Η Πρόληψη στην Εκπαίδευση.
Τίτλος Προγράμματος: «Αυτός είμαι εγώ και μ’ αγαπώ! ». Χρησιμοποιήσαμε και κάποιες από τις διδακτικές κάρτες από το Πρόγραμμα ΚΕ.ΘΕ.Α.: «Δεξιότητες για παιδιά Δημοτικού», και το εφαρμόσαμε με ειδικές τροποποιήσεις σε νήπια.
Βασικοί στόχοι Προγράμματος
• • •
• •
Στην παρούσα εργασία, αλλά και μέσα στη σχολική τάξη, ασχοληθήκαμε με το θέμα «ο εαυτός μου», γιατί πιστεύουμε ότι η ενασχόληση με αυτή τη θεματική ενότητα δεν εξυπηρετεί μόνο γνωστικούς στόχους, αλλά καλλιεργεί το σεβασμό στην ανθρώπινη ύπαρξη, την αποδοχή της διαφορετικότητας και την αλληλοαποδοχή. Οι στόχοι στους οποίους επικεντρωθήκαμε είναι: Τα παιδιά να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους, το σώμα τους, τις βασικές λειτουργίες του οργανισμού και να υιοθετήσουν κανόνες υγιεινής. Να συνειδητοποιήσουν ότι είναι Άνθρωποι Ξεχωριστοί με μοναδικά ατομικά χαρακτηριστικά. Να ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή τους, να καλλιεργήσουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και να συνειδητοποιήσουν ότι ως μέλη της ομάδας στην οποία ανήκουν, αλληλεπιδρούν και αλληλοεξαρτώνται. Να καλλιεργήσουν όλες εκείνες τις δεξιότητες, οι οποίες είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση των δυσκολιών της ζωής. Με την καλλιέργεια αυτών των δεξιοτήτων, τα παιδιά είναι σε θέση να προστατεύονται από επικίνδυνες καταστάσεις που μπορούν να βλάψουν τη σωματική και ψυχική τους υγεία. (Σχήμα Λόγου, σ.20).
Ο Προβληματισμός μας γεννήθηκε όταν αντιληφθήκαμε ότι κάποια παιδιά μέσα στην τάξη:
Δυσκολεύονταν να προσαρμοστούν στο περιβάλλον της σχολικής τάξης (μακριά από τους γονείς τους), Αντιμετώπιζαν δυσκολίες να συνεργαστούν αρμονικά με τα άλλα παιδιά, να ενταχθούν στην ομάδα και να συνυπάρξουν με τα μέλη της. Ήταν δειλά, με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Δεν μπορούσαν να εμπιστευτούν τον εαυτό τους και να αναλάβουν πρωτοβουλίες Δυσκολεύονταν να διαχειριστούν τα έντονα συναισθήματά τους. Δεν γνώριζαν τα όριά τους αποδεχόμενα τη «σύνθεση» που προκύπτει μέσα από τη διαφορετικότητα.
Κριτήρια επιλογής του θέματος • Παιδαγωγικά:Προσιδιάζει με τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των παιδιών. • Εκπαιδευτικά:Εντάσσεται στη διδακτέα ύλη, όπως αυτή ορίζεται από το Δ.Ε.Π.Π.Σ.-Α.Π.Σ. και ανήκει στο θεματικό πεδίο: Παιδί και Περιβάλλον Ανθρωπογενές Περιβάλλον και Αλληλεπίδραση. • Κοινωνικά: Συντελεί στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και στην ανάπτυξη καλών κοινωνικών σχέσεων μέσα και έξω από την τάξη. • Πολιτισμικά: Το θέμα συντελεί στην καλλιέργεια του σεβασμού κάθε ανθρώπινης ύπαρξης, στην αποδοχή της διαφορετικότητας και στην αποδοχή του άλλου (Μελαμπιανάκη, 2009, σ.182)
ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ (ΙΣΤΟΣ ΘΕΜΑΤΟΣ) Α΄ θεματική ενότητα ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΟΥ Να γνωρίσουν το ανθρώπινο σώμα. Να μάθουν τα όργανα του σώματος και τη λειτουργία τους.
