DUTCH GREEN BUILDING WEEK 22-26 SEPTEMBER 2014
Green Results www.dgbw.nl
Gastprovincie:
Gouden sponsors:
Gerard Schröder, Directeur Schröder Vastgoed
“ Duurzaamheid laat onze gebouwen optimaal renderen”
Bezoek Park Phi of een van onze andere locaties en ontdek hoe
Minimale energiekosten en een maximale bezetting van zijn gebouwen. Dat zijn de Green Results die Schröder Vastgoed realiseert met het BREEAM Excellent gecertificeerde Park Phi, vertelt directeur Gerard Schröder. “De drie kantoorgebouwen van Park Phi zijn geïnspireerd op de trends van nu, zoals een efficiënt gebruik van beschikbare bronnen en energie. Het klimaatsysteem van Daikin realiseert in Park Phi een energiebesparing van 60% tot 70%. Wat Green Results betreft, is deze locatie daarmee een uitstekende showcase tijdens de Dutch Green Building Week. Want hier grijpt alles in elkaar. De energiebesparing geeft minder druk op het milieu en verlaagt de gebruikskosten. Dat levert een duurzaam kantoor op met een snelle verhuurbaarheid.
u samen met Daikin het
Twee voorwaarden die in de huidige markt garant staan voor een optimale bezetting en
verschil maakt
Meer weten over de bijdrage en locaties van Daikin tijdens de Dutch Green Building Week?
succesvolle exploitatie van een gebouw. Zo maken wij met duurzaamheid het verschil.”
Kijk op www. daikin.nl/dgbw.
Daikin maakt het u steeds comfortabeler.
Voorwoord Wat was de Dutch Green Building Week van vorig jaar een succes. Meer dan 150 verschillende activiteiten vonden er plaats door het gehele land. En zo’n 10.000 geïnteresseerden bezochten de lezingen en congressen, deden mee aan de rondleidingen en duurzame fietstochten of schoven aan bij duurzame ontbijtsessies. Stuk voor stuk toonden de activiteiten aan dat duurzaamheid echt ‘business’ is. ‘Green Means Business’ was dan ook het thema van 2013. Dit jaar borduren we voort op dat thema. We zijn weer een jaar verder. En de sector heeft uiteraard stappen gemaakt in de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Daarom willen we dit jaar elkaar inspireren met ‘Green Results’, het thema dit jaar. Met andere woorden: wat zijn de harde resultaten van duurzame inspanningen? Resultaten zijn er in vele soorten en maten. De Dutch Green Building Council wil als kennisplatform en netwerkorganisatie graag groene resultaten behalen op het gebied van kennisontwikkeling en nieuwe samenwerkingsverbanden. Het afgelopen jaar hebben we veel partijen met elkaar in gesprek gebracht om verduurzaming in de gebouwde omgeving te stimuleren. Zo is een kopgroep Gezondheid opgestart. Verschillende organisaties wisselen hier kennis en ervaring uit op het gebied van gezondheid in relatie tot de gebouwde omgeving. Daarnaast hebben we, in samenwerking met de Green Business Clubs, bedrijven en gemeenten bij elkaar gebracht om samen aan de slag te gaan met het verduurzamen van gebieden. Ook financiers en juristen zijn met elkaar in gesprek over hun rol in de verduurzamingsopgave. En deze duurzame week, waar we voor het vierde jaar op rij weer een explosie van kennisuitwisseling verwachten, bijvoorbeeld tijdens Ecobouw, is natuurlijk eveneens een voorbeeld van een ‘Green Result’. Voor veel organisaties is het behalen van een BREEAM-NL certificaat ook een duurzaam resultaat. En bovendien een bekroning op duurzame inspanningen. Het afgelopen jaar is het aantal BREEAM-NL certificaten exponentieel gestegen. Meer dan 4.000.000 vierkante meter vloeroppervlak is geregistreerd voor een BREEAM-NL Nieuwbouwcertificaat. En bijna alle nieuwe projecten worden volgens de BREEAM-NL meetlat uitgevoerd. Mooie mijlpalen zijn het eerste BREEAM-NL In-Use certificaat voor een museum: het Van Gogh Museum. Een primeur in de wereld. Dok Vast behaalde het hoogste BREEAM-NL Nieuwbouw oplevercertificaat voor een duurzaam distributiecentrum in Tilburg: vijf sterren en een score van 91,17%. Stuk voor stuk klinkende resultaten. Dit jaar heeft de Provincie Gelderland zich als gastprovincie verbonden aan de Dutch Green Building Week. Ik vind het geweldig om te zien dat de Provincie, maar ook steden zoals Arnhem en Nijmegen grote stappen zetten om de gebouwde omgeving te verduurzamen. Geld vrijmaken voor het verduurzamen van huurwoningen, een isolatieregeling voor koopwoningen en het opzetten van ambitieuze duurzaamheidsprogramma’s zijn hier voorbeelden van. In deze provincie zijn ook bijzondere en duurzame gebouwen te vinden. Rozet in Arnhem bijvoorbeeld, een gemeentelijk gebouw met onder andere bibliotheek en volksuniversiteit. Dit gebouw is onlangs uitgeroepen tot het beste gebouw van Nederland. Een ander voorbeeld is het nieuwe hoofdkantoor van Alliander in Duiven. Ook de locatie van ons slotfeest is bijzonder. Dit recent opgeleverde HAN-gebouw in Nijmegen is het meest duurzame schoolgebouw van Nederland. Hier wordt ook het slotfeest van de Dutch Green Building Week gehouden. Graag nodig ik u hiervoor uit, net als voor die vele andere evenementen die in Gelderland én in de rest van Nederland worden georganiseerd. Ik zie u graag tijdens de Dutch Green Building Week en wens u veel plezier en ‘groene resultaten’ toe.
Jaap Gillis | Voorzitter Bestuur van de Dutch Green Building Council
Inhoudsopgave Pagina Inhoud 5 Daan Roosegaarde: hippie met een businessplan 6 Forbo Flooring Systems focust op duurzaam interieur 7 ‘Provincie Gelderland moet bruisen van de energie’ 8 Openingscongres: Green Results 10 Programma dag 1 11 Programma dag 1 12 Programma dag 1 en 2 14 Interessante namen 15 Programma dag 2 en 3 16 ‘Verduurzamen van gebieden? Gewoon, aanbellen bij de buren’ 18 Programma dag 3 19 Programma dag 3 en 4 21 Programma dag 4 22 Programma dag 5 23 ‘Alleen gezamenlijk kunnen we duurzame stappen maken’ 24 Dutch Green Building Week 2013 was een groot succes 25 Daikin wil groene beweging op gang brengen 25 Bouw is verantwoordelijk voor gezonde toekomst 26 Verkenning voor richtlijn voor duurzaam interieur 27 Kinderen aan de slag met BREEAM-NL Junior 28 Van Gogh museum behaalt 3 sterren BREEAM-NL In-Use certificaat voor gebouw, beheer en gebruik 29 Green results van de Dutch Green Building Council 30 Deelnemende organisaties en algemene informatie 31 Colofon en sponsoren
3
Al 85 jaar fabrikant van innovatieve duurzame producten met een bewezen en gecertificeerde minimale impact op het milieu.
DERBIGUM NEDERLAND B.V. Olof Palmestr. 18 - Postbus 237 - 2600 AE Delft Tel. 015 215 40 00 - Fax 015 215 40 11 E-mail : infonl@derbigum.com www.derbigum.nl DGBW 260x192(LxH)+cadre.indd 1
12/06/14 10:36
Gelderland en stadswarmte: een goed huwelijk
BIOBASED BOUWEN.
Gelderland omarmt het gebruik van stadswarmte. Dat maakt de provincie met de dag duurzamer. Nuon is trots hieraan een belangrijke bijdrage te leveren.
Antwoord op de toekomst
Schonere warmtebron
Het provinciehuis in Arnhem maakt al gebruik van stadswarmte. Volgend jaar krijgt de stad zijn stadswarmte uit een nieuwe en nog schonere bron: afvalverbrander AVR in Duiven. Nuon legt nu een leiding aan die de warmte gaat aanvoeren. Ambitie. Samen dromen. Schouder aan schouder op zoek naar de vele mogelijkheden. Om met elkaar een circulaire, biobased conceptwoning te ontwikkelen en te bouwen.
www.6BWonen.nl
4
Op weg naar klimaatneutraal
Naast Arnhem kiest ook Nijmegen voor stadswarmte. Een gloednieuw netwerk gaat warmte leveren aan 14.000 huishoudens en bedrijven. De eerste aansluitingen zijn al eind dit jaar. Stadswarmte draagt bij aan een klimaatneutrale stad. De gemeente Nijmegen gรกรกt ervoor en Nuon
draagt eraan bij, samen met de provincie, netwerkbedrijf Alliander en afvalverbrander ARN.
Koppeling
Kan het nog duurzamer? Jazeker. Nijmegen denkt hardop na over koppeling met het stadswarmtenetwerk van Arnhem. Een goed plan, want zo ontstaat in Gelderland een robuust geheel. Met steeds meer duurzame bronnen en steeds meer afnemers: op afstand van elkaar, maar wel zo duurzaam. Stadswarmte verdient dan ook een prominente plek in de BREEAMnormering. Stadswarmte maakt Nederland duurzamer. Schoon, veilig en betrouwbaar.
Daan Roosegaarde: hippie met een businessplan De wereld verandert. Oude systemen gaan kapot. Maar de nieuwe wereld moeten we nog uitvinden. Volgens Daan Roosegaarde hebben we daarom dringend behoefte aan ontwerpers die verbeelding én technologie weten in te zetten om nieuwe oplossingen te verzinnen. Niet geheel toevallig is hij hier een lichtend voorbeeld van. Op 22 september is de vooraanstaand designer spreker op het openingscongres van de Dutch Green Building Week. Waar we Daan Roosegaarde (1979) van kennen? Hij is onder andere de bedenker van de slimme snelweg. Samen met Heijmans werkt zijn Studio Roosegaarde aan een snelweg die energie opwekt uit de auto’s die erop rijden.
het idee dat je langs een lichtgevend korenveld wandelt. Ook heeft Daan Roosegaarde Intimacy ontwikkeld, een jurk die transparanter wordt als de draagster opgewonden raakt.
“De wereld heeft creatieve ontwerpers nodig die met nieuwe oplossingen komen” Daarnaast is Roosegaarde regelmatig op televisie te zien. In de zomer van 2013 verraste hij Nederland met zijn bijzondere visie in het televisieprogramma Zomergasten. Roosegaarde studeerde aan de Kunstacademie AKI en het Berlage Instituut en is nu eigenaar van Studio Roosegaarde, met vestigingen in Nederland en in Shanghai.
Niet in een hokje Lastig is het om Daan Roosegaarde in een hokje te plaatsen. Is het een kunstenaar? Een designer? Een ideeëngenerator? Zeker in het begin van zijn carrière werd hij gezien als rare snuiter. Nu zijn ideeën ook bijval krijgen van grote organisaties en ook echt in de uitvoeringsfase komen, is dat anders. Met zijn oplossingen laat Roosegaarde gebruikers de omgeving vanuit een nieuw, veel mooier perspectief ervaren. Daan Roosegaarde: “Bezit is niet meer zo interessant: ervaring en gebruik des te meer.” Roosegaarde bedacht ook Dune, een ledinstallatie van staven van fiberglas. Deze staven maken geluid als je erlangs loopt. Het geeft
lukt om in de comfortzone van de witte kubus in het Stedelijk te staan, wat ook heel tof is hoor, maar ik vind het nog veel toffer om die barre asfaltkorrel in Brabant een update te geven.”
Design dus, functioneel én duurzaam. Design gaat volgens Roosegaarde niet over tafeltjes en stoeltjes. In Vrij Nederland zegt hij daarover: “Als je de wereld gaat decoreren, dat is de horror. Daarom ben ik zo blij dat het me niet alleen maar
Daan Roosegaarde wil eigenlijk dat alles een beetje van iedereen is. Oude systemen staan volgens hem op omvallen. “Ik ben tegen zuilen, tegen eigendom. Je kunt technologie en verbeelding inzetten om tot een autonomer leven te komen, ook meer zelfvoorzienend te zijn. De grote oude systemen raken uit de gratie, dat is nu aan de hand, en het lokale, het generieke, het specifieke, wint aan terrein.”
Upgraden van de wereld Als kind wilde hij de ruimte om zich heen al graag hacken en upgraden, bijvoorbeeld door het bouwen van een boomhut. In een interview voor de Dutch Design Week laat hij weten: “Veel mensen stoppen daar op een gegeven moment mee en maken zich druk over of iets de kleur blauw of geel moet zijn. Dat speelse en creatieve, het hacken van het landschap, de publieke ruimte, de haast vloeibare overgang tussen wonen en werken, houdt mij dagelijks bezig. Op dat terrein wil ik oplossingen ontwikkelen, misschien zelfs een nieuw vakmanschap.”
Bezit is uit Al zijn ideeën, zijn voorstellen, zijn concepten zijn erop gericht een nieuwe wereld te creëren. Weg met ‘de oude wereld’ waarin bezit heel erg belangrijk is. “Waarom zou ik een auto moeten bezitten, als ook zoiets bestaat als een über-app. Daarmee kan ik hier en nu vanuit mijn luie stoel een mooie auto reserveren. Bezit is niet meer zo interessant: ervaring en gebruik des te meer”, zei Roosegaarde onlangs.
De Smart Highway, een uitvinding van Daan Roosegaarde
Hippie met een businessplan Daarom heeft de wereld creatieve ontwerpers nodig die met nieuwe oplossingen komen. Hippies met een businessplan, zoals hij zichzelf ook regelmatig noemt. Tijdens het openingscongres van de Dutch Green Building Week spreekt deze hippie over zijn visie op duurzaamheid en design.
Locaties DGBW van A-Z ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■
Alblasserdam Amersfoort Amsterdam Arnhem Assendelft Barendrecht Bodegraven Breda Breukelen Bunnik Capelle a/d IJssel Delft Den Haag Duiven Ede Eindhoven Enschede Gendt Groningen Haarlem Hengelo Hoevelaken Hoofddorp Katwijk Nijmegen Oosterhout Rotterdam Sliedrecht Sterksel Utrecht Venlo Waalwijk Wageningen Zwolle
5
Forbo Flooring Systems focust op duurzaam interieur In 2009 heeft Forbo Flooring Systems een stip aan de horizon gezet: het bedrijf, groot geworden in linoleum vloeren, wil in 2015 25% verbeteren in de milieufootprint. En ook nog eens een CO2 reductie van 25% behalen. Volgens marketingdirecteur Edo Rem is Forbo goed op weg. “We rapporteren alle resultaten in ons sustainability rapport. Ook deze Dutch Green Building Week is een uitgelezen gelegenheid om stil te staan bij alle green results.” Voor het tweede jaar achter elkaar heeft Forbo zich als sponsor verbonden aan de Dutch Green Building Week. Edo Rem hierover: “Wij hebben als motto: Creating Better Environments. Dit geeft richting aan onze ambitie; wij willen leidend zijn in het continu verbeteren van leef- en werkomgevingen. De Dutch Green Building Week is een prachtig initiatief met een breed bereik in de bouwwereld waar we onze rol, ambitie en waarden hierin goed zichtbaar kunnen maken.”
uitgerust met zonnepanelen. Dit zorgt ervoor dat het magazijn haar eigen energie zal genereren als de zon schijnt. Forbo gaat voor een LEED Gold certificaat.
Environmental Product Declaration Daarnaast hebben steeds meer producten van Forbo een Environmental Product Declaration (EPD). De EPD presenteert de milieugegevens van een product op basis van informatie van een Life Cycle Assessment (LCA). “Green Results worden door iedereen geclaimd, maar Greenwash ligt vaak op de loer”, vertelt Rem. “Wij vinden: echte ‘results’ moeten door het brede publiek kunnen worden onderscheiden van ‘schijnresults’. Echte resultaten zijn meetbaar, transparant, eenduidig, onafhankelijk getoetst, voorzien van een datum en bij voorkeur gebaseerd op LCA.”
Op naar een duurzaam interieur Forbo wil als specialist in vloeren een wezenlijke bijdrage leveren aan het verduurzamen van
“DGBW is een uitgelezen kans om stil te staan bij Green Results” Groene resultaten Wat zijn de Green Results van Forbo precies? In de eerste plaats heeft het bedrijf haar eigen magazijn in Assendelft duurzaam gebouwd. Dat betekent: LED-verlichting in kantoorruimtes, waterzuinige toiletten en badkamers en automatisch dimbare verlichting. Ook is het pand
de gebouwde omgeving. Volgens Rem is het meenemen van het interieur hierin erg belangrijk. “Immers, het interieur wisselt frequent maar maakt wel deel uit van een gebouw. Bij een interieur gaat het om duurzame waarden als gezondheid en ergonomie. In denk dat door het meenemen van interieuraspecten de duurzaamheidsketen in de
Voor het laatste vastgoed nieuws van vandaag! www.vastgoedjournaal.nl Meer informatie? info@vastgoedjournaal.nl
Edo Rem: “Echte duurzame resultaten zijn meetbaar, transparant, eenduidig, onafhankelijk getoetst, voorzien van een datum en bij voorkeur gebaseerd op LCA.” bouw veel completer wordt.” Forbo zet zich daarom sterk in voor de ontwikkeling van een richtlijn om de duurzame prestaties van een interieur te meten. Edo Rem stelt: “Dit past in de filosofie om te streven naar het continue verbeteren van leef- en werkomgevingen.”
Mooi moment voor verdieping Wat Forbo verwacht van de Dutch Green Building Week? “Het is een mooi moment om stil te staan
bij wat er allemaal gebeurt aan initiatieven en te laten zien hoe alle initiatieven in elkaar grijpen”, vertelt de marketingdirecteur. “Het is ook een moment waar klanten en leveranciers elkaar treffen rond een thema dat vaak besproken wordt maar waar de tijd voor uitdieping ontbreekt. Ik verwacht dan ook dat de DGBW bedrijven verder uitdaagt om verdere stappen te maken in het bieden van duurzame oplossingen in de bouwkolom.”
WELKOM IN ARNHEM
Arnhem draagt duurzaamheid een warm hart toe. Dat blijkt uit Energie made in [Arnhem] waarin vele projecten elkaar beïnvloeden en overlappen. Samen vormen ze de driehoek people, planet en profit. Inwoners van Arnhem en partners van Energie made in [Arnhem] werken samen op het gebied van duurzaamheid, energiebesparing, opwekking van duurzame energie en de ontwikkeling en stimulering van innovaties en werkgelegenheid in de energie- en milieutechnologie. BELEEF HET ZELF Op donderdag 25 september vinden er diverse activiteiten plaats zoals rondleidingen, workshops en bijeenkomsten georganiseerd door o.a Slim Opgewekt, Rijnstate, Kweekland, Movares, BloeiArnhem en vertoont Arnhem Mondiaal een film. Alliander en gemeente Arnhem maken in de wijk Coehoorn het project ‘expeditie Coehoorn’ zichtbaar. Kijk voor een actueel overzicht van de activiteiten op www.arnhem.nl/energie of www.dgbw.nl IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
6
Gedeputeerde Annemieke Traag:
‘Provincie Gelderland moet bruisen van de energie’ De Provincie Gelderland is dit jaar Gastprovincie van de Dutch Green Building Week. Dat betekent dat veel activiteiten plaatsvinden in deze provincie, waaronder het openingscongres, het slotfeest en het kinderprogramma. Volgens Annemieke Traag, gedeputeerde voor de Provincie is het niet voor niets dat de duurzame week juist hier haar middelpunt kent. “Wij streven naar een circulaire, biobased economie, een duurzame energievoorziening, energieneutraliteit in 2050 en ruimtelijke kwaliteit.”
Duurzame projecten
Annemieke Traag heeft veel zin in de Dutch Green Building Week, die van 22 tot en met 26 september plaatsvindt. “Ik kijk uit naar het openingscongres in de Eusebiuskerk in Arnhem. En naar het slotfeest in het gloednieuwe HANgebouw in Nijmegen. Uiteraard probeer ik ook elders in de provincie activiteiten te bezoeken.”
in de gebouwde omgeving. Zo voert de Provincie al jaren, samen met gemeenten een isolatieregeling voor koopwoningen uit.” Maar dat is niet het enige, laat de gedeputeerde weten. “Eind vorig jaar hebben we ook 70 miljoen euro vrijgemaakt om huurwoningen extra energiezuinig te maken. Daarnaast verlenen we subsidies voor haalbaarheidsonderzoeken en businesscases voor verduurzaming van onder andere scholen, gemeentelijke gebouwen en sportaccommodaties.”
