SPIS TRE CI 1. Wprowadzenie 2. Wymagania wst pne 3. Cele ksztaácenia 4. Materiaá nauczania 4.1. Podstawowe poj cia zwi zane z projektowaniem architektonicznym 4.1.1. Materiaá nauczania 4.1.2. Pytania sprawdzaj ce 4.1.3. ûwiczenia 4.1.4. Sprawdzian post pów 4.2. Etapy tworzenia architektury 4.2.1. Materiaá nauczania 4.2.2. Pytania sprawdzaj ce 4.2.3. ûwiczenia 4.2.4. Sprawdzian post pów 4.3. Budownictwo mieszkaniowe 4.3.1. Materiaá nauczania 4.3.2. Pytania sprawdzaj ce 4.3.3. ûwiczenia 4.3.4. Sprawdzian post pów 4.4. Wyposa*enie i aran*acja wn trz mieszkalnych 4.4.1. Materiaá nauczania 4.4.2. Pytania sprawdzaj ce 4.4.3. ûwiczenia 4.4.4. Sprawdzian post pów 4.5. Budynki usáugowe, przemysáowe i inwentarskie 4.5.1. Materiaá nauczania 4.5.2. Pytania sprawdzaj ce 4.5.3. ûwiczenia 4.5.4. Sprawdzian post pów 4.6. Zagospodarowanie terenu pod zabudow jednorodzinn i wielorodzinn 4.6.1. Materiaá nauczania 4.6.2. Pytania sprawdzaj ce 4.6.3. ûwiczenia 4.6.4. Sprawdzian post pów 4.7. Problemy wspóáczesnej urbanistyki 4.7.1. Materiaá nauczania 4.7.2. Pytania sprawdzaj ce 4.7.3. ûwiczenia 4.7.4. Sprawdzian post pów 4.8. Maáa architektura 4.8.1. Materiaá nauczania 4.8.2. Pytania sprawdzaj ce 4.8.3. ûwiczenia 4.8.4. Sprawdzian post pów „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
2
4 5 6 7 7 7 9 9 10 10 10 12 12 13 13 13 19 19 20 20 20 25 25 26 27 27 32 32 33 34 34 36 36 37 38 38 39 39 40 41 41 42 42 43
4.9. Inwentaryzacja obiektów budowlanych 4.9.1. Materiaá nauczania 4.9.2. Pytania sprawdzaj ce 4.9.3. ûwiczenia 4.9.4. Sprawdzian post pów 5. Sprawdzian osi gni ü 6. Literatura
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
3
43 43 44 44 45 46 50
1. WPROWADZENIE Poradnik b dzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach projektowania architektonicznego: ksztaátowaniu bryáy, funkcji i konstrukcji budynków, a tak*e zagospodarowaniu terenu pod zabudow jedno- i wielorodzinn . W poradniku zamieszczono: wymagania wst pne, wykaz umiej tno ci, jakie powiniene mieü ju* uksztaátowane, aby bez problemów mógá korzystaü z poradnika, cele ksztaácenia, wykaz umiej tno ci jakie uksztaátujesz podczas pracy z poradnikiem, materiaá nauczania, „piguák ” wiadomo ci teoretycznych niezb dnych do opanowania tre ci jednostki moduáowej, zestaw pyta przydatny do sprawdzenia, czy opanowaáe podane tre ci, üwiczenia, które pozwol Ci zweryfikowaü wiadomo ci teoretyczne oraz uksztaátowaü umiej tno ci praktyczne, sprawdzian post pów, który pozwoli Ci okre liü zakres poznanej wiedzy. Pozytywny wynik sprawdzianu potwierdzi Twoj wiedz i umiej tno ci z tej jednostki moduáowej. Wynik negatywny b dzie wskazaniem, *e powiniene powtórzyü wiadomo ci i poprawiü umiej tno ci z pomoc nauczyciela, sprawdzian osi gni ü, przykáadowy zestaw pyta testowych, który pozwoli Ci sprawdziü, czy opanowaáe materiaá w stopniu umo*liwiaj cym zaliczenie caáej jednostki moduáowej, wykaz literatury uzupeániaj cej. Materiaá nauczania umieszczony w poradniku zawiera najwa*niejsze, uj te w du*ym skrócie tre ci dotycz ce omawianych zagadnie . Musisz korzystaü tak*e z innych (ródeá informacji, a przede wszystkim z podr czników wymienionych w spisie literatury na ko cu poradnika.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
4
3. CELE KSZTAàCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduáowej powiniene umieü: rozpoznaü poszczególne elementy architektoniczne budynku, naszkicowaü elementy charakterystyczne dla poszczególnych stylów architektonicznych, skorzystaü z katalogów domów jednorodzinnych i budownictwa wielorodzinnego, zastosowaü normy, normatywy i warunki techniczne obowi zuj ce przy projektowaniu, zaprojektowaü rozwi zania architektoniczne budynku mieszkalnego, zaprojektowaü wyposa*enie i aran*acj wn trz mieszkalnych, zaprojektowaü rozwi zania architektoniczne budynku u*yteczno ci publicznej, zaprojektowaü rozwi zania architektoniczne budynku usáugowego, przemysáowego i inwentarskiego, zaprojektowaü zagospodarowanie dziaáki pod zabudow jednorodzinn , zaprojektowaü zagospodarowanie terenu pod zabudow wielorodzinn , zaprojektowaü osiedle mieszkaniowe uwzgl dniaj c problemy wspóáczesnej urbanistyki, zaprojektowaü elementy maáej architektury, okre liü zakres robót inwentaryzacyjnych, wykonaü szkice i pomiary inwentaryzacyjne, zastosowaü programy komputerowe wspomagaj ce projektowanie architektoniczne.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
6
4. MATERIAà NAUCZANIA 4.1. Podstawowe poj cia zwi zane z projektowaniem architektonicznym 4.1.1. Materiaá nauczania Na podstawie „Warunków technicznych jakim powinny odpowiadaü budynki i ich usytuowanie” (Rozporz dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 kwietnia 2004 r., przyj to poni*sze poj cia: Zabudowa ródmiejska – jest to zgrupowanie intensywnej zabudowy na obszarze funkcjonalnego ródmie cia, który to obszar stanowi faktyczne lub przewidziane w planie miejscowym centrum miasta lub dzielnicy miasta. Zabudowa jednorodzinna – jest to jeden budynek mieszkalny jednorodzinny lub zespóá takich budynków, wraz z budynkami gara*owymi i gospodarczymi. Zabudowa zagrodowa – s to w szczególno ci budynki mieszkalne, budynki gospodarcze lub inwentarskie w rodzinnych gospodarstwach rolnych, hodowlanych lub ogrodniczych oraz w gospodarstwach le nych. Budynek mieszkalny – jest to: budynek mieszkalny wielorodzinny, budynek mieszkalny jednorodzinny. Budynek zamieszkania zbiorowego – jest to budynek przeznaczony do okresowego pobytu ludzi w szczególno ci: hotel, motel, pensjonat, dom wypoczynkowy, dom wycieczkowy, schronisko máodzie*owe, schronisko, internat, dom studencki, budynek koszarowy, budynek zakwaterowania na terenie zakáadu karnego, aresztu ledczego, zakáadu poprawczego, schroniska dla nieletnich, a tak*e budynek do staáego pobytu ludzi, w szczególno ci: dom dziecka, dom rencistów i dom zakonny. Budynek u*yteczno ci publicznej – jest to budynek przeznaczony na potrzeby administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwo ci, kultury, kultu religijnego, o wiaty, szkolnictwa wy*szego, nauki, opieki zdrowotnej, opieki spoáecznej i socjalnej, obsáugi bankowej, handlu, gastronomii, usáug, turystyki, sportu, obsáugi pasa*erów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym, morskim lub wodnym ródl dowym, wiadczenie usáug pocztowych lub telekomunikacyjnych oraz inny ogólnodost pny budynek przeznaczony do wykonywania podobnych funkcji, w tym tak*e budynek biurowy lub socjalny. Budynek rekreacji indywidualnej – jest to budynek przeznaczony do okresowego wypoczynku. Budynek gospodarczy – jest to budynek przeznaczony do niezawodowego wykonywania prac warsztatowych oraz do przechowywania materiaáów, narz dzi, sprz tu i páodów rolnych sáu* cych mieszka com budynku mieszkalnego, budynku zamieszkania zbiorowego, budynku rekreacji indywidualnej, a tak*e ich otoczenia, a w zabudowie zagrodowej przeznaczony równie* do przechowywania rodków produkcji rolnej i sprz tu oraz páodów rolnych. Mieszkanie – jest to zespóá pomieszcze mieszkalnych i pomocniczych maj cy odr bne wej cie, wydzielony staáymi przegrodami budowlanymi, umo*liwiaj cy staáy pobyt ludzi i prowadzenie samodzielnego gospodarstwa domowego. Pomieszczenie mieszkalne – s to pokoje w mieszkaniu, a tak*e sypialnie i pomieszczenia do dziennego pobytu ludzi w budynku zamieszkania zbiorowego.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
7
Pomieszczenie pomocnicze – jest to pomieszczenie znajduj ce si w obr bie mieszkania lub lokalu u*ytkowego, sáu* ce do celów komunikacji wewn trznej, higieniczno-sanitarnych, przygotowania posiáków z wyj tkiem kuchni zakáadów *ywienia zbiorowego, a tak*e do przechowywania ubra , przedmiotów oraz *ywno ci. Pomieszczenie techniczne – jest to pomieszczenie przeznaczone dla urz dze sáu* cych do funkcjonowania i obsáugi technicznej budynku. Pomieszczenie gospodarcze – jest to pomieszczenie znajduj ce si poza mieszkaniem lub lokalem u*ytkowym, sáu* ce do przechowywania przedmiotów lub produktów *ywno ciowych u*ytkowników budynku, materiaáów lub sprz tu zwi zanego z obsáug budynku, a tak*e opaáu lub odpadów staáych. Lokal u*ytkowy – jest to pomieszczenie lub zespól pomieszcze , wydzielony staáymi przegrodami budowlanymi, nie b d ce mieszkaniem, pomieszczeniem technicznym albo pomieszczeniem gospodarczym. Poziom terenu – jest to poziom projektowanego lub urz dzonego terenu przed wej ciem gáównym do budynku. Powierzchnia wewn trzna budynku – jest to suma powierzchni wszystkich kondygnacji budynku, mierzona po wewn trznym obrysie przegród zewn trznych budynku, w poziomie podáogi. Kubatura brutto budynku – jest to suma kubatury brutto wszystkich kondygnacji stanowi ca iloczyn powierzchni caákowitej, mierzonej po zewn trznym obrysie przegród zewn trznych i wysoko ci kondygnacji brutto. Wysoko ü budynku – mierzy si od poziomu terenu przy najni*ej poáo*onym wej ciu do budynku lub jego cz ci pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku, do górnej páaszczyzny stropu, b d( najwy*ej poáo*onej kraw dzi stropodachu, nad najwy*sz kondygnacj u*ytkow . Elementy architektoniczne budynku Sáowo architektura pochodzi od greckich sáów -archi- czyli gáówny, naczelny i -tektonmistrz, rzemie lnik, które á cznie oznaczaáy mistrza budowlanego lub kierownika robót budowlanych. Na przestrzeni wieków sáowo to byáo definiowane bardzo ró*norodnie, przewa*nie jednak oznaczaáo sztuk ozdabiania budowli, w odró*nieniu od budownictwa, które byáo sztuk wznoszenia budowli. Elementy architektoniczne budynku sáu* czasem do wzmocnienia cian budynku, ale gáównie maj charakter dekoracyjny. Do nich nale* : cokoáy, gzymsy, pilastry, ryzality, przypory, attyki, kolumny, portale, wn ki i wykusze. Cokoáy zabezpieczaj cian budynku tu* nad ziemi . Wysoko ü cokoáów wynosi okoáo 40–100 cm. Mog one byü cofni te lub wysuni te z lica ciany. Gzymsy s to poziome wyst py cian. Dziel one ciany w poziomie, zabezpieczaj c jednocze nie cian przed spáywaniem po niej wody opadowej. Gzyms znajduj cy si nad ostatni kondygnacj nazywa si wie cz cym. Ryzality s zaáamaniami ciany (w rzucie poziomym) tworz cymi pionowe linie podziaáu ciany. Pilastry s to pionowe prostopadáo cienne wyst py ze cian, jedno- lub dwustronne. Dziel one ciany na pola pionowe i sáu* do wzmocnienia cian, opierania d(wigarów dachowych lub suwnic w budynkach przemysáowych. Przypory byáy powszechnie stosowane w dawnym budownictwie jako elementy wzmacniaj ce oraz zdobi ce cian .
