Koningshoeven e-magazine

Buitenbeentje op rand van Tilburg E

en unieke straat, een mengelmoes van oude glorie en bruisend leven en van wonen en werken. Een straat ook die passanten bij de brug over het Wilhelminakanaal op een heel natuurlijke wijze meeneemt in de overgang van stad naar platteland en waar Koning Wil/em " niet voor niets een buitenhuis had. Dat is Koningshoeven.

Het Brabants Dagblad legde in de zomer van 2014 in een reeks verhalen het vergrootglas op de straat en zijn bewoners. De artikelen en een keuze uit de lezersreacties zijn gebun-

deld in deze digitale uitgave.

KONINGSHOEVEN DEZE ZOMER: HET VERGROOTGLAS OP KONINGSHOEVEN, BUITENBEENTJE VAN TILBURG

• Waar nu Bastion staat, was het ouderlijk huis van Lot Movig·Verschuuren. Ze is altijd Hoe·

Een unieke straat, mengelmoes van oude glorie en bruisend leven.

Het Brabants Dagblad legt deze zomer in een reeks verhalen het vergrootglas op Koningshoeven.

Boeren, burgers en buitenlui vertellen over standsverschillen, waagstukken, oude huizen, bedrijvigheid toen en nu.

··IO....ç..

WereDi

·e~\~

venaar gebleven. "Je kunt hier goed oud worden ll

~

~

D

Koningshoeven is een buitenbeentje.

Er is veel oude glorie op deze rand van stad en platteland. staat het leven er allerminst stil.

Vrijheid, blijheid regeert.

bd.nlfkoningshoeven

~

.0

"" E '""

Q.

infographics W illem Buijs I fotografie Van Eijndhoven

/

• Ut Rooie Bietje, het buiten beetje in de straat John (rechts): "Ik hou vooral van schoffelen,

dan kan ik ook wat buurten."

• Babs Appels woont in een deel van een fabri· kantenvilla. Haar huis staat te koop. " We willen samen opnieuw beginnen. Voor-

waarde is wel er ook daar veel groen is."

• De kinderen van de Koningshoeven hebben buiten alle ruimte. Sterre heeft zelfs een pony te logeren. Hond Bambi van Guus Voermans (nr 77) is een bindende factor. "We knuffelen hem en brengen 8ambi terug."

• Godfried van der Heijden was een van de jon· geren die in 2001 het voormalige jongensin-

ternaat kochten voor ruim twee miljoen gulden. Hij woont in een van de paviljoens.

"Nee, dit is geen commune,"

• Ad de Roij, bewoner van rijksmonument, de villa van Caspar Houben. "Eigenlijk staat hier de tijd een beetje stil"

• Piet Adelaar, trekt veel samen op met Ad de Roij (van nr 20). Hij ergert zich aan het vele verkeer en aan de 'Oostblokterreinen' aan de overkant. "Het gemeentebestuur heeft te weinig aandacht voor Koningshoeven.

• Ton van den Bogaard moest drie jaar geleden om gezondheidsredenen verhuizen. Tot op dat moment woonde ze in haar ouderlijk huis.

"Een goei plekske dat ik nooit zal vergeten."

• Grace van den Dobbelsteen is een van de vele zzp'ers. Combineert wonen en werken.

"Ons huis is liefde op het eerste gezicht."

achtertuin van Tilburg door Joke Knoop

e straat Koningshoeven is een buitenbeentje in arbeidersstad Tilburg.

Een rafelrand tussen het landelijke en het stedelijke gebied. Een mengelmoesje van veel groen, kapitale textielfabrikantenvilla's van weleer, gewone huizen en fabriekspanden.

"De blindedarm van Tilburg, een stukje dat er onderaan bungelt", zegt bewoner Walter Scheepens gekscherend.

Wie wonen in deze vorstelijke achtertuin van Tilburg, wat doen ze, wat speelt er in deze bijzondere straat met koninklijke allure?

Kloppen de bloemrijke woorden van historicus Pierre van Beek? Hij schreef in 1971 in het Nieuwsblad van het Zuiden (later opgegaan in Brabants Dagblad): "Een wat vegeterende wijk aan de grens van de gemeente, zich een beetje zelfgenoegzaam koesterend in een oude glorie. Met daaroverheen een vleug van weemoed om de niet vervulde belofte."

Meer dan veertig jaar later gaat deze karakteristiek nog maar voor een deel op. Oude glorie? Die is inderdaad gebleven. Zelfgenoegzaam? Soms. Vegeterend? Absoluut niet. Niet vervulde beloften? Die zijn er altijd. Grote gemeenschappelijke noemer in de straat is het gevoel van vrijheid en historisch besef. Bewoners halen met graagte de historische woorden van een vroegere koninklijke bewoner aan. "Hier adem ik vrij, hier voel ik me gelukkig", sprak koning Willem 11 (1792-1849), die hier een tuinhuis met pleziertuin aan de Leij kocht, ook wel jachthuis genoemd.

De onlangs verschenen biografie over de vorst is gretig gelezen op Koningshoeven.

"Zodra je hier gaat wonen, ga je op zoek naar de herkomst van de naam", zegt Godfried vaJ}.der Heijden, die 24 jaar geleden

D

als student kwam en nooit meer wegging.

Koningshoeven is divers, maar zeker geen doorsnee van Tilburg. Er is geen niet-westerse allochtoon te bekennen. Er zijn weinig straten in Tilburg met slechts 40 huizen waar drie huisartsen (met elders praktijk) wonen, een piloot, een loodgieter, een orgelman, een installateur, kleine ambachtslieden, creatieve kleine zelfstandigen, beeldend kunstenaars en opvallend veel musici/componisten. "Koningshoeven heeft altijd vrijbuiters getrokken. Je kunt hier goed oud worden", zegt mevrouw Lot Movig-Verschuuren. Er is nauwelijks verloop in de straat.

Leven en laten leven, is het gezamenlijke motto in de verhalen van de bewoners.

Weliswaar in verschillende gradaties, want wat de een vrijheid noemt, gaat de ander te ver.

Vrijheid, blijheid is ook te vinden in de bedrijvigheid in de wat rommelig ogende grootschalige bedrijfsterreinen. In de overblijfselen van de ooit bloeiende textielnijverheid op Koningshoeven gaan kunstenaars en kleine ambachtslieden hun eigen weg.

De Duitser Caspar Houben bereidde destijds de weg voor de komst van de fabrikanten. Het water van de Leij was geschikt voor onder andere volwasserijen en wolververijen. Omdat arbeiders per definitie dicht bij de fabriek woonden, werden voor hen woningen gebouwd. In die tijd ontstond het kaleidoscopische karakter van Koningshoeven.

In de vorstelijke tuin is door de jaren heen veel weggeschoffeld. Café Van Abeelen (tussen villa Dennenhaghe en het Cenakel) en Zwarte Nel zijn voltooid verleden tijd. Er is geen spoor meer van de kleine arbeidershuisjes, de kleine textielververijen en leerlooierijen. Ze zijn ten prooi gevallen aan de slopershamer, net als enkele grote villa's.

De textielbaronnen zijn vertrokken, op een enkele nazaat na. De roeivijver waar menig

Tilburger met zijn liefje in de tram naar toe ging, behoort ook tot de geschiedenis.

Studenten kochten het jongensinternaat van de Broeders van Zeven Smarten en wonen nu in een aards paradijs. De tekst van het jaarlijkse opgevoerde openluchtspel Genoveva ligt onder dikke lagen stof.

Wat is gebleven zijn de rijksmonumenten: het jachthuis van Willem 11, de villa die Caspar Houben bouwde met naastgelegen koetshuis en andere karakteristieke panden. Allemaal in gebruik. Leegstand beperkt zich tot één huurwoning.

De vorstelijke achtertuin kent ook zijn schaduwzijden. Tijdens de oorlogsjaren meden de bewoners de twee 'foute' adressen.

In het najaar van 1944 moesten de bewoners evacueren voor de felle gevechten tussen de Duitsers en de Schotse bevrijders.

De fabriek van Verschuuren-Piron kwam zwaar gehavend uit de strijd.

Tot in de jaren zestig liep het moerassige gebied gemakkelijk onder water. De aanleg van de Kempenbaan eind jaren zestig/begin zeventig hapte een groot stuk grond weg. De laatste rij arbeidershuisjes moest wijken voor de vierbaansweg. In die woelige jaren maakten drie mensen in de straat een einde aan hun leven.

Tien jaar nadien, in 1981, werd de straat opgeschrikt door de passionele moord op componist Voorhorst. In de jaren negentig verdween een buurtbewoner voor enkele jaren in de gevangenis wegens incest.

En dan hebben we het nog niet gehad over snode ruimtelijke plannen: schetsen van torenhoge kantoren, appartementen langs het kanaal, een villawijk waar sportvereniging Were Di voor moest wijken, een zwarte markt zoals die in Beverwijk op het terrein van Hacas.

Die plannen zijn inmiddels verleden tijd.

Nu ligt er het onder meer met provinciemiljoenen besprenkelde project Vorstelijk Landschap. Daarin wordt de straat gezien als waardevolle verbinding van stad en platteland.

110 inwoners heeft Koningshoeven, precies evenveel mannen als vrouwen.

Er zijn 45 huishoudens, 33 procent met kinderen.

34 procent van de bewoners is tussen de 45 en 65 jaar. Dat is de grootste groep. Van de 15- tot 65-jarigen haalt 77 procent inkomen uit arbeid.

Maar het Centraal Bureau voor de Statistiek maakt geen melding van het gemiddelde inkomen.

2 van de veertig huizen in de straat zijn, afgaande op Funda, te koop.

Twee kantoorvilla's staan in de verhuur of verkoop. Van de huizen is 77 procent koopwoning.

20 zzp'ers telt de straat, veelal in creatieve beroepen. Het handelsregister van de Kamer van Koophandel laat een flink aantal andere inschrijvingen zien, waaronder handelsfirma's, vermogensbeheerders en consultants in kantoorpanden.

4500 • Op het Hacas terrein gaan kunstenaars en kunstzinnige ambachtslieden hun eigen weg.

Uitvinder Guus voermans over verhuurder Van Casteren: "Hij is zo'n schattige gast. Op zijn voorhoofd staat: ik ben een goedzak."

• Hanie van Casteren heeft heel wat plannen voor zijn immense terrein in rook zien opgaan. Hij verhuurt opslagruimtes en werkruimtes. "Als er iemand met geld komt, verkoop ik alles. Maarvoorlopig kunnen de huurders twee, drie jaar blijven."

• Walter en (oud-politica) Marlies Scheepens bewonen de helft van de villa Fleurette.

Walter: "Wonen op Koningshoeven was mijn jongensdroom." Marlies: "Vreeman had geen hart voor dit gebied."

voertuigen passeren op een doordeweekse dag de brug over het Wilhelminakanaal, waar Koningshoeven overgaat in de Eindhovenseweg.

He ti se e ng oe i pl e ks k e .

Da tv e r g e e ti k nooi tme e r .

T onv a nd eB o g a a r d

Di ti sg e e n c ommune , e nookg e e n woong e me e ns c ha p

He twa sl i e f de ophe te e r s t e g e z i c ht

ZOMERSERIE

Gaeien aard bij Een unieke straat, mengelmoes van oude glorie en

bruisend leven. Het Brabants Dagblad legt deze zomer in een reeks verhalen het vergrootglas op Koningshoeven.

/ infographic Willem Buijs

De grond van Koningshoeven is vruchtbaar. Dat weten ze bij tuinderij Ut Rooie Bietje, waar mensen werken die knel zitten. door Joke Knoop

Schoffelen, laat John maar schoffelen. Dan is-ie gelukkig. Pet op het hoofd tegen de zon, af en toe de armen op de schoffel en een praatje maken en dan weer verder werken. Dan heeft John een goede dag. Dan heeft-ie rust in de kop. Want

TILBURG -

thuis, in het sociaal pension in het centrum van de stad, is die rust soms ver te zoeken. Daar is het een komen en gaan en verandert het wel snel in een wee.

Biologische tuinderij Ut Rooie Bietje biedt hem en ongeveer twintig anderen structuur in het leven, iets om voor uit bed te komen, om te werken en te 'herstel-

len', zoals medewerkers en vrijwilligers van Ut Rooie Bietje dat zeggen.