• •
• • •
Β΄ θεματική ενότητα Ο ΞΕΧΩΡΙΣΤΟΣ ΕΑΥΤΟΣ ΜΟΥ Να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους Να σέβονται την ατομικότητά τους και να αποδέχονται τη διαφορετικότητα του άλλου. Να συνειδητοποιήσουν ότι μέσα από τη διαφορετικότητα των ατομικών χαρακτηριστικών υπάρχει η ομοιότητα και η αξία κάθε ανθρώπινης ύπαρξης
Γ΄ θεματική ενότητα • • • •
Η ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΠΟΥ ΑΓΑΠΩ Να επικοινωνούν και να συνεργάζονται αρμονικά με τα μέλη της ομάδας. Να έρθουν σε επαφή με τον άλλο και να τον εμπιστευτούν. Να δημιουργήσουν καλές προσωπικές σχέσεις μέσα σε ένα κλίμα συναισθηματικής αποδοχής. Να υιοθετήσουν κανόνες εργασίας κοινής αποδοχής.
Δ΄ θεματική ενότητα ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΩ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΟΥ • •
Να μάθουν τους κίνδυνους που υπάρχουν γύρω τους. Να μάθουν με ποιον τρόπο μπορούν να προστατέψουν τον εαυτό τους.
Α΄θεματική ενότητα Το σώμα μου • • • • • • • • • • • • •
Να διευρύνουν τις γνώσεις τους για τον ανθρώπινο οργανισμό. Να ονομάζουν και να περιγράφουν τα μέρη του σώματος. Να πληροφορηθούν για τη χρησιμότητα των οστών και τη λειτουργία των μυών. Να αντιληφθούν τις διαφορές των δύο φύλων. Να γνωρίσουν τη λειτουργία των οργάνων του σώματος. Να αντιληφθούν ότι οι αισθήσεις είναι τα μέσα που μας βοηθούν να κατανοούμε το εξωτερικό περιβάλλον. Να συνειδητοποιήσουν ότι τα αποτυπώματα των δακτύλων είναι μοναδικά για κάθε άνθρωπο. Να κατανοήσουν τη λειτουργία της αναπνοής. Να κατανοήσουν ότι κάθε παιδί είναι ένα ζωντανό όν που αναπνέει, τρώει, κινείται. Να κατανοήσουν ότι οι άνθρωποι για να επιβιώσουν χρειάζονται νερό, τροφή και αέρα. Να μάθουν πως αναπτύσσεται ένα παιδί και τι χρειάζεται για την ανάπτυξή του. Να γνωρίσουν τα στάδια της βιολογικής ανάπτυξης του ανθρώπου και πως οι άνθρωποι γεννούν μωρά που αργότερα γίνονται ενήλικες (οικογενειακές φωτογραφίες). Να αποδεκτούν το γεγονός ότι αναπτύσσονται μέρα με τη μέρα και ότι κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης, ο οποίος είναι απόλυτα σεβαστός από όλους.
Φωτογραφίες των παιδιών από τη βρεφική και τη νηπιακή ηλικία
Στόχος: να συνειδητοποιήσουν ότι αναπτύσσονται μέρα με τη μέρα και ότι κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης, Να γνωρίσουν τα στάδια της βιολογικής ανάπτυξης του ανθρώπου και πως οι άνθρωποι γεννούν μωρά που αργότερα γίνονται ενήλικες.
Τα παιδιά παρατηρούν τα μέρη του σώματος
Τα παιδιά χωρίζονται σε ομάδες και μελετούν τα όργανα του ανθρώπινου σώματος
Η Λειτουργία της καρδιάς
Οι πνεύμονες και η λειτουργία της αναπνοής
Λειτουργία της αναπνοής Εισπνοή και εκπνοή
Η Λειτουργία της αναπνοής
Λειτουργία της αναπνοής
Με την εκπνοή μου φτιάχνω….
Οι Αισθήσεις Η Γεύση Να αντιληφθούν ότι οι αισθήσεις είναι τα μέσα που μας βοηθούν να κατανοούμε το εξωτερικό περιβάλλον
Η ακοή
Παιχνίδια Αισθήσεων Τίτλος Δράσης – Παιχνιδιού: Άκουσε και βρες με Περιγραφή: Ένα παιδί κλείνει τα μάτια του . Ένα άλλο το πλησιάζει και του λέει μια λέξη (πχ γεια) Το παιδί που έχει κλειστά τα μάτια του, από το ηχόχρωμα της φωνής του άλλου παιδιού πρέπει να ανακαλύψει ποιος είναι.