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
8
Attyki s to nadbudowy cian zewn trznych ponad gzymsem wie cz cym, zakrywaj ce dach i podwy*szaj ce budynek. Kolumny i póákolumny s elementami ozdobnymi stosowanymi gáównie przy frontowych wej ciach do budynku. W budynkach reprezentacyjnych wej cia s cz sto ozdobione portalami, b d cymi ozdobnym obramieniem otworu drzwiowego. Wn ki wykonuje si w cianach od zewn trz, gáównie w celach dekoracyjnych lub w celu umieszczenia w nich rze(b, od wewn trz za przewa*nie w celach u*ytkowych, ukrycia przewodów instalacyjnych, zawieszenia grzejnika, umieszczenia szafy wbudowanej. Przeciwie stwem wn k s wykusze tj. cz ci budynków wysuni te w górnych pi trach przed lica budynków, które sáu* zwi kszeniu powierzchni u*ytkowej.
4.1.2. Pytania sprawdzaj ce Odpowiadaj c na pytania, sprawdzisz czy jeste przygotowany do wykonania üwicze . 1. W jaki sposób mo*na scharakteryzowaü podstawowe poj cia zwi zane z zabudow ? 2. W jaki sposób mo*na scharakteryzowaü podstawowe poj cia zwi zane z budynkiem? 3. W jaki sposób mo*na scharakteryzowaü podstawowe poj cia zwi zane z pomieszczeniami w budynkach? 4. Co oznacza sáowo architektura? 5. Jakie zadanie maj elementy architektoniczne? 6. Jakie rozró*nia si elementy architektoniczne?
4.1.3. ûwiczenia ûwiczenie 1 W miejscu zamieszkania odszukaj budynki u*yteczno ci publicznej. Sporz d( szkice wybranych trzech budynków ze szczególnym uwzgl dnieniem elementów architektonicznych. Opisz funkcje wybranych budynków Sposób wykonania üwiczenia
1) 2) 3) 4)
Aby wykonaü üwiczenie powiniene : przeanalizowaü rodzaje budynków u*yteczno ci publicznej, odszukaü w okolicy przykáady poszczególnych rodzajów budynków u*yteczno ci publicznej, sporz dziü szkice i fotografie wybranych budynków, wykonaü opisy wybranych obiektów. Wyposa*enie stanowiska pracy:
literatura, przybory rysunkowe, aparat fotograficzny.
ûwiczenie 2 Wykonaj zestawienie pomieszcze wyst puj cych w budynku, w którym mieszkasz. Dokonaj podziaáu pod wzgl dem sposobu wykorzystania poszczególnych pomieszcze . Dokonaj klasyfikacji zgodnie z poznanymi terminami budowlanymi.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
9
Sposób wykonania üwiczenia
1) 2) 3) 4)
Aby wykonaü üwiczenie powiniene : przeanalizowaü terminologi zwi zan z obiektami budowlanymi, przeanalizowaü rodzaje pomieszcze w budynkach mieszkalnych, odszukaü w budynku przykáady poszczególnych rodzajów pomieszcze , wykonaü tabel i opisaü w niej poszczególne pomieszczenia zgodnie z poznanymi definicjami. Wyposa*enie stanowiska pracy:
literatura.
4.1.4. Sprawdzian post pów Czy potrafisz: 1) zdefiniowaü poj cia zwi zane z budowl , 2) zdefiniowaü poj cia zwi zane z budynkiem, 3) zdefiniowaü poj cia zwi zane z budow , 4) zdefiniowaü poj cie „architektura”, 5) okre liü zadania elementów architektonicznych, 6) rozró*niü elementy architektoniczne.
Tak
Nie
4.2. Etapy tworzenia architektury 4.2.1. Materiaá nauczania Dokumentacja projektowa zwi zana z realizacj obiektów budowlanych nazywa si
dokumentacja budowlan . W jej skáad wchodz projekty architektoniczne, konstrukcyjne, instalacyjne oraz kosztorysy. Projekt budowli jest zestawem wskaza rysunkowych i opisowych. Zawiera komplet rysunków, opisów (czasami makiety), przedstawiaj cych rozwi zania przestrzenne budynku, jego konstrukcji i instalacji. Rozwi zanie przestrzenne budowli obejmuje powi zanie jej z otoczeniem, rozwi zania funkcjonalne pomieszcze u*ytkowych, rozwi zania komunikacji wewn trznej i zewn trznej oraz nadanie okre lonego ksztaátu bryle budowli. Rozwi zaniem przestrzennym budowli zajmuje si projektowanie architektoniczne. Zabudowa Projektowanie rozpoczyna si od ustalenia nast puj cych danych wyj ciowych: poáo*enie dziaáki, jej wielko ü, ró*nice poziomów na dziaáce w stosunku do ulicy, usytuowanie sieci instalacyjnych (na podstawie planu sytuacyjno-wysoko ciowego). wymagania inwestora dotycz ce budynku: powierzchni, wielko ci, usytuowania, wzajemnego powi zania poszczególnych pomieszcze , technologii wykonania. Funkcja budynku Schemat funkcjonalny pomieszcze – po zaznajomieniu si z warunkami wynikaj cymi z informacji wej ciowych rozpoczyna si wst pna faza projektowania, czyli rozwi zanie „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
10
schematu funkcjonalnego (rysunkowe przedstawienie ci gu poszczególnych czynno ci, które maj byü speániane przez u*ytkownika projektowanego obiektu. Ustalenie po* danych wzajemnych powi za mi dzy pomieszczeniami, ich usytuowania w stosunku do stron wiata, przewietrzania, wysoko ci i ksztaátu.
Rys. 1. Schemat funkcjonalny mieszkania [3, s. 197]
Konstrukcja budynku – na podstawie podj tych decyzji konstrukcyjnych powstaje schemat ukáadów no nych budynku. Schemat konstrukcji do wcze niej rozwi zanego ukáadu pomieszcze (poáo*enie cian, sáupów, rodzaj przekrycia i ich rozpi to ci, rodzaj ukáadu konstrukcyjnego). Ksztaátowanie bryáy budynku – na ogóá budowle maj ksztaát bryá prostych (pojedynczych) lub bryá záo*onych. Ksztaátowanie bryáy budynku zale*y od funkcji, konstrukcji i formy. Kompozycja bryáy budynku to jej ksztaát i proporcje. Ksztaátowanie bryáy budynku powinno byü tak realizowane, aby byáa równowaga pomi dzy trzema czynnikami: funkcj , konstrukcj i form . Bryáa budynku powinna byü wkomponowana w otoczenie.
Rys. 2. Bryáy architektoniczne: a) prosta b) záo*ona [13, s. 74]
Wygl d elewacji budynku zale*y od konstrukcji, funkcji budynku oraz od materiaáu z jakiego jest wykonany. Podstawowymi elementami ksztaátuj cymi elewacj i nadaj cymi jej charakter s : „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
11
proporcje, podziaáy, otwory, plastyka budynku, czyli rozmieszczenie akcentów, kolorystyka, uksztaátowanie cokoáów oraz zwie czenia. ciany elewacji mog byü podkre lone lub sztucznie zmienione przez zastosowanie podziaáów. Podziaáy te tworz elementy ci gáe lub wielokrotnie powtarzalne, dziel ce elewacje na pasy lub pola. Podziaáy pionowe – elewacja nazywa si wertykaln , poziome –horyzontaln .
Rys. 3. Przykáady elewacji budynków: a) budynek biurowy, b) budynek wielorodzinny, c) hotel [3, s. 280]
Wykonywanie projektów architektonicznych Projekty architektoniczne nale*y wykonywaü zgodnie z normami, normatywami oraz warunkami technicznymi obowi zuj cymi przy projektowaniu. Nale*y sprawdzaü aktualno ü norm oraz innych przepisów. Pomoc w projektowaniu s katalogi gotowych projektów budownictwa jednorodzinnego i (rzadziej) wielorodzinnego. Du*ym uáatwieniem w projektowaniu jest mo*liwo ü wykorzystania programów komputerowych wspomagaj cych projektowanie. Na rynku dost pnych jest wiele programów komputerowych do projektowania. Nale*y je jak najcz ciej wykorzystywaü przy wykonywaniu üwicze i projektów.
4.2.2. Pytania sprawdzaj ce 1. 2. 3. 4.
Odpowiadaj c na pytania, sprawdzisz czy jeste przygotowany do wykonania üwicze . Jakie s dane wyj ciowe do projektowania architektury? Co to jest schemat funkcjonalny? Jakie czynniki maj wpáyw na ksztaátowanie bryáy budynku? Jakie elementy ksztaátuj elewacje?