Ut Rooie Bietje is onderdeel van Traverse, stichting voor maatschappelijke opvang in MiddenBrabant. De tuinderij heeft een winkel die op donderdag en vrijdag open is. Daarin worden groenten, bloemen, honing en zelfgemaakte insectenhotels verkocht.

Voorheen was hier het sportveld van het jongensinternaat. Waar vroeger de rechte lijnen van het voetbalveld de grenzen aangaven, staan nu planten in rijen.

Wat voor mensen werken hier?

"Gewone mensen. Punt", zegt

lngrid de Leeuw, begeleider dag-

Ut Rooie Bietje

• Drukte tijdens pootwerkzaamheden bij Ut Rooie Bietje foto Marie-Thérèse Kierkels/ PVE

besteding van Ut Rooie Bietje.

Ze vult aan: "Geen ander soort mens. Wel een mens die in een moeilijke periode zit en hulp nodig heeft." Zoals? Verslaving en/ofpsychiatrische problematiek, maar ook mensen die hun huis zijn kwijtgeraakt, werkloos zijn en even van slag zijn. Sommigen stromen na twee, drie maanden door naar ander werk, anderen blijven langer.

De mensen van Ut Rooie Bietje zijn even divers als de gewassen.

Soms gaat het om het leren van basisvaardigheden als op tijd komen en je aan de afspraken houden, leren samenwerken. Soms moet iemand alleen even tot rust komen. De kunst is om werk te

vinden dat bij de persoon past.

Paul is bijvoorbeeld heel precies.

Dat sluit naadloos aan op de nauwkeurigheid die nodig is bij het oogsten van komkommers.

Paul is van huis uit archivaris,

"

Ik had nog nooit in een tuin gewerkt, behalve grasmaaien. Ik had een kantoorbaan Ricardo

heeft een bureau voor stamboomonderzoek en is vrijwilliger bij een boeken project van de universiteit in Tilburg. En hij zit in de cliëntenraad van Traverse.

Sinds drie jaar werkt Paul een dag in de week bij Ut Rooie Bietje. Hij wordt een keukenprins genoemd.

Tijdens de koffiepauze schilt hij alvast de aardappelen voor de soep in de lunchpauze. Wat hij in de tuin heeft geleerd? Veel over de verschillende gewassen. Hij heeft mensen leren kennen 'van allerlei slag'. Mensen die hij anders niet zo snel zou tegenkomen.

Dat geldt ook voor vrijwilliger Femmes van Limpt uit Bladel.

"Mijn eigen moestuintje werd te klein", grapt ze bij de vraag waar-

om ze zich hier inzet. Het is de combinatie van biologisch tuinieren en mensen de kans bieden om 'aan zichzelf te werken' die haar naar Tilburg voert.

Er werken ongeveer tien vrijwilligers en twintig deelnemers en allemaal zijn ze trots op hun werk. Ook Ricardo, die zich tijdens de koffiepauze zorgen maakt over de jonge maïsplanten die de grond in moeten. De zon schijnt onbarmhartig op de jonge planten; straks zijn ze uitgedroogd. Dat zijn zorgen die hij vroeger niet had. "Ik had nog nooit in een tuin gewerkt, behalve grasmaaien. Ik had een kantoorbaan totdat ik ontslagen werd."

Ricardo heeft zelf gevraagd om werk op Ut Rooie Bietje, om in het werk ritme te blijven. Wat hij geleerd heeft van Moeder Aarde?

Dat het geen ramp is als een rijtje niet kaarsrecht is. En dat boterboontjes geel zijn. Vroeger zou hij die weggegooid hebben. Hij kan er nu smakelijk om lachen, samen met Kathelijne.

Kathelijne is een opvallende verschijning bij Ut Rooie Bietje: zorgvuldig gelakte nagels, met zorg gekleed, goed haar. Ze werkte eerder bij een reclamebureau. Ze is goed in decoreren. "Ik doe mijn best", zegt ze bescheiden. Ze is goedlachs, komt bijna elke dag, is het zonnetje van Ut Rooie Bietje.

Samen met Ricardo zet ze na de koffiepauze de jonge maïsplantjes in de grond, in een nette rij.

Werkhandschoenen over de gelakte nagels. Het tweetal lacht. Ze hebben hier 'goeien aord'.

De burgers, boeren en buitenlui bij Ut Rooie Bietje zijn geworteld op Koningshoeven, waar meer mensen hun eigen weg gaan.

"

Geen ander soort mens, wel een mens die in een moeilijke periode zit Ingrid de Leeuw

Aparte dynamie Een unieke straat, mengelmoes van oude glorie en

bruisend leven. Het Brabants Dagblad legt deze zomer in een reeks verhalen het vergrootglas op Koningshoeven.

Grace van den Dobbelsteen van nummer

[11'1 I

/ infographic Willem Buijs

Koningshoeven telt opmerkelijk veel eenmanszaakjes in de creatieve sector. Grace van den Dobbelsteen is zo'n eenpitter. door Joke Knoop

Het handelsregister van de Kamer van Koophandel laat een lange lijst van bedrijvigheid zien in Koningshoeven in Tilburg. Met aftrek van de ondernemingen die op enkele kantooradressen zijn ingeschreven, telt de straat twintig kleine onderne-

TILBURG -

meTS.

Ondernemer Grace van den Dobbelsteen gebruikt meerdere malen de woorden 'een aparte dynamiek' om de sfeer van de straat te beschrijven. Het is een sfeer waarin kennelijk creativiteit gedijt. Er huizen op Koningshoeven opvallend veel tekstschrijvers, fotografen, kunstenaars, musici, compo-

nisten. Daartussen wonen een loodgieter, een aannemer, een in-

stallateur.

Grace van den Dobbelsteen heeft een communicatiebureau, is beel-

dend kunstenaar en tekstschrijver. Een van de wijnetiketten van de speciale Piushavenwijn is van haar hand.

Samen met fysiotherapeut Jacques Keyzer woont ze sinds zeven jaar in een karakteristiek pand. Van de weg af gezien oogt het bescheiden. Aan de achterzijde is het huis fors uitgebreid met een strakke aanbouw. Het nieuwe gedeelte is niet te zien vanaf de straat.

De oorspronkelijke woning, gebouwd door de familie Van den Bergh van de AaBe-fabrieken,

k door bedrijvigheid ik me iets bij voorstellen. De hoeven, de koning en de schapenhouderij. Het geeft een bijzonder gevoel om op historische grond te wonen,"

• Grace van den Dobbelsteen: "Het ijsvogeltje tikt me wakker op het moment dat ik dat wil." foto Joris BuijsjPVE

doet een bedrijfsmatig doel vermoeden. Grace van den Dobbelsteen kan alleen maar raden waar haar woning vroeger voor diende: een jachtverblijf of koetshuis? De vorige bewoners, die er 56 jaar hebben gewoond, wisten het ook niet.

EĂŠn ding is zeker: Keyzer en Van den Dobbelsteen vielen als een blok voor de woning. "De bouw van het huis is eenvoudig en treffend, met prachtige kartelrandjes klassiek metselwerk. Het was liefde op het eerste gezicht.

We zochten een bijzondere plek om te wonen en te werken. Eigenlijk was ons oog gevallen op het huis dat hier achter staat: het voor-

malige jachthuis van Willem 11 waar later kunstschilder Nico Molenkamp woonde. Maar toen we dit kleine en charmante huisje zagen hoefden we niet verder na te

"

Het voelt alsof je in het buitengebied woont. Daarin vind je elkaar Grace van den Dobbelsteen

denken. We waren de eerste kijkers en we hebben het direct gekocht."

Na een jaar bouwen en verbouwen was de woning klaar. Grace van den Dobbelsteen spreekt in superlatieven over huis en omgeving. "Hier beleefik de natuur, het ijsvogeltje tikt me wakker op het tijdstip dat ik wakker wil worden. Huis en tuin geven vrijheid en ruimte voor persoonlijke expressie. Dit is een heel inspirerende omgeving, de dynamiek krijgt vat op je. Non-stop inspiratie. Het klinkt wat verheven, maar ik voel me bevoorrecht hier. Deze grond was van koning Willem 11. Hij voelde zich hier vrij en daar kan

Van den Dobbelsteen refereert aan de vijfhoeven die in het bezit waren van koning Willem 11 (1792-1849). Dat waren de Sophiahoeve, de Willemshoeve (later Schaapskooi), de Alexanderhoeve, de Hendrikshoeve en de Annahoeve ofwel Torentjeshoef.

Van den Dobbelsteen is een betrekkelijke nieuwkomer in de straat. Tot zeven jaar geleden kende ze de straat uitsluitend van de hockeywedstrijden met Forward bij Were Di. Haar man had vroeger vriendjes in de straat.

Het echtpaar voelde zich meteen welkom. Buurtgenoten sruurden kaartjes en Keyzer en Van den Dobbelsteen organiseerden de nieuwjaarsborrel om mensen te leren kennen. "Het lijkt of je hier een andere band hebt met bewoners. Het is een beetje een vrijbuitersplaats en het voelt alsof je in het buitengebied woont. Daarin vind je elkaar. Die extra's geven glans aan deze plek."

Is er nou helemaal geen dof stukje in die glanzende straat? Toch wel. Ze maakt zich zorgen over het afgelegen talud langs het kanaal. En het drukke verkeer is een doorn in het oog: het sluipverkeer naar Moergestel en het vrachtverkeer. "Dat zware verkeer zou absoluut via de Kempenbaan moeten, uit respect voor het verleden en het heden."

"

De dynamiek krijgt vat op je

Grace van den Dobbelsteen

Snode plannen Een unieke straat, mengelmoes van oude glorie en bruisend leven. Het Brabants Dagblad legt deze zomer in een reeks verhalen het vergrootglas op Koningshoeven.

infographic Willem Buijs

Menigmaal lieten bestuurders het

oog vallen op Koningshoeven.

Oud-raadslid en bewoner Marlies Scheepens was er bij. door Joke Knoop

Marlies Scheepens woont al weer 27 jaar met man Walter in villa Fleurette, het witte huis dat in 1889 gebouwd is in opdracht van Vincent van Spaendonck. Fleurette is genoemd naar de dochter van de vorige eigenaar Wagemakers. HanTILBURG -

delskweker Wagemakers kocht het in 1944. Het huis was tijdens de oorlog zwaar beschadigd.

Het karakteristieke pand biedt onderdak aan twee gezinnen. Nu Walter wat slechter ter been wordt, komt het vertrek in zicht.

Met pijn in het hart, want wonen op Koningshoeven was een jongensdroom van hem. Het huis

staat in de (stille) verkoop. Stilletjes hopen ze dat het nog even mag duren. Want ze zijn verknocht geraakt aan Koningshoeven, verklaart ze het gebrek aan haast. "Dit is een uniek stukje Tilburg. Hier is niets gepland. Alles is een beetje anders. En het voelt dorps", verklaart Marlies.

Walter: "Dit is de blinde darm van Tilburg, het hangt er een beetje onderaan. Hier kun je de stad uit zonder stoplichten." Hij schertst: "We wonen in de armste buurt van Nederland. We horen officieel bij de wijk Jeruzalem."

(Terzijde: bij het CBS zijn geen cijfers bekend over het gemiddelde inkomen van Koningshoeven).

Marlies Scheepens was van 1997

die voorbij gingen

T

• Marlies en Walter Scheepens voor hun huis; de helft van de karakteristieke villa Fleurette. foto Joris Buijs/PVE tot 2009 raadslid voor het CDA in Tilburg. Ze zag plannenmakers met snode plannen komen en gaan. Zoals? Toenmalig burgemeester Vreeman wilde bij de Kempenbaan - ongeveer achter hun huis - een Zwarte Markt zoals in Beverwijk. Marlies: "Vreeman wist niet wat er allemaal bij kwam kijken. Parkeren? Dat kon wel in de buurt. De burgemeester had geen hart voor dit gebied."

Voor datzelfde stuk grond, tussen Kempenbaan en Koningshoeven, is ook de Sligro is nog in beeld geweest. Hotel Van der Valk had het oog laten vallen op een deel van het complex van Van Casteren.

