «δεν επιτρέπεται να αγγίζουμε». Συζήτηση και διαμόρφωση απόφασης να ζωγραφίσουν, να συμπεριλάβουν σε βιβλίο τις ζωγραφιές τους ώστε να τις προσφέρουν δώρο με τις ευχαριστίες τους στην κ. Γαβριλάκη, αρχαιολόγο. Β΄ΦΑΣΗ :Η επίσκεψη στο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Ρεθύμνου Α΄μέρος Σε όλη τη διάρκεια της επίσκεψης στο Μουσείο η αρχαιολόγος κυρία Ειρήνη Γαβριλάκη ανέλαβε να «ξεναγήσει» - εμψυχώσει τα παιδιά
να παρατηρήσουν τους χιτώνες των αγαλμάτων, τα διακοσμητικά στοιχεία των αγγείων, σαρκοφάγων, πιθαριών κ.λ.π., να ταξινομήσουν όμοια αντικείμενα π.χ. όπλα να εντοπίσουν συγκεκριμένα στοιχεία (τα οποία αναφέρθηκαν παραπάνω), να μετρήσουν, να εκφράσουν συναισθήματα, να μιμηθούν στάσεις αγαλμάτων, να αναπαραστήσουν με το σώμα μια φανταστική ιστορία για τους Μινωίτες.
β΄μέρος Κατά τη διάρκεια του β΄μέρους η κ.Γαβριλάκη πραγματοποίησε μία δραστηριότητα βιωματικού χαρακτήρα με τα παιδιά που την ονομάζει «ανασκαφή». Η δραστηριότητα αναπτύσσεται με τη συμμετοχή των παιδιών και τη βοήθεια κάποιων υλικών μέσων όπως υφάσματα, χάρτινες αναπαραστάσεις αγγείων κ.λ.π. Στην αρχή η κ. Γαβριλάκη αφηγήθηκε την ιστορία μιας οικογένειας,κατ’ επέκταση μιας ομάδας ανθρώ πων, που επιλέγουν ένα συγκεκριμένο τόπο κατοικίας. Με ανάλογες ερωτήσεις έθεσε τα παιδιά σε κατάσταση προβληματισμού, ώστε να οδηγηθούν να σκεφτούν τα κριτήρια επιλογής του τόπου (νερό θέα κ.λ.π) να φανταστούν και να περιγράψουν το
σπίτι και την πιθανή διαρρύθμισή του. Τοποθέτησε τα υφάσματα το ένα πάνω στο άλλο αφήνοντας τις χάρτινες φιγούρες των αγγείων σταδιακά. Με την χρήση υφασμάτων διάφορων χρωμάτων αναπαράστησε τις στρώσεις του εδάφους στη διάρκεια των αιώνων και οδήγησε τα παιδιά ν’ανακαλύψουν τα αντικείμενα ή τα ανθρώπινα οστά που θάφτηκαν από σεισμό ή πυρκαγιά ή άλλη φυσική καταστροφή. Τα παιδιά συμμετείχαν είτε μιμούμενοι τους νεκρούς είτε τους αρχαιολόγους που ανακαλύπτουν τα ευρήματα σηκώνοντας τα υφάσματα σταδιακά. Γ΄ΦΑΣΗ: Επεξεργασία – δραστηριότητες στην τάξη μετά την επίσκεψη Συζήτηση για τις εμπειρίες, παραστάσεις, γνώσεις που αποκτήθηκαν από την επίσκεψη. Ενθάρρυνση-παρότρυνση με κατάλληλες ερωτήσεις από μέρους των νηπιαγωγών. Εμπλούτισαν με νέο υλικό τη μουσειογωνιά. Ζωγράφισαν ό,τι τους έκανε εντύπωση από τα εκθέματα του μουσείου. Ζωγράφισαν αγγεία και τα διακόσμησαν. Ασκήθηκαν στο σχηματισμό διαφόρων γραμμών και γεωμετρικών σχημάτων μέσα από τις δικές τους δημιουργίες αγγείων. Ασχολήθηκαν με δημιουργικό τρόπο σε θεατρικό παιχνίδι φορώντας υφάσματα ως «χιτώνες» και παριστάνοντας αγάλματα ή ανθρώπους άλλης εποχής. Έπαιξαν μουσικοκινητικό παιχνίδι ακούγοντας το τραγούδι «Μες στο μουσείο» (τρέχουν καθώς ακούγεται το τραγούδι και σταματούν ως «αγάλματα» στο σταμάτημά της). Έπαιξαν το παιχνίδι «αγαλματάκια ακίνητα