4.2.3. ûwiczenia ûwiczenie 1 Narysuj schemat funkcjonalny swojej szkoáy z opisaniem i powi zaniem poszczególnych pomieszcze . Sposób wykonania üwiczenia Aby wykonaü üwiczenie powiniene : 1) przeanalizowaü zasady ksztaátowania funkcji w budynkach, 2) przeanalizowaü ukáady funkcjonalne szkoáy, 3) dokonaü ogl dzin szkoáy, wykonuj c szkice, „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
12
4) narysowaü schemat funkcjonalny szkoáy, 5) wykonaü tabel i opisaü w niej poszczególne pomieszczenia szkoáy zgodnie ze schematem funkcjonalnym. Wyposa*enie stanowiska pracy: literatura, szkicownik, przybory rysunkowe. ûwiczenie 2 Wyszukaj w Internecie oraz wydawnictwach specjalistycznych przykáady budynków z elewacjami wertykalnymi i horyzontalnymi i narysuj przykáad tych elewacji. Sposób wykonania üwiczenia
1) 2) 3) 4)
Aby wykonaü üwiczenie powiniene : przeanalizowaü zasady ksztaátowania elewacji budynków, przeanalizowaü katalogi i wydawnictwa specjalistyczne, odszukaü w Internecie przykáady ró*nych rodzajów elewacji, wykonaü szkice i opisy wybranych obiektów.
Wyposa*enie stanowiska pracy: literatura, katalogi i wydawnictwa specjalistyczne, Internet, przybory rysunkowe.
4.2.4. Sprawdzian post pów Czy potrafisz: 1) okre liü dane wyj ciowe do projektowania architektury, 2) okre liü co to jest schemat funkcjonalny, 3) wskazaü czynniki wpáywaj ce na ksztaátowanie bryáy budynku, 4) okre liü elementy i zasady ksztaátowania elewacji, 5) wykonaü schemat funkcjonalny nieskomplikowanego obiektu.
Tak
Nie
4.3. Budownictwo mieszkaniowe 4.3.1. Materiaá nauczania Budynki, których przeznaczeniem jest zapewnienie mieszkania ludziom (bez wzgl du na poáo*enie, wysoko ü, konstrukcj i rozwi zania funkcjonalne) nazywamy budynkami mieszkalnymi. Budynki mieszkalne dzieli si na: wielorodzinne i jednorodzinne.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
13
Budynki wielorodzinne Skáadaj si z oddzielnych mieszka , z których ka*de jest przeznaczone dla innej rodziny i do których wchodzi si ze wspólnej przestrzeni komunikacyjnej (spocznika klatki schodowej, korytarza, galerii, hallu). W wielorodzinnym budownictwie mieszkaniowym nale*y wyró*niü budynki przeznaczone dla rodzin o wymaganiach specjalnych, do których zalicza si domy dla artystów (z pracowniami), dla emerytów, inwalidów, dla rodzin zast pczych. Ze wzgl du na ich wysoko ü dzieli si je na 4 grupy: niskie (N) – do 12 m lub do 4 kondygnacji, redniowysokie (SW) – pond 12–25 m lub pond 4 do 9 kondygnacji, wysokie (W) – ponad 25 m –55 m, wysoko ciowe (WW) – powy*ej 55 m Budynki rednio wysokie i wy*sze zgodnie z przepisami musz byü wyposa*one w d(wig osobowy, oraz mog mieü wbudowane urz dzenie do usuwania odpadków z poszczególnych kondygnacji, zwane zsypem na mieci. Ze wzgl du na rozwi zania ukáadu komunikacji wewn trznej budynki wielorodzinne dzieli si na: Klatkowe (segmentowe) Charakteryzuj si tym, *e ka*dy segment ma pion komunikacyjny (klatk schodow ) i dost p do poszczególnych mieszka jest projektowany z jednego lub obu spoczników klatki.
Rys. 4. Sekcje mieszkaniowe w budynkach klatkowych: a) ukáad dwójkowy (dwa mieszkania z klatki), b) trójkowy (trzy mieszkania z klatki, c) czwórkowy (cztery mieszkania z klatki), d) usytuowanie klatki schodowej [3, s. 270]
Korytarzowe W ukáadzie korytarzowym spocznik klatki schodowej przechodzi w korytarz, z którego z kolei wchodzi si do mieszka (mieszkania nie przewietrzane na przestrzaá, o wietlenie jednostronne.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
14
Rys. 5. Przykáad budynku korytarzowego z rzutem mieszkania: a) rzut prosty, b) zaáamany [3, s. 274]
Galeriowe Wej cia do mieszka s usytuowane od strony galerii (wady jak korytarzowe, dodatkowo w zimie dost p do mieszka mo*e byü utrudniony przez za nie*enie galerii)
Rys. 6. Przykáad budynku o ukáadzie galeriowym [3, s. 278]
Punktowe Stanowi jakby pojedyncze segmenty ukáadów klatkowych, w których wszystkie mieszkania s zgrupowane wokóá wewn trznego pionu komunikacyjnego (mieszkania o wietlone ze wszystkich stron, przewietrzane).
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
15
Rys. 7. Przykáady budynków punktowych: a) wysoki z maáymi mieszkaniami, b) wysoki z du*ymi przewietrzanymi mieszkaniami, c) niski [3, s. 272]
Ukáady mieszane: klatkowe i korytarzowe lub klatkowe i galeriowe. Budynki mieszkalnictwa zbiorowego Oprócz domów mieszkalnych wielorodzinnych projektuje si budynki dla mieszkalnictwa zbiorowego, s one miejscem zamieszkania osób samotnych lub przebywaj cych czasowo w danym o rodku. W budynkach mieszkalnictwa zbiorowego wyst puj nast puj ce funkcje: spanie, odpoczynek dzienny, przechowywanie rzeczy, higiena osobista. Budynki jednorodzinne (indywidualne). Charakteryzuj si tym, *e ka*de mieszkanie jest oddzielnym budynkiem lub wyra(nie wydzielon cz ci budynku, jest powi zane z odpowiadaj cym mu wydzielonym fragmentem terenu, stanowi cym dziaák budowlan . Zalety: izolacja od innych mieszka ców, wi ksza powierzchnia u*ytkowa, dostosowanie funkcji do indywidualnych potrzeb mieszka ców, posiadanie ogródka, gara*u, pomieszcze magazynowych, skáadowych, estetyka, mo*liwo ü rozbudowy, poá czenie funkcji mieszkania i pracy. Wady: du*e koszty dziaáki, budowy i utrzymania, odlegáo ü od o rodków ródmiejskich. Rodzaje budynków jednorodzinnych: Budynki wolnostoj ce (stoi samotnie na wáasnej dziaáce i ma 4 ciany zewn trzne). Minimalna powierzchnia dziaáki: okoáo 350 m2 na terenach uzbrojonych, 500 m2 na terenach nieuzbrojonych, szeroko ü dziaáki nie powinna byü mniejsza ni* 18 m. Zalety: dobra izolacja od s siadów, okna wychodz na wszystkie strony wiata, du*a swoboda ksztaátowania rzutu, elastyczno ü w usytuowaniu budynku na dziaáce, mo*liwo ü powi zania z krajobrazem terenu, uzyskanie ciekawych form architektonicznych. Wady: du*y koszt budowy i utrzymania, znaczna dáugo ü instalacji.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
16
Rys. 8. Przykáad domu jednorodzinnego wolnostoj cego [13, s. 107]
Budynki bli(niacze (2 budynki jednorodzinne poá czone wspóln cian ) Minimalna powierzchnia dziaáki powinna wynosiü okoáo 250 m2 dla jednej poáówki, a szeroko ü dziaáki nie powinna byü mniejsza ni* 10 m dla jednej poáówki. Zalety: oszcz dniejsze gospodarowanie terenami, intensywniejsze wykorzystanie terenu, ograniczenie powierzchni cian zewn trznych, zmniejszenie dáugo ci instalacji. Wady: mniejsza izolacja od s siadów, ograniczenie w swobodzie ksztaátowania bryáy, rzutu, usytuowania wzgl dem stron wiata.
Rys. 9. Przykáad budynku jednorodzinnego bli(niaczego [13, s. 110] „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
17
Zabudowa szeregowa (áa cuchowa lub segmentowa) Zalety: intensywno ü wykorzystania terenu (3 x wi ksza ni* przy zabudowie wolnostoj cej), mniejsze koszty budowy i eksploatacji, wspólne ciany i instalacja. Minimalna powierzchnia dziaáki ka*dego segmentu powinna wynosiü okoáo 150–200 m2 , a jej szeroko ü nie powinna byü mniejsza ni* 6 m.
Rys. 10. Przykáad domu jednorodzinnego szeregowego [13, s. 111]
Budynki atrialne (wywodz si z klasycznego domu greckiego i rzymskiego). Powierzchnia zabudowy równa si powierzchni dziaáki, jest tylko niewielki ogródek w postaci otwartego pokoju (atrium, patio). Zalety: dobra izolacja od otoczenia, maksymalne wykorzystanie terenu. Wady: brak prawidáowego nasáonecznienia pomieszcze , zaciemnienie ogródka (dlatego projektuje si je wyá cznie jako jednokondygnacyjne), znaczna intensywno ü zabudowy.
Rys. 11. Przykáad budynku jednorodzinnego atrialnego [13, s. 111] „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
18
4.3.2. Pytania sprawdzaj ce Odpowiadaj c na pytania, sprawdzisz czy jeste przygotowany do wykonania üwicze . 1. Jakie rozró*nia si budynki mieszkalne? 2. Jakie rozró*nia si rodzaje budynków wielorodzinnych ze wzgl du na ukáad komunikacji wewn trznej? 3. Jakie rozró*nia si rodzaje budynków jednorodzinnych ze wzgl du na zabudow na dziaáce?
4.3.3. ûwiczenia ûwiczenie 1 Rozpoznaj przedstawione na rysunku rodzaje budynków wielorodzinnych. Wska* wady i zalety ka*dego z przedstawionych rozwi za .
Sposób wykonania üwiczenia Aby wykonaü üwiczenie powiniene : 1) przeanalizowaü rodzaje budynków wielorodzinnych, 2) rozpoznaü przedstawione rodzaje budynków, 3) opisaü rodzaje, wady i zalety przedstawionych rozwi za . Wyposa*enie stanowiska pracy: literatura.
ûwiczenie 2 Rozpoznaj przedstawione na rysunku rodzaje zabudowy budynków jednorodzinnych. Wska* wady i zalety ka*dego z przedstawionych rozwi za .
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
19
a)
b)
c)
Sposób wykonania üwiczenia Aby wykonaü üwiczenie powiniene : 1) przeanalizowaü rodzaje zabudowy budynków jednorodzinnych, 2) rozpoznaü przedstawione rodzaje zabudowy, 3) opisaü rodzaje, wady i zalety przedstawionych rozwi za . Wyposa*enie stanowiska pracy: literatura.
4.3.4. Sprawdzian post pów Czy potrafisz: 1) rozró*niü rodzaje budynków mieszkalnych, 2) rozró*niü rodzaje budynków wielorodzinnych ze wzgl du na ukáad komunikacji wewn trznej, 3) rozró*niü rodzaje budynków jednorodzinnych ze wzgl du na zabudow na dziaáce.