Voor de Provincie Gelderland is duurzaamheid een belangrijk beleidsthema. Zo heeft de Provincie Gelderland bijgedragen aan de ondersteuning van maar liefst 43 lokale energiebedrijven. Deze bedrijven realiseren op hun beurt duurzame projecten bij verschillende instellingen en huishoudens in Gelderland. Deze steun was voor de Provincie een van de redenen om zich te verbinden aan de Dutch Green Building Week.
“Duurzame ontwikkeling is van groot belang voor een toekomstbestendige economie en samenleving”, vertelt Annemieke Traag. “De Provincie zet daarom stevig in op energiebesparing en hernieuwbare energie
nieuwbouwprojecten. “Dat is een geweldige ontwikkeling, maar de grootste uitdaging ligt op energiebesparing in de bestaande gebouwde omgeving”, laat Traag weten. “Dat geldt ook voor onze eigen gebouwen. In de aanbesteding voor de renovatie van
“Wij streven naar een circulaire, biobased economie, een duurzame energievoorziening, energieneutraliteit in 2050 en ruimtelijke kwaliteit”
Een voorbeeld van een duurzame ontwikkeling in de provincie Gelderland is het project Woonpark Gelderland. Hierin realiseert de Provincie Gelderland samen met vier gemeenten een viertal energiezuinige
het provinciekantoor hebben we partijen uitgedaagd te komen met een zo goed mogelijk aanbod om te komen tot energieneutraliteit.”
Duurzame gebieden en kennis Ook op gebiedsniveau stimuleert de Provincie Gelderland verduurzaming. Annemieke Traag: “Bijvoorbeeld de Duurzame Transportcorridor Betuwe. Dit is een innovatieen investeringsfonds voor investeringen in energie- en milieutechnologieprojecten, subsidies voor haalbaarheidsonderzoeken en businesscases.” Daarnaast zet de Provincie in op kennisuitwisseling via netwerkbijeenkomsten, communities of practice en het eigen Valleybureau Green Tech Alliances. En zonnepanelen. om het plaatsen van zonnepanelen op daken te stimuleren heeft de Provincie de Zonatlas
Energieneutraal in 2050 Uit al deze ontwikkelingen blijkt dat de Provincie Gelderland het serieus neemt met de verduurzaming. “We hebben ook duurzame doelstellingen opgesteld. Zo willen we een energiebesparing bereiken van 20% in 2020. Ten aanzien van hernieuwbare energievormen willen wij naar 14% in 2020 sluiten. Hiervoor streven wij naar een circulaire, biobased economie, een duurzame energievoorziening, energieneutraliteit in 2050 en ruimtelijke kwaliteit. Duurzame ontwikkeling is ook goed voor de werkgelegenheid. De Energie- en Milieutechnologiesector is een van de weinige groeibranches op dit moment”, aldus de gedeputeerde.
Trots
www.ecobouw.net
Kennis met toeKomst 23-25 september jaarbeurs utrecht Oplossingen op het gebied van duurzaam ontwerpen, bouwen en exploiteren. Eén hoofdpodium en vijf subpodia met diverse thema’s. Sprekers zijn o.a.: > Thomas Rau > Jan Jonker > Arjan van Timmeren > Coert Zachariasse > Annemarie Van Doorn
> > > > >
Marga Hoek Bernd Hendriksen Cees Brandsen Hans de Jonge Frits van Dongen
Ga naar www.ecobouw.net voor het actuele programma en een gratis toegangskaart.
#EcobouwNL
En heeft de Provincie Gelderland al harde resultaten om trots op te zijn? Jazeker. “Via
Annemieke Traag: “De Provincie zet stevig in op energiebesparing en hernieuwbare energie in de gebouwde omgeving.” uitgerold de isolatieregeling over heeldragen Gelderland. we bij Met aan de Zonatlas kan verduurzaming iedereen zien van of 10% zijnvan dakdegeschikt koopwoningen is voor en 5% van de huurwoningen. Ook is Green Tech Alliances opgericht, het Valleybureau voor de Energie- en Milieutechnologiesector. Dit heeft bijgedragen aan 400 extra arbeidsplaatsen in deze sector. Hier ben ik trots op. Net als op de manier waarop wij met onze partners samenwerken. De opgaven zijn groot en vaak complex zodat alleen door intensieve samenwerking de doelen kunnen worden gehaald.” Met het ‘Gastprovincieschap’ van de Dutch Green Building Week hoopt de Provincie Gelderland dat ook veel andere organisaties excursies en bijeenkomsten organiseren. “Gelderland moet in de week van 22 september bruisen van de energie. Al deze bijeenkomsten en ontmoetingen zullen leiden tot nieuwe inspiratie voor projecten en innovaties.”
Gelderse start De officiële aftrap van het Gelderse programma wordt genomen tijdens de Provinciale werkconferentie ‘Energiek Gelderland’ op maandag 22 september vanaf 9.00 uur in het Provinciehuis in Arnhem. Gedeputeerde Annemieke Traag vertelt over de ‘energieke’ ambitie van Gelderland. Enkele boegbeelden inspireren met innovatieve beelden. Ook vinden er twaalf verschillende workshops plaats over tal van onderwerpen. Bijvoorbeeld over hernieuwbare energie, stadslandbouw of over duurzaamheid voor bestuurders. De werkconferentie wordt afgesloten met de bekendmaking van de winnaar van de Tender Gelderse Maat. Bekijk het programma van de DGBW voor meer informatie.
BEStEL Nu uw GratiS tOEGaNGSkaart 7
Openingscongres Dutch Green Building Week
Green Results
Het openingscongres van de Dutch Green Building Week wordt op maandag 22 september gehouden in de Eusebiuskerk in Arnhem. Onder leiding van dagvoorzitter Bram Adema, directeur CFP, zullen veel gezaghebbende sprekers hun visie geven op de effecten en resultaten van duurzaamheid.
Programma: 12:00
Aanmelden en ontvangst
15:10
Lezing Hans de Boer, voorzitter VNO NCW
13:00
Welkom en opening van de middag door dagvoorzitter Bram Adema, directeur Corporate Facility Partners Kort interview met Jaap Gillis, CEO Bouwfonds IM en Annemarie van Doorn, directeur DGBC over de achtergronden van de DGBW en de plannen van DGBC
15:30
Lezing Axel Rüger, algemeen directeur Vincent van Gogh Museum
15:50
Paneldiscussie onder leiding van dagvoorzitter met onder andere Peter Molengraaf, voorzitter Raad van bestuur Alliander en Annemieke Traag, gedeputeerde Provincie Gelderland
Welkomstwoord door Herman Kaiser, burgemeester van Arnhem – start film
16:20
Hans de Jong, voorzitter directie Philips Electronics Benelux B.V.
13:25
Lezing Daan Roosegaarde
16:40
Lezing Maarten van Rossem
13:55
Dialoogsessie onder leiding van Laurentien van Oranje. 25 kinderen en 6 besluitvormers waaronder de Burgemeester van Arnhem, de wethouder van Nijmegen alsmede enkele CEO’s gaan in gesprek over de verduurzaming van scholen
17:00
Uitreikingen BREEAM-NL certificaten
17:05-17:25
Wrap-up en uitloop
13:10
14:40
Pauze
Harriët Tiemens, Wethouder Gemeente Nijmegen Harriët Tiemens is sinds mei 2014 wethouder in de Gemeente Nijmegen voor GroenLinks met de portefeuille financiën, duurzaamheid, groen en water en mobiliteit. In de afgelopen raadsperiode was ze in de gemeente Rheden wethouder met het portefeuille IBOR (integraal beheer openbare ruimte), natuur, kunst/cultuur, milieu/duurzaamheid en projectwethouder voor de Groene Vallei. Sinds 2002 zat Tiemens in de gemeenteraad voor GroenLinks in Rheden. In Nijmegen vormt GroenLinks samen met de SP, de Nijmeegse Fractie en de VSP de nieuwe coalitie.
Hans de Boer, voorzitter VNO-NCW Hans de Boer is een Nederlands ondernemer en bestuurder en per 1 juli 2014 is hij voorzitter van VNO-NCW. Hij was van 1998 tot 2003 voorzitter van MKB-Nederland en zat vijf jaar in het dagelijks bestuur van de Sociaal-Economische Raad (SER). Van 2006 tot 2007 was hij voorzitter van de Taskforce Jeugdwerkloosheid en daarna lid van het Innovatieplatform waarmee hij de ambachtsscholen weer terug wilde brengen in het onderwijs. Ook is hij sinds 2010 voorzitter van de Raad van Toezicht van het KNGF. Hij neemt het publiek mee in hoe VNO-NCW de komende jaren een bijdrage wil leveren aan een aanpak ter bevordering van duurzaam ondernemen.
Peter Molengraaf, voorzitter Raad van Bestuur Alliander Peter Molengraaf is voorzitter van de Raad van Bestuur van Alliander N.V. Alliander is een netwerkbedrijf in de energiesector en bestaat uit de ondernemingen Liander, Endinet en Liandon. Daarnaast is hij is voorzitter van Netbeheer Nederland, de branchevereniging van alle Nederlandse gas- en elektriciteitsnetbedrijven. Verder is Peter Molengraaf een actief lid van de High Level Group, onderdeel van het European Partnership on Smart Cities and Communities. Hij studeerde Informatica aan de TU Delft. Vervolgens volgde hij een MBA aan de Rotterdam School of Management waarvan hij een deel doorbracht bij de Wharton School, University of Pennsylvania. Peter Molengraaf was eerder in diverse managementfuncties werkzaam bij Nuon en Shell. Hij is daarnaast lid van de Raad van Commissarissen van Vopak Nederland en voorzitter van de WENb, de werkgeversvereniging voor Energie-, Kabel & Telecom- en Afval & Milieubedrijven. Peter zal het publiek meenemen in de duurzaamheidsambities en aanpak van Alliander.
Jaap Gillis, CEO Bouwfonds IM Jaap C. Gillis MBA FRICS is sinds augustus 2012 CEO van Bouwfonds IM en lid van de Hoofddirectie van de Rabo Vastgoedgroep. Hiervoor was hij van 2006 tot april 2012 COO van Redevco B.V. Hiervoor was hij van april 2000 tot eind januari 2006 lid van de Raad van Bestuur van AM N.V. (Amstelland MDC) en vicevoorzitter van AM Development BV (nu Multi Development Corporation) in Gouda. Voordat de heer Gillis in dienst trad bij MDC, was hij vanaf 1995 Voorzitter van de Directie van ING Real Estate International (nu CBRE Global Investors). Naast zijn huidige functie bij Bouwfonds IM bekleedt hij diverse nevenfuncties. Zo is hij onder andere lid van de Raad van Commissarisen van Majid Al Futtaim Properties (Dubai), Past Trustee van de wereldwijde Board van de International Council of Shopping Centres (ICSC) en is hij lid en was voorzitter van de ICSC European Advisory Board en voorzitter van de ICSC European Sustainability Committee alswel de ICSC European Nominations Committee. Ook is hij voorzitter van het bestuur van de Dutch Green Building Council (DGBC). Hij zal als voorzitter de visie en de plannen van de Dutch Green Building Council toelichten.
8
Maarten van Rossem Maarten van Rossem is niet alleen Nederlands bekendste historicus en Amerikadeskundige, hij is ook een veelgevraagd commentator op radio en televisie. Regelmatig is Maarten van Rossem te zien in programma’s als De Wereld Draait door en Pauw en Witteman. Ook heeft hij zijn wekelijkse optreden in Goedemorgen Nederland op Radio 1. Sinds zomer 2008 zijn Van Rossems nuchtere en relativerende analyses ook te lezen in zijn eigen tijdschrift: Maarten! Maarten zal zijn eigenzinnige visie geven op duurzaamheid.
Axel Rüger, Algemeen directeur Van Gogh Museum Sinds 2006 is Axel Rüger de directeur van het Van Gogh Museum in Amsterdam. Na zijn studie kunstgeschiedenis aan de universiteit van Berlijn en Cambridge begon hij aan een Ph.D. aan de Queens University in Canada. Na stages bij diverse musea werd hij in 1999 aangesteld als conservator Nederlandse schilderkunst bij de National Gallery te Londen. Het Van Gogh Museum heeft meegewerkt aan het ontwikkelen van het duurzaamheidskeurmerk BREEAM-NL voor musea. Axel Rüger vertelt over de verduurzaming van het eigen museum en het belang voor hen als eindgebruiker.
Daan Roosegaarde Daan Roosegaarde is een jonge Nederlandse duurzaamheidspionier, kunstenaar, ondernemer en ontwerper, die studeerde aan de Academie voor de Kunst en Industrie AKI Enschede en het Berlage Instituut in Rotterdam. Hij staat aan het hoofd van Studio Roosegaarde, een ontwerpstudio met vestigingen in Nederland en Shanghai. Hij geeft regelmatig lezingen over design, onder meer tijdens de Design Indaba Conference in Kaapstad, TEDxBinnenhof en TEDxEutropolis, en als gast tijdens het tv-programma De Wereld Draait Door. Hij is ook bekend van zijn Smart Highway, interactieve snelwegen in samenwerking met aannemer Heijmans. Hij was de laatste gast tijdens de interviewserie Zomergasten in de zomer van 2013. Daan neemt het publiek mee in zijn visie op het gebied van duurzaamheid en innovatie.
Herman Kaiser, Burgemeester Arnhem Herman Kaiser is sinds augustus 2013 burgemeester van Arnhem. Voor hij in Arnhem werd benoemd was hij burgemeester in Doetinchem (2006-2013), Roermond (1992-2002) en Margraten (1986-1992). Van 2002-2006 werkte Kaiser enkele jaren als partner/ senior consultant bij Rijnconsult. Voor zijn benoeming in Margraten werkte Kaiser als rijksambtenaar bij het Ministerie van Cultuur, Recreatie, Maatschappelijk werk, Welzijn, Volksgezondheid, Sport. Kaiser groeide op in Kerkrade en studeerde politicologie en bestuurskunde aan de Universiteit van Nijmegen.
Laurentien van Oranje, directeur van de Missing Chapter Foundation Laurentien van Oranje zet zich in voor thema’s die naar het hart van de samenleving gaan. Zij is betrokken bij het Wereld Natuur Fonds (Adviseur), de European Climate Foundation (Fellow) en Fauna & Flora International (President). In 2009 richtte Laurentien van Oranje de Missing Chapter Foundation (MCF) op en verscheen haar eerste boek van de kinderboekenreeks Mr Finney, over duurzaamheid en klimaatverandering. De missie van MCF is het bevorderen van dialoog tussen kinderen en volwassenen rondom duurzaamheidthema’s. Door de dialoog met jonge stakeholders krijgt ‘de toekomst’ een gezicht en een stem. Tijdens het openingscongres zal Laurentien van Oranje een dialoogsessie leiden tussen een groep kinderen van diverse scholen uit groep 8 en een aantal besluitvormers.
Annemieke Traag, gedeputeerde van de Provincie Gelderland Annemieke Traag is sinds april 2011 namens D66 gedeputeerde bij de provincie Gelderland. Zij is verantwoordelijk voor milieubeleid, klimaat en energie, innovatie, jeugdzorg, cultuur en cultuurhistorie. Na haar studie Bestuurskunde aan de Universiteit Twente heeft zij in verschillende functies gewerkt binnen de overheid. De laatste 7,5 jaar als secretaris/algemeen directeur bij achtereenvolgens Regio Achterhoek en Regio Twente. Annemieke gaat vertellen over de duurzaamheidsdoelstellingen van de Provincie Gelderland en hun aanpak in de praktijk.
Hans de Jong, voorzitter van de directie van Philips Benelux Voorzitter van de directie Philips Benelux sinds 1 mei 2012. Binnen Philips in de Benelux verantwoordelijk voor Marketing en Sales, business development, overheidsrelaties en communicatie. Philips heeft in de Benelux ongeveer 15.000 medewerkers. De heer De Jong is onder andere lid van het dagelijks en algemeen bestuur van werkgeversorganisatie VNO/NCW en vice-voorzitter van Stichting Brainport. Na zijn studie aan de TUD is hij bij Philips Lighting in Nederland in verschillende fabricage- en managementfuncties werkzaam geweest. Vanaf 1995 was hij vijf jaar werkzaam in Hong Kong als marketing manager, verantwoordelijk voor de productstrategie en marktontwikkeling met een bijzondere focus op Greater China, India en ASEAN. In 2001 keerde hij terug naar Nederland als global marketing & sales manager Automotive en werd hij in 2004 CEO van deze Business Groep en lid van het Lighting management team. In 2008 werd de heer De Jong CEO van Lighting Systems & Controls en Automotive Lighting met speciale focus op product- en marktontwikkeling van LED- en geavanceerde elektronische controle systemen ten behoeve van energiebesparing in binnen- en buitenverlichting. Philips staat op de 48e plek op de lijst van de duurzaamste bedrijven van de wereld. De heer De Jong zal ons meenemen in de strategie van Phillips op het gebied van Groene Innovatie.
Aanmelden Deelname is gratis voor medewerkers bij DGBC-participanten, sponsors, deelnemers aan de Dutch Green Building Week en relaties van sponsors van de Dutch Green Building Week. Inschrijven kan via www.dgbw.nl
9
PROGRAMMA DAG 1 22 SEPTEMBER Maandag 22 september t/m Vrijdag 26 september gehele dag Virtuele tour – Kadans vastgoed toont haar ambitie: BREEAM | Kadans Vastgoed Kadans Vastgoed kijkt áchter de stenen en ziet waaraan ondernemingen behoefte hebben. Als vastgoed ontwikkelaar en belegger laten wij u gedurende de “Dutch Green Building Week” kennismaken met duurzame projecten. Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl/virtuele-tour-kadans Locatie: www.dgbw.nl/virtuele-tour-kadans
Maandag 22 september 08:30 tot 12:45 uur Tender Gelderse Maat | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Gemeente Nijmegen, Alliander Onderdeel van Provinciale Werkconferentie. Presentatie zes pilotkandidaten en selectie pilots door adviescommissie. De pilots dienen bij te dragen aan de lokale energietransitie en economie. Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Wijsmanzaal, Markt 11, Arnhem
10:00 tot 11:00 uur Aan de tekentafel over … | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, MPARE, Alliander Onderdeel van Provinciale Werkconferentie. Ben je bezig met passief bouwen, duurzaam renoveren en wil je meer weten over betrouwbare data? Schuif dan aan en bedenk een creatieve oplossing voor energiebesparing. Deelname: gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Markt 11, Arnhem 10:00 tot 11:30 uur Sturen of faciliteren? De lessen uit proeftuinen | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Gemeente Nijmegen, Alliander Onderdeel van Provinciale Werkconferentie. Hoe kan lokaal opgewekte energie efficiënt ingepast worden in het net? Welke rol heeft de netbeheerder hierin? Liander deelt graag de geleerde lessen uit de proeftuinen. Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Markt 11, Arnhem
09:00 tot 13:00 uur Provinciale werkconferentie ‘Energiek Gelderland’ | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Gemeente Nijmegen, Alliander De officiële start van het Gelderse programma van de Dutch Green Building Week. Deelname: gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Markt 11, Arnhem
09:15 tot 10:45 uur Twitterdebat over de rol van Social media in de bouw | Sannie Verweij Advies De meest duurzame bijeenkomst van de Dutch Green Building Week want voor dit Twitterevent hoef je de deur niet uit. Haak aan met de juiste hashtag (#dgbwdebat) en praat mee in de inhoudelijke discussie. Deelname: Gratis, via www.twevent.nl Locatie: Online, twitter
10
10:00 tot 11:30 uur Hembrug: Een duurzame toekomst voor een terrein met uitdagingen | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Gemeente Nijmegen, Alliander Onderdeel van Provinciale Werkconferentie. Wat zijn de actuele ontwikkelingen en innovaties binnen duurzaam gebouwde omgeving? Waar liggen nog kansen en wat zijn de grote succesfactoren? Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Markt 11, Arnhem
10:00 tot 11:30 uur Stadslandbouw Rotterdam: Uit je eigen stad! | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Gemeente Nijmegen, Alliander Onderdeel van Provinciale Werkconferentie. Rotterdam zet in op stadslandbouw. Doel is het versterken van duurzame economische ontwikkeling. Nieuwsgierig wat ervoor nodig is? En wat het professionals en burgers oplevert? Kom dan naar deze workshop. Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Markt 11, Arnhem
10:00 tot 11:30 uur Gezondheid binnen gebouwen | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Gemeente Nijmegen, Alliander Onderdeel van Provinciale Werkconferentie. Wat zijn de actuele ontwikkelingen en innovaties binnen duurzaam gebouwde omgeving? DGMR presenteert de resultaten van het onderzoek naar de relatie tussen comfort en een hogere productiviteit/ gezondheid binnen bestaande gebouwen. Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Markt 11, Arnhem
Green Leadership Summit op Landgoed Nyenrode De Dutch Green Building Council heeft iets nieuws. Voor de absolute top in de bouw- en vastgoedbranche organiseert de DGBC de Green Leadership Summit. Deze Summit wordt op donderdag 4 december gehouden op Landgoed Nyenrode Business Universiteit in Breukelen. De Green Leadership Summit is een exclusieve bijeenkomst voor de leiders in de bouw- en vastgoedbranche. Dagvoorzitter Maurits Groen neemt de deelnemers mee in de keuzes die door het bedrijfsleven in andere branches worden gemaakt om te overleven in tijden van toenemende schaarste van energie, voeding en grondstoffen. Het herzien van vroegere en huidige businessmodellen is hierbij essentieel.