In de politieke tijd van Scheepens werd de Kempenbaan, dus ook

Koningshoeven, gezien als de poort van Tilburg. Bij die ambitie hoorden megalomane plannen.

Marlies Scheepens trekt het Masterplan Kempenbaan uit de lade, van 23 januari 2003. De tekenin-

"

De politiek schept op over dit stukje Tilburg, maar dan moeten ze het wel onderhouden M. Scheepens, oud-raadslid

gen laten flink wat hoogbouw zien, ook op Koningshoeven. Een toren van zestig meter, een rotonde om de Koningshoeven te ontsluiten. Met woontorens aan de overzijde van de Kempenbaan, richting Leypark.

Het is allemaal niet gebeurd. Tot opluchting van menigeen. Walter: "Een van de charmes van Koningshoeven is dat er zo weinig verandert. De tijd staat hier stil."

Hoe kan de tijd stollen in een buurt waar menigeen zich graag als vooruitstrevende vrijbuiter ziet? Marlies: "Ach welnee, hier wonen geen vrijbuiters. We zijn allemaal hartstikke degelijk."

Voelen ze zich als Hoevenaren stiefmoederlijk behandeld door

de gemeente? Het antwoord is: nee. Terwijl menigeen de verkeersdrukte hekelt, noemen de Scheepens dat de realiteit. Het helpt weliswaar dat ze een grote voortuin hebben.

Nu ligt er een nieuw plan voor de Koningshoeven en aangrenzend Moerenburg. In dat plan - Vorstelijk Landschap geheten - wordt ingezet op versterking van het landschap. Op de plek waar in 2003 een kantoortoren was gepland, zijn een boompje en een koe getekend om de vorstelijke achtertuin te stofferen. Met een aantrekkelijker Moerenburg zal het verkeer door de smalle Koningshoeven toenemen. In de plannen is een fietsroute voorzien langs de Eindhovenseweg. Want daar ligt een attractie van jewelste: de Trappistenabdij met bierbrouwerij en proeflokaal. In de toekomst wordt de Rendierhoeve, iets verderop richting Moergestel, een horecavoorziening met een whiskeystokerij. "Een goede ontwikkeling", vindt het echtpaar Scheepens.

Dat alles is toekomstmuziek. Zijn er hedendaagse knelpunten? Daar hoeft Marlies Scheepens niet lang over na te denken: de stoepen opnieuw betegelen, want dat is zeker twintig jaar geleden. "Het zijn ongastvrije stoepen. Een nieuwe bestrating kan veel doen voor de allure van de straat. En de boompjes van de gemeente staan te verpieteren. Die zijn niet Koningshoeven-waardig. De politiek schept op over dit stukje Tilburg, maar dan moeten ze het wel onderhouden."

"

Een van de charmes is dat hier zo weinig verandert. De tijd staat stil M. Scheepens, oud-raadslid

BUUfll1annen Een unieke straat, mengelmoes van oude glorie en bruisend leven. Het Brabants Dagblad legt deze zomer in een reeks verhalen het vergrootglas op Koningshoeven.

'\ :~:::Oij lII!Il mil, van nummer

(-

infographic Willem Buijs

Ad de Roij en Piet Adelaar zijn buurmannen. Ze vinden elkaar in de zorg over hun straat. In de buurt staan ze bekend als rebels. door Joke Knoop

Ad de Roij en Piet Adelaar zijn al meer dan dertig jaar buurmannen. "Met een flinke wederzijdse tolerantiegrens", grapt Piet Adelaar. "Wij vullen elkaar goed aan", merkt Ad de Roij op.

Adelaar betrok in 1977 met zijn ge-

TILBURG -

zin de helft van een tweekapper aan het begin van Koningshoeven. Componist Ad de Roij en kunstenares Charlotte Molenkamp huizen vanaf1983 in de gezichtsbepalende villa die in 1886 door Caspar Houben-Mutsaers is gebouwd. Fabrikant Houben was destijds de grootgrondbezitter van Koningshoeven. Veel van

die grond was eerder in handen van koning Willem 11.

Het huis van De Roij is een rijksmonument. Koningshoeven telt drie rijksmonumenten: de nummers 18 (koetshuis), 20 (waar De Roij woont) en 30 (het jachthuis van Willem lI).

Koningshoeven herbergde vroeger een 'nest' van Molenkampen.

Schilder Nico Molenkamp woonde in het jachthuis van Willem 11.

De vier kinderen Molenkamp groeiden er op. Van hen is alleen kunstenares Charlotte op Koningshoeven gebleven. Ze woont er met Ad de Roij. Kortom: Konginshoeven is een plek met veel Molenkampwortels.

Toch is dat niet de reden die De

als poort\Vachters

• Ad de Roij (rechts) en Piet Adelaar in de salon van eerstgenoemde foto John Schouten/PVE

Roij en Charlotte Molenkamp ertoe bracht de villa te kopen. Het was het huis zelf; verwaarloosd, bruingerookt en al een aantal jaren te koop. Heel even stond het op de nominatie gesloopt te worden voor een villawijk. Op tijd werd het monumentale karakter erkend.

De Roij en Molenkamp deden er tien jaar over om de villa in oude goeden doen terug te brengen.

Buurman Adelaar wijst naar een versierde rand in een van de woonvertrekken. "Ad deed een jaar over het restaureren van die

geschilderde k-visjes."

Een levenswerk, beaamt De Roij.

Het is nu af, met drie woonkamers, beter gezegd salons, waar

een concertvleugel met gemak in past. Op de zolder is het atelier van Charlotte Molenkamp.

Buurman Piet Adelaar woont naar eigen zeggen 'relatief eenvoudig' in een twee-onder-een-kap-

"

De gemeente kan niks. Het bestuur heeft te weinig aandacht voor Koningshoeven Piet Adelaar

woning, destijds gebouwd door fabrikant Van den Bergh (van de AaBe). De grootste woning was toentertijd voor de boekhouder, de kleinste voor de werkmeester en daar woont Adelaar. Zijn tuin meet een schamele (voor Koningshoeven althans) tien bij twintig meter. Hij verlangt niet naar meer. "Ik zeg wel eens: we hebben een eigen abdij, we hebben Onze-Lieve-Vrouw van Koningshoeven en we hebben de brouwerij van de Trappisten. Wat wil een mens nog meer?"

Toch is er genoeg te wensen over.

De term Oostblokterrein valt als het gaat om de bedrijventerreinen aan de overkant van de straat.

De buurmannen dragen meer

punten aan: te veel (zwaar) verkeer in de straat, slecht wegdek, Dat laatste leidde dit voorjaar tot raadsvragen. Het antwoord stelde niet gerust: de verzakkingen zijn niet ernstig genoeg.

Piet Adelaar vervolgt: "Mijn huis staat dicht tegen de straat. Als er een vrachtwagen rijdt, trilt de hele tent. De gemeente maakte er een dertigkilometerzone van.

Maar het lijkt wel of er twee keer dertig staat. We willen de drempels eruit en vernauwingen in de straat, zoals in Spoordonk. We willen een geluidswal bij de AS8.

Maar we worden van het kastje naar de muur gestuurd." Zijn slotsom: "De gemeente kan niks. Het gemeentebestuur heeft te weinig aandacht voor Koningshoeven."

Om misverstanden te voorkomen: de buurmannen hebben ook oog voor goede dingen. Wateroverlast is aangepakt. In 1960 stroomde het laaggelegen en moerassige Koningshoeven nog regelmatig onder water. Het nieuwe plan Vorstelijk Landschap valt in goede aarde, hoewel de toename en dus veiligheid van fietsers ook weer zorgen baart.

Er blijft werk aan de winkel, benadrukt Adelaar. "Dit zou de groene entree moeten zijn van Tilburg.

De werkelijkheid is dat we moeten vechten voor de natuur bij de Nieuwe Leij, voor het poelengebied tegen het kanaal aan. Ze moeten van het groen afblijven en de weg vernieuwen."

Piet Adelaar en Ad de Roij zijn trots op hun straat, de Koningshoeven. Ze roemen de sfeer van 'wederzijdse tolerantie' in de straat waar - aldus Ad de Roij 'de tijd een beetje stilstaat.'

"

Dit zou de groene entree moeten zijn, maar we moeten vechten voor de natuur Piet Adelaar

Er gebeurt van Een unieke straat, mengelmoes van oude glorie en bruisend leven. Het Brabants Dagblad legt deze zomer in een reeks verhalen het vergrootglas op Koningshoeven.

Koningshoeven kent twee grote bedrijventerreinen: Hacas en Verschuuren. Tussen Kempenbaan en Koningshoeven. door Joke Knoop

Koningshoeven heeft altijd grootgrondbezitters gehad.

Voorheen Koning Willem II, later Caspar Houben en nog later waren het de textielfabrikanten die lappen grond in bezit hadden.

Sinds 1983 is het Harrie van Casteren die op 46.000 vierkante meTILBURG -

ter zijn opslagbedrijfHacas heeft.

Op nummer 77 staan grote hallen en de oude gebouwen van de Coรถperatieve Textielververij. Het terrein en de naastgelegen bedrijfsgebied is een doorn in het oog van een aantal bewoners. Maar dat tast kennelijk de onderlinge verhoudingen niet aan. Van Casteren, van wie de moeder in de

straat woont, zegt dat de verstandhouding met de buurt goed is. "Ik ben hier in 1983 met open armen ontvangen. Toen het bedrijf in 1988 groeide van 25 naar 55 wagens, was er wel aversie in de

buurt. De wagens reden soms om zes uur al door de straat. Nu zijn er minder wagens en hebben ze stillere motoren."

Vandaag de dag rijden er gemiddeld dertig vrachtwagens om te laden en te lossen. In de hallen en op het buitenterrein zijn voornamelijk plastic tuinmeubelen opgeslagen. In de hallen kunnen '4.000 pallets met plastic tuinmeubelen staan, buiten is ruimte voor nog eens 5.000 pallets.

Harrie van Casteren kent het ter-

alles aan de overkant en ze dienen als opslag. Er staan containers die verhuurd worden.

Van Casteren maakt er geen geheim van dat hij twee keer de politie over de vloer had. Een keer voor hennepteelt, de tweede keer voor opgeslagen basisstoffen voor drugs.

"Je ziet niks, je weet niet wat er gebeurt. Ik zag het niet aan het stroomverbruik want de henneptelers hadden een eigen aggregaat. De tweede keer ontdekte de recherche een container vol met

blauwe kannetjes. Daar zat basisvloeistof in voor pillen. Voorkomen? Dan kan ik niet. Ik geef alle medewerking aan de politie. En ik kan goed opletten. Drie jaar geleden ontving hij een anonieme brief dat hij hennep zou telen. Hij is ermee naar de politie gegaan.

Een keer is hij rechtstreeks benaderd door iemand die cabines wilde plaatsen. "Ik zeg: ik begin er niet aan."

• Harrie van Casteren voor zijn bedrijf. foto Marie·Thérèse Kierkels/ PVE

rein als zijn broekzak. Hij wijst een lang gebouw aan, dat was een vlokververij die in 1970 is gebouwd. Er was een pompstation voor grondwater. De kwaliteit van het grondwater was zo goed dat in 1977 een poging werd gedaan hier een bierbrouwerij te vestigen. Dat mislukte en in 1983 kocht Van Casteren de grond om zijn bedrijf te concentreren. Voorheen zat Van Casteren verspreid over de stad.

Op een kleine hal na, staan op Koningshoeven alle gebouwen overeind. Vijf jaar na zijn komst, bouwde hij de hallen achteraan.

Het is in die tijd, eind jaren tachtig, dat Van Casteren voorstelde om de op- en afrit van zijn

groeiende bedrijf te verleggen naar de Kempenbaan. Maar daar stak Rijkswaterstaat een stokje voor. De op- en afrit zou te dicht bij het verkeerslicht komen.

In 2007 gloort een nieuwe bestem-

"

Ik hoop een paar jaar te verhuren, tenzij er iemand met een dikke tiet geld komt Harrie van Casteren

ming. "We wilden dertig kleinschalige kantoorgebouwen neerzetten. In de plannen was ook een kantoortoren voorzien van

zestig meter hoog. Ik had plannen voor een echt kantorenpark, met horeca en kinderopvang."