Tak
Nie
4.4. Wyposa*enie i aran*acja wn trz mieszkalnych 4.4.1. Materiaá nauczania Ksztaátowanie wn trz mieszkalnych Mieszkania w budynkach wielorodzinnych nale*y projektowaü jako przewietrzane to znaczy, *e mieszkanie powinno przylegaü co najmniej do dwóch cian zewn trznych z oknami. Ka*de mieszkanie bez wzgl du na wielko ü powinno mieü co najmniej kuchni lub wn k
kuchenn , áazienk , ust p wydzielony lub (w mniejszych mieszkaniach) misk ust pow w áazience, powierzchni do skáadowania oraz do komunikacji. Kuchnia powinna byü wyposa*ona co najmniej w trzon kuchenny, zlewozmywak oraz miejsce do ustawienia lodówki i do przygotowania posiáków. W áazience powinno byü przewidziane zainstalowanie wanny (lub kabiny natryskowej), umywalki, miejsce na pralk automatyczn oraz kosz na bielizn . „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
20
O wietlenie wiatáem dziennym powinno byü we wszystkich pomieszczeniach (w mieszkaniach jednopokojowych dopuszcza si o wietlanie wn ki kuchennej wiatáem po rednim). Minimalne wymiary niektórych pomieszcze : 9 pokój sypialny 1-osobowy min. szer. 2,20 m, 9 pokój sypialny 2-osobowy min. szer. 2,60 m, 9 kuchnia w mieszkaniu 1-pokojowym min. szer. 1,70 m, 9 kuchnia w mieszkaniu wielopokojowym min. szer. 2,30 m, 9 pokój dzienny min. powierzchnia 16,0 m2, 9 korytarz min. szer. 1,20 m, 9 wysoko ü pomieszcze min. 2,50 m. Instalacje: 9 ogrzewanie, woda zimna i ciepáa (ogrzewanie centralne lub indywidualnie), 9 kanalizacja, wentylacja grawitacyjna lub mechaniczna, gazowa, elektryczna (o wietleniowa lub dzwonkowa), telekomunikacyjna. Balkony lub loggie – ka*de mieszkanie wielopokojowe (usytuowane od strony poáudniowej, wschodniej lub zachodniej). Usytuowanie pomieszcze : Kuchnie nie powinny byü projektowane od strony zachodniej, sypialnie powinny byü projektowane od strony wschodniej lub poáudniowej. Pokoje dzienne – strona poáudniowa lub zachodnia. Wyko czenie mieszka ma zasadniczy wpáyw na jego standard jako ciowy, ale zale*y od mo*liwo ci finansowych inwestora. ciany – tynki tradycyjne, trójwarstwowe, gáadzie wyrównawcze lub szpachlowanie nierówno ci, tynki z gáadziami gipsowymi, okáadziny, malowanie. Stropy – páywaj ca podáoga zapewniaj ca izolacj akustyczn i wszystkie warstwy podáogowe. Stolarka okienna i drzwiowa, parapety podokienne, elementy wyposa*enia sanitarnego, elementy wyposa*enia elektrycznego, grzejniki c.o. Dost pno ü mieszka dla osób o ograniczonej sprawno ci Wszystkie budynki musz byü przystosowane do potrzeb osób niepeánosprawnych. Do wej cia ka*dego budynku wymagany jest dojazd (pochylnia) zapewniaj cy dost p dla osób niepeánosprawnych. Szeroko ü i poáo*enie drzwi wej ciowych do budynków mieszkalnych musz umo*liwiaü przejazd osób poruszaj cych si na wózkach inwalidzkich. Mieszkanie dla osób starszych i o cz ciowym ograniczeniu sprawno ci ruchowej powinny byü wyposa*one w uchwyty pomocnicze. W mieszkaniach osób poruszaj cych si
na wózkach inwalidzkich wszystkie otwory drzwiowe powinny byü o szeroko ci wi kszej od 95 cm. Aran*acja wn trz mieszkalnych W mieszkaniu musz byü zapewnione warunki do: utrzymania kontaktów mi dzy czáonkami rodziny, utrzymania kontaktów z osobami spoza rodziny, wychowywania dzieci, piel gnowania chorych, pracy, nauki, majsterkowania, uprawiania hobby, zabawy, „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
21
przygotowania i spo*ywania posiáków, utrzymania higieny osobistej, utrzymania higieny otoczenia, skáadowania i przechowywania przedmiotów.
Mo*na wyodr bniü cz ci: ogóln – zwi zan z utrzymaniem kontaktów mi dzyludzkich, intymn – na potrzeby poszczególnych czáonków rodziny. Prawidáowo zaprojektowane mieszkanie zapewnia mo*liwo ü bezkolizyjnego wykonywania ró*nych czynno ci przez czáonków rodziny co nazywa si strefowaniem, a mieszkanie takie – rozkáadowe.
Rys. 11. Zasada strefowania funkcji mieszkania [13, s. 97]
Pokój ogólny (dzienny) – koncentracja *ycia rodzinnego. Wielko ü zale*y od ilo ci czáonków rodziny (dodatkowa funkcja, praca zawodowa lub jako sypialnia), mo*na wydzieliü aneks jadalny. Wyposa*enie: zestaw mebli, stóá, krzesáa, fotele, niski stolik (sprz t RTV).
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
22
Rys. 12. Przykáady zagospodarowania pokoi ogólnych [13, s. 98]
Kuchnia – powi zana z pokojem ogólnym za pomoc przej cia, lady bufetu lub aneksu jadalnego, wielko ü zale*y od standardu mieszkania. Funkcja przygotowania posiáków; wyposa*enie: szafki, zlewozmywak, lodówka, zmywarka do naczy , stóá roboczy. Zasady rozmieszczenia urz dze wyposa*enia: min. odlegáo ü kuchenki gazowej od okna 50 cm, kuchenka i zlewozmywak, po obu ich stronach powinny znajdowaü si powierzchnie robocze do odstawiania naczy , lodówka nie powinna s siadowaü z kuchenk , zlewozmywak, zmywarka usytuowane niedaleko pionu kanalizacyjnego (do 4,0 m).
Rys. 13. Przykáady zagospodarowania kuchni [13, s. 99] „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
23
Przedpokój – funkcja á cznika pomi dzy pomieszczeniami – szatni. Wyposa*enie: szafa na ubranie (wieszak), na obuwie, lustro, stoáek do siedzenia, póáka na telefon, mo*e byü pawlacz.
Rys. 14. Przykáad zagospodarowania przedpokoju [13, s. 99]
Sypialnia rodziców (pokój rodziców) – dwuosobowy pokój przeznaczony dla dorosáych, peáni funkcje sypialni, miejsca do wypoczynku oraz cz ciowo do skáadowania odzie*y. Wyposa*enie: dwa áó*ka lub áó*ko podwójne, stoliki nocne, toaletka, szafa na ubranie. Pokój rodziców powinien byü usytuowany w bezpo rednim s siedztwie áazienki. Garderoba – przechowywanie odzie*y, szafy i komody. Pokój do pracy– regaáy na ksi *ki, biblioteka, biurko. Pokój dzieci – funkcja záo*ona: zabawa, nauka, spanie, powinien sáu*yü dzieciom w wieku przedszkolnym, máodzie*y ucz cej si lub pracuj cej.
Rys. 15. Przykáad rozwi zania pokoi dzieci [13, s. 100]
àazienka i wc: Minimalna powierzchnia áazienki wynosi 6,5 m3, 8,0 m3 (gdy wod podgrzewa si
piecykiem gazowym lub w glowym). Wyposa*enie: przewody wentylacyjne, szafka do przechowywania, wanna, kabina natryskowa, bidet, pralka (60 cm od wanny – z uwagi na pr d). Drzwi otwierane na zewn trz o szeroko ci min. 80 cm. „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
24
Rys. 16. Przykáadowe rozwi zania áazienki i wc. [13, s. 101]
Pomieszczenia niemieszkalne: Hall wej ciowy (lub wiatroáap); wyposa*enie: skrzynki na listy, tablice ogáosze , domofon i inne, Pralnie i suszarnie – wyposa*enie: automaty pralnicze, susz ce, prasuj ce, Komórki lokatorskie (wielko ü dostosowana do wielko ci mieszkania), D(wigi – stosowane w budynkach mieszkalnych redniowysokich i wysokich (ze wzgl du na haáas powinno si je usytuowaü przy kuchniach, áazienkach lub przedpokojach), Zsypy na odpadki (stosowane w budynkach mieszkalnych o wysoko ci powy*ej 4 kondygnacji usytuowane jak d(wigi.
4.4.2. Pytania sprawdzaj ce 1. 2. 3. 4. 5.
Odpowiadaj c na pytania, sprawdzisz czy jeste przygotowany do wykonania üwicze . Jakie pomieszczenia powinny znajdowaü si w mieszkaniu i jak speániaj funkcj ? Jakie instalacje powinny znajdowaü si w mieszkaniu? Jakie wyposa*enie powinno znajdowaü si w kuchniach, áazienkach i wc? W jaki sposób powinny byü usytuowane pomieszczenia w mieszkaniu w stosunku do stron wiata? W jaki sposób mo*na zagospodarowaü poszczególne pomieszczenia w mieszkaniu?
4.4.3. ûwiczenia ûwiczenie 1 Na przedstawionym rysunku rzutu parteru domu jednorodzinnego zagospodarowanie pomieszcze : kuchnia, jadalnia, pokój dzienny.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
25
narysuj
Sposób wykonania üwiczenia Aby wykonaü üwiczenie powiniene : 1) przeanalizowaü sposób zagospodarowania poszczególnych pomieszcze w mieszkaniu, 2) narysowaü w odpowiedniej skali rzut parteru, 3) zagospodarowaü wskazane pomieszczenia urz dzeniami i meblami, Wyposa*enie stanowiska pracy: literatura, katalogi aran*acji wn trz, przybory rysunkowe.
ûwiczenie 2 Na przedstawionym rysunku rzutu pi tra domu jednorodzinnego zagospodarowanie pomieszcze : pokój rodziców, pokój dzieci, áazienka.
narysuj
Sposób wykonania üwiczenia Aby wykonaü üwiczenie powiniene : 1) przeanalizowaü sposób zagospodarowania poszczególnych pomieszcze w mieszkaniu, 2) narysowaü w odpowiedniej skali rzut pi tra, 3) zagospodarowaü wskazane pomieszczenia urz dzeniami i meblami, Wyposa*enie stanowiska pracy: literatura, katalogi aran*acji wn trz, przybory rysunkowe.