Η όσφρηση
Αισθητηριακό Παιχνίδι: «Μυρίζω και βρίσκω…
Αφή
Παίζουμε κουκλοθέατρο με τις 5 αισθήσεις και το Βασιλιά Εγκέφαλο
Εικαστικό Παιχνίδι Τίτλος Δράσης – Παιχνιδιού: Ζωγράφισέ με Τοποθετούμε στο πάτωμα ένα χαρτόνι. Ένα παιδί ξαπλώνει πάνω στο χαρτί. Σχεδιάζουμε το περίγραμμα του σώματος του παιδιού με μαρκαδόρο.
Επέκταση δράσης: Τα παιδιά ζωγραφίζουν πάνω στο σώμα τα βασικά εσωτερικά και εξωτερικά όργανα που έχουν μάθει (καρδιά, πνεύμονες, νεφρά, γεννητικά όργανα, κόκαλα, αυτιά, μύτη, στόμα). Στη συνέχεια (γλωσσικό παιχνίδι) βλέποντας τα βιβλία και καρτέλες αναφοράς γράφουν τη σωστή λέξη στο σωστό σημείο (ονομασία κάθε οργάνου).
Γλωσσικές ασκήσεις
Ο Αρθρωτός Ανθρωπάκος
Υγιεινή των δοντιών
Μουσικοκινητικά παιχνίδια «Βόλτα στο σώμα»
Επιτραπέζιο παιχνίδι «Το κάστρο του Βασιλιά νου» Υλικό από το βιβλίο της Δήμητρας Μπουσίου -Γεροστάθη «Το παραμύθι της Ανάσας»
Ενότητα 1. Εγώ ένας ξεχωριστός Άνθρωπος. «Η μοναδικότητά μου»
Στόχοι: • Να συνειδητοποιήσουν πως είναι άτομα μοναδικά, αναγνωρίζοντας τις δυνάμεις, τις ικανότητες και τα ατομικά χαρακτηριστικά τους. • Να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση, εκτιμώντας τα επιτεύγματά τους. • Να καλλιεργήσουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους (ΚΕ.ΘΕ.Α,1998).
Εικαστική Δραστηριότητα «Το παλαμόδεντρο»
Παρουσιάζω τον εαυτό μου Ποιος είμαι και τι μπορώ να κάνω.
Παιχνίδι Δράσης: Κατασκευή Λουλουδιού. Πάνω στο πέταλο, τα παιδιά ζωγραφίζουν τον εαυτό τους, το αγαπημένο τους φαγητό και γράφουν το όνομά τους. Στο κέντρο του λουλουδιού τοποθετούμε τις φωτογραφίες τους.
Παιχνίδι Δράσης (Τεχνική Αυτοεκτίμησης): Κοίταξε το θησαυρό μέσα στο μαγικό κουτί
Ενότητα 1:2. Ενίσχυση της Αυτοεκτίμησης • • • •
• Στόχοι Να ανακαλύψουν πράγματα για τον εαυτό τους. Να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση, εκτιμώντας τα επιτεύγματά τους. Να αναγνωρίσουν τα όρια τους και με τρόπο δημιουργικό να θέσουν στόχους για το μέλλον. Να δουν τον εαυτό τους ως αξιόλογο μέλος της ομάδας (ΚΕ.ΘΕ.Α,1998).
Παιχνίδι Δράσης (Τεχνική Αυτοεκτίμησης) «Μπαλόνι του Μπορώ» και το «Μπαλόνι του θέλω να κάνω» • •
Στο Μπαλόνι του Μπορώ, κάθε παιδί ζωγραφίζει τον εαυτό του να κάνει αυτό που μπορεί: κάτι που έχει επιτύχει, ένα επίτευγμα για το οποίο νιώθει υπερήφανο. Στο «Μπαλόνι του Θέλω να κάνω» κάθε παιδί ζωγραφίζει τον εαυτό του να κάνει αυτό που τώρα δεν μπορεί να το κάνει, αλλά θα το ήθελε. Οι στόχοι πρέπει να είναι πραγματοποιήσιμοι
Παιχνίδι Δράσης (Τεχνική Αυτοεκτίμησης):
Λέω στο αρκουδάκι 2 θετικά πράγματα για τον εαυτό μου, για τα οποία είμαι υπερήφανος.