De economische crisis gooide roet in het eten. Vervolgens ging de verkoop aan Van der Valk niet door. "Ik ga mijn beste zichtmeters niet voor een appel en een ei verkopen."

De situatie anno 2014: de nieuwere hallen zijn in gebruik bij Hacas. De oude gebouwen zijn verhuurd aan ca. veertig huurders: kunstenaars, ambachtslieden, bedrijfjes, theatergezelschappen.

In de gebouwen wordt gewerkt

Vraag is wat er in de toekomst met het terrein gebeurt. Woningbouwen detailhandel zijn uitgesloten wegens geluids- en verkeersoverlast. Van Casteren: "Ik weet niet hoe ik verder ga. Mijn bedoeling is om zeker nog twee tot drie jaar door te gaan met de kleinschalige verhuur. Kijk, ik ben nu leuk bezig. Ik zie chauffeurs uit heel Europa die hier de opgeslagen spullen komen laden of komen lossen. Met hen heb ik de hele wereld over de vloer. Ik stop als er iemand komt met een dikke tiet met geld. De toekomst is niet zeker. Wat wel zeker is dat degene die het koopt, nu geboren is. Want dit is het laatste hoekje nog vrij op te vullen aan de entree Tilburg Zuid."

"

Dit is het laatste hoekje nog vrij op te vullen

Harrie van Casteren

Kunst gedijt in Een unieke straat, mengelmoes van oude glorie en bruisend leven. Het Brabants Dagblad legt deze

zomer in een reeks verhalen het vergrootglas op Koningshoeven.

infograph ic Willem Buijs

Het Hacas-terrein is een kleine vrijplaats in de Koningshoeven. Hier ademen kunstenaars en kleine ambachtslieden vrij. door Joke Knoop

In de oude bedrijfshallen van Hacas is het een komen

TILBURG -

en gaan van kunstenaars en aan-

verwanten. We ontmoeten Pieter Obels (staalkunstwerken), Paul van Rijswijk (houtsculpturen), Thomas Groels (restaurateur meubelen), Janis Arnoutse (metaal be-

werker en muzikant), Monique Merkens (meubelmaker), Eric Ketelaars (verhuur voor feesten), RenĂŠ Schoenmakers (klussendienst) en de kleurrijke uitvinder Guus Voermans.

Deze opsomming is overigens verre van volledig. Het Hacas-terrein kent vele hallen en vele huurders.

De kale grijze betonnen vlakte

wordt door sommige Hoevenaren een Oostblokterrein genoemd.

Die term zal het aardige allegaartje van gebruikers nooit in de mond nemen.

Hun ervaring staat haaks op zo'n stug regime. Het charmante van dit rommelige stukje Koningshoeven is dat niemand de baas speelt.

De mannen en vrouwen kunnen er werken naar hartenlust, ze kunnen machines laten draaien zonder dat anderen dat als geluidhinder ervaren. Ze werken los van elkaar en helpen elkaar als dat nodigis.

De ambachtslieden en kunstenaars prijzen zich gelukkig met de zeeĂŤn van ruimte in de fabriekshallen, met de relatieflage

de hallen van Hacas

• Enkele huurders van de grote Hacas-hallen: van links naar rechts: Monique Merkens, Janis Aarnoutse, Pieter Obels, Guus Voermans (met hond 8ambi) , René Schoenmakers en Thomas Groels. foto lohn Schouten/PVE

huur en met hun soepele huurbaas. Eigenaar Harrie van Casteren kan een potje breken bij de meesten. "Het is zo'n schattige gast. Op zijn voorhoofd staat: ik ben een goedzak", zegt uitvinder Guus Voermans. "Toen ik hier negen jaar geleden rondliep, zei ik tegen Harrie dat ik hoog in die muur een gat wilde maken. Ik wilde meer licht. Weet je wat hij antwoordde? Dan moet je een hoge steiger hebben. Ik verwachtte tegenwerpingen. Ik hou van die mentaliteit."

Eerder werkte Voermans in een atelier in het Carré (het oude St. Elisabeth ziekenhuis). "Als je rust in de tent wil hebben, moet je er kunstenaars in zetten", aldus de

uitvinder die floreert bij reuring.

Bij hem kan het altijd anders, beter, fantasierijker. Als het de huurbaas te rommelig wordt, zet die ostentatief een container bij de hal van Voermans. Tijd om op te

"

Hier is ultieme vrijheid. Ik heb hier vogels, uitzicht, het kanaal, vliegtuigen Guus Voermans

ruimen. Daar zijn geen woorden voor nodig. Metaalbewerker en gitarist lanis Aarnoutse is een man van weinig woorden. In alle kalmte gaat hij te werk. Hij is een huurder van het eerste uur, alweer elf jaar geleden. lanis is de stille kracht van het terrein. Menigeen klopt bij hem aan met bijvoorbeeld lastig laswerk. Ook Van Casteren weet hem te vinden. Janis heeft voor meubelrestaurateur (en hockeycoach bij Were Di) Thomas Groels een takel gemaakt opdat grote meubelstukken naar zijn werkplaats boven kunnen.

Meubelmaker Monique Merekens gaat weer te rade bij Groels. Paul van Rijswijk (houtsculpturen) deelt de machines weer met

Groels. René Schoenmakers (klusbedrijf) zit er vijf jaar en spreekt van een hechte club. "We zorgen voor elkaar."

Kunstenaar Pieter Obels is een van de weinigen die een boterham met beleg kan verdienen met zijn stalen sculpturen. Een van zijn kunstwerken prijkt in de tuin van buurtbewoonster Grace van den Dobbelsteen. Er staan beelden van hem in Venlo en Spijkenisse. In het najaar is er een expositie in Base!.

In 2006 verhuisde hij van de inmiddels gesloopte Vogeltjesfabriek in de bisschoppenbuurt naar Koningshoeven. Hij prijst zijn nieuwe plek. "Ik ben buiten de stad, ik haal aan de overkant bij Ut Rooie Bietje mijn groenten.

We helpen elkaar, we hebben de ruimte. Als ik hier naar toe fiets, zie ik links Charlottes (Molenkamp) kastanjeboom staan. Die zie ik veranderen met de seizoenen. Dat is inspirerend."

Guus Voermans heeft de redameletters van zijn broer, bakker Voermans, aan zijn gevel door elkaar gehusseld tot de woorden kansrijke armoe. Voermans vindt het een magische plek. "De koning (Willem 11) wist wel waar hij neerstreek. Hier is ultieme vrijheid. Ik heb hier vogels, uitzicht, het kanaal, vliegtuigen vliegen over naar de landingsbanen in Eindhoven en Gilze. Er ligt een zesbaansweg voor de deur. Ik hoor hier van alles, zelfs de kano's van Vidar. Bij festivals in het Leijpark lijk ik op de eerste rang te zitten.

Ik heb geen muziek nodig. lammer dat ik geen leeuwen hoor brullen van de Beekse Bergen."

"

Wij helpen elkaar,we hebben de ruimte Pieter Obbe ls

Er staat 'n paard Een unieke straat, mengelmoes van oude glorie en bruisend leven. Het Brabants Dagblad legt deze zomer in een reeks verhalen het vergrootglas op Koningshoeven.

infographic Willem Buijs

De kinderen van Koningshoeven zijn 's avonds pikzwart, en ze hebben huisdieren. Dat was vroeger zo en dat is nog steeds zo. door Joke Knoop TILBURG - Van de 110 bewoners van Koningshoeven is 20 procent onder de 14 jaar, aldus de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (kerncijfers 2013). Dat komt welgeteld neer op 22 kinderen. Met de komst vorig jaar van de familie Bosman (vier jonge kin-

deren) is de straat flink verjongd.

De kinderen Bosman waren aan de Leyparkweg al buitenkinderen, maar nu zijn ze nooit meer binnen, vertelt hun moeder. "Ze spelen hier met niks, ze vermaken zich als vanzelfsprekend."

De familie Bosman bewoont een derde deel van de villa van Piet Smits. Om hun huis scharrelen

kippen en zoeken konijnen hun hol. Nu en dan is er een logeerpartij. Van kinderen ofvan een pony. Sterre (11) loopt trots met de pony door de wei. Vroeger ging ze naar de pony toe om te verzorgen tijdens de vakantie van de eigenaar. Sinds ze in Koningshoeven woont, komt het dier naar haar familie toe.

Voor de krant komen de kinderen Bosman naar buurjongen Ravi Voorn. Met de logeerpony, die voor deze ene keer dwars door het huis van Ravi naar het gras van de achtertuin mag. Anders moeten de kinderen en pony ver omlopen. "Heb je wel gepoept?", vraagt Beertje (9) bezorgd aan de pony. Kennelijk wel, want de

in de gang bij Ravi

• Beer, Ole en Sterre (v.l.n.r.) met de logeerpony in het huis van Ravi Voorn. foto Maria van der Heyden

vloer blijft schoon. Pippi Langkous zou hier gelukkig zijn, net als de kinderen van Koningshoeven.

De logeerpony is welkom in het domein van Ravi Voorn (10). Hij laat het bezoek trots de tuin zien, die tot aan de beek loopt. Er hangt een autoband in de boom, er scharrelen twee parmantige kippen, achterin staat een koepeltentje waar hij pas nog met een vriendje kampeerde. Zijn oom heeft een houten brug gemaakt.

Ravi knutselt eveneens bruggetjes in de beek. Zijn oom bouwde ook de boomhut in de voortuin.

Het is een ideale hangplek voor Ravi en anderen. Ole (7) houdt van timmeren en haalt hier zijn

hart op. Sterre zegt dat ze vtoeger naar haar vriendinnen ging, maar dat die vriendinnen nu veel vaker naar Koningshoeven komen. En Beer is blij dat haar hockeyclub Were Di biina in de achtertuin huist. Nu kan ze snel op zondag even gaan kijken.

Integreren gaat snel voor nieuwe gezinnen. Via via is een babysit snel gevonden. De familie Scherpenisse heeft de laatste jaren heel wat oppassen geleverd. Nu is de jongste, Joost (16), min of meer de buurtoppasser. Joost is geboren en getogen op Koningshoeven.

"Hier is mijn thuisgevoel. Ik ken iedereen in de straat." Ook hij is van het buitenleven en gaat graag mee naar boven. de boomhut in. Foto: PVE

"

Ons leven op Koningshoeven is de maatstaf voor je verdere leven

"

Ze spelen hier met niks, ze vermaken zich vanzelfsprekend

"

Hier is mijn thuisgevoel, ik ken iedereen in de straat

Een veilig thuis Een unieke straat, mengelmoes van oude glorie en

bruisend leven. Het Brabants Dagblad legt deze zomer in een reeks verhalen het vergrootglas op Koningshoeven.

infographic Willem Buijs

Het brugwachtershuis op nummer 80 herbergt jongeren die een veilig thuis zoeken. Want niet iedereen op Koningshoeven is bevoorrecht. door Joke Knoop

Het brugwachtershuis net over het kanaal biedt onderdak aan liefst acht mensen. Spil van het huis is het echtpaar Van Berkel. Frans (64) en Henny (65) van Berkel vangen zes jonge mensen op die kampen met een warwinkel aan sociale en/of

TILBURG -

psychische problemen. En dat doen de Van Berkels op hun manier, via hun onafhankelijke Stichting Vreugd. Ze zijn niet zo van de opgelegde regeltjes. Dat past niet bij hen en bij hun werkwijze.

Frans: "Je moet creatiefzijn en je razendsnel aanpassen aan een nieuwe situatie. Dat kan niet binnen een grote organisatie."

Hun stichting is niet afhankelijk van subsidies. Hoe dat kan? Dat kan dankzij een wonderlijke gebeurtenis in 1995, die destijds veel opzien baarde. In dat jaar beheren Frans en Henny een gezinshuis in de Laarstraat. Op een dag vraagt Henny een ouder stel bij de bushalte bij haar binnen om te schuilen voor de regen. Enkele weken later staat de vrouw ontredderd op de stoep: de man is plotseling overleden. Of Frans wil komen. De vrouw blijkt met haar (overleden) broer in een villa te wonen aan de Goirleseweg. De vrouw, Doortje Willemse, blijft alleen achter. Omdat er geen acute opvang is, blijft ze overdag in het gezinshuis.

in brugwachterhuis zondering van één man die er al zeventien jaar is.