4.4.4. Sprawdzian post pów Czy potrafisz: 1) okre liü jakie pomieszczenia powinny znajdowaü si w mieszkaniu i jak speániaj funkcj , 2) okre liü jakie instalacje powinny znajdowaü si w mieszkaniu, 3) okre liü jakie wyposa*enie powinno znajdowaü si w kuchniach, áazienkach i wc, 4) okre liü w jaki sposób powinny byü usytuowane pomieszczenia w mieszkaniu w stosunku do stron wiata, 5) okre liü w jaki sposób mo*na zagospodarowaü poszczególne pomieszczenia w mieszkaniu, 6) wykonaü zagospodarowanie poszczególnych pomieszcze w mieszkaniu.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
26
Tak
Nie
4.5. Budynki usáugowe, przemysáowe i inwentarskie 4.5.1. Materiaá nauczania Budynki usáugowe: – usáugi I stopnia: szkoáa, przedszkole, wietlice osiedlowe, o rodek handlowo-usáugowy, *áobek, przychodnia zdrowia, – usáugi II stopnia: szkoáa rednia, rekreacyjne (mi dzyosiedlowy zespóá sportowy, park), kulturalne (mi dzyosiedlowy dom kultury), lokalnej koncentracji (sklep, lokale gastronomiczne, kino, usáugi rzemie lnicze), usáugi techniczne (drobne zakáady, bazy), komunikacji (stacja paliw, obsáugi samochodów), – usáugi III stopnia: urz dze o wiatowych (szkoáy wy*sze, specjalne, internaty, domy dziecka), rekreacji (wielofunkcyjny o rodek wypoczynkowo-sportowy z urz dzeniami sportu wyczynowego, ogrody dziaákowe, parki miejskie), urz dze sáu*by zdrowia (szpitale, zakáady dla przewlekle chorych, sanatoria, przychodnie specjalistyczne), koncentracji usáug, przemysáowo-usáugowe (pralnie, przemysá spo*ywczy nieuci *liwy, bazy remontowo-budowlane) i inne w zale*no ci od lokalnych potrzeb. Obiekty usáugowe, przemysáowe, inwentarskie projektuje si w oparciu o szczegóáowe normatywy, warunki techniczne oraz wytyczne bran*owe zawieraj ce program u*ytkowy. Przykáadowy program u*ytkowy biblioteki Nazwa pomieszczenia Przedsionek wej ciowy Hall Zespóá sanitarny Czytelnia z katalogiem i stanowiskiem obsáugi Magazyn ksi *ek Pracownia biblioteczna Administracja Magazyn gospodarczy Razem powierzchnia pomieszcze Dodatek na komunikacj 20% Powierzchnia u*ytkowa
Powierzchnia w m2 3.0 6.0 6.0 140.0 50.0 12.0 8.0 2.0 230.0 46.0 276.0
Przykáady budynków usáugowych Szkoáy podstawowe Szkoáy powinny byü usytuowane w pobli*u terenów zielonych, z áatwym dost pem do komunikacji zbiorowej. Na terenie dziaáki powinny znajdowaü si urz dzenia sportowe i rekreacyjne. Wielko ü dziaáki na potrzeby szkoáy wyznacza si w zale*no ci od liczby uczniów i charakteru szkoáy.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
27
Rys. 17. Przykáad zagospodarowania terenu szkoáy [13, s. 45]
Grupy pomieszcze funkcjonalnych w budynkach szkolnych: do nauki –pracownie nauczania pocz tkowego, pracownie przedmiotowe wraz z gabinetami oraz zespóá sportowy (pracownie i gabinety), administracyjne i dla pracowników dydaktycznych, przeznaczenia ogólnego (szatnie uczniów, miejsce rekreacji i sanitariaty), kulturalno socjalne (biblioteka, wietlica, pokój lekarza, zespóá *ywienia z kuchni i jadalni ), komunikacyjne (hall wej ciowy, korytarze i klatki schodowe). Pomieszczenia w budynku szkoáy powinny byü wáa ciwie zorientowane w kierunku stron wiata.
Rys. 18. Schemat funkcjonalny szkoáy [7, s. 89] „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
28
Rys. 19. Orientowanie pomieszcze szkolnych [3, s. 301]
Budynki przemysáowe Rodzaje obiektów oraz materiaáy i konstrukcje stosowane w budownictwie przemysáowym: Na terenie zakáadów przemysáowych wyst puj : obiekty magazynowo-skáadowe, budynki administracyjne w zakáadach przemysáowych, budynki zakáadu przemysáowego: hale produkcyjne, pomieszczenia higieniczno-sanitarne (szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami, pomieszczenia higieny osobistej kobiet, ust py, palarnie, pomieszczenia do prania, suszenia, odpylania odzie*y ochronnej lub roboczej), pomieszczenia *ywienia zbiorowego (jadalnie, bufety, stoáówki), obiekty bezpiecze stwa wewn trzzakáadowego (portiernie, portiernie towarowe, przej cia kontrolne, markownie z zegarami kontrolnymi, tablicami na karty kontrolne, biuro przepustek, wartownie). Materiaáy stosowane do wykonania elementów konstrukcyjnych budynków przemysáowych (niepalne): *elbet, strunobeton, kablobeton, siatkobeton, stal, cegáa ( ciany budynków, kominy). Rodzaje obiektów produkcyjnych: wielokondygnacyjne i jednokondygnacyjne (halowe). Przekrycie obiektów przemysáowych: páaskie, áukowe, áupinowe, tarczownicowe o ró*nych ksztaátach (ze wietlikami lub bez wietlików). Usytuowanie Zakáady produkcyjne sytuuje si w zale*no ci od stopnia ich uci *liwo ci. Na terenach zabudowy mieszkalnej mo*na lokalizowaü zakáady drobnej wytwórczo ci oraz rednie zakáady przemysáowe, caákowicie nieuci *liwe dla otoczenia (zakáad lekkiego przemysáu odzie*owego). Pozostaáe zakáady wymagaj odizolowania strefami ochronnymi. Zakáady przemysáowe nale*y sytuowaü od strony zawietrznej w stosunku do osiedli, aby wiatr nie przenosiá zanieczyszcze na dzielnice mieszkaniowe. Ka*dy zakáad powinien odprowadzaü cieki sanitarne i technologiczne do wáasnych oczyszczalni. Wokóá zakáadu przemysáowego wymaga si sadzenia zieleni ochronnej. a) „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
29
Rys. 20. Przykáady sytuowania zakáadów przemysáowych w stosunku do osiedla i panuj cych wiatrów: a) i b) wadliwe, c) poprawne [1, s. 13]
Rys. 21. Przykáady przekrojów poprzecznych przez budynki halowe [1, s. 24]
Wymagania dotycz ce budynków przemysáowych: O wietlenie wn trz budynków przemysáowych o wietlenie naturalne (wáa ciwa orientacja budynku, odpowiednia wielko ü otworów wprowadzaj cych promienie wietlne oraz prawidáowe ich rozmieszczenie i ustalenie wáa ciwych proporcji mi dzy wysoko ci , szeroko ci i gá boko ci pomieszcze ), o wietlenie sztuczne (w nowoczesnej technice o wietleniowej mo*na osi gn ü odpowiednie nat *enie wiatáa o widmie zbli*onym do naturalnego, a nawet wprowadziü konieczn ilo ü promieni nadfioletowych o istotnym biologicznym znaczeniu dla zdrowia.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
30
Barwy w budownictwie przemysáowym. Wa*ne znaczenie w ksztaátowaniu rodowiska pracy ma dobór barw, poniewa* oko ludzkie odbiera 80% wszystkich wra*e docieraj cych do zmysáów czáowieka. Oddziaáywanie barw na psychik czáowieka jest naukowo udowodnione: czerwie – dziaáa pobudzaj co na system nerwowy, przy piesza oddychanie, t tno i reakcje mi ni, bá kit – dziaáa hamuj co, uspokaja, áagodzi uczucie bólu, zielony – zmniejsza wra*enie haáasu. Budynki przemysáowe musz byü tak zaprojektowane, aby speániaáy wymagania przeciwpo*arowe, bezpiecze stwa i higieny pracy oraz ochrony rodowiska. Budynki inwentarskie Obiekty zabudowy rolniczej s niezb dne w produkcji rolnej i nale* do nich: budynki inwentarskie, skáadowe, gospodarcze, wiaty, szopy na maszyny rolnicze. Budynek przeznaczony do chowu zwierz t nazywamy budynkiem inwentarskim. Budynki inwentarskie powinny zapewniü: wáa ciwe warunki rodowiskowe dla zwierz t, ukáad funkcjonalno-przestrzenny umo*liwiaj cy stosowanie nowoczesnych technologii produkcji, wáa ciwe powi zanie z obiektami pomocniczymi – budynkami skáadowymi, silosami, gnojowniami, wybiegami, odprowadzenie cieków ze stanowisk dla zwierz t do szczelnych zbiorników zewn trznych lub wewn trznych. Wyposa*enie budynków inwentarskich: instalacja i urz dzenia elektryczne, izolacje termiczne ciany, podáóg, pokrycia w celu ograniczenia strat ciepáa, wentylacja (naturalna lub mechaniczna) w celu usuwania nadmiernie zawilgoconego i zanieczyszczonego szkodliwymi gazami powietrza, odpowiednie o wietlenie i nasáonecznienie pomieszcze . Na lokalizacj budynków inwentarskich i ferm zwierz cych powinny byü wybrane tereny: maáo przydatne do uprawy, o gruncie przepuszczalnym z lekkim spadkiem umo*liwiaj cym odprowadzenie wód powierzchniowych, dobrze nasáonecznione i osáoni te przed dziaáaniem cháodnych wiatrów, o poziomie wód gruntowych co najmniej 1 m poni*ej powierzchni terenu, fermy powinny byü zlokalizowane w oddaleniu od zabudowa mieszkalnych. Zabudow fermy stanowi : budynki gáówne (przeznaczone dla zwierz t), obiekty do skáadowania pasz (stodoáy paszowe, silosy, magazyny okopowe), obiekty do przechowywania odchodów zwierz cych (gnojownie i zbiorniki na gnojówk ). Budynki dla bydáa Pojemno ü budynków zale*y od warunków i rodzaju produkcji (ze wzgl dów weterynaryjnych zaleca si , aby w jednym pomieszczeniu przebywaáo nie wi cej ni* 30 sztuk
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
31
krów, ciel t, 400 sztuk jaáówek lub 600 sztuk bukatów), przyjmuje si zgodnie z parametrami techniczno-u*ytkowymi. Pomieszczenia pomocnicze w budynkach dla bydáa to dojarnie, zlewnie mleka oraz paszarnie. Budynki dla trzody chlewnej Chlewnie, bo tak nazywaj si budynki przeznaczone dla trzody, mog byü zaprojektowane jako uniwersalne dla wszystkich grup u*ytkowych lub projektuje si odr bne budynki dla poszczególnych grup: warchlakarnie, chlewnie dla loch lu(nych i pro nych, chlewnie dla macior z prosi tami i tuczarnie. Chlewnie ró*ni si rodzajem kojców i ich rozmieszczeniem w budynku (w ukáadach jedno, dwu- a tak*e wielorz dowych). Budynki dla drobiu Systemy technologiczne stosowane w produkcji drobiu: chów wybiegowy (gospodarstwa indywidualne), chów podáogowy (w pomieszczeniach zamkni tych w specjalistycznych gospodarstwach), chów klatkowy (w du*ych fermach). Budynki projektuje si jako parterowe (z wybiegami lub nie, obejmuj ce hal
produkcyjn , pomieszczenia pomocnicze i usáugowe. W halach produkcyjnych komunikacja mo*e byü korytarzem lub tylko ci giem komunikacyjnym. W halach zainstalowane s karmidáa póáautomatyczne lub automatyczne. Budynki dla drobiu musz byü zaprojektowane tak, aby temperatura pomieszcze miaáa 18 –200 C (w wyl garni 30–320 C – promienniki). Budynki inwentarskie o obsadzie mieszanej (wspólne dla ró*nych gatunków zwierz t). W budynkach tych trudno jest zapewniü zwierz tom optymalne warunki rodowiskowe, poniewa* ka*dy gatunek, a nawet grupa u*ytkowa ma w tej dziedzinie ró*ne wymagania.