Παιχνίδι δράσης –Τεχνική Αυτοεκτίμησης
Λέω κάτι καλό για το φίλο μου…
Ενότητα 1:4. Οι άνθρωποι που αγαπώ. Η οικογένειά μου και οι άλλοι.
• Στόχοι • Να εντοπίσουν ποιοι είναι οι ξεχωριστοί άνθρωποι στη ζωή τους, με τους οποίους σχηματίζουν τον ευρύτερο κύκλο των σχέσεών τους. • Να δουν τον εαυτό τους ως αξιόλογο μέλος του κύκλου των σχέσεών τους. (ΚΕ.ΘΕ.Α,1998).
Εικαστική δραστηριότητα Ζωγραφίζω μέσα στην καρδιά τον «Ξεχωριστό μου Άνθρωπο»
Ενότητα 2. Ένας από τους πολλούς.
«Ομοιότητα και διαφορά» • Να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχουν πολλές διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους και ανεξάρτητα από το είδος τους, τους κάνουν ξεχωριστούς και μοναδικούς. • Να αντιληφθούν ότι υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι εκτός από την οικογένειά τους, που μπορούν να τους βοηθήσουν. • Να κατανοήσουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με ειδικές ικανότητες και να σκεφτούν τρόπους για να τα βοηθήσουν. • Να γνωρίσουν τα άτομα με ειδικές ικανότητες και να αντιληφθούν ότι μια σωματική ή πνευματική μειονεξία δεν μειώνει την αξία της ανθρώπινης ύπαρξης • (Μελαμπιανάκη, 2005, σ.30).
Εικαστική Δραστηριότητα: Οι φυλές του κόσμου. « Καθένας ξεχωριστός, Καθένας μοναδικός……»
Οι φυλές του κόσμου
Εικαστική Δραστηριότητα Φτιάχνουμε τη γη με τις φυλές του κόσμου
Τσάντες αγάπης για τα παιδιά που υποφέρουν….
Ενότητα 2.2. Ποιος είναι ο φίλος; Χορεύω με το φίλο μου
Παιχνίδι Δράσης: «Εμπιστεύομαι το φίλο μου και ισορροπώ»
Παιχνίδι Δράσης: Επικοινωνώ με το φίλο μου με διάφορους τρόπους
Μη λεκτική επικοινωνία μόνο με βλεμματική επαφή
Μη λεκτική επικοινωνία χωρίς βλεμματική επαφή
Ενότητα 2.5.Ένας από τους πολλούς. Ενδιαφέρομαι για τους άλλους. Άνθρωποι που χρειάζονται ιδιαίτερη βοήθεια. Να ευαισθητοποιηθούν για τα άτομα με ειδικές ανάγκες και να αντιληφθούν ότι μια σωματική ή πνευματική αναπτυξιακή ατέλεια, δεν μειώνει την αξιοσύνη της ανθρώπινης ύπαρξης. Δραστηριότητα παρατήρησης: Παρατηρούν την κούκλα με το 1 πόδι και το 1 χέρι
Παιχνίδι Δράσης: Περπατώ κάνοντας κουτσό
.
Παιχνίδι Δράσης: Κινούμαι χωρίς να χρησιμοποιώ τα πέλματα. Πώς νοιώσατε όταν δεν μπορούσατε να περπατήσετε;
Παιχνίδι Δράσης «Βλέπω» το φίλο με την αφή μου
Παιχνίδι Δράσης: Περπατώ με κλειστά μάτια χρησιμοποιώντας ένα ραβδάκι. Πώς νοιώσατε όταν δε βλέπατε;
Παιχνίδι Δράσης και Εμπιστοσύνης: Ο τυφλός και ο οδηγός του.