09:00 tot 16:00 uur Open huis – Demonstratie Vervoersinformatiepunt | Data Display Nederland BV Data Display toont u tijdens de DGBW graag de mogelijkheden omtrent het realiseren van vervoersinformatiepunt. U bent tijdens de week van harte welkom in onze showroom. Deelname: Gratis, via jbergkamp@data-display.nl. Locatie: Showroom Data Display, Nieuwland Parc 8, Alblasserdam
Volg de DGBW op Twitter: #DGBW
10:00 tot 11:30 uur Gebiedscoöperatie Strijp Groen Eindhoven: mini-economie centraal | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Gemeente Nijmegen, Alliander Onderdeel van Provinciale Werkconferentie. Is duurzame samenwerking mogelijk tussen grondgebruikers, dienstverleners en overheden? In Strijp Groen (Eindhoven) ligt de prioriteit bij het gebiedsbelang. Denkt u mee over een goede balans bij gebiedsontwikkeling nieuwe stijl? Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Markt 11, Arnhem
Inspirerende sprekers Tijdens de eerste editie van de Green Leadership Summit spreken onder andere Ab van der Touw, bestuursvoorzitter Siemens Nederland en Anke van Hal, professor Duurzaam Bouwen aan de TU Delft en Nyenrode Business Universiteit. Na de presentaties vinden rondetafelgesprekken plaats. Ook diverse bestuursleden van DGBC sluiten aan bij deze gesprekken. De uitnodigingen voor de Green Leadership Summit worden komende maand verstuurd. 10:00 tot 11:30 uur Ruimte maken voor hernieuwbare energie | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Gemeente Nijmegen, Alliander Onderdeel van Provinciale Werkconferentie. Hernieuwbare energie vraagt veel ruimte. Dus moeten de werelden van RO en duurzame energie integreren om duurzame energiedoelen te bereiken. Deze workshop bespreekt een effectieve manier voor vormgeving van zulke integratieprocessen. Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Markt 11, Arnhem
LEGENDA De Dutch Green Building Council organiseert van maandag 22 tot en met vrijdag 26 september 2014 de vierde editie van de Dutch Green Building Week. Het thema van de komende Dutch Green Building Week is Green Results. Dus: wat zijn de harde resultaten van alle duurzame inspanningen? Gelukkig zijn die er genoeg, getuige de vele activiteiten die tijdens deze editie worden gepresenteerd. In het programma hebben wij door middel van kleuren aangegeven om wat voor soort activiteiten het gaat: Kleur rood: Open huis Kleur grijs: Congres Kleur oranje: Lezing Kleur groen: Workshop Kleur blauw: Excursie Kleur paars: Anders
PROGRAMMA DAG 1 22 SEPTEMBER 10:00 tot 11:30 uur Workshop lokale duurzame energieinitiatieven: co-creatie als sleutel naar succes | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Gemeente Nijmegen, Alliander Onderdeel van Provinciale Werkconferentie. De kracht van lokale initiatieven in de transitie naar een duurzame energievoorziening is groot. Samenwerking met netbeheerders is essentieel voor succes. Deze samenwerking demonstreren we met concrete voorbeelden. Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Markt 11, Arnhem
10:00 tot 11:30 uur De duurzame corridor van dichtbij | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Gemeente Nijmegen, Alliander Onderdeel van Provinciale Werkconferentie. Er is veel gebeurd. Partijen hebben elkaar gevonden en acties zijn gestart. Wat levert dit (nog) op? Denkt en doet u mee, zowel professioneel als vanuit uw rol als burger? Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Markt 11, Arnhem
10:00 tot 12:00 uur Verduurzaming warmtevoorziening gebouwde omgeving | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Gemeente Nijmegen, Alliander Onderdeel van Provinciale Werkconferentie. Lang niet alle bestaande woningen kunnen de komende decennia voldoende geïsoleerd worden om de duurzaamheidsdoelen van overheden te realiseren. Energiebesparing en collectieve duurzame warmtelevering vormen een goed en betaalbaar alternatief. Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Markt 11, Arnhem
10:00 tot 16:00 uur Training – ESCo’s ‘Een haalbare business case’ | Instituut voor Vastgoed & Duurzaamheid Bereken de haalbaarheid van ESCoprojecten met het gratis software programma RETScreen. Na deze training kunt u een scan uitvoeren van een project en uitwerken tot een analyse, inclusief de risico’s. Deelname: € 395 excl. BTW, via info@ivvd.nl Locatie: Nyenrode Business Universiteit, Straatweg 25, Breukelen 10:30 tot 12:00 uur TechTour in het duurzame hoofdkantoor Schneider Electric | Schneider Electric The Netherlands B.V. Dit kantoorgebouw is een voorbeeld van energiemanagement in de praktijk. Door de integrale oplossingen die energie meten, monitoren en managen realiseren we een energiebesparing van 50%. Deelname: Gratis, via nanda.hoefsmid@schneider-electric.com Locatie: Schneider Electric, Taurusavenue 133, Hoofddorp
11:30 tot 12:45 uur Markt Gelderse voorbeelden en successen | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Gemeente Nijmegen, Alliander Onderdeel van Provinciale Werkconferentie. De markt presenteert Gelderse voorbeelden van energiebesparing en hernieuwbare energie. Vragen over financieringsconstructies bij stedelijke - en gebiedsontwikkeling? Over technische ontwikkelingen, over samenwerking in lokale energie initiatieven? De markt biedt inspiratie! Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Markt 11, Arnhem 11:45 tot 12:45 uur Energiek Gelderland voor bestuurders | Provincie Gelderland, Gemeente Arnhem, Gemeente Nijmegen, Alliander Onderdeel van Provinciale Werkconferentie. De overgang naar een duurzame energievoorziening vergt nauwe samenwerking met veel partners. Er is behoefte om deze samenwerking op bestuurlijk niveau te versterken. Tijdens deze workshop voor Gelderse bestuurders zoeken we een passende vorm. Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Markt 11, Arnhem
The Floor is Yours
Tegenwoordig brengen de meeste mensen 90% van hun tijd binnen door, wat heeft geleid tot de bedrijfsvisie: ‘Hoe kan de vloer bijdragen aan onze gezondheid en ons welzijn’.
ook goed in het groen | www.propertynl.com www.desso.com 11
PROGRAMMA DAG 1 en 2 22 en 23 SEPTEMBER 13:00 tot 14:00 uur Presentatie: Eco-business in de residentiële sector, Schneider Electric | Schneider Electric The Netherlands B.V. Als specialist in energiemanagement delen we graag onze kennis. Tijdens deze presentatie laten we zien welke energiebesparende oplossingen in de residentiële sector toegepast kunnen worden. Deelname: Gratis, Vrije toegang. Locatie: Schneider Electric, Taurusavenue 133, Hoofddorp 13:00 tot 18:00 uur Openingscongres DGBW | Dutch Green Building Council De officiele kick-off van de Dutch Green Building Week 2014 vindt plaats tijdens het openingscongres. Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Eusebiuskerk, Kerkplein 1, Arnhem 19:00 tot 21:00 uur Nul nu manifestatie | DNA in de Bouw Op 4 avonden in Arnhem en Nijmegen gratis adviesgesprekken met multidisciplinaire bouwteams voor particulieren die hun huis energieneutraal willen (ver)bouwen. Concrete informatie over Het Nieuwe Wonen in een passiefhuis. Deelname: Gratis, via info@dnaindebouw.nl Locatie: Bezoekerscentrum Sonsbeek, Zijpendaalseweg 24A, Arnhem
19:00 tot 21:00 uur Nul nu manifestatie | DNA in de Bouw Op 4 avonden in Arnhem en Nijmegen gratis adviesgesprekken met multidisciplinaire bouwteams voor particulieren die hun huis energieneutraal willen (ver)bouwen. Concrete informatie over Het Nieuwe Wonen in een passiefhuis. Deelname: Gratis, via info@dnaindebouw.nl Locatie: Kantoor stadsregio Arnhem Nijmegen, Stationsplein 26, Nijmegen
Dinsdag 23 september 08:00 tot 08:45 uur Interactieve webinar | DuurzaamVisueel DuurzaamVisueel organiseert een webinar met spreker over een duurzaam onderwerp. De presentatie is interactief en aansluitend informeren we u over onze oplossingen in relatie tot het onderwerp van deze dag. Deelname: Gratis, via info@duurzaamvisueel.nl Locatie: www.duurzaamvisueel.nl
08:00 tot 11:00 uur Ontbijtsessie Geld verdienen met BREEAM | Daikin Airconditioning Netherlands B.V. BREEAM na drie jaar… Niet alleen een aantoonbare besparing op energiekosten van 60-70%, maar ook snelle verhuurbaarheid vanwege goede condities zorgen voor een hoog rendement op dit vastgoed. Aan de hand van praktijksituatie Park Phi ervaart u de mogelijkheden. Deelname: Gratis, via marketing@daikin.nl Locatie: Park Phi (toren Zuid), Zuiderval 120, Enschede 09:00 tot 16:00 uur Open huis- Demonstratie Vervoersinformatiepunt | Data Display Data Display toont u tijdens de DGBW graag de mogelijkheden omtrent het realiseren van vervoersinformatiepunt. U bent tijdens de week van harte welkom in onze showroom. Deelname: Gratis, via jbergkamp@data-display.nl Locatie: Showroom Data Display, Nieuwland Parc 8, Alblasserdam 09:00 tot 16:00 uur Open huis | Rijnstate Open huis, site bezoek, video presentatie Deelname: Gratis, via vastgoed@rijnstate.nl Locatie: Rijnstate, Wagnerlaan 55, Arnhem
BREEAM-NL Nieuws Wat zijn de laatste ontwikkelingen op het gebied van de verschillende BREEAM-NL keurmerken? Een overzicht.
Quickscan BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling
09:30 tot 11:00 uur Green Results by Unica – Duurzaam hoofdkantoor Unica Hoevelaken | Unica Neem een kijkje in de keuken van de duurzame bedrijfsvoering van Unica en bezoek het duurzame A-label hoofdkantoor in Hoevelaken. Deelname: Gratis, via www.unica.nl/green-results Locatie: Unica, de Wel 15, Hoevelaken
biedsontwikkeling. De Quickscan geeft gratis, eenvoudig en vrijblijvend een inschatting van de potentiële score van een gebiedsontwikkelingsproject voor een BREEAM-NL certificering. Kijk ook op www.assessmenttool.nl
200ste BREEAM-NL Nieuwbouw certificaat behaald in juli Op 23 juli is het 200ste BREEAM-NL Nieuwbouw certificaat behaald. Het gaat om een 3 sterren BREEAM-NL Oplevercertificaat voor een datacenter van Ziggo in Breda Prinsenbeek.
In april 2014 behaalde Dok Vast met haar distributiecentrum op het Tilburgse bedrijventerrein Vossenberg II de allerhoogste BREEAM-NL score ooit voor een opgeleverd nieuw gebouw: vijf sterren en een score van 91,17%. Bekijk meer informatie op www.breeam.nl
12
10:30 tot 12:00 uur TechTour in het duurzame hoofdkantoor Schneider Electric | Schneider Electric The Netherlands B.V. Dit kantoorgebouw is een voorbeeld van energiemanagement in de praktijk. Door de integrale oplossingen die energie meten, monitoren en managen realiseren we een energiebesparing van 50%. Deelname: Gratis, via nanda.hoefsmid@schneider-electric.com Locatie: Schneider Electric, Taurusavenue 133, Hoofddorp 10:45 tot 13:15 uur De Bouwsector aan de bak. Duurzaamheid als logische strategie. | Ecobouw incl. opening Prominente sprekers geven hun visie en aansluitend volgt een debat onder leiding van Harm Tilman, hoofdredacteur de Architect. • Annemarie van Doorn, directeur DGBC • Bernd Hendriksen, director Sustainability KPMG • Frits van Dongen, Rijksbouwmeester Ministerie I&M • Marga Hoek, directeur De Groene Zaak Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw Hoofdpodium, Jaarbeursplein 6, Utrecht 11:00 tot 13:00 uur Gebouwdossier: van ‘Inzicht’ naar een duurzaam gebouw | Gebouwinzicht Gebouwinzicht organiseert een miniseminar bij Unica Ecopower te Hoevelaken. De visie van gebouwinzicht.nl is dat goed gebouwdossier zeer belangrijk is voor de duurzaamheid van een gebouw. Deelname: Gratis, via www.gebouwinzicht.nl Locatie: Unica Ecopower, De Wel 15, Hoevelaken
De Dutch Green Building Council heeft een nieuwe Quickscan ontwikkeld: de Quickscan Ge-
Hoogste BREEAM-NL score voor Dok Vast
10:00 tot 18:00 uur CRH@Ecobouw: Duurzaamheid begint bij ontwerp | CRH Europe Of het nu gaat om het aanbesteden van opdrachten, het ontwerpen van gebouwen of het ontwikkelen van producten: het loont om duurzaamheid vanaf het eerste ontwerp concreet te maken. Beleef en leer van onze ervaringen op de CRH @ Ecobouw stand. Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Jaarbeursplein 6, Utrecht
10:00 tot 18:00 uur CRH Minisymposium | CRH Europe Kom naar het CRH minisymposium Duurzaamheid begint bij het ontwerp op Ecobouw met o.a. ‘Duurzame inkoopcriteria in de praktijk’, ‘De CO2-prestatieladder voorbij’, ‘BouwBewust van begin tot eind’, ‘De betonketen doet het samen’ en ‘Het begint met BIM’. Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Jaarbeursplein 6, Utrecht
12:00 tot 16:00 uur Green deal for social housing - new approaches for industrial-scale, zero energy renovation concepts | W/E Adviseurs Mini-symposium about the objectives, methods and lessons of “De Stroomversnelling” and other Dutch approaches for energy efficient renovation, as part of the NeZeR project. More information: www.nezer-project.eu Deelname: € 100, via alsema@w-e.nl Locatie: Centrum voor Duurzaam Renoveren, Modemweg 3 (pand Bouwmensen) De Hoef, Amersfoort
Mensen samenbrengen in netwerken om van elkaar te leren en goede praktijkvoorbeelden te delen.
Duurzame transportcorridor Betuwe combineert duurzaam transport over Waal, Betuweroute en A15 met energieopwekking en met behoud van het mooie rivierenlandschap.
Bevorderen van werkgelegenheid en innovatie in de milieutechnologie.
Energiek Gelderland “De vraag is niet of je een betrouwbare, betaalbare en duurzame energievoorziening wilt, want daar is iedereen het over eens. De vraag is: hoe zorg je ervoor dat die er komt.” Annemieke Traag Gedeputeerde Provincie Gelderland Stimuleren van bewonerscollectieven, lokale energiebedrijven en Energy Service Company ’s (ESCO’s).
Maken van een windvisie en stimuleren opzet windparken.
Daar werkt de provincie Gelderland hard aan! Op weg naar 14% hernieuwbare energie en 20% energiebesparing in 2020. Daar hebben wij iedereen bij nodig. Daarom stimuleren wij veel initiatieven van bewoners en ondernemers met kennis, geld en instrumenten.
Nieuwsgierig?? Kijk op www.gelderland.nl/energie Anders bestemmen van braakliggend terrein in de stad waardoor er ruimte komt voor de productie van hernieuwbare energie.
Stimuleren van innovaties o.a. bioraffinage, biomassa omzetten tot grondstof en brandstof.
Energiebesparing door subsidie voor woningisolatie en innovatieve CV-ketels.
Ontwikkeling van de zonne-atlas en de helpdesk Zon.
Provincie Gelderland is gastprovincie van de Dutch Green Building Week
Interessante namen
Naast de sprekers op het officiële openingscongres staan er tijdens de andere evenementen en congressen ook tal van interessante namen op het programma. Onder andere:
2 3 4 JUNI AMSTERDAM RAI Bent u lid van de DGBC en wilt u in 2015 deelnemen aan het DGBC Plein op de PROVADA? Neem dan contact op met Peter Schreuter per email: peter@provada.nl of telefonisch 030 6051424.