4.5.2. Pytania sprawdzaj ce 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Odpowiadaj c na pytania, sprawdzisz czy jeste przygotowany do wykonania üwicze . Jakie rozró*nia si rodzaje budynków usáugowych? Jakie rodzaje pomieszcze wyst puj w budynku szkolnym? Jakie rozró*nia si budynki przemysáowe? W jaki sposób powinny byü sytuowane budynki przemysáowe w stosunku do osiedli mieszkaniowych? W jaki sposób nale*y chroniü rodowisko naturalne w obr bie zakáadów przemysáowych? Jakie rozró*nia si budynki inwentarskie?
4.5.3. ûwiczenia ûwiczenie 1 Narysuj schemat funkcjonalny stoáówki w swojej szkole, opisz poszczególne pomieszczenia oraz ich funkcje. Rysunek wykonaj przy u*yciu dost pnego w szkole programu komputerowego.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
32
Sposób wykonania üwiczenia
1) 2) 3) 4) 5)
Aby wykonaü üwiczenie powiniene : przeanalizowaü zasady zagospodarowania stoáówek szkolnych, dokonaü ogl dzin pomieszcze przeznaczonych na jadalni w szkole, wykonaü szkic tych pomieszcze , zaprojektowaü ukáad funkcjonalny pomieszczenia stoáówki szkolnej, wykonaü rysunek. Wyposa*enie stanowiska pracy:
literatura, przybory rysunkowe, komputer z oprogramowaniem do sporz dzania rysunków i drukark .
ûwiczenie 2 Zaprojektuj przykáadowe zagospodarowanie biblioteki korzystaj c z: – danych dotycz cych programu u*ytkowego, – z literatury przedstawiaj cej szczegóáowo zasady projektowania biblioteki. Sposób wykonania üwiczenia
1) 2) 3) 4)
Aby wykonaü üwiczenie powiniene : odszukaü w literaturze informacje na temat projektowania bibliotek, przeanalizowaü program u*ytkowy, sporz dziü schemat funkcjonalny biblioteki, narysowaü na podstawie schematu funkcjonalnego rzut biblioteki.
Wyposa*enie stanowiska pracy: literatura w szczególno ci podr cznik: Dokumentacja budowlana 4. Projektowanie architektoniczne. W. Parczewski. Wyd. WSiP, Warszawa, 1995, przybory rysunkowe.
4.5.4. Sprawdzian post pów Czy potrafisz: 1) rozró*niü rodzaje budynków usáugowych, 2) okre liü rodzaje pomieszcze jakie wyst puj w budynku szkolnym, 3) rozró*niü budynki przemysáowe, 4) okre liü zasady sytuowania budynków przemysáowych w stosunku do osiedli mieszkaniowych, 5) okre liü w jaki sposób nale*y chroniü rodowisko naturalne w obr bie zakáadów przemysáowych, 6) rozró*niü budynki inwentarskie, 7) zaprojektowaü zagospodarowanie w budynkach ró*nego typu.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
33
Tak
Nie
4.6. Zagospodarowanie terenu pod zabudow jednorodzinn i wielorodzinn 4.6.1. Materiaá nauczania Zagospodarowanie dziaáki budowlanej pod zabudow jednorodzinn i wielorodzinn projektuje si zgodnie z „Warunkami technicznymi jakim powinny odpowiadaü budynki i ich usytuowanie” (Rozporz dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 kwietnia 2004 r., w których podano szczegóáowe zasady zabudowy i zagospodarowania dziaáki budowlanej (Dziaá II i Dziaá IV, Dziaáki –rozdz. 4). Zagospodarowanie dziaáki po zabudow jednorodzinn Na terenie dziaáki przeznaczonej po zabudow jednorodzinn wyró*nia si dwie cz ci: cz ü gospodarcza, rekreacyjna. Cz ü gospodarcza – zawarta jest pomi dzy budynkiem mieszkalnym a ulic . Znajduj si tutaj: ogrodzenie z bram i furtk (zamiast ogrodzenia mo*e byü murek oporowy z *ywopáotem), obudowa pojemnika na odpady, chodnik prowadz cy do wej cia, wjazd do gara*u. Od strony ulicy mo*e byü umieszczona wysoka ziele , izoluj ca od haáasu i spalin. Cz ü rekreacyjna: teren przeznaczony na trawnik, sáu* cy do zabawy i wypoczynku (znajduj cy si najbli*ej wyj cia z pokoju ogólnego i tarasu, teren przeznaczony na ogrody kwiatowe, hodowl ro lin ozdobnych, drzewa owocowe i grz dki (zagospodarowanie zale*y od indywidualnych upodoba mieszka ców). Komponuj c ziele na dziaáce nale*y braü pod uwag zaciemnienie od du*ych ju* drzew, okresy kwitnienia, owocowania, spadania li ci, barw w ró*nych okresach roku. Dodatkowe elementy zagospodarowania terenu: kompozycja páyt chodnikowych, ogródki skalne, murki oporowe, oczka wodne, urz dzenia do zabawy dzieci. Sytuuj c dom na dziaáce nale*y pami taü, *e strefa wej cia: gara*, schody, pomieszczenia gospodarcze, powinny znajdowaü si po stronie mniej nasáonecznionej, czyli póánocnej lub wschodniej. Nale*y tak usytuowaü kuchni , aby zapewniü z niej widok na wej cie. Pokoje sypialne powinny byü usytuowane od wschodu ( wiatáo poranne budzi mieszka ców), a okna tak, aby nie wychodziáy na ulic . Pokój dzienny i taras powinny byü osáoni te od ulicy (cz ü prywatna dziaáki) i dobrze nasáonecznione w zwi zku z tym powinny byü skierowane na zachód lub poáudnie.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
34
Rys. 22. Przykáadowe zagospodarowanie dziaáki pod zabudow jednorodzinn [13, s. 117]
Zagospodarowanie dziaáki pod zabudow wielorodzinn Osiedle jest to zespóá mieszkaniowy (teren, na którym zaspokajane s ró*norodne potrzeby mieszka ców). Nazwa „osiedle” pochodzi jeszcze z czasów przedwojennych, si ga lat trzydziestych. Podstawow jednostk zabudowy mieszkaniowej jest jednostka strukturalna, przeznaczona dla okoáo 7000 mieszka ców. Elementy skáadowe jednostki strukturalnej osiedla mieszkaniowego: – teren mieszkaniowy, – teren usáug. Teren mieszkaniowy netto obejmuje powierzchni zaj t przez budynki mieszkalne (teren zabudowany), powierzchni ulic doj ü pieszych do tych budynków, powierzchni
zaj t na cele gospodarcze ( mietniki, stacje transformatorowe, hydrofornie) wraz z doj ciami i dojazdami oraz tereny zieleni, zabaw dzieci i wypoczynku, poáo*one w bezpo rednim s siedztwie budynków (wn trza blokowe). „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
35
Teren usáug (na terenach miast ju* istnieje) dzieli si na: – teren usáug o wiatowych (szkoáa podstawowa z boiskiem, przedszkole, wietlice, kluby i biblioteki osiedlowe), – teren rekreacyjny (ogrody dzieci ce, sport osiedlowy, ziele wypoczynkowa), – teren sáu*by zdrowia (*áobek, przychodnia), – teren lokalnej koncentracji usáug (zespóá pawilonów handlowo-usáugowych, apteka, poczta, administracja osiedla), – teren komunikacji (dojazdy i parkingi na potrzeby usáug oraz parkingi dla mieszka ców. Usytuowanie budynków mieszkalnych wzgl dem siebie oraz wzgl dem innych elementów skáadowych jednostki strukturalnej jest zwane kompozycj przestrzenn osiedla (zabudowy). Rozró*nia si zabudow : – zabudowa obrze*na typu osiedlowego – charakteryzuje si tym, *e budynki odsuni te s od ulicy, a wewn trz utworzone zostaáo podwórko z zieleni (co znacznie poprawia warunki *ycia mieszka ców), – zabudowa grzebieniowa – polega na sytuowaniu budynków poprzecznie do ulicy i równolegle w stosunku do siebie, – zabudowa pasmowa – polega na tworzeniu ci gów zabudowy powstaj cych przez sytuowanie budynków wzdáu* linii prostej lub z pewnymi odchyleniami pod k tem, – zabudowa uliczkowa – podwójny ci g zabudowy pasmowej wytwarza rodzaj uliczki dost pnej jedynie dla ruchu pieszego i awaryjnego dojazdu sáu*b miejskich, równolegáe do uliczki ci gi zieleni wzdáu* budynków stanowi tereny rekreacyjne, – zabudowa o ukáadzie swobodnym – polega na á czeniu cech poprzednio wymienionych ukáadów, – zabudowa geometryczna – wzajemne usytuowanie zabudowy tworzy geometryczne ukáady.
4.6.2. Pytania sprawdzaj ce 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Odpowiadaj c na pytania, sprawdzisz czy jeste przygotowany do wykonania üwicze . Jakie przepisy reguluj usytuowanie budynków? Jakie cz ci mo*na wyodr bniü na planie zagospodarowania dziaáki pod budownictwo jednorodzinne? Jakie s zasady sytuowania budynków jednorodzinnych na dziaáce? W jaki sposób dzieli si teren osiedla mieszkaniowego? Co wchodzi w skáad terenu mieszkaniowego? Co wchodzi w skáad terenu usáug? Jakie rozró*nia si rodzaje zabudowy budownictwa wielorodzinnego?