In al die jaren zijn er tussen de vijftig en zestig mensen opgevangen. De jonge bewoners vallen tussen wal en schip: te goed voor de reguliere zorg, te slecht om op eigen benen te staan. In principe is iedereen welkom, maar de Van Berkels zijn niet meer in staat zwaargehandicapte mensen te helpen. Ze zeggen ook nee tegen mensen die verslaafd zijn en tegen mensen die niet bij de anderen passen.

Met de meesten gaat het goed, hoewel vijf oud-bewoners toch weer het criminele pad bewandelen. Succesverhalen? Dat zijn er zo veel, zegt Frans. "Eentje springt er uit. Dat van een Marokkaan, 19 jaar oud en een strafblad van hier tot gunder. Zijn ouders zetten hem op straat omdat hij verkering had met een Nederlands meisje. Toen hij hier kwam, had hij nog een gevangenisstraf uit te zitten. Ik heb zijn straf kunnen omzetten in een taakstraf en

voor een baan gezorgd. Het gaat hem goed. Hij is met dat meisje getrouwd, ze hebben een kind, hij is een goed lasser en ze konden een huis kopen." Henny: "Toen hij trouwde, waren zijn

• Frans en Henny van Berkel voor hun brugwachterhuis, een hoekje apart. foto Joris BuijsjPVE Broer en zus blijken rijk te zijn, maar Doortje wil geen particuliere hulp. Ze wil in het gezinshuis zijn en het geld doorsluizen naar de Van Berkels. Hoeveel? Het echtpaar Van Berkel wil alleen kwijt dat ze ieder 1,8 miljoen (gulden) belasting zouden moeten betalen.

Henny: "We hebben geweigerd, wat moeten we met al dat geld?"

Op voorstel van de notaris richten Doortje, Frans en Henny de Stichting Vreugd op. Het is hun kans om een eigen opvanghuis op te zetten. In november 1998 overlijdt de 90-jarige Doortje Willemse. l\vee maanden later betrekken Frans en Henny de door hen gekochte brugwachterswoning. Ze bouwen er twee slaapkamers bij,

zodat iedereen een eigen kamer heeft. Frans: "We hadden een tweede huis kunnen kopen of een jacht. Maar we hebben genoeg aan onze Wao en AOW. Bovendien heeft Henny na drie

"

We hebben de erfenis geweigerd.

Wat moeten we met al dat geld Henny van Berkel

dagen heimwee."

Zo hebben de Van Berkels hun eigen vrijhaven kunnen creëren aan het kanaal. Er zijn geen betaalde krachten, de rente van de erfenis is voor de extra kosten. De jongeren betalen tussen de 300 en 550 euro voor de huur en nog eens 100 euro voor de kost. Een keer is 25.000 euro subsidie ontvangen voor de aanschafvan centrale verwarming gestookt op hout. Want in dit stukje Koningshoeven ligt geen gasleiding.

Henny: "We willen alles zelf doen. Wij zijn het die dit willen en daar hoeft de gemeenschap niet voor te betalen."

De meeste jongeren blijven er tussen de een en vier jaar. Met uit-

ouders er niet bij. Hij wees ons aan als zijn ouders."

Het geheim van Henny en Frans?

Henny: "We hebben geen geheimen. Het is een gave, eigenlijk een verslaving. Dit werk verveelt nooit. De kinderen noemen hem 'ons pa' en mij 'ons mam'. Toen twee jaar geleden Frans' dochter op 26-jarige leeftijd overleed, waren zij zo goed voor ons." Ze veegt haar tranen weg. "Daar ben ik nou trots op."

Het huis ligt aan de overkant van het kanaal. Een eigen driehoekje aan het kanaal. Zo ervaren Frans en Henny het ook. Ze hebben goede, maar spaarzame contacten.

Hoe de buurt over hen denkt?

Frans: "Ik denk dat ze ons apart vinden."

Serie blijkt een De artikelenreeks over Koningshoeven is een feest van herkenning voor al die mensen die er ooit gewoond hebben.

Veel voormalige bewoners van Koningshoeven reageerden op de serie over 'hun' straat.

Vaak was het eigen verleden het onderwerp. Op deze pagina's een bloemlezing uit (ingekorte) reacties.

TILBURG -

Bert Koetsenruyter: De dames Verschuuren en Van den Bogaard woonden achter op de hoeve. Daar had de familie Theeuwen-Wagemakers een groothandel in bloemen en planten. Er tegenover woonde politieman Frijters. Daarnaast Piet Smits in een prachtige villa. Dan het gezin Schel, vijf jongens en een meisje, allen ongetrouwd. Bij de IJsclubweg hebben we leren zwemmen. Daar staat de statige villa van burgemeester Van de Mortel-Houben (Annie Houben is in Hilvarenbeek met haar paard verongelukt). Dan komt het herenhuis van de heer Van Delft.

De Ringbaan Zuid verdeelt de Koningshoeven in tweeën. Een deel heet Hoevenseweg. In dit stuk had Van de Berg zijn kruidenierswinkeltje. Schuin tegenover het Cenakel stonden twee mooie, witte villa's van Verschuuren. Een van hen hield wel vijftien prachtige honden die onder andere werden ingezet bij vossendrijfjachten re paard.

Ik ben in 1930 geboren en Adolf van de Berg (zonder h) van Zonnewende in Moergestel is toen gestart met de bouw van de AaBe-fabriek. De haven en de draaibrug waren al enkele jaren in gebruik en net over deze brug had je her café van Kees den Rijer. Op Koningshoeven nummer 12 woonde een zus van mijn vader. Op 52 de ouders van mijn vader en op 56 woonden wij zelf. Schuin tegenover ons was een oud karren-

spoor dat in die tijd geëgaliseerd is. De naam hiervan was voetbalweg, wij hebben er dan ook heel wat wedstrijdjes gespeeld.

Op nummer 60 was café Van de Langerijt en iets verder café Naris Schultz en nog meer naar achteren café Van Abeelen. AaBe is voor De Hoeven van grote betekenis geweest. Niet alleen voor de naaste bewoners maar ook voor diverse verenigingen, denk aan de 'VEKOM', de vele oranjefeesten en de werkgelegenheid. En vergeet de maanden voor en na de bevrijding niet. Er hebben tientallen gezinnen in de kelders gewoond.

Na de oorlog kwam er een concertzaal alwaar Harmonie Willem !l, gymvereniging de Spartanen en toneelvereniging D.S.B. (Doe Steeds Beter) thuis waren. Deze zaal stond schuin achter het café en in de tuin was er 'n schommel, 'n wip en 'n reuzepas. Wij hadden vóór toch meer vertier dan achter. Janus Bierings verkocht vis en Wieske snuf (snoep).

Geert Verstappen: Janus Bierings was in de eerste plaats smid met het nodige personeel. Daarnaast exploiteerde hij een garage met benzinepomp en had ook nog enige taxi's rondrijden. Hij startte zijn smederij ergens langs de Ley in een schuurtje, direct na zijn demobilisatie in 1918. Hij begon met het maken van kacheltjes, door mareriaalschaarste gemaakt van ijzeren golfplaten. Ook heeft hij korte tijd de Theetuin geëxploiteerd.

Zijn vrouw deed de winkel, links naast de poort. Het was een soort gereedschapswinkel. Maar ook visgerei en levend visaas werden er verkocht. Janus Bierings heeft ook als smid gewerkt aan de brug

• De theetuin bij villa Eigenhorst was ee

over de Piushaven. Mijn moeder, dochter van her echrpaar Bierings-Klazen, ging hem daar zijn borerhammen brengen.

"

De Koningshoeven

was vroeger langer en begon bij Casino in de Sint Josephstraat Jan Truren

feest van herinnering broek zat na de familie Kolen in het Casino.

Peter janssens: Ik heb er niet gewoond, maar als kind gingen we in de jaren 1960-1965 zwemmen in het Wilhelminakanaal en liepen we door de Koningshoeven.

Ik herinner me dat ter hoogte van nummer 85 een klein Mariakapelletje heeft gestaan.

Een aantal jaren later is dat plotseling verdwenen. In dezelfde bocht, maar dan aan de linkerzijde, heeft volgens mij de familie Verspaendonck gewoond of woont hier nog, Een zoon van de familie, Cas par Verspaendonck, heeft met mij de HTS gevolgd in de jaren zeventig.

C. van den BeId: De heer Piet Smits had een handel in wollen en stoffen en wel in het gebouw in de l)zerstraat alwaar dit nog groot staat vermeld op de voorgevel. Dit gebouw, nu een studentenhuis, is een rijksmonument. De heer Smits bezat eveneens een soortgelijke zaak in Brussel.

De handel in wollen stoffen bestond uit inkoop bij de fabrikanten en verkoop bij de kleermakers. Tijdens de 1Weede Wereldoorlog is de heer Piet Smits overleden. Hij was de vader van mijn moeder. Hij ligt begraven op het kerkhof aan de Sint josefstraat. n geliefd uitje bij de Tilburgers. foto Regionaal Archief Tilburg

Aanvulling PV: janus Bierings had het nodige personeel. Er heeft later ook nog een garagebedrijf van Bierings gezeten aan de Hoevensekanaaldijk.

Ook zat Koetsentuiter daar met bloemen en planten. Ik ben er geboren en getogen. Het stuk voor de brug, dat nu Prinsen hoeven heet, werd in de volksmond ook Koningshoeven genoemd. Als je daar woonde, zei je dat je in de Koningshoeven woonde. Het behoorde ook tot de parochie van Onze Lieve Vrouwe van Lourdes (Koningshoeven), die de parochiekerk van de Koningshoeven werd genoemd.

jacques van Poppel: Ook ik ben geboren op Koningshoeven. In 1947 op nummer 40.

Het was een geweldig fijne straat

"

Het kleine Mariakapelletje was plotseling verdwenen Peter Janssens

met een harmonie bij Rinus Langerije. Mijn vader, Cees van Poppel, was daar tamboer. Ik weet nog waar het voetbalveldje was.

Het is nu de Fatimastraae. Ook Kees de Rijer ken ik. Hij had later café Casino. jan Truren: De Koningshoeven begon vroeger over de brug bij de Prinsenhoeven. Dus er kunnen misverstanden ontstaan bij huisnummeringen. Rinus Langerijt was Rinus Goosens van café Langerijt. En Kees den Reijer heeft nooit in Casino gezeten maar in het Huis der Duizend Likeuren. Dré Meulen-

Peter Opthoog: Mijn moeder werkte als huishoudhulp voor de heer Smits in de jaren 1911 co 1915. Haar naam was Antonia van Gorp en ze was maar 11 jaren oud toen ze begon.

"

Bij de IJsclubweg hebben we nog leren zwemmen Bert Koetsenruyter

Lofzang op de Het verleden herleeft. Lezers schrijven over notabelen, bedienden en de tuinman van het Cenakel.

Kortom: over goede oude tijden.

Er komt een bonte stoet van mensen langs in de reacties op de artikelen over Koningshoeven. Een enkele keer wordt een klein raadsel opgelost, zoals dat van de brug die naar de abdij van de Trappisten leidt. j. van Eijk (n mei 1922 geboren op Koningshoeven 97) bracht de kwestie naar voren. Waarom werd die brug vroeger Haarlemse brug genoemd? Het antwoord komt van Chris van Haarlem uit de Kazernehofin Tilburg. "Grappig dat mensen die brug de Haarlemse brug noemen, want bij ons thuis is er nooit zo over gesproken", schrijft hij. "De naam heeft de brug te danken aan de bouwers, mijn vader en opa Van Haarlem uit Tilburg. Zij hebben overigens ook het kanaal uitgegraven en de brugwachtershuisjes gebouwd."

Tijdens de aanleg van het kanaal woonden zijn oma en opa in een huisje langs het kanaal vlakbij de brug, opdat ze dicht bij het werk zaten. Het huisje is 'jammer genoeg' in de jaren zestig van de vorige eeuw afgebroken. De reacties getuigen van weemoed naar vervlogen tijden.