Vind ons op Twitter @PROVADAre
www.provada.nl | www.provadaxperience.nl | info@provada.nl, +31 (0)30 60 514 24
14
Bernd Hendriksen Bekend van: partner Sustainability KPMG Waar: Ecobouw Wanneer: 23 september
Hans van Breukelen Bekend van: Keeper EK 1988 Waar: Ecobouw Wanneer: 23 september
Gerard Schröder Bekend van: Schröder Vastgoed Waar: Park Phi Wanneer: 23 september
Thomas Rau Bekend van: Architect van Rau Architects Waar: Ecobouw Wanneer: 24 september
Coert Zachariasse Bekend van: CEO Delta Development Group Waar: Ecobouw Wanneer: 25 september
Peter Molengraaf Bekend van: CEO Alliander Waar: Provinciale werkconferentie “Energiek Gelderland”, Openingscongres DGBW Wanneer: 22 september
Jacqueline Cramer Bekend van: Voormalig minister van Vrom Waar: Ecobouw Wanneer: 25 september
Thomas Bögl Bekend van: Architect van HAN gebouw in Nijmegen Waar: Slotfeest Wanneer: 26 september
PROGRAMMA DAG 2 en 3 23 en 24 SEPTEMBER 12:00 tot 17:00 uur Duurzaam gebouwd Zorgvastgoed – Haarlem (DAG 3) | Duurzaam Gebouwd Duurzaam Gebouwd organiseert in september een viertal middagseminars om de verduurzaming van het zorgvastgoed aan te jagen. Het thema is: Zorg voor mens en vastgoed. Deelname: Gratis, via events@duurzaamgebouwd.nl Locatie: Hotel Haarlem, Toekanweg 2, Haarlem
14:00 tot 17:00 uur Workshop microklimatisering van de werkplek – hoe doe je dat? | TVVL In deze interactieve workshop staan twee vragen centraal: waar liggen de kansen en wat zijn de bedreigingen van microklimatisering? Hoe ziet het standaardprogramma van eisen voor microklimatisering er uit? Deelname: Gratis, via n.dekker@tvvl.nl Locatie: BBA Binnenmilieu/DGMR, Casuariestraat 5, Den Haag
12:30 tot 13:20 uur Debat biobased economy in gebouwde omgeving Olv Frank de Groot | Ecobouw Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Red Room Jaarbeursplein 6, Utrecht
14:30 tot 17:00 uur Easy access to green innovations | Daikin Airconditioning Netherlands B.V. Innovaties hebben een lange weg van fabrikant naar markt. In de automatiseringsbranche heeft cloud computing de keten omgekeerd en de toegang tot innovaties versneld. Planontwikkelaar FAME & Climate Capitol nemen u mee wat dit kan betekenen voor woonconcepten in de zorg. Deelname: Gratis, via marketing@daikin.nl Locatie: Daikin, Fascinatio Boulevard 562, Capelle aan den IJssel
13:00 tot 13:20 uur Huis vol energie, Mieke Vullings van Platform31 | Ecobouw Deelname: Gratis via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Yellow Room Jaarbeursplein 6, Utrecht 13:00 tot 14:00 uur De Nederlanden van 2020 | Triodos Vastgoedfonds, Energy Exchange Enablers (Alliander) en DVDW Start van het project “De Nederlanden van 2020”. Een samenwerking om de eerste energie-neutrale vastgoed-portefeuille van Nederland te realiseren. Deelname: Gratis, zie www.dgbw.nl Locatie: “De Nederlanden van 1845”, Willemsplein 5, Arnhem 13:00 tot 14:00 uur Presentatie: Visie over duurzame datacenters, Schneider Electric | Schneider Electric The Netherlands B.V. Tijdens deze presentatie vertellen we graag onze visie over duurzame datacenters, omdat de koelingsapparatuur in datacenters verantwoordelijk is voor 30 tot 50 procent van het totale energieverbruik in een datacenter. Deelname: Gratis, via nanda.hoefsmid@schneider-electric.com Locatie: Schneider Electric, Taurusavenue 133, Hoofddorp 13:30 tot 16:30 uur Smart Spaces | Stichting Greenport Venlo Smartspaces is bedoeld om ICT in te zetten tegen de verspilling van energie, maar ook om gebruikers en bezoekers bewust te maken van het energieverbruik van een gebouw. Incl. een rondleiding in Villa Flora. Deelname: Gratis, via info@regiovenlo.nl Locatie: St. Jansweg 20, Venlo 14:00 tot 14:30 uur BREEAM for Dummies | Ecobouw, Dutch Green Building Council Maak kennis met BREEAM-NL. Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw Hoofdpodium, Jaarbeursplein 6, Utrecht
14:45 tot 15:00 uur Uitreiking cheque SOS-kinderdorpen | Ecobouw, Rockfon Uitreiking cheque SOS-kinderdorpen aan Hans van Breukelen door Rockfon. Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw Hoofdpodium, Jaarbeursplein 6, Utrecht 15:00 tot 15:20 uur Nul op de meter, Ruud Geerlings van SBRCURnet | Ecobouw Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Yellow Room Jaarbeursplein 6, Utrecht 15:00 tot 17:00 uur Duurzame kwaliteit bedrijventerrein | Stichting Groene Hart Stichting Groene Hart voert in opdracht van de provincie ZH en in samenwerking met Grontmij en IVAM een project uit waarbij voor vier bedrijventerreinen in het Groene hart een meting van de duurzaamheid van het bedrijventerrein wordt uitgevoerd. Deelname: Gratis, via contact@groenehart.info Locatie: centrale locatie in het Groene Hart 15:00 tot 18:00 uur Maak kennis met ECOXXI | Grontmij Nederland Nieuwsgierig hoe ECOXXI de verbinding legt tussen de activiteiten voor duurzaamheid binnen gemeenten? FEE Nederland, Grontmij en betrokken gemeenten vertellen hoe ECOXXI duurzame ontwikkelingen integraal verder brengt. Deelname: Gratis, via ilya.musters@grontmij.nl Locatie: Grontmij, Zernikestraat 17, Eindhoven
15:00 tot 19:00 uur Jaarbijeenkomst Duurzaam (Her) ontwikkelen Rotterdam | RCI, SBRCURnet Lessen van duurzame (her)ontwikkeling van vastgoed in de omgeving van het Rotterdam Museumkwartier. Deelname: Gratis, via www.sbrcurnet.nl Locatie: Kunsthal, Westzeedijk 341, Rotterdam 15:20 tot 17:30 uur Droge voeten in de Delta. Creatieve oplossingen voor klimaatverandering | Ecobouw De vraag is hoe Nederland leefbaar en veilig te houden. Sprekers zijn: • Henk Ovink, senior advisor Hurricane Sandy Rebuilding Taskforce, USA • Chris Zevenbergen, prof. UNESCO-IHE, strategisch adv. exec. board Dura Vermeer • Florian Boer, de Urbanisten • Hiltrud Pötz, Atelier GroenBlauw Olv Harm Tilman, Hoofdredacteur de Architect Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw Hoofdpodium, Jaarbeursplein 6, Utrecht 17:00 tot 17:20 uur Meerwaarde door koppeling aan BIM, Wouter Noterbomer van SBRCURnet | Ecobouw Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Red Room Jaarbeursplein 6, Utrecht 18:00 tot 21:30 uur Vleermuizenexcursie | Tauw BV Altijd al eens vleermuizen willen zien en horen? Tijdens een wandeling vertelt één van onze ecologen u over het leven van vleermuizen en proberen we er zoveel mogelijk te spotten. Deelname: Gratis, via tauw.nl/vleermuizentocht Locatie: Landgoed Ridderhofstad Rhijnauwen, Rhijnauwenselaan 14b, Bunnik
Woensdag 24 september 08:00 tot 08:45 uur Interactieve webinar | DuurzaamVisueel DuurzaamVisueel organiseert een webinar met sprekers over een duurzaam onderwerp. De presentatie is interactief en aansluitend informeren we u over onze oplossingen in relatie tot het onderwerp van deze dag. Deelname: Gratis, via info@duurzaamvisueel.nl Locatie: www.duurzaamvisueel.nl 08:00 tot 09:30 uur Het duurzaamheidsontbijt | Iv-groep Tijdens dit ontbijt zullen verschillende duurzame projecten van Iv de revue passeren en kennis op het gebied van duurzaam ontwerpen worden gedeeld. Deelname: Besloten Bijeenkomst Locatie: Kantoor Iv-Groep, Trapezium 322, Sliedrecht 09:00 tot 16:00 uur Open huis- Demonstratie Vervoersinformatiepunt | Data Display Data Display toont u graag de mogelijkheden omtrent het realiseren van vervoersinformatiepunt. U bent tijdens de week van harte welkom in onze showroom. Deelname: Gratis, via jbergkamp@data-display.nl Locatie: Showroom Data Display, Nieuwland Parc 8, Alblasserdam 10:00 tot 11:30 uur Green Results by Unica – Rembrandtflat, Zwolle | Unica Breng een bezoek aan de gerenoveerde Rembrandtflat in Zwolle en bekijk de vele duurzame toepassingen die zijn toegepast om energielabel A te behalen. Deelname: Gratis, via www.unica.nl/green-results Locatie: Rembrandtflat, Monteverdilaan 2-198, Zwolle
19:00 tot 21:00 uur Nul Nu Manifestatie | DNA in de Bouw Op 4 avonden in Arnhem en Nijmegen gratis adviesgesprekken met multidisciplinaire bouwteams voor particulieren die hun huis energieneutraal willen (ver)bouwen. Concrete informatie over Het Nieuwe Wonen in een passiefhuis. Deelname: Gratis, via info@dnaindebouw.nl Locatie: Kantoor stadsregio Arnhem Nijmegen, Stationsplein 26, Nijmegen
10:00 tot 13:30 uur Open bedrijfsbezoek Desso | Desso BV Voor een beperkt aantal bezoekers organiseren wij een bedrijfsbezoek met presentatie en rondleidingen. Thema van deze bijeenkomst: “Duurzame innovaties voor een gezond binnenklimaat”. Deelname: Vrije toegang Locatie: Desso BV, Taxandriaweg 15 te Waalwijk
19:00 tot 21:00 uur Nul Nu Manifestatie | DNA in de Bouw Op 4 avonden in Arnhem en Nijmegen gratis adviesgesprekken met multidisciplinaire bouwteams voor particulieren die hun huis energieneutraal willen (ver)bouwen. Concrete informatie over Het Nieuwe Wonen in een passiefhuis. Deelname: Gratis, via info@dnaindebouw.nl Locatie: Bezoekerscentrum Sonsbeek, Zijpendaalseweg 24A, Arnhem
10:00 tot 18:00 uur CRH@Ecobouw: Duurzaamheid begint bij ontwerp | CRH Europe Of het nu gaat om het aanbesteden van opdrachten, het ontwerpen van gebouwen of het ontwikkelen van producten: het loont om duurzaamheid vanaf het eerste ontwerp concreet te maken. Beleef en leer van onze ervaringen op de CRH @ Ecobouw stand. Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Jaarbeursplein 6, Utrecht
15
CEO Alliander Peter Molengraaf: ‘Verduurzamen Van architect Thomas Rau mag netbeheerder Alliander wel wat meer opscheppen over zijn eigen nieuwe kantoor in Duiven. CEO Peter Molengraaf beschouwt het maar als compliment voor de duurzame prestaties van de nieuwe huisvesting. “Maar, we zijn een publieke organisatie, dus daar past een zekere bescheidenheid bij.” Toch zijn de ambities en resultaten van de netbeheerder niet mals.
Het nieuwe kantoor van Alliander, dat in 2015 wordt betrokken, bestaat uit vijf oude kantoren die worden getransformeerd tot een energieleverend complex. Van de bestaande constructies wordt 85 procent hergebruikt. Ook wordt bijna al het sloopmateriaal gerecycled. Een speciaal dak met transparante luchtdruk-kussens en levende, groene binnengevels dragen bij aan de Co2-neutrale energiehuishouding van het complex. Een enorm dak met zonnepanelen gaat voorzien
Verduurzamen van gebieden Met de nieuwbouw laat Alliander zien koploper te willen zijn als het gaat om het verduurzamen van de gebouwde omgeving. Maar dat is niet het enige doel. Met het duurzame gebouw wil Alliander ook de andere bedrijven op het bedrijventerrein Centerpoort-Nieuwgraaf stimuleren om te verduurzamen. Binnen een informeel samenwerkingsverband onder de naam Groene Allianties bekijken bedrijven samen welke maatregelen bijdragen aan de duurzame prestaties van het bedrijventerrein. Of dat ingewikkeld is? “Nee, gewoon een kwestie van aanbellen bij de buren”, vertelt Peter Molengraaf. De leden van het directieteam van Alliander blokten hun agenda’s, maakten afspraken en trokken in groepjes van twee langs de deuren. “Dan ga je vragen hoe zij tegen duurzaamheid aankijken en wat je samen kunt doen om het gebied groener te maken. Dat leverde goede gesprekken op.”
Volgens Thomas Rau, architect van de nieuwbouw in Duiven, mag Alliander best wat meer opscheppen over het nieuwe hoofdkantoor. FOTO: Boele & van Eesteren, Thomas Heye Zo is het nieuwe gebouw van Alliander in Duiven een sterk staaltje duurzame co-creatie van architect, bouwer en opdrachtgever.
in de energiebehoefte. In totaal zullen 1.550 werknemers in Duiven gaan werken; het wordt de centrale vestiging in Oost-Nederland.
Green BIM Bundle
Het dak van het Alliander gebouw zit er al bijna op. FOTO: Boe gekeken naar de parkeergelegenheden op het bedrijventerrein. “Hier zit ook een grote meubelwinkel. Die heeft z’n druktepiek op een
“Het enige wat nodig is voor verduurzaming, is een partij die het initiatief neemt” De eerste resultaten zijn al geboekt. Zo hebben de bedrijven besloten gezamenlijk zonnepanelen in te kopen. “Dat is voor iedereen goed en voordelig”, aldus Molengraaf. Ook is goed
Duurzaam ontwerpen en bouwen Als ontwerper en bouwer kan én moet je de verantwoordelijkheid nemen voor de milieuprestaties en het energieverbruik van de gebouwen die je ontwerpt en bouwt. Effectief werken aan een levensvatbare gebouwde omgeving begint met slimmer ontwerpen. Want zo’n 80% van de beslissingen die van invloed zijn worden in de ontwerpfase genomen. KUBUS biedt dé tools om betrouwbare analyses te maken.
ander tijdstip dan wij. Bij ons is het al om 8.00 uur druk. Dan kun je samen afspraken maken over het gebruik van parkeerplaatsen.” Peter Molengraaf zou ook andere bedrijven elders in
Een unieke ‘high-performance’ BIM workflow
Elk BIM-proces verdient Solibri Model Checker
Controle over het energieverbruik van een gebouw
Milieuprestaties van gebouwen gekoppeld aan BIM
www.kubusinfo.nl 16
Kubus_adv_GreenBIM_A4_def.indd 1
11-07-14 15:34
van gebieden? Gewoon, aanbellen bij de buren’ exact voorspellen en kabels in de grond leggen voor een energievraag die mogelijk komt, maar mogelijk ook niet. Dat is te risicovol en duur bovendien.”
Energie als de zon schijnt Volgens Molengraaf bevinden we ons in een transitiefase. Zonne- en windenergie zijn belangrijke toekomstige energiebronnen. Dat maakt het volgens de CEO van Alliander ook waarschijnlijk dat we onze energiebehoefte
Is er weinig wind of zon, dan wordt energie duurder”, aldus Molengraaf. “Bedrijven kunnen hun productie hierop gaan instellen.” Molengraaf komt veel bij organisaties om zijn visie toe te lichten. “Wanneer ze mij voor het eerst horen, moeten ze heel erg wennen aan het idee. Dan vertel ik het nog een keer en benadruk ik de voordelen, bijvoorbeeld van goedkope energie op momenten dat er aanbod in overvloed is. Ja, dan ga je veel meer in mogelijkheden denken. De grootste uitdaging is dan de opslag van energie. Maar ook daar zijn heel veel oplossingen denkbaar.”
Bij een andere maatregel, het installeren van een warmtepomp, ging het wat minder gemakkelijk. “Daar is toch wat meer kennis voor nodig van een gespecialiseerde installateur”, heeft Molengraaf ervaren. “Het is niet een kwestie van installeren en klaar, zoals bij een CV-ketel. Het vraagt om een andere manier van onderhoud en gebruik. Hier is nog veel winst te behalen.”
Zonnepanelen en warmtepomp
oele & van Eesteren, Thomas Heye het land willen stimuleren om samen om de tafel te gaan. “Het enige wat nodig is, is een partij die het initiatief neemt.”
Alliander en de toekomst Als netbeheerder beheert Alliander ongeveer een derde van het gas- en elektricteitsnetwerk in Nederland. Voortdurend is het bedrijf bezig om in te spelen op de energiebehoeften van de toekomst. Er wordt geanticipeerd op hoe het net er de komende tien, vijftien of twintig jaar uit moet zien. “We kunnen het alleen niet
Alliander CEO Peter Molengraaf geeft zijn visie: “Op het moment dat de zon schijnt of de wind waait, kan energie goedkoper worden aangeboden. Is er weinig wind of zon, dan is energie duurder.” zullen aanpassen aan de beschikbaarheid van zon en wind. “Op het moment dat de zon schijnt of de wind waait, zal energie op den duur goedkoop of zelfs gratis worden aangeboden.
De kantorenmarkt heeft al goede stappen gemaakt met de eigen huisvesting. “Een energiereductie van 60 tot 80 procent horen we steeds vaker”, zegt Molengraaf. De grootste opgave ligt bij de particuliere woningmarkt. Daar moet het volgens Peter Molengraaf nog duidelijker worden wat nu de oorzaken zijn van een hoge energierekening. En wat je kunt doen om de energieprestatie te verbeteren. Molengraaf heeft in zijn eigen woning ook een aantal maatregelen genomen om energie te besparen. “Onze woning komt uit dit decennium dus was al behoorlijk zuinig”, begint hij. “Wel heb ik zonnepanelen laten installeren. Heel eenvoudig: je vraagt wat offertes op en je kiest de beste. Het is zo gebeurd.”
Binnen is ruimte voor groen. FOTO: Boele & van Eesteren, Thomas Heye Dit laatste voorbeeld is volgens de CEO van Alliander een goede reden om te participeren in de Dutch Green Building Week. Het gaat om kennis uitwisselen en ervaringen met elkaar delen. “Tijdens de DGBW is heel veel expertise aanwezig. Door elkaar op te zoeken kunnen we winst behalen. Daarom sluiten wij als Alliander graag aan.”
Duurzaamheid begint bij het ontwerp
CRH, internationale leider in bouwmaterialen, is met haar bedrijven vooraanstaand partner voor bouwend Nederland. Duurzaamheid begint bij het ontwerp is het thema van CRH @ Ecobouw 2014. Of het nu gaat om het aanbesteden van opdrachten, het ontwerpen van gebouwen of het ontwikkelen van producten: het loont om duurzaamheid vanaf het eerste ontwerp concreet te maken. Kom op dinsdag 23 september 2014 naar het CRH minisymposium Duurzaamheid begint bij het ontwerp op Ecobouw met onder andere ‘Duurzame inkoopcriteria in de praktijk’, ‘De CO2-prestatieladder voorbij’, ‘BouwBewust van begin tot eind’, ‘De betonketen doet het samen’ en ‘Het begint met BIM’. Voor meer informatie: www.ecobouw.net CRH deelnemers @ Ecobouw:
17
PROGRAMMA DAG 3 24 SEPTEMBER 10:30 tot 12:00 uur TechTour in het duurzame hoofdkantoor Schneider Electric | Schneider Electric The Netherlands B.V. Dit kantoorgebouw is een voorbeeld van energiemanagement in de praktijk. Door de integrale oplossingen die energie meten, monitoren en managen realiseren we een energiebesparing van 50%. Deelname: Gratis, via nanda.hoefsmid@schneider-electric.com Locatie: Schneider Electric, Taurusavenue 133, Hoofddorp 10:45 tot 12:55 uur Slim omgaan met schaarse hulpbronnen. Grondstoffen, water, energie en bodem. | Ecobouw Een goede omgang met hulpbronnen is één van de belangrijkste duurzaamheidsopgaven. De sprekers: • Arjan van Timmeren, hoogleraar Environment, technology & design, TU Delft faculteit Bouwkunde • Thomas Rau, dir./oprichter RAU Architecten • Bas van de Griendt, Manager CSR and Sustainable Development, Bouwfonds Ontwikkeling • Gijs Spruijt, dir. Nieuwenhuizen Daandels Bouw (duurzaamste bouwer van 2014 /2015) Olv Rogier Rijkers, Hoofdredacteur Cobouw Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw Hoofdpodium, Jaarbeursplein 6, Utrecht
11:30 tot 11:50 uur Milieuprestatie, Harm Valk, Nieman Raadgevende Ingenieurs | Ecobouw Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Yellow Room Jaarbeursplein 6, Utrecht 12:00 tot 17:00 uur Duurzaam Gebouwd Zorgvastgoed – Delft (DAG 4) | Duurzaam Gebouwd In september een 4-tal middagseminars om de verduurzaming van het zorgvastgoed aan te jagen. Deelname: Gratis, via events@duurzaamgebouwd.nl Locatie: De Schaapskooi, Korftlaan 3, Delft 12:30 tot 12:50 uur Kansen voor zorgvastgoed, Harmke Bekkema, van Energiesprong | Ecobouw Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Yellow Room, Jaarbeursplein 6, Utrecht 13:00 tot 13:15 uur Het nieuwe verwarmen | Daikin Airconditioning Netherlands B.V. Er wordt veel gesproken over duurzaamheid. Daikin laat u zien hoe de innovaties in het nieuwe verwarmen breed toegankelijk worden. Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw Yellow Room, Jaarbeursplein 6, Utrecht
13:00 tot 14:00 uur Presentatie: Self-healing grids, Schneider Electric | Schneider Electric The Netherlands B.V. Als specialist in energiemanagement delen we graag onze kennis. Tijdens deze presentatie laten we zien hoe automatisering en telemetrie een belangrijke rol spelen bij het sneller opsporen van stroomstoringen en een storing kan herstellen. Deelname: Gratis, via nanda.hoefsmid@schneider-electric.com Locatie: Schneider Electric, Taurusavenue 133, Hoofddorp 13:45 tot 14:15 uur E-wijk door Dirk Dekker | Ecobouw E-wijk door Dirk Dekker, winnaar Innovatie Boostcamp van Bouwend Nederland. Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw Hoofdpodium, Jaarbeursplein 6, Utrecht 14:00 tot 14:20 uur Comfortabel energieneutraal bouwen, Harm Valk van Nieman Raadgevende Ingenieurs | Ecobouw Deelname: Gratis via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Blue Room, Jaarbeursplein 6, Utrecht
Volg de DGBW op Twitter: #DGBW
14:00 tot 16.00 uur Projectpresentatie en bezoek LOC Focus Barendrecht | Stevens van Dijck Projectpresentatie en bouwplaats bezoek. 11.000 m2 nieuwbouw Lokaal Opleidingen Centrum Focus Barendrecht. Diverse duurzame maatregelen. GPR score 8. Frisse scholen klasse A+B. Deelname: Gratis, via contact@stevensvandijck.nl Locatie: LOC Focus Barendrecht, Dierensteinweg, Barendrecht
14:00 tot 17:00 uur Creating better environments | Forbo Flooring Twee lezingen staan op het programma. De eerste lezing zal gaan Forbo’s ambitie in duurzaamheid en antwoord op de vraag hoe men nu ECHT kan beoordelen wat duurzaam is? De tweede lezing wordt gegeven door de Design Studio over de invloed van de natuurlijke grondstoffen op het productieproces van Marmoleum. Ter afsluiting volgt een fabrieksrondleiding in de grootste linoleumfabriek ter wereld, kortom, een heus kijkje in de keuken. Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Forbo Expo, Industrieweg 12, Assendelft
Duurzaam Gebouwd kennisplatform over duurzaam bouwen Duurzaam Gebouwd is hét kennisplatform over duurzaam bouwen. We inspireren
De missie van Duurzaam Gebouwd is om de verduurzaming van de gebouwde
professionals in de bouw door onafhankelijk nieuws, top-experts, beschrijvingen,
omgeving een grote stap vooruit te helpen, door kennis- en netwerkdeling.
innovatieve producten en evenementen als het Duurzaam Gebouwd Congres en
Partners en experts van Duurzaam Gebouwd delen hun ambitie en kennis, om
Building Holland. Laatstgenoemde jaarlijkse evenement wordt in samenwerking
er samen met andere aangesloten partijen voordeel uit te halen; het denken in
met Amsterdam RAI georganiseerd.
ketens is een essentieel onderdeel van het kennisplatform.