4.6.3. ûwiczenia ûwiczenie 1 Wykonaj projekt zagospodarowania dziaáki pod zabudow jednorodzinn : – budynek wolnostoj cy o wymiarach 10 m x 12 m – wielko ü dziaáki przyjmij zgodnie z przepisami, – na rysunku zastosuj oznaczenia normowe elementów zagospodarowania, – na dziaáce nale*y przewidzieü szambo i studni .
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
36
Sposób wykonania üwiczenia Aby wykonaü üwiczenie powiniene : 1) przeanalizowaü zasady sytuowania budynków na dziaáce, 2) wykonaü rysunek zagospodarowania dziaáki zgodnie z warunkami technicznymi oraz stosuj c normowe oznaczenia graficzne – skala 1: 200. Wyposa*enie stanowiska pracy: literatura, warunki techniczne, normy, przybory rysunkowe. ûwiczenie 2 Narysuj trzy rodzaje zabudowy osiedla mieszkaniowego. Na podstawie literatury scharakteryzuj wybrane rodzaje zabudowy. Sposób wykonania üwiczenia
1) 2) 3) 4)
Aby wykonaü üwiczenie powiniene : przeanalizowaü rodzaje zabudowy budynków wielorodzinnych, wybraü trzy rodzaje zabudowy wielorodzinnej, na podstawie literatury scharakteryzowaü wybrane rodzaje zabudowy, sporz dziü rysunki. Wyposa*enie stanowiska pracy:
literatura, przybory rysunkowe.
4.6.4. Sprawdzian post pów Czy potrafisz: 1) wskazaü przepisy reguluj ce usytuowanie budynków, 2) okre liü jakie cz ci mo*na wyodr bniü na planie zagospodarowania dziaáki pod budownictwo jednorodzinne, 3) okre liü zasady sytuowania budynków jednorodzinnych na dziaáce, 4) okre liü w jaki sposób dzieli si teren osiedla mieszkaniowego, 5) scharakteryzowaü co wchodzi w skáad terenu mieszkaniowego, 6) okre liü co wchodzi w skáad terenu usáug, 7) rozró*niü rodzaje zabudowy budownictwa wielorodzinnego, 8) wykonaü projekt zagospodarowania dziaáki pod zabudow jednorodzinn .
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
37
Tak
Nie
4.7. Problemy wspóáczesnej urbanistyki 4.7.1.Materiaá nauczania Problemy wspóáczesnej urbanistyki Sáowo „urbanistyka” pochodzi z XX wieku, oznacza planowanie i budow miast. Na przeáomie XVIII i XIX wieku rozpocz á si w Europie gwaátowny wzrost liczby ludno ci miejskiej oraz rozwój przemysáu. Najwi ksze przesiedlenie ze wsi do miast nast piáo w XIX wieku co spowodowaáo bezplanowy rozwój zabudowy i pogorszenie warunków *ycia w miastach. Na pocz tku XX wieku rozpocz to intensywne prace nad planowaniem rozwoju miast i zagwarantowaniem mieszka com odpowiednich warunków *ycia. Obecnie ci gle wzrasta liczba ludno ci du*ych miast (równocze nie wyludniaj si
niektóre tereny wiejskie). Zwi ksza si g sto ü zaludnienia, intensywno ü zabudowy, wzrastaj ceny gruntów w miastach i na obrze*ach miast. W zwi zku z tym niektóre urz dzenia uzbrojenia miejskiego – sieci wodoci gowe, kanalizacyjne, elektryczne, gazowe, centralnego ogrzewania s niewystarczaj ce lub ich stan techniczny nie odpowiada wspóáczesnym wymaganiom. Dlatego trudnym i kosztownym przedsi wzi ciem jest budowa nowych urz dze technicznych zwi zanych z uzbrojeniem terenu: oczyszczalni cieków, nowych uj ü wody, stacji jej uzdatniania, pompowni, wysypisk mieci, elektrociepáowni, elektrowni i gazowni. Na wszystkie te urz dzenia potrzeba znacznych powierzchni terenu i odpowiednich stref izolacyjnych. Nast pnym problemem miast s prawidáowe sieci komunikacji masowej i ulic ruchu indywidualnego oraz zaopatrzenia. Historyczne uksztaátowania miast wymagaj przebudowy, stare centra nie mog przenie ü wspóáczesnego ruchu koáowego, a rozwój miast powoduje konieczno ü przewo*enia coraz wi kszej liczby ludzi i masy towarów na coraz to wi ksze odlegáo ci. Innym problemem jest zapewnienie warunków wypoczynku mieszka com du*ych miast, gdzie intensywno ü zabudowy nie pozostawia wystarczaj cych powierzchni terenu na parki, urz dzenia sportowe i wypoczynkowe. W miastach, w których znajduj si obiekty zabytkowe, wszystkie problemy musz byü rozwi zane tak, aby nie zniszczyáy charakteru i malowniczo ci tego miasta.
– – – – – –
Poni*ej wymieniono istotne problemy wspóáczesnej urbanistyki: zwi kszenie g sto ci zaludnienia, intensywno ü zabudowy, záa komunikacja, wysokie ceny gruntów, budowa sieci uzbrojenia podziemnego, budowa nowych urz dze technicznych, takich jak: oczyszczalnie cieków, uj cia wody, stacje jej uzdatniania, wysypiska mieci, elektrownie, ciepáownie, kotáownie, gazownie.
Wpáyw obiektów budowlanych na rodowisko Wspóáczesna technika stanowi najwi ksze niebezpiecze stwo dla rodowiska przyrodniczego. Nowe niebezpiecze stwa nie maj charakteru lokalnego i nie s krótkotrwaáe. Zanieczyszczone wody i powietrze rozprzestrzeniaj si na olbrzymie obszary. Z roku na rok wzrasta ilo ü odpadów przemysáowych oraz odpadów b d cych nast pstwem konsumpcji: mieci oraz zanieczyszczenia wody ciekami. Innym problem jest zanieczyszczenie powietrza (ródáami sztucznymi: przemysá, komunikacja i rolnictwo. „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
38
Bardzo wa*n rol dla fizycznego i psychicznego zdrowia mieszka ców miast ma ziele miejska, która jest zagro*ona gazami przemysáowymi, spalinami samochodowymi, dewastowana w trakcie prac budowlanych i remontowych. Przyczyny negatywnego wpáywu obiektów budowlanych i in*ynierskich na rodowisko. niekontrolowana rozbudowa przemysáu i komunikacji, rozrost terytorialny miast, wynik niekontrolowanej rozbudowy, zachwianie poszczególnych regionów, zakáócenie poszczególnych stosunków przyrodniczych. Objawy zakáóce : erozja gleb wskutek nadmiernego wyr bu lasów, bezwáadna eksploatacja surowców prowadz ca do powstania krajobrazów ksi *ycowych, zanieczyszczenie wód i atmosfery, marnotrawstwo terenów, niekontrolowana urbanizacja prowadz ca do powstawania nadmiernie uci *liwych warunków *ycia w wi kszo ci miast. Zapobieganie negatywnemu wpáywowi obiektów budowlanych i in*ynierskich – planowanie przestrzenne – reguluje to Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. O planowaniu przestrzennym (Dz. U. 03.80.714). Okre la wymagania, które musz byü uwzgl dnione przy wszelkich dziaáaniach zwi zanych z planowaniem przestrzennym a przede wszystkim: wymagania wynikaj ce z konieczno ci ochrony rodowiska przyrodniczego, zasobów naturalnych, walorów krajobrazowych i inne. Mo*na stwierdziü, *e zadaniem planowania przestrzennego jest okre lenie przeznaczenia terenów i sposobu ich zagospodarowania tak, aby byáy uwzgl dnione wszystkie bie* ce i przyszáe potrzeby u*ytkowników terenu bez uszczerbku dla rodowiska. Ochron i ksztaátowanie rodowiska reguluj nast puj ce ustawy: Dz. U. 01.62.627 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. – Prawo ochrony rodowiska, DZ. U. 01.62.628 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. – o odpadach. Nale*y pami taü, *e rodowisko naturalne jest dobrem ogólnoludzkim.
4.7.2. Pytania sprawdzaj ce Odpowiadaj c na pytania, sprawdzisz czy jeste przygotowany do wykonania üwicze . 1. Jakie s najwi ksze problemy wspóáczesnej urbanistyki? 2. Jakie s przyczyny negatywnego wpáywu obiektów budowlanych na rodowisko? 3. W jaki sposób zapobiega si negatywnemu wpáywowi obiektów na rodowisko?
4.7.3. ûwiczenia ûwiczenie 1 Zaplanuj tras spacerow lub turystyczn w pobli*u Twojego miejsca zamieszkania i zwróü uwag na wyst puj ce na trasie istniej ce tereny zieleni (cmentarze, parki, á ki, zagajniki) oraz zbiorniki wodne. Opisz jak rol peáni dla mieszka ców tereny zieleni w pobli*u miejsca zamieszkania. Sporz d( plan trasy z naniesieniem istniej cych i planowanych elementów otoczenia i maáej architektury. „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
39
Sposób wykonania üwiczenia
1) 2) 3) 4) 5) 6)
Aby wykonaü üwiczenie powiniene : odszukaü w literaturze informacje na temat zieleni w pobli*u miejsca zamieszkania, przeanalizowaü plan okolicy, dokonaü ogl dzin okolicy, rozpoznaü obiekty terenów zieleni i maáej architektury, opisaü istniej ce w okolicy obiekty zieleni i malej architektury, sporz dziü rysunek planowanej trasy spacerowej z naniesionymi istniej cymi oraz projektowanymi elementami, opisaü wpáyw zieleni na *ycie czáowieka. Wyposa*enie stanowiska pracy:
literatura, plan okolicy, przybory rysunkowe.
ûwiczenie 2 Przeanalizuj czynniki wpáywaj ce na degradacj rodowiska naturalnego, wyst puj ce w otoczeniu Twojego miejsca zamieszkania. Opisz ich wpáyw na rodowisko i zaproponuj dziaáania, które mo*na podj ü, aby poprawiü sytuacj . Sposób wykonania üwiczenia
1) 2) 3) 4) 5)
Aby wykonaü üwiczenie powiniene : odszukaü w literaturze informacje na temat czynników wpáywaj cych na degradacj
rodowiska, przeanalizowaü plan okolicy, dokonaü ogl dzin okolicy, rozpoznaü obiekty i czynniki zagra*aj ce rodowisku, sporz dziü rysunek: na planie okolicy nanie ü miejsca, gdzie stwierdzono wyst powanie zagro*e i opisaü je, opisaü proponowane dziaáania umo*liwiaj ce popraw sytuacji. Wyposa*enie stanowiska pracy:
literatura, plan okolicy, przybory rysunkowe.