TILBURC -

Kees CooIs: Mijn Tante Marie Corsten, de zus van mijn moeder heeft heel lang gewerkt in de villa van Casper Houben bij de familie Van de Mortel. Ik kwam daar als kind ook en keek ook naar het paardspringen waar nu allang het Were Di terrein is. De fami lie Van de Mortel heeft ook nog bij ons thuis feest gevierd. Mijn zwager Kees van Gansen heeft nog aan de lJsclubweg en Koningshoeven gewoond. Ik ging ook vaak kijken bij het paardspringen.

Mijn broer joost is door mijn Tan-

te Marie vernoemd naar de verzetsheld joost van de Mortel die in het huis van Casper Houben opgroeide en zoon was van burgemeester Van de Mortel.

Jan van Doremalen: Ik woonde in de wijk jeruzalem, naast de Kon ingshoeven. jongens- en meisjesscholen waren strikt van elkaar gescheiden. Ik herinner me de volgende jongens die op de lagere school (St. Paschalis) zaten: Gerrie van Iersel (IJsclubweg), Toon van Gansen, een jongen die Nico heette en in een groot huis woonde, en de zoon van de groentenboer Nico Coolen (Prinsenweg). Van de volgende personen weet ik waar zij woonden: de heer Kwantes (Ieraar wiskunde Rijksscholengemeenschap Willem Il, Marjan Bastiaanse + broer, jongensinternaat Eigenhorst, familie Molenkamp, mevrouw van der Meijs, de heer Vrencken (kerkfunctie), Ivo de Wijs (Hoevenseweg), Végé-winkeI, boer Toon Pijnenburg.

De boerderij van Pijnenburg ligt er nog steeds, tegenover de AaBe. Ik zie hem nog rijden met paard en wagen op de Ringbaan Oost.

Zijn vrouw heette Mien en zij hadden bij mijn weten een aantal dochters (onder andere jet).

Mevrouw Cor van der Meijs was bediende/huishoudster bij de familie Molenkamp. Ik denk dat ze daar in de buurt gewoond heeft.

Leonie Hamburg - de Jong: Ik ben op Koningshoeven geboren als jongste dochter van de tuinman van het Cenakel. Bijna niemand kende onze achternaam maar iedereen kende de tuinman van het Cenakel. Ik woonde samen met mijn ouders, drie zusjes en twee broers op Koningshoeven

• De twee witte villa's van de familie Vers

25, de dienstwoning van de nonnen van het Cenakel. Mijn vader was daar in dienst. Mijn ouders hebben 40 jaar gewoond waar nu

"

Mijn vader en opa bouwden de brug, die Haarlemse brug wordt

genoemd.

Chris van Haarlem

goede, oude tijden stonden gewoon tussen de huizen in. In één van deze boerderijen woonden de familie Claassen met heel veel kinderen. Allemaal in dit eigen kleine 'dorpje'. Ongelofelijk. En zodra je iemand weer tegenkomt die daar ook gewoond heeft en je praat samen over die tijd dan stralen de mensen weer helemaal. Dit was echt een stukje Tilburg.

chuuren zijn gesloopt Nu staat daar het Bastionhotel. foto Regionaal Archief Tilburg

de 'zwarte madonna's' staan.

Het was er heerlijk wonen en we konden er fijn spelen in de tuin van de nonnen samen met onze buurtgenootjes, de kinderen van de familie Schel, Pigmans en Hak. Mijn moeder is nog altijd goed be-

vriend met mevrouw Movig-Verschuuren. Vanuit een zijraam van ons huis keken wij op die hele mooie witte villa van de familie

Verschuuren. Ik herinner me ook het mooie witte huis van de familie Krui( Zij hadden een televisie en op woensdagmiddag mochten we daar dan soms tv kijken. Kortom een geweldige jeugd op Koningshoeven.

Mery: Ik heb op de Koningshoeven gewoond, aan de kant van het Ce na-

"

Niemand kende onze achternaam, maar iedereen kende de tuinman van het Cenakel Leonie Hamburg- de Jong

keI. Hier woonden onder andere de fam ilies Enneking, Houben, Molenkamp en Notenboom. Dit waren allemaal lieve mensen waar iedereen welkom was en waar de kinderen met elkaar speelden en bij elkaar op de verjaardagsfeestjes kwamen. Bij de familie Molenkamp hadden ze een speelkamer. Oh, wat was dat geweldig. En met driekoningenzingen kwamen de kinderen Molenkamp langs op een ezel en verkleed als Maria en Jozef. Mijn vader heeft veel gewerkt in deze prachtige huizen. Ik mocht dan met hem mee en keek mijn ogen uit, zo geweldig. De boerderijen

Henny: Mijn ervaringen met de Koningshoeven zijn nog uit de tijd van 'het Cenakel', een stilte-klooster op nummer 27. Een groot, oud gebouw met prachtige glas-in-loodramen, de ellenlange gangen in dat koude gebouw. Een retraitehuis, waarin van alles gebeurde en het soms leek op een 'landje' apart!

Er kwamen veel mensen naar het Ccenakel en de sfeer was er reuze gezellig, maar ook stil, héél stil! Ik heb meegemaakt dar er zwervers kwamen om een gamelIe beker met soep te mogen komen opdrinken aan de voordeur, die grote bruine poort.

Ik heb er ook meegemaakt dat Ivo de Wijs kwam overnachten. Ivo is een rasechte Tilburger en een heerlijk mens!. Hij is tekstschrijver en had een eigen cabaretgroep.

Nog zóveel meer heb ik daar mogen meemaken! Er kwam een Huub Oosterhuis en een Pater Pikaar uit Amsterdam. Ik kreeg een keer 25 gulden van hem. Zomaar. Geweldig veel opgestoken daar in Het Cenakel. Een mooie tijd gekend!

"

De boerderijen stonden gewoon tussen de huizen in dit kleine 'dorpje' Mery

Spelevaren, zwe Zwemmen in het kanaal, voetballen op de veldjes en schaatsen op het armenijs. En de eerste sigaret, toen roken heel gewoon was.

TILBURG - De reacties op artikelen

hebben een hoog 'ons-kent-ons' en reĂźnie-gehalte. Er zijn mailadressen uitgewisseld tussen mensen die elkaar decennia lang niet meer hebben gezien. Wederom een keuze uit de (ingekorte) reacties.

Huub Horsten: Als kind en 'oudere jongere' heb ik vele jaren gewoond op de Prinsenhoeven 34, voorheen St.Josephstraat 11. Dit adres liep van de draaibrug bij Cafe Cees de Reijer tot aan het cafe Casino van Dre Meulenbroek. Wie kent er nog het winkeltje van Mina Grotenbregt, de fritestent van Vasco Goril We hebben veel gevoetbald op het veldje tussen het huis van Jan Mollen en de fritestent van Vasco Gori, welke zaak nadien werd overgenomen door Wieske van Halteren. Een leuke jeugd met vriendjes/kennissen zoals Sjef Heerkens (de kapper), Jan en Fred Truren, Nico van de Wiel, Albert Genezen, Ben en Jan Schilders.

Als kind ging ik met mijn moeder (Ciel Horsten-van Beurden) jaarlijks tegen Kerstmis mos steken in het bos achter het Trappistenklooster (de abdij van Koningshoeven) en dat moest erg snel gebeuren want we waren bang voor de boswachter. Het mos voor onze kerststal ging dan in een boodschappentas achter op de fiets. In de droge sloot bij het Trappistenklooster lagen dan dikwijls veel spiritusdrinkers hun roes uit te slapen. Een riep ooit: "Is er nog vreten juffrouw?" Op z'n Tilburgs, want hij dacht dat wij in het klooster eten hadden gehaald!

De oude kerk op de Koningshoeven met pastoor Vissers en koster Pigmans. In die kerk heb ik vele ja-

ren gezongen in het koor met als dirigenten Jo Smulders en Huub Gowie. Wat hebben we in de winter veel geschaatst op de Leij.

De wijk 'Jeruzalem' heb ik gebouwd zien worden, toen een gevaarlijk gebied met zogenaamd drijfzand. Daar heb ik toen mijn eerste sigaret gerookt, samen met Ben Schilders, en ziek dat we waren !

Ik ben inmiddels 73 jaar maar denk nog dankbaar terug aan de Koningshoeven!

PV (Nelly): Ik ook, Huub Horsten! Ik kan me jou nog goed herinneren, evenals je broers Piet en Berrie. Wij woonden in dezelfde rij huizen als jij op nummer 7, recht tegenover Kees de Reijer.

Op de hoek naast ons woonde politieagent Jan Poirters. Met jullie Piet heb ik samen mijn eerste communie gedaan, hij zat aan de kant van de jongens, ik bij de meisjes. Ik ben even oud, dus enkele jaren ouder dan jij want jij was de jongste in jullie gezin. Jullie pa was kleermaker en je moeder Cilia herinner ik me ook heel goed.

Ja, ik ken iedereen die je opnoemde en bij Mina Grotenbrecht moest ik afmijn broer Tiny altijd boodschappen gaan halen. Bij Vasco Gori waren we vaak te vinden, vooral de Italiaanse ijsjes waren lekker.

Het was een fi jne gezellige buurt, waar onze ouders op zomeravonden buiten zaten om gezellig wat te kletsen. Iedereen stond ook voor elkaar klaar, de mensen hielpen elkaar waar ze konden, en ook gingen ze bij elkaar wel eens wat lenen als ze tijdens het koken wat tekort kwamen.

De kinderen mochten in de week-

• Schaatsen op het armenijs of (betaald) b

enden wat langer opblijven en speelden samen. Ik vergeet nooit meer dat we het spelletje 'voetje van de grond' deden. Dan moest

"

Wat hebben we veel gevoetbald op het veldje bij Jan Mollen Huub Horsten

mmen en schaatsen gaan heten, omdat mijn eerste doopnaam Hubertus was. Fantastisch jouw verhaal... alles komt weer boven en wat een leuke jeugd.

Jan van Doremalen: Voetbal op Koningshoeven. In de seizoengids 2014-2015 van Voetbal International staat: Als Willem Il in 1924 neerstrijkt aan de Goirleseweg in Tilburg, heeft het enkele decennia zijn thuiswedstrijden afgewerkt aan de Koningshoeven.

De Tricolores hebben daar grote successen behaald. Zo is de club in 1916 de eerste landskampioen buiten de Randstad. Deels uit bijgeloof en deels uit bittere noodzaak verhuizen de doelpalen en de tribune mee naar het nieuwe onderkomen.

Het vroegere sportpark van Willem Il lag aan de Hoevenseweg, waar later Ducon een deel Aabe (en nog later een busremise) kwam en deels tegen het kanaal.

Op Koningshoeven lag ook de ijsclub (voordat het kanaal er was), en is ook NOAD opgericht (in cafe Duizend Likeuren).

ij de ijsclub. Het gebouw aan de Ijsclubweg is verloren gegaan. foto Regionaal Archief Tilburg

je zorgen dat je ergens op zat. Je mocht niet staan, dan werd je aangetikt en was je af. Zo gebeurde het dat iemand op de vensterbank van de familie Weijters sprong en na een rotkla p was het raam aan diggelen. Wij durfden niet meer achterom naar onze ouders. Toen kwam Jan Weijters, en vroeg wie het gedaan had, maar wij wisten van niets, zo solidair als we waren.

We hebben ook veel gespeeld in het lege kippenhok van Max Teurlings. Het veldje tussen Jan Mollen en Vasco Gori, daar stonden voor de oorlog ook huizen totdat er met de oorlog een bom op viel.

Alles was kapot en er waren verschillende doden.

Ik heb ook leren zwemmen in het kanaal, mijn vader deed een touw

"

Iemand sprong bij voetje van de vloer op de vensterbank.

Het raam was aan diggelen.

PV (Nelly)

om mijn middel. Het was te gevaarlijk om daar te wonen als je niet kon zwemmen, vond hij.

Er zijn heel wat mensen verdronken. Zoveel herinneringen, ook aan het havenstraatje, aan Manus die daar woonde en die wij altijd uitjoelden.