κ.λ.π.» αναπαριστώντας στάσεις αγαλμάτων του μουσείου. Συμπλήρωσαν φύλλα εργασίας που περιελάμβαναν σκίτσα από εκθέματα που χρωμάτισαν με διάφορα χρώματα, διαδρομές για την ανακάλυψη του κρυμμένου θησαυρού. Ομαδοποίησαν εικόνες αγγείων διακοσμημένων με γεωμετρικά σχήματα και γραμμές και αγγείων με παραστάσεις. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ο ενθουσιασμός των παιδιών και η διάθεση με την οποία εργάστηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος ήταν αρκετά για να είμαστε σίγουρες πως η επιλογή και η ενασχόληση με το θέμα ήταν επιτυχείς. Τα παιδιά συμπεριφέρθηκαν με άψογο τρόπο κατά τη διάρκεια της επίσκεψης και έλαβαν τα συγχαρητήρια των ανθρώπων του μουσείου. Θαύμασαν τα εκθέματα και ανακάλυψαν στοιχεία στον πραγματικό χώρο τους καλλιεργώντας την κρίση, την παρατηρητικότητα και την οξύνοιά τους, συνδέοντας τη γνώση με την πραγματική ζωή. Ανέπτυξαν τις εκφραστικές τους δυνατότητες και καλλιεργήθηκε το αισθητικό τους κριτήριο συμμετέχοντας σε δραστηριότητες σχετικές με αντικείμενα -έργα τέχνης. Η διαθεματική προσέγγιση μας επέτρεψε να ασχοληθούμε με όλες τις γνωστικές περιοχές του αναλυτικού προγράμματος. Οφείλουμε ιδιαίτερες ευχαριστίες στην αρχαιολόγο κυρία Ειρήνη Γαβριλάκη που με τον τρόπο της και τη ζωντάνια της κατά τη διάρκεια της επίσκεψης στο μουσείο κέντρισε το ενδιαφέρον και την επιδοκιμασία των παιδιών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. «Διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο σπουδών προγραμμάτων σπουδών και αναλυτικά προγράμματα σπουδών για το νηπιαγωγείο» (Φ.Ε.Κ. τεύχος Β΄αρ.φύλλου 304/13-03-03 Υ.Ε.Π.Θ.) 2. « Οδηγός Νηπιαγωγού, εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί, δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης» (Ο.Ε.Δ.Β. ,Υ.Ε.Π.Θ.) 3. « Γνωριμία με το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου, εκπαιδευτικό πρόγραμμα» Αλκμήνη Μαλαγάρη, Χάρης Στρατιδάκης ( ΕΚΔ. Ραδάμανθυς Στ. Καλαϊτζάκης & Υιοί Α.Ε.) 4. « Νομαρχία Ρεθύμνου - ο τόπος – η ιστορία – ο θεσμός» (Μιχάλης Τρούλης, Ρέθυμνο 2010) 5. « Αρχαιολογία, διαβάζοντας το παρελθόν και αγγίζοντας το μέλλον» (Trevor Barnes, ΕΚΔ. Σαββάλας) 6. « Στη μινωική Κρήτη» (Ειρήνη Ταχατάκη, ΕΚΔ. Σμυρνιωτάκη). 7. « Ταξίδι στην Κρήτη» ( ΕΚΔ. Ιτανός). 8. « Πάμε στην Κρήτη» ( Μαρίζα Ντεκάστρο, ΕΚΔ. Παπαδόπουλος). 9. « Περιπέτεια στο Μουσείο Σχηματοτέχνης» ( Νίκη Δεληκανάκη, ΕΚΔ. Ίτανος , Ηράκλειο 2009) 10. « Ελεύθερνα, πόλη-ακρόπολη-νεκρόπολη» ( Ίδρυμα Ν.Π. Γουλανδρή-Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, εκπαιδευτικά προγράμματα) 11. « Οι φίλοι μου τα ειδώλια» ( Ίδρυμα Ν.Π. Γουλανδρή Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, εκπαιδευτικά προγράμματα). 12. « Καλωσόρισες, Μινώα» ( Μαρία Καλογεράκη, ΕΚΔ. Σύγχρονοι Ορίζοντες). 13. « Η Λενιώ και η σπασμένη κούπα» ( Πολέντα-Αποστολάκη Άννα, ΕΚΔ. Κύκλος, 2003)
14. « Ο Μικρός Ερμής» ( Ευγένιος Τριβιζάς, ΕΚΔ. Μίνωας). 15. « Kreta, Kultur-Religion-Geschichte» (Barbara Metzmacher & Ralf Adler). 16. « Μουσεία και Σχολεία, Δεινόσαυροι κι Αγγεία» ( Άλκηστις, ΕΚΔ. Ελληνικά Γράμματα, ε΄έκδοση). 17. « Σημειώσεις από τις παραδόσεις της κ. Γαβριλάκη στο Διδασκαλείο Νηπιαγωγών Πανεπιστήμιου Κρήτης». 18. « Σημειώσεις από τις παραδόσεις του κ. Οικονομίδη στο Διδασκαλείο Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Κρήτης». 19. « Σκίτσα σχετικά με τη συμπεριφορά των παιδιών κατά την επίσκεψη σε μουσείο» της κ. Α. Μάλμου πρώην σχολικής Συμβούλου Νηπιαγωγών Χανίων και Ρεθύμνου.
• « Μες στο Μουσείο» ( από το cd εδώ Λιλιπούπολη Μ.Χατζιδάκης, Ν.Κυπουργός, Δ.Μαραγκόπουλος, Λ.Πλάτωνος)