4.7.4. Sprawdzian post pów Czy potrafisz: 1) wskazaü najwi ksze problemy wspóáczesnej urbanistyki, 2) scharakteryzowaü przyczyny negatywnego wpáywu obiektów budowlanych na rodowisko, 3) wskazaü sposoby zapobiegania negatywnemu wpáywowi obiektów na rodowisko.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
40
Tak
Nie
4.8. Maáa architektura 4.8.1. Materiaá nauczania Obiekty maáej architektury sáu* do zagospodarowania terenów mieszkaniowych. Wyst puj jako elementy zabawowe dla dzieci, do wypoczynku i zagospodarowania terenu, oraz jako elementy gospodarcze. Maj za zadanie stworzenie odpowiednich warunków do zabaw i gier dzieci i máodzie*y, wypoczynku dorosáych, stanowi fragmenty uksztaátowania terenu oraz s elementami zagospodarowania placyków gospodarczych lub maáymi obiektami technicznymi zwi zanymi z eksploatacj osiedli mieszkaniowych. – – –
– – –
Elementy zabawowe dla dzieci: piaskownice (pow. ~5 m2) ograniczone murkiem (ceglanym lub betonowym zako czonym áawk ), nawierzchnia wokóá utwardzona, hu tawki ró*nego typu dostosowane do wzrostu dzieci w wieku 2–10 lat; mog byü wykonane z drewna, z lin i áa cuchów z siedziskami, wokóá trawa, cianki wielofunkcyjne (mog sáu*yü do rysowania, odbijania piáki, wspinania si , przechodzenia przez otwory, zamocowanie zje*d*alni, mostków i lin); max. wysoko ü 2,0 m, dáugo ü 3–7 m, brodziki (gá boko ü do 15 cm, powierzchnia 15–20 m2 ) ze staáym dopáywem wody, inne elementy zabawowe: tory przeszkód, tunele, szaáasy, palisady, karuzele linowe), górka saneczkowa. Elementy do wypoczynku i zagospodarowania terenu áawki i stoáy, kwietniki i donice na ziele (betonowe, lastrykowe, ceramiczne), fontanny i baseny, murki oporowe, schody terenowe z pochylni (kamienne, z cegáy, betonu) dla wózków dziecinnych i rowerów. Maksymalna wysoko ü stopnia 12 cm, szeroko ü 35–40 cm.
Rys. 23. àawki i stoáy [13, s. 68]
Rys. 24. Pojemniki na ro liny [13, s. 68]
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
41
Elementy gospodarcze mietniki (najlepiej jako altana mietnikowa) usytuowane blisko budynków, musz mieü zapewniony dojazd w celu wymiany pojemników, trzepaki, áawki gospodarcze, budynki techniczne o maáych wymiarach (stacje transformatorowe, hydrofornie, pompownie, grupowe w záy ciepáownicze), osáon elementów gospodarczych stanowi ziele : drzewa, krzewy i pn cza.
4.8.2. Pytania sprawdzaj ce Odpowiadaj c na pytania, sprawdzisz czy jeste przygotowany do wykonania üwicze . 1. Jakie zadanie speániaj elementy maáej architektury? 2. Jakie rozró*nia si elementy maáej architektury?
4.8.3. ûwiczenia ûwiczenie 1 Zaprojektuj stóá i áawki z drewna, które b d stanowiü element zagospodarowania Twojej dziaáki. Wykonaj rysunki elementów oraz ich usytuowanie na dziaáce. Sposób wykonania üwiczenia
1) 2) 3) 4)
Aby wykonaü üwiczenie powiniene : przeanalizowaü katalogi elementów maáej architektury, odszukaü w okolicy przykáady siedzisk rekreacyjnych, wykonaü rysunki zaprojektowanych przez siebie elementów, sporz dziü opisy wykonania elementów.
Wyposa*enie stanowiska pracy: literatura, katalogi obiektów maáej architektury, przybory rysunkowe. ûwiczenie 2 Odszukaj w swoim mie cie obiekty maáej architektury sáu* ce do zabaw dzieci. Wykonaj dokumentacj opisow , rysunkow i fotograficzn tych obiektów. Wybierz takie, które Twoim zdaniem s najáadniejsze, najbardziej funkcjonalne i bezpieczne oraz wykonane z materiaáów ekologicznych. Uzasadnij swój wybór. Sposób wykonania üwiczenia
1) 2) 3) 4) 5) 6)
Aby wykonaü üwiczenie powiniene : odszukaü w literaturze informacje na temat obiektów maáej architektury, przeanalizowaü plan okolicy, dokonaü ogl dzin okolicy, rozpoznaü zabawowe obiekty maáej architektury, opisaü, naszkicowaü i sfotografowaü rozpoznane obiekty, dokonaü wyboru z uwzgl dnieniem podanych kryteriów, uzasadniü swój wybór.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
42
Wyposa*enie stanowiska pracy: literatura, plan okolicy, szkicownik, przybory rysunkowe, aparat fotograficzny.
4.8.4. Sprawdzian post pów Czy potrafisz: 1) okre liü jakie zadanie speániaj elementy maáej architektury, 2) rozró*niü elementy maáej architektury, 3) zaprojektowaü proste elementy maáej architektury.
Tak
Nie
4.9. Inwentaryzacja obiektów budowlanych 4.9.1. Materiaá nauczania Inwentaryzacja obiektów budowlanych Inwentaryzacja budynku jest dokumentacj istniej cego stanu budynku opracowana na podstawie pomiarów z natury, ogl dzin i bada . Dokumentacja inwentaryzacyjna obiektu powinna zawieraü: opis techniczny, cze ü rysunkow , cz ü fotograficzn , wyniki bada . Inwentaryzacja mo*e obejmowaü caáy obiekt (caákowita) lub jego segment, fragment, parcel (cz ciowa) oraz detale architektoniczne (inwentaryzacja cz stkowa). Wykonuje si
inwentaryzacj : architektoniczn , konstrukcyjn i instalacyjn . Opis techniczny zawiera: informacje o budynku, jego konstrukcji, wyposa*eniu i stanie technicznym elementów budynku oraz opisy wszystkich okoliczno ci, których nie mo*na przedstawiü na rysunku. Cz ü rysunkowa (skala 1: 100 lub 1: 50) zawiera: plan sytuacyjny dziaáki z usytuowaniem budynku i s siaduj cej zabudowy (wykonuje si na podkáadzie geodezyjnym sytuacyjnowysoko ciowym), rzuty poziome wszystkich kondygnacji, wi (by dachowej, poáaci dachowych wraz z kominami, przekroje pionowe, widoki elewacji, detale architektoniczne oraz elementy konstrukcyjne. Cze ü fotograficzna – zawiera dokumentacj stanu istniej cego. Wyniki bada – w przypadku wykonywania inwentaryzacji konstrukcyjnej (badania materiaáów i stanu elementów konstrukcyjnych). Prace zwi zane z wykonywaniem cz ci rysunkowej inwentaryzacji: wykonanie szkicu odr cznego obiektu, dokonanie pomiarów (wyniki uzyskane z pomiarów wpisuje si na rysunku szkicowym wzdáu* jednej cz ci ci gáej linii wymiarowej z zachowaniem kolejno ci odczytów, pocz tek i kierunek wzrastania liczb (pomiaru) oznacza si zerem ze strzaák , koniec krzy*ykiem), wykre lenie rysunków inwentaryzacyjnych na podstawie wykonanych uprzednio szkiców i pomiarów. „Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
43
Rys. 25. Przykáady wymiarowania szkiców inwentaryzacyjnych z zapisem wymiarów:a) poziomym, b) pionowym [2, s. 144]
Przy wykonywaniu inwentaryzacji oprócz metody tradycyjnej stosuje si tak*e: fotografi , fotogrametri oraz metod termowizyjn . Metoda termowizyjna – zast puje wykonywanie odkrywek na przykáad tynków ukazuj c na monitorze aparatury ukáad cegieá, zamurowane elementy. Zasady wykonywania inwentaryzacji obiektów przedstawiono szczegóáowo w jednostce moduáowej „Posáugiwanie si dokumentacj techniczn ”.
Inwentaryzacje obiektów budowlanych wykonuje si w przypadku: planowanego remontu lub modernizacji obiektu, konieczno ci odtworzenia dokumentacji technicznej obiektu (zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo Budowlane), tworzenia katalogu obiektów zabytkowych, rozbiórki obiektu.
4.9.2. Pytania sprawdzaj ce 1. 2. 3. 4.
Odpowiadaj c na pytania, sprawdzisz czy jeste przygotowany do wykonania üwicze . Co to jest inwentaryzacja obiektu budowlanego? Jakie rozró*nia si rodzaje inwentaryzacji budowlanej? Z jakich cz ci skáada si dokumentacja inwentaryzacyjna? W jakim celu wykonuje si inwentaryzacj obiektów budowlanych?
4.9.3. ûwiczenia ûwiczenie 1 Wykonaj inwentaryzacj sali lekcyjnej w Twojej szkole. Sporz d( rysunki: rzut sali oraz przekroje podáu*ny i poprzeczny w skali 1: 50. Sposób wykonania üwiczenia
1) 2) 3) 4)
Aby wykonaü üwiczenie powiniene : utworzyü zespóá pomiarowy (3 osoby), wykonaü szkic sali lekcyjnej, wykonaü pomiary inwentaryzacyjne, narysowaü rzut i przekroje podáu*ny i poprzeczny sali lekcyjnej.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
44
Wyposa*enie stanowiska pracy: literatura, przybory rysunkowe, szkicownik, ta ma miernicza lub dalmierz.
ûwiczenie 2 Wykonaj (w zespole) inwentaryzacj budynku jednorodzinnego. Sporz d(: opis techniczny, cz ü rysunkow w skali 1: 50 oraz dokumentacj fotograficzn . Rysunki wykonaj przy pomocy dost pnego w szkole programu komputerowego. Sposób wykonania üwiczenia
1) 2) 3) 4) 5) 6)
Aby wykonaü üwiczenie powiniene : utworzyü zespóá pomiarowy (3 osoby), wykonaü szkice, wykonaü pomiary inwentaryzacyjne, wykonaü dokumentacj fotograficzn , sporz dziü cz ü rysunkow dokumentacji inwentaryzacyjnej. sporz dziü opis techniczny.
Wyposa*enie stanowiska pracy: literatura, przybory rysunkowe, szkicownik, ta ma miernicza lub dalmierz, komputer z oprogramowaniem do sporz dzania rysunków oraz drukarka.
4.9.4. Sprawdzian post pów Czy potrafisz: 1) zdefiniowaü poj cie inwentaryzacji obiektu budowlanego, 2) rozró*niü rodzaje inwentaryzacji budowlanej, 3) okre liü z jakich cz ci skáada si dokumentacja inwentaryzacyjna, 4) okre liü w jakim celu wykonuje si inwentaryzacj obiektów budowlanych, 5) wykonaü inwentaryzacj budowlan niewielkiego obiektu.
„Projekt wspóáfinansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Spoáecznego”
45
Tak
Nie