Παιχνίδι Δράσης: Επικοινωνώ με τη «νοηματική γλώσσα» Πως νοιώσατε όταν δεν μπορούσατε να μιλήσετε;
Ενότητα 3 Προστατεύω τον εαυτό μου Παιχνίδι δράσης: «Τι κάνω με ένα ξένο που με πλησιάζει και θέλει να με πάρει μαζί του»
Παραμύθι για τον κανόνα του εσώρουχου: «Η Κίκο και το Χέρι»
DVD : «Το μυστικό της Νίκης» Κατά της παιδικής, σεξουαλικής κακοποίησης
Τραγούδι Locomondo «Χέρια σαν κι αυτά…»
Παιχνίδι Δράσης Τι «καλό» μπορώ να κάνω με τα χέρια μου
Αξιολόγηση: Οι απόψεις των παιδιών για το πρόγραμμα… Έμαθα ότι … • • • • • • • • • • • •
Κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός…. Μπορώ να κάνω πολλά πράγματα… Είμαι δυνατός… Είναι πολύ σημαντικό να έχω φίλους…. Μπορώ να βοηθάω τον άλλο… Να αγαπώ τον εαυτό μου…… Να φροντίζω το σώμα μου…. Να προστατεύω τον εαυτό μου… Να λέω αυτό που νιώθω….. Όποιος κοροϊδεύει τον άλλο, κοροϊδεύει τον εαυτό του… Είναι σπουδαίο όργανο ο εγκέφαλος!! Δεν επιτρέπεται κανένας να αγγίζει το εσώρουχο…
Μου άρεσε… • • • • • • • • •
Που κάναμε πολλά πράγματα… Που παίζαμε σε ομάδες και ζευγάρια… Που κάναμε παντομίμα πολλές φορές… Που έμαθα για τον οισοφάγο, τον εγκέφαλο και την καρδιά. Εμένα μου άρεσε πολύ το αφεντικό (εγκέφαλος). Που μάθαμε για τις φυλές όλης της γης (του κόσμου). Που είμαι διαφορετικός γιατί είμαι και ξεχωριστός. Που ζωγράφισα τον ξεχωριστό μου Άνθρωπο. Που ζωγραφίσαμε το Μάριο και τα όργανά του.
Δεν μου άρεσε... • • • • • • • • •
Που έπρεπε να σκέφτομαι πολλή ώρα… Που κουράστηκε το κεφάλι μου από την πολλή σκέψη… Που έπρεπε να κάνω πολλά πράγματα συνέχεια… Κουράστηκα να μαθαίνω τόσα όργανα που έχει το σώμα μου. Κουράστηκα πολύ να κάνω τόσες εργασίες για το σώμα. Δεν μου αρέσει το τσιγάρο που κάνει «μαύρο» τον πνεύμονα. Που έπρεπε όλη την ώρα να μιλώ για μένα και τους άλλους… Δεν μου άρεσε που έμαθα ότι υπάρχουν «κακοί» άνθρωποι που μπορούν να «κλέψουν» τα παιδιά. Δεν μου αρέσουν καθόλου αυτοί που ακουμπάνε το εσώρουχο του άλλου.
• Με αυτό το πρόγραμμα επιχειρήθηκε η ευαισθητοποίηση των παιδιών: • α) σε θέματα ρατσισμού, • β) στην αποδοχή της διαφορετικότητας, την αλληλοαποδοχή, την αυτοεκτίμηση και την αναγνώριση των ξεχωριστών ατομικών χαρακτηριστικών κάθε ανθρώπου, • γ) στην εμπιστοσύνη στον άλλο, την αρμονική συνεργασία και την υιοθέτηση κανόνων εργασίας κοινής αποδοχής, και • δ) στην ενσυναίσθηση • Τα παιδιά έμαθαν ότι κάθε ένας είναι ξεχωριστός και ότι πρέπει να είναι ο εαυτός του, χωρίς να φοβάται να εκδηλώνει τα συναισθήματά του. • Η ομάδα απέκτησε ισχυρούς δεσμούς, δημιουργώντας μια κοινή δύναμη ισχυρή μέσα από τη διαφορετικότητα και την αλληλοαποδοχή.
• Δ.Ε.Π.Π.Σ. (2003). Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο. Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. • Καρυδά, Ε. (2006). Σχεδιασμός και Υλοποίηση Προγραμμάτων Σχολικών Δραστηριοτήτων. Αθήνα: Εκδόσεις Κυριακίδη. • ΚΕ.ΘΕ.Α. (1998). Δεξιότητες για παιδιά του Δημοτικού, Προάγοντας την Προστασία του Παιδιού. Διδακτικές κάρτες. Έκδοση του Συγγραφέα. • Κουτσουβάνου, Ε. και Ομάδα Εργασίας (2004). Προγράμματα Προσχολικής Εκπαίδευσης και η Διαθεματική τους Προσέγγιση. Αθήνα: Εκδόσεις Οδυσσέας. • Λαουτάρη,-Γκριτζάλα, Α. (2004). Τα ξεχασμένα Παιχνίδια. Ελληνικά Παιχνίδια από την Αρχαιότητα ως σήμερα. Αθήνα: Μικρή Μίλητος. • Ματσαγγούρας, Η. (2000). Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και Μάθηση. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.