Wij hebben daar op de 'Hoeven' echt kind kunnen zijn. We waren altijd buiten. We zullen die mooie herinneringen altijd blij-

ven koesteren.

Huub Horsten: Even iets ophelderen: Wij waren thuis met drie broers Piet, Berry en Henk. die Berry is later 'Huub'

Aanvulling redactie Brabants Dagblad: Koningshoeven heeft een bekende voetballer gekend: Toon Becx (1920-2013). Hij speelde 329 wedstrijden voor Willem Il en scoorde 113 keer. Toon Becx speelde van 1939 tot 1956 bij Willem Il. In die periode werden de Tricolores twee maal landskampioen. Hij woonde in een van de drie vrijstaande witte huisjes, die naast elkaar liggen. Zijn huis staat nog leeg, dd september 2014.

"

Willem 11 behaalde

vroeger op Koningshoeven grote successen Jan va n Doremalen

Stijn Molenkam Stijn Molenkamp is geboren en getogen op historische grond: de Willemshof, het jachthuis/tuinhuis van koning Willem 11.

Stijn (Constantijn) Molenkamp (54) is telg van de bekende kunstenaar Nico Molenkamp.

Kunstschilder Molenkamp stichtte op Koningshoeven een gezin met vier kinderen. De meeste kinderen volgden de voetsporen van vader. Vooral zus Charlotte (die in de statige villa op nummer 20 woont) timmert aan de weg.

De Molenkampen waren een bijzondere familie. Hun woning, het jachthuis van Willem Il, stond wat achteraf. De Willemshof was een geliefde pleisterplaats voor kunstenaars, voor artiesten die optraden in de schouwburg, voor collega's van het Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten in Antwerpen waar vader doceerde.

Bovendien waren de drie zussen van Stijn knappe verschijningen, zodat veel jongeren de weg naar Koningshoeven wisten te vinden.

"Er was altijd reuring", herinnert Stijn zich.

Hij vertelt dat het zijn vader op een gegeven moment te veel werd. Op een dag besloot Nico

TILBURG -

Molenkamp een bord bij de poort te hangen met de tekst dat niemand welkom was. Stijn: "Hij loopt op het pad, het bord onder zijn arm. Een grote limousine rijdt het pad op. Mijn vader smijt het bord in de heg. Blijkt in de auto een kunstverzamelaar te zitten, die alles wat in het atelier stond, heeft gekocht."

Het gezin Molenkamp had genoeg aan zichzelf en de grote vriendenkring. Zij hadden de anderen niet nodig. En, aldus Stijn, ze waren kritisch over anderen.

Niet altijd terecht, vult hij aan.

"Koningshoeven was de wereld, buiten de poort wachtte het naakte bestaan. Binnen was het beschermd." De kinderen Molenkamp liepen samen naar de school aan het Lourdesplein. Ze bouwden hutten in de weilanden. Ze hadden een ezel en ze schaatsten in de ondergelopen tuin. Ze speelden vooral in de eigen tuin; de nabijgelegen wijk jeruzalem was hen vreemd.

In de artistieke sfeer binnenhuis

werd volop gediscussieerd over de ernstige zaken des levens.

"Daardoor was ik wat voorlijk, eerder volwassen." Hij zette zich af tegen zijn milieu. Na het Theresialyceum w ilde hij per se naar Nijenrode, de universiteit voor de zakenwereld. De jonge Molenkamp kwam er snel achter dat hij daar niet gelukkig zou worden.

Dus werd het toch de kunstacademie in Tilburg waar hij les kreeg van Marlene Dumas en jan Dibbetso Zijn stijl? Die lijkt op zijn vader, zegt hij zelf. Ook Stijn heeft dat 'tobberige werken' dat altijd alles beter kan. Net als zijn vader is hij niet bang voor grote formaten en voor kleuren.

Stijn was twintig toen hij vertrok van Koningshoeven. jaren geleden heeft hij overwogen het jachthuis te kopen. Maar hij had er het geld niet voor en bovendien schatte hij in dat zijn vrouw niet blij zou zijn met zijn terugkeer. "Het verleden kun je niet meer terughalen. Dat is een idee-fixe. Maar je komt er nooit van los, helaas.

Want het heeft ook druk opgeleverd. Zoals wij woonden op Koningshoeven, dat was de maatstaf voor je verdere leven."

"Of wij buitenbeentjes waren?

Het waren daar allemaal buitenbeetjes. Mensen dachten wel dat het ons allemaal kwam aanwaaien. De Molenkampen ging het wel goed, vond men."

Koningshoeven, lustoord van koning Willem 11 Koningshoeven, ofwel de vorstelijke achtertuin van Tilburg heeft zijn wortels tot in het koningshuis. De Koningshoeven ontleent zijn naam aan de vijf hoeven die in het bezit waren van koning Wmem II (1792-1849). Dat waren de Sophiahoeve, de Willemshoeve dat later Schaapskooi werd, de Alexanderhoeve, de Hendrikshoeve en de Annahoeve of Torentjeshoe( Koning Willem II koopt het bezit vanaf 1834 met de bedoeling de heidegebieden te

TILBURG -

ontginnen. En hij legt zich toe op veeteelt. De koning verblijft graag in Tilburg en koopt een tuinhuis met pleziertuin aan de Leij, ook wel jachthuis genoemd. Daar spreekt hij de vaak aangehaalde woorden: .,Hier adem ik vrij en voel ik me gelukkig."

Zijn huis is nu een rijksmonument. Het huis wordt bewoond, maar niet meer door een Molenkamp. Achter het huis strekte zich destijds de heide uit. De aanleg van het Wilhelminakanaal, in

zette een streep door de oneindige jachtvelden.

Het water van de Leij was geschikt voor textielververijen. De Duitser Casper Houben was de eerste. Hij bouwde de villa op nr.

20. Meer fabrikanten volgden zijn voorbeeld met in hun kielzog de arbeiders. Eind negentiende eeuw verrijzen naast de bedrijven de woonhuizen en lusttuinen. De straat was vroeger langer.

Het huidige Koningshoeven begint nu bij hotel Bastion.

1920,

ps wonderlijke jeugd

• Stijn (Constantijn) Molenkamp betrapt tijdens het spel in de tuin achter de

• Het gezin Molenkamp aan de dis in de Willemhof. foto Wil van Dusseldorp

Willemshof foto Wil van Dusseldorp

• De Willemshof is het voormalige jachtverblijf van koning Willem 11. Stijn Molenkamp bracht er zijn jeugd door. foto Regionaal Archief Tilburg

• Nico Molenkamp aan het werk in zijn atelier op Koningshoeven. foto Wil van Dusseldorp

Over de huizen Er is veel gesloopt op Koningshoeven: villa's en gewone huizen. De aanleg van de A58 en de Kempenbaan eiste zijn tol.

Het graven van het kanaal zette een streep onder de grote jachtvelden van Willem 11. Net zo ingrijpend was de aanleg van de A58 en de Kempenbaan. De Koningshoeven verloor daarmee de functie van doorgaande weg naar Eindhoven. Overigens weten kenners de weg wel degelijk te vinden als het verkeer eens stil staat op de snelweg. Met de komst van de nieuwe wegen, sneuvelde menig huis onder de slopershamer.

Een hele rij arbeidershuisjes verdween, alsmede enkele villa's. De gedwongen verhuizing van de textielarbeiders staat menigeen in het geheugen gegrift.

TILBURG -

Elly Schel: Ik ben geboren op de Koningshoeven, toen op nummer 17. Wij woonden in de witte huizen voor het Cenakel en voor mij is dit het mooiste stukje Tilburg. Het was zelfs een voorrecht om daar te wonen, want we mochten gebruik maken van de hele grote tuin van het klooster.

Ook hebben wij Driekoningen gezongen en als eerste bezochten we de villa van Van de Mortel waar mevrouw Houben woonde.

Dan mochten we bij de grote boom in de hal zingen, wat natuurlijk heel spannend was.

Mijn vader werd nogal eens geroepen om daar iets te maken als er wat stuk was. En elke dag kwam tante Doortje langs die daar haar werk had. Op vrijdag, als ze haar boodschap had gedaan bij de VéGé kruidenier, gaf ze het snoepje van de week altijd aan mij.

We hadden twee boerderijen naast ons. Aan de overkant stond ook een prachtige boerderij van

de familie Pijnenburg.

Je raakt hier nooit over uitgesproken. En komen we elkaar weer eens tegen (de buren), dan voelen we ons weer even zo als het toen was. Fijn. Heel gemoedelijk.

Nog altijd als we bij de stoplichten staan zeg ik tegen mijn kinderen: hier heb ik nog gewoond.

Hun antwoord: "Ja mam, dat weten we nu wel." Het was een klein dorpje op zich en nooit zal ik vergeten hoe het was en voor mij altijd zal zijn.

Mevrouw Movig-Verschuuren en mevrouw Van den Bogaard zien er nog hetzelfde uit. Mevrouw Van den Bogaard was vroeger bevriend met mijn moeder. Zij hebben hun verhaal zo verteld, dat alles weer een beetje herleeft.

WilPigmans: Door de komst van de Kempenbaan moest een deel van de straat, het eerste stuk tot de villa van de familie Nootenboom worden gesloopt en moesten vele bewoners gedwongen verhuizen.

Ik ben op I-jarige leeftijd in 1955 op nummer 19 komen wonen.

Het verhaal van mijn nicht(je) EIly Schel die, naast ons, in het ouderlijk huis van mijn vader woonde op nummer 17 geeft mij dan ook een warm gevoel.

Tante Nel Pigmans (haar moeder) trouwde met mijn vader (Hein) zijn beste vriend Jan Schel en ze kregen drie dochters Hanneke, EIly en Mery. Ons gezin bestond naast ondergetekende uit mijn zus Anja en broer Eric. Wij woonden in het middelste van de drie kleinere woningen. Aan de andere kant woonden Frans en Trees

• De witte huizen aan de Koningshoeven

Hack met hun kinderen Helrna, Marion en Jack.

Daarnaast, het grotere huis, woonde de familie Van Hees waarvan

"

Ik ben er geboren en voor mij is dit het mooiste stukje van Tilburg Elly Schel

die er zijn gesloopt waar hard gewerkt werd op de eigen boerderij. Ook deze kinderen waren, op een na, mannen. Zij worden nog regelmatig ontmoet.

Recent nog bij Trappisten, toen ze aan het trainen waren voor de jaarlijkse Kevelaer Bedevaart.

(Het fietsen bedoel ik.)

Mooi is ook om te vermelden dat bij het overlijden van familie verschillende kinderen van de Koningshoeven in de kerk zitten.

Dan snap je meteen die, niet zichtbare, band die er toch is. Ik zat hierover nog met Wim van der Bruggen te bomen. Daarbij kwam het kapelletje aan het einde van de Koningshoeven nog even ter sprake. Aan het einde van de straat, waar de weg omhoog liep naar de brug, (inmiddels ligt daar het talud van de snelweg) stond dat kapelletje (meer een nis) tegen de 'Biezenwaai' van Guus(je) van der Meijs op nummer '5, inmiddels BiestHoutakker. Al enige tijd speelt de gedachte om dat in ere te herstellen en mevrouw Lot Movig-Verschuuren heeft daarvoor zelfs een stukje van haar perceel beschikbaar gesteld. 'De Hoeven' leeft dus nog steeds.

Misschien toch weer tijd voor een re端nie. De laatste in het clubhuis bij Were Di was geweldig.

zijn gesloopt voor de aanleg van de Kempenbaan. foto Elly Schel

'ome Janus' (alle buren waren in die tijd oom of tante) de tuinman was bij de familie Houben. Ik was in die tijd bevriend met hun zoon Henk.

dan was het verboden terrein.

De tuinman van de zusters en zijn vrouw, Kees en Jeanne de Jong, hadden een groot gezin. ie-

Onze huizen waren van de familie Houben en "ome Janus" haalde vaak de huur op. (fl. 4,= per week of zoiets). Onze tuinen waren erg diep en liepen door tot aan de schutting van het Cenakel.