Building Holland – Het Nieuwe Bouwen Tijdens het jaarlijkse evenement Building Holland komen alle schakels in de keten bijeen om de toekomst van de bouw- en vastgoedsector mede vorm te geven middels kennisdeling, conceptontwikkeling én samenwerking. De tweede editie van Building Holland vindt plaats van 31 maart t/m 2 april 2015. Op de officiële website van Building Holland bekijkt u via ‘Building Holland Talks’ het inhoudelijke programma terug van de eerste editie van het evenement. Ga hiervoor naar www.buildingholland.nl en blijf aangesloten bij Het Nieuwe Bouwen.
18
DG advertentie DGBW.indd 1
04-07-14 15:18
PROGRAMMA DAG 3 en 4 24 en 25 SEPTEMBER 14:15 tot 15:00 uur Succesvolle transities van wijken (verduurzaming) | Ecobouw Lezing van Anke van Hal over succesvolle transities van wijken. Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw Hoofdpodium, Jaarbeursplein 6, Utrecht 15:00 tot 16:30 uur Green Results by Unica – Unica Rotterdam | Unica Neem een kijkje in de keuken van Unica en ervaar de duurzame huisvesting van Unica Rotterdam. Zo ziet u onder meer hoe het WKO-systeem (warmte-koudeopslag), de warmteterugwinning en de daglichtschakeling in de praktijk werken. Deelname: Gratis, via www.unica.nl/green-results Locatie: Unica, Fairoaksbaan 200, Rotterdam 15:00 tot 17:00 uur Van vliegen naar energieneutraal wonen, werken een recreëren | Locatie Valkenburg Uitgangspunt van de workshop is het delen van kennis. Hoe kunnen we leren van de ervaringen bij andere projecten? Wat kunnen we doen om er voor te zorgen dat de Locatie Valkenburg geen eenling blijft? Deelname: info@locatievalkenburg.nl Locatie: Valkenburg (voormalig vliegveld bij Katwijk) 15:00 tot 17:00 uur Slotevent Green Business Challenge | Green Business Club Zuidas De presentatie van resultaten van de Green Business Challenge. Young professionals van advocaat tot consultant, bankier tot projectontwikkelaar gaan in mei t/m september 2014 de strijd aan om vanuit hun idealen de Zuidas te verduurzamen. Deelname: Gratis, via zuidas@greenbusinessclub.nl Locatie: Old School, Gaasterlandstraat 3-5, Amsterdam
15:00 tot 17:00 uur Excursie parkgebied Waterakkers in Breda | ARCADIS Nederland BV In Breda ligt het parkgebied Waterakkers dat onderdeel is van een duurzame gebiedsontwikkeling. Het 27,5 hectare grote gebied is een duurzaam watersysteem dat hemelwater van wegen, woningen en bedrijven biologisch zuivert én opslaat. Deelname: Gratis, via info.gebouwen@arcadis.nl Locatie: parkgebied Waterakkers, Breda
15:00 tot 18:00 uur Maak kennis met ECOXXI | Grontmij Nederland Nieuwsgierig hoe ECOXXI de verbinding legt tussen de activiteiten voor duurzaamheid binnen gemeenten? FEE Nederland, Grontmij en betrokken gemeenten vertellen hoe ECOXXI duurzame ontwikkelingen integraal verder brengt. Deelname: Gratis, via ilya.musters@grontmij.nl Locatie: Grontmij, Rozenburglaan 11, Groningen 15:20 tot 17:30 uur Alles Smart. Technologische innovaties voor de duurzame leefomgeving | Ecobouw Een leefomgeving die aan alle duurzame en economische aspecten voldoet is complex. Interactieve, digitale, maar ook andere slimme innovaties raken verweven met de gebouwde omgeving. De sprekers: • Kornelis Blok, CEO Ecofys • Cees Brandsen, Directeur Grote Projecten en Onderhoud, Rijkswaterstaat • Odette Ex, Directeur Ex Interiors • Maarten Hajer, Directeur Planbureau voor leefomgeving (onder voorbehoud) Olv Rogier Rijkers, Hoofdredacteur Cobouw Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw Hoofdpodium, Jaarbeursplein 6, Utrecht 17:00 tot 21:00 uur De beleving van groen | Alterra Wageningen UR Economisch en klimatologische winst is te behalen als groen rond en in gebouwde omgeving integraal benaderd wordt. Tijdens deze discussiebijeenkomst gaan we in op de meervoudige beleving van groen. Deelname: Gratis, via charlotte.lelieveld@wur.nl Locatie: Alterra Wageningen Universiteit & Research centre, Droevendaalsesteeg, Wageningen 19:00 tot 21:00 uur Nul Nu Manifestatie | DNA in de Bouw Op 4 avonden in Arnhem en Nijmegen gratis adviesgesprekken met multidisciplinaire bouwteams voor particulieren die hun huis energieneutraal willen (ver)bouwen. Concrete informatie over Het Nieuwe Wonen in een passiefhuis. Deelname: Gratis, via info@dnaindebouw.nl Locatie: Kantoor stadsregio Arnhem Nijmegen, Stationsplein 26, Nijmegen 19:00 tot 21:00 uur Nul Nu Manifestatie | DNA in de Bouw Op 4 avonden in Arnhem en Nijmegen gratis adviesgesprekken met multidisciplinaire bouwteams voor particulieren die hun huis energieneutraal willen (ver)bouwen. Concrete informatie over Het Nieuwe Wonen in een passiefhuis. Deelname: Gratis, via info@dnaindebouw.nl Locatie: Bezoekerscentrum Sonsbeek, Zijpendaalseweg 24A, Arnhem
Donderdag 25 september 08:00 tot 08:45 uur Interactieve webinar | DuurzaamVisueel DuurzaamVisueel organiseert een webinar met spreker over een duurzaam onderwerp. De presentatie is interactief en aansluitend informeren we u over onze oplossingen in relatie tot het onderwerp van deze dag. Deelname: Gratis, via info@duurzaamvisueel.nl Locatie: www.duurzaamvisueel.nl 08:00 tot 09:30 uur Ontbijtsessie Greenlease: business case voor groene gebouwen’ | JLL De Gebruikskwaliteit van vastgoed verhogen en tegelijkertijd de milieu-impact verlagen? De ins en outs van een greenlease prestatiecontract worden besproken. Hoe worden investeringen in duurzaamheid vastgelegd, bereikt en gezamenlijk terugverdiend? Deelname: Gratis, via claudia.heimensen@eu.jll.com Locatie: JLL, Strawinskylaan 3103, Amsterdam
09:00 tot 16:00 uur Open huis – Demonstratie Vervoersinformatiepunt | Data Display Nederland BV Data Display toont u tijdens de DGBW graag de mogelijkheden omtrent het realiseren van vervoersinformatiepunt. U bent tijdens de week van harte welkom in onze showroom. Deelname: Gratis, via jbergkamp@data-display.nl Locatie: Showroom Data Display, Nieuwland Parc 8, Alblasserdam
09:15 tot 10:45 uur Energietransitie, onderwijs en bouw: Hoe sluiten vraag en aanbod op elkaar aan? | Provincie Gelderland De techniek staat niet stil, de race naar energie-nul-woningen vraagt nieuwe kennis en vaardigheden. Hoe verbeteren we de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven? Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Statenzaal, Markt 11, Arnhem 09:30 tot 11:00 uur Green Results by Unica – Tramremise De Hallen, Amsterdam | Unica Duurzame herontwikkeling van een monumentaal Amsterdams gebouw. Bekijk de duurzame installaties in aanbouw en kom meer te weten over het ESCo concept. Deelname: Gratis, via www.unica.nl/green-results Locatie: De Hallen, Bellamystraat 1, Amsterdam
08:00 tot 11:00 uur Ontbijtsessie Monitoring green results | Daikin Airconditioning Netherlands B.V. In een business case zijn alle resultaten groen te krijgen, maar hoe bewijs je groene resultaten elke dag? Het monitoringssysteem bij Toyota bewijst iedere dag de invulling van de belofte voor green results. Pak uw kans om bij Toyota dit unieke concept van real time green results monitoring te komen bekijken. Deelname: Vrije toegang Locatie: Toyota Material Handling Nederland B.V., Stevinlaan 4, Ede 09:00 tot 13:00 uur Cradle to Cradle Café | C2C Café, Ahrend, Desso BV, Interwand, Mosa Ahrend, Desso, Interwand en Mosa nodigen u van harte uit om op donderdag 25 september a.s. het Cradle to Cradle Café, met als titel ‘Cradle to Cradle en businessmodellen’, bij te wonen. De ochtend wordt afgesloten met een netwerklunch. Deelname: Vrije toegang Locatie: Ahrend Showroom Amsterdam, Laarderhoogtweg 25, Amsterdam
09:30 tot 11:30 uur Rondleiding circulaire en energieleverende herhuisvesting Alliander te Duiven | Alliander Alliander transformeert samen met VolkerWessels Vastgoed, Rau Architecten vijf bestaande kantoorgebouwen tot een energieleverend complex. Dit duurzame pand van 25.000m2 wordt bijna volledig circulair gebouwd en heeft tot doel om verbinding en kennisdeling te faciliteren. Deelname: Vrije toegang Locatie: Alliander, Dijkgraaf 4, Duiven 10:00 tot 11:30 uur Green Results by Unica – Breecamp Energie, Zwolle | Unica Hoe verwarm je een woonwijk zonder gas? Het antwoord: door het stoken van lokale houtsnippers. Neem een kijkje bij deze duurzame houtenergiecentrale in Zwolle, die met twee houtketels een hele woonwijk verwarmt. Deelname: Gratis, via www.unica.nl/green-results Locatie: Breecamp Energie, Sportlaan 2-s1, Zwolle
19
PROGRAMMA DAG 4 25 SEPTEMBER 10:00 tot 18:00 uur CRH@Ecobouw: Duurzaamheid begint bij ontwerp | CRH Europe Of het nu gaat om het aanbesteden van opdrachten, het ontwerpen van gebouwen of het ontwikkelen van producten: het loont om duurzaamheid vanaf het eerste ontwerp concreet te maken. Beleef en leer van onze ervaringen op de CRH @ Ecobouw stand. Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Jaarbeursplein 6, Utrecht 10:45 tot 12:55 uur Een nieuwe kijk op waardecreatie. Eén plus één is drie (of meer) | Ecobouw Duurzame waardecreatie omvat de ambitie om, naast financiële winst, ook winst te leveren voor mens en planeet en wel voor de langere termijn. Sprekers zijn: • Elsbeth Quispel, directeur GRESB • Hans de Jonge, TU Delft/BRINK Groep • Onno Dwars, Manager Duurzaamheid, VolkerWessels Vastgoed Olv Johannes van Bentum, Hoofdredacteur Vastgoedmarkt Deelname: Gratis, via www.ecbouw.net Locatie: Ecobouw Hoofdpodium, Jaarbeursplein 6, Utrecht 11:15 tot 12:45 uur Duurzame appartementen, hoe krijgen we de VvE’s in beweging? | Provincie Gelderland Verenigingen van Eigenaren (VvE’s) blijven achter bij het verduurzamen van woningen. Hoe kunnen gemeenten en bouwbedrijven VvE’s helpen om de stap naar label A of verder te maken? Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Statenzaal, Markt 11, Arnhem 12:00 tot 12:20 uur Wat is Esco en wat kan de belegger ermee? Jeroen Nolet van Instituut Vastgoed & Duurzaamheid | Ecobouw Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Yellow Room, Jaarbeursplein 6, Utrecht 13:00 tot 13:20 uur Resultaat gericht samenwerken, Remco Spiering van SBRCurnet | Ecobouw Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Red Room, Jaarbeursplein 6, Utrecht 13:00 tot 17:00 uur Workshop duurzame energie en integratie in stedenbouwkundige ontwikkeling | W/E Adviseurs Workshop over de ins en outs van duurzame energie en integratie in stedenbouwkundige ontwikkeling. De ochtend/middag is onderdeel van het Europese project SUSREG en wordt georganiseerd samen met de BNSP. www.susreg.eu Deelname: € 75,- excl. BTW, via roth@w-e.nl Locatie: Delft, zie www.dgbw.nl
13:00 tot 17:00 uur ICT als aanjager van een duurzame ontwikkeling | Nieman RI Een datacenter en kantoor die elkaar versterken, dat was het idee van de Odin Groep uit Hengelo. Het resultaat is een BREEAM-NL Excellent certificaat voor beide projecten. Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Odin-Groep, Expolaan 50, Hengelo 13:30 tot 16:30 uur Verduurzamen van corporatiewoningen, van Investeringsimpuls naar Energie-nul | Provincie Gelderland De Gelderse woningcorporaties verbeteren tot eind volgend jaar 10.000 woningen met tenminste twee energielabelstappen. Hoe maken zij de vervolgstap naar energie-nulwoningen? Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Huis der Provincie, Wijsmanzaal, Markt 11, Arnhem 13:30 tot 16:30 uur Seminar Zervers, - feiten en fabels rondom energiebesparing bij ICT omgevingen | Omgevingsdienst Noordzeekanaal Gezien het belang van de datacenter sector voor de economie wil gemeente Amsterdam deze bedrijfstak graag accomoderen. Tijdens het Seminar wordt deze uitdaging voor de IT sector op interactieve wijze verkend. Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: Dell, Transformatorweg 38, Amsterdam 13:30 tot 16:30 uur ‘Laaghangend fruit’: maximaal BREEAM bij minimale kosten | Rienks Bouwmanagement De Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten (AHK) heeft als eerste hogeschool in Nederland een BREEAM (ontwerp)certificaat. In een workshop wordt ingegaan op de duurzaamheidambities AHK, de route naar het certificaat en het ‘laaghangend fruit’: maximaal BREEAM bij minimale kosten. Deelname: Gratis, via info@ Rienksbouwmanagement.nl Locatie: Academie van Bouwkunst, Waterlooplein 211, Amsterdam 14:00 tot 14:20 uur Opstellen van haalbare business cases voor duurzaamheidsprojecten, Leon Erkelens, Platform Economie & Ruimte | Ecobouw Deelname: Gratis via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Red Room, Jaarbeursplein 6, Utrecht 14:00 tot 14:30 uur Uitreiking Award Duurzame Bouwvrouw | Ecobouw Uitreiking Award Duurzame Bouwvrouw door Jacqueline Cramer. Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw Hoofdpodium, Jaarbeursplein 6, Utrecht
14:00 tot 14:50 uur Esco’s in de praktijk, Michael van Hulst, Instituut Vastgoed & Duurzaamheid | Ecobouw Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, Yellow Room, Jaarbeursplein 6, Utrecht 14:00 tot 16:00 uur Excursie House of Tomorrow Today (HoTT) | VELUX Nederland Bezoek de eerste vrijstaande én nieuwbouwwoning in Nederland volgens de Active House visie! Het HoTT is het voorbeeldproject waarin Slimbouwen en de Active House visie elkaar completeren. Deelname: Gratis, via ww.dgbw.nl Locatie: HoTT, Laathof 16, Sterksel 14:00 tot 18:00 uur Crossroads: your roadmap to the future. | D/DOCK Een internationaal evenement waar inspirerende sprekers hun visie delen op de veranderende wereld van vandaag. Aan de hand van trends en ontwikkelingen geven zij inzicht in de markt van morgen. Deelname: €75,- excl. BTW, via crossroads@aanofafmelden.nl Locatie: Undercurrent, Papaverweg 54, Amsterdam
15:20 tot 17:30 uur Walking the Talk. De praktijk van duurzaam ondernemerschap. | Ecobouw Tijdens deze laatste sessie staan we stil bij het duurzaam ondernemerschap en welke strategische keuzes en verdienmodellen kunnen worden gemaakt. Sprekers zijn: • Coert Zachariasse, directeur/eigenaar Delta Development Group • Annemieke Nijhof, CEO Tauw bv • Jan Jonker, Director PhD RESORG Program & Prof. Corp. Sustainability, NSM & RU • Jan Willem van de Groep, programmamanager Energiesprong Platform31 Olv Johannes van Bentum, Hoofdredacteur Vastgoedmarkt Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw Hoofdpodium, Jaarbeursplein 6, Utrecht 16:30 tot 20:00 uur Festival Amsterdam Rooftop Solutions | Amsterdam Rooftop Solutions De publiek-private samenwerking Amsterdam Rooftop Solutions heeft als doel om in 2014 samen met vooruitstrevende dakeigenaren vier innovatieve projecten te realiseren die aantonen dat multifunctionele dakontwikkeling (in de vorm van groene-, blauwe- en gele daken) in de stad leidt tot business cases die interessant zijn voor iedere stedelijke dak-eigenaar (van particulier tot hotel eigenaar). Deelname: Gratis, via jgraaf@iba.amsterdam.nl Locatie: zie www.dgbw.nl 19:00 tot 21:00 uur Nul Nu Manifestatie | DNA in de Bouw Op 4 avonden in Arnhem en Nijmegen gratis adviesgesprekken met multidisciplinaire bouwteams voor particulieren die hun huis energieneutraal willen (ver)bouwen. Concrete informatie over Het Nieuwe Wonen in een passiefhuis. Deelname: Gratis, via info@dnaindebouw.nl Locatie: Kantoor stadsregio Arnhem Nijmegen, Stationsplein 26, Nijmegen
15:00 tot 17:00 uur Mini-symposium ‘Hoe recycling in de bouw te waarderen’, met o.a. Jacqueline Cramer | Ecobouw Deelname: Gratis, via www.ecobouw.net Locatie: Ecobouw, White Room, Jaarbeursplein 6, Utrecht 15:00 tot 18:00 uur Maak kennis met ECOXXI | Grontmij Nederland Nieuwsgierig hoe ECOXXI de verbinding legt tussen de activiteiten voor duurzaamheid binnen gemeenten? FEE Nederland, Grontmij en betrokken gemeenten vertellen hoe ECOXXI duurzame ontwikkelingen integraal verder brengt. Deelname: Gratis, via ilya.musters@grontmij.nl Locatie: Grontmij, Velperweg 26, Arnhem
19:00 tot 21:00 uur Nul Nu Manifestatie | DNA in de Bouw Op 4 avonden in Arnhem en Nijmegen gratis adviesgesprekken met multidisciplinaire bouwteams voor particulieren die hun huis energieneutraal willen (ver)bouwen. Concrete informatie over Het Nieuwe Wonen in een passiefhuis. Deelname: Gratis, via info@dnaindebouw.nl Locatie: Bezoekerscentrum Sonsbeek, Zijpendaalseweg 24A, Arnhem
21
PROGRAMMA DAG 5 26 SEPTEMBER Vrijdag 26 september 08:00 tot 08:45 uur Interactieve webinar | DuurzaamVisueel DuurzaamVisueel organiseert een webinar met spreker over een duurzaam onderwerp. De presentatie is interactief en aansluitend informeren we u over onze oplossingen in relatie tot het onderwerp van deze dag. Deelname: Gratis, via info@duurzaamvisueel.nl Locatie: www.duurzaamvisueel.nl 09:00 tot 16:00 uur Open huis - Demonstratie Vervoersinformatiepunt | Data Display Data Display toont u tijdens de DGBW graag de mogelijkheden omtrent het realiseren van vervoersinformatiepunt. U bent tijdens de week van harte welkom in onze showroom. Deelname: Gratis, via jbergkamp@data-display.nl Locatie: Showroom Data Display, Nieuwland Parc 8, Alblasserdam 09:30 tot 11:00 uur Green Results by Unica – Centrum voor Levenswetenschappen, RUG, Groningen | Unica Kom naar de Linnaeusborg van Rijksuniversiteit Groningen en bekijk de duurzame toepassingen in dit duurzame en architectonische gebouw. Deelname: Gratis, via www.unica.nl/green-results Locatie: Linnaeusborg, Nijenborgh 7, Groningen 09:30 tot 12:00 uur Green Results by Unica – Duurzaam pand Unica Oosterhout | Unica Bekijk de duurzame installaties van Unica Oosterhout en zie wat normaal gesproken netjes weggewerkt is achter het plafond. Dit is letterlijk een kijkje in de keuken van Unica. Deelname: Gratis, via www.unica.nl/green-results Locatie: Unica, De Waard 1,Oosterhout