• Μελαμπιανάκη, Μ. (2005). «Ανάπτυξη Κοινωνικών και Προσωπικών Δεξιοτήτων για τα Παιδιά του Νηπιαγωγείου». Εφαρμογή Εγχειριδίου του ΚΕ.ΘΕ.Α. εγκεκριμένου από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και με την εποπτεία του Ο.Κ.Α.Ν.Α». Στο «Σχολικά Εκπαιδευτικά Προγράμματα Υγείας», Σσ. 29-31. • Μελαμπιανάκη, Μ. (2005). «Η Πρόληψη στην Εκπαίδευση. Εφαρμογή του Προγράμματος: Δεξιότητες για παιδιά του Δημοτικού σε νήπια». Σχήμα Λόγου, τεύχος 2ο, σσ.20-22. ΟΚΑΝΑ, Ρέθυμνο, Νοέμβριος 2005. • Μελαμπιανάκη, Μ. (2009). «Ο Εαυτός μου και οι Άλλοι». Στο Καρυδά, Ε., Η Μέθοδος Project Βήμα προς Βήμα. Ένας Χρήσιμος Οδηγός με Ιδέες και Προτάσεις για την ανάπτυξη σχεδίων εργασίας, σσ. 181-246. Αθήνα: Εκδόσεις Σαββάλας. • Μωραΐτη, Τζ. και Διανέλλου, Γ. (2006). Τι θέμα να διαλέξω στο χρόνο για να τρέξω. Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο.
• Παπαμιχαήλ, Γ. και Ναούμ, Ε. (2005). Θεματικές Προσεγγίσεις – Σχέδια Εργασίας για το Νηπιαγωγείο. Τεύχος 1 «Το σώμα μου, ο εαυτός μου». Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. • Σακελαρίδης, Γ. (1999). Όταν το τραγούδι συναντάει το παιχνίδι. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. • Τζώρτζη, Α. (1996). Ασκήσεις Ψυχοκινητικής με Όργανα. Αθήνα: Εκδόσεις Σπουδή. • Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων – Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2007). Οδηγός Νηπιαγωγού. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
Παραμύθια-εγκυκλοπαίδειες με θέμα τη φροντίδα του σώματός μας • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Beaumont, E. (2000). Εικόνες από το ανθρώπινο σώμα. Αθήνα: Modern Τimes. Βελετά –Βασιλειάδου (2005). Ο Αργύρης το ποντικάκι και η συμμορία της κυρίας Βρωμίτσας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Byles, M. (1993). Πειράματα με τις Αισθήσεις. Αθήνα: Εκδόσεις Ερευνητές Δήμητρα Μπουσίου –Γεροστάθη (2015). Το παραμύθι της Ανάσας. Αθήνα: Ελληνοεκδοτική. Hewitt, S. (2005). Φροντίζω το σώμα μου. Μτφρ. Μαρκοζάνε Ε. Αθήνα: Σαββάλας. Hewitt, S. (2005). Όραση.Μτφρ. Μαρκοζάνε Ε. Αθήνα: Σαββάλας. Hewitt, S. (2005). Αφή .Μτφρ. Μαρκοζάνε Ε. Αθήνα: Σαββάλας. Hewitt, S. (2005). Ακοή .Μτφρ. Μαρκοζάνε Ε. Αθήνα: Σαββάλας. Hewitt, S. (2005). Όσφρηση. Μτφρ. Μαρκοζάνε Ε. Αθήνα: Σαββάλας. Hewitt, S. (2005). Γεύση. Μτφρ. Μαρκοζάνε Ε. Αθήνα: Σαββάλας. Molina, Chr. (2002). Ο Βασιλιάς των γουρουνιών. Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο. Moss, M. (2002). Η επίθεση της ψείρας. Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο. Rikki O’ Neill (2005). Το πρώτο βιβλίο για το σώμα μου. Αθήνα: Εκδόσεις Σαββάλας. Sanchez, I. –Bordoy, I. (2001). Όταν είμαι άρρωστος. Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος. Sanchez, I. –Bordoy, I. (2001). Όταν κάνω μπάνιο. Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος. Sanchez, I. –Bordoy, I. (2001). Όταν τρώω. Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος. Suhr M. (2011). Ακούω. Μτφρ. Λαμπρινίδου Ε. Αθήνα: Μοντέρνοι Καιροί. Suhr M. (2011). Μυρίζω. Μτφρ. Λαμπρινίδου Ε. Αθήνα: Μοντέρνοι Καιροί. Suhr M. (2011). Αγγίζω. Μτφρ. Λαμπρινίδου Ε. Αθήνα: Μοντέρνοι Καιροί. Suhr M. (2011). Γεύομαι. Μτφρ. Λαμπρινίδου Ε. Αθήνα: Μοντέρνοι Καιροί. Suhr M. (2011). Βλέπω. Μτφρ. Λαμπρινίδου Ε. Αθήνα: Μοντέρνοι Καιροί.