"

Je speelde eigenlijk altijd buiten (er ware n ook maar enkele mensen met tv). De Mariagrot bij het Cenakel werd vaak beklommen als er geen 'retraites' waren, want

Ja mam, we weten nu wel dat jij hier vroeger hebt gewoond

dereen was van dezelfde leeftijd als de kinderen van ons gezin, dus er waren vriendjes en vriendinnetjes in overvloed. Velen hebben ook nog steeds contact met elkaar.

Ook zijn velen van ons lid geweest van het Jongerenkoor Koningshoeven. Kees en Jeanne de Jong tekenden in ons receptieboek bij het trouwen ook als "ome en tante tuinman", Dat gaf mooi aan hoe hecht die gemeenschap was.

Elly Schel

Henny: Berrie de Jong was de zoon van tuinman Piet de Jong. De familie Van Hees woonde naast het Cenakel, op nummer 25. Die 'hele buurt' kreeg elk jaar van de zusters allerlei soorten groenten tijdens het oogstfeest.

"

De Mariagrot bij het Cenakel werd vaak beklommen Wil Pigmans

Op nummer 13 woonde de familie Claassen. Ook een groot gezin

De gezinnen waren groot Koningshoeven telde veel grote gezinnen. Kinderen hadden altijd speelkameraadjes in de buurt.

Jack Wagemakers vertelt met smaak over de bezoeken aan de Trappistenabdij. De firma Wagemakers bracht voor Kerstmis planten naar de Trappistenabdij en kreeg er een kratje bier en een kalkoen voor terug. Er was een broeder, zo weet Jack Wagemakers,

Jack Wagemakers (69) heeft het grootste deel van zijn leven doorgberacht op de Koningshoeven, in villa Fleurette. Fleuret-

TILBURG -

te is een van de karakteristieke

panden op Konignshoeven.

Op de geboortedag van Jack Wagemakers, 6 december 1944, kocht zijn vader het huis dat toen nog Biezenwei heette. Het huis was flink beschadigd tijdens de laatste oorlogsdagen. Aan de andere kant van het kanaal lagen de Duitse soldaten; in de villa verschansten zich de geallieerde troepen.

Het kostte twee jaar aan herstelwerken en verbouwen voordat de familie Wagemakers er in kon wonen. Door de woningnood, net na

de oorlog, moesten grote huizen gesplitst worden zodat er meer gezinnen konden wonen. De rechterhelft van de villa, waar nu Walter en Marlies Scheepens wonen,

is om die reden lange tijd verhuurd geweest.

Zeven kinderen zijn opgegroeid in het statige huis. De villa is vernoemd naar een van de zeven kinderen: Fleurette Wagemakers. Zij heeft lange tijd in Zwitserland gewoond en is daar vorig jaar overleden.

Achter villa Fleurette lag TéWé, de handelskwekerij van Wagemakers. Het was een groot bedrijf: de kassen namen zesduizend vierkante meter in beslag.

Eind jaren negentig vertrok de kwekerij van Koningshoeven. Een klein deel van de enorme kassen staat nog overeind. Die worden verhuurd door Harrie van Casteren van Hacas, op nummer 77.

Van Casteren kocht be in deze

eeuw de grond van Wagemakers.

Achter de kwekerij, zo herinnert Jack Wagemakers zich, lag een eendenvijver en een groot jachtterrein. Daar loopt nu de Kempenbaan. Hij weet ook nog dat verderop in de straat een honden- en kattenasiel was van mevrouw

Van Opheusden. In dat huis woont nu kunstenares Hanneke

Mols. Zij heeft de oude naam Biezenwei in ere hersteld en haar huis zo genoemd.

Jack, vroeger werd hij Jacko genoemd, trouwde in 1970 en betrok toen het (kleinere) rechterdeel van Fleurettte. In 1976 verhuisden zijn ouders naar Berkel-Enschot en verkaste hij naar de grote woning links. Heel even woonde broer Joost in het rechtse deel, totat het in 1986 aan Walter en Marlies Scheepens is verkocht.

Koningshoeven is voor hem synoniem aan een prettige omgeving.

Hockeyen op straat, schaatsen op de eendenvijver, dienen als misdienaar bij het Cenakel.

In de omgeving woonden volop grote gezinnen van zeven, acht kinderen.

"

In villa Fleurette waren aan het eind van de oorlog de geallieerde troepen gelegerd Jack Wagemakers

die wel twintig flesjes in zijn monnikspij kwijt kon.

Koningshoeven kende ook schaduwzijden. Het riviertje de Leij was ook figuurlijk een waterscheiding: je woonde voorbij het water of voor het water.

Het water van de Leij was uiter-

mate geschikt voor de textielververijen. Jack Wagemakers kan zich de stank van de textielververijen nog voor de geest halen. Om die reden hield hij bij tijd en wijlen zijn kinderen binnenshuis.

De aanleg van de Kempenbaan veranderde het karakter van Koningshoeven. Wagemakers verloor als het ware zijn natuurlijke biotoop.

In 2008 verkocht Jack Wagemakers het linkse deel van de villa.

Het huis was hem te groot geworden. En hij vond de Koningshoeven 'verrommelen'. Sindsdien woont er geen Wagemakers meer op Koningshoeven.

• Luchtopname van de kwekerij Wagemakers aan de Koningshoeven. foto Jack Wagemakers

Koningshoeven Veel reacties over Koningshoeven zijn van de jaren vijftig, maar toen was de Koningshoeven al veel veranderd.

Piet van de Ven is in 1933 geboren op Koningshoeven.

Hij is de zoon van Marinus van de

"Ik ken de Koningshoeven nog van voor de oorlog. Paarden van de boeren en van de Trappisten bepaalden het straatbeeld. Soms reed er een auto. We hebben het Duitse leger met veel machtsvertoon zien binnen trekken en ke-

winkel, die zijn dochter Ester met Willie van de Brekel voortzetten op de hoek van de Fatimastraat.

Ook waren er twee bloemisten jan Koetseruiter op de 'Voetbalweg' (nu Fatimastraat), die nog ooit een prijs won voor zijn speciale Begonia's, en janus van Bilsen. Zijn broer teelde tuinplanten. Direct over de Schone Leij was de groothandel in groente en fruit van Bernhard Hexpoor.

1\vee oudere dames hadden naast bakker Waas een manufacturenwinkel. Steef van de Berg was de

ken onze ogen uit.

kruidenier in een nieuwe winkel.

TILBURG -

Ven en Dien van Hees. Hij woon-

de op Koningshoeven 191 en na de eerste verandering in 1954 op nummer 7.

Het was een straat met kinderkopjes, zonder riolering en verharde trottoirs, met spaarzame straatverlichting. De arbeiderswoningen lagen tussen de villa's, het klooster en boerderijen ingeklemd. Het waren hechte gemeenschappen.

De Koningshoeven telde naast de grote fabrieken zoals AaBe en Verschuuren-Piron veel zelfstandige bedrijfjes. Er waren drie boerderijen. Graat Claassen bij het cenakel, Sjaak Pijnenburg op de hoek van de IJsclubweg en Toon Pijnenburg (geen familie) tegenover AaBe. Zo was er ook het garage/taxibedrijf inclusief ijzerwarenwinkel van Janus Bierings met een benzinepomp voor de

deur. Er waren twee bakkers (Waas en Smulders), de slager Harrie van de Sterre, en drie groenteboeren waaronder Jan van Bilsen op de IJsclubweg en Dielissen vooraan bij de kerk. Jan van Loon had een groentewinkel naast café Langerijt. De fietswinkel van Toon Meulenbroek was naast de kerk. Verder waren er een schoenmaker Van de Wouw naast AaBe en een kolenboer Van de Hoof die een draaiorgel bezat.

Edward Gowie had een sigaren-

Maar heel belangrijk waren de drie cafés. Zo was er naast villa Dennenhage het kleine cafe van janus Abeelen. Bij het verenigingsgebouw 'De Vekom' was het café van janus van de Langerijt en het café van Naris Schuls was tegenover de kruidenier. Niet mee telde 'Het huis met de Duizend Likeuren' van Kees de Rijer en Casino van Govert Kolen. janus Abeelen verhuisde na de oorlog naar een nieuw café in Jeru zalem. Het

bestaat nog steeds als wijkcen-

• Cenakel Tilburg. foto: Regionaal Archief Ti

trum.

Dus Koningshoeven was een bedrijvige straat en geen 'aanhangsel' van Tilburg. Het was druk op Koningshoeven als met warm

In de 'nieuwe huizen' tegenover Aa Be woonde Ivo de Wijs die later een bekende cabaretier en liedjesschrijver is geworden.

weer iedereen ging zwemmen in

het kanaal in Biest en Houtakker.

In de winter gingen veel mensen schaatsen op de verlichte ijsclub naast de Leij. Naast fabrikanten en bestuurders woonde tegenover het Cenakel, prof. dr. Weven, docent aan de Katholieke Hogeschool. Bij de fam ilie Van Delft woonde een dwerg, die in een

prachtig gekleed zwart pak op straat liep en waar veel kinderen bang van waren.

"

Wekenlang werd je voorbereid door kapelaan Van Ooijen op die grote dag Willem Jonkergouw

voor en in de oorlog Een verhaal apart is de harmonie Willem 11. Ze was opgericht voor de oorlog maar mocht van de Duitsers in de oorlog geen muziek maken, dus werd de harmonie tijdelijk stilgelegd. Na de oorlog werd ze weer actief en zocht nieuwe leden. Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst, was een wijze raad. Dus werd de school (jongens) benaderd en die leverde de nieuwe leden. Na een leertijd van 3 maanden mochten we al met het corps meespelen. Ondenkbaar in deze tijd, nu twee jaar studeren heel normaal is.

Het was een mooie tijd. Mensen

vierden weer feest bij een huwelijk of zilveren bruiloft en daarbij bracht de harmonie dan een serenade. Kwamen de jongens terug uit de Oost, dan werden die met muziek ontvangen. Dat het ook serieus kon zijn bij de harmonie was duidelijk, want in 1948 haalde de harmonie de eerste prijs bijeen muziekconcours. Daar is nog een foto van. Vele bewoners van Koningshoeven, jong en oud, wa-

Iburg

Koningshoeven heeft ook de gevolgen van de oorlog en de onderdrukking meegekregen.

Goof Konings sneuvelde in mei '940 bij de verdediging van ons land op de Grebbeberg,. Hij was getrouwd met Jes van Hees. 1\vee zonen van de burgemeester, Joost en Jan van de Mortel, zijn in het verzet omgekomen. Bij de Bevrijding werd ook de Koningshoeven beschoten en werden Tinus Krijnen en Janus van GooI door die granaten geraakt. Alle bewoners schrokken toen Fientje van de Mortel, de dochter van de burgemeester, op 14 december 1940 tijdens een rijtoer met haar paard

verongelukte. Het herdenkingsmonument op de Hilvarenbeekseweg bij het viaduct is nog aanwezig. Het was een gemoedelijke

"

De mensen kropen op hun stoelen, reikhalsden om te kijken en hielden hun adem in Wil lem Jonkergouw

veilige buurt om in te wonen on-

danks het grote welstandsverschil. Er werd getold en geknikkerd op het enig stukje trottoir bij de villa van Van Delf, tegenover het Cenakel. Er was ruimte genoeg om te spelen achter de woningen en in het Leijpark. De kinderen gingen gezamenlijk naar school. De jongens in de Veemarktstraat en de meisjes in de Hoogvensestraat. De sociale controle was groot en dat ondervonden we als we kattenkwaad uithaalden onderweg naar school.

De bewoners hadden bewondering en respect voor elkaar, ongeacht de grootte van de woning.

ren lid van de harmonie.

In 1954 is de Koningshoeven veranderd, toen werd de snelweg naar Eindhoven over de betonnen brug aangelegd. De Koningshoeven was een rustige straat geworden. Een weg alleen nog naar Moergestel. Maar in 1969 kwam de grore afbraak. Alle oude huizen gingen tegen de vlakte en de Kempenbaan werd aangelegd. Alleen het laatste stukje, zoals het nu is, bleef nog over. Weg waren de mooie herinneringen aa n leu-

ke tijden en aan dierbare mensen die nu allang dood zijn.

"

Wie gaat er nu nog zo naar de kerk? iedereen keeeek...

Ik kreeg het

helemaal warm Willem Jonkergouw

Buitenbeentje op rand van Tilburg