10:00 tot 11:30 uur Green Results by Unica – Nedinsco, Venlo | Unica U bent van harte welkom voor een rondleiding door het duurzaam gerestaureerde Nedinscocomplex en een bezoek aan de studio van Omroep Venlo. Deelname: Gratis, via www.unica.nl/green-results Locatie: Nedinsco, Nedinscoplein, Venlo 10:30 tot 12:00 uur TechTour in het duurzame hoofdkantoor Schneider Electric | Schneider Electric The Netherlands B.V. Dit kantoorgebouw is een voorbeeld van energiemanagement in de praktijk. Door de integrale oplossingen die energie meten, monitoren en managen realiseren we een energiebesparing van 50%. Deelname: Gratis, via nanda.hoefsmid@schneider-electric.com Locatie: Schneider Electric, Taurusavenue 133, Hoofddorp 11:00 tot 13:30 uur Ronde Tafel Verduurzamen Woningbouw | Dutch Green Building Council Welke bijdrage kan de financiële sector leveren aan het verduurzamen van (bestaande) woningbouw en hoe toon je aan dat een woning(ontwikkeling) duurzaam is? Hoe zou de samenwerking in de keten er idealiter uit moeten zien? Welke partijen in de keten moeten betrokken zijn om grote stappen op dit gebied te kunnen zetten en kunnen wij dit, gezamenlijk met de kopgroep en DGBC, organiseren? Deelname: op uitnodiging, meer informatie secretariaat@dgbc.nl Locatie: Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN), Kapittelweg 33, Nijmegen
11:00 tot 14:00 uur Nieuwe natuur met kleiwinning en bakstenen | Vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek (KNB) U bent van harte uitgenodigd voor een rondleiding in een baksteenfabriek en een bezoek aan een kleiwingebied. Inzicht wordt gegeven in de ‘Green results’ en duurzame ontwikkelingen op het gebied van grondstofwinning en de productie van bouwkeramiek. Deelname: Gratis, via info@knb-keramiek.nl Locatie: RODRUZA BV Steenfabriek ‘De Zandberg’, Polder 8, Gendt 11:00 tot 15:00 uur Masterclass ‘Gebouwdossier’ | Heeft u uw gebouwdossier wel op orde? Docent Sannie Verweij van Gebouwinzicht.nl vertelt tijdens de Masterclass wat er in een goed gebouwdossier staat. Deelname: € 197, via www.dgbw.nl Locatie: Regio Arnhem/Nijmegen, locatie op dgbw.nl 13:00 tot 14:00 uur Presentatie: Less wires, more functions, Schneider Electric | Schneider Electric The Netherlands B.V. Tijdens deze presentatie laten we zien hoe een slimme draadloze technolgie gebaseerd op open protocollen diverse gebouwgebonden systemen integreert. Hierdoor worden de energiekosten verlaagt tot 30%. Deelname: Gratis, via nanda.hoefsmid@schneider-electric.com Locatie: Schneider Electric, Taurusavenue 133, Hoofddorp 13:30 tot 15:00 uur Green Results by Unica – Hogeschool Arnhem-Nijmegen, Nijmegen | Unica Ervaar hoe de integrale aanpak van bouwkunde en installatietechniek geleid heeft tot de groenste school van Nederland. Deelname: Gratis, via www.unica.nl/green-results Locatie: HAN, I/O gebouw, Kapittelweg 35, Nijmegen
15:00 tot 17:00 uur Green Results by Unica – Innovatoren, Venlo | Unica Kom naar Venlo en breng een bezoek aan de Innovatoren die volledig Cradle to Cradle is gebouwd en de C2C showroom van het C2C ExpoLAB. Deelname: Gratis, via www.unica.nl/green-results Locatie: Innovatoren, St Jansweg 15, Venlo
15:00 tot 17:00 uur a.s.r. op weg naar een duurzame toekomst | a.s.r. a.s.r. is bezig met een van de grootste en duurzaamste kantoor renovaties in Nederland, terwijl er gewoon door 3.000 medewerkers doorgewerkt wordt. Kom deze bijzondere renovatie van dichtbij bekijken. Aanmelden: Gratis, via evenement@asr.nl Locatie: Hoofdkantoor a.s.r., Archimedeslaan 10, Utrecht 15:00 tot 18:00 uur Green Results by Unica – Duurzaam pand Unica Oosterhout | Unica Bekijk de duurzame toepassingen van Unica Oosterhout en zie wat normaal gesproken netjes weggewerkt is achter het plafond. Dit is letterlijk een kijkje in de keuken van Unica. Deelname: Gratis, via www.unica.nl/green-results Locatie: Unica, De Waard 1, Oosterhout 15:00 tot 20:00 uur Slotfeest | Dutch Green Building Council Een feestelijk programma om alle deelnemers en participanten te bedanken in het duurzame I/O gebouw van de HAN (hogeschool Arnhem Nijmegen). Deelname: Gratis, via www.dgbw.nl Locatie: I/O gebouw Hogeschool Arnhem Nijmegen, Kapittelweg 35, Nijmegen
Slotfeest in meest duurzame onderwijsgebouw van Nederland Het slotfeest van de Dutch Green Building Week wordt op 26 september van 15.00 uur tot 20.00 uur gehouden in het meest duurzame schoolgebouw van Nederland, het spiksplinternieuwe pand van Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) in Nijmegen. Het gebouw is dit jaar opgeleverd en is het nieuwe onderkomen van de Faculteit Educatie van deze hogeschool. In november wordt het gebouw officieel geopend. Werkelijk op alle gebieden is naar duurzaamheid gekeken, bijvoorbeeld waterverbruik, materiaalgebruik, luchtkwaliteit, akoestiek en visueel comfort. Het gebouw is energieneutraal. Sterker nog, dankzij de zonnepanelen en de ondergrondse warmteen koudeopslag (kwo) levert de nieuwbouw zelfs energie op. Ook worden er zo veel mogelijk cradle-to-cradle-materialen gebruikt. Denk aan vloerbedekkingen, aluminium en onbehandeld hout. Daarnaast heeft het nieuwe HAN-gebouw een opvallend uiterlijk. Architect Thomas Bögl (LIAG) zal er tijdens het slotfeest alles over vertellen. Alleen al daarom een goede reden om het einde van de DGBW hier te vieren.
22
HAN-gebouw in Nijmegen
Wethouders Kok en Tiemens over de duurzame prestaties van Arnhem en Nijmegen
‘Alleen gezamenlijk kunnen we duurzame stappen maken’ Als kleine jongen kwam Henk Kok een keer in Arnhem en verbaasde zich over de bussen aan draadjes. Nu is hij er wethouder Duurzaamheid en roemt hij de ontwikkelingen die in de stad plaatsvinden op het gebied van elektriciteitsopwekking. “Je zou ons echt een elektriciteitsstad kunnen noemen met grote namen als Alliander, Tennet en Kema”, aldus Kok. In de Eusebiuskerk in Arnhem vindt op 22 september het openingscongres van de Dutch Green Building Week plaats. Het thema van de week: Green Results. Henk Kok noemt als voorbeeld het project Energie made in [Arnhem], een vierjarig programma waarin gemeente samen met partners en bewoners inzet op energiebesparing, opwekking van duurzame energie en de ontwikkeling van innovaties op het gebied van energie- en milieutechnologie. Het programma loopt tot eind 2014. Maar nu al ziet Kok mooie initiatieven. “Bijvoorbeeld het burgerinitiatief om windmolens neer te zetten. Of de HAN die al ver is met het ontwikkelen van wagens op waterstof. En woningcorporatie Portaal ontwikkelt momenteel negentig energieneutrale woningen”, somt de wethouder op.
Nijmegen en het slotfeest De gemeente Nijmegen, dit jaar finalist voor de Meest Duurzame Stad van Europa (Ljublijana won de verkiezing), verzorgt het slotstuk van de
Dutch Green Building Week, op 26 september in het splinternieuwe gebouw van Hogeschool Arnhem en Nijmegen. Dit gebouw is uitgeroepen tot het meest duurzame schoolgebouw van Nederland. Ook Koks collega Harriët Tiemens, wethouder Duurzaamheid van Nijmegen, kan veel duurzame initiatieven uit haar stad overleggen. Want ook Nijmegen heeft een duurzaam programma: Power2Nijmegen. De wethouder wijst graag op de creativiteit van de inwoners van Nijmegen op het gebied van duurzaamheid: “Nijmegenaar Juul Martin bijvoorbeeld realiseerde zonder geld met tientallen vrijwilligers een ‘huis van de overvloed’. Een compleet huis van restmateriaal.
Bedrijven actief Woningcorporaties en bedrijven omarmen eveneens het concept van Nijmegen als duurzame stad. Zo wordt de kolencentrale
tussen Arnhem en Nijmegen. Dit gebied wordt duurzaam ontwikkeld samen met de Provincie Gelderland en gemeente Nijmegen. Samen met Alliander en de Provincie werken de beide
“Blij met initiatieven die niet van bovenop worden opgelegd” van GDF Suez, die nu nog langs de Waal ligt, vanaf 2015 omgebouwd tot een hot spot voor duurzame energie met zonnepanelen, een vulstation voor vloeibaar aardgas en een biomassaverbrandingsinstallatie die warmte gaat leveren aan het Nijmeegse warmtenet.
steden ook aan het optimale gebruik van restwarmte uit de verbrandingsoven uit Duiven. “We willen de restwarmte juist niet alleen gebruiken voor woningen”, vertelt de wethouder. “Daar moet de energievraag op termijn juist minder gaan worden. Juist instellingen die veel energie vragen, bijvoorbeeld onze Burger’s Zoo, hebben baat bij deze restwarmte. Daar kan weer een tropische ruimte mee worden verwarmd.”
Uitdagingen
De gemeente Arnhem neemt tal van duurzame maatregelen, waaronder een nieuw duurzaam wagenpark. Wethouder Henk Kok maakt alvast een selfie met een elektrische auto. Maar er zijn meer actieve en betrokken Nijmegenaren. Zij zorgen ervoor dat de stad echt ‘groene meters’ maakt.”
G&S Vastgoed en BREEAM-NL
G&S Vastgoed heeft duurzaamheid in een hoog vaandel staan. Voor de gebruikers van onze gebouwen creëren we samen met onze adviseurs kwalitatief hoogwaardige gebouwen waarin wonen, werken en vrije tijd optimaal samen gaan. Een blijvende waardering van gebruikers en de omgeving staat daarbij voorop. Als founding partner van de Dutch Green Building Council (DGBC) hebben wij een actieve bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de Nederlandse versie van BREEAM-NL. Inmiddels zijn diverse projecten door ons opgeleverd met een BREEAM certificaat en op korte termijn zullen er meerdere volgen. Een overzicht:
Ydek
Minervahaven Amsterdam, ca. 6.000 m2 Score ontwerpfase: 3 sterren - Very Good Score opleverfase: 3 sterren - Very Good (2010)
The New Loft Office
Arena Boulevard Amsterdam, ca. 7.500 m2 Score ontwerpfase: 1 ster - Pass Score opleverfase: 1 ster - Pass (2012)
Mirai House - Astellas
BiosciencePark Leiden, ca 10.000 m2 Score ontwerpfase: 2 sterren - Good Score opleverfase: 3 sterren - Very Good (2012)
1000 Mahlerlaan
Nijmegen was de eerste stad die zonneparken realiseerde voor inwoners die geen eigen of geschikt dak hadden, maar die wel willen investeren in groene energie. Tiemens: “Dat zijn initiatieven die ertoe doen omdat ze inspireren en niet van bovenaf worden opgelegd.”
400 Beethovenstraat
Locatie: Amsterdam Zuidas, ca 14.000 m2 Score ontwerpfase: 4 sterren - Excellent Ambitie opleverfase: 4 sterren - Excellent (verwacht 2016)
500 Beethovenstraat
Locatie: Amsterdam Zuidas, ca 6.000 m2 Ambitie ontwerpfase: 4 sterren - Excellent (verwacht 2014) Ambitie opleverfase: 4 sterren - Excellent (verwacht 2015)
Atrium
Amsterdam Zuidas, ca. 25.000 m2 en ca 39.500 m2 (In-Use) Ambitie In-Use: 3 sterren - Very Good (verwacht 2015) Ambitie ontwerpfase: 4 sterren - Excellent (verwacht 2015) Ambitie opleverfase: 4 sterren - Excellent (verwacht 2017)
Duurzaam openbaar vervoer Dan wil Henk Kok ook wat kwijt over zijn eerste ervaring met Arnhem: de trolleybussen. Mede hierdoor heeft de stadsregio ArnhemNijmegen het meest milieuvriendelijke openbaar
Zelf het goede voorbeeld geven De gemeentes Arnhem en Nijmegen geven zelf ook het goede voorbeeld. Zo wordt het wagenpark van de gemeente Arnhem vervangen aan het eind van de leasecontracten. Van negentig auto’s nu naar zeventig duurzame auto’s op electriciteit of groen gas. Daarnaast worden zo’n honderd laadpalen in de Arnhem geplaatst. Ook krijgen de gemeentelijke gebouwen zonnepanelen op het dak. Trots vertelt Henk Kok: “Onlangs is Rozet, het gloednieuwe gebouw waar onze bibliotheek en volksuniversiteit in zijn gevestigd, uitgeroepen tot beste gebouw van Nederland. We hebben daarmee het Rijksmuseum in Amsterdam afgetroefd. Rozet heeft tal van duurzame maatregelen, waaronder een warmtekoudeopslag, een groen dak en flexibele gebouwdelen.”
Amsterdam Zuidas, ca 10.000 m2 Score ontwerpfase: 4 sterren - Excellent Ambitie opleverfase: 4 sterren - Excellent (verwacht 2015)
Uitdagingen zijn er ook. In Arnhem bijvoorbeeld in de binnenstad. Sommige oude kantoorpanden staan leeg en moeten worden getransformeerd. Henk Kok denkt onder andere aan studentenhuisvesting. Collega Tiemens vestigt haar aandacht op de energieneutrale renovatie van bestaande woningen. Ze zegt hierover: “Als aannemers dit systematisch en goed geïntegreerd kunnen organiseren, wordt dit voor veel meer mensen mogelijk en betaalbaar.”
In Nijmegen worden de gemeentelijke gebouwen ‘vergroend’ door betere isolatie, HR++-glas en zonnepanelen. Tiemens: ”Ons stadhuis heeft een groen dak waar zelfs bijen op worden gehouden en onze bedrijfsauto’s rijden op groen gas. Ook leggen we al onze aanbestedingen langs een Nijmeegse duurzaamheidsladder.”
Duurzame steden Henk Kok wil Arnhem typeren als een groene en duurzame stad. Stad van de parken, waar de Lakenvelders bijna tot in het centrum van de stad kunnen grazen. Arnhem is omringd door groene gebieden zoals het park Lingezegen
Wethouder Tiemens van Nijmegen op het groene dak van het gemeentehuis. vervoer van heel Nederland. “Ons openbaar vervoersnetwerk heeft een CO2-uitstoot van 17 gram per kilometer. Vergelijk dat met stadsgewest Haaglanden: 177 gram per kilometer”, vertelt Kok.
Samen stappen maken Beide wethouders kijken erg uit naar de Dutch Green Building Week in hun stad en provincie. Harriët Tiemens: “Ik ben heel blij met een initiatief als de Dutch Green Building Week waar nieuwe ideeën en ontwikkelingen worden gepresenteerd en waar bovendien veel aandacht is voor samenwerking tussen overheid, bouwwereld en andere relevante partijen. Daar investeren we als stad en regio ook stevig in, want alleen gezamenlijk kunnen we echte stappen maken.”
G&S Vastgoed ontwikkelt kantoor- en bedrijfsgebouwen, hotels en woningen voor uiteenlopende gebruikers. Sinds de oprichting in 1978 heeft de zelfstandige organisatie ruim 1.130.000 m² ontwikkeld in de omgeving Groot-Amsterdam.
23
Terugblik: Dutch Green Building Week 2013 was een groot succes Het afgelopen jaar vonden een recordaantal van 158 activiteiten plaats in bijna alle provincies van Nederland. Meer dan 10.000 geïnteresseerden bezochten de lezingen, workshops, congressen, debatten, open huizen, excursies en ga zo maar door. Interessante sprekers zoals Ruud Koornstra, Ed Nijpels, Liesbeth Spies en André Kuipers gaven hun visie op het thema van dat jaar: Green Means Business. Een foto-impressie:
Tijdens het openingscongres in het Lucent Danstheater in Den Haag werden genodigden op
Hoofdsponsor Lidl was goed vertegenwoordigd.
een bijzondere manier verwelkomd.
Wethouder Norder van Den Haag, gaststad van de
Ook vorig jaar bruiste Gelderland al van de
DGBW, kondigde aan aan de slag te gaan met het
duurzame activiteiten. Bijvoorbeeld hier in
verduurzamen van het Beatrixkwartier.
Arnhem, tijdens de Gebiedsontwikkelingsdag.
Het hyperduurzame gemeentehuis in Brummen van Thomas Rau werd tijdens Green Buildings beloond.
De DGBW werd feestelijk uitgeblazen tijdens het slotfeest in het Museon.
Een mooie uitspraak tijdens de bijeenkomst ‘Vergroenen met ICT’.
Tijdens het Jongerenevent “Lekkah duurzaam bezig’ gingen scholieren aan de slag met het net ontwikkelde BREEAM-NL Medior.
Ook vorig jaar vond Ecobouw plaats tijdens de Dutch Green Building Week. Onder andere Maxime Verhagen was hier spreker.
CEO World GBC geïnspireerd door Nederlands enthousiasme De Dutch Green Building Week is onderdeel van de World Green Building Week. Meer dan 100 Green Building Councils verspreid over de gehele wereld zetten van 22 t/m 26 september duurzame initiatieven in de schijnwerpers. Vanuit Nieuw Zeeland wenst Jane Henley, CEO van de WorldGBC ons land succes. “Elk jaar zijn we weer geïnspireerd door het enthousiasme en de inspanningen van de Dutch Green Building Council en de
Ook participant worden? De Dutch Green Building Council is een organisatie van participanten. Het netwerk van de DGBC, begonnen in 2008, telt al meer dan 350 participanten. Van multinationals tot kleine adviesbureaus
24
marktpartijen. In Nederland komt de markt echt in beweging en worden duurzame initiatieven op grote schaal met het publiek gedeeld”, laat Henley weten. Henley prijst ook het aantal activiteiten die er door alle partijen worden georganiseerd. “Meer dan 150 evenementen staan er op de agenda. Dat is heel veel. Dat moet wel de aandacht trekken van overheid, marktpartijen, media en publiek. Het helpt allemaal om de rol van de gebouwde omgeving in de verduurzamingsopgave te benadrukken.”
op het gebied van bouwen en vastgoed, van overheidspartijen en non-profitorganisaties tot bedrijven met grote commerciële belangen. Dit netwerk groeit nog steeds. Kijk voor meer informatie over het participantschap op www.dgbc.nl
Daikin wil groene beweging op gang brengen Daikin. Dat is een fabrikant van producten voor een aangenaam en gezond binnenklimaat. “Nee dus”, roepen General Manager Sales Edwin Hoogerwerf en Manager Consulting Sales Jan Klingen in koor. “Daikin is meer. We willen een duurzame beweging op gang brengen.” Daarom is Daikin dit jaar sponsor van de Dutch Green Building Week.
BREEAM-NL ook zorgt voor een positief financieel resultaat. Dat hier ook de lichten op groen staan.” De verwachting van Daikin is dat de DGBW ook gaat helpen om de beweging te maken naar de inzet van duurzame innovaties en niet vast te blijven zitten in beperking van het bekende. “Het stenen tijdperk is tenslotte ook niet geëindigd omdat het steen op was, maar omdat er iets nieuws kwam”, aldus Klingen.