Παραμύθια με θέμα τη γέννηση • Κολ, Μπ. Η μαμά γέννησε ένα αυγό. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη • Ντέιβις, Τζ. (1999). Πριν να γεννηθείς. Αθήνα: Εκδόσεις Δωρικός. • Ψαραύτη, Λ. (2003). Η μαμά γέννησε μωρό. Αθήνα: Άγκυρα.
Παραμύθια με θέμα τα συναισθήματα, τη διαφορετικότητα και την αποδοχή του άλλου •
• Βαρβόγλη, Λ. (2002). Έχασα το χρώμα μου και ψάχνω να το βρω. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη. • Βέλθουις, Μ. (1993). Ο Ερωτευμένος Βάτραχος. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη. Κ. (2011). Δε φοβάμαι το σκοτάδι. • Γιαννίκου, Αθήνα:Modern Times. • Γιαννίκου, Κ. (2011). Δε φοβάμαι το νερό. Αθήνα:Modern Times. • Γιαννίκου, Κ. (2011). Δε φοβάμαι τον οδοντίατρο. Αθήνα:Modern Times • Γιαννίκου, Κ. (2011). Δε φοβάμαι το νοσοκομείο. Αθήνα:Modern Times • Ηλιόπουλος, Β. (1997). Ο Τριγωνοψαρούλης. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη. • Κέιβ, Κ. –Ρίντελ, Κρ. (1997). Το κάτι άλλο. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
• Μακ Κι, Ντ. (1996). Έλμερ, ο Παρδαλός Ελέφαντας. Αθήνα: Πατάκη. • Mireille d’Allance(2008). O Μεγάλος θυμός. Μτφρ. Σιδηροπούλου, Χ. Αθήνα: Ηλίβατον. • Monica Weitze (2008). Γιατί το ροζ ελεφαντάκι έπεσε σε θλίψη και πώς ξαναβρήκε τη χαρά του. Μτφρ. Μίνος, Α. Αθήνα: Ηλίβατον. • Moses, B. (1998). Στενοχωριέμαι. Αθήνα: Μοντέρνοι Καιροί. • Moses, B. (1998). Νιώθω μοναξιά. Αθήνα: Μοντέρνοι Καιροί. • Moses, B. (1998). Ανησυχώ. Αθήνα: Μοντέρνοι Καιροί. Moses, B. (1998). Φοβάμαι. Αθήνα: Μοντέρνοι Καιροί. • Moses, B. (1998). θυμώνω. Αθήνα: Μοντέρνοι Καιροί. • Moses, B. (1998). Ζηλεύω. Αθήνα: Μοντέρνοι Καιροί. • Μουλάκη, Ε. (2004). Η παλέτα των συναισθημάτων. Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος. • Παπαθανασοπούλου, Μ. (2001). Τι και αν είμαι ασβός; Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη. • Ρόκα, Ν. (2005). Τα συναισθήματα από τη λύπη έως τη χαρά. Αθήνα: Κέδρος. • Τριβιζάς, Ε. (1990). Το παπάκι που δεν του άρεσαν τα ποδαράκια του. Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος.
Εμείς μάθαμε να είμαστε δυνατοί και να πιστεύουμε στον εαυτό μας. Εσείς;