“We zijn enorm gedreven om ons in te zetten voor een steeds beter klimaat”, vertelt Edwin Hoogerwerf. “Bijvoorbeeld door innovaties toegankelijk te maken voor de markt.” Niet voor niets is het motto van Daikin: A green heart in
Resultaat en innovatie
over een heel jaar. Dus niet alleen kijken naar piekbelastingen, maar ook naar het daadwerkelijke dagelijkse gebruik”, aldus Jan Klingen. Hoogerwerf verduidelijkt: “We maken graag de vergelijking met het communiceren over topsnelheid en acceleratietijden. Dit is misleidend. Want wie op deze indicatoren het
woningbouw. Er is echter nog winst te behalen door in de toepassing van klimaatoplossingen meer te focussen op het hergebruiken van energie. “In de markt zien we nog vaak dat geprobeerd wordt de energievraag te beperken bij de opwekking”, zegt Hoogerwerf. “Maar er is minder aandacht voor het hergebruik
Groene resultaten en innovaties kenmerken ook de bedrijfsvoering van Daikin. “Als enige fabrikant van warmtepompen, koelmachines en airconditioning apparatuur ter wereld produceren
“Wij willen laten zien dat BREEAM-NL ook zorgt voor een positief financieel resultaat” all of us. Daikin heeft de ambitie voorop te lopen en de keten bewust te maken van de voordelen van een aangenaam binnenklimaat. Niet alleen financieel, maar zeker ook op het gebied van gezondheid. Jan Klingen vult aan: “We hebben de doelgroep van de Dutch Green Building Week hard nodig om dit doel te bereiken.”
we onze compressoren en koudemiddelen zelf”, vertelt Klingen. “Hierdoor zijn we nauw betrokken bij de bescherming van het milieu. Zo hebben we het ISO 14001 milieumanagementsysteem ingevoerd om zowel energie te besparen als afval te beperken. Zo neemt Daikin haar ecologische en maatschappelijke verantwoordelijkheid.”
Lichten staan op groen
Focus op seizoensrendement
De twee managers van Daikin zien de Dutch Green Building Week daarnaast als platform om groene resultaten te tonen. “In een businesscase vooraf heeft iedereen Green Results voor ogen”, vertelt Hoogerwerf. “Wij willen laten zien dat
Ook heeft het bedrijf een geheel nieuwe kijk op het gebruik van haar producten. “We kijken naar ‘seizoensrendement’, een nieuwe manier om verwarmings- en koelingsproducten te quoteren op basis van hun energierendement
General Manager Sales Edwin Hoogerwerf en Manager Consulting Sales Jan Klingen: “Focus meer op hergebruik van energie bij klimaatoplossingen.” beste presteert, hoeft nog niet het snelste rondje te kunnen rijden.”
Energie hergebruiken Hoogerwerf en Klingen vinden dat nog te vaak gekozen wordt voor traditionele oplossingen, bijvoorbeeld standaard HR-ketels in de
Duurzaamheidsenquête Cobouw voer voor Ecobouw:
Bouw is verantwoordelijk voor gezonde toekomst De bouwsector heeft een grote verantwoordelijkheid als het gaat om het veiligstellen van een gezonde toekomst. Dat vindt ruim 90 procent van de bouwprofessionals die deelnamen aan een enquête over duurzaam bouwen die dagblad Cobouw dit jaar hield. De uitkomsten zullen ongetwijfeld gesprekstof zijn tijdens de gratis te bezoeken sessies (218) van Ecobouw die wordt gehouden van dinsdag 23 tot en met donderdag 25 september in de Jaarbeurs in Utrecht. Door Thomas van Belzen Hoewel de overgrote meerderheid de verantwoordelijkheid bij de sector legt, constateren de voorstanders van verstandig materiaalgebruik, recycling en levensloopbestendig ontwerpen wel een aantal
Bijna driekwart van de respondenten bekruipt echter het gevoel dat diezelfde opdrachtgever het liefst voor een dubbeltje op de eerste rij zit: “Opdrachtgevers hebben onvoldoende oog voor afval, materiaalgebruik en recycling in de bouw”, signaleert 70 procent. Een van de ondervraagden onderbouwt dat als volgt: “Iedere bouwer is bereid om extra geld uit te geven aan duurzame materialen. Maar in het huidige klimaat is het met name de opdrachtgever die hier bepalend is. Degene met de laagste prijs is vrijwel altijd degene die het werk uitvoert. Waar het kan, zal de aanbieder dus altijd met de goedkoopste en niet met de meest duurzame materialen rekenen.”
Overheid aan zet De overheid is aan zet, stelt 83 procent van de bouwers, architecten en bestuurders die aan het onderzoek deelnam. Het huidige kabinet geeft
“Duurzaam bouwen onzinnig? Dat vindt slechts 1 procent” obstakels. Weliswaar heeft 68 procent van de ondervraagden meer geld over voor duurzame bouwmaterialen, een goed milieu begint volgens hen toch echt bij de opdrachtgever.
niet het juiste voorbeeld, stelt een van hen. Weer gaat het om de centen: “Hij legt de prioriteit te veel aan de financiële kant, zonder recht te doen aan andere belangrijke waarden en normen.”
Duurzaamheid is nieuwe norm Een hype is duurzaam bouwen al lang niet meer, concludeert 86 procent: het is de nieuwe norm. Ook voor leveranciers valt er een slaatje uit de groene of circulaire economie
van energie door systemen slim te laten samenwerken om zo de vraag nog verder te beperken. Hier willen we als Daikin het verschil maken. We concentreren ook op het maximaal hergebruik van restenergie, zonder concessies aan de kwaliteit van de leef- en werkomgeving te doen.”
Voor informatie over Ecobouw en het laatste programma, zie www.ecobouw.net. te slaan: 9 op de 10 afnemers let bij het aankopen van materialen ook op het aspect milieuvriendelijkheid. Duurzaam bouwen onzinnig? Dat vindt slechts 1 procent.
Wat is de nieuwe definitie van duurzaam bouwen? Cobouw vroeg geënquêteerden naar de definitie van duurzaam bouwen. Een variëteit aan omschrijvingen volgde. Duurzaam bouwen is: • in de eerste plaats je afvragen of er wel nieuwbouw nodig is. • bouwen met oog voor de toekomst. • het optimaliseren van de efficiëntie in het gebruik van materialen, energie en ontwikkelingsruimte. • bouwen waarbij er geen onherstelbare schade wordt aangericht aan de aarde. • goedkoop bouwen over de hele levenscyclus. • vooral nadenken over de functie van het gebouw. • het maken van gebouwen die voor de gebruiker prettig, comfortabel en gezond zijn, zonder dat de aarde daarmee wordt aangetast. • een samenwerking van partijen waarbij energie, mens en materiaalgebruik centraal staat. • een manier van bouwen waar we later samen met onze kinderen met trots op terug kunnen kijken. • materialen gebruiken die onder alle weersomstandigen 50 jaar meegaan, hout valt dus af. • ervoor zorgen dat de aarde in de toekomst een goede en gezonde plaats blijft voor de mensheid om te leven.
Bron: Enquête Duurzaamheid Cobouw
25
Verkenning voor richtlijn voor duurzaam interieur De Dutch Green Building Council is bezig met een verkenning voor een richtlijn die de duurzame prestaties van een interieur beoordeelt. Reden is een toenemende marktvraag van bijvoorbeeld (interieur)architecten, toeleveranciers, ontwikkelaars en beleggers. Bovendien bepaalt het interieur voor een belangrijk deel de impact op gezondheid en productiviteit van de werknemers. De randvoorwaarden zijn bepaald. In september vindt een bijeenkomst plaats waarin duidelijk wordt of het nieuwe keurmerk ook wordt ontwikkeld Gedurende de levensduur van een gebouw wordt het inbouwpakket vele malen vervangen. “Als dat op een duurzame manier gebeurt, dan heeft dat veel impact. De eindgebruiker heeft dan echt de mogelijkheid zich te onderscheiden”, vertelt Maarten Dansen, operationeel manager van de Dutch Green Building Council.
Totaalconcept
Stimulans voor gezondheid en comfort
Het nieuwe keurmerk beoordeelt het totaalconcept van het interieur, dus geen losse producten als stoelen of kasten. Het gaat daarbij om het casco, de afbouw en het interieur. De basis
Het nieuwe keurmerk voor interieur moet zorgen voor een stimulans op het gebied van gezondheid en comfort. Daarnaast stimuleert een duurzaam interieur de arbeidsproductiviteit en de
“De eindgebruiker heeft echt de mogelijkheid zich te onderscheiden” voor het nieuw te ontwikkelen keurmerk wordt gevonden in het Engelse BREEAM-UK refurbishment. Daarnaast moet het goed aansluiten op bestaande labels en richtlijnen zoals LEED interieur,
werknemerstevredenheid. Ook draagt de nieuwe richtlijn voor een duurzaam interieur bij aan een lager energieverbruik en het duurzaam hergebruik van materialen.
Handboek bouwfysica, EPD’s, C2C producten, DUBOkeur, BREEAM-NL Nieuwbouw en GPR-Gebouw. Het moet een laagdrempelige richtlijn worden waar de markt direct mee aan de slag kan.
Wilt u meer informatie over de richtlijn voor duurzaam interieur? Neem dan contact op met Maarten Dansen via m.dansen@dgbc.nl.
30%* besparing op de energiekosten van uw gebouw is nog maar het begin
Verschillende collecties beschikbaar in de afmetingen 50 x 50 cm en 100 x 25 cm
human nature
™
een collectie van skinny planks
Stelt u zich eens voor wat we voor de rest van uw onderneming kunnen betekenen Het is niet eenvoudig om complexe gebouwen te beheren en tegelijkertijd de doelstellingen voor energiebesparing te behalen. Onze EcoStruxure™ architectuur voor optimaal energiemanagement is dé oplossing; dankzij de intelligente integratie van gebouwbeheersystemen op één enkel IP-platform. De besparingen gaan veel verder dan alleen voor gebouwen Alleen de EcoStruxure architectuur van Schneider Electric™ zorgt voor een energiebesparing van wel 30% door de integratie van HVAC, toegangscontrole, videobewaking en regeling van verlichting voor uw hele onderneming. Een besparing van 30% op het energieverbruik van een gebouw is een fantastisch begin en dankzij de EcoStruxure architectuur voor optimaal energiemanagement kunt u nog meer besparingen realiseren.
TechTour in duurzame hoofdkantoor Bezoek tijdens de Dutch Green Building Week ons duurzame kantoor in Hoofddorp. Tijdens de TechTour krijgt u meer inzicht in de slimme technieken die energie besparen. Kijk voor meer informatie op www.dgbw.nl
DE KEUZE VAN DE NATUUR Vind de ruimte om te bloeien. Elk ecosysteem heeft zijn specifieke natuurlijke soorten waar we op designgebied veel van kunnen leren. Bij Interface kijken we naar het functioneren van natuurlijke systemen om zo elke ruimte milieuverantwoord te maken. Evenwichtig innoveren. ©2014 Schneider Electric. All Rights Reserved. Schneider Electric, EcoStruxure, and Active Energy Management Architecture from Power Plant to Plug are trademarks owned by Schneider Electric Industries SAS or its affiliated companies. All other trademarks are property of their respective owners. Taurusavenue 133, 2132 LS Hoofddorp (The Netherlands) • 998-2758 *EcoStruxure architecture reduces energy consumption by up to 30%.
26
De Human Nature™ Collectie van Interface.® Het fundament voor mooie ideeën.
Interface.com
Gelderland wil graag gezonde schoolgebouwen
Kinderen aan de slag met BREEAM-NL Junior Hoe duurzaam zijn de schoolgebouwen in Gelderland? Basisschoolleerlingen gaan het uitzoeken met behulp van het lesprogramma BREEAM-NL Junior. Tijdens de Dutch Green Building Week geeft Laurentien van Oranje als directeur van de Missing Chapter Foundation het startsein voor de verduurzaming van Gelderse basisscholen. Er is goed nieuws en er is minder goed nieuws. Te beginnen met het minder goede nieuws. Het is over het algemeen niet goed gesteld met het binnenklimaat op de Nederlandse scholen. Tweede Kamerleden zoals Paul van Meenen van D66 onderschrijven dit en ook recent onderzoek van het Centrum voor Gezonde Scholen toont dit aan. Deze organisatie onderzocht scholen in België, Nederland en Luxemburg. Wat bleek: het binnenklimaat op 25% van alle duizend onderzochte scholen werd beoordeeld met een dikke onvoldoende.
Lastige opgave Om nog even door te gaan met het minder goede nieuws: de verduurzamingsopgave voor Nederlandse scholen is een lastige. Het onderhoud van de schoolgebouwen wordt per 1 januari 2015 namelijk overgeheveld van gemeenten naar de schoolbesturen zelf. Gemeenten zijn alleen nog maar verantwoordelijk voor de bouw of aanbouw. Dit zou kunnen zorgen voor een verschil in belangen. Een niet ondenkbaar scenario is het volgende. Gemeenten willen dat scholen zo lang mogelijk in hun gebouw blijven zitten en sporen schoolbesturen aan om de schoolgebouwen te onderhouden. Dit is voor schoolbesturen een kostbare operatie. Daarom vragen de besturen op hun beurt om nieuwbouw bij de gemeente. Dit kan een impasse in de verduurzaming opleveren.
“Ook hebben we groene stroom en gas. En we houden het papiergebruik scherp in de gaten. Het bestuur bijvoorbeeld vergadert al papierloos.”
Aanbevelingen zijn welkom Pruyn verwacht dat de leerlingen de nodige aanbevelingen hebben voor de school. “Met name op het gebied van gedrag van de gebruiker. Samen ervoor zorgen dat we op tijd het licht
Niet voor niets wil de Dutch Green Building Council het komende jaar inzetten op gezondheid van gebouwen. DGBC-directeur Annemarie van Doorn: “Met name voor scholen is op dit gebied nog een wereld te winnen. Met het middel BREEAM-NL Junior hopen we alle scholen in Gelderland te stimuleren om aan de slag te gaan met verduurzaming.”
Dan het goede nieuws
Kinderen van het Drieluik in Huissen onderzoeken hun eigen schoolgebouw. Hoe zit het met het afval?
Uitkomsten onderzoek In 70% van de scholen is de temperatuur in de zomer te hoog. Slechte ventilatie werd op 43% van alle scholen geconstateerd. Hier rook het muf en onaangenaam. En meer dan 30% van de ondervraagden klaagde over tocht en vochtplekken. Ook wat betreft licht bleken de resultaten niet goed: 20% van de lokalen werd al te donker ervaren, en 33% had last van verblindende zon.
Een stap in de goede richting wordt nu gezet door leerlingen van een drietal Gelderse scholen. Zij gaan aan de hand van BREEAMNL Junior beoordelen hoe het is gesteld met de duurzaamheid van hun schoolgebouw. BREEAM-NL Junior is een lesmethode die door de Dutch Green Building Council (DGBC) is ontwikkeld speciaal voor leerlingen van de basisschool. Met dit programma, dat is gebaseerd op de duurzaamheidsstandaard BREEAM-NL, kunnen kinderen zelfstandig de duurzaamheidsprestatie van hun eigen school onderzoeken. Ze kijken onder andere naar veiligheid, hygiëne, energie, gebouw en groen. Hun bevindingen worden gepresenteerd aan de directeur van de school. Tevens wordt de school onderworpen aan een quickscan, uitgevoerd door een BREEAM-NL Expert. Het biedt handvatten om schoolgebouwen te verduurzamen.
De onderzoekers konden niets anders constateren dan dat het binnenklimaat van scholen vele malen slechter is dan dat van kantoren. Zelfs in de gemiddelde gevangenis ben je beter af. En voor wie dacht dat de slechte scholen zich vooral in België en Luxemburg bevonden, komt bedrogen uit: de scores waren in alle drie de landen vergelijkbaar.
uitdoen.” Ook over sociale veiligheid en verkeersveiligheid zullen de leerlingen tips hebben, zo verwacht de directeur van het schoolbestuur De Linge. “De school staat dicht bij een
“Mooie aanleiding om de kinderen als inspecteurs door een ‘gebruikersbril’ naar het gebouw te laten kijken” Basisschool Het Drieluik Basisschool Het Drieluik in het Gelderse Huissen, vallend onder schoolbestuur De Linge, is een van de scholen die meedoet met het project. Aanleiding is onder andere de revitalisering van het scholencomplex, dat dateert uit de jaren 70. Directeurbestuurder Theo Pruyn: “We hebben de afgelopen tijd veel specialisten over de vloer gehad voor de revitalisatie. Maar die kijken vooral vanuit het perspectief van beheer en onderhoud. We vonden dit een mooie aanleiding om de kinderen als inspecteurs door een ‘gebruikersbril’ naar het gebouw te laten kijken. Wat kan er beter, wat kan er duurzamer?” De bevindingen van de leerlingen zullen in de verbouwingsplannen van de school worden meegenomen. “Een win-win-situatie”, aldus Pruyn.
Zelf maatregelen nemen
De bevindingen worden aan de klas en de directeur gepresenteerd.
Laurentien van Oranje geeft als directeur van de Missing Chapter Foundation het startsein voor de verduurzaming van Gelderse basisscholen. FOTO: Frank van Beek
Het schoolbestuur heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan en heeft zelf ook al een aantal duurzame maatregelen genomen. “Wij hebben de luxe van een eigen team voor onderhoud en beheer”, vertelt Pruyn. “Hierdoor kijken we al goed naar welke materialen we gebruiken als er iets vervangen moet worden. Ook onze onderhandelingspositie met leveranciers wordt zo steviger.” De directeur noemt een aantal maatregelen die de school onlangs nam. “Een nieuw schoonmaakbedrijf bijvoorbeeld. Dat maakt gebruik van microvezeldoekjes en stoomapparatuur in plaats van chemische middelen”, vertelt Theo Pruyn.
winkelcentrum waar vrachtauto’s komen laden en lossen. Dit kan soms tot gevaarlijke situaties leiden. Ik denk dat de kinderen dit graag veiliger willen.”
Iedereen aan de slag Het is de bedoeling dat alle basisscholen in Gelderland aan de slag gaan met BREEAM-NL Junior en zodoende een goede stap zetten in de verduurzaming van de Gelderse schoolgebouwen. Theo Pruyn wil er in ieder geval alles aan doen om de kennis en ervaring die hier is opgedaan met andere scholen te delen. De Dutch Green Building Council zal gedurende het schooljaar als aanjager fungeren. Tijdens het openingscongres van de Dutch Green Building Week op 22 september in de Eusebiuskerk in Arnhem leidt Laurentien van Oranje als directeur van de Missing Chapter Foundation een paneldiscussie tussen leerlingen en beleidsmakers over de resultaten van de inspecties met BREEAM-NL Junior. Ze kijkt ernaar uit. “Dit initiatief is een manier om verschillende perspectieven met elkaar te verbinden. Kinderen denken verbindend en vanuit hun eigen leefomgeving, waaronder het schoolgebouw. Vanuit deze gedachte is het niet meer dan logisch om met kinderen in gesprek te gaan over de verduurzaming van schoolgebouwen. We kunnen samen met de kinderen echt verandering tot stand brengen binnen de basisscholen.”
27
Wereldwijde primeur:
Van Gogh museum behaalt 3 sterren BREEAM-NL In-Use certificaat voor gebouw, beheer en gebruik Het Van Gogh Museum heeft wat te vieren. Uiteraard, het is onlangs verbouwd en het museum ziet er fantastisch uit. Maar dat is niet het enige. Sinds dit jaar is het Van Gogh Museum het eerste museum ter wereld met een BREEAM-NL In-Use duurzaamheidscertificaat met een score ‘Very Good’ voor gebouw, beheer én gebruik. “Een unieke prestatie waar we erg trots op zijn”, laat zakelijk directeur Adriaan Dönszelmann weten. Om het feest te vieren, werden alle betrokkenen bij de certificering uitgenodigd om eens een kijkje te nemen achter de schermen van het museum. Want we kennen allemaal die prachtige Zonnebloemen van Vincent van Gogh, maar in de technische ruimtes kom je niet zo snel. Martin Oor is facilitair manager van het Van Gogh Museum. Hij leidde de mensen rond in de wereld vol buizen, installaties en metertjes. De trots van de installatieruimte is de warmte-koude-opslag, die zich 160 meter onder de grond bevindt en het museum van warmte en koeling voorziet. Oor vertelt: “De WKO is op de eigen installaties aangesloten. Die zorgen ervoor dat het museum, welk weer het
Duurzame maatregelen De WKO is niet de enige duurzame maatregel in het Van Gogh Museum. Het dak is vervangen en
Primeur in de wereld
DGBC-directeur Annemarie van Doorn en zakelijk directeur van het Van Gogh Museum Adriaan Dönszelmann met het BREEAM-NL certificaat. extra geïsoleerd. Hierdoor is het energieverbruik 40% minder dan voorheen. Ook heeft het gebouw energiebesparende kranen en douches. Daarnaast wordt gebruikgemaakt van LED-verlichting waar mogelijk.
Beheer en gebruik Ook aan het beheer en het gebruik van het gebouw is gedacht. “We kopen bijvoorbeeld duurzame schoonmaakmiddelen in”, vertelt
“Duurzaam omgaan met gebouw past bij onze kerntaak” ook is buiten, precies op de juiste temperatuur is. Zeker met tal van topstukken is een minutieuze klimaatbeheersing een vereiste.”
en bezoekers gebruik te maken van het openbaar vervoer. Al deze maatregelen worden intern goed gecommuniceerd met een duurzaamheidsrapportage.
Oor. “Afval wordt gescheiden en we proberen het papiergebruik te minimaliseren.” Tevens stimuleert het Van Gogh Museum medewerkers
Het Van Gogh Museum is het eerste museum ter wereld met een drie sterren BREEAM-NL In-Use certificaat voor de onderdelen gebouw, gebruik en beheer. Het museum loopt daarmee voorop als het om duurzame huisvesting gaat. Adriaan Dönszelmann vertelt hierover: “We hebben bewust voor deze koers gekozen waarbij maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Dit certificaat is een bekroning op de inspanningen die we jarenlang op dat gebied hebben geleverd.”
Kennis delen De kennis die het museum hiermee heeft opgedaan, wil Dönszelmann graag delen met andere musea. “Wij zijn al door een museum uit New York benaderd om onze expertise ook daar in te zetten”, vertelt de zakelijk directeur. “Hier zetten we een speciaal team voor op.” Het past volgens Dönszelmann ook bij de manier waarop musea tegenwoordig streven naar financiële onafhankelijkheid. “We hopen met onze opgedane kennis en expertise ook andere musea aan te sporen om te gaan verduurzamen. Het
Nieuwe BREEAM-NL richtlijn voor musea Het Van Gogh Museum heeft in een kopgroep meegewerkt om het BREEAM-NL In-Use keurmerk geschikt te maken voor museumgebouwen. Naast het Van Gogh Museum bestaat de kopgroep uit CFP, de Dutch Green Building Council en de musea Tropenmuseum, Kasteel Amerongen, Het nieuwe instituut (voorheen NAI), Van Abbemuseum, Kröller Müller, het Noord-Brabants Museum en Museum ’t Valkhof. “Maar wij zijn de eersten die echt met die nieuwe richtlijn aan de slag zijn gegaan”, vertelt Dönszelmann.
Facilitair manager Martin Oor leidt projectbetrokkenen rond in de technische ruimtes van het Van Gogh Museum past ook bij onze core business: Ons museum trekt jaarlijks ruim 1,5 miljoen bezoekers en heeft als kerntaak het behoud van het culturele erfgoed van Vincent van Gogh. Daar hoort wat ons betreft ook bij hoe je verantwoord en duurzaam omgaat met het museumgebouw en de omgeving.”
Uw duurzame winst vooraf zichtbaar
Duurzaamheid is een hot topic als het gaat om huisvesting en facility management. Denkt u bijvoorbeeld aan energiebesparing en optimale werkplekken, maar ook aan duurzame inkoop en MVO-beleid. CFP kan u op al deze gebieden ondersteunen. Goed om te weten: CFP maakt de winst die u met verduurzaming kunt boeken altijd vooraf zichtbaar. Dat wil dus zeggen: wij bieden gegarandeerd resultaat.
‘Het is onze missie om organisaties hun eigen duurzaamheid te laten ontdekken en verbeteren en daarover te communiceren met iedereen die het wil horen.’ Bram Adema, CEO CFP
Ambitie 2020 van CFP Green Buildings Congres Green Buildings 2014: Alle gebouwen circulair in 2030!
Building Holland, platform voor het nieuwe bouwen, en CFP organiseren samen Green Buildings 2014. Tijdens het congres wordt tevens voor de vierde maal de Award Duurzame Architectuur uitgereikt. Wanneer: Waar:
donderdag 30 oktober 2014 De St@art te Apeldoorn
Schrijf je nu in via www.cfp.nl!
Welkom in Nijmegen! We zijn niet alleen de oudste stad van Nederland, maar ook één van de meest duurzame. Nijmegen is Solar City 2014 en finalist voor de European Green Capital Award. Tot ziens op het slotfeest! In het I/O gebouw, het meest duurzame onderwijsgebouw van Nederland. 28
CFP geeft als specialist op het gebied van gebouwen en als partner van MVO Nederland invulling aan het hoofdthema van 2014: de circulaire gebouwen. Kijk op www.cfp.nl oor meer informatie
‘In 2020 is er 50% minder CO2-uitstoot van gebouwen door 25% groene energie en 25% energiebesparing’
Green Results van de Dutch Green Building Council Het thema van deze Dutch Green Building Week is ‘Green Results’. Maar welke resultaten heeft de Dutch Green Building Council het afgelopen jaar behaald? Een greep uit de inspanningen.
Benchmarks
BREEAM-NL Nieuwbouw
Het afgelopen jaar is het rapport ‘Groene start voor grootschalige verduurzaming’ uitgekomen. Voor dit rapport is een nul-meting gedaan bij een groot deel van de Rotterdamse bestaande kantorenvoorraad. Dit onderzoek wordt nu uitgebreid. Ook is het afgelopen jaar de DGB-Benchmark verschenen met data over het werkelijke energieverbruik van bijna 300 kantoorgebouwen.
De Dutch Green Building Council werkt aan een vernieuwde versie van het BREEAM-NL Nieuwbouw keurmerk. Het nieuwe keurmerk is dit jaar operationeel. Er zijn in totaal 187 BREEAM-NL Nieuwbouw certificaten uitgereikt. De hoogste score voor een opgeleverd gebouw was voor het distributiecentrum van Dok Vast: vijf sterren en een score van 91,17%.
Toolkit duurzame scholen
Green Business Club
Aan het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft de Dutch Green Building Council een toolkit duurzame scholen uitgereikt. Deze toolkit bestaat uit de lesmethode BREEAMNL Junior en een Quickscan. Met BREEAM-NL Junior kunnen kinderen aan de hand van een vragenlijst hun eigen school beoordelen op duurzaamheidsprestatie. De Quickscan geeft scholen inzicht in waar ze kunnen verbeteren. Het doel is om schoolgebouwen gezonder te maken.
De Dutch Green Building Council is een samenwerkingsverband aangegaan met de Green Business Clubs Nederland. Een Green Business Club brengt verschillende partijen in een gebied bij elkaar om verduurzaming op gebiedsnivieau te bewerkstelligen. In onder andere het Haagse Beatrixkwartier hebben gemeente en bedrijven al goede afspraken gemaakt om het gebied te ver-duurzamen. Als middelen worden onder andere een Quickscan Gebied en BREEAM-NL gebruikt.
BREEAM-NL In-Use voor Museumgebouwen
Kopgroep Gezondheid
Met verschillende musea en CFP is een nieuw keurmerk voor bestaande museumgebouwen ontwikkeld: BREEAM-NL In-Use voor Museumgebouwen. Het Van Gogh Museum in Amsterdam heeft als eerste museum ter wereld een drie sterren score behaald op de onderdelen gebouw, gebruik en beheer.
Gezondheid is hét duurzaamheidsthema voor de komende jaren. Gezondheid heeft het thema energie van de eerste plaats gestoten, zo wijst onderzoek van Jones Lang Lasalle uit. De Dutch Green Building Council heeft een kopgroep Gezondheid opgericht. Deze kopgroep verzamelt en deelt kennis over dit thema en stelt zich als doel om gebouwen ‘gezonder’ te maken. Deze maand publiceert de World Green Building Council een groot onderzoek over de businesscase van gezonde gebouwen.
BREEAM-NL Gebied De Dutch Green Building Council werkt aan een uitbreiding van het BREEAM-NL keurmerk voor gebiedsontwikkeling. Met het vernieuwde keurmerk kunnen naast gebiedsontwikkelingen ook bestaande gebieden worden beoordeeld op duurzaamheidsprestatie. Het uitgebreide keurmerk krijgt daarom ook een andere naam: BREEAM-NL Gebied. Daarnaast is het mogelijk een laagdrempelige gebiedsscan uit te laten voeren om de duurzame prestaties en ambities van een gebied in kaart te brengen.
Kopgroep Financiers Een kopgroep met vertegenwoordigers van verschillende banken komen periodiek bij elkaar om samen afspraken te maken over de rol van financiers in de verduurzamingsopgave van de gebouwde omgeving. Bekijk ook het programmaonderdeel Ronde Tafel Verduurzamen Woningbouw. Bekijk ook het programmaonderdeel: Ronde Tafel Verduurzamen Woningbouw.
Dutch Green Building Guide
Dutch Green Building Lab
De Dutch Green Building Council ontwikkelt momenteel de Dutch Green Building Guide. Dit is een online gids met duurzame producten en diensten. Leveranciers en aanbieders hebben de mogelijkheid om hun product of dienst aan de database toe te voegen. De Dutch Green Building Guide helpt om duurzame keuzes te maken in het bouwproces. Kijk voor meer informatie op www.dutchgreenbuildingguide.nl
De Dutch Green Building Lab is het platform waar innovatieve ideeën worden gedeeld. Kijk op www.dgbl.nl voor de laatste filmpjes.
29
Deelnemende organisaties
Over de DGBC Stichting Dutch Green Building Council (DGBC) is een onafhankelijke netwerkorganisatie die streeft naar verduurzaming van de gebouwde omgeving. Hiertoe beheert en ontwikkelt de
• ABB • ABN AMRO N.V. • Ahrend • Alklima BV • Alliander • Alterra Wageningen UR • Alvon • Ambrava • Amsterdam Rooftop Solutions • ARCADIS Nederland BV • Armstrong • A.S.R. • Atelier Pro • AvF Water • BAM • Beveco • BIM Media • Biral • Bluecasco • Bosch Beton • Builddesk • Building Holland • Busch-Jaeger • Calduran • C2C Café • Cementbouw • Centrum voor Innovatie van de Bouwkolom • Cityroofs • Cobouw • Corporate Facility Partners • CRH Bouwmaterialen • CRH Europe • D/DOCK • Daikin Airconditioning Netherlands B.V. • Data Display Nederland BV • de Architect • De Groene Zaak • De Urbanisten • Deerns • Derbigum • Desso BV • DNA in de Bouw • Dubotechniek Bedrijven • Duurzaam Gebouwd • DuurzaamVisueel • Dycore
DGBC onder andere het nationaal en internationaal erkende duurzaamheidskeurmerk
• Jaga • JLL
hun duurzaamheidprestaties te beoordelen. Daarnaast leidt DGBC professionals op om
• Kadans Vastgoed • knaufinsulation • KUBUS
van duurzaamheid onderneemt de DGBC een veelheid aan acties, allemaal gericht op haar
• Locatie Valkenburg • Lysno
Inmiddels telt de DGBC bijna 350 participanten.
• Material Design • Monier • Mosa • MPARE
Bestuur DGBC
• Nieman Raadgevende Ingenieurs • Nudge • Nuon
- mevrouw prof. J.D.M. van Hal MSc phD, hoogleraar Sustainable Housing Transformation,
• OK Frame • OK Huis • Omgevingsdienst Noordzeekanaal • Oostwoud
- de heer ir. D. van Vliet, directeur Unica
• Paradigma • Passiefbouwblok • Plaka Nederland • PropertyNL • PROVADA • Provincie Gelderland
- de heer A. Collot d’Escury, CEO Desso
• Regelink • Rienks Bouwmanagement • Rijnstate • Rockfon • Rotterdam Climate Initiative
- de heer R.A.W. Voskuilen, Directeur Stadsontwikkeling Gemeente Rotterdam
• Saint-Gobain • Sannie Verweij Advies • SBRCURnet • Schneider Electric The Netherlands B.V. • Stafier Solar Systems • Stevens Van Dijck • Stichting Greenport Venlo • Stichting Groene Hart • Subvention • Struijk Verwo
BREEAM-NL; hét meetinstrument om Nederlandse gebouwen, gebieden en projecten op beoordelingen te kunnen uitvoeren en duurzame maatregelen te initiëren. Naast het meten missie: het verduurzamen van de gebouwde omgeving. De stichting is in 2008 op initiatief van de markt opgericht door ABN Amro, Redevco, Dura Vermeer, SBR en de gemeente Amsterdam.
- Voorzitter: de heer J.C. Gillis MBA FRICS, CEO Bouwfonds Investment Management - Vicevoorzitter en secretaris: de heer D.J. van Hal RBA, directievoorzitter Bouwinvest TU Delft, hoogleraar Sustainable Building and Development, Business Universiteit Nyenrode - de heer J. van Schooten, architect/directeur, Team V Architectuur - mevrouw M. Weekhout, directielid Kennispark Twente, directeur Kennisvalorisatie Saxion - de heer Peter Göbel, directeur ING Real Estate - de heer B. Adema, directeur Corporate Facility Partners B.V. - de heer drs. C.C. Zachariasse, CEO Delta Development Group - de heer D. Van der Vorm, directeur VORM - de heer W. Pullen, directeur Center for People and Buildings TU Delft
Over BREEAM-NL BREEAM-NL is een beoordelingsmethode om de duurzaamheidprestatie van gebouwen, gebieden en projecten te bepalen. Het unieke aan dit meetsysteem is dat de – onafhanke-
• Ecobouw • Ecodan • Energiedak • Energy Exchange Enablers • Enexis
• Tauw bv • The Heating Company • Trilux CV • Triodos Vastgoedfonds • TVVL
lijke – beoordelaar kijkt naar negen categorieën die de duurzaamheid van een project kunnen
• Fedet • Forbo Flooring • Foreco • FSC Nederland
• Unica
criteria één of meerdere punten te behalen. Aan de hand van een weging per categorie wordt
• G&S Vastgoed • Gebouwinzicht • Gemeente Arnhem • Gemeente Nijmegen • Green Business Club Zuidas • Green Tech Week • Grontmij Nederland • Heembeton • Heras • Hogeschool van Arnhem en Nijmegen • Instituut voor Vastgoed & Duurzaamheid • Interface • Interwand
30
• Itannex • Iv-Groep
• Vastgoedjournaal • Vastgoedmarkt • VELUX Nederland • Vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek (KNB) • Viega • Vorm
beïnvloeden: van management en materiaalgebruik tot en met afvalverwerking, duurzame transportmogelijkheden van en naar het gebouw en een gezond werkklimaat. De categorieën zijn ingedeeld in credits. Op elke van deze credits kan gescoord worden door voor verschillende dan een totaalscore berekend. De methode omvat vier keurmerken. Allereerst BREEAM-NL Nieuwbouw. Het wordt gebruikt om de duurzaamheidprestatie te bepalen van nieuwe gebouwen. Het tweede keurmerk is BREEAM-NL In-Use. Dit beoordeelt al bestaande gebouwen op drie niveaus: Gebouw, Gebouwexploitatie en Gebouwmanagement. BREEAM-NL Gebiedsontwikkeling maakt
• W/E Adviseurs
het mogelijk om gebieden te beoordelen. Het laatste keurmerk is BREEAM-NL Sloop en
• Zienergie • Zonenergie.nl • Zoontjens
Demontage, een keurmerk voor duurzaam slopen. En daarmee heeft Nederland een primeur, want dit is het eerste land dat een certificeringstraject van sloopwerk heeft.
De Dutch Green Building Week 2014 wordt mede mogelijk gemaakt door: Gastprovincie:
Gouden Sponsors:
Zilveren Sponsors:
Bronzen Sponsors:
The Floor is Yours
Koperen Sponsors:
Leading the world to LED-TL
solar systems
Mediapartners: Facilitair partners:
Colofon Deze festivalkrant is een uitgave van: Dutch Green Building Council (DGBC) Vlasmarkt 1c – 4e verdieping, 3011 PW Rotterdam Tel: +31 (0)10 303 27 77 E-mail: secretariaat@dgbc.nl, Website: www.dgbc.nl, Twitter: @DutchGBC Hoofdredactie Marieke Olsthoorn (DGBC)
Redactie Yannick Becht (DGBC), Mariska Louwerens (DGBC), Niek Stukje (DGBC), Matthijs Timmers (DGBC) Eindredactie Matthijs Timmers (DGBC) Foto’s Rob Severijnen (Photoworkx) tenzij anders vermeld
Vormgeving Hanneke Borsboom (BIM Media) Druk Wegener Oplage 25.000 exemplaren
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de Dutch Green Building Council. Redactie en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden, van welke aard dan ook, gebaseerd op informatie uit deze uitgave. Augustus 2014
31
Duurzaamheid gaat over de dingen die je niet kunt zien Van hoe hij wordt gemaakt tot hoe hij presteert, een Forbo vloer is oprecht duurzaam. Onze vloeren zijn goed voor mensen, goed voor gebouwen en goed voor het milieu. Van het gebouw waar een Forbo vloer in ligt tot de wereld daarbuiten, wij helpen onze klanten graag in een betere
omgeving te werken, te leven en te ontspannen. Een Forbo vloer is prachtig en stijlvol om naar te kijken. Een vloer waarop je comfortabel kunt wonen, werken en spelen. Maar uiterlijk is niet alles, vaak gaat het juist om de dingen die je niet kunt zien. Bij Forbo vinden we dat de echte
duurzaamheid van vloeren in twee aspecten zit: hoe hij wordt gemaakt en hoe hij presteert. Hieronder ziet u een aantal voorbeelden van onze duurzaamheidsinitiatieven. Meer informatie is te vinden op www.forbo-flooring. nl/creatingbetterenvironments.
Onze voetafdruk Hoe het wordt gemaakt
43%
100%
gerecycled materiaal in
van het trimafval wordt hergebruikt in de UK
59%
is gemaakt van
97%
100% is gerecycled
>70%
gerecycled materiaal in de rug van
PATRON: HRH THE PRINCE OF WALES
natuurlijke tapijttegels gemaakt van ongeverfde wol van Britse schapen, bevat tot
tapijttegels
74%
Alle producten worden gemaakt met gebruik van 100% groene energie
72%
van van de natuurlijke materialen zijn hernieuwbaar en groeien binnen 10 jaar weer aan
Alle
creating better environments
fabrieken zijn
ISO 14001 gecertificeerd
65%
94%
50%
minder CO2 uitstoot met dan bij andere verende vloeren
100%
van
tapijtsnijafval wordt gerecycled in de Engelse fabriek
snijafval en rollen worden teruggenomen en hergebruikt in nieuwe producten in Schotland en Nederland
maakt het minder noodzakelijk om met chemicaliën te werken
3 NL >800 fabrieken werknemers
Onze innovatieve tapijttegels kunnen vrij en zonder richting gelegd worden, het installatieafval is dan minder dan
2%
Levenscyclusanalyse LCA als meetbaar en onafhankelijk instrument
GEMAAKT IN
van het vuil en vocht wordt tegengehouden met
gerecyclede inhoud in alle tapijttegels
80%
Duurzaamheid gaat over de dingen die je niet kunt zien
besparing mogelijk op vloeronderhoudskosten met
50+%
utrasonische messen reduceren afval met
hergebruikt materiaal in de rug
garen gemaakt van aangespoelde visnetten
rug is gemaakt van gerecyclede kunststof PET-flessen
recyclede inhoud in de rug van onze vinyl collecties en voldoet aan de hoogste REACH normen voor chemische bestanddelen
van het gebruikte aluminium in
hergebruikt materiaal in tegels
natuurlijke materialen
<45%
heeft één van de meest lage cost of ownership
Onze verpakking is
matten zijn aan beide zijden te gebruiken, daarmee verdubbelt dus de levensduur
100%
gerecycled materiaal
tegels kunnen eenvoudig worden verwijderd en gerecycled aan het einde van hun levensduur
heeft een natuurlijke bacteriostatische werking en voorkomt daarmee de groei van MRSA, C Difficile en andere bacteria
vloeren zijn 100% waterdicht en kunnen worden gereinigd met weinig water en een neutraal reinigingsmiddel
Uw voetafdruk Hoe het presteert www.forbo-flooring.com
en zijn ideaal voor mensen met allergieën en beide goed-gekeurd door het Britse Allergyfund
is mede-oprichter van Vinyl Plus, met als doel meer PVC-afval in Europa te recyclen